خَزانِه گوھربارِ
ضَرب اُلمَثَل ھای
سُلَیمان پادشاه

پیش گُفتار

کِتابِ امثال یگ خَزانِه توره ھای پُر از حِکمَت اَسته که دَ زمانِ قدِیم دَ وسِیلِه بَنی اِسرائیل نِوِشته شُده۔ زورِه اَمزی مَثَل ھا از گُفتارِ سُلَیمان پادشاه اَسته که دَ شکلِ شعر نِوِشته شُده، ولے یگ تعداد کمتَر شی از گُفته ھای آگُور و لیموئیل پادشاه یَه۔

خُدا بَلدِه سُلَیمان پادشاه دَ اَندازِه حِکمَت دَد که نَه پیش ازُو دَ کس دَدُد و نَه اَم بعد ازُو دَ کس مِیدیه۔ اَمزی خاطِر اِی کِتاب پُر از دانایی، بِینایی، حِکمَت و پَند و نَصِیحَت اَسته، پس بَلدِه اِنسان کومَک مُونه تا شخصیَت و یا اخلاق خُو ره جور کده زِندَگی خُو ره دُرُست رَھبری کنه و خانَوادِه خُو ره با آبرُو و با عِزَّت تَربیه کده دَ بَینِ قَوم و خیش خُو نامِ نیک دَشته بَشه۔

عِلاوِه ازی، اِی کِتاب نِشو مِیدیه که حِکمَت چِیقَس مُھِم و پُر اَرزِش اَسته و اَمچُنان دَ اِنسان یاد مِیدیه که چی رَقم از نادانی و کارای شَیطانی خود ره دُور نِگاه کده از خُداوند پَیرَوی کنه۔ مَثَل ھای پُر از حِکمَت و پَند و نَصِیحَتِ اَمزی کِتاب بَلدِه ھر کس اَسته، یعنی بَلدِه مردَکو، خاتُونو، بَچکِیچا، جوانا و پِیرا۔ اِی کِتاب بَلدِه خانِنده ھا تعلِیم مِیدیه که چی رَقم و دَ وسِیلِه کُدَم کارا اُونا مِیتَنه خود ره از گُمراھی، لَوڈَگی، بےعقلی، جھالَت، خاوشِلَگی، تَمبَلی، غَیبَت گویی، دُو اَندازی، بَدکاری، بَد اَخلاقی و تمامِ کارای خَرابِ دِیگه نِجات بِدیه۔

فصل ھای ١ تا ٧ دَ شکلِ چند دَرس، پَند و نَصِیحَتِ یگ آته دَ بَچِه شی اَسته۔ دَ فصلِ ٨ و ٩ ”حِکمَت“ خود ره معرَفی کده جوانا ره دعوَت مُونه، تا اُونا حِکمَت ره جُستُجو کده خود ره از گُمراھی نِگاه کُنه۔ از فصلِ ١٠ تا فصلِ ٣٠ تمام آیت ھا دَ شکلِ مَثَل ھای کوتاه نِوِشته یَه، که پگ شی پَند و نَصِیحَت و یا اَخطار بَلدِه اِنسان اَسته۔
فھرِست

مقصد و فایدِه مَثَل ھا و دِیگه توره ھای حِکمَت آمیز (فصلِ ۱ آیه ۱)

نَصِیحَت دَ جوانا (فصلِ ۱ آیه ۸)

فایده ھای حِکمَت (۲‏ : ۱)

نَصِیحَت دَ جوانا (۳‏ : ۱)

اَخطار دَ بارِه زِنا (۵‏ : ۱)

جِلَوگِیری از جھالَت (۶‏ : ۱)

دِیگه اَخطار دَ بارِه زِناکاری (۶‏ : ۲۰)

آوازِ حِکمَت (۸‏ : ۱)

دعوَتِ حِکمَت، جِلَوگِیری از جھالَت (۹‏ : ۱)

مَثَل ھای سُلَیمان (۱۰‏ : ۱)

توره ھای آدمای حَکِیم و دانا بَلدِه جوانا (۲۲‏ : ۱۷)

اِدامِه تورای حَکِیمانه (۲۴‏ : ۲۳)

مَثَل ھای سُلَیمان پادشاه (۲۵‏ : ۱)

تورای آگُور (۳۰‏ : ۱)

تورای لیموئیل پادشاه (۳۱‏ : ۱)


ضَرب اُلمَثَل ھای سُلَیمان
۱

۱مَثَل ھای سُلَیمان، بَچِه داوُد،

پادشاهِ بَنی اِسرائیل : 

۲بَلدِه پَی بُردونِ حِکمَت و اَدَب،

بَلدِه فامِیدونِ تورای مَغزَگی و پُر معنیٰ

۳و بَلدِه قبُول کدونِ نَصِیحَت اَسته

تاکه دَ عدالت، دَ اِنصاف و دَ دُرُستکاری پایَدار شُنی۔

۴اِی مَثَل ھا دَ مردُمای ساده ھُوشیاری مِیدیه،

و دَ جوانا دانایی و بِینایی۔

۵آدمِ ھُوشیار دانایی خُو ره کَلو مُونه

و آدمِ فامِیده پَند و نَصِیحَت ره مِیگِیره۔

۶اُو کسا مَثَل ھا و نقل ھای پَند آمیز

و چِستانا و تورای سَردَرگُمِ آدمای دانا ره مُوفامه۔

۷تَرس از خُداوند شُروعِ عِلم اَسته؛

مگم آدمای بے​عقل دَ بَلِه حِکمَت و نَصِیحَت رِیشخَندی مُونه۔

۸او بَچِه مه! نَصِیحَتِ آتِه خُو ره گوش کُو

و پَندِ آبِه خُو ره ایله نَکُو،

۹ازی که اُونا مِثلِ تاج اَلّی دَ بَلِه سر تُو،

و مِثلِ گردوبَند اَلّی دَ گردون تُو یَه۔

۱۰بَچِه مه، اَگه گُناه کارا تُو ره وادار دَ کارِ بَد مُونه*

قد از وا موافِق نَشُو۔

۱۱اَگه اُونا بُگیه :  ”بیه قد مو بوری،

دَ گیتِه یَگو کس بِشِینی و خُونِ ازُو ره بِریزَنی؛

بیه که بےدَلِیل راهِ یَگو آدمِ بیگُناه ره بِگِیری۔

۱۲مِثلِ قبر اَلّی اُونا ره زِنده و مُکَمَل قُورت کنی،

رَقمِ کسای که دَ عالم مُردا موره۔

۱۳اَمزی راه مو ھر رَقم چِیزای قِیمَتی دَ دِست میری

و خانه ھای خُو ره از وُلجه* پُر مُونی۔

۱۴بیه که دِست خُو ره یگ کُنی،

تاکه پگ مو دَ یگ کِیسه* شَرِیک بَشی۔“

۱۵بَچِه مه، دَ راهِ ازوا نَرو،

حَتّیٰ پای خُو ره اَم دَ راه ھای ازوا نَه ایل،

۱۶چراکه پای ھای ازوا سُون بَدی مُودَوه،

و اُونا بَلدِه خُون ریختو اَبَلَکده مُونه۔

۱۷چُون دام ایشتو دَ پیشِ چِیمِ مُرغَکو

بےفایده یَه۔

۱۸اِی آدما دَ گیتِه ریختَندونِ خُونِ خودُن خُو اَسته،

و اُونا بَلدِه جانِ خودُن خُو دَ کَمِین مِیشِینه۔*

۱۹اینی اَسته سرنوِشتِ تمامِ کسای که دَ پُشتِ فایدِه ناحق مِیگرده

و اُو ره دَ زور مِیگِیره۔

فایدِه ناحق جانِ اَمزُو آدم ره تَباه مُونه۔

۲۰حِکمَت دَ بُورو کُوی مُونه

و دَ چار راھی ھا آواز خُو ره بِلَند مُونه؛

۲۱از سرِ کُوچه ھای بِیروبار چِیغ مِیزَنه

و دَ پیشِ دَرگه ھای شار پَیغام خُو ره اِعلان مُونه : 

۲۲”اَی نادونا، تا چی وخت میخاھِید که نادو بُمَنِید؟

تا به کَی آدمای لَوڈه شَوق و علاقه دَ رِیشخَندی کدو دَره؟

و نفرای بےعقل از دانایی بَد مُبَره؟

۲۳سرزنِش مَره قبُول کده خود ره اِصلاح کُنِید۔

ما رُوحِ خُو ره دَ بَلِه شُمو مِیریزَنُم

و تورای خُو ره بَلدِه شُمو مُوفامَنُّم : 

۲۴چُون ما کُوی کدُم،

مگم شُمو نَصِیحَت مَره رَد کدِید،

ما دِستای خُو ره سُون شُمو دِراز کدُم،

مگم کس دَ قِصِّه مه نَشُد۔

۲۵ازی که تمامِ نَصِیحَتای مَره پسِ گوش کدِید

و سرزنِش مَره قبُول نَکدِید،

۲۶پس ما اَم دَ وختِ مُصِیبَت شُمو خَنده مُونُم؛

و غَیتِیکه بَلا دامونگِیر شُمو مُوشه،

۲۷و مُصِیبَت رَقمِ باد اَلّی شُمو ره چارپِیر مُونه

و بَلا مِثلِ گِردباد وَری شُمو ره گِردگِره مُونه،

و دِست تَنگی و پَریشانی شُمو ره دَ چنگ خُو مِیگِیره، ما شُمو ره رِیشخَند مُونُم۔

۲۸دَ اُو وخت اُونا مَره کُوی مُونه،

مگم ما جواب نَمِیدُم،

و اُونا دَ کوشِشِ غَدَر از پُشت مه مِیگرده،

لیکِن مَره پَیدا نَمِیتَنه،

۲۹چراکه اُونا از دانایی بَد بُرد

و تَرسِ خُداوند ره اِنتِخاب نَکد،

۳۰و نَصِیحَت مَره اَم قبُول نَکد،

و سرزنِش مَره خار حِساب کد۔

۳۱دَزی رَقم اُونا ثَمَرِه راه ھای غَلَط خُو ره مِینگره

و از نَتِیجِه ھَدَف و نَقشه ھای خُو سیر مُوشه۔

۳۲سرکَشی نادونا، آدمای نادو ره مُوکُشه

و آسُودَگی آدمای بےعقل اُونا ره از بَین مُوبَره۔

۳۳مگم اُو کسای که دَزمه گوش مِیدیه دَ اَمنیَت زِندَگی مُونه،

و دُور از بِیمِ بَلا، آرام و آسُوده اَسته۔“

۲

۱بَچِه مه، اَگه تورای مَره قبُول کُنی

و دَستُورای مَره محکم بِگِیری،

۲اَگه دَ حِکمَت گوش بِدی

و دِل تُو سُون بِینایی بَشه،

۳اَگه دانایی ره طَلَب کُنی

و آواز خُو ره بَلدِه بِینایی بِلَند کُنی،

۴و اَگه حِکمَت ره مِثلِ نُقره ڈُنڈَل* کُنی

و مِثلِ یگ خَزانِه تاشه شُده بِطَلبی،

۵اُو غَیت معنای ”تَرسِ خُداوند“ ره مُوفامی،

و شِناختِ خُدا ره حاصِل مُوکُنی،

۶چراکه خُداوند حِکمَت ره عطا مُونه،

و از دانِ ازُو عِلم و دانِش بُور مُوشه۔

۷اُو پیروزی ره بَلدِه آدمای صادِق نِگاه مُونه

و بَلدِه کسای که دَ راهِ راست رَیی یَه، اُو یگ سِپَر اَسته،

۸تاکه راهِ اِنصاف و عدالت نِگاه شُنه۔

اُو از رَوِشِ موئمِنِین خُو حِمایت مُونه۔

۹پس دَمزی رَقم تُو مُوفامی که عدالت، اِنصاف و صداقت چی اَسته

و ھر راهِ راست و خُوب ره دَرک کده مِیتَنی۔

۱۰چُون حِکمَت دَ دِل تُو داخِل مُوشه

و دانِش جان تُو ره پُور از خوشی مُونه۔

۱۱بِینایی از تُو مُحافِظَت مُونه

و دانایی تُو ره حِفظ کده

۱۲از راهِ بَد نِجات مِیدیه،

و از آدمِ که تورای خراب مُوگیه، تُو ره دُور نِگاه مُوکُنه،

۱۳یعنی ازُو آدمای که راهِ راست ره ایله کده

و دَ راه ھای تَرِیکی گُناه رَیی اَسته۔

۱۴اُو رَقم آدما از کارای بَد لِذَّت مُوبَره

و از تورای بَد خوش شی مییه۔

۱۵راه ھای ازُو کسا کَج اَسته

و اُونا طرِیقه ھای دُرُست ره ایله کده۔

۱۶حِکمَت تُو ره از خاتُونِ زِناکار

و از تورای نَرم و چَرب خاتُونِ بےگَنه نِجات مِیدیه۔

۱۷اِی رَقم خاتُو شُوی خُو ره که دَ وختِ جوانی گِرِفتُد، ایله مُونه

و قَولِ پاک ره که دَ غَیتِ توی کدو دَ حُضُورِ خُدا دَدُد، پُرمُشت مُونه۔

۱۸خانِه ازُو گِردآوِ مرگ اَسته،

چُون راه ھای ازُو خاتُو سُون دُنیای مُرده ھا موره۔

۱۹کسای که پیشِ ازُو موره ھیچ کُدَم شی پس نَه مییه

و اُونا دَ راهِ حَیات نَمِیرَسه۔

۲۰پس دَ راهِ آدمای خُوب و نیک قَدَم بیل

و دَ راهِ آدمای دُرُستکار ثابِت بُمَن۔

۲۱چُون آدمای راستکار پایِه شی دَ زِمی محکم اَسته،

و مردُمِ پاک و بے​عَیب دَ جای خُو باقی مُومَنه۔

۲۲مگم بَدکارا از رُوی زِمی نابُود مُوشه

و رِیشِه آدمای چالباز از زِمی کَنده مُوشه۔

۳

۱بَچِه مه، تعلِیم مَره پُرمُشت نَکُو

و احکام مَره دَ دِل خُو نِگاه کُو،

۲چراکه اُونا عُمر تُو ره دِراز مُونه

و دَز تُو صُلح و سلامَتی مُوبَخشه۔

۳رَحمَت و راستی ره ھرگِز از دِست نَدی،

بَلکِه اُونا ره دَ گردون خُو اَوزو کُو

و دَ وَرَقِ دِل خُو نِوِشته کُو۔

۴اَگه اِی رَقم بُکُنی

اَم خُدا از تُو راضی مُوشه و اَم بَنده۔

۵قد تمامِ دِل خُو دَ خُداوند تَوَکُّل کُو

و دَ عقلِ خود خُو تَکیه نَکُو۔

۶دَ تمامِ راه ھای خُو خُدا ره دَ نظر بِگِیر

و اُو راه ھای تُو ره اَوار مُونه۔

۷خود ره حَکِیم و دانا فِکر نَکُو؛

از خُداوند بِتَرس و از بَدی دُوری کُو۔

۸اِی چِیزا بَلدِه جان تُو سلامَتی مِیدیه

و دَ اِستُغونای تُو طاقت و تازگی مُوبَخشه۔

۹قد دارایی خُو خُداوند ره اِحتِرام کُو،

از اوّلِین حاصِلات خُو بَلدِه ازُو تَقدِیم کُو۔*

۱۰اُو غَیت دَیخانای تُو پُر از نِعمَت مُوشه

و کُوزه ھای* تُو از شرابِ تازِه اَنگُور پُر شُده لَبریز مُوشه۔

۱۱بَچِه مه، نَصِیحَت و ھِدایَتِ خُداوند ره رَد نَکُو

و سرزنِشِ ازُو ره خار حِساب نَکُو،

۱۲چراکه خُداوند ھر کسی ره که دوست دَشته بَشه، تَربیه و اِصلاح مُونه،

اَمُو رَقمِ که یگ آته بَچِه دوست دَشتنی خُو ره سرزنِش کده اِصلاح مُونه۔

۱۳نیک دَ بَختِ کسی که حِکمَت ره پَیدا کُنه

و نیک دَ بَختِ آدمِ که دانایی و بِینایی ره حاصِل کُنه،

۱۴چُون فایدِه شی از فایدِه تُجارَتِ نُقره کده بِھتَر

و از مَنفَعتِ طِلّا کده خُوبتَر اَسته۔

۱۵اَرزِشِ حِکمَت از دانه ھای قِیمَتی کده کَلو اَسته،

و ھر چِیزی که تُو دَزُو شَوق دَشته بَشی قد حِکمَت بَرابَر نَمُوشه۔

۱۶دِرازی عُمر دَ دِستِ راست شی،

و دَولَت و جَلال دَ دِستِ چَپ شی اَسته۔

۱۷راه ھای حِکمَت، راه ھای خوشی یَه،

و تمامِ مَسِیر ھای شی صُلح و سلامَتی اَسته۔

۱۸بَلدِه کسای که اُو ره دَ دِست میره، اُو یگ دِرختِ حَیات اَسته،*

و کسای که خود ره دَزُو بِچَسپَنه، اُونا خوشبَخت مُوشه۔

۱۹خُداوند تَوَسُطِ حِکمَت خُو پایسَنگِ زِمی ره ایشت

و قد عقل و دانایی خُو آسمونا ره تَیار کد۔

۲۰اُو دَ وسِیلِه عِلم خُو از چُقُری ھای زِمی آو ره جاری کد

و از آوُر ھا بارِش بارَند۔

۲۱بَچِه مه، نَه ایل که اَمی چِیزا از نظر تُو دُور شُنه؛

حِکمَت و عقل و دانایی ره خُوب حِفظ کُو۔

۲۲اُونا بَلدِه جان تُو زِندَگی

و بَلدِه گردون تُو زِینَت اَسته۔*

۲۳پس تُو دَ صُلح و اَمنیَت دَ راهِ خُو موری

و پای پیچَلَک نَمُوخوری۔

۲۴وختِیکه دِراز مِیکشی راحَت و بِدُونِ تَرس اَستی

و غَیتِیکه خاو مُوکُنی خاو تُو شِیرِین اَسته۔

۲۵پس از بَلای ناگھانی تَرس نَخور،

و نَه اَم از تَباھی که اولغه​تله دَ سرِ بَدکارا نازِل مُوشه،

۲۶چراکه خُداوند تَکیه​گاهِ تُو اَسته

و پای تُو ره از دام نِگاه مُونه۔

۲۷دَ حالِ که قُدرَت دَری و خُوبی از دِست تُو مییه،

از کسی که حَقدار شی اَسته، دِریغ نَکُو۔

۲۸اگه ھَمسایِه تُو پُشتِ یَگو چِیز مییه و اَمُو چِیز ره تُو دَری،

دَز شی نَگوی که ”بُرو، صَباح بیه، که تُو ره بِدُم۔“

۲۹دَ ضِدِ ھمسایه خُو که دَ اِعتمادِ کامِل دَ پالُوی تُو زِندَگی مُونه،

قَصدِ بَد نَکُو۔

۳۰قد کسی که دَزتُو بَدی نَکده بے​دَلِیل جنجال نَکُو۔

۳۱قد آدمِ ظالِم ھمچِشمی نَکُو

و ھیچ کُدَم از راه ھای شی ره اِنتِخاب نَکُو،

۳۲چراکه خُداوند از آدمای کَجرَو بَد مُوبَره،

مگم بَلدِه آدمای صادِق اُو راز خُو ره بَرمَلا مُونه۔

۳۳نالَتِ خُداوند دَ سرِ خانِه بَدکارا اَسته

مگم بَرَکَت و رَحمَت شی دَ بَلِه جایدادِ آدمای نیک۔

۳۴خُداوند رِیشخَند​گَرا و لَوڈه ھا ره مَسخَره مُونه،

مگم آدمای بے​کِبر ره فَیض و بَرَکَت مِیدیه۔

۳۵آدمای حَکِیم و دانا صاحِبِ آبرُو و عِزَّت مُوشه،

لیکِن مردُمای اَبله و بےعقل رَسوا و شَرمِنده۔

۴

۱او بَچکِیچای مه! دَ نَصِیحَتِ آتِه خُو گوش بِدِید

و فِکر خُو ره بِگِیرِید تاکه دانا شُنِید،

۲چراکه پَندِ خُوب دَز شُمو مِیدُم۔

پس تورای مَره پُرمُشت نَکُنِید۔

۳وختِیکه بَچه بُودُم دَ خانِه آتِه خُو،

و تَنھا بَچِه عزِیزِ آبِه خُو بُودُم،

۴آتِه مه دَزمه پَند دَده مُوگُفت که

”تورای مَره دَ تَی دِل خُو نِگاه کُو؛

از اَمر​ھای مه اِطاعت کُو تا زِنده بُمَنی۔

۵حِکمَت ره حاصِل کُو و عقل و دانایی پَیدا کُو،

تورای مَره پُرمُشت نَکُو و ازوا دُور نَشُو۔

۶حِکمَت ره ایله نَکُو و اُو تُو ره مُحافِظَت مُونه۔

اُو ره دوست دَشته بَش و اُو از تُو نِگاھداری مُونه۔

۷شُروعِ حِکمَت اینی اَسته : 

حِکمَت ره حاصِل کُو۔ و دَ پالُوی ھر چِیزی که یاد گِرِفتے،

عقل و دانایی ره اَم دَ دِست بَیرُو۔

۸دَ حِکمَت اَرزِش قایل شُو و اُو تُو ره سربِلَند مُونه۔

اَگه اُو ره دَ بَغَل خُو بِگِیری، اُو دَز تُو عِزَّت مِیدیه۔

۹اُو لُنگی فَیض و اِفتِخار ره دَ سر تُو پیچ مُونه،

و تاجِ جَلال و بُزُرگی ره دَزتُو مِیدیه۔“

۱۰بَچِه مه، گب ره گوش کُو :  تورای مَره قبُول کُو،

تاکه عُمر تُو دِراز شُنه۔

۱۱ما طرِیقِه حِکمَت ره دَزتُو یاد دَدُم

و تُو ره سُون راه ھای راستی ھِدایَت کدُم۔

۱۲وختِیکه راه بوری قَدَمای تُو پس نَمُومَنه،

و اَگه خیز کنی پای تُو نَمی​لَخشه۔

۱۳نَصِیحَت و اَدَب ره محکم بِگِیر و اُونا ره از دِست نَدی۔

اُونا ره حِفظ کُو، چراکه اُونا زِندَگی تُو اَسته۔

۱۴دَ راهِ بَدکارا داخِل نَشُو،

و دَ مَسِیرِ گُناه​کارا پای خُو ره نَه ایل۔

۱۵از راهِ ازوا دُوری کُو، و سُون ازوا نَرو۔

خود خُو ره یگ طرفه کُو و راهِ خُو ره از وا جدا کُو۔

۱۶چُون اُونا تا بَدی نَکُنه، خاو نَموره،

و تا یَگو کس ره پای پیچَلَک دَده پورته نَکُنه، خاو دَ چِیمای ازوا نَمییه۔

۱۷اُونا نانِ پُرگُناه ره مُوخوره

و شرابِ ظُلم ره وُچی مُونه۔

۱۸مگم راهِ آدمای صادِق مِثلِ بُور شُدونِ اَفتَو اَلّی اَسته

که رَفته رَفته روشوتَر مُوشه تا غَیتِیکه تَکمِیل شُنه۔

۱۹لیکِن راهِ بَدکارا مِثلِ تَرِیکی شاو اَلّی اَسته؛

اُونا چَپه مُوشه و نَمِیدَنه چِیز خیل باعِثِ چَپه شُدونِ ازوا شُده۔

۲۰بَچِه مه، دَ تورای مه فِکر خُو ره بِگِیر

و دَ گُفته ھای مه گوش بِدی : 

۲۱اُونا ره از نظر خُو دُور نَکُو،

بَلکِه دَ دِل خُو نِگاه کُو۔

۲۲چُون کسای که تورای مَره قبُول کُنه،

تورای مه بَلدِه شی یگ سرچشمِه زِندَگی جور مُوشه

و بَلدِه تمامِ جان شی تَندُرُستی مِیدیه۔

۲۳از پگ چِیزای دِیگه کده، دِل خُو ره خُوب​تَر حِفاظَت کُو

ازی که اُو سربَندِ زِندَگی اِنسان اَسته۔

۲۴تورِه دروغ ره از دان خُو پورته کُو

و کَج گویی ره از لب ھای خُو دُور کُو۔

۲۵بیل که چِیمای تُو رُست پیشِ رُوی تُو ره بِنگَره

و دِید تُو سِیده سُون پیشِ پای تُو بَشه۔

۲۶راه ره بَلدِه پای خُو اَوار کُو،

تاکه تمامِ مَسِیر ھای تُو اُستوار و سِیده بَشه۔

۲۷از راهِ راست گُمراه نَشُو و اِی سُو اُو سُو نَرو،

و پای خُو ره از بَدی دُور نِگاه کُو۔
۵

۱بَچِه مه دَ تورای حَکِیمانِه مه گوش بِدی

و دَ دانایی و بِینایی مه تَوَجُه کُو،

۲تا بِتَنی خُوب ره از بَد جدا کُنی

و زِبون تُو دانایی ره نِشو بِدیه۔

۳چُون از لب ھای خاتُونِ فاحِشه عسَل مِیچَقه

و تورای شی از روغو کده چَرب​تَر اَسته۔

۴لیکِن دَ آخِر اُو رَقمِ چوبِ زِرگ اَلّی تَلخ

و مِثلِ شَمشیرِ دُو دَمه وَری تیز اَسته۔

۵پای ھای خاتُونِ بَدکار اُو ره طرفِ مرگ مُوبَره

و قَدَمای شی سُون عالمِ مُرده ھا رَیی اَسته۔

۶تاکه اُو دَ بارِه راه زِندَگی فِکر نَکُنه، دَ راه ھای کَج سرگردو یَه،

و ھیچ نَمُوفامه۔

۷پس او بَچکِیچای مه، دَز مه گوش بِدِید

و از تورای مه دُور نَشُنِید۔

۸خود ره ازُو رَقم خاتُو دُور کُو،

و حَتّیٰ دَ دَرگِه خانِه شی اَم نزدِیک نَشُو۔

۹نَشُنه که زور جوانی خُو ره دَ یَگو کسِ دِیگه مَصرَف کنی

و باقی عُمر تُو دَ زیرِ دِستِ یگ نفرِ ظالِم تیر شُنه۔

۱۰نَشُنه که دِیگه نفرا از مال تُو سیر شُنه

و فایدِه زَحمَت کشی تُو دَ خانِه بیگَنه بوره،

۱۱و عاقبَت دَ حال خُو وای وای کُنی

و دَ غَیتِیکه طاقتِ جِسم و اَندام تُو از بَین رَفته بَشه،

۱۲دَ اُو وخت بُگی :  ”چره نَصِیحَت ره قبُول نَکدُم!

کش که دَ دِل خُو سرزنِش ره پوسخَند نَمِیزَدُم!

۱۳ما از اَیدِ مُعلِمای خُو نَشُدُم

و دَ تورای ازوا گوش نَدَدُم۔

۱۴نزدِیک اَسته که پیشِ تمامِ قَوم و مردُم

رَسوا و ملامَت شُنُم۔“

۱۵پس، آو ره از آوخانِه خود خُو وُچی کُو،

چُون آوِ تازه دَ چاهِ خود تُو پَیدا مُوشه۔

۱۶نَه ایل که آوِ چِشمه ھای تُو دَ بورُو سَرریزه کنه

و آو ھای تُو دَ مَنطقه جُوی بِکَشه۔

۱۷بیل که اُونا فقط بَلدِه خود تُو بَشه

و مردای بیگَنه دَزی ثَمَر قد تُو شَرِیک نَشُنه۔

۱۸چِشمِه تُو پُر بَرَکَت بَشه

و از خاتُون خُو که دَ دَورونِ جوانی قد شی توی کدے، لِذَّت بُبَر۔

۱۹اُو رَقمِ یگ آھُوی نُوربَند اَلّی اَسته؛

بیل که سِینه ھای شی ھر وخت تُو ره خوش نِگاه کُنه،

و ھمیشه غَرق دَ ناز و نِزاکت و عِشقِ ازُو بَشی۔

۲۰اَی بَچِه مه، پس چره میخاھی دَ خاتُونِ بیگَنه دِل بَسته کُنی

و سِینِه خاتُونِ غَیر ره دَ بَغَل خُو بِگِیری؟

۲۱چُون راه ھای اِنسان دَ زیرِ نظرِ خُداوند اَسته

و اُو ھر کار و قَدَمِ اِنسان ره سَنجِش مُوکُنه۔

۲۲کارای بَدِ آدمِ گُناه کار، اُو ره دَ دام مِیندَزه،

و ریسپونِ گُناهِ شی اُو ره محکم بَسته مُونه۔

۲۳از وجُود نَدَشتونِ نَصِیحَت و ھِدایَت، آدمِ گُناه​کار مُومُره

و نادانی و جھالَتِ غَدَر شی، اُو ره گُمراه مُونه۔

۶

۱او بَچِه مه، اَگه ضامِنِ ھمسایِه خُو شُدے

و اگه از خاطِرِ یَگو آدمِ بیگَنه قَول دَدے،

۲و یا اَگه قد تورای خُو، خود ره دَ دام اَندَختے،

و دَ تورای دان خُو بَند مَندے،

۳پس اَی بَچِه مه، دَمزی طرِیقه خود ره ازی دام خلاص کُو،

چراکه دَ دِستِ ھمسایِه خُو اُفتَدی : 

بُرو دَ پیشِ ازُو و خود ره خَم کُو

و عُذر و زاری کُو تاکه اُو تُو ره ازُو ضَمانَت خلاص کُنه۔

۴خاو ره دَ چِیمای خُو راه نَدی

و کِرپَکای تُو خاو نَکُنه۔

۵رَقمِ آھُو وَری

و رَقمِ مُرغاک اَلّی

خود ره از دِستِ شِکارچی نِجات بِدی۔

۶اَی آدمِ خاوشِله، بُرو و مُورچه ره بِنگَر،

طرِیقِه ازُو ره سَنجِش کُو و حِکمَت یاد بِگِیر!

۷اُو نَه کُدَم رَھبر دَره،

و نَه کُدَم ناظِر و حُکُمران،

۸لیکِن اُو خوراک خُو ره دَ تایستو ذَخِیره مُونه

و اُو ره دَ فصلِ دِرَو جَم کده میله۔

۹او خاوشِله! تا کَی خاو مُوکُنی

و چی وخت از خاو باله مُوشی؟

۱۰تُو مُوگی :  ”بیل که یگ لَحظه چِیمای خُو ره پیش بِگِیرُم،

یگ لَحظه دِستای خُو ره تَی سر خُو ایشته اِستراحَت کنُم۔“

۱۱پس غَرِیبی رَقمِ دُز اَلّی،

و ناداری رَقمِ آدمِ مُسَلَّح وَری دَ سر تُو مییه۔

۱۲آدم بےاَرزِش و بَدنیّت

لَوظِ خراب از دان شی بُور مُوشه؛

۱۳قد چِیمای خُو چِشمَک مِیزَنه

و قد پایا و ناخُونای خُو اِشاره مُونه،

۱۴و شرارَت و فِسادِ که دَ دِل شی اَسته

اُو ھمیشه قد ازُو نَقشه ھای بَد مِیکشه

و نِزاع پَیدا مُوکُنه۔

۱۵اَمزی خاطِر اولغه​تله یَگو بَلا دَ سر شی مییه،

و اُو یگ دَم تَباه مُوشه و عِلاج پَیدا نَمِیتَنه۔

۱۶شَش چِیز اَسته که خُداوند ازوا نَفرَت دَره،

بَلکِه ھفت چِیز که دَ نظر ازُو زِشت معلُوم مُوشه : 

۱۷چِیمای پُر کِبر، زِبونِ دروغگویی،

دِستای که خُونِ بےگُناه ره لَوُو مُونه،

۱۸دِلِ که نَقشه ھای بَد و تَباه کُنِنده مِیکشه،

پایای که زُود طرفِ بَدی کدو مُودَوه،

۱۹شاھِدِ که شاھِدی دروغ مِیدیه،

و آدمِ که دَ مَنِه بِرارو بے​اِتفاقی مِیندَزه۔

۲۰بَچِه مه، اَمرِ آتِه خُو ره نِگاه کُو

و پَندِ آبِه خُو ره پُرمُشت نَکُو۔

۲۱اُونا ره بَلدِه ھمیشه دَ دِل خُو نِگاه کُو

و دَ گردون خُو اَوزو کُو۔

۲۲وختِیکه راه موری، اُونا تُو ره ھِدایَت مُونه،

غَیتِیکه خاو مُونی، اُونا از تُو نِگاه​بانی مُونه،

و وختِیکه بیدار مُوشی، اُونا قد تُو گب مِیزَنه۔

۲۳چُون اَمر مِثلِ چِراغ اَلّی،

و پَند رَقمِ نُور وَری اَسته،

و سرزنِشِ که بَلدِه اِصلاح کدو یَه تُو ره سُون راهِ حَیات مُوبَره۔

۲۴اِی چِیزا تُو ره از خاتُونِ بَدکاره،

و از زِبونِ لَخشُمِ ازُو دُور نِگاه مُونه۔

۲۵دَ دِل خُو عاشقِ نُوربَندی ازُو نَشُو،

و نَه ایل که کِرپَکای شی تُو ره گِرِفتار خُو کُنه؛

۲۶چُون خاتُونِ فاحِشه تُو ره مُحتاجِ یگ لُغمه نان مُونه،

و زَنِ یَگو کسِ دِیگه جانِ عزِیز تُو ره شِکار مُونه۔

۲۷آیا اُوطور کس اَسته که آتِش ره دَ بَغَل خُو بِگِیره

و کالای شی نَسوزه؟

۲۸یا اُوطور کس بَشه که دَ بَلِه قوغ راه بِگَرده

و پایای شی نَسوزه؟

۲۹پس اُو مردی که دَ بغلِ خاتُونِ ھمسایِه خُو دَر مییه

عَینی اَمُو چِیز اَسته؛

چُون کسی که دَ اُو رَقم خاتُو دِست بِزَنه بے​جَزا نَمُومَنه۔

۳۰اَگه کسی از خاطِرِ گُشنَگی دِست دَ دُزی بِزَنه

مردُم اُو ره سرزنِش نَمُوکُنه۔

۳۱لیکِن اَگه گِرِفتار شُنه، ھفت بَرابَر تاوو مِیدیه،

حَتّیٰ اگه تمامِ مالِ خانِه خُو ره اَم از دِست بِدیه۔

۳۲کسی که زِنا کُنه بےعقل اَسته،

اُو خود خُو ره تَباه مُونه،

۳۳اُو لَت و کوب شُده بے​آبرُوی مُوشه،

و رَسوایی ازُو ھیچ وخت پاک نَمُوشه،

۳۴چراکه از غَیرَتِ مرد، شِدّتِ قار پَیدا مُوشه

و اُو دَ روزِ اِنتِقام رَحم نَمُوکُنه۔

۳۵اُو دَ ھیچ رَقم تاوو راضی نَمُوشه

و ھر قدر پَیسِه کَلو اَم که بِدی، قبُول نَمُونه۔

۷

۱بَچِه مه، تورای مَره نِگاه کُو

و دَستُورای مَره محکم بِگِیر۔

۲از احکام مه اِطاعت کُو تاکه زِنده بُمَنی؛

تعلِیم مَره مِثلِ دِیدَنَکِ چِیم خُو حِفاظَت کُو۔

۳اُونا ره دَ ناخُونای دِست خُو بَسته کُو،

و دَ وَرَقِ دِل خُو نِوِشته کُو۔

۴دَ حِکمَت بُگی :  ”تُو خوار مه اَستی“

و دانایی ره ھَمدَم خُو حِساب کُو،

۵تاکه اُونا تُو ره از خاتُونِ بَدکار و از خاتُونِ بیگَنه

که تورای نَرم و چَرب مُوگه، دُور نِگاه کُنه۔

۶ما از خانِه خُو توخ کدُم

و از کِلکِین بورُو ره دِیدُم،

۷اوخته، دَ مَنِه آدمای نادو، دَ مینکلِ جوانا،

یگ جوانِ بے​عقل ره دِیدُم،

۸که اُو دَ مَنِه کُوچه راه رَفته

از یگ گوشِه سَرَک تیر شُده دَ خانِه اَمزُو خاتُو رَسِید۔

۹اَمُو غَیت شام دَ عَینِ روز شِشتو،

و تَرِیکی شاو بُود،

۱۰که یگ خاتُو قد کالای فاحِشَگَری

و نِییَتِ بَد سُون شی میمَد۔

۱۱خاتُونِ قَوشَره​گَر و سرکَش

که پای شی دَ خانه گِیر نَمُونه،

۱۲گاھی دَ کُوچه ھا و گاھی دَ بازار،

و دَ ھر گوشه مردَکو ره گیته مُونه۔

۱۳اُو اَمُو بَچِه جوان ره گِیر کده ماخ کد

و از بے​حَیایی دَزُو گُفت : 

۱۴”گوشتِ قُربانی تَیار اَسته،

چراکه ما اِمروز نذرِ قُربانی خُو ره پُوره کدیم۔

۱۵دَمزی دلِیل دَ خوش اَمَدِ از تُو دَ بورُو اَمَدیم،

و اوگَل کده آخِرِکار تُو ره پَیدا کدُم۔

۱۶دَ بِسترِ خاو خُو توشَکای رنگارنگ

از رَختِ کَتانِ مِصری اَوار کدیم۔

۱۷جاگِه خُو ره قد عطرِ مَرو،

عود و سَلِیخه پاش دَده خوشبُوی کدیم۔

۱۸بیه که تا صُبح عِشق بازی کده

از مُحَبَّتِ یگدِیگِه خُو لِذَّت بُبَری،

۱۹چراکه شُوی مه دَ خانه نِییه

و دَ یگ سفرِ دُور رَفته۔

۲۰اُو یگ خَلطه نُقره قد خُو گِرِفته بُرده

و تا آخِرِ ماه پس نَمییه۔“

۲۱دَ اِی تَرتِیب اُو اَمُو جوان ره قد تورای گرم و مُلایم خُو بازی دَد

و اُو ره قد گبای لَخشُم خُو مَجبُور کد۔

۲۲دَمزُو غَیت اُو از پُشت شی رَیی شُد

رَقمِ نَرگاو اَلّی که دَ کُشتارگاه موره

و رَقمِ آھُو وَری که بے​خَبر دَ بَلِه دام قَدَم مِیزَنه،

۲۳تا غَیتِیکه تِیر دَ دِل شی بُخوره۔

اُو رَقمِ مُرغاک اَلّی اَسته که دَ وُرغَه مُوفته

و نَمُوفامه که زِندَگی شی دَ خطر اَسته۔

۲۴پس، اَی بَچکِیچای مه، دَز مه گوش بِدِید

و دَ تورای مه خُوب فِکر خُو ره بِگِیرِید : 

۲۵نَه ایلِید که دِل شُمو دَ راهِ ازُو خاتُو مایل شُنه؛

نَشُنه که اُو شُمو ره سُون گُمراھی بُبَره،

۲۶چراکه اُو کَلو مردَکو ره خانه خَراب کده،

و غَدَر کسا ره دَ تَباھی اَندَخته۔

۲۷خانِه ازُو رَقمِ راهِ اَسته، که طرفِ عالمِ مُردا موره

و عاقبَت دَ خانِه مرگ مِیرسَنه۔

۸

۱آیا، حِکمَت کُوی نَمُوکُنه،

و دانایی آواز خُو ره بِلَند نَمُونه؟

۲دَ جایای بِلَند، دَ لبِ راه،

دَ مَنِه چار راھی ھا حِکمَت ایسته یَه؛

۳دَ نزدِیکِ دَروازِه شار، دَ دانِ دَرگِه شی

حِکمَت ایسته شُده، بِلَند چِیغ مِیزَنه : 

۴”او مردَکو، شُمو ره کُوی مُونُم!

ما بَلدِه پگِ مردُم جار مِیزَنُم۔

۵او آدمای نادو! ھُوشیاری پَیدا کُنِید۔

اَی نفرای بے​عقل، دانایی ره حاصِل کُنِید۔

۶گبای مَره گوش کُنِید، چراکه تورای مه با اَرزِش و کم پَیدا اَسته،

و از لب ھای مه چِیزای خُوب و نیک بُور مُوشه۔

۷دان مه راستی ره بیان مُوکُنه،

مگم لب ھای مه از بَد گُفتو بَد مُوبَره۔

۸تمامِ تورای دان مه صادِق و راست اَسته

و دَزُو ھیچ چِیزی کَج وجُود نَدَره۔

۹دَ آدمای دانا پگِ اَمزی چِیزا واضِح اَسته

و دَ کسای که عِلم و دانِش پَیدا کده، سِیده و ساده۔

۱۰پَند و نَصِیحَت مَره دَ عِوَضِ نُقره قبُول کُنِید،

و دانایی ره از طِلّا کده کَلو اَرزِش بِدِید،

۱۱چُون حِکمَت از لعل کده قِمَت​تَر اَسته،

و ھیچ چِیز ره قد ازُو بَرابَر کده نَمِیتَنِید۔“

۱۲”ما حِکمَت اَستُم و قد ھُوشیاری دَ یگ جای زِندَگی مُونُم۔

ما دانایی و بِینایی ره پَیدا کدیم۔

۱۳تَرس از خُداوند یعنی نَفرَت دَشتو از بَدی۔

ما از غُرُور، کِبر، و از رَفتار و کِردارِ غَلَط نَفرَت دَرُم۔

۱۴ما صاحِبِ مَشوَره و کامیابی اَستُم،

ما دانایی اَستُم و قوَّت دَ دِستِ از مه یَه۔

۱۵دَ زورِ از مه پادشاه ھا، پادشاھی مُوکُنه

و حُکُمرانا دَ عدَل و اِنصاف قَضاوَت مُونه۔

۱۶دَ وسِیلِه از مه رَھبرا حُکُومَت مُونه

و آدمای شَرِیف دَ عدَل و اِنصاف قَضاوَت مُونه۔

۱۷ما کسای ره دوست دَرُم که اُونا مَره دوست دَشته بَشه،

و اُونای که دَ جُستُجوی از مه اَسته، مَره پَیدا مُونه۔

۱۸دَولَت، عِزَّت، مالِ دایمی،

و کامیابی دَ اِختیار از مه یَه۔

۱۹فایده ھای مه از طِلّا کده کم پَیدا

و حاصِل مه از نُقرِه خالِص کده بِھتَر اَسته۔

۲۰ما دَ راهِ راستی و عدالت

و دَ راه ھای اِنصاف قَدَم میلُم۔

۲۱و ثُروَت ره دَ اُو کسای مِیدُم که مَره دوست دَره،

و خَزانه ھا و گَوصَندُق ھای ازوا ره پُر مُونُم۔

۲۲خُداوند از اوّل، پیش از خِلقَتِ دُنیا

مَره قد خود خُو دَشت۔

۲۳از اَزَل، از اِبتِدا،

پیش از پَیدا شُدونِ دُنیا، ما مُقَرَّر شُدُم۔

۲۴پیش ازی که بَحر و دریا ھا دَ وجُود بیه،

و پیش ازی که از چِشمه ھا آو جاری شُنه، ما پَیدا شُدُدُم۔

۲۵پیش ازی که کوه​ھا دَ جای خُو قرار بِگِیره،

و پیش از جور شُدونِ تپه ھا، ما پَیدا شُده بُودُم۔

۲۶وختِیکه خُداوند ھَنُوز زِمی و دَشت ره اَست نَکدُد*

و خاکِ زمِی ره جور نَکدُد،

۲۷غَیتِیکه آسمونا ره جای دَ جای کد، ما دَ اُونجی بُودُم۔

وختِیکه خُداوند خطِ اُفُق ره دَ بَلِه بَحر کشِید،

۲۸و آوُرھا ره دَ آسمونا شکل دَد

و چِشمه ھا ره از چُقُری زِمی جاری کد؛

۲۹وختِیکه خُداوند اَندازِه دریا ھا ره تعِیین کد

تاکه آو ھا از حَدّ خُو تَجاوز نَکُنه،

و غَیتِیکه پای سنگِ زِمی ره ایشت

۳۰ما دَ پیش ازُو مِثلِ یگ اُستا بُودُم،

و روزانه یگ مَنبِع خوشی بَلدِه شی بُودُم

و دَ حُضُور شی ھمیشه خوشحالی مُوکدُم۔

۳۱خوشی از مه دَ بارِه ازی دُنیا بُود

و ما از دِیدونِ بَنی آدم لِذَّت بُردُم۔

۳۲و آلی، اَی بَچکِیچای مه، دَزمه گوش بِدِید : 

نیک دَ رُوی کسای که از راهِ از مه پَیرَوی کُنه۔

۳۳نَصِیحَت مَره گوش کده ھُوشیار بَشِید

و اُو ره رَد نَکُنِید۔

۳۴نیک دَ بَختِ اَمزُو نفرِ که دَزمه گوش بِدیه

و ھر روز چِیم شی دَ دَرگِه مه بَشه،

دَ لبِ چارچیوِ دَرگِه مه اِنتِظار مَره بِکَشه۔

۳۵چُون ھر کسی که مَره پَیدا کُنه، زِندَگی ره پَیدا مُونه

و اُو رضایَتِ خُداوند ره حاصِل مُونه۔

۳۶مگم کسی که مَره از دِست مِیدیه، اُو دَ جان خُو نُقصان مِیرسَنه

و اُونای که از مه نَفرَت دَره، اُونا مرگ ره دوست دَره۔“

۹

۱حِکمَت قَصر خُو ره جور کده،

و ھفت سُتُون شی ره تَراش کده۔

۲اُو مالای خُو ره حَلال کده و نان تَیار کده،*

و قد ازُو قتی شرابِ اَنگُور اَم تَھیه کده۔

اُو دِستَرخون خُو ره اَوار کده،

۳و کنِیزای خُو ره رَیی کده

تاکه از بِلَند تَرِین جای ھای شار مردُم ره کُوی کُنه : 

۴”کسای که نادو اَسته اِینجی بیه۔“

حِکمَت بَلدِه مردُمِ کم​عقل مُوگه که،

۵”بیِید، از نانِ که تَیار کدیم، بُخورِید

و از شرابِ اَنگُورِ که گَٹ کدیم*، وُچی کُنِید۔

۶سادَگی و نادانی ره ایله کُنِید و زِنده بُمَنِید،

و مُستَقِیم دَ راهِ عقل و دانایی بورِید۔

۷ھر کسی که آدمِ رِیشخَندگر ره ملامَت کُنه، اُو خود ره رَسوا مُونه،

و ھر کسی که یگ آدمِ بَدکار ره سرزنِش کُنه، اُو بَلدِه خود شی عَیب حِساب مُوشه۔

۸آدمِ رِیشخَندگر ره سرزنِش نَکُو، چُون اُو از تُو بَد مُوبَره۔

آدمِ دانا ره سرزنِش بُکُو، و اُو تُو ره دوست مِیدَنه۔

۹شخصِ دانا ره نَصِیحَت کُو، و اُو داناتَر مُوشه؛

آدمِ صادِق ره تعلِیم بِدی، اُو عِلم شی زیاد مُوشه۔“

۱۰شُروعِ حِکمَت تَرس از خُداوند اَسته،

شِناختِ خُدای پاک، دانایی حِساب مُوشه،

۱۱”چُون دَ واسِطِه از مه، یعنی حِکمَت، طُولِ عُمر تُو دِراز مُوشه،

و سال ھای زِندَگی تُو کَلوتَر۔“

۱۲اَگه حَکِیم و دانا اَستی، فایدِه شی ره بَلدِه خود خُو مِیگِیری،

و اَگه حِکمَت ره رِیشخَند کُنی، نُقص شی ره خود تُو باید بَرداشت کنی۔

۱۳خاتُونِ بے​عقل، قَوشَره​گَر اَسته،

اُو نادو اَسته و ھیچ چِیز ره نَمُوفامه۔

۱۴اُو دَ دَرگِه خانِه خُو،

یا دَ یگ چَوکی دَ یَگو بِلَندی شار مِیشِینه

۱۵و آدمای ره که از اُونجه تیر مُوشه، کُوی مُونه،

یعنی اَمُو کسای ره که دَ راهِ خودگُن خُو رَیی اَسته : 

۱۶”کسی که نادو اَسته اِینجی بیه!“

و اُو دَ مردُمِ کم​عقل مُوگه : 

۱۷”آوِ دُزی کده شِیرِین اَسته،

و نانِ که تاشَکی خورده مُوشه، کَلو مَزه​داره۔“

۱۸مگم اُونا پَی نَمُوبَره که خانِه ازُو جای مُردا یَه

و عاقبتِ ھر کسی ره که دعوَت کده، دَ تاتَرِینِ عالمِ مُردا۔

۱۰

۱مَثَل ھای سُلَیمان۔

بَچِه حَکِیم و دانا آتِه خُو ره خوش مُونه،

مگم بَچِه اَبله و بے​عقل باعِثِ غَم و غُصِّه آبِه خُو مُوشه۔

۲مال و دَولَتِ که از راهِ خَراب دَ دِست اَمَده بَشه فایده نَدَره،

مگم نیکی و صداقت مِیتَنه که آدم ره از دَمِ مرگ نِجات بِدیه۔

۳خُداوند آدمِ نیک و صادِق ره گُشنه نَمیله،

لیکِن خاھِشِ نَفسِ بَدکارا ره باطِل مُونه۔

۴دِستای آدمِ تَمبَل باعِثِ غَرِیبی ازُو مُوشه

لیکِن دِستای آدمِ زَحمَت​کش اُو ره دَولَتمَند مُونه۔

۵کسی که دَ تایستو حاصِلات خُو ره جَم مُونه بَچِه ھُوشیار اَسته،

مگم کسِیکه دَ فصلِ دِرَو خاو مُونه آدمِ بےنَنگ اَسته۔

۶دَ سرِ آدمِ صادِق بَرَکَت اَسته،

مگم دانِ بَدکارا سِتَم ره پُوٹ مُونه۔

۷یاد کدونِ آدمِ نیکُوکار بَلدِه دِیگرو یگ بَرَکَت اَسته

مگم نامِ بَدکارا مِثلِ یگ چِیزی گنڈه شُده از بَین موره۔

۸آدمِ دانِسته احکام ره قبُول مُونه

مگم جاھِلِ کَلوگوی تَباه مُوشه۔

۹اُو کسی که دَ راستی پای میله، دَ اَمن و سُکُون زِندَگی مُونه

مگم آدمِ که دَ راهِ کَج موره دَ آخِر بَرمَلا مُوشه۔

۱۰کسِیکه چِشمَک مِیزَنه سَبَبِ غَم اَسته،

مگم جاھِلِ کَلوگوی تَباه مُوشه۔

۱۱دانِ نفرِ نیک مِثلِ چشمِه حَیات اَسته،

مگم دانِ بَدکارا سِتَم ره پُوٹ مُونه۔

۱۲کِینه و نَفرَت باعِثِ جَنگ و جنجال مُوشه،

مگم مُحَبَّت ھر قِسم خَطا ره پوش مُونه۔

۱۳از لبِ آدمِ دانا حِکمَت پَیدا مُوشه

لیکِن شخصِ بے​عقل چیوِ بےعقلی خُو ره دَ پُشت خُو مُوخوره۔

۱۴آدمای دانا، عِلم ره ذَخِیره مُونه

مگم دانِ آدمِ جاھِل فَوراً تَباھی ره دَ بار میره۔

۱۵دارایی دَولَت​مَندا بَلدِه شی یگ قلعِه محکم اَسته،

مگم ناداری بَلدِه فقِیرا باعِثِ تَباھی مُوشه۔

۱۶مُزدِ آدمِ نیک و صادِق باعِثِ زِندَگی شی مُوشه،

مگم عایدِ آدمِ بَدکار باعِث مُوشه که اُو گُناه کُنه۔

۱۷کسی که نَصِیحَت ره قبُول مُونه اُو دَ راهِ حَیات قَدَم میله،

مگم کسی که سرزنِش ره رَد مُوکُنه، اُو گُمراه مُوشه۔

۱۸کسی که کِینه و نَفرَت ره تاشه مُونه، دروغگویی اَسته،

و کسی که تُھمتِ ناحق ره تِیت مُونه اَبله یَه۔

۱۹کَلوگوی خالی از گُناه نِییه،

لیکِن ھُوشیار اُو کسی اَسته که دان خُو ره مِیگِیره۔

۲۰زِبونِ آدمِ صادِق نُقره اَلّی خالِص اَسته،

مگم دِلِ آدمِ بَد، کم اَرزِشَه۔

۲۱تورِه دانِ آدمِ صادِق بَلدِه غَدَر مردُم فایده مِیرسَنه،

مگم آدمای جاھِل از کم​عقلی خُو مُومُره۔

۲۲بَرَکَتِ خُداوند اِنسان ره دَولَتمَند مُونه،

و رَنج و زَحمَت دَزشی نَمِیرَسَنه۔

۲۳آدمِ اَبله از عملِ بَد لِذَّت مُوبَره،

مگم آدمِ دانا از حِکمَت و دانایی لِذَّت مُوبَره۔

۲۴آدمای بَدکار دُچارِ ازُو بَلای مُوشه که ازُو مِیتَرسه،

مگم آدمای نیک و صادِق دَ آرزُوی خُو مِیرَسه۔

۲۵وختِیکه طوفان مییه، آدمِ بَدکار سرپَلُوک* موره،

لیکِن بُنیادِ آدمِ نیک تا اَبَد ره باقی مُومَنه۔

۲۶رَقمِ که تُرشی دَ سرِ دَندونا و دُود دَ سرِ چِیما تٲثِیرِ بَد دَره،

اَمُو رَقم آدمِ تَمبَل اَم، دَ سرِ ازُو کسای که اُو ره رَیی کده، تٲثِیرِ بَد دَره۔

۲۷تَرس از خُداوند عُمرِ اِنسان ره دِراز مُونه،

مگم عُمرِ بَدکارا کوتاه مُوشه۔

۲۸اُمِیدِ آدمای نیک بَلدِه ازوا خوشی میره،

مگم اِنتِظارِ بَدکارا ھیچ مُوشه۔

۲۹راهِ خُداوند بَلدِه آدمِ پاک و بےعَیب مِثلِ یگ قلعِه محکم اَسته،

مگم اُو بَدکارا ره نابُود مُونه۔

۳۰آدمِ نیک و صادِق ھرگِز از جای خُو بےجای نَمُوشه،

لیکِن بَدکارا دَ زِمی جای دَ جای نَمُومَنه۔

۳۱از دانِ آدمِ نیک حِکمَت و دانایی بُور مُوشه،

مگم زِبونِ زِشت از بیخ خُو کَنده مُوشه۔

۳۲لب ھای آدمِ نیک مِیدَنه که کُدَم چِیز خُوب اَسته،

مگم دانِ بَدکارا دَ گبای زِشت عادَت دَره۔
۱۱

۱از تَرازُوی غَلَط، خُداوند بَد مُوبَره،

مگم اُو وَزنِ بَرابَر ره دوست دَره۔

۲دَ جای که کِبر وجُود دَره شرمِندَگی اَم اَسته،

لیکِن حِکمَت و دانایی نَصِیبِ آدمِ خاکسار مُوشه۔

۳صداقتِ آدمای نیک اُونا ره رَھنُمایی مُونه،

مگم فِریبِ بَدکارا اُونا ره تَباه مُونه۔

۴مال و دارایی دَ روزِ قیامت بَلدِه اِنسان فایده نَدَره،

مگم صداقت و عدالت اُو ره از مرگ نِجات مِیدیه۔

۵صداقتِ آدمِ نیک و بے​عَیب، راهِ شی ره سِیده مُونه،

مگم آدمِ بَدکار از خاطِرِ بَدکاری خُو چَپه مُوشه۔

۶صداقتِ آدمای نیک اُونا ره نِجات مِیدیه،

لیکِن آدمای فِریبکار دَ دامِ ھَوَس ھای خُو گِرِفتار مُوشه۔

۷آدمِ بَدکار وختِیکه مُومُره، اُمِید شی از بَین موره،

و تَوَقُعِ قُدرَت​مَندا باطِل مُوشه۔

۸آدم نیک از سَختی و مُشکِلات خلاص مُوشه،

مگم آدمِ بَدکار گِرِفتارِ ازوا مُوشه۔

۹آدمِ خُدا ناشِناس قد تورِه بَد خُو ھمسایِه خُو ره تَباه مُونه،

مگم آدمای صادِق از دانایی خُو نِجات پَیدا مُونه۔

۱۰از کامیابی آدمای نیک و صادِق، تمامِ شار خوشی مُونه،

و از مُردونِ آدمای شَرِیر، مردُم از خوشحالی چِیغ مِیزَنه۔

۱۱از بَرَکَتِ مردُمِ راستکار، شار تَرَقی کده باله موره،

مگم از تورِه بَدکارا شار بیرو مُوشه۔

۱۲آدمِ بے​عقل ھمسایِه خُو ره حَقِیر حِساب مُونه،

مگم آدمِ دانا زِبون خُو ره مِیگِیره۔

۱۳آدمِ چُغُل رازِ دِیگا ره اِفشاء کده موره،

مگم آدمِ با اِعتُبار راز ره دَ دِل خُو نِگاه مُونه۔

۱۴دَ جای که رَھبری و مَشوَره مَوجُود نَبَشه، مردُم سُقُوط مُونه،

مگم مَشوَره دِھِندا که کَلو بَشه، پیروزی و سلامَتی پَیدا مُوشه۔

۱۵کسِیکه بَلدِه آدمِ ناشِناس ضامِن شُنه، حَتماً نُقصان مِینگره،

و کسی که ضَمانَتِ کسی ره نَکُنه، اُو محفُوظ مُومَنه۔

۱۶خاتُونِ مِھربو، صاحِبِ عِزَّت و اِحتِرام مُوشه،

مگم آدمای زورتُو دارایی ره حاصِل مُونه۔

۱۷آدمِ مِھربو دَ خود خُو فایده مِیرسَنه،

مگم آدمِ ظالِم دَ جان خُو ضَرَر۔

۱۸آدمِ شَرِیر مُزدِ فِریبِنده و باطِل ره حاصِل مُونه،

لیکِن آدم که نیکی ره تِیت مُونه، اُو اَجرِ خُوبی خُو ره مِینگره۔

۱۹رَقمِ که نیکی و صداقت اِنسان ره طرفِ زِندَگی مُوبَره،

اَمُو رَقم ھر کسی که از بَدی پَیرَوی کُنه اُو سُون طرفِ مرگ رَیی اَسته۔

۲۰خُداوند از آدمای کَجرَو و بَد​نِیَّت نَفرَت دَره،

مگم از آدمای نیکُوکار خوش و راضی اَسته۔

۲۱باوَر کُو که آدمِ بَدکار جَزا مِینگره،

لیکِن اَولادِه آدمای راستکار از جَزا نِجات پَیدا مُونه۔

۲۲حَلقِه طِلّایی دَ بِینی خُوک

و نُوربَندی دَ خاتُونِ بےسَلِیقه، بےمعنیٰ یَه۔

۲۳آرزُوی آدمای نیک اُونا ره دَ خوشبَختی مِیرسَنه،

مگم غَضَبِ خُدا اُمِیدِ بَدکارا ره نابُود مُونه۔

۲۴کسی اَسته که سَخاوَتمَندانه مِیدیه و اُو کَلوتَر حاصِل مُوکُنه،

و کسِ دِیگه اَسته که پگ شی ره بَلدِه خود خُو نِگاه مُونه، ولے باز اَم مُحتاج مُوشه۔

۲۵آدمِ سَخی دَولَتمَند مُوشه،

و کسِیکه دِیگا ره سیر آو کُنه، خود شی اَم سیر آو مُوشه۔

۲۶کسِیکه غَلّه ره بَلدِه سُود نِگاه مُونه، مردُم اُو ره نالَت مُونه،

مگم دُعای خَیر و بَرَکَتِ مردُم دَ کسی اَسته که غَلّه ره سَودا مُونه۔

۲۷کسِیکه دَ جُستُجوی نیکی بَشه، اُو رِضایَتِ خُدا و بَنده ره حاصِل مُونه،

لیکِن آدمِ که دَ پُشتِ بَلا مِیگرده، بَلا دَ سر شی مییه۔

۲۸کسِیکه دَ دارایی خُو تَکیه مُونه، اُو ناکام مُوشه،

مگم مردُمِ راستکار مِثلِ بَلگِ دِرخت اَلّی سَوز مُونه۔

۲۹آدمِ که خانَوادِه خُو ره دَ رَنج و زَحمَت مِیندَزه، حاصِلِ از اُو شخص باد اَسته،

و آدمِ جاھِل نوکرِ آدمِ دانا مُوشه۔

۳۰ثَمَر آدمِ نیک مِثلِ دِرخت حَیات اَسته،

و کسِیکه جانِ دِیگرو ره دَ راهِ راست کش مُونه، اُو دانا یَه۔

۳۱اگه آدمِ صادِق اَجر خُو ره دَ اِی دُنیا مِینگره

پس آدمِ بَدکار و گُناه​کار چِقَس کَلوتَر جَزا مِینگره!
۱۲

۱کسی که پَند و نَصِیحَت ره دوست دَشته بَشه دانایی ره اَم دوست دَره،

و کسی که از اِصلاح شُدو نَفرَت دَشته بَشه، اُو بےعقل اَسته۔

۲آدمِ نیک رِضای خُداوند ره حاصِل مُونه،

مگم کسی که نَقشِه بَد مِیکشه، خُداوند اُو ره محکُوم مُونه۔

۳اِنسان از بَدی و شرارَت اُستوار نَمُوشه،

مگم رِیشِه آدمِ صادِق ھرگِز کَنده نَمُوشه۔

۴خاتُونِ خُوب، تاجِ سرِ شُوی خُو اَسته،

مگم خاتُونِ بے​حَیا، رَقمِ شارِیدَگی دَ اِستُغونای شُوی خُو اَسته۔

۵فِکرای آدمای نیک راست و دُرُست اَسته،

مگم مَشوَره ھای مردُمِ شَرِیر پُر از فِریب و نَیرنَگ۔

۶تورای آدمای بَدکار باعِثِ خُون ریزی مُوشه،

مگم نقلِ راستکارا باعِثِ نِجات۔

۷بَدکارا سرنِگون شُده از بَین موره،

لیکِن خانِه آدمای نیک پایَدار مُومَنه۔

۸اِنسان دَ اَندازِه ھُوشیاری خُو صِفَت مُوشه،

مگم کسی که فِکر شی کَج اَسته، شَرمِنده مُوشه۔

۹کسی که حَقِیر و فقِیر بَشه ولے نوکر دَشته بَشه، بِھتَر اَسته

نِسبَت دَ شخصِ که خود ره کَٹه نِشو بِدیه و لیکِن نانِ خوردون خُو ره نَه دَشته بَشه۔

۱۰آدمِ عادِل دَ فِکرِ جانِ حَیوان خُو اَسته،

مگم آدمای شَرِیر حَتّیٰ رَحم کدون شی اَم ظُلم اَسته۔

۱۱کسِیکه دَ زمِین خُو کِشت و کار مُوکُنه، اُو از نان سیر مُوشه،

مگم کسِیکه دَ پُشتِ چِیزای بےفایده مِیگرده، آدمِ بے​عقل اَسته۔

۱۲شخصِ بَدکار چِیم شی دَ وُلجِه مردُمِ شَرِیر مَنده،

لیکِن رِیشِه آدمای صادِق پُر ثَمَر اَسته۔

۱۳آدمِ خراب دَ دامِ بَدگویی خُو گِرِفتار مُوشه،

مگم آدمِ صادِق از مُصِیبَت نِجات پَیدا مُونه۔

۱۴اِنسان از نَتِیجِه تورِه خُو خُوبی مِینگره،

و دِستای زَحمَت کشِ اِنسان دَز شی فایده مِیرسَنه۔

۱۵راهِ آدمِ جاھِل دَ نظرِ خود شی دُرُست اَسته،

مگم آدمِ دانا دَ نَصِیحَتِ دِیگا گوش مِیدیه۔

۱۶قارِ آدمِ جاھِل یگ دَم معلُوم مُوشه،

مگم آدمِ ھُوشیار تَوھِین و تَحقِیر ره نادِیده مِیگِیره۔

۱۷شاھِدِ راستگوی صداقت ره ظاھِر مُونه،

مگم شاھِدِ دروغ گوی فِریب ره۔

۱۸تورای بعضی کسا مِثلِ ضَربِه شَمشیر اَسته،

مگم زِبونِ آدمای دانا شفابَخش۔

۱۹تورِه لب ھای راستگوی تا اَبَد پایَدار مُومَنه،

مگم زِبونِ دروغگویی فقط یگ لَحظه عُمر دَره۔

۲۰فِکرِ آدمای منافِق پُر از چال و نَیرنَگ اَسته،

مگم کسای که بَلدِه صُلح و آرامِش مَشوَره مِیدیه، خوشی مِینگره۔

۲۱دَ آدمای صادِق ھیچ بَدی نَمِیرَسه،

لیکِن بَدکارا پُر از جنجال و مُشکِلات اَسته۔

۲۲خُداوند از آدمای دروغگویی بَد شی مییه،

مگم از شخصِ نیکُوکار راضی اَسته۔

۲۳آدمِ ھُوشیار دانِش خُو ره آشکار نَمُونه،

مگم دِلِ آدمای اَبله، جھالَتِ از وا ره معلُومدار مُونه۔

۲۴دِستِ زَحمَتکَش اِنسان ره حاکِم جور مُونه،

مگم تَمبَلی اُو ره دَ نوکری مِیندَزه۔

۲۵غَم و غُصّه، دِلِ اِنسان ره مَیده مُونه،

مگم تورِه خُوب و نَرم اُو ره خوشحال مُونه۔

۲۶آدمِ نیک دَ دوست خُو ھِدایَت مِیدیه،

مگم بَدکارا، مردُم ره طرفِ گُمراھی مُوبَره۔

۲۷آدمِ سُست حَتّیٰ شِکار کَدَگی خُو ره کَباب نَمُوکُنه،

مگم کوشِش و تَلاش، بَلدِه اِنسان گَنجِ قِیمَت​بای اَسته۔

۲۸راهِ نیکی و صداقت، راهِ زِندَگی اَسته،

که دَ مَسِیرِ ازُو مرگ وجُود نَدَره۔
۱۳

۱بَچِه ھُوشیار نَصِیحَتِ آتِه خُو ره مِیشنَوه،

مگم آدمِ لَوڈه سرزنِش ره قبُول نَمُونه۔

۲از ثَمَرِ دان خُو اِنسان فایده مِیگِیره،

مگم آرزُوی خیانَتکارا ظُلم کدو اَسته۔

۳شخصِ که زِبون خُو ره نِگاه کُنه جان خُو ره حِفظ مُونه،

مگم کسِیکه لب ھای خُو ره ناسَنجِیده واز کُنه تَباه مُوشه۔

۴آدمِ خاوشِله آرزُو مُونه ولے چِیزی حاصِل نَمُونه،

مگم آدمِ زَحمَتکَش خُوب سیر مُوشه۔

۵شخصِ نیک از دروغ گُفتو بَد شی مییه،

مگم آدمِ بَدکار شرمِنده و رَسوا مُوشه۔

۶صداقت، اُو کسای ره که دَ راهِ راست سَم اَسته، حِفاظَت مُونه،

مگم گُناه، آدمِ گُناه کار ره از بَین مُوبَره۔

۷یَگو کس خود ره دَولَتمَند نِشو مِیدیه مگم دَ واقِع ھیچ چِیز نَدَره،

و یَگو کسِ دِیگه خود ره غَرِیب حِساب مُونه مگم صاحِبِ دارایی کَلو اَسته۔

۸پُول و دارایی اِنسان مِیتَنه جان شی ره از خطر نِجات بِدیه،

مگم آدمِ غَرِیب از کس اَخطار و تَھدِید نَمِیشنَوه۔

۹چِراغِ آدمای نیک روشو یَه،

مگم چِراغِ بَدکارا گُل مُوشه۔

۱۰مَغرُوری فقط نِزاع و جنجال ره پَیدا مُونه،

لیکِن شخصِ که نَصِیحَت ره قبُول مُونه دانا یَه۔

۱۱پُول و دارایی که از راهِ غَلَط پَیدا شُنه زُود از دِست موره،

مگم نفرِ که دَ زَحمَت و کوشِش جَم کُنه، دارایی شی کَلو شُده موره۔

۱۲اُمِیدِ دیر رَس دِلِ اِنسان ره مَیده مُونه،

مگم پُوره شُدونِ یگ آرزُو، بَلدِه اِنسان مِثلِ دِرختِ حَیات تازگی مُوبَخشه۔

۱۳کسِیکه پَند و نَصِیحَت ره حَقِیر حِساب مُونه، خود ره دَ مُشکِلات مِیندَزه،

مگم کسِیکه دَ حُکُمِ خُدا اِحتِرام دَره، اَجر خُو ره مِیگِیره۔

۱۴تعلِیمِ آدمِ دانا چشمِه حَیات اَسته

و اِنسان ره از دام ھای مرگ نِجات مِیدیه۔

۱۵عقل و ھُوشِ خُوب، بَلدِه اِنسان اِحتِرام دَ وجُود میره

مگم راهِ خیانَت کارا باعِثِ تَباھی خودُن شی مُوشه۔

۱۶آدمِ ھُوشیار دَ ھر کار سَنجِش کده عمل مُونه،

لیکِن آدمِ بے​عقل جھالَت خُو ره ظاھِر مُونه۔

۱۷قاصِدِ بَد دَ بَلا گِرِفتار مُوشه،

مگم قاصِدِ خُوب باعِثِ شفا مُوشه۔

۱۸فَقر و شَرمِندَگی دَ بَلِه کسی مییه که نَصِیحَت ره رَد مُونه،

مگم کسِیکه سرزنِش ره قبُول مُونه قابِلِ اِحتِرام اَسته۔

۱۹آرزُوی پُوره شُده دَ جانِ اِنسان شِیرِینی مِیدیه،

لیکِن دِست کشِیدو از کارِ بَد دَ نظرِ شخصِ اَبله زِشت معلُوم مُوشه۔

۲۰کسی که قد مردُمای دانا بِشِینه دانا مُوشه،

مگم اَنڈِیوالی قد آدمای بے​عقل ضَرَر دَره۔

۲۱بَلا دامونگِیرِ گُناهکارا مُوشه،

مگم کامیابی نَصِیبِ آدمای نیک و صادِق۔

۲۲آدم صالِح حَتّیٰ دَ نوسه ھای خُو میراث میله،

مگم مال و دَولَتِ گُناه​کارا بَلدِه آدمای نیک ذَخِیره مُوشه۔

۲۳زمِینِ آدمِ فقِیر کَلو حاصِل مِیدیه،

مگم از بے​اِنصافی حاصِلِ ازُو چُور مُوشه۔

۲۴کسی که چوبِ اِصلاح ره از بَچِه خُو دِریغ مُونه

اُو از بَچِه خُو نَفرَت دَره،

مگم کسِیکه اَولاد خُو ره دوست دَره،

اُو دَ فِکرِ اِصلاح کدون شی اَسته۔

۲۵آدم نیک از خوراکِ که دَره مُوخوره و سیر مُوشه،

لیکِن کَورِه آدمِ بَدکار گُشنه مُومَنه۔

۱۴

۱خاتُونِ ھُوشیار خانِه خُو ره آباد مُونه،

مگم خاتُونِ جاھِل اُو ره قد دِستای خود خُو خراب مُونه۔

۲کسِیکه دَ راستی قَدَم باله مُونه، اُو از خُداوند تَرس مُوخوره،

لیکِن کسِیکه دَ راهِ کَج موره، اُو دَ خُداوند بےاِحتِرامی مُونه۔

۳تورِه که از دانِ آدمِ جاھِل بُور مُوشه، بَلدِه پُشت ازُو یگ چوب جور مُوشه،

مگم تورای آدمِ دانا، اُو ره حِفاظَت مُونه۔

۴اَگه گاو دَ گاوخانه نَبَشه، آوخور صاف مُومَنه،

مگم از زورِ گاو اَسته، که حاصِل کَلو مُوشه۔

۵شاھِدِ راستگوی دروغ نَمُوگه،

مگم شاھِدِ دروغگویی، تورِه دروغ مُوگه۔

۶آدمِ لَوڈه دَ جُستُجوی حِکمَت اَسته، مگم پَیدا نَمِیتَنه،

دَ حالِیکه بَلدِه آدمِ دانا پَیدا کدونِ حِکمَت آسو یَه۔

۷از آدمِ بے​عقل دُوری کُو،

چُون از لب ھای ازُو عِلم و دانِش پَیدا نَمُوشه۔

۸حِکمَتِ آدمِ ھُوشیار اینی اَسته که راهِ خُو ره دَرک مُوکُنه،

مگم جھالَتِ مردُمِ بے​عقل اُونا ره بازی دَده گُمراه مُونه۔

۹آدمای جاھِل دَ سرِ قُربانی رِیشخَندی مُونه،

مگم مردُمِ راستکار رِضامَندی خُدا ره حاصِل مُونه۔

۱۰تَلخی اِنسان تَنھا دَ دِلِ خود شی روش اَسته

و خوشی اِنسان اَم تَنھا دَ خود شی معلُومه۔

۱۱خانِه بَدکارا چَپه مُوشه،

لیکِن خَیمِه آدمای راستکار آباد مُومَنه۔

۱۲یَگو راه اَسته که دَ نظرِ اِنسان راست معلُوم مُوشه،

مگم عاقبَتِ ازُو راه، مرگ اَسته۔

۱۳حَتّیٰ دَ غَیتِ خَندِیدو اِمکان دَره که دِلِ اِنسان غَمگِین بَشه،

مگم وختِیکه خَنده خلاص مُوشه، غَم دَ جای خُو باقی مُومَنه۔

۱۴آدمِ که گُمراه مُوشه نَتِیجِه گُمراھی خُو ره مِینگره،

ولے آدمِ خُوب اَجرِ خُوبی خُو ره مِینگره۔

۱۵آدمِ نادو ھر توره ره باوَر مُوکُنه،

لیکِن آدمِ ھُوشیار قَدَم ھای خُو ره سَنجِده باله مُونه۔

۱۶آدمِ دانا اِحتیاط مُونه و از بَدی دُوری مُونه،

مگم آدمِ بے​عقل از رُوی غُرُور خُو، بےپَروایی مُوکُنه۔

۱۷آدمِ تُند خُوی کارای جاھِلانه مُونه،

و از آدمِ دَسِیسه​گَر مردُم نَفرَت دَره۔

۱۸جھالَت نَصِیبِ مردُمِ نادو اَسته،

لیکِن عِلم و معرِفَت مِثلِ تاج دَ آدمای ھُوشیار۔

۱۹بَدکارا عاقبَت دَ آدمای نیک اِحتِرام مُونه،

و شرِیرا آخِر رَفته دَ دَمِ دَرگه ھای آدمای نیک و صادِق سر خَم مُونه۔

۲۰از آدمِ مُفلِس حَتّیٰ ھمسایِه شی اَم نَفرَت دَره،

مگم پُولدارا دوستای کَلو دَره۔

۲۱کسِیکه ھمسایِه خُو ره حَقِیر حِساب کُنه، گُناه​کار اَسته،

لیکِن نیک دَ بَختِ کسِیکه دَ غَرِیبا رَحم دَشته بَشه۔

۲۲آیا کساِیکه نَقشه ھای بَد دَ دِل خُو مِیکشه، گُمراه نَمُوشه؟

لیکِن کساِیکه نِیَّتِ خُوب دَشته بَشه، مردُم دَزوا مُحَبَّت و اِعتماد مُونه۔

۲۳از ھر زَحمَت فایده مِینگری،

مگم تورای بے​فایده باعِثِ ناداری مُوشه۔

۲۴دارایی آدمای دانا، تاجِ سر شی اَسته،

مگم نِشانی آدمای بے​عقل، جھالَت شی۔

۲۵شاھِدِ راستگوی جانِ مردُم ره نِجات مِیدیه،

مگم شاھِدِ دروغگویی دَ مردُم خیانَت مُونه۔

۲۶تَرس از خُداوند بَلدِه یگ آدم تَکیه​گاهِ محکم اَسته،

و بَلدِه اَولادای شی اَم یگ پناه​گاه۔

۲۷تَرس از خُداوند چشمِه حَیات اَسته

که اِنسان ره از چنگِ مرگ دُور نِگاه مُونه۔

۲۸بُزُرگی پادشاه از کَلو بُودونِ مردُم اَسته،

مگم بِدُونِ رعیَت یگ پادشاه نابُود مُوشه۔

۲۹کسِیکه زُود قار نَشُنه آدمِ ھُوشیار اَسته،

مگم آدمِ تُند خُوی جھالَت خُو ره نِشو مِیدیه۔

۳۰دِلِ آرام دَ زِندَگی جان مُوبَخشه

مگم کِینِه دِل، باعِثِ شارِیدَگی اِستُغونا مُوشه۔

۳۱کسِیکه دَ غَرِیب ظُلم مُوکُنه دَ حَقِیقَت دَ پَیدا کُنِندِه ازُو تَوھِین مُونه،

و کسِیکه دَ آدمِ مُفلِس مِھربانی کُنه خُدا ره اِحتِرام مُونه۔

۳۲بَدکار از خاطِرِ بَدی خُو سرنِگون مُوشه،

لیکِن آدمِ نیک حَتّیٰ که بُمُره یگ پَناه​گاه بَلدِه خُو دَره۔

۳۳آدمای فامِیده حِکمَت ره دَ دِل خُو نِگاه مُونه،

حَتّیٰ آدمای اَبله اَم اِی ره مُوفامه۔

۳۴نیکی و صداقت یگ مِلَّت ره سَربِلند مُونه،

و لیکِن گُناهِ یگ قَوم باعِثِ رَسوایی شی مُوشه۔

۳۵پادشاه از خادِمِ ھُوشیار خوش شی مییه،

ولے کسی که کارای شَرماوَر مُونه، دَ قار و غَضَب شی گِرِفتار مُوشه۔
۱۵

۱جوابِ مُلایم قار و غَضَب ره تا مِیشَنّه،

مگم تورِه سَخت خَشمِ اِنسان ره کَلو مُونه۔

۲زِبونِ آدمِ دانا، عِلم و معرِفَت ره قابِلِ قبُول جور مُونه،

مگم از دانِ آدمای جاھِل حَماقَت بُور مُوشه۔

۳تمامِ جایا دَ پیشِ چِیمِ خُداوند اَسته،

و اُو مردُمِ خُوب و بَد ره تَشخِیص مُونه۔

۴زِبونِ که سلامَتی دَ وجُود میره، مِثلِ یگ دِرختِ حَیات اَسته۔

مگم زِبونِ فِریبکار رُوحِ اِنسان ره مَیده مُونه۔

۵آدمِ جاھِل نَصِیحَتِ آتِه خُو ره خار حِساب مُونه،

لیکِن شخصِ ھُوشیار پَند و سرزنِش ره قبُول مُونه۔

۶دَ خانِه آدمِ نیک مال و دَولَت کَلو اَسته،

لیکِن عایدِ شخصِ بَد، زَحمَت و جنجال دَز شی پَیدا مُونه۔

۷لب ھای آدمای دانا عِلم و معرِفَت ره تِیت مُونه،

مگم دِلِ آدمای بے​عقل اُوطور نِییه۔

۸خُداوند از قُربانی بَدکارا نَفرَت دَره،

لیکِن از دُعای مردُمای نیک خوش شی مییه۔

۹خُداوند از طرِیقِه آدمِ بَدکار بَد مُوبَره،

مگم اُو پَیرَوِ راستی ره دوست دَره۔

۱۰کسی که راهِ راست ره ایله کنه، جَزای سَخت دَ اِنتِظار شی اَسته،

و کسِیکه از اِصلاح شُدو نَفرَت دَشته بَشه، اُو مُومُره۔

۱۱اگه دوزَخ و عالمِ مُردا دَ نظرِ خُداوند بَرمَلا یَه

پس دِلِ اِنسان چِقَس کَلوتَر دَزُو معلُومدار اَسته۔

۱۲آدمِ لَوڈه سرزنِش و تَنبیه ره دوست نَدَره

و پیشِ آدمای دانا نَموره۔

۱۳دِلِ خوش، چِھره ره خوشحال مُونه،

مگم غَم و غُصِّه دِل، رُوحِ اِنسان ره پژمُرده۔

۱۴دِلِ آدمِ دانا، دَ تَلاشِ دانایی اَسته،

مگم دانِ آدمای بے​عقل خود ره از جھالَت سیر مُونه۔

۱۵تمامِ روز ھای زِندَگی مردُمِ بَدبَخت، سراسر پُر از جنجال اَسته،

مگم دِلِ خوش، زِندَگی شی مِثلِ مِھمانی دایمی اَلّی اَسته۔

۱۶مال و دارایی کم، قد تَرسِ خُداوند بِھتَر اَسته

نِسبَت دَ دارایی کَلونِ که قد جنجال و تَشوِیش یگ جای بَشه۔

۱۷نان و پیاز دَ جای که مُحَبَّت بَشه بِھتَره،

نسبَت دَ گوشتِ گاو که قد نَفرَت قتی بَشه۔

۱۸آدمِ تُند خُوی جنجال پَیدا مُوکُنه،

مگم آدمِ با صَبر و حَوصِله جنجال ره قُوی مُونه۔

۱۹راهِ آدمِ سُست قد خار پوشَنده یَه،

مگم راهِ دُرُستکارا اَوار اَسته۔

۲۰بَچِه دانا آتِه خُو ره خوشحال مُونه،

مگم آدمِ بے​عقل آبِه خُو ره پوسخَند مِیزَنه۔

۲۱آدمِ کم​عقل از لَوڈه‌گی خوشی حاصِل مُونه،

لیکِن آدمِ فامِیده دَ راهِ راست قَدَم میله۔

۲۲نَقشِه که بِدُونِ مَشوَره کشِیده مُوشه ناکام مُومَنه،

لیکِن مُشاوِرای کَلو باعِثِ کامیابی مُوشه۔

۲۳اِنسان وختِیکه جوابِ خُوب مِیدیه ازُو لِذَّت مُوبَره،

و تورِه که دَ جای شی گُفته شُنه، چِقَس خُوب اَسته!

۲۴راهِ حَیات، آدمِ دانا ره سُون باله مُوبَره،

و نَمیله که اُو دَ عالمِ مُردا بوره۔

۲۵خُداوند خانِه آدمای مَغرُور ره از بَین مُوبَره،

لیکِن پُلوانِ زمِینِ بیوه زَن ره ثابِت نِگاه مُونه۔

۲۶خُداوند از نَقشه ھای بَد نَفرَت دَره،

لیکِن از توره ھای پاک و خالِص خوش شی مییه۔

۲۷کسِیکه دَ پُشتِ فایدِه ناحق مِیگرده دَ خانَوادِه خُو نُقص مِیرسَنه،

مگم کسِیکه از رِشوَت بَد شی مییه، عُمرِ ازُو دِراز مُوشه۔

۲۸آدمِ نیک و صادِق پیش از جواب دَدو فِکر مُونه،

لیکِن از دانِ بَدکارا چِیزای خراب بُور مُوشه۔

۲۹خُداوند از بَدکارا دُوری مُونه،

لیکِن اُو دُعای آدمای نیک و صادِق ره گوش مُونه۔

۳۰نُورِ چِیما دِل ره خوش مُونه،

و خَبرِ خوش اِستُغونا ره تازه و سالِم نِگاه مُونه۔

۳۱کسِیکه سرزنِشِ زِندَگی بَخش ره قبُول کُنه،

از جُملِه آدمای دانا حِساب مُوشه۔

۳۲کسِیکه پَند و نَصِیحَت ره رَد مُونه،

اُو دَ جانِ خود خُو رِیشخَندی مُونه،

لیکِن کسِیکه سرزنِش ره قبُول مُوکُنه

دِلِ ازُو دانا مُوشه۔

۳۳تَرسِ خُداوند دَ اِنسان حِکمَت یاد مِیدیه،

و فروتنی، عِزَّت و اِحتِرام ره دَ وجُود میره۔
۱۶

۱اَندیشه ھا و خیالاتِ دِلِ اِنسان مَربُوط دَ خود شی مُوشه،

مگم نَتِیجه آخِری از جانِبِ خُداوند اَسته۔

۲تمام راه ھای اِنسان دَ نظرِ خود شی پاک اَسته،

لیکِن نِیَّت ھای شی دَ خُداوند معلُومه۔

۳کارای خُو ره دَ خُداوند تَسلِیم کُو،

و نَقشه ھای تُو کامیاب مُوشه۔

۴خُداوند ھر چِیز ره بَلدِه مقصد خُو خَلق کده،

و اَمی رَقم آدمِ بَدکار ره اَم بَلدِه روزِ جَزا۔

۵خُداوند از آدمای مَغرُور بَد شی مییه،

و یَقِیناً اُونا بے جَزا نَمُومَنه۔

۶دَ وسِیلِه مُحَبَّت و راستی گُناه بَخشِیده مُوشه،

و تَرسِ خُداوند اِنسان ره از بَدی دُور نِگاه مُونه۔

۷وختِیکه خُداوند از یگ نفر راضی بَشه،

حَتّیٰ دُشمنای شی اَم قد شی صُلح و آشتی مُونه۔

۸مالِ کمِ که از راهِ صداقت و اِنصاف پَیدا شُده بَشه بِھتَر اَسته،

نسبَت دَ عایدِ کَلونِ که از راهِ بے​اِنصافی پَیدا شُده بَشه۔

۹اِنسان راه ھای خُو ره خود شی دَ دِل خُو مِیسَنجه

مگم تَنھا خُداوند اَسته که قَدَمای شی ره اُستوار نِگاه مُونه۔

۱۰اَمرِ پادشاه رَقمِ وَحی اِلَھی وَری اَسته،

و دان شی دَ قَضاوَت کدو نَباید اِشتِباه کنه۔

۱۱تَرازُو و سنگای دُرُست مَربُوط دَ خُداوند اَسته،

و پگِ سنگای خَلته کارِ ازُو یَه۔

۱۲عملِ بَد دَ نظرِ پادشاه ھا زِشت معلُوم مُوشه،

چراکه تَختِ پادشاھی شی تَوَسُطِ عدالت اُستوار اَسته۔

۱۳پادشاه از زِبونِ نیک و صادِق خوش شی مییه،

و آدمِ راستگوی ره دوست دَره۔

۱۴غَضَبِ پادشاه مِثلِ قاصِدِ مرگ اَسته،

لیکِن آدمِ دانا قار شی ره تا مِیشَنّه۔

۱۵دَ نُورِ رُوی پادشاه زِندَگی اَسته،

و رضایَتِ ازُو مِثلِ آوُرِ بَھار اَلّی اَسته، که بارانِ رَحمَت ره میره۔

۱۶حاصِل کدونِ حِکمَت از طِلّایی خالِص کده بِھتَر اَسته،

و پَیدا کدونِ دانایی از نُقره کده باله​تَره۔

۱۷راهِ آدمای راستکار از بَدی دُوره؛

و ھر نفرِ که راهِ دُرُست ره اِنتِخاب کُنه، اُو جان خُو ره حِفظ مُونه۔

۱۸عاقبَتِ کِبر و غُرُور، تَباھی اَسته،

و عاقبَتِ دِلِ مَغرُور، سُقُوط۔

۱۹بِھتَر اَسته که آدم بے​کِبر بَشه، و قد غَرِیبا بِشِینه،

نِسبَت دَزی که دَ وُلجِه نفرای مَغرُور شرِیگ شُنه۔

۲۰کسِیکه که یَگو عمل ره حَکِیمانه اَنجام مِیدیه، اُو کامیاب مُوشه،

و کسِیکه که دَ خُداوند تَوَکُّل کنه نیک بَخت مُوشه۔

۲۱آدمِ فامِیده ره مردُم از رُوی دانایی شی مِینَخشه،

و پَندای شِیرِینِ ازُو، تٲثِیر خُوب دَره۔

۲۲عقل بَلدِه صاحِب خُو چشمِه حَیات اَسته،

مگم آدمای جاھِل، جَزای جھالَت و نادانی خُو ره مِینگره۔

۲۳دِلِ آدمِ دانا دَ وختِ توره گُفتو لب ھای شی ره ھِدایَت مُونه،

و تعلِیمِ که اُو مِیدیه، فایدَمَند و پُر تٲثِیر اَسته۔

۲۴تورای خُوب رَقمِ عسَل وَری

بَلدِه جان شِیرِین،

و بَلدِه اِستُغونا شفابَخش اَسته۔

۲۵یَگو راه اَسته که دَ نظرِ اِنسان راست معلُوم مُوشه،

مگم عاقبَتِ ازُو راه، مرگ اَسته۔

۲۶نَفسِ کارگر، اُو ره وادار دَ کار مُونه،

و گُشنَگی کَورِه شی، اُو ره مَجبُور مُونه۔

۲۷آدمِ خَراب نقشِه شَیطانی مِیکشه،

و تورای شی رَقمِ آتِش اَلّی سوزِنده یَه۔

۲۸شخصِ بَد نِیَّت جنجال پَیدا مُوکُنه،

و آدمِ چُغُل دوستا ره از یگدِیگِه شی جدا مُونه۔

۲۹آدمِ ظالِم ھمسایِه خُو ره بازی مِیدیه،

و اُو ره دَ راهِ غَلَط رَھنُمایی مُونه۔

۳۰کسِیکه قد چِیمای خُو رَمُوز مُونه، اوخته اُو نَقشِه بَد مِیکشه،

و کسی که لب و دَندون خُو ره میخَیه، اُو شرارَت خُو ره تَکمِیل مُونه۔

۳۱مُوی سَفید نِشانی پِیری و بُزُرگی اَسته،

که یگ آدم دَ وسِیلِه عمل و رَفتارِ نیک خُو دَ دِست میره۔

۳۲کسِیکه دیر قار شُنه از مردِ جَنگره بِھتَر اَسته،

و کسِیکه خود ره اِداره کُنه، از آدمِ که یگ شار ره دَ قَبضِه خُو گِرِفته، باله​تَره۔

۳۳پِشک دَ دامو اَندَخته مُوشه،

مگم ھر فَیصَله از جانِبِ خُداوند اَسته۔
۱۷

۱نانِ خُشک دَ آرامی بِھتَر اَسته

نِسبَت دَ نانِ مِھمانی که دَ خانِه پُر از جَنگ و شور بَشه۔

۲غُلامِ دانا دَ سرِ بَچِه شَرمگی بادار خُو حُکُمرانی مُونه،

و دَ میراثِ بِرارای ازُو اَم شَرِیک مُوشه۔

۳طِلّا و نُقره ره آتِشِ کُوره آزمایش مُونه

و دِلِ اِنسان ره خُداوند۔

۴آدمِ بَدکار دَ گب ھای گُناه​کارا گوش مِیگِیره؛

آدمِ دروغگویی دَ زِبونِ دروغگویی۔

۵کسِیکه دَ بَلِه آدمِ غَرِیب رِیشخَندی مُونه دَ حَقِیقَت اُو خالِق ره تَوھِین مُونه،

و ھر کسِیکه که از غَم و بَدبَختی دِیگرو خوش مُوشه، بے​جَزا نَمُومَنه۔

۶تاجِ اِفتِخارِ آدمای پِیر نوسه‌گون شی اَسته،

و تاجِ اِفتِخارِ آولادا، آته‌گون شی۔

۷تورِه اَدَبی دَ آدمِ کُنڈذِھن سَم نَمییه،

و نَه اَم گبِ دروغ دَ دانِ یگ آدمِ شَرِیف۔

۸رِشوَت دَ نظرِ رِشوَت دِھِنده مِثلِ دانِه قِیمَتبای اَسته؛

دَ ھر طرفِ که صاحِب شی رُخ مُونه کار شی پُوره مُوشه۔

۹کسِیکه خَطا ھای دِیگه کس ره پوش مُونه، مُحَبَّت دَ وجُود میره،

مگم آدمِ که اُونا ره بَرمَلا مُونه، دوستای نزدِیک ره از یگدِیگِه شی جدا مُونه۔

۱۰تاثِیرِ یگ نَصِیحَت دَ آدمِ دانا کَلوتَر اَسته،

نِسبَت دَ صَد ضَربِه شلّاق دَ آدمِ بے​عقل۔

۱۱آدمِ بَدکار فقط دَ جُستُجوی فِتنه اَندَختو یَه،

ازی خاطِر قاصِدِ ظالِم بَلدِه مجازات کدون شی رَیی مُوشه۔

۱۲رُوی دَ رُوی شُدو قد خِرسِ ماده که از چُوچه ھای خُو جدا شُده بَشه بِھتَر اَسته،

نِسبَت دَ رُوی دَ رُوی شُدو قد آدمِ بے​عقل که گِرِفتارِ بےعقلی بَشه۔

۱۳کسِیکه دَ عِوَضِ خُوبی بَدی مُونه،

بَلا از خانِه شی دُور نَمُوشه۔

۱۴شُروع کدونِ جنجال مِثلِ واز کدونِ بَندِ آو وَری اَسته؛

پس جنجال ره قُوی کُو پیش ازی که دَ دعوا بِرَسه۔

۱۵آدمِ بَد که بے​گُناه حِساب شُنه

و آدمِ صادِق که ناحق محکُوم شُنه

خُداوند از ھر دُوی ازی عمل نَفرَت دَره۔

۱۶چره بَلدِه خَرِیدونِ حِکمَت دَ دِستِ آدمِ بےعقل پُول دَده شُنه،

دَ حالِیکه اُو ھیچ نَمیخایه که عقل ره حاصِل کُنه؟

۱۷دوستِ واقِعی دَ ھر غَیت دوستی مُونه،

و بِرار بَلدِه روزای تَنگ دِستی پَیدا شُده۔

۱۸فقط آدمِ کم​عقل قَول مِیدیه

و ضامِنِ یَگو کسِ دِیگه مُوشه۔

۱۹کسِیکه خَطا ره دوست دَره جنجال ره دوست دَره،

و کسِیکه دَرگِه خُو ره بِلَند و با شِکوه جور کُنه، دَ سُراغِ تَباھی خُو اَسته۔*

۲۰آدمِ بَد نِیَّت کامیاب نَمُوشه،

و کسِیکه دروغ​گوی بَشه دَ بَلا گِرِفتار مُوشه۔

۲۱بَچِه بےعقل سرمایِه غَم و غُصِّه آتِه خُو اَسته،

و آتِه یگ بَچِه کُنڈذِھن خوشحالی ره نَمِینگره۔

۲۲خوشی دِل رَقمِ دَوا اَلّی شفا دِھِنده یَه،

لیکِن رُوحِ پژمُرده اِستُغونا ره خُشک مُونه۔

۲۳آدمِ بَدکار تاشَکی رِشوَت مِیگِیره

و مانِع راه ھای عدالت مُوشه۔

۲۴آدمِ دانا حِکمَت ره دَ پیشِ رُوی خُو مِینگره،

مگم چِیمای آدمِ بے​عقل بے​مقصد سراسرِ دُنیا ره توخ کده رَیی اَسته۔

۲۵بَچِه بے​عقل باعِثِ رَنج و اَذیّتِ آتِه خُو مُوشه،

و باعِثِ تَلخی ازُو خاتُونِ که اُو ره دَ دُنیا آوُرده۔

۲۶جرِیمه کدونِ آدمِ نیک و صادِق، خُوب نِییه

و نَه اَم قَمچی زَدو دَ آدمای شَرِیف از خاطِرِ شرافَت شی۔

۲۷آدمِ دانا زیاد توره نَمُوگه،

و آدمِ فامِیده آرام و با صَبر اَسته۔

۲۸حَتّیٰ آدمِ جاھِل اگه چُپ بِشِینه، مردُم اُو ره دانا حِساب مُونه،

و کسِیکه دان خُو ره بِگِیره، آدمِ فامِیده معلُوم مُوشه۔
۱۸

۱آدمِ خودخاه خود ره از دِیگا جدا مُونه

و دَ ضِدِ حِکمَت و دانایی دِیگرو اَسته۔

۲آدمِ بے​عقل از دانایی خوش شی نَمییه،

و فقط دوست دَره نظرِیه دِلِ خود خُو ره نِشو بِدیه۔

۳نَتِیجِه کارِ بَد، بےآبرُویی اَسته،

و نَتِیجِه کارِ شَرمآوَر، رَسوایی۔

۴تورای اِنسان رَقمِ آوِ چُقُر اَلّی اَسته،

و چشمِه حِکمَت، رَقمِ آوِ جُوی وَری جاری۔

۵رُوی دَدو دَ آدمِ بَدکار، خُوب نِییه،

و نَه اَم پایمال کدونِ حَقِ آدمِ بے​گُناه۔

۶تورای آدمِ بے​عقل بَلدِه شی جنجال پَیدا مُونه،

و دان شی لَت خوردو ره کُوی مُونه۔

۷تورای آدمِ بے​عقل باعِثِ تَباھی شی مُوشه،

و لب ھای ازُو بَلدِه جانِ شی رَقمِ دام وَری اَسته۔

۸تورای آدمِ چُغُل رَقمِ لُغمه ھای نانِ مَزه​دار اَسته

که دَ شَوقِ کَلو قُورت مُوشه و دَ وجُودِ اِنسان مُومَنه۔

۹کسِیکه دَ کار سُستی و تَمبَلی مُونه

بِرارِ آدمِ بیروکار حِساب مُوشه۔

۱۰نامِ خُداوند یگ بُرجِ محکم اَسته؛

که آدمِ صادِق دَیده کده دَ مَنِه ازُو پناه مُوبَره۔

۱۱پَناه​گاهِ دَولَتمَندا، مال و دَولَت شی اَسته؛

اُونا گُمان مُونه که پُول و پَیسِه شی مِثلِ دیوالِ بِلَند، ازوا نِگاه​بانی مُونه۔

۱۲پیش ازی که اِنسان سُقُوط کُنه، کِبر دَ دِلِ شی پَیدا مُوشه،

ولے فروتنی باعِثِ سربِلَندی و عِزَّت مُوشه۔

۱۳کسِیکه پیش از شِنِیدونِ یگ توره جواب مِیدیه

اِی بے​عقلی و بےاَدَبی شی ره نِشو مِیدیه۔

۱۴رُوحِ اِنسان مِیتَنه که اُو ره دَ وختِ ناجوری قوَّت بُبَخشه،

مگم رُوحِ نااُمِید شُده ره کِی تَحَمُّل مِیتَنه؟

۱۵دِلِ آدمِ دانا معرِفَت ره حاصِل مُونه،

و گوشِ آدمای ھُوشیار، عِلم ره جُستُجو مُونه۔

۱۶تُحفه و بَخشِش بَلدِه اِنسان یگ راه ره واز مُونه

و اُو ره دَ پیشِ آدمای مُھِم مِیرسَنه۔

۱۷دَ یگ محکمه کسِیکه اوّل توره مُوگیه، تورِه شی دُرُست معلُوم مُوشه،

لیکِن اِی تا زمانی ره اَسته، که جانِبِ مُقابِل شی دلِیل ھای خُو ره نَگویه۔

۱۸پِشک جنجال ره خاو مِیدیه

و نِزاع ره از بَینِ آدمای زورتُو گُم مُونه۔

۱۹رام کدونِ دِلِ بِرارِ رَنجِیده، سَخت​تَر از گِرِفتونِ یگ شار قَوی اَسته؛

جنجال رَقمِ دیوالِ پَخسه‌ای یگ قلعه وَری دَ بَینِ دُو نفر جدائی ره دَ وجُود میره۔

۲۰دِلِ اِنسان از ثَمَرِ دان شی سیر مُوشه،

و از حاصِلِ لب ھای شی راضی۔

۲۱زِندَگی و مرگِ اِنسان دَ اِختیارِ زِبون شی اَسته : 

ھر ثَمَرِ که از زِبون شی دَ وجُود مییه، نَتِیجِه گُفتار شی اَسته۔

۲۲کسِیکه خاتُو کُنه، نِعمَت پَیدا مُونه،

دَ حَقِیقَت اُو رِضای خُداوند ره حاصِل مُونه۔

۲۳آدمِ غَرِیب دَ عُذر و زاری توره مُوگه،

و لیکِن آدمِ پُولدار زورگویی مُونه۔

۲۴کسی که دوستای کَلو دَره، یَگونِ ازوا شاید باعِثِ تَباھی شی شُنه،

مگم اُوطور دوست اَم اَسته که از بِرار کده نزدِیکتَره۔
۱۹

۱بِھتَر اَسته که یگ آدم غَرِیب بَشه و دَ صداقت زِندَگی کُنه،

نِسبَت دَزی که بے​عقل بَشه و تورای زِشت بُگه۔

۲غَیرَت بِدُونِ عِلم، خُوب نِییه

و کسِیکه عجَله کُنه دَ خَطا گِرِفتار مُوشه۔

۳جھالَتِ اِنسان، اُو ره گُمراه مُوکُنه،

ولے بعد ازُو اِنسان قار کده خُداوند ره ملامَت مُونه۔

۴مال و دارایی دَ اِنسان دوستای کَلو پَیدا مُونه،

مگم غَرِیبی حَتّیٰ رَفِیقِ نزدِیک ره از آدم جدا مُونه۔

۵شاھِدِ دروغگویی بے​جَزا نَمُومَنه،

و کسِیکه دروغ تِیت کُنه دُوتا نَمِیتَنه۔

۶غَدَر کسا کوشِش مُونه دَ پیش آدمِ کلان رُوی کُنه،

و ھر کس خوش دَره که دوستِ آدمِ سَخی بَشه۔

۷تمامِ بِرارای آدمِ مُحتاج ازُو نَفرَت دَره؛

و دوستای شی اَم ازُو دُوری مُونه۔

و ھر چند که آدمِ مُحتاج دَ عُذر و زاری از پُشتِ ازوا موره، اُونا اُو ره قبُول نَمُونه۔

۸کسِیکه دانایی ره حاصِل مُونه جان خُو ره دوست دَره،

و کسِیکه قدرِ حِکمَت ره مِیدَنه، اُو خوش بَخت مُوشه۔

۹شاھِدِ دروغگویی بے​جَزا نَمُومَنه،

و کسِیکه تورِه دروغ ره تِیت مُونه تَباه مُوشه۔

۱۰خُوب نِییه که آدمِ بے​عقل دَ عَیش و نوش زِندَگی کُنه،

یا اِی که یگ غُلام دَ سرِ بادارا حُکُمرانی کُنه۔

۱۱عقلِ یگ آدم جِلَوِ قار شی ره مِیگِیره،

و کسِیکه خَطا ھای دِیگرو ره نادِیده مِیگِیره، بُزُرگی خُو ره نِشو مِیدیه۔

۱۲قارِ پادشاه رَقمِ غُرِیشِ شیر اَلّی اَسته،

مگم لُطف و مِھربانی شی مِثلِ شَبنَم دَ بَلِه علف۔

۱۳بَچِه بے​عقل بَلای جانِ آتِه خُو اَسته،

و نِق نِقِ خاتُونِ بانه طَلَب رَقمِ چَقَکِ دایمی وَری۔

۱۴خانه و دارایی از بابه کَلونا دَ میراث مُومَنه،

مگم خاتُونِ دانا نِعمَتِ خُداوند اَسته۔

۱۵تَمبَلی خاوِ غَوُچ ره دَ وجُود میره،

و آدمِ جُوربَغَل گُشنه مُومَنه۔

۱۶کسِیکه حُکُمِ خُداوند ره نِگاه کُنه، دَ واقِع اُو زِندَگی خُو ره نِگاه مُونه،

و کسِیکه اُو ره خار حِساب کُنه، مُومُره۔

۱۷رَحم کدو دَ یگ آدمِ غَرِیب مِثلِ ازی اَسته، که یگ آدم دَ خُداوند قَرض بِدیه،

و خُداوند اِحسان شی ره پس مِیدیه۔

۱۸بَچکِیچای خُو ره تَربیه کُو، چراکه اُمِیدِ اِصلاح شُدونِ از وا اَسته،

مگم ھُوش خُو ره بِگِیر که اُونا ره تَباه نَکُنی۔

۱۹آدمِ که تُندخُویی مُونه بیل که عاقبَت خُو ره بِنگَره؛

اَگه اُو ره خلاص کُنی اُو اَمی کار خُو ره تِکرار کده موره۔

۲۰دَ پَند و نَصِیحَت گوش بِدی، و از اِصلاح شُدو بَد نَبَر،

تاکه بَلدِه آینده دانا شُنی۔

۲۱اِنسان نقشه ھای کَلو دَ دِل خُو دَره،

مگم تَنھا مقصدِ خُداوند عملی مُوشه۔

۲۲زِینَتِ اِنسان لُطف و مُحَبَّت شی یَه،

و آدمِ غَرِیب از آدمِ دروغگویی کده بِھتَر اَسته۔

۲۳تَرسِ خُداوند دَ اِنسان زِندَگی مِیدیه؛

کسِیکه از خُداوند مِیتَرسه، سیر مُوشه و دَ ھیچ بَلا گِرِفتار نَمُوشه۔

۲۴آدمِ تَمبَل دِست خُو ره سُونِ کاسه دِراز مُونه،

ولے حَتّیٰ لُغمه ره سُونِ دان خُو آوُرده نَمِیتَنه۔

۲۵آدمِ لَوڈه ره قَمچی‌کوی کُو تاکه آدمِ نادو عِبرَت بِگِیره،

شخصِ فامِیده ره سرزنِش کُو که اُو فامِیده​تَر شُنه۔

۲۶یگ بَچه که قد آتِه خُو بَد رَفتاری کُنه و آبِه خُو ره از خانه بُور کُنه،

اُو خِجالَتی و رَسوایی ره دَ بار میره۔

۲۷بَچِه مه! اَگه از گوش کدونِ نَصِیحَت دُوری کُنی،

باخَبر بَش که از کلِیمِه عِلم و دانِش دُور شُده گُمراه مُوشی!

۲۸شاھِدِ فاسِد و خراب دَ سرِ عدالت رِیشخَندی مُونه،

و آدمای بَدکار از گُناه لِذَّت مُوبَره، رَقمِ که یگ لُغمِه نان ره قُورت کُنه۔

۲۹قَضاوَت و جَزا بَلدِه رِیشخَندگرا تَیار و آماده یَه،

و قَمچی بَلدِه پُشتِ آدمای اَحمَق و بے​عقل۔
۲۰

۱شرابِ اَنگُور اِنسان ره رِیشخَند مُونه و شرابِ قَوی باعِثِ جنجال مُوشه؛

ھر کسِیکه مُعتادِ شراب شُنه، اُو دانا نِیَسته۔

۲قارِ پادشاه رَقمِ غُرِیشِ شیر اَلّی اَسته : 

کسِیکه قارِ ازُو ره بَیره جان خُو ره دَ خطر مِیندَزه۔

۳دُوری از جنجال عِزَّت و سرافرازی یگ شخص ره نِشو مِیدیه،

مگم آدمِ جاھِل زُود جَنگ مُونه۔

۴آدمِ تَمبَل زمِین خُو ره دَ مَوقِع شی قُلبه نَمُونه،

و دَ وختِ حاصِل ھرچی تَلاش مُونه، چِیزی دَ دِست شی نَمییه۔

۵مقصدِ دِلِ اِنسان رَقمِ آوِ زیرِ چاه اَلّی اَسته،

مگم آدمِ دانا مِیتَنه که اُو ره بِکَشه۔

۶غَدَر کسا خود خُو ره وفادار فِکر مُونه،

مگم آدمِ قابِلِ اِعتماد ره کِی پَیدا مِیتَنه؟

۷آدمِ نیک دَ راستی و صداقت زِندَگی مُونه،

و اَولادای شی بعد ازُو خوش بَخت مُوشه۔

۸پادشاه که دَ تَختِ قَضاوَت مِیشِینه،

قد چِیمای خُو ھر بَدی ره از خُوبی جدا مُونه۔

۹کِی گُفته مِیتَنه که ”ما دِل خُو ره پاک نِگاه کدیم،

و از خَطا ھای خُو پاک شُدیم“؟

۱۰سنگای تَرازُو و اَندازه ھای که غَلَط بَشه،

خُداوند از ھر دُوی شی بَد مُوبَره۔

۱۱حَتّیٰ یگ بَچکِیچه از رَفتار خُو شِنَخته مُوشه،

که اَعمال شی پاک و دُرُست اَسته یا نَه۔

۱۲گوش ره بَلدِه شِنِیدو و چِیم ره بَلدِه دِیدو،

ھر دُوی شی ره خُداوند خَلق کده۔

۱۳اَگه خاو ره دوست دَری، غَرِیب مُوشی،

پس بیدار بَش تاکه از نان سیر شُنی۔

۱۴خَرِیدارِ مال دَ دُکاندار مُوگه :  ”بَد اَسته، بَد اَسته!“

و غَیتِیکه خَرِیده دُور رَفت، مُوگه که ”اَجَب دَ جان شی زَدُم!“

۱۵طِلّا و دانه ھا غَدَر پَیدا مُوشه،

مگم زِبونِ پُر دانِش مِثلِ جَواھِراتِ قِیمَتبای، کم پَیدا یَه۔

۱۶کسی که ضامِنِ شخصِ بیگَنه شُده، کالای شی ره گِرَو بِگِیر،

و اَمُو کالای شی ره مِثلِ گِرَو نِگاه کُو چراکه اُو ضامِنِ خاتُونِ بیگَنه شُده۔*

۱۷نانِ که از راهِ دروغ دَ دِست مییه شِیرِین اَسته،

مگم عاقبَت شی کام ره تَلخ مُونه۔*

۱۸نَقشه ھای خُو ره دَ مَشوَرِه دِیگرو بِکَش،

و بِدُونِ ھِدایَت دَ جَنگ نَرو۔

۱۹آدمِ چُغزَک رازھای دِیگرو ره تِیت مُونه،

پس قد آدمِ کَلوگوی شِشت و خیز نَکُو۔

۲۰کسِیکه آته و آبِه خُو ره نالَت کُنه،

چِراغ شی گُل شُده، زِندَگی شی گور وَری تَرِیک مُوشه۔

۲۱میراثِ که دَ آسانی دَ دِست اَمَده بَشه

دَ آخِر بَرَکَت نَدَره۔

۲۲دَ دِل خُو نَگوی :  ”ما بَدی ره قد بَدی جواب مِیدُم۔“

تَوَکُل خُو ره دَ خُداوند بُکُو و اُو تُو ره نِجات مِیدیه۔

۲۳خُداوند از سنگای نادُرُستِ تَرازُو بَد شی مییه،

و تَرازُوھای غَلَط اَم خُوب نِییه۔

۲۴راه ھای اِنسان ره خُداوند تَعیِین مُوکُنه،

پس اِنسان چِطور مِیتَنه که خود شی راهِ خُو ره بُفامه؟

۲۵کسِیکه اَبَلَک و ناسَنجِیده نذر دَ گَردون خُو بِگِیره

اِمکان دَره که خود ره دَ دام بِندَزه۔

۲۶پادشاهِ دانا، بَدکارا ره از نیکُوکارا جدا مُونه،

و دَ آخِر بَدکارا ره دَ زیرِ چَرخی مِیندَزه که گندُم ره از کاه جدا مُونه۔*

۲۷وِجدانِ اِنسان چِراغ خُداوند اَسته،

که پگِ رازھای تاشَکی اِنسان ره معلُومدار مُونه۔

۲۸رَحمَت و راستی پادشاه، ازُو حِفاظَت مُوکُنه،

و تَختِ پادشاھی شی دَ وسِیلِه رَحمَت پایَدار مُومَنه۔

۲۹جَلال و بُزُرگی جوانا، قوَّت شی اَسته،

و عِزَّتِ آدمای پِیر مُوی سَفید شی۔

۳۰ضَربه ھا و زَخم ھا، دِلِ اِنسان ره از بَدی پاک مُونه،

و رَده ھای شَلّاق خانِه دِل ره سُتره مُونه۔
۲۱

۱دِلِ پادشاه رَقمِ آوِ جُوی اَلّی دَ دِستِ خُداوند اَسته،

ھر طرف که بِخایه، اُو ره ھِدایَت مُونه۔

۲تمام راه ھای اِنسان دَ نظرِ خود شی راست اَسته،

مگم خُداوند دِلِ اِنسانا ره آزمایش مُونه۔

۳دَ نظرِ خُداوند کارای نیک و با اِنصاف

از قُربانی کده زیادتَر قابِلِ قبُول اَسته۔

۴چِیمای مَغرُور و دِلِ پُرکِبر

ھر دُوی شی کِشتِ آدمای بَدکار اَسته و گُناه حِساب مُوشه۔

۵نَقشه ھای آدمِ تَلاشگَر دَزشی فایده مِیرسَنه،

مگم عجَله کدو باعِثِ غَرِیبی اِنسان مُوشه۔

۶مال و دَولَتِ که از دروغ گُفتو دَ دِست مییه،

رَقمِ غُبار اَلّی اَسته که صاحِب خُو ره طرفِ دامِ مرگ مِیکَشَنه۔

۷ظُلمِ آدمای بَدکار اُونا ره پای پاک تَباه مُونه،

چراکه اُونا اِنصاف کدو ره رَد مُونه۔

۸راهِ آدمِ گُناه​کار کَج اَسته،

مگم اعمالِ آدمِ پاک، راست۔

۹زِندَگی کدو دَ یگ گوشِه بام بِھتَر اَسته

از زِندَگی کدو قد خاتُونِ جنجالی دَ یگ خانه۔

۱۰جانِ آدمِ بَدکار، بَدی ره دوست دَره،

و اُو دَ ھمسایِه خُو رَحم نَمُونه۔

۱۱از دِیدونِ جَزای آدمِ رِیشخَندگر، آدمِ نادو حِکمَت ره یاد مِیگِیره،

و آدمِ دانا از تَربیه گِرِفتو، صاحِبِ معرِفَت مُوشه۔

۱۲خُدا عادِل اَسته، و اُو خانِه بَدکار ره مِینگره،

و بَدکارا ره دَ بَلا گِرِفتار کده نابُود مُونه۔

۱۳کسِیکه گوش خُو ره از داد و فَریادِ غَرِیبا بَند مُونه،

اُو اَم یگ روز داد و فَریاد مُونه، مگم کس گوش نَمِیگِیره۔

۱۴سَوغاتِ تاشَکی، آتِشِ قار ره تا مِیشَنّه،

و رِشوَتِ مَخفی خَشمِ کَلو ره کم مُونه۔

۱۵اِنصاف بَلدِه آدمای نیک خوشی مِیدیه،

مگم باعِثِ تَرس و وَحشَتِ بَدکارا مُوشه۔

۱۶کسِیکه از راهِ دانایی دُور موره،

اُو قد مُردا یگ جای مُوشه۔

۱۷آدمِ که عَیش و نوش ره دوست دَره، غَرِیب مُوشه،

و کسِیکه شراب و عَیاشی ره خوش دَره دَولَتمَند نَمُوشه۔

۱۸بَدکار دَ عِوَضِ آدمِ نیک جَزا مِینگره،

و آدمای فِریبکار دَ جای آدمای دُرُستکار۔

۱۹زِندَگی کدو دَ بیابو بِھتَر اَسته،

نسبَت دَ یگ جای شِشتو قد خاتُونِ جَنگره و بَدخُوی۔

۲۰خانِه آدمِ دانا پُر از نِعمَتای خُوب و روغونِ زَیتُون اَسته،

مگم آدمِ بے​عقل اُونا ره ضایَع مُونه۔

۲۱کسِیکه دَ پُشتِ صداقت و مِھربانی بِگَرده،

اُو صاحِبِ زِندَگی خوش، کامیابی و اِحتِرام مُوشه۔

۲۲یگ آدمِ دانا مِیتَنه شارِ آدمای زورتُو ره فَتَح کُنه

و قلعِه ره که اُونا دَزشی اِعتماد دَره، چَپه کُنه۔

۲۳کسِیکه دان و زِبون خُو ره نِگاه کُنه،

خود ره از سَختی ھا و مُشکِلات حِفظ مُوکُنه۔

۲۴آدمِ که کِبری و مَغرُور بَشه، نام شی ”رِیشخَندگر“ مُومَنه؛

اُو دَ کِبر و غُرُور عمل مُونه۔

۲۵خاھِشاتِ آدمِ تَمبَل باعِثِ نابُودی شی مُوشه،

چراکه دِستای شی کار کدو ره رَد مُوکُنه۔

۲۶اُو تمامِ روز دَ شَوق و خیالپَلاو غَرق اَسته،

دَ حالِیکه آدمِ نیک دَ سخاوَتمَندی مِیدیه و چِیزی ره از کس دِریغ نَمُونه۔

۲۷خُداوند از قُربانی بَدکارا نَفرَت دَره،

خصُوصاً اَگه اُو قد نِیَّتِ بَد تَقدِیم شُده بَشه۔

۲۸شاھِدِ دروغگویی نابُود مُوشه،

مگم آدمِ که حَقِیقَت ره گوش مِیگِیره، شاھِدی شی پایَدار مُومَنه۔

۲۹آدمِ بَدکار بے​چِیم و پُر رُوی اَسته،

مگم آدمِ راستکار راهِ خُو ره خُوب مِیسَنجه۔

۳۰ھیچ حِکمَت، ھیچ دانایی و ھیچ مَشوَره نَمِیتَنه

که دَ ضِدِ خُداوند عمل کُنه۔

۳۱اَسپ بَلدِه روزِ جَنگ تَیار و آماده شُده،

مگم پیروزی از طرفِ خُداوند اَسته۔
۲۲

۱نامِ نیک از مال و دَولَتِ کَلو بِلَند​تَره،

و تَوفِیق از طِلّا و نُقره کده بِھتَر۔

۲یگ رَنگی غَرِیب و سرمایه​دار دَزی اَسته

که ھر دُوی شی ره خُداوند خَلق کده۔

۳آدمِ ھُوشیار خطر ره مِینگرنه و خود ره تاشه مُونه،

مگم آدمِ نادو پیش موره و خود ره گِرِفتار مُونه۔

۴نَتِیجِه بے​کِبری و تَرسِ خُداوند اینی اَسته : 

مال و دَولَت، اِحتِرام و زِندَگی۔

۵خار ھا و دام ھا دَ راهِ آدمِ کَجرَو وجُود دَره،

مگم کسِیکه جان خُو ره نِگاه کُنه ازوا دُور مُومَنه۔

۶بَچِه خُو ره دَ راهِ که باید بوره تَربیه کُو،

و اُو تا غَیتِ پِیری خُو، اَمُو راه ره ایله نَمُونه۔

۷آدمِ پُولدار دَ سرِ غَرِیب حُکُمرانی مُونه،

و قَرضدار غُلامِ قَرض دِھِنده یَه۔

۸کسِیکه ظُلم کِشت کُنه بَلا و مُصِیبَت دِرَو مُونه،

و تَیاقِ غَضَب شی از بَین موره۔

۹خَیر و بَرَکَت نَصِیبِ آدمِ دِستواز مُوشه،

چراکه دَ فقِیرا و غَرِیبا از نان خُو مِیدیه۔

۱۰آدمِ رِیشخَندگر ره از مَنطقه بُور کُو تاکه جنجال از بَین بوره،

و حَتّیٰ نِزاع و دَو زَدو اَم خلاص مُوشه۔

۱۱کسِیکه دِلِ پاک ره دوست مِیدَنه، تورِه شی مِھربو اَسته؛

دَمزی دَلِیل پادشاه اَم دوستِ ازُو مُوشه۔

۱۲چِیمای خُداوند دانایی ره نِگاه مُونه،

مگم تورای فِریب​کارا ره باطِل۔

۱۳آدمِ تَمبَل مُوگه :  ”دَ بُورو شیر اَسته؛

اَگه دَ کوچه بورُم مَره مُوکُشه!“

۱۴گبِ دانِ خاتُونِ بَدکار رَقمِ یگ چاه اَلّی غَوُچ اَسته؛

و کسِیکه دَ غَضَبِ خُداوند گِرِفتار مُوشه دَمزُو چاه مُوفته۔

۱۵جھالَت دَ دِلِ ھر بَچکِیچه پیچ خورده،

مگم تَیاقِ سرزنِش اُو ره از شی دُور مُونه۔

۱۶کسِیکه دَ بَلِه غَرِیبا ظُلم مُونه تا سرمایِه خُو ره کَلو کنه

و کسی که دَ پُولدارا تُحفه مِیدیه، ھر دُوی شی دَ آخِر مُحتاج مُوشه۔

۱۷”گوش خُو ره واز کُو و تورای آدمای دانا ره بِشنَو؛

ھُوش و دِل خُو ره دَ تعلِیمِ از مه آموخته کُو،

۱۸چُون حِفظ کدونِ ازوا دَ دِل،

و جاری کدونِ ازوا دَ لب، لِذَّت​بَخش اَسته۔

۱۹اینه! اَمی چِیزا ره ما اِمروز تُو ره یاد دَدُم،

تاکه اِعتماد و تَوَکُل تُو دَ خُداوند بَشه۔

۲۰آیا ما دَز تُو سی مِثال نِوِشته نَکدیم؟

اُو مِثالا پُر از مَشوَره و دانایی اَسته،

۲۱تا تورای حَقِیقَت و راستی ره دَزتُو دَرس بِدُم،

و تاکه بِتَنی دَ اَمزُو کسای که تُو ره رَیی کده، جواب ھای راست ره بُگی۔

۲۲آدمِ غَرِیب ره چُور و چَپاوُل نَکُو که اُو مُفلِس اَسته،

و حَقِ بیچاره‌گو ره دَ محکمه پایمال نَکُو،*

۲۳چراکه خُداوند دعوای ازوا ره فَیصَله مُوکُنه

و اُو کسای که اُونا ره چُور کده بَشه، خُداوند اُونا ره اَم چُور مُونه۔

۲۴قد آدمِ تُند خُوی شِشت و بَرخاست نَکُو،

و قد شخصِ که زُود قار مُوشه رَفِیق نَشُو،

۲۵تاکه دَ راه ھای ازوا نَرَوی

و جان تُو دَ دام گِرِفتار نَشُنه۔

۲۶ضامِنِ کس نَشُو

و یَگو چِیز خُو ره بَلدِه کسِ دِیگه گِرَو نَدی۔

۲۷چُون اَگه چِیزی نَدَشته بَشی که قَرض شی ره بِدی،

اُونا حَتّیٰ لیاف و توشَک تُو ره از زیرِ پای تُو جَم کده مُوبَره۔

۲۸پُلوانِ ره که اَجداد تُو از قدِیم نِشانی کده، اُو ره

تَغِیر نَدی۔

۲۹اَمُو کس ره مِینگری که دَ کار خُو قابِل اَسته؟

اُو آدم نَه دَ پیشِ نفرای عام،

بَلکِه دَ حُضُورِ پادشاھا بَلدِه خِذمَت ایسته مُوشه۔

۲۳

۱وختِیکه قد یگ حُکُمران دَ سرِ دِستَرخو می​شِینی،

دَ بارِه چِیزای که دَ پیشِ رُوی تُو چِنده یَه خُوب فِکر کُو۔

۲و اَگه آدمِ پُرخور اَستی

کارد ره دَ بَلِه گُلُون خُو بیل

۳و دَ خوراک ھای خوش مَزِه شی سُخ نَشُو،

چُون اِمکان دَره که قد ازی نان یَگو چال بَشه۔

۴بَلدِه پُولدار شُدو خود ره خار و زار نَکُو؛

حَتّیٰ دَ بارِه شی فِکر اَم نَکُو۔

۵وختِیکه دَ سرِ از اُو چِیزا چِیم سُرخ مُونی، اُونا از پیش تُو گُم مُوشه،

چراکه مال و دَولَت بَلدِه خُو پَر مِیکشه

و مِثلِ بُرگُج اَلّی سُون آسمو پَر زَده موره۔

۶از نانِ آدمِ مُوزی نَخور،

و دَ بَلِه خوراکای مَزَدار شی سُخ نَشُو،

۷چُون اُو دَ دِل خُو ھمیشه دَ بارِه ھر چِیز حِساب مِیگِیره

اُو دَزتُو مُوگه :  ’بُخور و وُچی کُو‘

مگم اِی ره از تَی دِل خُو نَمُوگیه۔

۸لُغمِه ره که خوردی اِستِفراق مُونی،

و ’تَشَکُر و خَیر بِنگَری‘ که دَزُو گُفتی بَرباد مُوشه۔

۹دَ حُضُورِ آدمِ بے​عقل گب نَزو،

ازی که اُو تورای حَکِیمانِه تُو ره خار حِساب مُونه۔

۱۰پُلوانِ زِمی ره که از قدِیم ںِشانی شُده تَغِیر نَدی

و زمِینِ یَتِیما ره قَبضه نَکُو،

۱۱چراکه پُشتبانِ ازوا قُدرَت​مَند اَسته،

و قد از تُو دَ دعوا کدو بَلدِه حَقِ از وا محکم ایسته مُوشه۔

۱۲دِل خُو ره طرفِ نَصِیحَت و دانایی مایل کُو،

و گوش خُو ره طرفِ عِلم و معرِفَت۔

۱۳از نَصِیحَت و سرزنِش کدونِ بَچِه خُو کوتاھی نَکُو؛

اگه اُو ره قد چوب بِزنی، اُو نَمُومره۔

۱۴چُون وختِیکه اُو ره قد چوب می​زَنی،

جان شی ره از دوزَخ نِجات مِیدی۔

۱۵بَچِه مه، اَگه حِکمَت دَ دِل تُو بَشه،

دِلِ از مه اَم خوش مُوشه۔

۱۶رُوح و رَوان مه خوشی مُونه،

وختِیکه لبای تُو دَ راستی توره مُوگه۔

۱۷نَه ایل که دِل تُو حَسَدِ خَطا​کارا ره بُخوره،

بَلکِه شَوقِ دِل تُو تمامِ روزھا تَرسِ خُداوند بَشه۔

۱۸چُون دَمزی رَقم آیندِه تُو خُوب مُوشه،

و اُمِید تُو از بَین نَموره۔

۱۹بَچِه مه، گوش کُو! ھُوشیار و دانا بَش،

و دِل خُو ره دَ راهِ راست ھِدایَت بِدی۔

۲۰از جُملِه آدمای شرابی

و نفرای پُرخور نَبَش،

۲۱چراکه آدمِ شرابی و شِکَم پَرَست مُحتاج مُوشه،

و خاوشِلَگی اُونا ره مُفلِس مُونه

تا حَدِّ که اُونا خود ره قد کالای ڈِنڈه* مُوپوشَنّه۔

۲۲نَصِیحَتِ آتِه خُو ره گوش بِگِیر که اُو تُو ره پَیدا کده،

و آبِه خُو ره که پِیر شُده، خار و دَربَدَر نَکُو۔

۲۳راستی ره بِخَر و اُو ره سَودا نَکُو؛

حِکمَت، اَدَب و دانایی ره حاصِل کُو۔

۲۴آتِه اَولادِ صالِح و صادِق غَدَر خوشی مُونه؛

و کسِیکه صاحِبِ بَچِه دانا بَشه، اُو خوشحال مُوشه۔

۲۵بیل که آته و آبِه تُو شاد بَشه،

و آبِه که تُو ره زَیده، دَز تُو اِفتِخار کُنه۔

۲۶بَچِه مه! دِل خُو ره دَزمه بَسته کُو

و چِیمای تُو از راه ھای مه دُور نَشُنه،

۲۷چُون خاتُونِ بَدکار رَقمِ یگ چُقُری تاتُو اَلّی اَسته،

و زَنِ فاحِشه مِثلِ یگ چاهِ تَنگ۔

۲۸اُو مِثلِ دُز وَری دَ گیته یَه،

و تعدادِ بے​ایمانا ره دَ مینکل مردا کَلو مُونه۔

۲۹کِی ناله دَره؟ کِی غَم و غُصّه دَره؟

کِی جنجال دَره؟ کِی شِکایت دَره؟

کِی زَخمای بےعِلّت دَره؟

و کِی دَ چِیمای خُو سُرخی دَره؟

۳۰اُو کسای که دایم شراب مُوخوره،

و اُونای که دَ پُشتِ شرابِ گَٹ​شُده مِیگرده۔

۳۱دَ شرابِ که رَنگ شی سُرخ شُده و دَ مَنِه پیله جَلجَل مُونه دِل خُو ره بَسته نَکُو،

چراکه اُو دَ نَرمی از گُلُون تُو تا موره،

۳۲و دَ آخِر رَقمِ مار وَری تُو ره مِیگزه،

و مِثلِ کَبچه مار تُو ره نیش مِیزَنه۔

۳۳چِیمای تُو چِیزای عجِیب ره مِینگرنه،

و دِل تُو دَ خیالاتِ کَج اَندیشه مُونه۔

۳۴تُو رَقمِ کسی جور مُوشی که دَ مَنِه دَریا خاو مُونه،

و مِثلِ کسی که دَ بِلَندتَرِین جای کِشتی اِستراحَت مُونه۔

۳۵و تُو مُوگی :  ’مَره زَد، مگم ما دَرد ره نَفامِیدُم۔

مَره عذاب کد، لیکِن احساس نَکدوم۔

پس کَی ازی حالَت بیدار مُوشُم

تاکه یگ پیلِه دِیگه اَم وُچی کُنُم؟‘
۲۴

۱قد آدمای خراب ھمچِشمی نَکُو،

و آرزُو نَکُو که قد ازوا شِشت و بَرخاست کُنی،

۲چراکه دِلِ از وا دَ فِکرِ ظُلم کدو اَسته

و لبای ازوا دَ بارِه شرارَت توره مُوگه۔

۳خانه دَ وسِیلِه حِکمَت و دانِش جور مُوشه،

و دَ سرِ دانایی اُستوار مُومَنه،

۴و دَ وسِیلِه عِلم و دانایی اُطاقای شی

از ھر رَقم سامانای خُوب و قِیمَت​بای پُر مُوشه۔

۵آدمِ دانا قُدرَت شی کَلو یَه،

و آدمِ دانِشمَند قوَّت شی زیاد شُده موره،

۶چُون بَلدِه جَنگ کدو رَھنُمایی دُرُست لاظِم دَری،

و مُشاوِرا که کَلو بَشه، پیروزی و کامیابی ره حاصِل مُونی۔

۷آدمِ جاھِل دِست شی دَ حِکمَت نَمِیرَسه؛

اُو دَ مَجلِسا ھیچ چِیزی بَلدِه گُفتو نَدَره۔

۸کسِیکه دَ فِکر بَدی کدو اَسته،

اُو ره آدمِ فِتنه​گَر مُوگه۔

۹نَقشه ھای اَحمَقانه پُر از گُناه اَسته،

و مردُم از رِیشخَندگر بَد شی مییه۔

۱۰اَگه دَ روزِ سَختی، سُستی و بے​جُرٲتی کنی،

طاقت تُو کم و ضَعِیف مُوشه۔

۱۱کسای ره که ناحق دَ مرگ محکُوم شُده بَشه، نِجات بِدی،

و از خلاص کدونِ کسای که ناحق سُون اعِدام بُرده مُوشه، کوتاھی نَکُو۔

۱۲اَگه بُگی :  ’مو ازی توره خَبر نَدَشتی۔‘ آیا اُو کسی که دِل اِنسانا ره مِینگره، نِیَّت تُو ره نَمُوفامه؟

و خُداوندِ که نِگاه بانِ جان تُو اَسته، از پگِ فِکرای تُو آگاه نِییه؟

یَقِین کُو، که اُو ھر کسی ره دَ اَندازِه اعمال شی اَجر مِیدیه۔

۱۳بَچِه مه، از عسَل بُخور چُون چِیزی خُوب اَسته،

و از شَھدِ غَلبِلَکِ زَمبُورِ عسَل که کام تُو ره شِیرِین مُونه، مَزه کُو؛

۱۴پس اِی ره باید بُفامی، که حِکمَت اَم بَلدِه جان تُو اَمی رَقم شِیرِین اَسته،

و اَگه اُو ره پَیدا کُنی آیندِه تُو خُوب مُوشه،

و اُمِید تُو از بَین نَموره۔

۱۵اَی آدمِ بَدکار! دَ گیتِه آدمِ صادِق نَشی،

و خانِه ازُو ره خراب نَکُو،

۱۶چُون آدمِ صادِق حَتّیٰ اَگه ھفت دَفعه بُفته، باز اَم باله مُوشه،

مگم بَدکارا گِرِفتارِ بَلا شُده سرنِگون مُوشه۔

۱۷وختِیکه دُشمون تُو چَپه مُوشه خوشی نَکُو،

و غَیتِیکه اُو مُوفته دَ دِل خُو خوشحال نَشُو،

۱۸نَشُنه که خُداوند اِی کار تُو ره بِنگَرنه و دَ نظر شی بَد بیه،

و اُو قار خُو ره از بَلِه آدمِ بَدکار دُور کُنه۔

۱۹از خاطِرِ آدمای شَرِیر رَنج نَبَر

و قد بَدکارا بَخِیلی نَکُو،

۲۰چراکه آدمِ بَد آینده نَدَره،

و چِراغِ آدمای بَدکار گُل مُوشه۔

۲۱بَچِه مه! از خُداوند و پادشاه بِتَرس،

و قد آدمای سرکَش ھم​دِست نَشُو،

۲۲چُون اولغه​تله تَباھی دَ سرِ ازوا مییه،

و کس نَمِیدَنه که خُداوند یا پادشاه چی بَلا ره دَ سرِ ازوا میره۔“

۲۳اینَمیا اَم توره ھای آدمای حَکِیم و دانا اَسته : 

دَ وختِ قَضاوَت، از کس طرفداری کدو کارِ خُوب نِییه۔

۲۴کسِیکه دَ آدمِ بَدکار بُگه :  ”تُو بے​گُناه اَستی۔“

از اُو کس مِلَّت ھا بَد مُوبَره و قَوما اُو ره نالَت مُونه۔

۲۵مگم اُو کسای که بَدکارا ره محکُوم مُونه، خوش بَختی نَصِیب شی مُوشه،

و اَم بَرَکَتِ پِیرَیمو دَز وا دَده مُوشه۔

۲۶جوابِ صادِقانه

رَقمِ ماخ کدونِ دوستِ صَمِیمی اَلّی اَسته۔

۲۷اوّل فِکر خُو ره دَ بَلِه زمِینا و کِشت و کار خُو بِگِیر؛

و بعد ازُو دَ فِکرِ خانه آباد کدون خُو شُو۔

۲۸دَ ضِدِ ھمسایِه خُو شاھِدی دروغ نَدی،

و قد تورای خُو اُو ره بازی نَدی۔

۲۹اِیطور نَگوی ”اَمُو رَقمِ که اُو دَ ضِدِ از مه کده،

ما اَم دَ ضِدِ ازُو اَمُو رَقم مُونُم؛

و دَ مُطابِقِ عمل شی عمل مُونُم۔“

۳۰ما از گوشِه کِشتِ آدم تَمبَل

و از پالُوی باغِ اَنگُورِ آدمِ کم​عقل تیر شُدُم،

۳۱و دِیدُم که دَ تمامِ جای شی خار سَوز کده

و علفای پُوجی زِمی ره گِرِفته،

و دیوالِ سنگی شی چَپه شُده۔

۳۲پس ما توخ کده فِکر کدُم،

و چورت زَده اِی دَرس ره یاد گِرِفتُم : 

۳۳اگه دِست بَلِه دِست مِیشِینی،

گاھی دَ خاو موری، گاھی دَ اورگِیله*،

۳۴اوخته غَرِیبی و اِحتیاجی،

رَقمِ آدمِ مُسَلَّح وَری دَ بَلِه تُو مییه۔

۲۵

۱اینَمیا بَخشِ دِیگِه از جَمآواری مَثَل ھای سُلَیمان پادشاه یَه،

که نفرای حِزقیاه، پادشاهِ یھُودا، اُونا ره رُوی نوِیسی کده : 

۲تاشه کدونِ بعضی راز ھا، یکی از عظَمَت و بُزُرگی خُدا اَسته،

مگم بُزُرگی پادشاه ھا دَ پَی بُردونِ بعضی مسائل، معلُومدار مُوشه۔

۳اَمُو رَقمِ که دِست رَسی دَ بِلَندی آسمو و دَ غَوُچی زِمی، نامُمکِنه،

پَی بُردونِ دِلِ پادشاه ھا اَم اِمکان نَدَره۔

۴مَوادِ ناپاک ره از نُقره جدا کُو

تا زَرگَر ازُو یگ ظرف جور کنه۔

۵آدمِ بَدکار ره از پیشِ پادشاه دُور کُو

و تَختِ پادشاه دَ صداقت و راستی پایَدار مُومَنه۔

۶خود ره دَ حُضُورِ پادشاه پیش پیش نَکُو،

و دَ جای مردُمِ بُزُرگ ایسته نَشُو۔

۷بِھتَر اَسته که دَز تُو گُفته شُنه :  ”باله​تَر بیه“

نِسبَت دَزی که تُو ره از پیشِ شخصِ بُزُرگ

که چِیمای تُو اُو ره دِیده، دُور کُنه۔

۸دِستی بَلدِه دعوا کدو دَ محکمه نَرو؛

نَشُنه که آخِرِکار ھمسایه تُو، تُو ره شَرمِنده کُنه۔

پس دَ اُو غَیت تُو چی جواب مِیدی؟

۹وختِیکه قد ھمسایِه خُو دعوا مُونی

رازی ره که دَ بارِه ھمسایه خُو از آدمِ دِیگه شِنِیدی، فاش نَکُو؛

۱۰نَشُنه که دِیگه کس بِشنَوه و تُو ره ملامَت کُنه،

و بَدنامی از بَلِه تُو دُور نَشُنه۔

۱۱تورِه که دَ جای شی گُفته شُنه،

رَقمِ دانه ھای طِلّا وَری اَسته، که دَ مشقابِ نُقریی شَنده شُده۔

۱۲نَصِیحَتِ آدمِ دانا بَلدِه کسی که گوشِ شِنَوا دَره

رَقمِ حَلقِه طِلّا و جَواھِرات اَلّی اَسته۔

۱۳قاصِد صادِق و وفادار

مِثلِ آوِ یَخ دَ گرمی تایستو

جانِ اُو کسای ره تازه مُونه که اُو ره رَیی کده۔

۱۴کسِیکه از سَخاوَتمَندی خُو لاف مِیزَنه،

مگم دَ کس چِیز نَمِیدیه

رَقمِ باد و آوُرِ بے​بارِش اَلّی اَسته۔

۱۵آدمِ با حَوصِله مِیتَنه که حاکِم ره قِناعَت بِدیه

و زِبونِ نَرم مِیتَنه حَتّیٰ اُستُغو ره مَیده کُنه۔

۱۶اَگه عسَل پَیدا کدی، دَ اَندازِه شی بُخور،

چراکه مُمکِنه دِل بَد شُده اِستِفراق کُنی۔

۱۷پای خُو ره از رَفتونِ کَلو دَ خانِه ھمسایِه خُو بِگِیر،

نَشُنه که اُو از تُو بیزار شُنه و بَد شی بیه۔

۱۸کسِیکه دَ بارِه ھمسایِه خُو شاھِدی دروغ بِدیه،

مِثلِ تَوَرزی، شَمشیر و تِیرِ تیز وَری اَسته۔

۱۹اعِتماد دَ آدمِ خاین دَ روزِ سَختی

رَقمِ دَندونِ لَق و پای لَرزو اَلّی اَسته۔

۲۰بَیت خاندو دَ آدمِ غَمگِین

مِثلِ ازی اَسته که کالای یگ نفر ره دَ روز یَخی از جان شی بُور کُنی

و تُرشی ره دَ بَلِه شوره خاک بِندَزی۔

۲۱اَگه دُشمون تُو گُشنه یَه، دَزُو نان بِدی،

و اَگه تُشنه یَه، آو۔

۲۲چُون قد ازی عمل خُو قوغ ره دَ بَلِه سر شی پورته مُونی،*

و خُداوند اَجرِ اَمزی عمل تُو ره دَز تُو مِیدیه۔

۲۳اَمُو رَقمِیکه بادِ شمال مییه و بارِش ره میره،

اَمُو رَقم زِبونِ غَیبَت گوی اَم قار و خَشم ره دَ بار میره۔

۲۴زِندَگی کدو دَ یگ گوشِه بام بِھتَر اَسته

از زِندَگی کدو قد خاتُونِ جنجالی دَ یگ خانه۔

۲۵خَبرِ خوشی که از مُلکِ دُور مییه،

مِثلِ ازی اَسته، که آوِ یَخ دَ جانِ تُشنه لب مِیرَسه۔

۲۶آدمِ صادِق که خود ره دَ پیش آدمِ بَدکار خَم مُوکُنه

رَقمِ خِڈ کدونِ آوِ چشمه و یا غَٹول کدونِ آوِ چِشمِه بُلبُلاغ* اَسته۔

۲۷اَمُو رَقمِیکه خوردونِ عسَل، غَدَر شی، خُوب نِییه،

از مردُم تَوَقُع کدونِ تعرِیف و تَوصِیف اَم خُوب نِییه۔

۲۸کسِیکه دَ سرِ نَفس خُو حاکِم نِییه،

اُو رَقمِ شارِ بے​دیوال و بےدِفاع وَری اَسته۔
۲۶

۱اَمُو رَقمِیکه بَرف بارِیدو دَ تایستو و بارِش دَ فصلِ دِرَو خُوب نِییه،

پس اِحتِرام کدو دَ آدمِ بے​عقل اَم سَم نَمییه۔

۲اَمُو رَقمِ که مُرغاک دَ وختِ پَرواز کدو بالَک مِیزَنه

و غُچی* دَ وختِ پَر زَدو دَ جای نَمِیشِینه،

اَمُو رَقم نالَتِ بےدَلِیل اَم دَ سرِ کس نَمِیشِینه و تٲثِیر نَدَره۔

۳قَمچی بَلدِه اَسپ، نُخته بَلدِه خَر،

و اَدَب چوب بَلدِه پُشتِ آدمای بے​عقل اَسته۔

۴دَ سوالِ آدمِ بے​عقل جوابِ بے​عقلی نَدی،

نَشُنه که تُو اَم رَقمِ ازُو وَری شُنی۔

۵آدمِ بے​عقل ره دَ مُطابِقِ بے​عقلی شی جواب بِدی،

تاکه اُو خود خُو ره دانِسته حِساب نَکُنه۔

۶کسِیکه پَیغام ره دَ دِستِ آدمِ بے​عقل رَیی مُونه،

اُو رَقمِ اَمزُو کسی اَسته که پای خُو ره مُنٹی کده

یا یگ پیله زَھر ره وُچی کده بَشه۔

۷مَثَلِ که از دانِ آدمِ بے​عقل بُور مُوشه،

رَقمِ پای ھای شَل وَری، سُست و بے​حَرَکَت اَسته۔

۸اِحتِرام کدو دَ آدمِ بے​عقل،

مِثلِ سنگ ایشتو دَ پَلَخمو یَه۔

۹مَثَلِ که از دانِ آدمِ بے​عقل بُور مُوشه

رَقمِ خاری اَسته، که دَ دِستِ آدمِ نِشه گور موره،

یعنی بے​تٲثِیر اَسته۔

۱۰کسِیکه آدمِ بے​عقل یا آدمِ راه‌رَو* ره دَ وظِیفه مُقَرَّر مُونه

رَقم میرگَنِ بے​تَجَربه وَری اَسته، که تِیر شی ھر کس ره اَوگار مُونه۔

۱۱اَمُو رَقمِ که سَگ دَ بَلِه قَی کَدَگی خُو پس مییه

آدمِ بےعقل اَم بے​عقلی خُو ره تِکرار مُونه۔

۱۲اَمُو آدم ره مِینگری که دَ نظرِ خود خُو دانا اَسته؟

نِسبَت دَ اَمزُو نفر بَلدِه آدمِ بےعقل اُمِید کَلوتَر اَسته۔

۱۳آدمِ تَمبَل مُوگه :  ”دَ راه شیر اَسته!

شیر دَ کُوچه ھا و بازار می​گَرده!“

۱۴دَرگه دَ سرِ لَخَک خُو دَور مُوخوره،

و تَمبَل دَ بَلِه جاگِه خُو۔

۱۵آدمِ تَمبَل دِست خُو ره دَ کاسه دِراز مُونه؛

مگم از بَس که کَلو سُسته، اُو ره پس دَ دان خُو بُرده نَمِیتَنه۔

۱۶آدمِ تَمبَل دَ نظر خُو ھُوشیارتَر

از ھفت نفرِ اَسته، که جوابِ عاقِلانه مِیدیه۔

۱۷آدمِ که دَ یَگو دعوا مُداخِله کُنه که مَربُوط دَ خود شی نَبَشه،

رَقمِ شخصی اَسته که از گوشای کُٹه گِرِفته کش مُونه۔

۱۸آدمِ دیونه که تِیرھای آتِشی

و کُشتَنی ره ایله مُونه،

۱۹مِثلِ اَمزُو آدمِ اَسته که ھمسایِه خُو ره بازی مِیدیه،

و بعد ازُو مُوگه :  ”ما خُو شوخی کدُم!“

۲۰از نَبُودونِ خاشه، آتِش گُل مُوشه،

از نَبُودونِ آدمِ بَدگویی، جنجال خلاص مُوشه۔

۲۱رَقمِ که زُغال بَلدِه قوغ، و خاشه بَلدِه آتِش اَسته،

اَمُو رَقم آدمِ فِتنه​گَر بَلدِه جَنگ و جنجاله۔

۲۲توره ھای آدمِ شَیطو رَقمِ لُغمه ھای خوراکِ مَزه​دار اَسته

که قُورت مُوشه و دَ وجُودِ اِنسان مُومَنه۔

۲۳رَقمِ که طوس، رُوی دُرُشتِ ظرفِ گِلی ره لَخشُم مُونه،

اَمُو رَقم لبای لَخشُم اَم بَدی ھای دِل ره تاشه مُونه۔

۲۴آدمِ بَد، نَفرَت و کِینِه خُو ره قد لبای خُو پوش مُونه،

دَ حالِیکه دِل شی پُر از فِریب و چال اَسته۔

۲۵ھر چند که تورِه ازُو نَرم و چَرب بَشه، دَزُو باوَر نَکُو،

چراکه دَ دِل شی ھفت چِیزِ نَفرَت اَنگیز وجُود دَره۔

۲۶ھر قدر که نَفرَتِ ازُو قد حِیله و نَیرنَگ تاشه شُنه،

باز اَم بَدی شی دَ پیشِ مردُم معلُومدار مُوشه۔

۲۷کسِیکه دَ دِیگا چاه بِکَنه، خود شی دَمزُو چاه مُوفته،

و کسِیکه سُونِ دِیگه کس سنگ لول مِیدیه، اَمُو سنگ پس دَور خورده دَ خود شی مُوخوره۔

۲۸دروغ گُفتو دَ حَقِیقَت نَفرَت کدو از مردُم اَسته،

و نَتِیجِه چاپلُوسی خَرابی اَسته۔
۲۷

۱دَ بارِه صَباحِ خُو پُف پَٹاق نَکُو،

چراکه نَمِیدَنی صَباح چی واقِعه مُوشه۔

۲بیل که نفرِ دِیگه از تُو تعرِیف کُنه، نَه که دانِ خود تُو،

و یَگو شخصِ دِیگه تُو ره خُوب بُگه، نَه که زِبونِ خود تُو۔

۳سنگ گِرَنگ اَسته و ریگ وَزمی،

مگم تَحَمُّلِ آدمِ جاھِل که دِیگرو ره تُش مُوکُنه از ھر دُو کده سَخت‌تَره۔

۴قار پُر از ظُلم اَسته و غَضَب مِثلِ سیل،

مگم کِی مِیتَنه دَ بَرابَرِ ھمچِشمی ایسته شُنه؟

۵سرزنِشِ علَنی

از مُحَبَّتِ تاشَکی بِھتَر اَسته۔

۶زَخمای که از طرفِ دوست دَ وجُود مییه از وفاداری شی اَسته،

مگم ماخ ھای کَلونِ دُشمو، از دُشمنی شی۔

۷کَورِه سیر حَتّیٰ از عسَل اَم بَد شی مییه،

مگم بَلدِه آدمِ گُشنه ھر چِیزی تَلخ اَم شِیرِینه۔

۸آدمِ که از خانِه خُو دُور و سرگردو مُوشه،

رَقمِ مُرغاک اَلّی اَسته که از وار خُو دُور شُده بَشه۔

۹روغو و عطر دِل ره خوش مُونه،

و مَشوَرِه که از تَی دِلِ دوست بَشه، شِیرِینه۔

۱۰دوستِ خود خُو ره و دوستِ آتِه خُو ره ھیچ غَیت ایله نَکُو،

و دَ وختِ مُصِیبَت دَ خانِه بِرار خُو نَرو۔

ھمسایِه نزدِیک از بِرارِ دُور کده بِھتَر اَسته۔

۱۱بَچِه مه! دانایی ره یاد بِگِیر و دِل مَره خوش کُو،

تا کسای که مِیخایه مَره ملامَت کُنه، جواب شی ره بِدیُم۔

۱۲آدمِ ھُوشیار بَلا ره مِینگرنه و خود ره تاشه مُونه،

مگم آدمِ نادو پیش موره و خود ره گِرِفتار مُونه۔

۱۳کسی که ضامِنِ شخصِ بیگَنه شُده، کالای شی ره گِرَو بِگِیر،

و اَمُو چِیز شی ره مِثلِ گِرَو نِگاه کُو چراکه اُو ضامِنِ خاتُونِ بیگَنه شُده۔

۱۴کسِیکه صَباح گاه بال شُده دَ دوست خُو دَ آوازِ بِلَند دُعای خَیر مُونه،

دُعای شی بَلدِه خود شی نالَت حِساب مُوشه۔

۱۵خاتُونِ جنجالی و چَقَکِ دَوام دار دَ روزِ بارِش،

ھر دُوی شی یگ رَقم اَسته۔

۱۶کسی که میخایه ازُو جِلَوگِیری کُنه

رَقمِ کسی اَسته که میخایه دَمِ باد ره بِگِیره،

یا اِی که روغو ره قد چنگلِ دِست خُو بِگِیره۔

۱۷اَمُو رَقمِ که آیین، آیین ره تیز مُونه،

یگ آدم اَم مِیتَنه عقل و ھُوشِ دوست خُو ره تیز کُنه۔

۱۸کسِیکه دِرختِ اَنجِیر ره پَروَرِش مُونه از میوِه شی مُوخوره،

و کسِیکه اَرباب خُو ره خِذمَت مُونه، اُو صاحِبِ آبرُو مُوشه۔

۱۹رَقمِ که آو رُوی اِنسان ره نِشو مِیدیه،

اَمُو رَقم دِلِ اِنسان اَم اَصلیَت شی ره نِشو مِیدیه۔

۲۰رَقمِ که عالمِ مُردا و دوزَخ ھیچ وخت سیر نَمُوشه،

اَمُو رَقم چِیمای اِنسان اَم سیر نَمُوشه۔

۲۱جامِ زَرگَری بَلدِه نُقره آو کدو، و دُکو بَلدِه آزمایشتِ طِلّا یَه،

مگم اِنسان از دانِ صِفَت​گَر خُو شِنَخته مُوشه۔

۲۲آدمِ جاھِل ره حَتّیٰ اَگه قد دانه​باب قتی

دَ مَنِه اُوغُور اَندَخته قد دِستِه شی بُکُوی،

باز اَم جھالَت شی گُم نَمُوشه۔

۲۳دَ حالِ رَمِه خُو خُوب ھُوش خُو ره بِگِیر،

و دَ بَلِه گلِّه خُو تَوَجُه کُو،

۲۴چراکه مال و دَولَتِ دُنیا دایمی نِییه؛

و تاج و تَختِ یگ پادشاه اَم تا اَبَد بَلدِه نَسل شی باقی نَمُومَنه۔

۲۵وختِیکه علف تامو شُد،

حاصِلِ نَو سَوز مُونه و علفِ کوھِستو دِرَو مُوشه،

۲۶اُو غَیت گوسپَندو بَلدِه کالای تُو پاشُم مِیدیه،

و فروشِ ٹَکه ھا، قِیمَتِ زِمی خَرِیدو ره بَلدِه تُو تَیار مُونه،

۲۷و شِیرِ بُزا بَلدِه خوراکِ خود تُو و خوراکِ خانَوار تُو،

و اَم بَلدِه پَروَرِشِ کنِیزای تُو بَس مُونه۔
۲۸

۱بَدکارا دُوتا مُونه دَ حالِ که ھیچ کس اُونا ره دُمبال نَمُونه،

مگم آدمای صادِق رَقمِ شیر اَلّی دِلاوَر اَسته۔

۲اَگه یگ مُلک دُچارِ فِساد شُنه، حُکُمرانای شی زیاد مُوشه؛

لیکِن یگ رَھبرِ ھُوشیار و دانا مَملَکَت ره اُستوار و آرام نِگاه مُونه۔

۳حاکِمِ پَست که دَ بَلِه غَرِیبا ظُلم مُونه

رَقم بارِش تیز وَری اَسته که حاصِلات ره از بَین مُوبَره۔

۴کسای که شریعت ره ایله مُونه، اُونا بَدکارا ره صِفَت مُونه،

لیکِن کسای که از شریعت اِطاعت مُونه، دَ خِلافِ بَدکارا دَ حالِ مُبارزه اَسته۔

۵بَدکارا اَرزِشِ عدالت ره نَمِیدَنه،

مگم کسای که دَ جُستُجوی خُداوند اَسته تمامِ چِیز ره مُوفامه۔

۶آدمِ غَرِیب که دُرُستکار بَشه

از آدمِ پُولدارِ که بیراه بَشه، بِھتَر اَسته۔

۷کسِیکه از شریعت اِطاعت مُونه، بَچِه دانا یَه،

مگم کسی که قد آدمای خراب اَنڈِیوال اَسته، آتِه خُو ره رَسوا مُونه۔

۸کسِیکه مال و دارایی خُو ره از راهِ سُود خوری و مَنفَعت جویی دَ دِست میره،

اُو ره بَلدِه کسی جَم مُوکُنه که اُو دَ غَرِیبا رَحم دَره۔

۹آدمِ که گوش خُو ره از شِنِیدونِ شریعت دَور مِیدیه،

خُداوند حَتّیٰ از دُعای اَمزُو آدم بَد شی مییه۔

۱۰کسِیکه آدمِ دُرُستکار ره دَ راهِ بَد دعوَت مُونه

خود شی دَ چاه مُوفته؛

مگم پاداش و میراثِ خُوب نَصِیبِ آدمای پاک مُوشه۔

۱۱آدمِ دَولَتمَند دَ نظرِ خود خُو ھُوشیار اَسته،

مگم شخصِ غَرِیب که دانا بَشه، از حَقِیقتِ ازُو خَبر دَره۔

۱۲وختِیکه آدمای نیک کامیاب مُوشه تمامِ کسا خوشی مُونه،

مگم غَیتِیکه بَدکارا دَ قُدرَت مِیرَسه مردُم خود ره تاشه مُونه۔

۱۳شخصِ که خَطای خُو ره بُپوشَنه، کامیاب نَمُوشه،

مگم ھر کسِیکه اُو ره اِقرار کُنه و ازُو دِست بِکَشه، رَحمَت کَمایی مُونه۔

۱۴نیک دَ بَختِ آدمِ که تَرسِ خُداوند ره ھمیشه دَ دِل خُو دَره،

مگم کسِیکه سنگ دِل اَسته دَ بَلا گِرِفتار مُوشه۔

۱۵آدمِ بَدکارِ که دَ بَلِه مردُمِ بیچاره حُکُمرانی مُونه،

مِثلِ شیرِ دَرِنده و خِرسِ حَمله‌گَر اَسته۔

۱۶حُکُمرانِ کم​عقل دَ سرِ مردُم خُو ظُلم مُونه،

مگم پادشاهِ که از بے​اِنصافی و رِشوَت خوری نَفرَت دَشته بَشه، حُکُمرانی شی دَوام دار مُومَنه۔

۱۷یگ آدم که خُونِ کُدَم کس دَ گَردون شی بَشه،

اُو تا دَمِ مرگ فراری اَسته۔

نَه ایل که کس اُو ره کومَک کُنه۔

۱۸اُو کسِیکه دَ راهِ راست گام میله نِجات پَیدا مُونه،

لیکِن اُو کسِیکه دَ راھای کَج موره، یگ دَم چَپه مُوشه۔

۱۹شخصِ که دَ زمِین خُو کِشت و کار مُونه از نان سیر مُوشه،

مگم کسِیکه از چِیزای فضُول پَیرَوی مُونه، سَخت دُوچارِ غَرِیبی مُوشه۔

۲۰آدمِ نیک، خَیر و بَرَکَت کَلو نَصِیب شی مُوشه،

مگم کسِیکه میخایه دَ عجَله دَولَتمَند شُنه، اُو بے​جَزا نَمُومَنه۔

۲۱طرفداری کدو کارِ خُوب نِییه،

لیکِن یَگو کس اَسته که حَتّیٰ بَلدِه یگ لُغمه نان اَم، خود ره خَطاکار مُونه۔

۲۲آدمِ سُخ سرگَرمِ جَم کدونِ دارایی اَسته،

و نَمُوفامه که اِحتیاجی و تنگدِستی دَ اِنتِظار شی اَسته۔

۲۳کسی که یگ آدم ره سرزنِش مُونه

دَ آخِر خَیر و بَرَکَتِ کَلو مِینگره،

نِسبَت دَزُو کسی که قد زِبون خُو چاپلُوسی کده۔

۲۴کسِیکه آته و آبِه خُو ره چُور مُونه و مُوگه که ”اِی گُناه نِییه،“

اُو آدم رَفِیقِ تَخرِیب​کارا حِساب مُوشه۔

۲۵آدمِ حَرِیص باعِثِ جَنگ و جنجال اَسته؛

مگم کسِیکه دَ خُداوند تَوَکُل کُنه، کامیاب مُوشه۔

۲۶کسِیکه دَ خود خُو تَکیه کُنه بے​عقل اَسته؛

لیکِن کسِیکه دَ راهِ حِکمَت گام بیله، اُو دَ اَمن و سُکُون زِندَگی مُونه۔

۲۷شخصِ که دَ مردُمِ غَرِیب کومَک کُنه، دَ ھیچ چِیز مُحتاج نَمُوشه،

مگم آدمِ که چِیمای خُو ره ازوا پُوٹ کُنه، نالَت ھای کَلو دَ بَلِه شی مییه۔

۲۸وختِیکه آدمای بَدکار دَ قُدرَت مِیرَسه، مردُم خود ره ازوا پُوٹ مُونه،

مگم غَیتِیکه اُونا تَباه مُوشه، تعدادِ آدمای نیک بِسم کَلو مُوشه۔
۲۹

۱کسِیکه بعد از سرزنِشِ زیاد، بِسم کَلّه شَخی کُنه

اولغه​تله مَیده مُوشه و دِیگه عِلاج نَدَره۔

۲وختِیکه آدمای نیک دَ اَکثریَت بَشه مردُم خوش اَسته،

مگم آدمِ بَدکار که حُکُمرانی کُنه، مردُم ناله مُونه۔

۳آدمِ که حِکمَت ره دوست دَره آتِه خُو ره خوشحال مُونه

لیکِن کسِیکه قد خاتُونوی بَدکار دوستی کُنه مال و دارایی خُو ره برباد مِیدیه۔

۴پادشاهِ عادِل مَملَکَت خُو ره محکم و قَوی جور مُونه،

مگم کسِیکه رِشوَت کَلو مِیگِیره، اُو مُلک خُو ره خراب مُونه۔

۵کسی که قد ھمسایِه خُو چاپلُوسی مُونه،

حَلقِه دام ره دَ پای شی مِیندَزه۔

۶آدمِ بَد دَ دامِ گُناهِ خُو گِرِفتار مُوشه،

مگم آدمِ نیک سُرُود میخانه و خوشی مُونه۔

۷آدمِ نیک حَقِ غَرِیبا ره دَرک مُونه،

لیکِن آدمِ بَدکار دَ فِکرِ ازوا نِییه۔

۸آدمای لَوڈه دَ شار شورِش مِیندَزه،

مگم آدمای دانا قار ره تا مِیشَنّه۔

۹اَگه آدمِ دانا قد آدمِ جاھِل دعوا دَره،

آدمِ جاھِل یا قار مُوشه و یا رِیشخَندی مُونه، مگم آرام نَمُوشه۔

۱۰آدمای که تُشنِه خُون اَسته، دَ حَقِیقَت از آدمِ بے​گُناه نَفرَت دَره،

مگم آدمای راستکار، سلامَتی جانِ ازُو ره میخایه۔

۱۱آدمِ بے​عقل قار و خَشم خُو ره یگرهای از خُو بُور مُونه،

مگم آدمِ دانا جِلَوِ قار خُو ره مِیگِیره۔

۱۲اَگه حاکِم دَ تورای دروغ کَلو گوش بِدیه،

تمامِ خادِمای شی بَدکار جور مُوشه۔

۱۳آدمِ غَرِیب و آدمِ ظالِم یگ رَنگی شی دَ اِی اَسته

که خُداوند چِیمای ھر دُوی شی ره بِینا کده۔

۱۴پادشاهِ که غَرِیبا ره دَ راستی قَضاوَت کُنه،

تَختِ پادشاھی شی تا اَبَد پایَدار مُومَنه۔

۱۵چوب زَدو و سرزنِش، حِکمَت ره دَ بار میره،

مگم بَچِه بے​جِلَو آبِه خُو ره شَرمِنده مُونه۔

۱۶وختِیکه تعدادِ آدمای بَدکار کَلو شُنه گُناه غَدَر مُوشه،

مگم آدمای نیک نابُودی از وا ره دَ چِیم خُو مِینگرنه۔

۱۷بَچکِیچای خُو ره تَربیه و اِصلاح کُو تاکه باعِثِ آرامِش تُو شُنه،

و دَ جان تُو خوشی و لِذَّت بَیره۔

۱۸دَ جای که پَیغامِ خُدا نِییه، مردُم بے​راه مُوشه،

مگم نیک دَ بَختِ کسِیکه احکامِ خُدا ره پُوره کُنه۔

۱۹خِدمَتگار تَنھا دَ نَصِیحَت اِصلاح نَمُوشه،

اگرچِه تورای تُو ره مُوفامه، مگم از اَید تُو نَمُوشه۔

۲۰اَمُو آدم ره مِینگری که دَ عجَله جواب مِیدیه؟

نِسبَت دَ اَمزُو آدم بَلدِه آدمِ بےعقل اُمِید کَلوتَر اَسته۔

۲۱کسِیکه نوکر خُو ره از ریزگی دَ ناز پَروَرِش مُونه،

اُو دَ آخِرِکار بَلدِه بادار خُو کوٹَو جور مُوشه۔

۲۲آدمِ بَدقار جنجال پَیدا مُونه،

و آدمِ تُند خُوی باعِثِ گُناه ھای کَلو مُوشه۔

۲۳کِبر و غُرُورِ اِنسان اُو ره دَ زِمی مِیزَنه،

لیکِن فروتنی اِنسان باعِثِ سربِلندی شی مُوشه۔

۲۴کسِیکه قد دُز شَرِیک اَسته، اُو دُشمونِ جانِ خود خُو یَه،

چراکه اُو دَ محکمه قَسم دَده مُوشه مگم راستی ره اِقرار نَمُوکُنه۔

۲۵کسِیکه از اِنسان تَرس مُوخوره، دَ دام گِرِفتار مُوشه،

لیکِن آدمِ که دَ خُداوند تَوَکُل کُنه محفُوظ مُومَنه۔

۲۶غَدَر مردُم از حاکِم اِنتِظارِ لُطف و مِھربانی ره دَره،

لیکِن قَضاوَت و اِنصاف دَ سرِ اِنسان، فقط از طرفِ خُداوند اَسته۔

۲۷آدمِ نیک از بَدکارا نَفرَت دَره،

و بَدکارا از آدمِ نیک۔

۳۰

۱اینیا تورای آگُور، بَچِه یاقَه اَسته،

که بَلدِه ازُو وَحی اَمَدُد،

و اُو اَمی ره دَ اِیتِیئیل و اُوکال نقل کد : 

۲راستی که ما از پگِ آدما کده کَلو بے​عقل اَستُم،

و دانایی اِنسان ره نَدَرُم۔

۳ما حِکمَت ره یاد نَگِرِفتیم،

و ھیچ معلُومات دَ بارِه خُدا نَدَرُم۔

۴اُو کِی اَسته که دَ آسمو باله رَفت و اَزُونجی تا اَمَد؟

اُو کِی اَسته که باد ره دَ مُشت خُو جَم کد؟

اُو کِی اَسته که آو ھا ره دَ جامِه خُو بَند کد؟

اُو کِی اَسته که حُدُودِ زِمی ره تَعیِین کد؟

نامِ ازُو چی اَسته و بَچِه شی چی نام دَره؟

بُگی اَگه مِیدَنی!

۵تمامِ تورای خُدا پاک و خالِص اَسته،

اُو رَقمِ سِپَر از تمام کسای که دَزُو پناه مُوبَره، حِفاظَت مُونه۔

۶دَ تورای ازُو ھیچ چِیز اِضافه نَکُو،

نَشُنه که تُو ره سرزنِش کُنه و تُو دروغگویی حِساب شُنی۔

۷اَی خُدا، پیش ازی که بُمُرُم از تُو دُو چِیز طَلَب دَرُم

که از مه دِریغ نَکنی : 

۸مَره از غَلَطی و دروغ گُفتو دُور نِگاه کُو؛

و مَره نَه غَرِیب جور کُو و نَه دَولَتمَند،

بَلکِه اَمُوقس روزی بِدی که ضرُورَت دَرُم۔

۹چُون اَگه دَولَتمَند شُنُم اِمکان دَره تُو ره اِنکار کنُم

و بُگُم :  ”خُداوند کِی اَسته؟“

اَگه غَرِیب شُنُم اِمکان دَره، دُزی کنُم،

و نامِ خُدای خُو ره بےحُرمَت کنُم۔

۱۰نوکر ره پیشِ صاحِب شی بَد نَگوی؛

نَشُنه تُو ره نالَت کُنه و تُو مُجرِم حِساب شُنی۔

۱۱اُوطور یگ نَسلی اَم وجُود دَره که اُونا آته‌گون خُو ره نالَت مُونه،

و آبه‌گون شی ازوا خَیر نَمِینگره۔

۱۲و اُوطور یگ نَسلی اَم وجُود دَره که اُونا دَ نظرِ خود خُو پاک اَسته،

مگم از نِجاسَت خُو پاک نَشُده۔

۱۳باز اَم یگ نَسلِ دِیگه وجُود دَره که چِیمای شی پُر غُرُور اَسته،

و کِرپَکای شی پُر کِبر۔

۱۴گروهِ دِیگه اَسته که دَندونای شی رَقمِ شَمشیر،

و اَلاشه ھای شی رَقمِ چاقُو ھا اَسته،

تاکه غَرِیبا ره از رُوی زِمی،

و مُسکِینا ره از بَینِ مردُم قُورت کُنه۔

۱۵زالُو دُو دُختر دَره،*

که اُونا مُوگه ”بِدی، بِدی۔“

سِه چِیز اَسته که سیر نَمُوشه،

بَلکِه چار چِیز اَسته که ھرگِز نَمُوگه ”بَس اَسته : “

۱۶عالمِ مُردا،

رَحمِ نازای،

زمِینِ که از آو سیر نَمُوشه،

و آتشِ که ھرگِز نَمُوگه ”بَس اَسته!“

۱۷چِیمِ که آتِه خُو ره رِیشخَند مُونه

و از اَیدِ آبِه خُو نَمُوشه،

زاغ ھای دَرّه اَمُو چِیم ره از کاسِه سر بُور مُونه

و چُوچه ھای بُرگُج* اُو ره مُوخوره

۱۸سِه چِیز بَلدِه مه کَلو عجِیب اَسته،

بَلکِه چار چِیز اَسته که ما اُونا ره نَمُوفامُم : 

۱۹پَرواز کدونِ بُرگُج دَ آسمو،

راه رَفتونِ مار دَ رُوی تَختِه سنگ،

تیر شُدونِ کِشتی از بَحر،

و پَیدا شُدونِ عِشق بَینِ دُختر و بَچه۔

۲۰رَوِشِ خاتُونِ بَدکار اینی رَقم اَسته : 

اُو یَگو چِیز ره مُوخوره و دان خُو ره پاک کده مُوگه که

”ما ھیچ گُناه نَکدیم۔“

۲۱دَ سَبَبِ سِه چِیز زِمی لَرزه مُونه،

بَلکِه چار چِیز ره زِمی بَرداشت کده نَمِیتَنه : 

۲۲غُلامِ که حُکُمرانی کُنه،

آدمِ اَحمَق که از نان سیر شُده بَشه،

۲۳خاتُونِ نَفرِین شُده که شُوی کده بَشه

و کنِیزی که جای خاتُونِ اَرباب خُو ره گِرِفته بَشه۔

۲۴چار چِیز اَسته که دَ زِمی کَلو ریزه یَه،

مگم غَدَر دانا : 

۲۵مُورچه ھا که یگ مخلُوقِ ضَعِیف اَسته،

لیکِن خوراک خُو ره دَ تایستو ذَخِیره مُونه؛

۲۶گورکَنا که یگ قَومِ ناتو اَسته،

مگم وُر خُو ره دَ مَنِه سنگای قاده جور مُونه؛

۲۷مَلَخ ھا که پادشاه نَدَره،

لیکِن پگِ ازوا دِسته دِسته حَرَکَت مُونه؛

۲۸و چَلپاسه، که مِیتَنی اُو ره دَ دِست خُو بِگِیری،

مگم اُو دَ قصرھای پادشاه ھا اَم زِندَگی مُوکُنه۔

۲۹سِه چِیز وجُود دَره که دَ ھَوای بِلَند قَدَم مِیزَنه،

بَلکِه چار چِیز اَسته که راه رَفتون شی با عِزَّت اَسته : 

۳۰شیر، که پادشاهِ حَیوانا اَسته

و از ھیچ چِیز پَسَکده نَمُونه*؛

۳۱خرُوسِ نَوبَنگی که کونتَی کونتَی راه مِیگرده،

و یگ ٹَکه،

و پادشاهِ که قد لَشکر خُو بَشه۔

۳۲اَگه از رُوی حَماقَت خُو مَغرُور شُدی

یا اَگه نَقشِه شَیطانی دَ دِل خُو کشِیدی،

پس دِست خُو ره بَلِه دان خُو بیل۔

۳۳چُون از خِشپه کدونِ شِیر، پَنِیر جور مُوشه،

و از خِشپه کدونِ بِینی خُون جاری مُوشه،

و از پَیدا شُدونِ قار، جَنگ و جنجال دَر مِیگِیره۔

۳۱

۱اینیا تورای لیموئیل، پادشاهِ مَسَه اَسته،

که آبِه شی دَزُو پَند دَد : 

۲چی بُگُم اَی بَچِه مه؟

چی توره بُگُم اَی بَچِه کَورِه مه؟

یا چی گب بِزَنُم اَی بَچِه نذر و نیاز مه؟

۳قوَّتِ جوانی خُو ره دَ خاتُونو خَرچ نَکُو،

و راه و رَوِش خُو ره دَ اُو کسای که پادشاه ھا ره تَباه مُونه، اِفشاء نَکُو۔

۴اَی لیموئیل، بَلدِه پادشایو دُرُست نِییه که اُونا شراب بُخوره،

و بَلدِه حُکُمرانا خُوب نِییه که شرابِ قَوی وُچی کُنه۔

۵نَشُنه که اُونا ازی چِیزا وُچی کده قانُون ره پُرمُشت کُنه،

و حَقِ مظلُوما ره پایمال کُنه۔

۶شرابِ قَوی ره دَ کسای بِدی که دَ اِنتِظارِ نابُودی خُو یَه،

و شراب ره دَ آدمای بِدی که تَلخ کام و دِلتنَگ اَسته،

۷تاکه وُچی کده فَقر و بَدبَختی خُو ره پُرمُشت کُنه،

و سَختی ھای خُو ره دِیگه دَ یاد خُو نَیره۔

۸دان خُو ره بَلدِه کومَکِ گُنگه ھا و بے​زِبونا واز کُو،

و از حَقِ بے​چاره‌گو دِفاع کُو۔

۹زِبون تُو بَند نَمَنه و دَ اِنصاف قَضاوَت بُکُو،

و از حَقِ غَرِیبا و مُحتاجا دِفاع کُو۔

۱۰یگ خاتُونِ خُوب ره کِی مِیتَنه پَیدا کُنه؟

اَرزِشِ ازُو از جَواھِرات کده اَم کَلوتَر اَسته۔

۱۱دِلِ شُوی شی دَ سرِ ازُو اِعتماد دَره،

و شُوی شی دَ ھیچ چِیز مُحتاج نِییه۔

۱۲اُو دَ تمامِ روزای زِندَگی خُو

قد شُوی خُو خُوبی مُونه، نَه بَدی۔

۱۳اُو پاشُم و کَتان بَلدِه خُو پَیدا مُونه،

و اُونا ره دَ خوشی قد دِستای خُو می​ریشه۔

۱۴مِثلِ کِشتی ھای تُجارتی اَلّی که سامان از جای ھای دُور میره،

اُو اَم خوراک خُو ره از دُور میره۔

۱۵صَباح گاه که ھَنُوز تَرِیک اَسته، اُو باله مُوشه،

و بَلدِه خانَوار خُو خوراک تَھیه مُوکُنه

و دَ کنِیزای خُو اَم حَقِ نان شی ره مِیدیه۔

۱۶یگ پَٹی زِمی ره دَ نظر گِرِفته اُو ره میخَره،

و دَ کمالِ دِستای خُو یگ باغِ اَنگُور جور مُونه۔

۱۷کَمَر خُو ره محکم بَسته کده،

و بازُوھای خُو ره بَلدِه کار کدو قَوی مُونه۔

۱۸اُو مِینگره که تُجارت شی یگ نَتِیجِه خُوب دَره۔

چِراغ شی تمامِ شاو از خاطِرِ شاوکاری شی گُل نَمُوشه،

۱۹اُو تار ره دَ نیفه​چیو بَند کده

سنگ ره قد دِست خُو تَو مِیدیه۔

۲۰اُو دِستِ خَیر خُو ره دَ غَرِیبا واز مُونه،

و دِستای خُو ره سُون مردُمِ مُحتاج ایله کده خَیرات مِیدیه۔

۲۱اُو از یَخی و بَرفِ زِمِستو تَرس نَمُوخوره،

چراکه بَلدِه تمامِ خانَوادِه خُو کالای گرم تَھیه کده۔

۲۲اُو بَلدِه خود خُو پوشاک جور مُونه،

و کالای کَتانِ نَرم و اَرغَوانی دَ جان خُو مُونه۔

۲۳شُوی شی دَ مَنِه شار و دَربار نامتُو یَه،

و قد بُزُرگا و کلانای مَنطقه مِیشِینه۔

۲۴اُو کالای کَتان جور کده، اُونا ره سَودا مُونه،

و کَمَر بَندا ره بَلدِه تُجارا تَیار مُونه۔

۲۵قوَّت و عِزَّت، کالای ازُو اَسته،

و اُو روزای آیندِه خُو ره خوشحال مِینگره۔

۲۶اُو دان خُو ره دَ حِکمَت واز مُونه،

و تعلِیمِ پُر مُحَبَّت دَ سرِ زِبون شی اَسته۔

۲۷اُو دَ راه و رَوِشِ خانَوادِه خُو خُوب تَوَجُه مُونه،

و نانِ تَمبَلی ره نَمُوخوره۔

۲۸اَولادای شی باله شُده اُو ره تعرِیف مُونه،

و شُوی شی اَم صِفَتِ ازُو ره کده مُوگه : 

۲۹”غَدَر خاتُونو کارای نیک و خُوب کده،

مگم تُو از پگِ ازوا کده بےمِثال اَستی۔“

۳۰مَقبُولی و نُوربَندی، فِریبِنده و ناپایَدار اَسته،

مگم خاتُونِ که از خُداوند تَرس مُوخوره، قابِلِ تَعرِیفه۔

۳۱اَجرِ کارای شی ره دَزُو بِدِید،

و بیلِید که عمال شی دَ دَرگِه شار و مَجلِسِ کلانا باعِثِ تعرِیف و تَوصِیف شی شُنه۔

۱‏ : ۱۰ وادار کدو یعنی :  ”باغِ سُرخ و سَوز نِشو دَدو۔“
۱‏ : ۱۳ وُلجه، یعنی غَنِیمَت۔
۱‏ : ۱۴ کِیسه یعنی خَلطه۔
۱‏ : ۱۸ تا که جانِ خودُن خُو ره نابُود کُنه
۲‏ : ۴ ڈُنڈَل کدو، یعنی پالِیدو
۳‏ : ۹ ”اوّلِین حاصِلات“ دَزی معنیٰ اَسته که دَ مُطابِقِ تَوراتِ مُوسیٰ، بَنی اِسرائیل یگ دَھُم حِصّه از حاصِلاتِ زمِین خُو ره دَ راهِ خُدا مِیدَد۔
۳‏ : ۱۰ دَ زمانِ قدِیم مردُم بَلدِه ذَخِیره کدونِ آو و یا آوِ اَنگُور کُوزه ھای کَٹه اِستِفاده مُوکد۔
۳‏ : ۱۸ دِرختِ حَیات یگ دِرختِ اَسته، که دَ باغِ عِدِن، یعنی دَ بِھِشت، وجُود دَره و ھر کسی که دَ اِی دِرَخت دِست بِزَنه صاحِبِ زِندَگی اَبَدی مُوشه۔
۳‏ : ۲۲ دَ فصلِ ۱، آیه ۹ رُجوع کنِید۔
۸‏ : ۲۶ یعنی ھَست نَکده بُود۔
۹‏ : ۲ مِثلِ که دَ یگ مِھمانی نان تَیار کُنی۔
۹‏ : ۵ دَ زمانِ قدِیم مردُم اَکثرِ وختا شرابِ اَنگُور ره قد آو گَٹ مُوکد، تا که اَم کَلو شُنه و اَم نشِه شی کم شُنه۔
۱۰‏ : ۲۵ سرپَلُوک یعنی یکَرته گُم مُوشه۔
۱۷‏ : ۱۹ جور کدونِ یگ ”دَرگِه بِلَند و با شِکوه“ اَمی معنیٰ ره مِیدیه که یگ آدم خود ره کَٹه نِشو بِدیه و تَوَجُه مردُم ره سُون خُو جَلب کنه۔
۲۰‏ : ۱۶ ضامِن شُدو بَلدِه کسِ دِیگه کارِ خُوب نِییه، خصُوصاً اگه اَمُو نفر قَرضدار یَگو آدمِ بےگَنه بَشه۔ علاوه ازی اگه یگ آدم بَلدِه یَگو خاتُونِ بیگَنه و یا بَلدِه یَگو خاتُونِ فاحِشه ضامِن شُنه، اُو کارِ بَدتَر اَسته۔
۲۰‏ : ۱۷ دَ زِبونِ عِبری خطِ دوّمِ اَمزی مَثَل مُوگه که ”عاقبَت دانِ ازُو نفر پُر از جَغَل و یا ریگ مُوشه۔“ یعنی عاقبَت ازُو نفر خَراب مُوشه۔
۲۰‏ : ۲۶ مِثلِ دیغو اَلّی که گندُم ره باد کده از کاه جدا مُونه۔
۲۲‏ : ۲۲ دَ نُسخه ھای اَصلی دَ زِبونِ عِبری نِوِشته یَه که ”حَقِ بیچاره‌گو ره دَ دَرگِه شار پایمال نَکُو۔“ دَ زمانِ قدِیم محکمه دَ دَرگِه شار بُود و معامِله ھای مردُم دَ دَرگِه شار فَیصَله مُوشُد۔
۲۳‏ : ۲۱ کالای ڈِنڈه یعنی کالای جَنده و یا کونه۔
۲۴‏ : ۳۳ اورگِیله یعنی نِیم خاو و نِیم بےدار۔
۲۵‏ : ۲۲ قوغ دَ بَلِه سر پورته کدو یعنی تُو اُو ره اَمُو قس شَرمِنده مُونی که اُو مرگ خُو ره طَلَب مُونه، اَمُو رَقمِ که قوغ، وختی دَ بَلِه سرِ کسی بُفته، اُو مُومُره۔
۲۵‏ : ۲۶ ”چشمِه بُلبُلاغ“ یعنی یگ چشمِه که آو قد فِشار از مَغزِ کوه بُور مُوشه۔
۲۶‏ : ۲ غُچی یعنی قَرقُلاج۔
۲۶‏ : ۱۰ آدمِ راه‌رَو یعنی مُسافِر که نابَلَد اَسته۔
۳۰‏ : ۱۵ یعنی جوگ و یا کِرم دَ سر و دُم خُو نیش دَره که از ھر دُو طرِیق مِیتَنه از پوستِ اِنسان خُون چوش کنه۔
۳۰‏ : ۱۷ بُرگُج یعنی عُقاب۔
۳۰‏ : ۳۰ پَسَکده نَمُونه یعنی از ھیچ چِیز تَرس نَمُوخوره۔