KAEUHTHAENG RUAI NG-KHALOUMEI Khuam kaduaimei Watson Goodman Nsade — Juankhiing riimhme "Kaeuhthaeng ruai Ng-khaloumei" Tumei hei Bible kabiim bai-bai khou ruai lapiitna khuam kaduai loumei kariang hing kariu loumei Nthiinmei Liitkaeng guai ye. Nthiinmei Liitkaeng ru khou din nthiin loumei thu Bible kahiik the tuna ai ruai lum the. Ragwangh Liitkaeng "kaeuthaeng ruai keihye" khiitni nthiinmei khiing ruai tuna ndaep biimmei khiitni tari biimmei bumaeng guai khiing thu kachiing chiinghnga gaeng chiing-nge. Gankhiit ruai lunglaimei giin khou, paepta gun piitre, kalung thu khou gut lung diu khiing Poubaeumei Jisu Khrista ta kaeu we, kalung thu kaguai-na Poubaeumei Jisu Khrista hei Guloumei pu the tuna Ka khou lum-lou we, Poubaeumei ruai Kalun kahiik tei nthiinna lianlou puni the khiitni lumloumei lung thu khou tei Ka tuang jaeng gaimei le nchu-nzaengmei tilou puni. Mi hei ai kum 1937 khou latou the, khiitni Poubaeumei khou bum kariumei mi charinmei hei biik diit jut miik-khe. Niing ruai kahunung tanlou miikgithei, NTAEU hei ka khou (Jisu) niingta Guloumei pu the khiitni Niing Poubaeumei the tuna lalou diu khiing ai niing ta huai ye. —Watson Goodman RAGWANGH RUMHJIAN 1 Rom 5:8 Kumme tiki aniu paep mei su bum nip khou, Khrista ruai aniu khiing theihlou kunmei khoutei Ragwangh ruai aniu khiing Ka riimh njian ndaeuh lou the. Ndaeuhloumei 1:5 Khiitni lumlou nuhmei sakhi, theihmei guai piing khou ruai puan reihmei, khiitni kandih tuang gwangh guai tuang kaipou sumei Jisu Khrista khou ruai jaeujian, khiitni nchu-nzaengmei gwangh nah Ka zei kahiik ruai aniu ta aniu paep khou ruai khiu nthiin lou the. Johan 13:1 Ntaeu Kanpiitpui Ng-ngai hu khou Jisu ruai mban khou ruai tiitpiit lana, Pu khou tut nipui ng-khuang giin guangthe tumei thailana, mban khou biimmei Kamei ruai njianmei Ka meinunta tei katuan ngiinna njianne. Johan 3:16 Kalumthu Ragwangh ruai mba-nta heidi kum njianlou the, tumei-thu, Kamei ruai Ka Nah Mpouh kalu akhiit nameita tilou the, mi-tei ruai thou punih Ka khou lum-mei ruai mman miiknga ring suangmei latou khiing nge. 2 JISU KHRISTA HEI I Timoihi 3:16 Kumna ra ningjmei tuang nthei-hloumei tei nthukge tumei agi miiknga kumlou we: Kata mei pumh suna ndaeuh lou the, Kata Bumaeng khou njihmei tisulou the, Kata kaeuh bar.chra guai ruai hou the, Kata j at guai piing khou din ndaeuh lou the, Kata mban khou lum the, Kata him ganhmei khou la thaeu lou! the. Mathi l]22, 23 Ntaeu miguai hei put the tu-meithu, Poubaeumei ruai muh-jung pan khou ruai sakiinmei lilt tei guang tiing nthuih khiing nge; sa kiinmei kiu: Jaeulo. liuchiing RAGWANGH KIUTHE gankhiit ruai kapumh nritna, ka nah mpouh gankhiit puan puni; kumna Kata Emmanuel tuna kae-upuni. Emmanuel tumei kabah thu, Aniu le bum nchiimmei Ragwangh tuna pe. Johan 14:9, 10a Jisu ruai ka khou sa ye, Philip, heisan tingsaeng nga ai niing niu le bum nchiim the, kumki niing ata thaimuk hinacho? Ata hou kiinmei kamei tei ruai Puta tei hou the, akumma niing ruai, Puta kiu aniu khou nchin lou wo tuna sa tuche? Ai a Pu khou biimme, kumma a Pu a khou biimme tumei niing lum miik ngacho? JISU RAGWANGH NAH MPOUH 3 Isaiah 9:6 Kalumthu aniu khiing ng-ngana gankhiit puan lou the, aniu khiing nah mpouh gankhiit tilou the: sarka tei kaboutuang khou nai-puni: khiitni Ka jiin tei Charinmei, Jailoumeipu, tiin-baeumei Ragwangh, tingsarngjaeng Pu, Nchu-nzaengmei Gwangh Nah tuna kaeu puni. Luk 1:35 Khoutei banchra tei ruai ka khou sa daeu we: Bumaeng Nthiinmei niing ru khou guanglou puni, Kumma Kaeuhliangmei ngiim tei ruai niing ru khou gunglou puni: Kumpui jaeng ruai puan nimei nah tei Ragwangh Nah Mpouh Nthiinhmei tuna kaeu puni. I Johan 4:15 Thouh punih Jisu Khrista ta Ragwangh Nah Mpouh we tumei sa ndaeuh yithei, Ragwangh ruai ka khou khiitni kamei ruai Ragwangh khou biimme. Mathi 17:5 Kamei ruai lut sa biimpui ding khou tei, kaniu ru khou gankah kamei muangh akhiit ruai gumli-am khuanne; kumma muangh khou tei ruai lut khuan akhiit ruai sa khuanne, Mi hei ai kung-nga njianmei a Nah Mpouh we, ka khou a lung kun ne, Ka lut piu wo. KAMEI f HOUCHO TUMEI JISU RUAI ANIU KHOU DINLOUMEI Johan 8:23 Kumma Kamei ruai kaniu khou saye, Niingniu thu kabiing thaeng ruai ye, ai thu karu thaeng ruai ye; niingniu thu mi mban khou ruai ye, ai thu mi mban khou ruai riimhme. ' Johan 11:25 Jisu ruai ka khbu sa ye, Ring thaeumei tei le ringhmei tei ai ye: a khou lummei kamei tei theih sini ring diit puni. Johan 6:35 Jisu ruai kaniu [khou sa ye, Ai hei ringhmei ntian kiu the. A khou guangpui mei tei ndaep nitu riimh khe, khiitni a khou lumloupui mei tei tabui nung sini tari diit nitu riimh the. Johan 13:13 Niingniu ruai ata, Nchiimlou-meipu khiitni Poubaeumei tuna kaeu we; mi tei niingniu nchum-mei satu we, kalumthu mikiu Ai ye. Johan 9:5 Ai mban khou biimsan, ai mban tuang ganhmei kiu we. Johan 8:58 Jisu ruai kaniu khou sadiang siak lou mei hei ye, Abrahamta puan miik khou Ai nai ye. CHARINMEI ASAEK JISU RUAI TANMEI 5 Mathi 14:19-21 Khoukiu Kamei ruai mei kiing-daita tei phuairieo ru khou dung-keih khiing lut diin lou the. Ntian dum panguh le khakui kanei tei lana. tingkaeuh thaeng jaeu thaeuna, Kamei ruai suaihiam lou the, kumma ntian dum guai tei subiiknga jiabnun khou tilou the; kumma jiabnun ruai mei kiingdai khou tei tilou the. Khoukiu mei kapumma tuuna ng-gu the; kumma kaniu ruai nsaekmei kakiak guai tei ng-giuh ruhna kanei padiknga la thaeu the. Tuu kiinmei kaniu guaitei ntumei guai le alaeo guai ta pah miiknga, ng-ganmei ching panguh dou khuanne. Mathi 20:30 khiitni 34 Khiitni, jaeulo, mik tiatmei gan nei chaeng daeng khou dung bum khuan mei ruai Jisu tut ruan piitmei tei chu khuanne, kumma kanei kiu ruai kaeu thaeu khuanne, Poubaeumei, David nah mpouh! Anei ta jaeu njian lou wo! . . . Jisu ruai kanei ru khou jaeu njian lou khuanne, kumma kanei mik kahilou khuanne; mi ding khou tei kanei hou ngiim khuanne, kumma Ka thei lai khuan the. JISU KHRISTA HEI DUMLOUMEI PU KHUTNI ! POUBAEUMEI YE Kolosi 1:16 Kalumthu tingkaeuh thaeng naimei, khiitni j kandih khou naimei, houmeij houmiikmei, gwangh biimpaeng guai, riimh-mithei ngiim naimei guai, rtimh-mithei kaipou guai, riimhmithei ban tun naimei guai kapumma Ka khou ruai dum khuanthe: Riimh kapumma Ka pan ruai, khiitni Ka khiing ruai dum khuan the. Ibri i:2 Ragwangh ... mi tingmik guai ng-khiimmei khou aniu khou Ka Nah Mpouh pankhou ruai salou the. Kata Kamei ruai riimh kapumma tuang tiimpi lapuimei tisu.lou the, Kamei ruai mban dih heini kasiam lou khuan the. Rom 14:9 Tabuicho tiki Khrista ruai theihmei guai, khutni ring biimmei guai kanei tuang Kaipou su khiing, mi lum khiing ruai Kamei theih ni theih lou the, ring ni ring thaeu the. Tanruai 2:36 Kumpui jaeng ruai Isriel mei khuang kapumma ruai kachiing kaling thai kiindiu, tumeithu, niingniu ruai kros khou hianbin kiinmei Jisu tihei Ragwangh ruai Poubaeumei ni Khrista ni tisulou the. JISU KHRISTA HEI MEIGUAINA 7 LUTJUNPOU THE Johan 5:22 Tabuiche tiki Pu tei ruai gan khutnata sini liitjiin su miik ge, kumme tiki liitjiin kapumma Nah Mpouh khou tei tilou the. Mathi 25:32 Khiitni jat kapumma ta Ka hu khou khuam kaduai puni. Mi tiing laeujiu gaengmei ruai jiuh khou ruai laeujiu tibai piitmei kumma Kamei ruai kaniuta kalung kanei piitna njiinh phiik puni. Rom 14:10 Kummithei, niing tabui suna niing chana puna ru khou liitjiin su tucho? Khiitni, niing, tabui suna niing chana punata riimh siik miik tucho? Kalumthu aniu kapumma Khrista tuang liitjiin biimpaeng makhou ding puni. Liitjiin tingmik khoukiu Ragwangh ruai, ai ruai din ndae-uhmei Gospel thei laina, Jisu Khrista pankhou ruai, meiguai tuang ng-kiimhmei tei liitjiin su puni. —Rom 2:16 II Timothi 4:1 Kumpui jaeng ruai Ragwangh ma khou, khiitni ringhmei guai le theihmei guaita liitjiin su nimei Khrista Jisu ma khou, Ka tuang jaeu houloumei, khiitni Ka tuang Gwangh dih pan ruai ai ruai niing khou nthuk nga nsin lou we. 8 khristA khouna ruai paep khou ruai jaiputloumei Johan 10:9 Chaengmun kid ai ye: thou puni a khou gutrithei, kata gaek lou puni. kamei tiitpiit tiitgut puni, kumma kabin mphiing puni. Johaii 14:6 Jisu ruai ka khou sa ye, Ai chaeng tei ye, nchumhmei tei ye, khiitni ringhmei tei ye; apan khou ruai riimhma, gankhiitna sini a Pu piim tiing miik ge. Johan 8:24 Kumpui jaeng khou ruai Niingniu ruai niingniu paep khou theih puni, tuna ai ruai niingniu khou samei tei the; kalumthu Ai Kamei ye tumei niingniu ruai lummiik- githei, niingniu ruai niingniu paep khou theih puni. Ibri 7:25 Hei jaeng ruai Ka pan khou ruai Ragwangh khou guangmei guaita Kamei ruai nthuihna gulou khiing ni ngiim me, kalumthu Kamei ruai kaniu khiing aliimma huailou khiing ring tiinh tun biimme. Tanruai 4:12 Baihmei gan khiitna khou sini ringhbiim maek ge, kalumthu ka pan khou ruai aniuta gulou chiingh nimei tingpuk bung khou tiloumei ziin baihmei mansei piing khou maek ge. KHRISTA KHOUNA RUAI PAEP KHOU RUAI 9 JAIPUTLOUMEI I Korinth 1:30 Jisu Khrista aniu tuang tiik khiing khiitni aniuta ntunmei, su-nthiinloumei, khiitni thuakloumei hei Ragwangh ruai ye. Luk 19:10 Kalumthu Mei Nah Mpouh tei ruai mman kiinmei tatei phu khiing, khiitni gulou khiing guang nge. Kolosi 1:12-14 Ganhmei khou tei nthiinmei guai tuang latou nimei dum la kariu khiing aniuta ngiim biuhmei tisuloumei Ragwangh ta niingniu ruai thuankuna, lungh kimsihmei ngiinna Poubaeumei tuang ngiim biuhmei suna tiitmei su khiing-nge. Tabuicho tiki Kamei ruai aniuta zingmei ngiim khou ruai gaeklouna, Kamei ruai njianmei Ka Nah mpouh tuang gwangh dih khou aniuta jaikan put lou the; Nah Mpouh khou hei aniu tuang thuakloumei, aniu tuang paep la-duakloumei tei nai ye. Tita 2:14 Aniuta ng-khuai mbanmei kapumma khou ruai thuaklou khiing, kumma gaimei tanh khou lungning gutmei, kapahloumei guaita Ka tuang su khiing su-nthiinlou khiing, Kamei ruai aniu khiing kapum Kahukta tilou the. 10 KHRISTA ZEI RUi Iphisi 1:7 Ka jaeujian chingkhiu pui thei laina aniu ruai Ka zei pan khou ruai aniu tuang thuakloumei, khiitni aniu tuang tuanliammei guai laduakloumei mphiing the. I JoLn 1:7 Kamei ruai ganhmei khou biimmei kumma, aniu ruai ganhmei khou tiitrithei, aniu khut khiitta kadiim la nchiimme, kumma Ka Nah Mpouh Jisu Khrista tuang zei tei ruai paep kapumma khou ruai aniuta su-nthiinlou we. I Pitor 1:18, 19 Kalumthu niingniu ta niingniu tuang pu-pou | guai khou ruai : JAI KARIULOUMEI kadai keihmei gaeng miikmei kheiliak khou ruai thuakloumei hei aman nuhpui puat, kachaek-kaphut ruai riimhme, tiki khiin-biim maekmei, khiitni hiaksuimei laeujiu laeuna kumhmei Khrista tuang kamiin kunghmei zei ruai ye tumei niingniu thai ye. Ibri 9:14 Tingsaengjaeng Bumaeng pan kho ruai Ragwangh khou hiaksuimei suna Ka pum Kahiik kiitloumei Khrista zei tei ruai, ring biimmei Ragwangh ta kalum khiing, theihmei tanhguai khou ruai aniu tuang ng-khuai njih thaipui lungningta ajuh kum mbuna su-nthiinlou punitha? KHRISTA KHOU LUMLOUMEINA RUAI 11 RINGHBUM LATOUMEI Iphisi 2:8, 9 Kalumthu jaeujian ruai niingniu ta lum nsihsingmei pank-hou ruai gulou the; kumma mitei niingniu khou ruai riimhme, Ragwangh tuang kaipiit re. Tanh jaeng ruai riimhme, thou kumh-mei ruai gaengh su puriimme. Rom 5:1 Kumpui jaeng ruai lum nsih-singmeiruai ti-njih louthina, aniu tuang Poubaeumei Jisu Khrista pankhou ruai aniu khou Ragwangh le nchunzaengmei nai the. Galati 5:6 Kalumthu Jisu Khrista khou gih ruammei ruai punih, gih ruam miikmei ruai punih gaengmei mphiing miik ge; kumme tiki njianmei pan ruai tanh tan biimmei lum nsihsingmei ruai ye. I Johan 5:4 Thou puni Ragwangh khou ruai puanpuimei kathui mban ta ngiimme: Kumma mban ta ngiim-mei rum ngiim kiu aniu tuang lum nsihsingmei hei ye. Johan 20:31 Kumme tiki Jisu thu Khrista ye, Ragwangh Nah Mpouh we tumei niingniu ruai lum khiing, kumma lumma niingniu ruai Ka ziin khou ringhmei latou khiing, mi guai hei hihlou tuthe. 12 RAGWANGH JAEUJIAN Lu 103:11 Kalumthu kandih ru khou tingpuk ruai heijdi kaeuhmei kumma, Ka ta pingmei mansei kathui khou daihmei Kja riimjian nai ye. Lu 103:17 Ka ta pingmei mansei kathui khou Poubaeumei tuang jaeujian thu tingsaengjjaeng khou ruai tingsaengjaeng khiing nai ye khiitni, Ka tuang ntunmei tei katou-katiik guai ru khou nai ye. Mikja 7:18 Ng-khuaimeita kuakloumei, khiitni kapu-kapouh kin khou ruai keihmei ng-khuai guai kuakloumei Ragwangh kiu thoucho? Kamei thu Ka lung puam tei ting- saengjaeng khiing lou miik ge, kalumthu Ka jaeujian khou Kamei jaeng gai ya. Chunsimei 3:22, 23 Poubaeumei jaeujian pankhou ruai aniuta su luai lou miik khe, kalumthu Ka riimjian tei paeu-keih miik ge. Ka riimjian tei laeuthuan kathui kathiinne, Ka riimjian tei dai ye. Aniu ruai aniu rana tuang ntun-pui tanh tan kiimmei jaeng khou ruai riimhma, kumme tiki Ka tuang njianloumei thei laina, puanlou diitmei tuang lou loumei, khiitni Bumaeng Nthiinmei ruai ti-kathiin loumei pan ruai aniu ta gulou the. —Tita 3:5 KA KHOU GUANG DIU KHUNG RAGWANGH 13 RUAI ANIUTA KAEUWE Mathi 11:28 Tanh rianrana tanmei le puat nritna phungmei kapumma a khou guang-ngo, kumma ai ruai niingniu ta jaeng ti-nthaek lou puni. Isaiah 55:1 He, tarimei guai tei duipuak khou tei guangmei sudiuwo, sian maekmei kathui ruai guang lana liu tho khiitni tutho, ng-guai, guang tho, kamiin timiik nga zou le guainoudui tei liu tho. Johan 7:37 Ntaeu ng-khumpui tingmik khou, tumeithu, Ng-ngaidainung Jisu ruai ding thaeulana, Kaeona sa ye, Thou punih tari yithei, a khou guang-nga jiing kiindiu. Ndaeuhloumei 22:17 Bumaeng tei le noupei tei ruai sa ye, Guangtho! Kumma chumei kamei tei ruai, Guangtho! sa kiindiu. Khiitni tarimei kamei tei ruai guang kiindiu. Thou punih kahaeumei tei ruai ringhpui dui tei jiing kiindiu. Isaiah 1:18 Poubaeumei ruai sa ye, ntaeuhei guangtho, kaphian kariu dikho: Niing paep tei zei kumma haeng khuan sini gunh kumma khiu mphuan lou puni. 14 MANSEI KAGUAINA HEI RAGWANGH NAHNUN RUMHME Johan 1:12 Kumme tiki Kata laloumei guai, Ka jiin khou lummei guai khou Ragwangh nahnun su nuh khiing Kamei ruai ngiimi tilou the. I Johan 3:10 Mi khou hei Ragwangh nahnun ta, khiitni diabol nahnun ta ndaeuhwe: thou punih ntunmei tanmiikpui mei tei, khiitni ka chana ta njianmiikpui mei tei Ragwangh khou ruai riimhme. II Korinth 6:17, 18 Heijaeng ruai, kaniu piing khou ruai tiitpiit tho, 'kumma bai put tho sa ye, Poubaekimei ruai; Tabui punih nthunmiikmei ta kahi riuwo, Kumma niingniu ta ai lalou puni, kumma niingniu Pu ai su puni, Kumma niingniu a nah mpouhnun, khiitni aluhnun su puni, sa ye, Ngiim Pari Rimei Kaipou ruai. Rom 8:14, 15 Kaliimthu Ragwangh Bumaeng ruai jailoupui mei guai tei Ragwangh nah mpouh nun ne. Kaliimthu niingniu ping diit khiing biingh supui bumaeng latou tu riimhme; kumme tiki la thaeuloumei nah mpouh sumei tuang Bumaeng niingniu latou the; kumthina, aniu ruai, Abba, a pu! tuna kaeona huaineih ye. ZOU JUNGMEI LUM KHOU RAGWANGH RUAI 15 TABUI SACHO Galati 5:19-21 Ntaeu mban pum tuang tanh guai ndaeuh we, mi guai kiu hei ye: Nousouh gan sutmei, nthah-boulah na lungmanmei, nthiin miikmei, nthahmei, ra maeng ka-lummei, duaih-raengh sumei, ka-raengmei, lungh nchiim miikmei, akhiam adiangmei, lunghpuam daihmei, abai-adiipmei, lut put rih piitmei, kariak khou tut miikmei, houtimei, meibiu-meidoumei, zou mbamei, zou luhmei, kumma heikummei nchiimmei guai: Ai kahunung niingniu khou salou kiinmei kumma, ai ntaeu ni niingniu khou mi lum hei satuwe, tumeithu hei kummei tanh tanmei guai tei ruai Ragwangh tuang Gwangh dih latou nitu riimhme. Rom 13:13, 14 Kalan khou tiitmei kumma aniu tuang kheiliak gaimei sukho, kakhi kari sumei, khiitni zou mbamei, nthahmei, khiitni kheiliak simei, agai-agimei, khiitni houtimei surikho. Kumme tiki pheiban piumei kumma, Poubaeumei Jisu Khrista ta piu wo, kumma mei pum tuang kahaeumei guang tiing khiing ruai mban pum khiing raeng riu. 16 KACHUNG THAIMEI NARUAI BIUMEI RUMHME Mark 10:17-22 . . . Mei gaimei Nchiimloumei-pu, ringsuangmei latou khiing ai ruai tabui sunina cho? Tabui suna niing ruai ata mei gaimei kaeu tucho? tuna Jisju ruai ka khou thiin khuanne. Akhiitnamei Ragwangh rumhjma gaimei khu t-na sini maek ge. Lutdiin guai tumeithu: Meidou luairiu, nou-souh-gansut riu, kaihouh riu, saraemma sakhi tiriu, guat riu, niingpui-niingpu ta chiimpouh wo, tumei liitdiin guai hei niing thai ye. Kumma kamei ruai Ka khou sa ye, Nchiimloiimeipu,' mi guai hei ai alaeo khou ruai ngaek guang the. Khou tei Jisu ruai ka ru khou jaeulana, njian the, kumma ka khou sa ye, Kaliim akhiit niing ntiingh miik he; tut tho, niing tuang naimei kapumma juanlana lungsimei guai khiing ti wo, kumma niing liin tingkaeuh thaeng nai puni, kumma guang-ngo, a thei lai wo. Kumme tiki mi lut khoutei kajaeo kiimkeih kiin the, kumma kamei tei lungh rian rana tiitpiit kiin the; kalumthu kamei lunggaisih khuanne. Mansei mikjuat khou njihmei chaeng akhiit nai ye kumme tiki katuan tei theihmei khou jailou-mei chaeng nge. —Liitchiip 16:25 GUAT PUIMEI SURIU 17 Iphisi 5:6 Mei, gan khiitna ruai sini niingniu ta riimh kh Lit sini riimhmei liit ruai guat miik kiindiu; kalumthu mi liim khou ruai liit li-ammei nahnun ru khou Ragwangh tuang lungpuamdai tei guang nge. I Korinth 6:9, 10 Ntun miikpui mei guai tei Ragwangh tuang Gwangh dih latou miik puni tumei niingniu thai miiknga cho? Guatpui mei suriu; nthah boulahna lungman-mei, ra maeng kalummei, nousou-gansutmei, nthahmei tanh tan-mei, ng-nganmei nchiim jiikpui tanh tanmei, kaihoumei, agaem- mei, zou mbamei, liitsa simei, guat tuumei mi guai gan khiitna sini Ragwangh Gwangh dih latou nitu riimh khe. Jakob 1:22 Liit tei tanpui mei niingniu su wo, kumma niingniu ruai niing pum niing pumta guatna, chupui meina suriu. Njianmei alaeo thiu, mei gan khiitna ruai sini niingniu ta chaeng jai mbiang miik kiindiu. Ntunmei tanpui mei tei, Kamei ntunmei sumei kumma, ntunmei su we. Paep supui mei tei diabol tuang nge; kalumthu diabol tei thaeurei khcu ruai paep tan guang nge. —I Johan 3:7, 8a 18 PAEP RUAI THEIHM: Heijaeng khou ruai, mei gan khut jaeng ruai paep, khiitni paep jaeng khou ruai theihmei mban khou gut the, kumma mitei kumma mei kapumma khou theihmei kadai keih the, kalumthu mei kapumma paep tan the. —Rom 5:12 Mi tiing kahaeumei ruai ng-guamlana, paep puan ne; kumma paep tei kangiin tiing pu khou, theihmei puan nle. —Jakob 1:15 Paep tanmei bumaeng tei thu theih puni. Ka nah tei kapu tuang paep tei phungrjitu riimhme khiitni kapu ruaina ni ka nah tuang paep tei phungnitu riimhme: nthiinmei tuang nthiinmei tei ka ru khou nai puni, khiitni lungh PHUNG GUANG NGE simei tuang simei tei ni simei ru khou nai puni. —Ezekiel 18:20 Kaliimthu meipum tuang ning-mei tei theihmei ye: Kumme tiki Bumaeng tuang ningmei tei ringhmei khiitni nchu-nzaengmei ye. —Rom 8:6 Lutchup 11:19 Nthiinmei ruai ringhmei piinti Iatoumei kumma: heitei kumma simei tanmei ruai karana ka theih bum khou alai louthe. Luk 15:32 Niing kaina hei theih kiinmei khou ruai ring diitmei, khiitni mman kiinmei khou ruai mphiing diitpui jaeng khou ruai, aniu neihla jaenggai riip nina dithe. KHRISTA RUAI THEIHMEITA RIH NGUMTHE 19 Johan 11:43, 44 Kumma Kamei ruai mi liit hei sana khuan riinna kaeona sa khuan the, Lazar, piittho! Khou-tei theih kiinmei pu tei piitthe; ka phai ka ban khou tarou phei ruai kabiatlou khuanne, khiitni ka jaeo khou pheiki ruai nsui lou khuanne. Jisu ruai kaniu khou sa ye, Ka ta ripiit louna titiittho. Johan 10:17, 18 Hei jaeng khiing ruai a Pu ruai a ta njianne, kalumthu ai ruai aduu lalou diit khiing ai ruai aduu mpiitlou we. A khou ruai gan khiitna ruai sini aduu suman miikge, kumme tiki arana ruai mpiitlou we. Ai ruai mi tei mpiit lou khiing atik nai ye, khiitni mi tei ladiit khiing ni atik nai ye. Mi liitdiin hei ai ruai a Pu khou ruai latou the. Kumma Kamei guang-nga, takiu tei kahi tikhou, puanbiim-mei nuntei ding the. Khoutei Kamei ruai sa ye, Ng-ganpo, ai ruai niing khou sa ye, Thaeutho. Khoutei theihmei nahtei thaeo dung the. —Luk 7:14,15a Ring-nga biimmei Kamei kiu Ai ye, kumma theih khuan the; kumma jaeolo, ai tingsaengjaeng khiitni tingsaengjaeng ring biimme; kumma theihmei tuang, khiitni taruairiim tuang khiimtan tei a khou nai ye. —Ndaeuhloumei 1:18 20 ! RAGWANGH Deuteronjomy 5:7-21 Ai hei riimhjma A ma khou baihmei raguai niingniu tinai luknina de. Niingniu asuang ra suamlouna riirahmithei tingpuk khou naimei riimhlun luimei, puat, riimhmitjhei kandih num ru khou naimei j puat, riimhmithei duibiing khou [naimei puat; hei-guaita niingniu! ra khiing kasiam louna niingniu heiguai ta kiu ngkhum keihna kalum bum khiing tinai lukninare; khiitni kaniu siamruai suliik ninare. Tumei kiuthu niingniu Ragwangh Jehovah Ai hei niingniu pupouh khiitni kaniu tqu-nah nun, meikin LUTDUN GUAI kanei-kathum thaeng ruai A ta karaeng nga bum guangpui mei paep guai ta jaeolouna mama biimmei Ragwangh nge. Tiki thu A ta njianmei khiitni A liitdiin guai piupui mei ching-ching guai khiing khiing thu njian thaimei jaeojian tiloumei Ragwangh nge. Nsa riimhji miik khou niingniu Ragwangh Jehovah ziin sanriu. Tumei kiuthu kaji miik khou Ka ziin sanpui mei paep Jehovah ruai kuaklou miik puni. Niing Ragwangh Jehovah ruai diinloumei liit thei laina nthaek nei Sabath ta nthiinna suna nunei ninare. Jaeng charuk tanh guai tan no;.. . Niing Ragwangh Jehovah ruai diinlou- pui thei laina niing pui niing pu ta kung-nga suwo, . .. niing meibiu-meidou liikninare. Niing meinou souliik ninare. Niing kaihou-laeo-gut liik ninare. Niing kai kaining laeogeimei nou-nah ta nreina ma- ma liik ninare, niingkai kaining laeogeimei kaita, laeopuk ta khiitni kati-kabiingh guai ta, kaki ka-ruai guai khiitni niingkai kaining laeogeimei tuang puat ru khou mama liik ninare. RAGWANGH KHOU RUAI NUNG NGKUM 21 NGUM MUKGE Lu 139:8 Ai ruai tingkaeuh thaeng ku sini, niing khou tei biimme; taruai riimh khou ai ruai aji suni, jaeolo, niing khou teini biimme . . . Job 34:21, 22 Mansei chaeng guai ru khou Ka (Ragwangh) mik tei lou biimme, khiitni mansei ruai tan biimmei tanh guai tei Ka mei ruai hou ngiimme. Paep tanmei guai ruai kaniu paep tei ngkiim lou khiing jingmei ni maekge khiitni theihmei limni maekge. Luk 8:17 Kaliimthu ndaeuh liiknimei ngkiim loumei khut sini maek ge, khiitni thai liiknimei, khiitni ndaeuh liiknimei ngkiimloumei khiit sini maek ge. 22 RA|H NINGMUKMEI GUAI KHUNG TINGSAENGJAENG DUNDI Lungh simei khiitni Ragwangh ta amumei jat guai tei mai kuam khou keih puni. —Lu 9:17 Mathi 1j3:41, 42 Mei Nah Mpouh tei ruai Ka tuang tingkaeuhi banchra guai ta ndiu louna, phai tisuimei kapumma ta, khiitni ngjkhuaimei tanmei kapumma ta Ka Gwangh dih khou ruai khuam kaduaina, kaniu ta maikuam khou giinlou puni; mi biim khou tei kiipmei le nei ngkai kariak riakmei su puni. Niing ban ruai riimhmithei, niing tun ruai niing ta phai tisui louyithei, mi tei dun tiipbo! Niing ban kanei niing tun kanei naina tingsaeng jaeng mai khou phai-loumei khiing suang thu ban akhiit riimhmithei tiin akhiit maek-nga ringhmei khou gutmei niing khiing gaimei ye. —Mathi 18:8 II Pitor 3:7 Kumme tiki liitjiin tuang, khiitni ra ning miikmei guai ta suman-mei tuang tingmik khiing louna, liit kahiik tei ruai ntaeu naibiim-mei tingkaeuh khiitni kandih ta mai khiing daeklou the. Heiguai tihei (ntun miikmei) tingsaengjaeng diindi khou thoulou puni; ntunmei guai ruai tingsaengjaeng ringhmei khou tui puni. —Mathi 25:46 LUTJUN GUANG THE Kaliimthu Kamei ruai kakhiin piitloumei mei gan khiit pan khou ruai mban kapum ta ntunmei khou liitjiin suni mei Tingmik akhiit rianlou the, Kamei ruai mi Mei ta kiu theihmei khou ruai tiring thaeolouna, mi tuang singh-singmei tei mei kathui khou tilou the. —Tanruai 17:31 II Pitor 2:9 Rah ningmei guai ta nchiinmei khou ruai gulou khiing khiitni ntun miikmei guai ta Liitjiin Tingmik ngiinna raina lou khiing Poubaeumei thai ye. I Johan 4:17 Khouhei njian mei tei aniu lung khou ti-nthuilou we, mitei ruai 23 aniu ruai Liitjiin Tingmik khou baeu khiing nge, kalumthu Kamei mban khouhei biimmei kum riip-ma aniu ni biim muai ye. Kumma mansei guai khou tiloumei kumma theihluan guai puni, kumma mi tiing tei liitjiin dithe. —Ibri 9:27 Kalumthu mei kathui ruai ka pum ka pum ruai tanlou kiinmei thei laina, simei punih gaimei punih, latou khiing, aniu kapumma ta Khrista tuang liitjiin biim-paeng ma khou ndaeuh chiingh puni. —II Korinth 5:10 Kum thina aniu mei kathui ruai Ragwangh khou ka pum ka pum tuang chiik ti puni. —Rom 14:12 24 (JISU KHRIS Rom 9:16 Kumma mihei la nina ning biimmei ka tuang nih riimhme, tan biimmei ka tuang nih riimhme, kumme tiki njianloumei Ragwangh tuang nge. I Pito| 5:5b ... Ragwangh ruai daihpui riu sumei guai ta nuh miik ge, tiki lungning liu kei iimei guai khou jaeujian tilou we. Rom 5:15 Kumme tiki jaeujian tuang tanh tei tuanliampui tanh khou nchtim miik ge, kaliimthu mei gan khut tei ruai tuanliampui jaeng khou ruai mei mpeina tei theihyithei, Ragwangh tuang jaeujian khiitni RUMHJIAN Mei gan khut tuang, tumeithu Jisu Khrista tuang jaeujian tuang nsa tiloumei kaipiittei mei mpeina khiing tei tiloumei mbu-alaina geih the. II Korinth 8:9 Kalumthu niingmiu ruai Poubaeumei Jisu tuang jaeujian tei thai ye: Tumeithu, Kamei lunggai khuan sini, niingniu jaeng khiing ruai Kamei lungsimei su khuanne, hei tei ruai niingniu Ka rum lungsi pan ruai lunggaimei su khiing nge. II Korinth 9:15 Ragwangh tuang sa ngiim miikmei kaipiit khiing ruai ka ta thuankumei su diuwo. LUNGH LAIMEI 25 Tanruai 17:30 Heijaeng ruai riimh thaimiikpui giin guai tei Ragwangh ruai jaeumin lou miik khe, kumme tiki ntaeuthu Kamei ruai kabiim kathui khou mansei katana khou lungh lai khiing lut-diin diinne. Tanruai 3:19, 20a Kumpui jaeng ruai niingniu paep guai thut amanlou diu khiing niingniu lungh laina ngaliin guang tho, Kum pu khou Poubaeumei khou ruai chaengh ringhmei giin guai guang puni. II Korinth 7:10 Kalumthu Ragwangh ruai ning-lou pui thei laina lungning rian-ramei tei ruai lungh laimei, khiit- ni mi tei ruai ringhbiim tipiit re, kumma, ning ngiim miikmei tinai miikge, kumme tiki mbam tuang lungning rianramei tei ruai theihmei tipiit re. Tanruai 2:38 Khoutei Pitor ruai kaniu khou sa ye, Lungh laitho, kumma niingniu paep laduak khiing niingniu kathuina Jisu Khrista jiin khou duilup tho, kummithei niingniu ruai Bumaeng Nthiinmei kaipiit latou puni. Luk 13:3 Ai ruai niingniu khou samei heiye, Riimhme, tiki niingniu lung laimiik githei, heitei kumma niingniu kapumma aman puni. 26 PAEP KUAKLOUMEI Ezekilel 18:21 Kalumthu kalung simei mansei ruai ka paep I guai khou ruai ngaliin guang dutrithei, khiitni a liitdiin guai hei piuyithei, khiitni liitdiin khou ntunmei khiitni nchumhmei tannithei, kamei suaimiik nga ring puni, khiitni kamei theihnitu riimhme. i Isaiah 55:7 Ka lungh simei mansei ruai ka tuang simei chaeng tei mpiitmei sudiu wo, khiitni ntun miikmei ruai ka lungning tei mpiitmei sudiu wo, khiitni Poubaeumei khou kamei ngaliin guangmei sudiu wo, khiitni Kamei ruai ka ru khou jaeojian tilou puni, khiitni aniu Ragwangh khou, kalumthu Kamei ruai sabi saba miiknga kuaklou puni. Mathi 6:14 Kalumthu niingniu ruai meinun tuang tuanliammei guai kuaklou yithei, tingkaeuh thaeng biimmei niingniu Pu ruai ni niingniu ta kuaklou puni. Ndaeuhloumei 3:20 Jaeolo, ai chaengmun khou ding-nga kaikhiim nchou biimme; thou kummei ruai a khuan chu-lana, kaikhiim tei lanlou yithei, ai ka khou gutna kamei le khiitni kamei ruai ai le tu-nchiim puni. MBAN KHEII-LIAK KHOU RUAI NTUMMEI 27 Kaeuh thaeng naimei puat guai khou niingniu lungh lou wo, kan-dih.khou naimei puat guai khou lou riu. — Kolosi 3:2 Iphisi 5:11 Kumma jingmei tuang kathai nthai miikpui tanh guai tei le kadiim la nchiim riu, tiki mi phan tei kaniu tuang khuai ndaeuh wo. Tita 2:11, 12 Kaliimthu Ragwangh tuang jaeujian, mei kapumma khou ringhbiim phung guangmei tei, tihoulou the; aniu ruai ra ta thai-miikmei ta, khiitni mban tuang sumei kahaeumei ta nuh miiknga, lungning sinriapma, ntunmei suna khiitni ra ning-nga ntaeu tuang mban khou hei lungh khiing jaeojian hei ruai aniu ta dinlou we. Khiuna niing su-nthiin tho; a mik khou ruai niing tanh simei guai tei lagiin kiin tho; simei tanh tan nthaek tho. —Isaiah 1:16 I Johan 2:15, 16 Mban ta khiitni mban lung khou naimei puat guai ta njian riu. Thou kummei ruai mban ta njian nithei, Pu ta njianmei tei ka khou maek ge; kaliimthu mban khou nai biimmei kapumma, mei pum ruai kahaeumei, mik ruai kahaeumei, khiitni piinti tuang gaengh sumei, Pu khou ruai riimhme, tiki mban khou ruai ye. 28 PUANTHUNMEI Ezekieil 36:26 Lungthu kathiin a khiit ni ai ruai niing khou. tilou puni, bumaeng kathiin a khiit ni niing lung khou tilou puni: khiitni niing ziintei khou ruai ntaeo tuang lunghtu tei lagiin puni, kumme tiki ziintei tuang lunghthu a khiit niing khou tilou] puni. I Johtm 2:29 Kamei ntunmei ye tumei niingniu thai yitheij ntunmei tanpui mei kathuita Kamei ruai puanlou tuthe tumei niingniu thai ye. II Koi-inth 5:7 Kumpui jaeng khou ruai thou kummei gankhiit ruai Khrista khou biimmithei, kamei tei dum kathiinmei the; karan guai kan kiin the; jaeolo, riimh kapumma kathiin guanh ngiim the. Johan 3:3 Jisu ruai ka khou sa daeu we, Ai ruai niing khou sadiang siakloumei hei ye: Puan thiin miikgithei, gankhiitna sini Ragwangh tuang Gwanghdih tei hou ngiim miik ge. I Pitor 1:23 Kaliimthu mman nuhmei thu khou ruai riimhma, mman nuh miikmei khou ruai, mikiu ring biimmei khiitni tingsaengjaeng nai biimmei Ragwangh liit pan khou ruai niingniu ta puan thiinlou the. PAEP KHOU THEIHLOUMEI-KHRISTA KHOU 29 RINGTHAEU DUTMEI Iphisi 2:1 khiitni 6 Kumma niingniu tuang tuan-liammei, khiitni paep jaeng khou ruai theih bum khuanmei giin khou, Kamei ruai niingniu ta tiring lou the .. . Khiitni Kamei le ti-ring thaeu nchiim louna, Khrista Jisu khou tingkaeuh tuang bum khou aniuta Kamei le tidung nchiim lou the. Kolosi 3:1 Kumthina niingniu Khrista le ring thaeu mchiim mithei, kaeuh thaeng naimei puat guai tei phu wo, khoutei Khrista ruai Ragwangh tuang banjiit khou dung biimme. I Pitor 2:24 Aniu ruai paep biak thaeng theihna ntunmei biak thaeng ringh khiing, Kamei Kahiik ruai thing ru khou Ka pum khou aniu paep phung lou the; Ka tuang ziim suhmei ruai niingniu ta tigai lou the. Rom 6:2 khiitni 11 Paep liim khou theihmei aniu ruai akumma ntaeu nih mi lung khou tei lung bum ninacho? ... Mitei kumma niingniu nih niinniu rana paep liim khou theih chiingh the, kumme tiki Khrista Jisu khou kariuna Ragwangh khou ring nge tumei chiikgo. 30 | RINGSUAI Johan ^:14, 15 Kumma Mousi ruai tajik riim khou nrui ta jaithaeumei kumma, Mei Nah Mpouh ta nih jaithaeu chung puni: Mitei thou punih Ka khou lumloumeij ruai ring suang-mei latou khiing nge. Johan 17:3 Kachiingmei Ragwangh akhiit namei niingta, khiitni niing ruai ndiu keihmei Jisu Khrista ta kaniu ruai thailoumei, mi hei ring suangmei kiu the. Johan 3:36 Nah Mpouh tia tei lummei kamei tei ring suangmei latou the: Kumme tiki Nap Mpouh liit piu GMEI PtJNTI miikmei kamei tei ringhmei hou miik puni, tiki Ragwangh tuang lunghpuam ka ru khou keih lou we. Rom 6:23 Kalumthu paep ruai timei tanh phi tei theimei ye, tiki Ragwangh tuang jaeojian kaipiit thu aniu tuang Poubaeumei Khrista Jisu khou ring suangmei ye. Johan 5:24 Ai ruai niingniu khou sadiang siak loumei hei ye, A liit chulana, a ta ndiu guangmei Ka ta lummei kamei tei ruai ring suangmei latou the, kumma liitjiin khou gut miik khe, tiki theihmei khou ruai ringhmei khou kan put the. RINGHBUM LUM KHOU SINGH-SINGMEI 31 Ntunmei tuang tanh thu nchu-nzaengmei ye; khiitni ntunmei khou ruai guangmei thu nchu-nrimei le tingsaengjaeng khiing singh-singmei ye. —Isaiah 32:17 Kumma niingniu hei nah mpouhnun supui jaeng khou ruai Ragwangh ruai Ka Nah Mpouh tuang Bumaeng ta niingniu lung khou ndiu lou the; Bumaeng tei ruai, Abba, a Pu, tuna kaeona huai ye. —Galati 4:6 A liitdiin guai lalouna, piumei kamei tei a ta njian ne: Kumma a ta njianmei ka ta tei a Pu ruai njian puni, kumma ai ka ta njian puni, khiitni a pum kahiik ka khou ndaeuh lou puni. —Johan 14:21 Aniu hei Ragwangh nahnun ne tumei Bumaeng kahiik ruai aniu bumaeng le sakhi ti ye.—Rom 8:16 Njianmei alaeothiu aniu ruai liit ruai khiitni balei ruai njian rikho, tiki tanh ruai khiitni kachiingmei ruai njian kho. Mi hei ruai aniu kachiingmei khou ruai ye tumei aniu thai ye, kumma aniutuang lungningruai aniuta ti-ngkhuai sini, aniu ruai aniu tuang lungning ta Ka ma khou tikum lou puni.... Mihei ruai aniu ruai Ka khou khiitni Kamei ruai aniu khou bum tiinh tiinne tumei aniu thai ye, kalumthu Kamei ruai aniu khou Ka Bumaeng tuang dum tilou the. —I Johan 3:18,19; 4:13 32 GUT LUNG LOUMEI KHRISTA RUAI JAENG-GAIMEI TIYE Kaliimthu Ragwangh Gwangh dih teithu ziin khiitni zouh riimhme; kumme tiki Bumaeng Nthiinmei khou i ruai guangmei ntunmei, nchu-npaengmei, khiitni jaeng-gaimei y^. —Rom 14:17 A ta Khrista le kros khou hian bin the: Kum khuan sini ai ring nge; ntaeo ni ai ruai riimhme, tiki Khrista ruai alung khou ring lou we; kumma ntaeo ai a pum khou ring biimmei piinti hei a ta njianlou khuanmei. khiitni Ka pum kahiik a khiing tilou khuanmei, Ragwangh i Nah Mpouh ta lum nsih-singmei pan ruai ai ring nge. ! -Galati 2:20 Isaiah 12:3 Heikumpui jaeng khou ruai ringh bum tuang duikhun khou tei ruai neihlamei le kajaeu na niing ruai dui ju puni. Johan 15:11 A tuang neihlamei niingniu khou nai bum khiing, kumma niingniu tuang neihlamei ti-padik khiing, liit liim guai hei ai ruai niingniu khou sa tu the. Niing ruai piinti chaeng tei a khou lianlou puni: Niing ma khou jaenggaimei ruai padik ge; niing banjiit biakthaeng tingsaengjaeng khiing tingsaengjaeng neihlamei padik nai ye. —Lu 16:11 POUBAEUMEI LUT PIUMEI HEI KAGE 33 NAIMEI YE I Samuel 12:15 Kumme tiki niing ruai Poubaeumei khuan ta piu miik githei, tiki Poubaeumei liitdiin guai ta athung ngithei, kummithei niing pu-niingpou guai ru khou keih lou kiinmei kumma, Poubaeumei ban tei niing ru khou keih puni. II Thessalonika 1:7-8 Kumma rianramei akhaeng biimmei niingniu khou aniu khou le nchiimma jaeng nthaekmei tilou puni; mikiu Poubaeumei Jisu ta tingkaeuh thaeng ruai Ka tuang ngiim daihmei kaeuh ban- chra guai le maibuang khou ndaeuh lou pu khou, Ragwangh ta thai miikmei guai ru khou le Poubaeumei Jisu Khrista tuang Gospel (Gaimei Chiimh) liit piu miikmei guai ru khou khum lana Kamei ruai mi hei tilou puni. Deuteronomy ll:26-28a Jaeolo nsei hei suaihiam le siang niing hu khou lou we, Niing Ragwangh Poubaeumei tuang liitdiin guai, nsei niing khou dun loumei hei piumei khiing suaihiam: Khiitni niing Ragwangh Poubaeumei liitdiin guai piu miikmei khiing siang. 34 KHRISTA TA NDAEUHMEI HEI KAGE NAIMEIYE Philipi 2:11 Khiitni Pu Ragwangh tuang him ganhmei khou balei kathui ruai, Jisu Khrista hei Poubaeumei ye tuna sa ndaeuh khiing the. I Johan 2:23 Thou punih Nah Mpouh ta tei nuh miikpui mei tei Pu ta (Ragwangh) nih mphiing miik ge; Nah Mpouh ta isa ndaeuh pui mei tei Pu ta nih mphiing nge. Rom; 10:9, 10 Tumeithu, niing ruai niing-muang ruai Jisu ta Poubaeumei ye tuna sa ndaeuh yithei, khiitni theihmei guai jpiing khou ruai Ka ta Ragwangh ruai ti-ring thaeulou khuan the tumei niing lung khou lumlou yithei, niing ta gulou puni. Kalumthu lungh khou mei ruai lumme, kumma mihei ruai ntunmei khou jaiou we, muang khou ruai kamei ruai sa ndaeuh we, kumma mihei ruai ringh bum khou jailouwe. Luk 9:26 Kalumthu a liim khou, khiitni a liit guai liim khou jiikmei thouta punih Mei Nah Mpouh tei ruai Ka tuang, Ka Pu tuang, khiitni nthiinmei banchra guai tuang him ganhmei khou keih pu khou, jiik puni. SEITAN-ANIU JAEUJIHMEI KAPI 35 I Pitor 5:8 Sip sipbo, ntiik nriikgo, ta-buicho tiki niingniu tuang hou-mumei diabol ruai rah biimmei kamiingliangpui (lion) kumma, thou kummeita tuu khiing phuna ruan tilt biimme. Mathi 4:1 khiitni 10, 11 Mi tiing Jisu ta diabol ruai nthiam khiing Ragwangh Buma-engh ruai tajikriim lung khou nduang kulou khuan the . . . Khoutei Jisu ruai ka khou (diabol khou) sa ye: Tiit kiinno, Seitan! Kalumthu mi hei hihlouna nai ye, Niing Poubaeumei Ragwangh ta niing kalum ninare; kumma Ka ta niih siamruai suni- nare. Mi tiing diabol tei ruai Jisu ta mpiit lou khuan the; kumma jaeolo, tingkaeuh banchranun ruai guang-nga Ka ta siamruai sulou the. II Thessalonika 2:9 Liitjiin liitdiin kalimmei Gan Khiit tei Seitan tuang ngiim kapumma kajaeuna guang puni, kumma su-nchinpui tuang guai le saramma tihahlala pui tuang guai tan puni. Iphisi 6:11 Niingniu ruai Diabol tuang rouh simei hu khou ding ada ngiim khiing Ragwangh tuang rih puan kapumtei piu wo. 36 SEJITAN RU KH II Thessalonika 2:8 Mi tiing liitjiin liitdiin kalimmei Gan Khiit ndaeuh puni, kumma Poubaeumei Jisu ruai Ka muang khou ruai Ka thiu ruai ka ta suluai puni, kumma Kamei guang pu khou Ka tuang him ganhmei jaeo houmei ruai ka ta su-aman puni. J Jakofe 4:7, 8a Kumpui jaeng khou ruai Ragwangh khou kut gutro; kumma diabol le ndiang-nga ding tun-no; kumma kamei niingniu khou ruai piik tut; puni. Ragwangh khou ana guang ngo, kumma Kamei ruai ni niingniu khou ana guang puni. ! iU RIH NGUMMEI Ibri 2:14 Kumpui jaeng khou ruai alaeo guai tei ruai ziintei zeidiim lamei supui jaeng ruai, Kamei Kahiik ruai nih kaniu le nchiimma mi dum kahiik tei la the; mi tei ruai Kamei ruai theihmei pan ruai theihmei ngiim naimei ka ta, tumeithu diabol ta, riimh khiit sini maekmei tisu khiing nge. I Johan 3:8 Paep tanpui meitei diabol tuang nge; kaliimthu diabol tei thaeo-reih khou ruai paep tan guang nge. Mi liim khiing ruai diabol tuang tanh guai tei su-aman khiing Ragwangh Nah Mpouh ta tei nadeuh lou khuanne. NJIANMEI, LUTDIU TUTMEI NUN TUANG 37 CHADAMEI I Korinth 13:1 Ai ruai mansei guai tuang khiitni kaeuh banchra guai tuang liit guai sa sini, a khou njianmei maek githei, ai hei khuan kagaeng biimmei kaeng riimhmithei kakhing biimmei siamtuaih kummei di the. Niingniu khou khiit khiitta njianmei nai yithei, mihei ruai mei kapumma ruai niingniu ajiabbe tumei thai puni. —Johan 13:35 I Johan 4:20 Mei gan khiit ruai, Ai Ragwangh ta njianne, tuna salana ka chana puna ta karaeng ngithei, kamei tei sarampui mei ye: Kalumthu houmei ka chana puna ta njian miikmei kamei tei ruai kamei ruai houmiikmei Ragwangh ta njian ngiim miik ge. I Johan 3:14 Aniu ruai theihmei khou ruai ringhmei khou kanpiit the tumei aniu thaiye, kalumthu aniu ruai chana puna guai ta njianne. Njian mukpui mei tei theihmei khou bum tiinh tiinne. Galati 5:22, 23a Kumme tiki Bumaeng tuang thaithu: Njianmei, neihla jaeng gaimei, nchu-nzaengmei, akhaeng saengmei, lungh njaengmei, gaimei, lumlou nuhmei, lungh niam-mei, karana kapumta sin-riapmei. 38 JISU, KHRISTA RINGTHAEU DUTMEI Tanruai 10:39-41 Johan 20:26-28 Kumma Kamei ruai Jihudi meinun tuang kandih khou, khiitni Jirusalem khou tanlou kiinmei kapumma khou tei aniu sakhi the. Kaniu ruai Ka ta kros khou hian binna suluai kiin the. Ragwangh ruai Ka ta neihthumpui nung tiring thaeulou thei, kumma Ka ta ti-ndaeuh the; mei kapumma khou riimh khuanne, tiki Ragwangh ruai kahunung ruai kapa piitlou khuanmei sakhinun aniuna ruai Ka ta hou khuanne. Kamei ruai theihmeinun piing khou ruai ringthaeu pui tiing Kamei aniu le tuu-jiing nchiim khuanne. Kumma jaeng tachiit tiing Ka-jiabnun tei kainung khou bum diit khuan the, Thoma nih kaniu piing khou bum khuanne. Kaikhiim guaina mbiingh louna bum khou, Jisu ruai kaniu piing khou guang dinglana saye, Niingniu khou nchu-nzaengmei sukiindiu. Khou tie Kamei ruai Thoma khou saye, Hei thaeng hei niingban haem guang ngo, kumma A ban kanei hei jaeo wo; kumma niing ban haem guan-nga a kuai khou lou wo; kumma lum miik miiknga, lummo. Thoma ruai Ka khou sa-daeowe, A Poubaeumei, khiitni a Ragwangh. RINGTHAEU DUTMEI, ANIU TUANG 39 KAEUHLIANGMEI MACHUN Johan 5:25 khiitni 28, 29 Ai ruai niingniu khou sadiang siaklou mei hei ye, kagiin tei guang nge, ntaeu ni the theih-meinun ruai Ragwangh Nah Mpouh khuan chupuni kumma chumeinun ruai ring puni. Mi khou hei hahlala bum riu, kaliimthu kagiin guang nge, mi giin khou tei tarou lung khou biimmei kapumma ruai Ka khuan chulana, mpaeng khou put puni; gaimei tanhmei guai ruai ringh khiing ringthaeu puni; simei tanhmei guai ruai liitjiin khiing ringthaeu puni. Jisu Khrista khou duilupmei la tiingmei aniu kapumma ruai Ka tuang theihmei khou duilupmei la the tumei niingniu thaimiik ngacho? Kumpui jaeng khou ruai Pu tuang him ganhmei khou Khrista ta theihmei guai piing khou ruai ti-ring thaeuloumei kumma, aniuni ring thiinhmei khou ringh khiing, theihmei khou duilupmei aniu lamei khou tei aniuta Kamei le phup nchiimlou the. Kalumthu aniu ruai Ka tuang kumhmei theihmei khou Kamei le kariu yithei, Ka tuang kumhmei ringthaeumei khou nih aniu kariu puni. —Rom 6:3-5 Aniuta aniu tuang jaeujihmei guai ban khou ruai gulouna, pingmei maeknga, Ka siamruai su nuh khiing nie, Ka hu khou nthiinmei khouT le ntunmei khou aniu piinti ngiirina. —Luk 1:74, 75 Kumpui jaeng khou ruai aniu khiing mi lutrian guai hei naipui jaeng ruai, kung-nga njianmei-thiu, mei pum le bumaeng ta su-mphuammei kapumma khou ruai aniu rana su-nithiinna, Ragwangh ta ping nga aniu rum nthiinta nthuimei tisu |:ho.—II Korinth 7:1 Kumpui jaeng khou ruai mei gan khiit ruai karana ta mi guai khou ruai su-nthiinnithei, kamei tei chiimpouhloumei khou sinsu- mei ngkuak, su-nthiinloumei, kumma Kaipou tuang sinsumei khou gaengmei, khiitni gaipui tanh kathui khiing ndanloumei su puni. —II Timothi 2:21 I Pitor 1:2 khiitni 15 Pu Ragwangh tuang thai ka-suakmei thei laina, liitdiin piu khiing, khiitni Jisu Khrista tuang zei ruai kajinlou khiing, Bumaeng ruai su-nthiinloupui pan khou ruai kadaloumei guai khou: Jaeojian khiitni nchu-nzaengmei niingniu khou geih thaeumei sudiu.. . Tiki niingniu ta kaeoloumei Kamei tei nthiinmei kumma, niingniu tuang piinti kheiiliak kapumma khou nthiinmei su wo. Isaiah 35:8 Mi khou tei kaeuhmei chaeng akhiit nai puni, khiitni chaeng akhiit, mi tei nthiinmei chaeng tuna kaeo puni; mphuammei guai mi tei tut kan ngiim miik ge, tiki mi tei chaeng tut rianramei guai khiing nge, mpiingmei guai thu mi khou gut nitu riimhme. Mathi 3:11 Niingniu lungh lai the tumei nchin khiing ai ruai niingniu ta dui khou duilup lou khuanne. Kumme tiki a thei thaeng guang punipui mei tei a suang bantiin naiye. Ka phaithaup phung khiing ai biuh miik ge. Kamei ruai niingniu ta Bumaeng Nthiinmei khou khiitni mai khou diulup lou puni. I Johan 1:9 Aniu ruai aniu tuang paep sa ndaeuh piitrithei, aniu tuang paep laduak lou khiing, khiitni ntun miikmei kapumma khou ruai su-nthiin lou khiing, Kamei thu lumlou nuhmei khiitni ntunmei ye. Iphisi 1:4 Mi tei kumma aniu Ka hu khou njianmei khou nthiinmei, khiitni khiinbiim maekmei su khiing, mban dumhmei huthaeng ruai aniu ta Khrista khou Kamei ruai kapah piitlou khuan the. 42 BUMAENG RUAI Pi Kumpui jaeng khou ruai niingniu si khuan sini, niingniu nahnun khou gaimei kaipiit tilou thaiyithei, tingkaeuh thaeng biimmei niingniu Pu ruai Ka khou neimei guai khou ajuh kum geih mbuna Bumaeing Nthiinmei tilou puni tha? I —Luk 11:13 Tanlruai 1:8a Kumme tiki Bumaeng Nthiinmei niingniu ru khou keihlou pu khou, niingniu ruai ngiim latou puni, khoukiu niingniu ruai a sakhi su puni. Kumme tiki Ragwangh tuang Bumaeng tei niingniu lung khou lung bum chiinghngithei, niingniu mei pum thei laimeinun riimhme, DIKMEI MANSEIGUAI tiki Bumaeng thei laimeinun ne. Ntaeu thpukummei gan khiit khou Khrista tuang Bumaeng tei maek githei, kamei Ka tuang riimhme. —Rom 8:9 Khiitni Ai ruai niing khou a bumaeng lou puni, khiitni niing ta a liitdiin lung khou tiitdiu khiing ti-sulou puni, khiitni niing ruai a liitjiin guai hei lou puni khiitni tan puni. —Ezekiel 36:27 Tanruai 4:31 Kumma kaniu ruai huaineih tikhou, kaniu ruai kariu biimmei bum tei liu liu the; kumma kaniu kapumma Bumaeng Nthiinmei ruai padiknga Ragwangh liit baeuna sa thaeu khuanne. KHRISTIAN GUAI KHOU CHARINNA 43 NRIANLOUMEI Lu 34:18 Poubaeumei thu lungthu biik-mei guai khiing ana na bum de khiitni bumaeng biikmei guaita guloumei Pu de. Isaiah 66:2 Nai biimmei kaguai tei A ban ruai kasiam lou pui tuang nge, tuna Poubaeumei ruai sa ye: kumme tiki lungsimeinun khiitni bumaeng biikmei guai khiitni a liit khou kadunmeinun khou Ai ruai jaeo lou puni. I Pitor 4:12, 13 Kung-nga njianmeithiu, niingniu ta nchiin khiing niingniu ru khou mai kumma nchiinmei gu- ang pu khou, riimh akhiit kadiit diitmei put bum tukhuang the tuna hahlalana ning riu; kumme tiki Khrista tuang him ganhmei ndaeuhpui giin khou, niingniu ruai taraina miiknga neihla jaeng-gai khiing, Khrista tuang rianra akhaengpui diim la nchiimmei khou niingniu neihla wo. Ndaeuhmei 21:4 Kumma Ragwangh ruai kaniu mik khou ruai mikdui kapumma roulou puni; khou tei theihmei naidiit nitu riimh the, rianra-mei, kiipmei khiitni suhmei naidiit nitu riimh the; kalumthu reihmei puat guai tei kanpiit kiin the. 44 NTHIAMMEI KHOU PUNKEIH LOUMEI KHOU j NRIANLOUMEI GUAI Isaiah 43:2 Nung ruai dui khou tttt bum khouni, Ai niing le bum nchiimme; khiitni duibaek ruai ni niing ta ngiim nitu riimhme: mai khou tut bum sini, md> ruai niing ta raeo nitu riimhme, khiitni maibuang ruai niing ru khou riimh khiit sini ngiim nitu riimhme. I Korinth 10:13 Mansei ruai akhaeng ngiimmei suang mbuna nthiammei ruai niingniu ta nim kiin miik ge: Ragwangh, thu lumlou nuhmei ye, kumma niingniu ruai akhaeng ngiimmei suang mbuna niingniu ta nthiam khiing Kamei ruai nuhlou miik puni; tiki niingniu ruai akhaeng ngiim khiing, nthiammei tei le duak piitpui chaeng nih Kamei ruai tinailou puni. Ibri 2:18 Kalumthu Kamei Kahiik nthiammei khou akhaeng kiinmei khou tei ruai nthiammei mphii-ngmei guaita ngkhalou khiing Kamei ngiimme. Rom 8:28 Kumma Ragwangh ta njianmei guai khou, Kamei ruai ningpui thei laina kaeuloumei guai khou gai khiing riimh kaguaina tanh su kariu we tumei aniu thai ye. NGUMMEI GUAI KHOU NRIANLOUMEI GUAI 45 Ndaeuhloumei 3:5 Ngiimmei ka khou tei hei kumma pheiban mphuanmei piulou puni the; kumma ai ruai ka jiin tei ringhmei tuang liitrik khou ruai thut aman miik puni, kumma ai ruai ka jiin tei a Pu ma khou, khiitni Ka banchra guai ma khou sa ndaeuh puni. Ndaeuhloumei 3:12 Ngiimmei ka ta tei ai ruai a Ragwangh tuang rakai khou kai-tiangh akhiit tisulou puni; kumma kamei mi bum khou tei ruai tiitpiit diit miik puni the: Kumma a Ragwangh tuang jiin, a Ragwangh tuang kaidai, mikiu, a Ragwangh khou ruai, tingkaeuh thaeng ruai keihmei Jirusalem kathiin tuang jiin, khiitni a jiin thiin ai ruai ka ru khou hihlou puni. Ndaeuhloumei 21:7 Ngiimmei kamei tei ruai mi guai hei ka tuang su puni; lumma ai ruai ka Ragwangh khiitni kamei ruai a nah mpouh su puni. Ndaeuhloumei 2:7 Bumaeng tei ruai phuamling guai khou samei tei nukuan naimei kamei tei ruai chu kiindiu! Ngiimmei ka khou tei Ragwangh tuang paradais khou nai biimmei ringhmei tuang thingbiing khou ruai tuu khiing ai ti puni. 46 NOU-PU LUNG-NTUMMEI LUM KHOU RAGWANGH RUAI ANIU KHOU SA YE Luk 16:18 Thou punih,! kanou ta mulana, baimei ntumei gankhiit ta kaeo-mei tei nousjoumei ye: Khiitni thou punih kagan ruai muloumei ntumei ta kaeomei tei nousoumei ye. j Bom 7:2, 3 Kaliimthu I mih kiinmei ntumei gankhiit ta tei kagan khou tei kamei ring! bum san Liitjiin Liitdiin ruai biinglou biimme, kumme tiki kagan tei theih ithei, ka ta kagan liimkhou Liitjiin Liitdiin khou tei ruai mput lou the. Kumthina, kagan tei ring biim khoui kamei ruai ng-ganmei baimei gankhiit khou mih lou yithei, ka ta tei gan sutmeipui tuna kaeu puni; kumme tiki kagan tei theih yithei, kamei Liitjiin Liitdiin khou tei ruai ning su the, kumthina kamei ng-ganmei baimei gankhiit khou mih lou sini, kamei gan sutmei riimh me. Mathi 5:32 Kumme tiki ai ruai niingniu khou samei ye: Lungmanmei jaeng ruai riimhma, baimei jaeng ruai kanou ta mumei kathui ruai kanou ta gan sutmeipui. tisulou the. Thou punih mulou biimmei puita tei kaeumei tei nousoumei su the. Johan 14:3 Kumma ai ruai tiitlana, niingniu khiing bum chiimdan louyi-thei, ai ruai guang diitlana, niingniu ta a khou lalou puni; kum-mithei, ai biimpui biim khou tei niingniu nih biim puni. Jakob 5:8 Niingniu nih akhaeng thai wo; niingniu lungning ntipbo: Kaliimthu Poubaeumei (Jisu) guang nimei tei ana the. Kaliimthu lungmanmei khiitni paep geihmei kin khou hei thou punih a liim khiing, khiitni a liit guai liim khiing jiikpui mei khiing tei Mei Nah Mpouh tei ruai nih, Kamei ruai Ka Pu tuang him ganhmei khou nthiinmei kaeuh banchra guai le keih pui kan khou jiik puni. —Mark 8:38 Mathi 24:30 Mi giin khou kiu Mei Nah Mpouh tuang nchinpui tuang tingpuk khou hou puni; kumma mi giin khou kiu kandih khou jat kapumma ruai kiip puni; kumma kaniu ruai Mei Nah Mpouh tei tingkaeuh tuang muangh ru khou ngiim le him ganhmei daimei le guangmei hou puni. Tabuicho tiki Mei Nah Mpouh (Jisu) tei ruai neihpiit thaeng ruai neihkeih thaeng tingpuk kapumma kanna ting palikmei tei kumma guang puni. —Mathi 24:27 Luk 12:40 Niingniu nih chiimdan biim ninare; kalumthu niingniu ningmiik pui khuang giin khou Mei Nah Mpouh tei guang puni. Tanruai 1:11 Kumma kamei ruai sa ye. He Galili meithiu, tabui suna ding-nga niingniu tingpuk thaeng jaeo biim tucho? Niingniu khou ruai tingkaeuh thaeng lathaeu kiinmei Jisu Kahiik hei, tingkaeuh thaeng kumei Ka ta niingniu houmei kumma Kamei keih diit puni. I Johan 3:2 Kung-nga njianmeithiu, ntaeo aniu Ragwangh tuang nahnun su the, tiki aniu tabui su puni cho ntaeu nthiinna ndaeuh miik he. Ka ta ndaeuh loupu khou aniu Ka kum puni tumei aniu thai ye, tabuicho tiki aniu ruai Ka lunlungh Kahiik ta hou puni. Luk 21:27 Hei tiing tei Mei Nah Mpouh tei ruai ngiim le him ganhmei le muangh khou guangmei kaniu ruai hou puni. Mathi 16:27 Tabuicho tiki Mei Nah Mpouh tei ruai Ka pu him ganhmei khou Ka tuang tingkaeuh banchra guaita nduang-nga guang jai puni the. Mi giin khou kiu Kamei ruai mei kathui khou ka tanh ka tanh thei laina suan tipuni. RAGWANGH LUTKAENG Luk 21:33 Tingpuk le kandih hei aman puni, tiki a liit guai heithu aman nitu riimhme. Mathi 22:29 Jisu ruai kaniu khou sa daeo khuanne: Niingniu adikiim ngkhuai Kiintha! Mi heithu niingniu ruai Nthiinmei Lii-trik ta riimhmithei, Ragwangh ngiim ta thaimiik khou ruai the. II Pitor 1:21 Kalumthu mujung liit din kasuakmei akhiitna sini mansei tuang ningmei khou ruai sa miik khuanne, tiki Bumaeng Nthiinmei ruai mansei khou gutlouna, kaniu ruai Ragwangh khou ruai sa khuanne. II Timothi 3:16 Nthiinmei Liitrik kapum Ragwangh tuang thiu khou ruai ye, kumma riakdin khiing, riaplou khiing, su-nchiimlou khiing, ntunmei liim khou dinlou khiing gaeng nge. Lu 119:11 Ai ruai nung ma khou paep tandiit miik khiing, niing liit kaeng tei a lungthu khou rihlou the. Lu 119:105 Niing liit kaeng hei a phai khiing maibung di the, khiitni a chaeng khou kariu di the. This booklet is published in the languages given below for free distribution to people EAGER to read them: Assamese Bengali Bhojpuri English Gujarati Hindi Hmar Kanarese Kharia Khasi Konkani Kuki Maithily Malayalam Manipuri Mara thi Marwari Mawchi Mundari Nepali Oraon Oriya Punjabi Rongmei Naga San tali Sindhi Tamil Tangkhul Naga Telugu Urdu Vaiphei Zomi please send your name and address to: /■ l „ h/ . I s.t.l. vu/ iA