1

1 Lɛlɛ‐lɛlɛ, Lawa laan bɛ̀ a n kanaa diɛ, bɛ̀ Boo tan. Bɛa Boo lɛ na á goã Lawa li, a na á goã Lawa lɛa. 2 Min mɛn bɛ́ bɛa Boo lɛ lɛa, bɛa dɛnaa lɛ na á goã kun ka Lawa nɛ haalɛ lɛlɛ‐lɛlɛ. 3 Lawa na á màn tumaa zɛnaa ka bɛa Boo lɛ nɛ, màn mɛn tumaa nə n zɛnaa, ǹ kɔ́n nə n zɛnaa bɛ̀ a gòɛ̃ ná a ba a‐n wa. 4 Yiikoonaabaa n bɛa Boo lɛ nɛ, bɛa yiikoonaabaa lɛ n wɔlɔ fúlu koe minbuiinin la. 5 Wɔlɔ tì bɛ́ á goã bǎã mɛn nɛ, wɔlɔ fúlu bɔ walan, wɔlɔ tì bin nə boo la á wɔlɔ fúlu papaã wa. 6 Ǹ kɔ́n waáraa, Lawa giĩ goon dia, a tɔ n Zaã. 7 Bɛ na á daa siére baa, a boo da wɔlɔ fúlu lɛ wɔ gɔn la, màn mɛn bɛ́ toɛ min tumaa goleemali wɔ a da ǹ boo taman yii. 8 Zaã dinmaa bie bɛa wɔlɔ fúlu kɛ lɛ lɛa wa, a n siére lɛa, á daa boo da wɔlɔ fúlu lɛ wɔ gɔn la. 9 Bɛa Boo kɛ lɛ n wɔlɔ fúlu taãn lɛa, á daa kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ, a n minbuiin din tumaa yii buĩ. 10 Min mɛn goã bɛa Boo lɛ lɛa, á goã kanaa kɛ lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, Lawa na á kanaa da ka a din lɛ barka nɛ, sɛnɛ a bɛ́ á daa, kanaa minin nə dɔ̃ wa. 11 Á daa a din a gána nɛ, sɛnɛ a din tɔrɔn nə́ ǹ piã nɛ. 12 A laan ka bɛ yii ni, min mɛnɛn nə lɛ kɔ a ganaa, ǹ nə́ golee li, a din na á toa bɛn nə́ Lawa a nɛbaa yɛ. 13 Ǹ bie yii díi laanka náa la ka minbuiinin wɔ bɛ́ lɔn wa, sɛnɛ Lawa din nə yiikoonaabaa dii koe ǹ la. 14 Bɛa Boo kɛ lɛ na á n baa minbuiin nɛ lɛa, á giã wɔ bii. Wɔ́ a gugurubaa yɛ, Díi Lawa din bɛ́ á gugurubaa mɛn kɔ a Nɛgiĩ goon toto la. Bǐɛ̃baa laanka sonborebaa tá a lon parsiini. 15 Zaã boo da a wɔ gɔn la bɛ̀ á n parɛɛ a n pii: «Ma min mɛn boo da, máa á re die ma kio, sɛnɛ máa á gole á la masɛ nɛ, a giala masɛ laan bɛ̀ ma yɛ, bɛ̀ a tan, a din lɛ n ka kɛ nɛ.» 16 A bǐɛ̃baa ǹ màn lɛ kɔ́n dɔ wɔ yii‐a, a na á daa bǐɛ̃ da bǐɛ̃ li. 17 Lawa na á dí‐pɛ kɔ Muizu la, mà a ǹ pɛ wɔ nɛ, sɛnɛ, Yezu Krita na á daa a bǐɛ̃baa kɛ laanka a sonborebaa nɛ. 18 Min kɔ́n bin Lawa yɛ ka a yii‐n wa, sɛnɛ, Nɛgiĩ goon toto kɛ lɛ Lawa lɛa, giã‐n Díi Lawa din li, bɛ lɛ na á nyaa wɔ nɛ, wɔ dɔ̃. 19 Zuifun goledɛnan nə́ n toa Zeruzalɛmu, ǹ nə́ wúlu‐bɔlen dia kun ka ǹ dɔmalɛ wole Levii tɔrɔn nɛ, mà ǹ wo nɔ̀n da Zaã la mà a n die lɛa. Zaã boo mɛn da a din wɔ gɔn la, bɛ n ka kɛ nɛ. 20 A bie á da á kukumə́ wa, sɛnɛ, a na á nyaa ǹ nɛ ka a fubaa nɛ mà ǹ bɛ́ n yii diɛ Minin Nyin‐sili mɛn la, mà bɛ bie ka asɛ‐n wa. 21 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da la: «Die n ka nsɛ nɛ? Ma n Lawa a boo gii‐dali golee Yilii lɛa?» Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ: Yilii bie ka masɛ‐n wa.» «Minin bɛ́ n yii diɛ Lawa a boo gii‐dali mɛn la, ma n bɛ lɛa ya?» Zaã mà haayii. 22 Ǹ nə́ wusoo ǹ nə́ pɛ‐n doo: «Die n ka nsɛ nɛ? N bɛ́ min mɛn lɛa, a pɛ wɔsɛn nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, min mɛnɛn nə wɔsɛn dia nɔ̀n diɛ n la, wɔ wo boo binyə kɔ bɛn la! Ma n wàa boo diɛ n din wɔ gɔn la?» 23 Zaã tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Min mɛn bɛ́ n lɛ dii diə gole ne mà ǹ zii pepere zɛnaa ǹ koa wɔa Dɛnaa nɛ, ka Lawa a boo gii‐dali Izayii bɛ́ á pɛ lɔn, masɛ din ni.» 24 Ǹ min mɛnɛn dia mà ǹ da nɔ̀n da Zaã la ke lɛ‐n, Zuifun Lawa nyankɔle tɔn tɔrɔ kɔ́n a minin manɛ, ǹ nə́ ǹ bii mà Fariziɛ̃n. 25 Ǹ nə́ wusoo ǹ nə́ nɔ̀n da la kɛnɛn doo: «N bɛ́ n bie Minin Nyin‐sili lɛ lɛa wa, Yilii bɛ́ a bie n nə́ wa, minin bɛ́ n yii diɛ Lawa a boo gii‐dali mɛn la, bɛ dɔ bɛ́ a bie n nə́ wa, sɛnɛ, wàa na á baa n tá batɛmu diɛ minin ganaa?» 26 Zaã tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Man batɛmu din sɔɔ̃ diɛ ǹ ganaa mu li. Sɛnɛ, min tá ka dininmaan lɛn bii, ka n ka ba doɛ̃ wa, 27 bɛ lɛ n die die masɛ kio, masɛ mìi din tá kiɛɛrɛ a kɔsɔ biɛn foree ganaa.» 28 Bɛa siin kɛn lɛn man nə́ goã n zɛnɛɛ Betaanii kiwi, Zurdɛ̃ tà kio, Zaã goã batɛmu diɛ minin ganaa tà mɛn lɛ‐a. 29 Bɛ lɛ a lɛawaa, Zaã Yezu yɛ die a li, á tɔ́n pɛ: —Ka ga, Lawa sère nɛ mɛn kɔ á ke. A din lɛ n kanaa minin sii baraa sawɛɛ á boe ǹ ganaa. 30 Masɛ n má boo da bɛ lɛ wɔ gɔn la, má pɛ: «Giĩ goon tá re die masɛ kio, sɛnɛ, a tá masɛ nyɛɛnɛ, a giala masɛ laan bɛ̀ ma daa, bɛ̀ a tan.» 31 Ma dinmaa kɛ lɛ goã doɛ̃ wa, sɛnɛ, a din lɛ a nyaa Izirayeli minin ni kɛ lɛ a lɛa nɛ, masɛ daa batɛmu da minin ganaa mu li. 32 Zaã wusoo á pɛ doo: «Má Lawa a Yiri Fu yɛ ka zɛrɛkatoan bɛ́ lɔn, boe lon die miɛ la. 33 Ma goã doɛ̃ wa, sɛnɛ, Lawa mɛn nə ma dia, mà ma da batɛmu da minin ganaa mu li, bɛ lɛ na á pɛ ma nɛ mà ma bɛ́ re Yiri Fu yii gisĩ a da mɛ min mɛn la, mà a din lɛ n die minin kiɛ Lawa a zii ni ka Yiri Fu pàã nɛ. 34 Ma din yii na á Yiri Fu lɛ yɛ gisĩ la, bɛ lɛ n toɛ ma tá a siére pii máa giĩ kɛ lɛ, Lawa a Nɛgiĩ ni.» 35 A lɛawaa, Zaã na á goã a din bǎã goon lɛ nɛ, kun ka a kialandɛnaa min paa nɛ. 36 A bɛ́ á ga Yezu ganaa tɔ we kiɛ̃, á pɛ: « Lawa a sère nɛ lɛ á ke.» 37 Zaã a kialandɛnaa min paa lɛ bɛ́ á Zaã lɛ ma boo diɛ miɛ̃, ǹ nə́ kɔ Yezu kio lɛ. 38 Yezu nə́ n bɔyaa, a bɛ́ á yɛ mà maǹ koe asɛ kio lɛ, á tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka ǹ giɛ wàa li?» Ǹ nə́ Yezu lɛ si ǹ nə́ pɛ: «Rabii, (Bɛa Rabii lɛ giala mà Mìinaa).» n piɛ n maa? 39 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka daa, ka á re yii.» Ǹ nə́ woo, ǹ nə́ Yezu a giã ǹ bǎã yɛ, ǹ nə́ goã a li bɛa pinaa kɛ lɛ nɛ; ǹ bɛ́ woe bɛ̀ wasamiɛnɛ a biikoo a siibaa ǹ wɔ miã nɛ. 40 Min paa mɛn nə ǹ too kɔ Zaã a boo ganaa, ǹ nə́ kɔ Yezu kio lɛ, Simɔn Piɛrɛ n dɔɔ̃ngiĩ Andre‐n ka goon ne, 41 a na á kiɛ̃ á woo dɔ a din dɔɔ̃n Simɔn lɛ li bɔrɔ á pɛ nɛ mà ǹsɛn nə́ Minin Nyin‐sili lɛ yɛ (ǹ dinin bɔlɔ nɛ: mà Masia, bɛ giala mà Krita.) 42 Á kũ á daa‐n Yezu li. Yezu nə́ ǹ yiin doa Piɛrɛ la á pɛ: «Zaã a nɛgiĩ Simɔn lɛ n ka n din ni. N tɔ á die n bíi Sefasi, (bɛ giala mà Kɔlɔ, ǹ tá boe la ǹ bíi dɔn mà Piɛrɛ).» 43 Bɛa lɛawaa, Yezu yoo mà a n die woe Galilee gána nɛ. Á Filipi yɛ, á pɛ nɛ mà a kɔ asɛ kio lɛ. 44 A da yaa, Filipi laanka Andre ne, ka Piɛrɛ nɛ, ǹ tumaa n kiwi goon minin lɛa, maǹ boe Bɛtsayidaa. 45 Filipi dɔ́ kiɛ̃ á woo dɔ Natanayeli li, á pɛ nɛ: «Muizu boo da min mɛn wɔ gɔn la landa sɛ́wɔ nɛ, Lawa a boo gii‐dalin dɔn nə́ boo da a wɔ gɔn la, wɔsɛn nə́ yɛ: Yezu ni, Nazarɛtin Zozɛfu a nɛgiĩ ni.» 46 Natanayeli tɔ́n pɛ Filipi ni mà màn sonbore á boe la a bɔ Nazarɛti? Filipi tɔ́n pɛ nɛ mà a daa, a yii yɛ. 47 Yezu ga Natanayeli ganaa die a li, á tɔ́n pɛ a wɔ gɔn la: «Izirayeli min taãn goon nə́ ke, kɔkɔrɔbaa ná a ba a wɔlɔ li wa.» 48 Natanayeli tɔ́n nɔ̀n da Yezu la mà A na asɛ doɛ̃ maa? Yezu tɔ́n na a lɛ si á pɛ nɛ: «N bɛ́ gɔ́rɔ da lɛ giulun, Filipi laan bɛ̀ a n lɛ diɛ n la dinin, bɛ̀ masɛ yii tá n ganaa.» 49 Bɛ kio Natanayeli tɔ́n pɛ Yezu ni: «Mìinaa, masɛ dɔ̃ sisia, máa ma n Lawa a Nɛ lɛa, máa ma n Izirayeli minin kii lɛa.» 50 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Ma bɛ́ má pɛ n nɛ, máa má n yɛ gɔ́rɔ da giulun, bɛ lɛ bie á toa n golee masɛ li wa? N tá re sii dadaran yii ǹ la bɛ nɛ.» 51 Á tɔ́n pɛ doo: «Ka boo taãn nɛ, masɛ n pii ka nɛ, ka á re lon lɛ buĩ yii, ka Lawa a lon a dia dí‐a wolen yɛ dii bɛ̀ ǹ nə́ gisĩ Min a Nɛgiĩ lalan.»

2

1 Bɛa siin kɛn lɛn zɛnaa a lɛawaa sɔɔbaa ǹ wɔ pinaa, kɔn wɔ kɔ́n na á goã Kaanaa kiwi, Galilee gána nɛ. Yezu a náa goã walan, 2 ǹ nə́ lɛ dia Yezu dɔ laanka a kialandɛnan la, mà ǹ da kɔn wɔ lɛ ganaa. 3 Duvɛ̃ bɛ́ á nyaabaa, Yezu a náa tɔ́n pɛ Yezu ni mà duvɛ̃ ba minin lɛn lon doo wa. 4 Sɛnɛ Yezu ná a lɛ si á pɛ nɛ: «Náa, n tá masɛ a nya ǹ dí pii ma nɛ? Maa biikoo tɔn dɔ wa.» 5 Ǹ dan tɔ́n pɛ màn‐bii kɔ minin la wolen lɛn nɛ: «A bɛ́ re pii ka nɛ mà ka sii woo sii zɛnaa, ka bɛ zɛnaa.» 6 Doo sɔrɔ goã walan, ǹ nə́ ǹ zɛnaa ka kɔlɔ nɛ, Zuifun gɔ̀ bɔ ǹ dinin ganaa ǹ landa zoo wɔ taman yii; litərə lɛ mɛn bɛ́ boe ǹ gogoonmaa nɛ, á doe litərə paabiɛ ka kio. 7 Yezu tɔ́n pɛ dí‐nyalin lɛn manɛ mà ǹ doon lɛn pã ka mu ni. Ǹ nə́ mu kaa ǹ nɛ yǎa ǹ lɛ li. 8 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka ǹ kɔ́n si ka wo kɔ màn‐bii sii yɔrɔ bɔle lɛ la sisia.» Ǹ nə́ si ǹ nə́ woo kɔ la. 9 Bɛa mu kɛ lɛ á n bɔyaa á duvɛ̃ baa, a ná a nɛ̀n da. Bɛa duvɛ̃ lɛ bɛ́ boe maa, a doɛ̃ wa, yǎa dí‐nyalin mɛnɛn bɛ́ ǹ nə́ mu lɛ si ǹ nə́ daa nɛ. Tɔntɔraa mɛn a kɔn wɔ bɛ́ nɛ, á tɔ́n lɛ dia bɛ la 10 á pɛ nɛ: «Min din tumaa n goɛ̃ bɛ̀ a duvɛ̃ kɔɔ̃n kɔ minin la bɔrɔ, bɛ̀ ń yaa ǹ nə́ mi ǹ nə́ kã, ǹ mɛn bɛ́ a kɔɔ̃n taãn wa, á tɔ́n bɛ kɔ ǹ la. Sɛnɛ, nsɛ nə n duvɛ̃ kɔɔ̃n lɛ koa yǎa kɛnɛn‐yoroo!» 11 Bɛ lɛ na á n baa Yezu a kaãbaa ǹ sii bibinaa lɛa, á zɛnaa Kaanaa kiwi, Galilee gána nɛ, a ná a gugurubaa nyaa nɛ. Bɛ lɛ na á toa a kialandɛnan nə́ golee li. 12 Bɛ kio, ǹ nə́ n bɔyaa ǹ nə́ daa Kafaranaamu kiwi kun ka ǹ dan nɛ, ka ǹ dɔɔ̃nɔn laanka a kialandɛnan nɛ. Ǹ nə́ giã walan, sɛnɛ, ǹ kiɛ̃ lɛawaa dan kɔ́n la wa. 13 Zuifun Kiɛ̃mala ǹ Zɔ́n bɛ́ á diri, Yezu woo Zeruzalɛmu kiwi. 14 Á woo diin‐sãlin laanka sèren‐sãlin yaa Lawa a kion, kun ka kion bàan‐sãlin ni, wɔrɔ lonkɔlen dɔn nə́ goã giã‐n tán‐a. 15 Yezu biɛ zɛnaa sɛ̌n lɛa, á ǹ tumaa loo á ǹ bɔ Lawa a kion, sèren lɛn nɛ, ka diin lɛn nɛ; á wɔrɔ lonkɔlen wɔrɔ dɛ á sawa, á ǹ tabalan nyanaa á ǹ lɛ kumə́ tán. 16 Á tɔ́n pɛ zɛrɛkantoan‐sãlin lɛn nɛ: «Ka kɛ tumaa goa ka bɔ kànaa, ka nyan toa ka masɛ Di a kion kɛ baa pii kɔ ǹ kion lɛa wa!» 17 ‐A kialandɛnan yiri gisĩ a nɛ, mà a kiɛ̃maa tá Lawa a boo‐n kɛnɛn: «Sonbore, ma bɛ́ n kion lɛ narɛ ka yɔrɔ mɛn nɛ, bɛ n ma kuĩ ka tɛ bɛ́ lɔn.» 18 Zuifun goledɛnan nə́ tɔ́n nə n lɛ da boo lɛ nɛ, ǹ nə́ pɛ nɛ: Ma n boe la n sii mɛn zɛnaa, n nyaa wɔsɛn manɛ, mà sonbore tá n lon n pii‐kɔlen loo Lawa a kion. 19 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka Lawa a kion kɛ wuru, masɛ n wusii ma dɔ lɛawaa sɔɔ gɔ́ɔ̃ nɛ.» 20 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ nɛ mà ǹsɛn man nə́ lɛ̀ pusi ka sɔrɔ zɛnaa, Lawa a kion kɛ lɛ a doe la, mà asɛ dɔ, mà asɛ á boe la a wusoo a dɔ lɛawaa sɔɔ gɔ́ɔ̃ nɛ? 21 Sɛnɛ, Yezu goã boo diɛ Lawa a kion mɛn wɔ gɔn la, a din gɔ̀nɔn nɛ. 22 Bɛ lɛ nɛ, Yezu yii bɛ́ á kaa á n bɔ geren bii, a kialandɛnan yiri gisĩ a nɛ, mà á bɛa boo kɛ lɛ da; ǹ nə́ waa Lawa a boo la, a boo mɛn da ǹ nɛ, ǹ nə́ waa bɛ lɛ dɔ la. 23 Yezu bɛ́ Zeruzalɛmu, kiɛ̃mala ǹ zɔ́n biikoo li, min gigiã bɛ́ á yɛ kaãbaa ǹ siin zɛnɛɛ, ǹ nə́ golee li. 24 Sɛnɛ, Yezu sɛ waa ǹsɛn la wa, a giala a tá ǹ tumaa a taasiɛ doɛ̃, 25 a laadoo din ba a ganaa mà min siére pɛ asɛ nɛ minbuiin nɛ wɔ gɔn la wa; taasiɛ mɛn bɛ́ minbuiin nɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, asɛ á doɛ̃.

3

1 Giĩ goon na á goã kun ka Fariziɛ̃n nɛ, a tɔ n Nikodɛmu, Zuifun min yii‐guguru‐a goon ne. 2 Ǹ kɔ́n pinaa tèlò‐n, á daa Yezu li á pɛ nɛ: «Mìinaa, wɔsɛn tá doɛ̃, wáa Lawa na á n dia mà n da wɔ daraa. A giala, n bɛ́ kaãbaa ǹ siin mɛnɛn zɛnɛɛ, min kɔ́n ba boe la a bɛn zɛnaa, bɛ̀ Lawa ná a kun ka ǹ dɛnaa‐n wa.» 3 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Masɛ n pii n ni, sonbore ne: Bɛ̀ min mɛn bie a wusoo a yɛ wa, ǹ dɛnaa a boe la a Lawa a kiibaa yɛ wa.» 4 Nikodɛmu tɔ́n pɛ nɛ: «Bɛ̀ min mɛn zizi kɔ, bɛ n boe la a wusoo a yɛ lɔn doo? Á boe la a wɔ ǹ dan gɔ́ɔ̃ nɛ a wusoo a yɛ gunyin paa?» 5 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Masɛ n pii n ni, sonbore ne: Bɛ̀ min mɛn bie a wusoo a yɛ Lawa wɔ baa‐n ka mu laanka Yiri Fu pàã‐n wa, ǹ dɛnaa a boe la a wɔ Lawa a kiibaa‐n wa. 6 Bɛ̀ min mɛn yɛ gɔ̀nɔn siĩ la, bɛa dɛnaa n gɔ̀nɔn siĩ lɛa. Bɛ̀ min mɛn dɔ yɛ ka Yiri Fu pàã nɛ, bɛ n yiri màn lɛa. 7 Ma bɛ́ má pɛ n nɛ máa n doamaa nɛ ǹ wusoo ǹ yɛ, n baran n kaãbaa bɛ‐a wa. 8 Bǎã mɛn bɛ́ kɔɔ̃n piɛ̃ ganaa, a n boe a wo walan. Min na á wuu miɛ, sɛnɛ a bɛ́ boe maa, a n woe maa, min ba bɛ doɛ̃ wa. Bɛ̀ min mɛn yɛ ka Yiri Fu pàã nɛ, a n miɛ̃; Lawa a nya ǹ dí ni, minbuiin nɛ a boe la a na a giala ma wa.» 9 Nikodɛmu tɔ́n pɛ Yezu ni mà bɛ nə n zɛnɛɛ lɔn? 10 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Ma n Izirayeli minin darɛɛ, a da yaa n ba bɛa siin kɛn doɛ̃ wa! 11 Masɛ n pii n ni, sonbore ne: Wɔsɛn bɛ́ màn mɛn doɛ̃, wɔ n boo diɛ bɛ wɔ gɔn la, wɔ bɛ́ wɔ́ màn mɛn yɛ, wɔ n siére biɛ bɛ wɔ gɔn la, sɛnɛ, ka bɛ́ ka a lɛ koe wɔsɛn boo‐a wa. 12 Siin mɛnɛn bɛ́ n zɛnɛɛ kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ ka dinin yii nə́ ǹ ganaa, bɛ̀ masɛ tá bɛn boo diɛ, bɛ̀ ka a wɛɛ la wa, siin mɛnɛn bɛ́ n zɛnɛɛ lon, ka yii na a ba ǹ ganaa wa, bɛ̀ man bɛn boo diɛ ka nɛ, ka n die siɛ lɔn ka tɔn waa bɛ la dɔn? 13 A giala, min kɔ́n dii lon á wusoo á gisĩ tán wa, bɛ̀ á n bɔ Min a Nɛgiĩ ni, asɛ nə́ n toa lon á gisĩ tán. 14 Muizu miɛ̃ nyin da gɔn ganaa lon don lɔn ke, yǎa Min a Nɛgiĩ dɔ nə n diɛ lon miɛ̃, 15 màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ min mɛn golee li, bɛa dɛnaa nyin nyabaã yɛ. 16 A giala Lawa kanaa narɛ parsiini, yǎa a ná a Nɛgiĩ kɔ, a Nɛgiĩ goon toto, màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ min woo min golee li, ǹ dɛnaa baran bɔ̀nbaa wa, sɛnɛ, a nyin nyabaã yɛ. 17 Lawa bie a ná a Nɛgiĩ lɛ dia kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ, mà a da kiri wɔ kanaa minin ganaa wa, sɛnɛ, a na á dia mà a da ǹ kirisibaa. 18 Bɛ̀ min mɛn golee Lawa a Nɛgiĩ li, kiri ba n we bɛa dɛnaa ganaa wa. Bɛ̀ min mɛn golee li wa, kiri nə́ n wɔ bɛa dɛnaa ganaa á nya, a giala a na á golee Lawa a Nɛgiĩ li wa. 19 Kiri lɛ a wɔ ǹ mìi á ke: Wɔlɔ fulu daa kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ, sɛnɛ, wɔlɔ tì kɔɔ̃n kɔ minbuiinin ganaa á la wɔlɔ fúlu ni, a giala ǹ zɛnaa ǹ siin ba siĩn‐n wa. 20 Sonbore ne, min mɛn bɛ́ sii baraa zɛnɛɛ, wɔlɔ fúlu a kɔɔ̃n bɛa dɛnaa ganaa wa, a soe wɔlɔ fúlu li, n na a sii baraan yaa kiɛ̃ boe kanaa wa. 21 Sɛnɛ, bɛ̀ min mɛn tá sii sonbore zɛnɛɛ, bɛa dɛnaa n soe wɔlɔ fúlu li, màn mɛn bɛ́ toɛ, minin na a zɛnaa ǹ siin yɛ foaãnɛ.» 22 Bɛ kio, Yezu woo Zudee gána‐n kun ka a kialandɛnan nɛ, á giã walan kunu ǹ ni lɛawaa dan kɔ́n, á goã batɛmu diɛ minin ganaa. 23 Zaã sɛ na á goã batɛmu diɛ minin ganaa Ayinɔn kiwi, mu bɛ́ gigiã bǎã mɛn nɛ, kunu Salimu kiwi ganaa. Minin man nə́ goã die a li walan, bɛ̀ a batɛmu da ǹ ganaa. 24 (Sonbore, bɛ á zɛnɛɛ, bɛ̀ ǹ tɔn Zaã da kòso‐n bɔrɔ wa). 25 Ǹ kɔ́n pinaa, liere yoo giĩ goon laanka Zaã a kialandɛnan bii, gɔ̀ bɔ minin ganaa ǹ landa wɔ gɔn la. 26 Ǹ nə́ kiɛ̃ ǹ nə́ woo dɔ Zaã li ǹ nə́ pɛ nɛ: «Mìinaa, táa n goã kun ka giĩ goon ne Zurdɛ̃ tà kio, n siére baa a wɔ gɔn la? Á ke, a din nə batɛmu diɛ minin ganaa sisia, min tumaa n woe a din li.» 27 Zaã tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Min ba boe la a màn kɔ́n yɛ, bɛ̀ Lon a Lawa ná a kɔ la wa. 28 Ka dininmaan kɛn lɛn, ka dinin man masɛ a siéren lɛa, má pɛ ka nɛ máa ma bie Minin Nyin‐sili lɛa wa, sɛnɛ, Lawa min mɛn dia a nyɛɛnɛ, masɛ din ni. 29 Lɔ tii nə ǹ zuũ wɔ lɛa haalɛ. Ǹ zuũ lɛ a giaára ke a li, bɛ̀ ǹ zuũ lɛ foo á kɔɔ̃nɛ, a giaára lɛ dɔ nə n nyɛnyɛɛ kun ni. Masɛ wɔ n miɛ̃, nyɛnyɛɛ lɛ piɛ̃ tá masɛ lon. 30 A doamaa nɛ a golebaa yɛ, masɛ kiɛɛrɛ kɔ.» 31 Min mɛn bɛ́ á bɔ Lawa li lon á daa, bɛ lɛ n min din tumaa mìi la. Min mɛn bɛ́ tán la kànaa, bɛa dɛnaa n kanaa minbuiin lɛa, a n boo diɛ kanaa mànan wɔ gɔn la. Min mɛn bɛ́ á bɔ Lawa li lon á daa, 32 a yii bɛ́ á sii mɛn yɛ, a too bɛ́ á boo mɛn mà, a n bɛ lɛ á siére biɛ, sɛnɛ, min kɔ́n ba lɛ koe a boo‐a wa. 33 Bɛ̀ min mɛn lɛ kɔ a boo ganaa, bɛa dɛnaa n nyɛɛ mà Lawa n sonbore‐pɛle lɛa. 34 Lawa bɛ́ á min mɛn dia, bɛa dɛnaa lɛ n Lawa a boon pii, a giala, Lawa din na a Yiri koe la ka a parsiini. 35 Díi Lawa tá a Nɛgiĩ lɛ narɛ, á sii din tumaa toa a gɔn. 36 Bɛ̀ min mɛn golee a Nɛgiĩ lɛ li, nyin nyabaã n bɛa dɛnaa lon; bɛ̀ min mɛn na a bɔlɔ si wa, bɛa dɛnaa a die yiikoonaabaa yii wa, sɛnɛ, Lawa foo n goɛ̃ busii‐n bɛ li.

4

1 Fariziɛ̃n nə́ ma minin lɛ‐n, mà min gigiã á koe Yezu kio lɛ á la Zaã nɛ, a bɛ́ batɛmu diɛ ǹ mɛnɛn ganaa, bɛn dɔn nə́ la Zaã wɔn manɛ. 2 Sonbore pɛ á soɛ Yezu dinmaa bie á goã batɛmu diɛ minin ganaa wa, a kialandɛnan manɛ. 3 Yezu bɛ́ á dɔ̃ mà Fariziɛ̃n nə́ bɔ a siére‐a, á soo Zudee gána nɛ, mà a n wusii woe Galilee gána nɛ. 4 Sɛnɛ, yǎa a boe Samarii gána nɛ a tɔn woe. 5 Bɛ lɛ nɛ, á woo dɔ Samarii kiwi goon ne, a tɔ n Sikaara, Zakɔba wuru mɛn kɔ a nɛgiĩ Zozɛfu la lɛlɛ, a wɔlɔ a sɔsɔɔ bɛ ganaa wa. 6 Zakɔba a tù n bɛa bǎã lɛ nɛ. Yezu bɛ́ á nɔmaa zii tɔ‐we lɛ gɔn, á giã tán tù lɛ lɛ‐a, penleen biikoo li. 7 Boɛɛnɛ, Samariin lɔ goon daa mu si. Yezu tɔ́n pɛ nɛ mà a na asɛ gɔ ka mu ni asɛ mi. 8 (Bɛ á zɛnɛɛ, bɛ̀ a kialandɛnan nə́ woo màn‐bii pii kiwi gɔ́ɔ̃ nɛ.) 9 Samariin lɔ lɛ tɔ́n pɛ‐n kɛnɛn: «A n siɛ lɔn nsɛ Zuifu kɛ n mu nyankoe masɛ din Samarii min kɛ la?» (Sonbore ne, Zuifun ba lɛ koe Samarii minin ganaa wa.) 10 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Bɛ̀ ma n Lawa a minin gɔ ǹ màn kɛ doɛ̃, ka masɛ mɛn dɔ bɛ́ má pɛ n nɛ máa n mu kɔ ma mi, bɛ̀ n din kɛ lɛ n die nɔ̀n diɛ masɛ la ka mu ni; bɛ̀ man die mu koe n la n mi, mu mɛn bɛ́ yiikoonaabaa koe min la.» 11 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni: «Dɛnaa, biɛ ba n gɔn wa, tù lɛ dɔ n zuzulu; ma n die boe ka bɛa yiikoonaabaa ǹ mu lɛ‐n maa? 12 Wɔsɛn digolo Zakɔba mɛn bɛ́ á tù kɛ lɛ kɔ wɔ la, a dinmaa ná a mu mi, kun ka a nɛnyaanan nɛ, ka a tɔɔn nɛ, nsɛ n gole n la bɛ‐n kən le?» 13 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Bɛ̀ min mɛn bɛa mu lɛ mi, muboro á die wusii a ǹ dɛnaa kũ, 14 sɛnɛ, masɛ bɛ́ re mu koe min mɛn la a mi, muboro a bɛa dɛnaa kuĩ doo duduu wa. Ma bɛ́ re mu mɛn koe la a mi, bɛ lɛ n die n biɛ ka mu yala bɛ́ lɔn, nyin nyabaã n boe a nɛ.» 15 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ nɛ: «Dɛnaa ganaa, bɛa mu kɛ lɛ tɔrɔ kɔ ma la masɛ mi, màn mɛn bɛ́ toɛ, muboro baran masɛ kũ doo, ma wusoo ma da mu bɔ kànaa wa.» 16 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Woo, n nə n zuũ bíi, n wusoo n da kànaa.» 17 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni mà asɛ zuũ banban. 18 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «N bɛ́ mà nsɛ zuũ banban, ń sonbore pɛ. Ma nə́ n zuũ yɛ gunyin sooro, sɛnɛ, n bɛ́ kun ka giĩ mɛn nɛ kanna, ǹ zuũ bie ka bɛ‐n wa. Ń sonbore pɛ ka bɛ nɛ.» 19 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni: «Dɛnaa, masɛ yii tá‐a, máa ma n Lawa a boo gii‐dali lɛa. 20 Wɔsɛn digolo Samarii minin man nə́ Lawa guguru kɔ kele kɛ la, sɛnɛ, kasɛn Zuifun kɛn man a gialaa pii, mà Zeruzalɛmu n Lawa guguru kɔ ǹ bǎã lɛa.» 21 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Lɔ lɛɛ, golee masɛ li. Biikoo kɔ́n tá re doe, ka bie re Díi Lawa guguru koe Samarii kele kɛ la wa hinlaa Zeruzalɛmu kiwi wa. 22 Ka bɛ́ ka a màn mɛn doɛ̃ wa, ka n bɛ guguru koe. Wɔsɛn Zuifun bɛ́ màn mɛn doɛ̃, wɔsɛn man bɛ guguru koe, a giala kirisibaa wole lɛ n Zuifu tɔrɔ lɛa. 23 Sɛnɛ, biikoo á die, á n giala kɔ dinin, minin tá re Díi Lawa guguru koe a yɔrɔ sonbore li, ka Yiri Fu bɛ́ nyɛɛ ǹ nɛ lɔn. Min mɛnɛn bɛ́ Lawa guguru koe miɛ̃, a n giɛ bɛ miã dɛnan lɛn li. 24 Lawa n yiri màn lɛa, min yii a yii wa. Bɛ lɛ na á toa, min mɛnɛn bɛ́ a guguru koe, bɛn doamaa nɛ, ǹ na a guguru kɔ a yɔrɔ sonbore li, ka Lawa a Yiri Fu bɛ́ nyɛɛ ǹ nɛ lɔn.» 25 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni: «Ma á doɛ̃ máa Lawa a die Minin Nyin‐sili diɛ, ǹ nə́ bíi Krita. Bɛ̀ bɛ daa ǹ mɛn waáraa, á die sii din tumaa yɔrɔ nyɛɛ wɔsɛn manɛ.» 26 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Masɛ din mɛn lɛ bɛ́ boo diɛ n nɛ, ma din ni.» 27 A bɛ́ bɛa boo lɛ diɛ nyɛɛ, bɛ̀ a kialandɛnan bɛ́ doe. Ǹ dinin da Yezu yaa boo diɛ ka lɔ‐n ke, bɛ́ kaãbaa da ǹ ganaa. Sɛnɛ, min kɔ́n nɔ̀n da la mà a n giɛ wàa li a li, hinlaa mà wàa na á baa á boo diɛ‐n wa. 28 Lɔ lɛ sɛ na a mu‐si ǹ dɔ́n toa walan, á baa si á woo pɛ minin manɛ kiwi gɔ́ɔ̃‐n kɛnɛn: 29 «Ka da ga giĩ goon ganaa, masɛ sii mɛn tumaa zɛnaa, a ná a yii pɛ ma nɛ. Minin Nyin‐sili lɛ din bie wa le?» 30 Minin nə́ soo kiwi gɔ́ɔ̃ nɛ, ǹ nə́ tele a ganaa. 31 Bɛa biikoo li, a kialandɛnan man nə́ goã a gialaa kɛnɛn: «Mìinaa, màn bii kən le!» 32 Sɛnɛ, Yezu pɛ ǹ nɛ mà Màn‐bii kɔ́n tá asɛ lon asɛ á bii, mà ǹ ba bɛ doɛ̃ wa. 33 Bɛa boo lɛ taman yii, a kialandɛnan nə́ nɔ̀n dada kɔn la mà min nə die goɛ̃ á màn‐bii kɔ la á bii koɛ? 34 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: Min mɛn masɛ dia, bɛ̀ má bɛ lɛ foo sii zɛnaa, a ma dia dí mɛn ganaa, bɛ̀ ma bɛ nya má a lɛ pã, a n goon ka man má màn bii. 35 Táa ka dininmaan man suusu diɛ mà yǎa mui sii, kaa‐piɛ tɔn dɔ. Sɛnɛ, masɛ n pii ka nɛ: Ka n yii saa ka ga! Á ke, wuru gɔ́ɔ̃ ǹ belee ma, a gialakun na á goã a kurii ganaa! 36 Min mɛn bɛ́ a dí nyɛɛ, bɛ n màn nàn soekɔn biɛ̃ n a lɛa. Á ke a saraa yii gɔrɔ, bɛ n ka nyin nyabaã ne. Bɛ lɛ nɛ, màn‐dali laanka a yawaali ni, manə n nyɛnyɛɛ kun. 37 Bɛ lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, ka bɛ́ suusu mɛn diɛ taãn nɛ: «Min goon nə diɛ, ǹ miã kɔsɔ n yawɛɛ.» 38 Ka bɛ́ ka wuru mɛn a dí nya ka nɔmaa wa, masɛ n má ka dia, máa ka wo bɛa màn tɔrɔ kuru; min kɔsɔn man ná a dí nya ǹ nə́ nɔmaa, ka dɔn man ka là yɛ bɛn nɔmaa kaka kɛ lɛ ganaa. 39 Samarii min gigiã golee Yezu li bɛa lɔ lɛ a boon lɛn taman yii, a giala a na á pɛ mà asɛ sii mɛn tumaa zɛnaa, mà a ná a yii pɛ asɛ nɛ. 40 Bɛ lɛ nɛ, Samarii minin lɛn bɛ́ ǹ nə́ woo ǹ nə́ dɔ a li, ǹ ná a nyankɔ mà a giã kun ka ǹsɛn nɛ. Á giã ǹ li lɛawaa paa. 41 Min gigiã dɔ golee li doo á la lɛlɛ wɔ nɛ, a din a da ǹ boo taman yii. 42 Ǹ nə́ goã pii lɔ lɛ nɛ mà asɛ a da ǹ boon kɛn dinin sɔɔ̃nɔn bie ǹ nə́ toa ǹsɛn nə́ golee li wa. Mà ǹsɛn dininmaan ná a lɛ ma, mà ǹsɛn nə́ dɔ̃ mà a n kanaa minin kirisibaa wole lɛa sonbore. 43 Lɛawaa paa bɛ kio, Yezu soo á n bɔ bɛa bǎãn lɛn nɛ, á woo Galilee gána nɛ. 44 A dinmaa na á pɛ sonbore mà Lawa a boo gii‐dali yii a guguru koe a din a yɛ ǹ kiwi wa. 45 Sɛnɛ, a bɛ́ á dɔ Galilee, bɛn nə́ kũ doɛ̃. Bɛa minin kɛn lɛn dɔn man nə́ goã ǹ nə́ woo Kiɛ̃mala ǹ zɔ́n ganaa Zeruzalɛmu, Yezu sii mɛn tumaa zɛnaa walan, ǹ ná a yii yɛ. 46 Yezu wusoo á woo Kaanaa kiwi, Galilee gána‐n doo, a bɛ́ á mu bɔyaa á baa duvɛ̃ lɛa bǎã mɛn lɛ nɛ. Kii a dí‐nyalin goledɛnaa goon na á goã Kafaranaamu kiwi, a nɛgiĩ goã lon wa. 47 A bɛ́ á ma, mà Yezu nə n toɛ Zudee gána nɛ, á die Galilee gána nɛ, á daa dɔ a li a ná a nyankɔ, mà a n bɔyaa a da Kafaranaamu, a na asɛ a nɛgiĩ a busu nya, mà a n zoɛ̃ mà á giɛ̃. 48 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Bɛ̀ ka bie ka kaãbaa ǹ sii dadaran yɛ wa, ka bɛ́ ka a re golee masɛ li duduu wa!» 49 Kii a dí‐nyali lɛ tɔ́n pɛ nɛ: «Dɛnaa, n ta masɛ a piɛ kaa, bɛ̀ maa nɛ lɛ ná a tɔn gã wa!» 50 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Woo, n nɛgiĩ lɛ nə́ n si gɛ̀ la.» Bɛa giĩ lɛ nə́ n foo doa Yezu a da ǹ boo ganaa, á kiɛ̃ á zii saa. 51 A bɛ́ zii la die piɛ, a dí‐nyalin nə́ woo ǹ da lɛ, ǹ nə́ pɛ nɛ mà a nɛ lɛ nə́ n si gɛ̀ la! 52 Á tɔ́n nɔ̀n da ǹ la, mà asɛ a nɛ lɛ na á sóɛ kɔ biĩ waáraa. Ǹ nə́ tɔ́n pɛ nɛ mà a gɔ̀nɔn wɛ̃ lɛ na á nya gunun, wasa lɛ kanɛɛ biikoo li. 53 N di lɛ yiri gisĩ a nɛ, mà Yezu na á pɛ nɛ a din biikoo kɛ lɛ li mà a nɛ lɛ nə́ n si gɛ̀ la. Á kũ bɛ lɛ ganaa, a din laanka a kion minin tumaa golee Yezu li. 54 Bɛ lɛ na á n baa Yezu a kaãbaa ǹ sii paabaa ǹ wɔ lɛa á zɛnaa á ná a boo sii la nyaa nɛ, bɛ̀ a bɛ́ á bɔ Zudee gána nɛ á daa Galilee gána nɛ.

5

1 Bɛ kio na á kɔnpɛ bɛ̀ Zuifun landa zɔ́n kɔ́n dɔ na a‐n Zeruzalɛmu kiwi, Yezu woo walan. 2 Mu nyankɔrɔ goon tá bɛa kiwi lɛ nɛ, kunun sèren wɔ kiwi gɔ́ɔ̃ nɛ ǹ kiɛnlɛ ganaa, ǹ nə́ bíi ka Ebrə́ bɔlɔ nɛ mà Bɛtzaataa. Siã sooro na á goã a lɛ‐a. 3 Busulə gigiã goã wɛɛ tán‐a ǹ giulun: yii tere‐an nɛ, sisimə́ wolen ne, ka bɔlɔkan nɛ. [Maǹ nə́ goã mu lɛ a bìn‐diɛ duĩ. 4 A giala, Dɛnaa a dia dí‐a wole goon nə gisĩ mu yala lɛ nɛ, bɛ̀ a bìn da mu lɛ ganaa. Bɛ̀ á bìn da mu lɛ ganaa, min mɛn bɛ́ re n doe li bibinaanɛ, bɛa dɛnaa a busu n nyɛɛ, haalɛ ta a n lɔn.] 5 Bɔlɔka kɔ́n na á goã walan, á dɔ lɛ̀ pɔsɔɔ ka kiwisi tán. 6 Yezu yɛ waa‐n tán, a bɛ́ á dɔ̃ mà a n bɛa yɔrɔ kɛ lɛ la haalɛ bibi ǹ dũ, á tɔ́n nɔ̀n da la mà a tá li a busu lɛ nya? 7 Bɔlɔka lɛ tɔ́n pɛ nɛ: «Dɛnaa, min ba masɛ la a n dɔ ma lɛ, a ma yii sã nyankɔrɔ mu lɛ li a bìn diɛ biikoo li wa. Masɛ laan bɛ̀ ma nə n doe li, bɛ̀ min kɔsɔ nə́ n dɔ li ma nyɛɛnɛ.» 8 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Yoo n nə n piì saa n tɔ wɔ.» 9 A din bǎã‐n gɔrɔ, giĩ lɛ a busu nya, a ná a piì saa, á goã tɔ we. Sɛnɛ, bɛa pinaa kɛ lɛ na á goã susu ǹ pii lɛa. 10 Bɛ lɛ nɛ, Yezu giĩ mɛn lɛ a busu nya, Zuifun goledɛnan nə́ tɔ́n pɛ bɛ lɛ nɛ kɛnɛn: «Susu ǹ pii n pelo, n doamaa bie n nə n piì saa n gũ wa.» 11 Á tɔ́n nə ǹ lɛ si á pɛ: «Min mɛn bɛ́ á kakabaa kɔ masɛ la, bɛ lɛ na á pɛ ma nɛ, mà ma maa piì saa ma tɔ wɔ.» 12 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da la mà Giĩ mɛn lɛ pɛ nɛ mà a na a piì saa a tɔ wɔ, mà wàa mɛn dɛnaa‐n ka bɛ nɛ? 13 Sɛnɛ, giĩ lɛ na a busu lɛ a nyali dɔ̃ wa, a giala zaman mɛn nə goã walan, Yezu na á n dɔ bɛ bii á woo. 14 Bɛ kio, a belebɔ wa, Yezu wusoo á yɛ Lawa kion, á pɛ nɛ: «Haya, n bɛ́ ke kakabaa la kanna, n nyan wusoo n sii baraa zɛnaa doo, sii kɔsɔ yaa kiɛ̃ n yii, bɛ n baraa á la kɛ‐n wa.» 15 Giĩ lɛ kiɛ̃ á woo a laakalaa Zuifun goledɛnan manɛ, mà Yezu na a ná asɛ a busu lɛ nya. 16 A kũ bɛ lɛ ganaa, maǹ nə́ goã Yezu gialaa, a giala, a na á bɛa sii kɛ lɛ zɛnaa susu ǹ pii pinaa. 17 Sɛnɛ, Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Haalɛ tɔn pelo, masɛ Di Lawa gɔn nə dí ganaa, masɛ dɔ gɔn nə dí ganaa.» 18 Bɛa boo kɛ lɛ na á là wɔ Zuifun ga Yezu dɛ a gã ǹ gɔn li, a giala, a na á susu ǹ pii ziziɛ̃; bɛ din sɔɔ̃ bie wa, a na á goã Lawa dɔ bíi mà asɛ a Díi, a nə n din biɛ goon ka Lawa‐n bɛa yɔrɔ kɛ lɛ la. 19 Yezu wusoo á n lɛ da boo lɛ nɛ, á pɛ ǹ nɛ: «Man taãn pii ka nɛ: Díi bɛ́ dí mɛn tumaa nyɛɛ, a din lɛ nɛ a Nɛgiĩ dɔ á nyɛɛ. A boe la á sii kɔ́n zɛnaa a din ganaa wa. 20 A giala, Díi á Nɛgiĩ lɛ narɛ, a tá a nya ǹ dí tumaa dɔ nyɛɛ nɛ. Á die dí dadara kɔsɔn dɔn nyɛɛ nɛ doo a nya, yǎa a kaãbaa diɛ ka ganaa. 21 Díi bɛ́ geren yii kiɛ lɔn bɛ̀ a yiikoonaabaa kɔ ǹ la, Nɛgiĩ lɛ dɔ bɛ́ li a yiikoonaabaa dii kɔ min mɛn la, a n koe bɛa dɛnaa la. 22 Díi a kiri we min kɔ́n ganaa wa; a na á kiri wɔ ǹ sii tumaa toa a Nɛgiĩ lɛ gɔn, 23 màn mɛn bɛ́ toɛ, min tumaa Nɛgiĩ lɛ guguru kɔ, ka ǹ bɛ́ a Díi guguru koe lɔn. Bɛ̀ min mɛn ba Nɛgiĩ lɛ guguru koe wa, a Díi mɛn dia, bɛa dɛnaa na a ba bɛ dɔ guguru koe wa. 24 Man taãn pii ka nɛ, bɛ̀ min mɛn nə́ n too kɔ masɛ a boo ganaa, á golee maa dia wole li, nyin nyabaã n bɛa dɛnaa wɔ lɛa. Kiri ba bɛa dɛnaa‐a wa, sɛnɛ, bɛa dɛnaa na á soo gɛ̀ nɛ á wɔ yiikoonaabaa nɛ. 25 Man taãn pii ka nɛ, biikoo á die, á dɔ dinin, geren tá re masɛ Lawa a Nɛgiĩ lɛ miɛ, a ma‐wolen tá re yiikoonaabaa yii. 26 A giala, Díi bɛ́ boe la a yiikoonaabaa kɔ min la lɔn, a ná a kɔ min la ǹ pàã kɔ Nɛgiĩ dɔ la miɛ̃. 27 A din na á kiri wɔ ǹ pàã kɔ la, a giala, a n Min a Nɛgiĩ lɛa. 28 Bɛ kɔ́n baran kaãbaa da ka ganaa wa! Biikoo á die, geren mɛnɛn tumaa bɛ́ yala‐n, ǹ tá re ma lɛ miɛ, 29 ǹ yii á die kiɛ. Min mɛnɛn bɛ́ ǹ nə́ goã sii bǐɛ̃ zɛnɛɛ, bɛn yii á die kiɛ ǹ yiikoonaabaa yɛ, min mɛnɛn bɛ́ ǹ nə́ goã sii baraa zɛnɛɛ, bɛn yii á die kiɛ, dɔlɔ nə n bɔ ǹ ganaa. 30 Maa boe la ma sii kɔ́n zɛnaa ma din ganaa wa. Lawa bɛ́ màn mɛn pii ma nɛ, man kiri kuri á kɔnpii ka bɛ lɛ nɛ. Maa kiri wɔ ǹ gɔn lɛ á pepere, a giala, ma bie giɛ ma din foo sii li wa, min mɛn bɛ́ á ma dia, man giɛ bɛ lɛ foo sii li. 31 Bɛ̀ a n ka man siére biɛ ma dinmaa wɔ gɔn la, bɛ̀ minin ba wɛɛ maa boo la wa. 32 Sɛnɛ, min kɔsɔ n siére biɛ masɛ wɔ gɔn la, ma á doɛ̃ dɔn, máa a bɛ́ boo mɛn diɛ masɛ wɔ gɔn la, máa taãn nɛ. 33 Ka minin bɔ, ka ǹ dia woe nɔ̀n diɛ Zaã la, mà a siérebaa ǹ boo mɛn pɛ ka nɛ masɛ wɔ gɔn la, mà taãn nɛ. 34 Bɛ̀ ń yaa masɛ á bɛ pii, a bie ka masɛ laadoo na a ganaa, minbuiinin nə masɛ a siére baa wa. Sɛnɛ, man má Zaã boo da màn mɛn bɛ́ toɛ, ka dinin nə kirisibaa yɛ. 35 Zaã na á n baa ka bólon bɛ́ lɔn, ǹ ná a lɛ siɛ̃, a n wɔlɔ fuli. Ka n ká lɛ kɔ, ká n nyɛnyɛɛ a fúlu li biikoo boɛɛn gɔ́ɔ̃ nɛ. 36 Sɛnɛ, masɛ a siérebaa ǹ sii kɔsɔ tan, bɛ n gole á la Zaã a siére baa ǹ boo kɛ nɛ: Maa Díi nya ǹ dín mɛnɛn kɔ masɛ la má ǹ nya, bɛa dín kɛn lɛn masɛ tá ǹ nyɛɛ, bɛn lɛn man siére biɛ masɛ wɔ gɔn la, ǹ nə́ nyɛɛ mà masɛ a Díi na á ma dia. 37 Maa Díi mɛn nə ma dia, a dinmaa siére baa masɛ wɔ gɔn la. Sɛnɛ, haalɛ pinin goon, ka bin na a lɛ ma boo diɛ wa, ka bin yɛ ka yii‐n wa. 38 A boo din ba ka foo‐n wa, a giala, a min mɛn lɛ dia, ka golee li wa. 39 Ka ǹ Lawa a boo gɔsiɛ, a giala, ka ǹ taasɛ mà bɛ lɛ n toɛ kasɛn nə nyin nyabaã yɛ. A din Lawa a boo kɛ lɛ n siére lɛa masɛ wɔ gɔn la, 40 sɛnɛ, ka a lɛ koe dɔn ka n die masɛ li, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka nyin nyabaã yɛ wa. 41 Masɛ bie giɛ li minbuiinin nə tɔ golebaa kɔ ma la wa. 42 Ma á ka doɛ̃ parsiini, Lawa a kɔn‐narɛɛ ba ka foo‐n wa. 43 Maa Díi na á ma dia, ka n piã ma ka a lɛ koe masɛ‐a wa. Bɛ̀ min kɔsɔ na á daa a din li ke, Lawa ná a dia wa, ka n lɛ koe bɛa dɛnaa ganaa! 44 Ka n siɛ lɔn ka tɔn golee masɛ li, kasɛn mɛnɛn bɛ́ giɛ tɔ li kɔn li, a da yaa tɔ mɛn bɛ́ boe Lawa din sɔɔ̃ li ka a giɛ bɛ li wa? 45 Ka nyan taasɛ ka masɛ n die ka biɛ koe maa Díi yɔrɔ‐a wa. Ka bɛ́ waa‐n Muizu mɛn la, bɛ lɛ n ka biɛ‐kɔle lɛa. 46 Bɛ̀ ka n ka waa Muizu la, bɛ̀ ka tá wɛɛ masɛ dɔ la, a giala, Muizu na á masɛ din boo da a sɛ́wɔ lɛ nɛ. 47 A boo mɛn da, bɛ̀ ka a wɛɛ bɛ la wa, ka n die siɛ lɔn ka tɔn waa masɛ a da ǹ boo la.»

6

1 Bɛ kio, Yezu woo Galilee tà kio, a din ni ǹ tá bíi Tiberiadi tà. 2 Zaman gigiã goã koe a kio lɛ, a giala, a goã kaãbaa ǹ siin mɛnɛn zɛnɛɛ busulən ganaa a nə ǹ kaka koe, minin nə́ bɛn yɛ. 3 Yezu dii kele la á giã tán kun ka a kialandɛnan nɛ. 4 Bɛ na á n zɛnaa Zuifun kiɛ̃mala ǹ zɔ́n nyɛɛn boɛɛn nɛ. 5 Yezu bɛ́ á n yii saa lon, á zaman gole yɛ die a li. Á tɔ́n pɛ Filipi ni mà ǹsɛn man die buuru pii maa, minin kɛn nə tɔn màn yɛ ǹ bii? 6 (A na á pɛ miɛ̃ á n diɛ a gɔ́ɔ̃ li. A bɛ́ re sii mɛn zɛnɛɛ, a din tá bɛ doɛ̃.) 7 Filipi tɔ́n pɛ nɛ: «Lɛawaa biɛ paa (200) a dí nya ǹ giɔ̀mɔ din ba boe la a dɔ buuru ganaa, min gogoonmaa na a lɛkoro boɛɛn yɛ wa.» 8 A kialandɛnaa kɔsɔ mɛn tɔ bɛ́ Andre, Simɔn Piɛrɛ ǹ dɔɔ̃n lɛa, bɛ tɔ́n pɛ nɛ nɛginin goon tá kànaa, ɔrzi buuru sooro tá a gɔn, ka zɔ̀ màn paa nɛ. Sɛnɛ, bɛ n wàa‐n bǐɛ̃ koe bɛa min gigiã kɛ ganaa? 10 Yezu tɔ́n pɛ: «Ka pɛ minin lɛn manɛ mà ǹ giã tán.» Buu gigiã goã bɛa bǎã lɛ nɛ. Ǹ nə́ giã tán walan. Ǹ nə́ dɔ giĩ duu sooro (5,000) kɛ miã, lɔn laanka nɛnyaanan nə́ ǹ ba a‐n wa. 11 Yezu tɔ́n buurun lɛn goa, á barka da Lawa nɛ, á n gii giã tán wolen lɛn manɛ. Bɛ kio, á zɛnaa miɛ̃ ka zɔ̀ lɛ dɔ nɛ. Ǹ bɛ́ giɛ li lɔn, á kɔ ǹ la miɛ̃. 12 Ǹ bɛ́ ǹ nə́ kã ǹ mɛn waáraa, Yezu tɔ́n pɛ a kialandɛnan manɛ mà a lɛkoron mɛnɛn nə goã, mà ǹ goa ǹ sɔkɔn, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ kɔ́n baran papaã wa. 13 Ɔrzi buuru sooro lɛ lɛkoron mɛnɛn nə goã a sɔ̃lin lɛn lon, a kialandɛnan lɛn nə́ bɛn goa ǹ nə́ kankaan fulupaa pã nɛ. 14 Minin bɛ́ ǹ nə́ bɛa kaãbaa ǹ sii kɛ lɛ yɛ á n zɛnaa, ǹ nə́ tɔ́n pɛ: «Lawa a boo gii‐dali mɛn doamaa bɛ́ a da kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ, a din lɛ n ka kɛ‐n sonbore!» 15 Sɛnɛ, Yezu bɛ́ á dɔ̃ mà ǹ tá re die asɛ kuĩ ka pàã nɛ, mà maǹ na asɛ biɛ kii lɛa, á kiɛ̃ á n bɔ ǹ li, á wusoo á woo kele lɛ la a din sɔɔ̃. 16 Wasa bɛ́ á mɛ, Yezu a kialandɛnan lɛn nə́ gisĩ ǹ nə́ woo yǎa tà lɛ‐a. 17 Ǹ nə́ wɔ tà kuru ǹ goo ne, ǹ nə́ mu kurii giala kɔ, ǹ nə́ n yɔrɔ dia Kafaranaamu kiwi la, mà maǹ woe tà kio. Wɔlɔ tii dɔn gɔrɔ, bɛ̀ Yezu din tɔn dɔ ǹ li wa. 18 Piɛ̃ gole na á goã boe, tà mu lɛ goã bìn diɛ. 19 Ǹ nə́ mu kuru ǹ nə́ lui kilo sii hinlaa sooro kɛ miã, bɛ̀ ǹ yii bɛ́ Yezu ganaa tɔ we mu la die goo lɛ ganaa. Nyɛ́ɛ nə́ ǹ kũ. 20 Sɛnɛ, Yezu pɛ ǹ nɛ: «Ma din ni, ka baran nyɛ́ɛ baa wa!» 21 A na á goã ǹ gɔ́ɔ̃ nɛ mà ǹ Yezu saa ka goo lɛ nɛ, sɛnɛ, boɛɛn gɔrɔ, ǹ bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, goo lɛ dɔ tán ganaa walan. 22 A lɛawaa, zaman mɛn nə goã gole‐n tà kio, bɛn yiri goã a nɛ, mà mu kuru ǹ goo goon din sɔɔ̃ na á goã bǎã lɛ nɛ. Ǹ nə́ dɔ̃ mà Yezu da kun ka a kialandɛnan nɛ goo lɛ gɔ́ɔ̃‐n wa, bɛn man nə́ woo ǹ dinin sɔɔ̃nɔn. 23 Sɛnɛ, mu kuru ǹ goo kɔsɔn nə́ n toa Tiberiadi kiwi, Dɛnaa Yezu barka da buuru ganaa á kɔ ǹ la ǹ nə́ sɔ̃ bǎã mɛn nɛ ke lɛ‐n, ǹ nə́ daa ǹ nə́ diri bɛ la. 24 Zaman lɛ bɛ́ á yɛ mà Yezu ba walan wa, a kialandɛnan dɔn banban, ǹ nə́ wɔ bɛa goon lɛn nɛ, ǹ nə́ woo Kafaranaamu kiwi, mà maǹ woe giɛ Yezu li. 25 Ǹ bɛ́ ǹ nə́ yɛ tà kio, ǹ nə́ tɔ́n pɛ nɛ: «Mìinaa, ma nə́ n dɔ kànaa biĩ?» 26 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Man taãn pii ka nɛ, ka bɛ́ ka buuru sɔ̃ ka kã, bɛ lɛ na á toa, ka tá giɛ masɛ li, a bie ka ka n ka kaãbaa ǹ siin kɛn giala ma wa. 27 Màn‐bii mɛn bɛ́ ziziɛ̃, ka baran dí nya bɛ a lɛa wa, sɛnɛ, màn‐bii mɛn bɛ́ beleboe, a n nyin nyabaã koe, ka dí nya bɛ a lɛa. Bɛa màn‐bii kɛ lɛ, Min a Nɛgiĩ n koe, a giala, Díi Lawa din na á boo sii la ǹ pàã kɔ la.» 28 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ nɛ: «Wɔ doamaa nɛ wɔ wàa mɛn zɛnaa, bɛ n Lawa foo sii dí lɛa kəni?» 29 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Lawa foo sii dí n ka kɛ nɛ, a min mɛn lɛ dia, ka golee bɛ lɛ li.» 30 Ǹ nə́ Yezu lɛ si ǹ nə́ pɛ nɛ: Sɛnɛ, ma n boe la n wàa kaãbaa ǹ sii zɛnaa n nyaa wɔ‐n kəni wɔ tɔn golee n li? Wàa ǹ dí ni n ta nyɛɛ? 31 Wɔ digolon nə́ màn kɔ́n bii don a tɔ n «maánə», ka á bɛ́ kiɛ̃‐n Lawa a boo n kɛnɛn lɔn: «Á buuru kɔ́n kɔ ǹ la ǹ nə́ sɔ̃, bɛa buuru lɛ n boe lon.» 32 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Man taãn pii ka nɛ, Muizu bie á lon a buuru lɛ kɔ ka la wa, sɛnɛ, masɛ a Díi n lon a buuru taãn koe ka la. 33 A giala, màn mɛn bɛ́ á bɔ lon á daa yiikoonaabaa kɔ kanaa minin la, Lawa a buuru lɛ n ka bɛ nɛ.» 34 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ Yezu ni: «Dɛnaa, bǐɛ̃ kɔ n bɛa buuru kɛ lɛ kɔ wɔsɛn la baraabaraa!» 35 Yezu mà ǹ ganaa kɛnɛn: «Masɛ din nə yiikoonaabaa kɔ ǹ buuru lɛa. Bɛ̀ min mɛn daa masɛ li, bòo ba re bɛa dɛnaa kuĩ duduu wa, bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, mu boro a re bɛa dɛnaa kuĩ doo duduu wa. 36 Sɛnɛ, ma bɛ́ má pɛ ka nɛ, ka yii bɛ́ á masɛ yɛ, bɛ din tumaa kio, ka bɛ́ ka a golee ma li wa. 37 Maa Díi bɛ́ min mɛn tumaa koe masɛ la, bɛn tá re die ma li, bɛ̀ min mɛn dɔ daa ma li, ma a re bɛ kɔ́n lui wa. 38 A giala, ma bie má n toa lon má gisĩ ma din foo sii zɛnaa a lɛa wa, min mɛn bɛ́ á ma dia, man má daa bɛ lɛ foo sii zɛnaa. 39 A foo sii lɛ n ka kɛ nɛ: A min mɛnɛn kɔ masɛ la, ma nyan toa bɛn goon papaã wa, sɛnɛ, ma ǹ yii kaa kanaa a nya pinaa. 40 Maa Díi foo sii lɛ n ke sonbore: Bɛ̀ min mɛn ná a Nɛgiĩ yɛ, yǎa a golee li, bɛa dɛnaa nyin nyabaã yɛ. Masɛ dɔ n die bɛa dɛnaa yii kiɛ kanaa a nya pinaa.» 41 A kũ bɛ lɛ ganaa, Zuifun nə́ mɛ la ǹ nə́ boo zuzuũ da Yezu wɔ a paǹ li, a giala a na á pɛ mà Asɛ n buuru lɛa, màn mɛn nə́ n toa lon á gisĩ tán. 42 Ǹ nə́ goã pii kɛnɛn: «Zozɛfu a nɛgiĩ Yezu kɛ lɛ bie wa ya? Wɔ ba ǹ di laanka ǹ dan doɛ̃ wa? A n siɛ lɔn á pii kanna mà Asɛ na á n toa lon á gisĩ tán?» 43 Yezu tɔ́n wusoo á n lɛ da boo lɛ nɛ á pɛ ǹ nɛ: Ka boo zuzuũ pɛ kɔn nɛ kɛ lɛ da! 44 Min kɔ́n ba boe la a da masɛ li a din ganaa wa, maa Díi mɛn ma dia, yǎa bɛ lɛ diɛ zii. Ma dɔ á re bɛa dɛnaa yii kiɛ kanaa a nya pinaa. 45 A tá kiɛ̃‐n Lawa a boo gii‐dalin sɛ́wɔ nɛ: mà «Lawa á die min tumaa doree.» Min woo min á masɛ a Díi a da ǹ boo ma, a ná a doroo si, bɛa dɛnaa n die masɛ li. 46 A bie ka min na á masɛ a Díi yɛ ka a yii‐n wa. Min mɛn bɛ́ á bɔ a li á daa, bɛ lɛ din sɔɔ̃ ná á yɛ. 47 Masɛ n taãn pii ka nɛ, bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, nyin nyabaã n bɛa dɛnaa wɔ lɛa. 48 Man yiikoonaabaa kɔ ǹ buuru lɛa. 49 Ka digolon nə́ maánə sɔ̃ don, sɛnɛ, ǹ nə́ gã. 50 Buuru mɛn bɛ́ n toɛ lon gisĩ tán, bɛ n buuru lɛa, bɛ̀ min mɛn bɛ sɔ̃, ǹ dɛnaa a giɛ̃ wa. 51 Masɛ n yiikoonaabaa kɔ ǹ buuru lɛa, á n toa lon á gisĩ tán. Min mɛn bɛ́ re bɛa buuru lɛ soɛ̃, bɛa dɛnaa n goɛ̃ a yii n koo yǎa duduu. Buuru mɛn dɔ bɛ́ masɛ á re koe, masɛ din gɔ̀nɔn siĩn ni, á n kɔ, màn mɛn bɛ́ toɛ, kanaa minin nə yiikoonaabaa yɛ. 52 Bɛa boo lɛ taman yii, Zuifun nə́ bɔ ǹ nə́ mɛ la ǹ nə́ liere bibiɛ kɔ kɔn bii n ni, ǹ nə́ goã nɔ̀n didiɛ kɔn la mà bɛa giĩ kɛ nə n gɔ̀nɔn siĩn koe ǹsɛn la lɔn ǹsɛn nə sɔ̃? 53 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Man taãn pii ka nɛ: Bɛ̀ ka bie ka Min a Nɛgiĩ siĩn sɔ̃, ka a mà mi wa, ka a re yiikoonaabaa yii wa. 54 Bɛ̀ min mɛn masɛ siĩn sɔ̃, á ma mà mi, nyin nyabaã n bɛa dɛnaa wɔ lɛa, ma á die bɛa dɛnaa yii kiɛ kanaa a nya pinaa. 55 A giala, masɛ gɔ̀nɔn siĩn lɛ n màn‐bii taãn lɛa, ma mà lɛ n mi ǹ màn taãn lɛa. 56 Bɛ̀ min mɛn masɛ gɔ̀nɔn siĩn sɔ̃, á ma mà mi, man goɛ̃ kun ka bɛa dɛnaa nɛ, bɛa dɛnaa dɔ n goɛ̃ kun ka masɛ nɛ. 57 Maa Díi mɛn n ma dia, a din lɛ n yiikoonaabaa koe, ma yii n koo ka bɛ lɛ barka nɛ, bɛ̀ min mɛn n masɛ sɔ̃, bɛa dɛnaa dɔ yii n goɛ̃ koo miɛ ka masɛ barka nɛ. 58 Buuru mɛn lɛ bɔ lon á daa, a din lɛ n ke. Bɛ̀ min mɛn bɛa buuru lɛ sɔ̃, bɛa dɛnaa yii á die goɛ̃ koo yǎa duduu. Ka digolon nə́ buuru tɔrɔ kɔ́n sɔ̃ lɛlɛ, sɛnɛ, ǹ nə́ gã. A laanka bɛ a goon wa.» 59 Yezu doroon mɛnɛn kɔ minin la lɛsɔkɔn kion Kafaranaamu kiwi, bɛn lɛn man ka kɛn nɛ. 60 Yezu a kialandɛnaa gigiã ná a boo lɛ ma, bɛ kio, ǹ ná a giala kɔ ǹ nə́ goã pii mà bɛa boo kɛ á kaka dɛ! Mà die n boe la a lɛ kɔ kɛ ganaa? 61 Sɛnɛ, Yezu bɛ́ á dɔ̃ a din ganaa, mà a kialandɛnan man boo zuzuũ diɛ bɛ lɛ wɔ gɔn la, á pɛ ǹ nɛ: bɛ n kaa mìi ziziɛ̃ ǹ giala lɛa? 62 Bɛ̀ ka Min a Nɛgiĩ yɛ dii a lɛlɛ a giã ǹ bǎã‐n dɔn, ka tɔn nə n baa lɔn? 63 Lawa a Yiri Fu n yiikoonaabaa koe; minbuiin nɛ a boe la a sii kɔ́n bǐɛ̃ kɔ bɛ gɔ́ɔ̃‐n wa. Ma boon mɛnɛn pɛ ka nɛ, maǹ boe Lawa a Yiri Fu ni, bɛa boon lɛn man yiikoonaabaa koe. 64 Sɛnɛ, minin tɛnɛn tá ka bii ǹ ba golee li wa. (Min mɛnɛn bɛ́ ǹ goã golee Yezu li wa, á bɛa dɛnan dɔ̃ a giala kɔ waáraa gɔrɔ; min mɛn dɔ bɛ́ re koe a zɔ́ɔn la, á bɛ dɔ a dɛnaa dɔ̃.) 65 Á tɔ́n wusoo á pɛ: «Bɛ lɛ na á toa má pɛ ka‐n lɛn, máa min kɔ́n ba boe la a da masɛ li, bɛ̀ maa Díi na a pàã kɔ ǹ dɛnaa la wa.» 66 A kũ bɛ lɛ ganaa, a kialandɛnaa gigiã nə́ n na ǹ nə́ n bɔ a ganaa, ǹ ná a kɔmalɛ lɛ da. 67 Yezu tɔ́n pɛ dia dí‐a wole fulupaa lɛ nɛ: «Kasɛn dɔn, ka a li ka woo wa ya?» 68 Simɔn Piɛrɛ tɔ́n a lɛ si: «Dɛnaa, wɔsɛn man die woe die li? Nyin nyabaã kɔ ǹ boon lɛn maǹ nə n din gɔn. 69 Wɔsɛn nə́ golee li, wɔ́ dɔ̃ dɔn, wáa Lawa din a dia dí‐a wole sonbore ne n ne.» 70 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka dinin min fulupaa kɛ lɛ, ma din bie má ka yii gɔgɔɔ̃ wa? A laanka bɛ lɛ yii ni, kaa min goon nə Sɛtaan minbuiin lɛa!» 71 Kariyɔtin Simɔn a nɛ Zudaasi boo na á diɛ miɛ̃; a giala, a din lɛ n min fulupaa lɛ goon lɛa, die Yezu koe a zɔ́ɔn la.

7

1 Bɛ kio, Yezu goã n bibiĩ Galilee gána nɛ. Bibiə́ Zudee gána‐n goã kɔɔ̃n a ganaa wa, a giala, Zuifun pàãdɛnan man nə́ goã giɛ li mà ǹ dɛ. 2 Zuifun giã siã giulun zɔ́n diri. 3 Yezu ǹ dɔɔ̃nɔn nə́ tɔ́n pɛ nɛ: N ba boe la n goã kànaa wa. N ta Zudee gána nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, n kialandɛnan lɛn dɔn nə boo la, ǹ nə n siin lɛn yɛ. 4 Bɛ̀ n tá li minin nə n dɔ̃, n baran n zɛnaa ǹ sii duru wa. N bɛ́ ke bɛ miã siin kɛn zɛnɛɛ, a toa min tumaa nə n yɛ. 5 Sonbore ne, Yezu ǹ dɔɔ̃nɔn lɛn dininmaan nə goã golee li wa. 6 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Maa biikoo tɔn dɔ wa; biikoo din tumaa bɛ́ n siĩni kasɛn gɔn. 7 Kanaa minin ba boe la ǹ kasɛn baa zɔ́ɔ wa, sɛnɛ, masɛ, maǹ ma biɛ zɔ́ɔ, a giala, masɛ nə ǹ sɔ̀n pii, ǹ zɛnaa ǹ siin ba siĩn wa. 8 Ka wo zɔ́n kɛ lɛ ganaa. Masɛ ba re woe bɔrɔ sɛn wa, a giala, masɛ a biikoo tɔn dɔ wa.» 9 A na á bɛa boon lɛn da miɛ̃, á n zɔ̃ á goã Galilee. 10 Sɛnɛ, Yezu ǹ dɔɔ̃nɔn lɛn bɛ́ ǹ nə́ woo zɔ́n lɛ‐a, ǹ woo kio, Yezu dɔ́ yoo á zii saa á woo ka durii ni, a n din nyaa min ni wa. 11 Zuifun goledɛnan man nə́ goã giɛ li zɔ́n lɛ biikoo li, ǹ nə́ goã pii: «A n maa dinin koɛ?» 12 Zaman lɛ bii, minin man nə́ goã kɔn liere koe parsiini a wɔ gɔn la. Ǹ tɛn na á goã pii mà min sonbore ne, ǹ tɛn dɔ mà Aba, mà a n minin yiri siɛ̃. 13 Sɛnɛ, min kɔ́n yii goã we a n boo diɛ a wɔ gɔn la foaã wa, Zuifun goledɛnan lɛn lɛa. 14 Zɔ́n lɛ din bɛ́ a dɔ, Yezu woo Lawa a kion, á bɔ á mɛ la a n minin darɛɛ. 15 Bɛ kaãbaa da Zuifun lɛn ganaa, ǹ nə́ goã pii mà a n siɛ lɔn á bɛa siin kɛn doɛ̃ kɛnɛn, asɛ mɛn bɛ́ a n daraa min lon wa? 16 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Maa doɛ̃ kɛ lɛ bie boe masɛ din ni wa, min mɛn ma dia, bɛ lɛ na á kɔ ma la. 17 Bɛ̀ min mɛn tá li a Lawa foo sii zɛnaa, bɛa dɛnaa á die doɛ̃ bɛ̀ maa doɛ̃ lɛ n boe Lawa li, hinlaa masɛ dinmaa li. 18 Bɛ̀ min mɛn tá boo diɛ a din gɔn wìi a lɛa, bɛa dɛnaa n giɛ tɔ li. Sɛnɛ, min mɛn bɛ́ giɛ li mà a dia wole tɔ bɔ, bɛa dɛnaa n sonbore pii, gɔ́ɔ̃ tìbaa ba a lon wa. 19 Táa Muizu na á Lawa a dí‐pɛn lɛn kɔ ka dinin lɛn la? Sɛnɛ, ka kɔ́n bɛ́ ka a ǹ tamɛɛ wa. Ka n giɛ li dinin ka masɛ dɛ?» 20 Zaman lɛ tɔ́n pɛ nɛ: «Mànan manɛ n ganaa koɛ! Die n giɛ li a n dɛ?» 21 Yezu wusoo á n lɛ da boo lɛ nɛ á pɛ ǹ nɛ: «Masɛ n má sii goon din sɔɔ̃ zɛnaa ka yii‐n kànaa, bɛ lɛ n ka tumaa la paparɛ. 22 Muizu na á nɛgininin kuru ǹ landa koa, mà ka ǹ kuru ǹ yɛ lɛawaa kiwisi. Ta a na á kɔnpɛ ka susu ǹ pii pinaa nɛ, ka ǹ zɛnɛɛ. (A da yaa dinin Muizu bie á bɛa sii kɛ lɛ̀giala kɔ wa, ka dinin digolon manɛ.) 23 Bɛ̀ ka tá boe la ka nɛginin kuru susu ǹ pii pinaa, màn mɛn bɛ́ toɛ, Muizu dí mɛn pɛ kurii wɔ gɔn la ka baran bɛ ziziɛ̃ wa, wàa na á baa ka foo á yui masɛ li, a giala, masɛ n má minbuiin nɛ tumu a busu nya má bɔ a ganaa susu ǹ pii pinaa? 24 Ka baran ga sii lanlan ganaa ka kiri kuru wa. Ka kiri pepere wɔ!» 25 Zeruzalɛmu minin kɔnɔn man nə́ goã pii: «Minin bɛ́ giɛ giĩ mɛn lɛ li maǹ dɛ, a din lɛ bie ke wa ya? 26 Á ke boo diɛ zaman yɔrɔ‐a, ǹ ba boo kɔ́n dɔ diɛ‐n wa! Wɔa goledɛnan lɛn dinin bie ǹ nə́ dɔ̃ taãnɛ mà a n Minin Nyin‐sili lɛa sonbore wa le? 27 Kɛa giĩ ke, wɔsɛn tá a bɔ ǹ bǎã doɛ̃, sɛnɛ, bɛ̀ Minin Nyin‐sili lɛ á die ǹ mɛn waáraa, min kɔ́n din ba re a bɔ ǹ bǎã doɛ̃ wa.» 28 Yezu bɛ́ minin darɛɛ Lawa a kion, á n lɛn saa lon á pɛ: «Táa ka tá masɛ doɛ̃! Táa ka tá maa bɔ ǹ bǎã doɛ̃! Masɛ bie má daa ma din li wa. Sɛnɛ, min mɛn masɛ dia, sonbore‐pɛle ne, ǹ mɛn lɛ bɛ́ ka a doɛ̃ wa. 29 Sɛnɛ, masɛ á doɛ̃, a giala, man boe a din li, a din na á masɛ dia.» 30 Bɛ lɛ kio, ǹ nə́ ga Yezu kũ ǹ gɔn li. Sɛnɛ, min kɔ́n nə n gɔn da a ganaa wa, a giala, a biikoo tɔn dɔ wa. 31 Zaman lɛ bii, min gigiã golee li, ǹ nə́ goã pii: «Bɛ̀ Minin Nyin‐sili lɛ daa ǹ mɛn waáraa, Lawa nə n lɛ kɔ ka ǹ mɛn lɛ nɛ, a n die kaãbaa ǹ siin zɛnɛɛ a la giĩ kɛ wɔn manɛ?» 32 Minin bɛ́ ǹ nə́ goã boo zuzuũ mɛn diɛ Yezu wɔ gɔn la zaman lɛ bii, bɛ kaa Fariziɛ̃n too ne. Bɛ lɛ nɛ, wúlu‐bɔlen goledɛnan laanka Fariziɛ̃n nə́ garadin dia mà ǹ wo kũ. 33 Yezu tɔ́n pɛ: «Masɛ n kun ka nɛ biikoo boɛɛn gɔ́ɔ̃ nɛ, bɛ kio, min mɛn ma dia, ma á die wusii ma wo bɛ li. 34 Ka á re giɛ ma li, sɛnɛ, ka a re ma yii wa, a giala, masɛ bɛ́ bǎã mɛn nɛ, ka a boe la ka da walan wa.» 35 A kũ bɛ lɛ ganaa, Zuifun man nə́ goã pii kɔn nɛ, mà a n die woe maa kəni, ǹsɛn nə ǹ ba yii doo wa? Mà Zuifun mɛnɛn bɛ́ pɛsiɛ̃‐n bǎã kɔsɔn nɛ, mà a n die woe n doe kun bɛn nɛ, a Lawa doɛ̃baã wolen kɛn daraa kəni? 36 bɛa boo ke á da, a giala n ka wàa nɛ: «Ka á re giɛ ma li, sɛnɛ, ka a re ma yii wa,» «masɛ bɛ́ bǎã mɛn nɛ dɔn, kasɛn ba boe la ka da walan wa»? 37 Zɔ́n lɛ a nya pinaa, a din pinaa lɛ dɔ n zɔ́n lɛ a kɔɔ̃nbaa pinaa lɛa, Yezu yoo á golee lon á pɛ ka lɛn gole‐n kɛnɛn: «Bɛ̀ muboro tá min mɛn ganaa, ǹ dɛnaa da masɛ li a mu mi. 38 Bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, yiikoonaabaa kɔ ǹ mu á die bɛa dɛnaa foo basɛ̃, min kɔsɔ dɔ wɔ bǐɛ̃ kɔ a gɔ́ɔ̃ nɛ, ka mu bɛ́ n toɛ tà nɛ, a baa si a wo bǎã kɔsɔ dɔ bǐɛ̃ kɔ lɔn. Lawa a boo na á pɛ miɛ̃.» 39 (Yezu na á pɛ miɛ̃, á goã boo diɛ Lawa a Yiri Fu wɔ gɔn la, a goleemali wolen bɛ́ re ǹ mɛn yii. Sonbore, bɛa biikoo li, bɛ̀ Lawa a Yiri Fu tɔn nə n kɔ ǹ la wa, a giala, bɛ á zɛnɛɛ, bɛ̀ Lawa tɔn gugurubaa kɔ Yezu la bɔrɔ wa.) 40 Min mɛnɛn nə́ n too kɔ bɛa boon lɛn ganaa zaman lɛ bii, ǹ tɛn na á goã pii mà sonbore pɛ á sóɛ, mà Lawa a boo gii‐dali mɛn bɛ́ ǹsɛn tá n yii diɛ la, mà a din nə ke! 41 Ǹ tɛn dɔ na á goã pii mà Minin Nyin‐sili lɛ kaa, mà a din nə ke! Sɛnɛ, ǹ gialakunun dɔn man nə́ goã pii mà Minin Nyin‐sili lɛ á boe la a bɔ Galilee gána nɛ? 42 Mà Lawa a boo bie pii mà a n die kii Davida tɔrɔ biɛ, a yɛ Davida a kiwi Bɛtlehɛmu, wa ya? 43 Zaman lɛ na á n tala kɔn miɛ̃ Yezu taman yii. 44 Ǹ tɛnɛn man nə́ baa re kuĩ, sɛnɛ, min kɔ́n nə n gɔn da a ganaa wa. 45 Garadin lɛn nə́ wusoo ǹ nə́ woo dɔ wúlu‐bɔlen goledɛnan lɛn laanka Fariziɛ̃n lɛn li. Bɛn nə́ tɔ́n nɔ̀n da ǹ la mà wàa na á baa ǹ da ka Yezu lɛ‐n wa? 46 Garadin lɛn nə́ tɔ́n pɛ mà min kɔ́n din bin boo da ka giĩ kɛ bɛ lɔn wa! 47 Fariziɛ̃n lɛn nə́ tɔ́n pɛ ǹ nɛ mà a na á ǹ dɔn bebele ya? 48 wɔsɛn min yii guguru‐an bii, hinlaa Fariziɛ̃n bii, haalɛ min goon din yɛ á golee li? 49 bɛa zaman kɛ lɛ din sɔɔ̃ n ke, ǹ ba Muizu a landa siin doɛ̃ wa, Lawa nə́ ǹ daa! 50 Sɛnɛ, Fariziɛ̃n Nikodɛmu kɛ lɛ á woo Yezu li lɛlɛ, bɛ tɔ́n pɛ: 51 «A kɔnpɛ ka wɔsɛn landa nɛ, wɔa boe la wɔ dɔlɔ bɔ min ganaa, bɛ̀ wɔ ǹ dɛnaa lɛ gɔ́ɔ̃ ǹ boo ma bɔrɔ wa, wɔ́ n wɔ ǹ dɛnaa a zɛnaa ǹ sii dɔ̃ wa.» 52 Ǹ nə́ tɔ́n na a lɛ si ǹ nə́ pɛ mà a dɔ n Galilee gána min lɛa ya? Mà a ga Lawa a boo‐n doɛ̃, mà á re yii mà Lawa a boo gii‐dali kɔ́n bin bɔ Galilee wa. 53 [Bɛ kio, didie kiɛ̃ á woo piɛ.

8

1 Yezu dɔ kiɛ̃ á woo Olivie dan kele la. 2 Baayɛlɛ yiisoon ne, á wusoo á daa Lawa a kion. Zaman tumaa daa a li, á giã tán, á goã ǹ darɛɛ. 3 Landa sii‐daraalin laanka Fariziɛ̃n nə́ lɔ kɔ́n kũ naarɛbaa ǹ bǎã nɛ, ǹ nə́ daa‐n minbuiin lɛ tumaa yɔrɔ‐a, 4 ǹ nə́ pɛ Yezu‐n kɛnɛn: “Mìinaa, wɔsɛn man wɔ́ lɔ kɛ kũ naarɛbaa ǹ bǎã nɛ. 5 Dí‐pɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, Muizu na á pɛ, mà wɔ bɛ miã lɔn kɛn lɛn dɛ ka kɔlɔ nɛ. Nsɛ dɔ mà lɔn bɛ wɔ gɔn la?” 6 Maǹ nə́ bɛ pɛ miɛ̃ ǹ tá n diɛ a gɔ́ɔ̃ li, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ na a zɛ̀rɛbaa ǹ sii yɛ. Sɛnɛ, Yezu nə́ n zumə́, á bɔ á mɛ la á sɛ́wɔ kikiɛ̃ tán‐a ka a gòon ne. 7 Ǹ bɛ́ ǹ ba nɔ̀n‐diɛ lɛ lɛ diɛ wa, Yezu tɔ́n yoo á n tele lon á pɛ ǹ nɛ: “Min mɛn bɛ́ ka bii, a tɔn sii baraa zɛnaa duduu wa, bɛa dɛnaa dɛ ka kɔlɔ lɛ‐n bibinaa nɛ.” 8 Á wusoo á n zumə́ doo á sɛ́wɔ kikiɛ̃ tán. 9 Ǹ bɛa boon lɛn ma lɔn, ǹ nə́ n moɛ gogoon, a saa ǹ yii fulii‐an ganaa a wo ǹ kiodɛnan yaa. Yezu din sɔɔ̃ goã bǎã‐n bii‐a, kun ka lɔ lɛ‐n tɔn golee‐n a yɔrɔ‐a. 10 Yezu yoo á n tele lon á pɛ nɛ: “Lɔ lɛɛ, n biɛ‐kɔlen lɛn maa? Min kɔ́n dɔlɔ da n mìi‐n wa?” 11 Lɔ lɛ tɔ́n pɛ: Dɛnaa, min kɔ́n. Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Masɛ dɔ a dɔlɔ boe n ganaa wa. Woo, sɛnɛ, n nyan toa n sii baraa zɛnaa doo wa.”] 12 Yezu wusoo doo á boo gimə́ kɔsɔ da zaman lɛ nɛ, á pɛ: “Masɛ n kanaa a wɔlɔ fúlu lɛa. Bɛ̀ min mɛn tá koe masɛ kio lɛ, bɛa dɛnaa a die tɔ we wɔlɔ tì li wa. Wɔlɔ fulu mɛn bɛ́ toɛ min yiikoonaabaa yɛ, bɛa dɛnaa á die bɛ yii.” 13 Fariziɛ̃n nə́ tɔ́n pɛ nɛ mà a n siére biɛ a dinmaa wɔ gɔn la! Mà a bɛ́ boo mɛn diɛ, mà ǹsɛn ba sii taãn lɛa wa. 14 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Sonbore ne, masɛ n siére biɛ masɛ din wɔ gɔn la, sɛnɛ, ma bɛ màn mɛn pii, taãn nɛ. A giala, ma tá ma din a bɔ ǹ bǎã doɛ̃, ma tá maa woo ǹ bǎã dɔ doɛ̃. Sɛnɛ, kasɛn kɛn, ka a maa bɔ ǹ bǎã doɛ̃ wa, ka a maa woo ǹ bǎã dɔ doɛ̃ wa. 15 Ka n kiri we ka minbuiin nɛbaa nɛ; masɛ a kiri we min kɔ́n ganaa wa. 16 Bɛ din tumaa kio, bɛ̀ masɛ n kiri we min ganaa, man kiri pepere we, a giala, ma din sɔɔ̃ bie wa. Maa Díi mɛn ma dia, bɛ tá kun ka ma nɛ. 17 Ka dinin landa sɛ́wɔ gɔ́ɔ̃ nɛ, a tá kiɛ̃‐n, mà min paa a siérebaa ǹ boo á boe la a n si sonbore lɛa. 18 Masɛ n siére biɛ ma din wɔ gɔn la, maa Díi mɛn ma dia, bɛ dɔ n siére biɛ maa wɔ gɔn la.” 19 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da Yezu la: n Díi lɛ dɔ n maa? Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ka a masɛ doɛ̃ wa, ka a maa Díi dɔ doɛ̃ wa. Bɛ̀ ka ǹ ka masɛ dɔ̃, bɛ̀ ka á maa Díi dɔ doɛ̃.” 20 Yezu na á bɛa boon lɛn da Lawa a kion, bɛ̀ á bɛ́ Lawa gɔ ǹ wɔrɔ si ǹ mànan bǎã nɛ minin darɛɛ. Min kɔ́n nə n gɔn da a ganaa wa, a giala, a biikoo tɔn dɔ wa. 21 Yezu wusoo á pɛ ǹ nɛ: “Man die woe. Ka tá re giɛ ma li, sɛnɛ, ka tá re giɛ̃ ka kaa sii baraa nɛ ka mìi ni. Ma bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, ka a boe la ka wo walan wa.” 22 Zuifun nə́ tɔ́n pɛ: “N bɛ́ pii mà nsɛ bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, mà wɔsɛn ba boe la wɔ wo walan wa, din‐dɛ nə n gɔ́ɔ̃‐n koɛ?” 23 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ka ǹ tán minin lɛa, masɛ n lon min lɛa. Ka n kanaa minbuiinin lɛa, masɛ bie kanaa minbuiin lɛa wa. 24 Bɛ lɛ na á toa, má pɛ ka nɛ, máa ka tá re giɛ̃ ka kaa sii baraan nɛ ka mìi ni. Masɛ bɛ́ min mɛn lɛa, bɛ̀ ka a ma doɛ̃ bɛ lɛa wa, ka á re giɛ̃ ka kaa sii baraan nɛ ka mìi ni.” 25 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ mà asɛ n die lɛa bɔrɔ? Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Masɛ bɛ́ boo mɛn lɛ pii ka nɛ baraabaraa, haalɛ a saa a giala kɔ waáraa ganaa, bɛ lɛ nɛ. 26 Ka dinin wɔ paǹ li, boo gigiã tá masɛ lɛ‐n ma pɛ ka nɛ, ma kiri dɔ wɔ ka ganaa sii gigiã a lɛa. Sɛnɛ, min mɛn masɛ dia, sonbore‐pɛle ne. Ma boo mɛn ma a li, man bɛ lɛ pii kanaa minbuiinin manɛ.” 27 Ǹ na a giala ma mà a n Díi Lawa boo diɛ ǹ nɛ wa. 28 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ ká Min a Nɛgiĩ dere gɔn ganaa lon ǹ mɛn waáraa, ma bɛ́ min mɛn lɛa, ka á re doɛ̃ mà man bɛ lɛa. Ka á re doɛ̃ dɔn mà ma ba sii kɔ́n zɛnɛɛ ma din gɔn wìi a lɛa wa. Maa Díi ma daraa màn mɛn ganaa, man bɛ lɛ pii. 29 Min mɛn ma dia, a tá kun ka ma nɛ. A ma toa ma din sɔɔ̃ wa, a giala, ma tá a foo sii zɛnɛɛ biikoo tumaa waáraa.” 30 Yezu bɛ́ bɛa boon lɛn diɛ miɛ̃, min gigiã golee li. 31 Zuifun mɛnɛn nə golee Yezu li, á tɔ́n pɛ bɛn lɛn manɛ: “Bɛ̀ ka lɛ kɔ ka masɛ a boo si, ka ǹ maa kialandɛnan lɛa taãn‐taãnɛ. 32 Bɛ lɛ n die toɛ ka sonbore dɔ̃, sonbore lɛ dɔ n die toɛ ka goã ka dinin gɔn wìi a lɛa.” 33 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ Yezu ni: “Wɔsɛn man Abrahamu tɔrɔn lɛa, min kɔ́n bin wɔsɛn baa bɛ̀rɛ lɛa wa. A n siɛ lɔn n tá pii mà wɔ á re goɛ̃ wɔ dinin gɔn wìi a lɛa?” 34 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Man taãn pii ka nɛ, min mɛn bɛ́ sii baraa zɛnɛɛ, bɛa dɛnaa n sii baraa a bɛ̀rɛ lɛa. 35 Bɛ̀rɛ ba giɛ̃ kun ka kion minin ni biikoo tumaa waáraa wa. Sɛnɛ, min mɛn bɛ́ kion lɛ a nɛ lɛa, bɛ n giɛ̃ kun ka kion minin ni biikoo tumaa waáraa. 36 Bɛ̀ masɛ Lawa a Nɛgiĩ ka si ma ka kaa, ka á re goɛ̃ tá ma din gɔn wìi a lɛa wole taãnan lɛa. 37 Ka n Abrahamu tɔrɔn lɛa, ma á bɛ doɛ̃. Sɛnɛ, ka n giɛ li ka tá masɛ dii, a giala, maa boo lɛ na a ba ka foo sii wa. 38 Ma sii mɛn yɛ maa Díi li, man bɛ lɛ pii. Sɛnɛ, ka dɔn nə màn mɛn ma kaa díi li, ka ǹ bɛ lɛ zɛnɛɛ!” 39 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ Yezu ni: Abrahamu n, wɔsɛn díi lɛa. Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ ka ǹ Abrahamu a nɛnyaanan lɛa sonbore, ka kɔ Abrahamu a zɛnaa ǹ siin lɛ. 40 Masɛ sonbore mɛn ma Lawa li, man má bɛ lɛ pɛ ka nɛ; sɛnɛ, ka ǹ giɛ li ka tá masɛ din dii kanna. Abrahamu bɛ miã zɛnaa wa koe! 41 Sɛnɛ, kasɛn man koe ka di a zɛnaa ǹ siin lɛ.” Ǹ nə́ tɔ́n pɛ Yezu ni: “Kikio nɛn bie ka wɔsɛn nɛ wa dɛ! Wɔsɛn Díi n goon toto din sɔɔ̃, bɛ n ka Lawa nɛ.” 42 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ Lawa n kaa Díi lɛa sonbore, bɛ̀ ka á masɛ narɛ. A giala, masɛ n má bɔ Lawa li má daa. Ma bie má daa ma din gɔn wìi a lɛa wa, a din na á ma dia. 43 Wàa na á baa ka ba maa boo giala miɛ wa? A giala, ka a boe la ka n too kɔ masɛ a boo ganaa wa. 44 Kaa díi n ka Sɛtaan nɛ, ka ǹ giɛ li ka kaa díi foo sii zɛnaa. A kũ kanaa a giala kɔ waáraa ganaa, a dí n ka gɛ̀ dɛ nɛ. A lɛ kɔ sonbore ganaa wa, a giala, sonbore kɔ́n ba a gɔ́ɔ̃‐n wa. Bɛ̀ á soɛ boe, a din lɛ mui sii na á zɛnɛɛ, a giala, a n soɛ‐bɔle lɛa, soɛ a díi dɔ nɛ. 45 Sɛnɛ, masɛ bɛ́ sonbore pii, bɛ lɛ nɛ ka ba golee ma li wa. 46 Die n ka bii, bɛ́ n boe la a masɛ Yezu a sii baraa zɛnaa nyaa? Bɛ̀ masɛ á sonbore pii, wàa dɔ na á baa ka a golee ma li wa? 47 Min mɛn bɛ́ Lawa wɔ lɛa, bɛa dɛnaa nə n too koe Lawa a boo li. Ka bɛ́ ka a Lawa wɔn lɛa wa, bɛ lɛ nɛ, ka a n too koe masɛ lon wa.” 48 Zuifun nə́ tɔ́n pɛ Yezu ni mà Sonbore tá ǹsɛn lon ǹsɛn nə pɛ, mà á baraa ka Samarii min bɛ́ lɔn, mà mànan man a ganaa. 49 Yezu nə́ n lɛ si á pɛ ǹ nɛ: “Aba, mànan bie masɛ ganaa wa. Man maa Díi guguru koe, sɛnɛ, kasɛn man masɛ dɔ puusə koe! 50 Masɛ dinmaa bie giɛ tɔ li wa. Min tan, a tá masɛ tɔ boe, a din lɛ dɔ n kiri kuri. 51 Man taãn pii ka nɛ, bɛ̀ min mɛn masɛ a boo si, bɛa dɛnaa a giɛ̃ duduu wa.” 52 Zuifun nə́ tɔ́n pɛ nɛ: “Sisia kəni, wɔ́ dɔ̃ wáa mànan manə n ganaa! Abrahamu gã, Lawa a boo gii‐dalin dɔn nə́ gã, nsɛ dɔ nə n daa ń tá pii mà bɛ̀ min mɛn nə nsɛ a boo si, mà bɛa dɛnaa a giɛ̃ duduu wa. 53 Wɔsɛn digolo Abrahamu mɛn bɛ́ á gã, nsɛ n gole n la bɛ‐n kən le? Lawa a boo gii‐dalin dinin nə́ gã. Nsɛ nə n din biɛ wàa lɛa bɔrɔ?” 54 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ masɛ nə n din laakalɛɛ, ga tɔ li kooro n ka bɛ nɛ. Maa Díi kɛ lɛ ka tá pii mà kasɛn Lawa nɛ, a da yaa ka n ka a doɛ̃ wa, bɛ lɛ n masɛ tɔ boe. Ma á doɛ̃. Bɛ̀ má pɛ máa ma a doɛ̃ wa, masɛ dɔ n soɛ‐bɔle lɛa ka ka dɔn bɛ́ lɔn. Sɛnɛ, masɛ á doɛ̃, ma tá a boo dɔ sii. 56 Ka digolo Abrahamu kɛ lɛ, ka lɛ n paraa‐n a tɔ ganaa, á goã n nyɛnyɛɛ, a ná a yiri ni mà a tá re masɛ a biikoo yii. Á yɛ, a foo kɔɔ̃n kɔ parsiini.” 57 Bɛa boo lɛ taman yii, Zuifun nə́ pɛ Yezu ni: nsɛ din nə tɔn dɔ lɛ̀ posooro bɔrɔ wa,n lɛ n boe mà wɔsɛn digolo Abrahamu yɛ! 58 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Man taãn pii ka nɛ, Abrahamu laan bɛ̀ a yɛ, bɛ̀ masɛ tan.” 59 Bɛa boo lɛ taman yii, ǹ nə́ kɔlɔn goa mà maǹ Yezu dii ni. Sɛnɛ, á n duru á soo á n bɔ Lawa a kion.

9

1 Yezu bɛ́ kiɛ̃, á giĩ goon yɛ, a yii tere‐amaa na á yɛ. 2 A kialandɛnan nə́ tɔ́n nɔ̀n kɛ da la kɛnɛn: “Mìinaa, wàa na á baa giĩ kɛ yɛ yii tere‐a lɛa? A din a sii baraa taman yii‐n hinlaa a yɛ wolen wɔ nɛ?” 3 Yezu tɔ́n pɛ: “A din sii bie wa, a yɛ wolen dɔn sii bie wa. Sɛnɛ, a na á yɛ miɛ̃, màn mɛn bɛ́ toɛ, Lawa ná a din a boo sii la nyaa minin manɛ. 4 Bɛ̀ lɛ̀ waa lɔn, dí‐nyalin maǹ nə ǹ dí nyɛɛ, bɛ̀ wɔlɔ baa tii. Wɔsɛn dɔn doamaa nɛ, wɔ masɛ a dia wole a din nya miɛ̃. A giala, min kɔ́n ba re boe la a dí nya tèlò‐n wa. 5 A masɛ toa kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, masɛ na a bólon fúlu lɛa.” 6 Bɛa boon lɛn diɛ kio, Yezu sɛ̀ kaa tán, á lɔlɔkɔn‐a ka tii ni á bɛrɛɛ baa, á bɔ á lɔ yii tere‐a lɛ yiin ganaa, 7 á pɛ nɛ: “Mu nyankɔrɔ mɛn bɛ́ ǹ tá bíi Silowee wo n yii pii bɛ nɛ (bɛ giala mà dia dí‐a wole), .” Yii tere‐a lɛ woo walan, á n yii pii, a bɛ́ n bɔyɛɛ die bɛ̀ a yii n wɔlɔ yii. 8 Ǹ miãkɛnɛn laanka min mɛnɛn bɛ́ goɛ̃ bɛ̀ ǹ yɛ, ǹ nə́ doɛ̃ nyankɔle lɛa, bɛn man nə́ goã pii mà giĩ kɛ lɛ goɛ̃ giɛ̃ tán‐a bɛ̀ a nyankɔ, mà a din lɛ bie ke wa? 9 Min tɛn mà a din ni. Ǹ tɛn dɔ mà asɛ bie wa. Mà a bɔ kɔn li wole ne. Sɛnɛ, a dinmaa na á goã a foaãbaa pii mà asɛ din ni. 10 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da la mà bɛ̀ a din ni, mà a yiin kɛn man nə́ saa lɔn ǹ nə́ n bũ? 11 Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ kɛnɛn: “Ǹ bɛ́ giĩ mɛn bíi Yezu, bɛ lɛ na á bɛrɛɛ zɛnaa á lɔ ma yiin ganaa, á pɛ ma nɛ mà ma wo n yii pii Silowee mu nyankɔrɔ nɛ. Ma dɔ́ woo walan má n yii pii, ma yiin nə́ n bũ.” 12 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da la mà bɛa giĩ lɛ n maa? Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ: masɛ a doɛ̃ wa. 13 Minin nə́ yii tere‐a zizi lɛ kũ ǹ nə́ woo ne Fariziɛ̃n li. 14 A da yaa, susu ǹ pii pinaa nɛ, Yezu bɛrɛɛ zɛnaa á giĩ lɛ yiin bũ. 15 Fariziɛ̃n dɔn nə́ nɔ̀n da la. mà a yii lɛ na á saa lɔn á wɔlɔ yii sisia. Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ, Yezu na á bɛrɛɛ lɔ masɛ yiin ganaa, masɛ nə́ n yii pii, bɛ lɛ nɛ masɛ yii á wɔlɔ yii sisia. 16 Bɛ lɛ nɛ, Fariziɛ̃n lɛn tɛnɛn nə́ goã pii mà Lawa din bie á kɛa giĩ kɛ dia wa, a giala, mà a ba susu ǹ pii tamaɛ wa. Sɛnɛ, ǹ tɛn dɔ na á goã pii mà bɛ̀ sii baraa zɛnaa li ni, mà á n siɛ lɔn a boo la a kaãbaa ǹ siin kɛn miãn zɛnaa? Ǹ lɛ kaa kɔn para‐a. 17 Fariziɛ̃n nə́ wusoo ǹ nə́ nɔ̀n da yii tere‐a zizi lɛ la kɛnɛn: “A bɛ́ á n dɔ yiin bũ, man wàa mɛn boo diɛ a wɔ gɔn la?” Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ mà Lawa a boo gii‐dali ni. 18 Sɛnɛ, Zuifun goledɛnan nə waa la, mà giĩ lɛ na á goã yii tere‐a lɛa lɛlɛ, mà a yii na á n bũ sisia wa, yǎa ǹ na a yɛ wolen bíi, 19 ǹ nə́ nɔ̀n da ǹ la: “Ka bɛ́ pii mà kaa nɛ mɛn na á yɛ yii tere‐a lɛa, a din lɛ n ke koɛ? Wàa na á toa a yii n wɔlɔ yii kanna?” 20 A yɛ wolen lɛn nə́ tɔ́n pɛ ǹ nɛ kɛnɛn: “Wɔsɛn tá doɛ̃ wáa wɔ dinin nɛ nɛ, a na á yɛ yii tere‐a lɛa. 21 Sɛnɛ, màn mɛn toa a yii n wɔlɔ yii kanna, wɔ a bɛ doɛ̃ wa. Min mɛn na a yiin bũ, wɔ a doɛ̃ wa. Nɛnyaan bie doo wa, á boe la a min lɛ si, ka nɔ̀n da a din la.” 22 A yɛ wolen lɛn man nə́ pɛ miɛ̃, a giala, maǹ nə́ goã nyɛ́ɛ biɛ Zuifun goledɛnan lɛn manɛ. A giala, bɛn nə́ saa lɛlɛ ǹ nə́ n lɛ kaa kun, mà bɛ̀ min mɛn nə́ pɛ mà Yezu n Minin Nyin‐sili lɛa, mà maǹ die bɛa dɛnaa lui, ǹ ba toɛ a da lɛsɔkɔn kion doo wa. 23 Bɛ lɛ na á toa, a yɛ wolen lɛn nə́ pɛ: mà “Nɛnyaan bie doo wa, mà ǹ nɔ̀n da a din la.” 24 Fariziɛ̃n nə́ yii tere‐a zizi lɛ bíi doo ka a paabaa ǹ wɔ nɛ, ǹ nə́ pɛ nɛ: “Nyɛ́ɛ baa Lawa yii ni, n sonbore pɛ dɛ! Wɔsɛn tá doɛ̃ wáa giĩ kɛ lɛ n sii baraa zɛnaali lɛa.” 25 Giĩ lɛ tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ sii baraa zɛnaali ni, masɛ a doɛ̃ sɛn wa. Sɛnɛ, masɛ n sii goon doɛ̃: Masɛ n má goã yii tere‐a lɛa, sɛnɛ, ma yii á wɔlɔ yii sisia.” 26 Fariziɛ̃n lɛn nə́ tɔ́n nɔ̀n da la: “A na á wàa zɛnaa n nɛ? A na á n yiin lɛn bũ lɔn?” 27 Giĩ lɛ tɔ́n pɛ ǹ nɛ kɛnɛn: “Má a yɔrɔ pɛ ka nɛ á nya dɔn, sɛnɛ, ka bɛ́ ka n too kɔ masɛ lon wa! Wàa na á baa ka tá li ka ma doo? Hinlaa ka dɔn man giɛ li, ka n baa a kialandɛnan lɛa dinin hɛ̃!” 28 Fariziɛ̃n nə́ nɔmaa ǹ nə́ sɔ kakaa la, ǹ nə́ goã pii: “N din kɛ lɛ n bɛa giĩ lɛ a kialandɛnaa lɛa! Wɔsɛn man Muizu kio. 29 Wɔsɛn tá doɛ̃ wáa Lawa boo da ka Muizu ni, sɛnɛ, giĩ kɛ lɛ sɛ, wɔsɛn ba a bɔ ǹ bǎã doɛ̃ dinin wa!” 30 Yii tere‐a zizi lɛ tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Sii kaka n ka kɛ‐n dɛ! Ka ba a bɔ ǹ bǎã doɛ̃ wa, a da yaa á masɛ dɔ yii bũ! 31 Min tumaa á doɛ̃ mà Lawa ba sii baraa zɛnaalin lɛ sii wa. Sɛnɛ, bɛ̀ min mɛn tá nyɛ́ɛ biɛ a yii ni, a na a foo sii zɛnɛɛ, a n bɛa dɛnaa lɛ sii. 32 Wɔsɛn nə tɔn ma bɔrɔ, mà min na á yɛ yii tere‐a lɛa min ná a yii bũ wa. 33 Bɛ̀ giĩ kɛ lɛ bie boe Lawa li wa, bɛ̀ a boe la a sii kɔ́n zɛnaa wa.” 34 Ǹ nə́ tɔ́n pɛ yii tere‐a zizi lɛ nɛ: “Ma nə n yɛ sii baraa zɛnaali lɛa, ma nə n daa wɔsɛn dɔn daraa a ganaa kəni!” Bɛ kio, ǹ nə́ loo ǹ nə́ bɔ lɛsɔkɔn kion lɛ nɛ. 35 Yezu ma mà ǹ nə́ giĩ lɛ loo. Á tɔn daa yaa ǹ kɔ́n pinaa, á pɛ nɛ: “Nsɛ kɛ lɛ, n golee Min a Nɛgiĩ li?” 36 Giĩ lɛ tɔn nɔ̀n da la: “Die n ka bɛ nɛ, Dɛnaa, a pɛ ma nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, ma golee li.” 37 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “N yii yɛ dɔn, ma din lɛ n ke boo diɛ n nɛ.” 38 Giĩ lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni: “Dɛnaa, ma golee n li.” Bɛ kio, á kaa tán‐a a giulun a ná a guguru kɔ. 39 Yezu tɔ́n pɛ kəni: “Man má daa kanaa kɛ lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ kiri wɔ a lɛa, màn mɛn bɛ́ toɛ, min mɛnɛn bɛ́ yii tere‐an lɛa, bɛn yii wɔlɔ yɛ, min mɛnɛn bɛ́ yii wɔlɔ yɛlen lɛa, bɛn yii tã.” 40 Fariziɛ̃n mɛnɛn bɛ́ kun ni, ǹ nə́ bɛa boo lɛ ma, bɛn nə́ tɔ́n pɛ: “Sii n kəni, wɔsɛn dɔn man yii tere‐an lɛa kən le?” 41 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Bɛ̀ ka n yii tere‐an lɛa, bɛ̀ sii ba ka mìi‐n wa. Sɛnɛ, haalɛ tɔn pelo, ka n pii mà kasɛn yii á wɔlɔ yii, bɛ lɛ na á toa, kaa sii baraa tá tɔ́n ka mìi ni.”

10

1 Yezu pɛ: “Man taãn pii ka nɛ, min mɛn bɛ́ a ba we sèren kion ka a kiɛnlɛ‐n wa, yǎa a kungɔn nɛ, wurumu n ka bɛa dɛnaa nɛ, mɛnaa minin la wole ne. 2 Sɛnɛ, min mɛn bɛ́ we ka kiɛnlɛ nɛ, sèren lɛn lɛduə̃li n ka bɛ nɛ. 3 Kiɛnlɛ‐lɛduə̃li n kiɛnlɛ buĩ bɛ lɛ nɛ, sèren lɛn manə n too koe bɛ lɛn li. Ǹ mɛnɛn bɛ́ a wɔn lɛa, a nə ǹ gogoonmaa bíi ka a tɔ nɛ, a soo ǹ ne kanaa. 4 Bɛ̀ á soo ka ǹ tumaa nɛ ǹ mɛn waáraa, a n miɛ ǹ nyɛɛnɛ, ǹ dɔn man koe a kio lɛ, a giala, ǹ tá a lɛn doɛ̃. 5 Ǹ bɛ́ ǹ ba min mɛn doɛ̃ wa, ǹ ba koe bɛ lɛ duduu wa, maǹ baa din sii bɛa dɛnaa nyɛɛnɛ, a giala, ǹ ba a lɛn doɛ̃ wa.” 6 Yezu na á bɛa boo gimə́ kɛ lɛ da ǹ nɛ, sɛnɛ, a bɛ́ màn mɛn giala pii, ǹ dɔ̃ wa. 7 Yezu wusoo á pɛ doo: “Man taãn pii ka nɛ, masɛ n sèren kiɛnlɛ lɛa. 8 Min mɛn din tumaa da masɛ nyɛɛnɛ, wurumunun man ka bɛa dɛnan nɛ, mɛnaa minin la wolen manɛ ǹ nɛ. Sèren lɛn nə ǹ too kɔ ǹ lon wa. 9 Masɛ n kiɛnlɛ lɛa. Bɛ̀ min mɛn nə́ bɔ ka masɛ nɛ á tɔ́n wɔ kion, ka sèren bɛ́ boe ka kiɛnlɛ‐n lɔn bɛ̀ ǹ tɔn wɔ kion, bɛa dɛnaa á die kirisibiɛ. Á die we bɛ̀ a soo, á die a too ǹ màn‐bii dɔ yii. 10 Wurumu n die wurumubaa tɔ‐a, ka gɛ̀ dɛ nɛ, ka basaã kɔ nɛ. Sɛnɛ, masɛ n má daa, màn mɛn bɛ́ toɛ, minbuiinin nə nyin nyabaã yɛ, ǹ yɛ ka a bɛ́ lɔn. 11 Masɛ n sèren‐lɛduə̃li sonbore lɛa. Sèren‐lɛduə̃li sonbore nə n din koe a sèren lɛa. 12 Min mɛn bɛ́ sèren lɛduĩ giɛ saraa li, a ná a ba sèren lɛn lɛduə̃li taãn lɛa wa, sèren lɛn dɔn nə́ ǹ ba a wɔn lɛa wa, bɛ̀ bɛa dɛnaa don gin yɛ die, a n sèren lɛn toɛ walan, a n gòã da baa nɛ. Don gin lɛ nə ǹ tɛn kuĩ, gialakunun kɛn nə baa si ǹ sasawaa kɔn. 13 A n baa sii, a giala, a n giɛ a saraa din sɔɔ̃ li, sèren kɛn bie a yii li ǹ sii lɛa wa. 14 Masɛ n sèren‐lɛduə̃li sonbore lɛa. Maa Díi bɛ́ ma doɛ̃ lɔn ke, masɛ dɔ bɛ́ maa Díi doɛ̃ lɔn ke, min mɛnɛn bɛ́ masɛ wɔn lɛa, masɛ dɔ n bɛn lɛn doɛ̃ miɛ̃, ǹ dɔn man masɛ doɛ̃ miɛ̃, ka sèren‐lɛduə̃li bɛ́ a sèren doɛ̃ lɔn, ka sèren dɔn bɛ́ ǹ lɛduə̃li doɛ̃ lɔn. Ma nə n din koe bɛn lɛn lɛa. 16 Maa sère kɔsɔn dɔn tan, ǹ ba kion kɛ‐n wa, ma doamaa nɛ, ma da ka bɛn dɔn nɛ ma ǹ kaa a nɛ. Ǹ tá re ma bɔlɔ miɛ, ǹ tumaa nə́ n baa tɔɔ kuru goon toto lɛa, ǹ lɛduə̃li goã goon toto. 17 Maa Díi tá ma narɛ, a giala, masɛ n ma din nyin koe, màn mɛn bɛ́ toɛ, ma wusoo ma si. 18 Min bie sii ma la wa dɛ. Man boe ma din ni ma á koe. Pàã tá ma lon ma bɔ ma din ni ma kɔ, pàã tá ma lon dɔn ma wusoo ma si. Maa Díi dí mɛn pɛ ma nɛ, a din lɛ n bɛ nɛ.” 19 Bɛa boon lɛn man nə́ toa, Zuifun lɛn lɛ wusoo á kaa kɔn para‐a. 20 Ǹ gigiã na á goã pii mà mànan man a ganaa! Mà a boo yɔrɔ banban! Mà ǹsɛn nə n too kɔ a lon ǹ baa lɔn? 21 Sɛnɛ, ǹ gialakunun man nə́ goã pii mà nɔ̀ɔndɛnan boo da ǹ gɔn bie ke wa dɛ. Mà nɔ̀ɔnɔn tá boe la ǹ yii tere‐a yiin bũ koɛ? 22 Nyan waáraa, Zuifun man gɔ̀ bɔ Lawa a kion‐a a zɔ́n zɛnɛɛ Zeruzalɛmu kiwi. 23 Salomɔn a siã bǎã mɛn bɛ́ Lawa a kion a sumu‐n, Yezu goã n bibiĩ bɛ giulun. 24 Zuifun nə́ woo a lɛnpɛnɛ, ǹ nə́ pɛ nɛ mà a n die toɛ ǹsɛn nə n yii da miɛ̃ yǎa biĩ? Mà Minin Nyin‐sili lɛ, mà bɛ̀ a din ni, mà a pɛ ǹsɛn manɛ foaãnɛ! 25 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ma bɛ́ má pɛ ka‐n lɛlɛ, ka bɛ́ ka a golee ma li wa. Ma bɛ́ dín mɛnɛn nyɛɛ ka maa Díi tɔ‐n ke, bɛn lɛn man siérebaa ǹ siin lɛa maa wɔ gɔn la. 26 Sɛnɛ, ka a golee masɛ li wa, a giala, ka a kun ka masɛ a sèren lɛn nɛ wa. 27 Maa sèren lɛn tá ma bɔlɔ miɛ. Ma tá ǹ doɛ̃, ǹ tá koe ma lɛ. 28 Man nyin nyabaã koe ǹ la, ǹ ba re giɛ̃ duduu wa. Min kɔ́n dɔ a re boe la a ǹ kũ a ǹ si ma la wa. 29 Maa Díi mɛn nə́ ǹ kɔ ma la, bɛ á gole á la màn din tumaa nɛ, pàã dɔ ba min kɔ́n lon, a màn kũ a si Díi Lawa la wa. 30 Ma laanka maa Díi ni, wɔ n goon toto.” 31 Zuifun nə́ wusoo ǹ nə́ kɔlɔn goa doo, mà ǹsɛn man dii ni. 32 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Má sii sonbore gigiã zɛnaa ka dinin yɔrɔ‐a ka maa Díi pàã nɛ. Ka ǹ giɛ li ka tá masɛ dii ka kɔlɔ nɛ, bɛa zɛnaa ǹ siin kɛn lɛn mɛn taman yii?” 33 Zuifun nə́ tɔ́n pɛ nɛ mà ǹsɛn bie giɛ li ǹ dɛ ka kɔlɔ nɛ, sii sonbore zɛnaa taman yii wa, sɛnɛ, mà Lawa tɔ ziziɛ̃ ǹ boo na á toa, ǹsɛn tá giɛ li ǹ dɛ ka kɔlɔ nɛ. Mà a giala, mà asɛ din minbuiin nɛ kɛ nə n din biɛ Lawa lɛa. 34 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “A ba kiɛ̃ nɛ ka dinin dí‐pɛ sɛ́wɔ lɛ nɛ mà Lawa na á pɛ mà “ka ǹ lawan lɛa” wa ya? 35 Lawa a boo bɛ́ màn mɛn pii, ka á doɛ̃, mà min kɔ́n ba boe la a bɛ sàabaa wa. Lawa na a dí‐pɛn lɛn kɔ min mɛnɛn la bibinaa nɛ, á ǹ baa sii yɔrɔ‐bɔlen lɛa, a n bɛn lɛn bíi mà "lawan". 36 Sɛnɛ, Lawa bɛ́ á masɛ mɛn bɔ, á ma dia kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, a n siɛ lɔn ka tá pii, mà masɛ n Lawa tɔ ziziɛ̃, a giala, mà man má pɛ mà man Lawa a Nɛgiĩ lɛa? 37 Bɛ̀ ma ba maa Díi a nya ǹ dín nyɛɛ wa, ka baran golee masɛ li wa! 38 Sɛnɛ, bɛ̀ ma tá bɛn nyɛɛ, haalɛ ta ka ba re golee masɛ li wa, ka waa bɛa zɛnaa ǹ siin lɛn sɛn la, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka dɔ̃ taãn‐taãnɛ, mà maa Díi tá kun ka ma nɛ, ka masɛ dɔ bɛ́ kun ka maa Díi‐n lɔn.” 39 Bɛ kio, ǹ nə́ wusoo ǹ nə́ ga a kũ ǹ gɔn li doo, sɛnɛ, á la ǹ la á woo. 40 Yezu wusoo á woo Zurdɛ̃ tà kio, Zaã goã batɛmu diɛ minin ganaa bǎã mɛn nɛ lɛlɛ, á giã walan. 41 Min gigiã daa a li, ǹ nə́ goã pii mà Zaã kaãbaa ǹ sii kɔ́n zɛnaa sɛn wa, sɛnɛ, mà a boo mɛn tumaa da giĩ kɛ lɛ wɔ gɔn la, mà taãn nɛ. 42 Min gigiã golee Yezu li walan

11

1 Giĩ goon na á goã Betaanii kiwi, a tɔ n Lazaarɛ, busu goã a ganaa. Mariya laanka ǹ golo Marti dɔ n bɛa kiwi lɛ a minin lɛa. 2 A din Mariya goongoon kɛ lɛ na á nyɔɔ gìĩ kɔɔ̃n kaa Dɛnaa Yezu gòãn ganaa, á ǹ tuturu ka a din mìi ka nɛ. A din lɛ miãgiĩ Lazaarɛ na á goã a ba lon wa. 3 Ǹ miãnɛn min paa lɛ min dia mà a wo pɛ Yezu ni mà Dɛnaa, mà a giaáragiĩ lɛ a lon wa. 4 Yezu bɛ́ a ná a boo ma lɔn, á pɛ mà Lazaarɛ a gɛ̀ busu bie ke wa, mà kɛ n die Lawa a boo sii la nyɛɛ. Mà a din lɛ dɔ n die Lawa a Nɛgiĩ a boo sii la nyɛɛ. 5 Yezu goã Marti laanka ǹ diɛ̃lɔ lɛ narɛ parsiini ka Lazaarɛ nɛ. 6 Sɛnɛ a laanɛ á dɔ̃ mà Lazaarɛ ba lon wa, a goã bǎã mɛn nɛ, á wusoo á giã walan yǎa lɛawaa paa doo. 7 Bɛ lɛ kio‐n kəni, á pɛ a kialandɛnan manɛ mà ǹ daa ǹsɛn nə wusoo ǹ wo Zudee gána nɛ. 8 A kialandɛnan lɛn nə́ tɔ́n pɛ nɛ: «Mìinaa, táa Zuifun nə́ baa re n dii ka kɔlɔ‐n walan sisia. Ma n giɛ li n wusoo n wo walan doo?” 9 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Biikoo fulupaa bie lɛawaa goon gɔ́ɔ̃‐n wa? Sii din tumaa laanka a biikoo ne. Bɛ̀ min nə tɔ we penleen ke, a ba n gòã niɛ wa, a giala, a yii á wɔlɔ ganaa. 10 Sɛnɛ, bɛ̀ min tá tɔ we tèlò‐n, ǹ dɛnaa nə n gòã niɛ, a giala, ǹ dɛnaa yii ba wɔlɔ ganaa wa.” 11 Bɛa boon lɛn diɛ kio á tɔ́n pɛ: «Wɔa giaáragiĩ Lazaarɛ lɛ na á nyuù wɔ, sɛnɛ, masɛ á die woe a yii kiɛ.” 12 A kialandɛnan lɛn nə́ tɔ́n pɛ nɛ: «Dɛnaa, bɛ̀ a na á nyuù wɔ kaa, a busu lɛ á die nyɛɛ.” 13 Yezu n giɛ li a Lazaarɛ a gɛ̀ boo da ǹ nɛ, sɛnɛ, ǹsɛn man nə́ goã taasɛ mà a n boo diɛ nyuù taãn kɛ wɔ gɔn la. 14 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ foaãnɛ: «Lazaarɛ gã. 15 Ma bɛ́ ma goã walan wa, bɛ din nə kɔɔ̃n masɛ‐a kasɛn kɛn lɛn taman yii, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka golee masɛ li taãn‐taãnɛ. Sɛnɛ, ka daa wɔ n tan!” 16 Ǹ bɛ́ Toomaa mɛn bíi "Diidiimu" (bɛ giala mà bɛlɛman), bɛ tɔ́n pɛ kialandɛnaa gialakunun lɛn manɛ, mà ǹ daa ǹsɛn dɔn nə n tan, ǹsɛn dɔn nə gã kun ni. 17 Yezu bɛ́ á dɔ, á woo yaa bɛ̀ ǹ nə́ Lazaarɛ bĩ, á dɔ lɛawaa sii yala‐n. 18 Betaanii laanka Zeruzalɛmu bii dɔ kilo sɔɔ taãn wa, 19 Zuifu gigiã bɔ walan ǹ nə́ daa Marti laanka Mariya ǹ miãgiĩ lɛ a gɛ̀ fòo da ǹ nɛ. 20 Marti bɛ́ á ma mà Yezu á die, á yoo á woo n da lɛ, bɛ á zɛnɛɛ bɛ̀ Mariya á giã‐n tán kion. 21 Marti mà Yezu ganaa: «Dɛnaa, bɛ̀ ma nə n tan kànaa ke, bɛ̀ masɛ miãgiĩ lɛ a giɛ̃ wa. 22 Sɛnɛ, haalɛ tɔn pelo, ma á doɛ̃ máa n bɛ́ re màn woo màn nyankoe Lawa lon, Lawa á re koe n la.” 23 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «N miãgiĩ lɛ yii á die kiɛ.” 24 Marti dɔ mà asɛ á doɛ̃ mà a yii á re kiɛ kanaa a nya pinaa. 25 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Masɛ din nə geren yii‐kaali lɛa, ma din nə yiikoonaabaa lɛa. Bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, ta ǹ dɛnaa na á gã, a yii n tɔn koo; 26 bɛ̀ min mɛn dɔ yii a koo, ǹ dɛnaa golee masɛ li, bɛ a giɛ̃ duduu wa. Ń golee bɛ li?” 27 Marti ná a lɛ si: «Hiĩ, Dɛnaa, má golee li máa n din ni Minin Nyin‐sili lɛ lɛa, ma n Lawa a Nɛgiĩ lɛa, min mɛn doamaa bɛ́ nɛ a da kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ.” 28 Bɛa diɛ kio, Marti woo lɛ dia ǹ diɛ̃ Mariya la, á n duru á pɛ nɛ: «Mìinaa daa, a tá lɛ diɛ n la.” 29 Mariya bɛa boo lɛ ma lɔn, á yoo ka dɔdɔ á woo a li. 30 Bɛ á zɛnɛɛ bɛ̀ Yezu tɔn wɔ kiwi gɔ́ɔ̃‐n wa. Marti wo n da lɛ bǎã mɛn nɛ, bɛ̀ á tɔn walan. 31 Zuifun mɛnɛn bɛ́ kion Mariya li a nyin tii a ganaa, bɛn bɛ́ ǹ nə́ yɛ á yoo ka son mà a n soe, ǹ nə́ yoo ǹ nə́ kɔ lɛ. A nə ǹ gɔ́ɔ̃ nɛ mà a n woe wuu pii yala la. 32 Yezu bɛ́ bǎã mɛn nɛ, Mariya bɛ́ á dɔ walan, á yɛ lɔn gɔrɔ, á n duwə́ tán‐a a giulun, á pɛ nɛ: «Dɛnaa, bɛ̀ ma nə́ n goã kànaa ke, bɛ̀ ma miãgiĩ lɛ a giɛ̃ wa.” 33 Yezu bɛ́ á Mariya yɛ wuu pii, Zuifun mɛnɛn dɔn nə́ da kun ni bɛn dɔn nə́ wuu pii, á foo ziziɛ̃, á busu a ganaa. 34 Á tɔ́n nɔ̀n da ǹ la: «Ka n ka bĩ maa?” Ǹ nə́ tɔ́n pɛ nɛ mà Dɛnaa ganaa, mà a da ga a ganaa. 35 Bɛa biikoo li, Yezu yii mu bɔ. 36 Bɛ lɛ nɛ Zuifun lɛn nə́ goã pii mà a bɛ́ á goã narɛ lɔn, mà ǹ ga‐a dɛ! 37 Sɛnɛ, ǹ tɛn na á goã pii mà Min mɛn bɛ́ á yii tere‐a yii bũ, mà a na á goã boe la a toa Lazara ná a giɛ̃ wa? 38 Yezu foo wusoo á ziziɛ̃ doo, á kiɛ̃ á woo yala lɛ lɛ‐a. Kele kolo yala nɛ, ǹ ná a lɛ tã ka kɔlɔ nɛ. 39 Yezu tɔ́n pɛ: «Ka kɔlɔ lɛ bɔ ka bɔ lɛ.” Gere lɛ miãnɛn Marti lɛ tɔ́n pɛ: «Dɛnaa, a gìĩ doamaa nɛ a yoo kanna. A giala, a lɛawaa sii n ke.” 40 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: «Ma pɛ n nɛ lɛlɛ, máa bɛ̀ n golee masɛ li, máa n tá re Lawa a boo sii la yii wa?” 41 Ǹ nə́ kɔlɔ lɛ bɔ ǹ nə́ bɔ lɛ. Bɛ kio, Yezu nə́ n yii saa lon, á pɛ: «Maa Díi, ma á barka diɛ n nɛ, a giala, n masɛ lɛ si. 42 Ma á doɛ̃ parsiini máa n tá ma lɛ sii biikoo tumaa waáraa. Sɛnɛ, zaman mɛn bɛ́ ma lɛnpɛnɛ, man má kɛ pɛ bɛn taman yii, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ waa la mà n din ni n ma dia.” 43 Bɛa boo lɛ a diɛ kio, á paraa ka pã á pɛ: «Lazaarɛ, soo!” 44 Gere lɛ yii kaa á soo, a gòãn laanka a gɔnɔn nə́ yii‐n ka mɔnaa gɔnɔn nɛ, mɔnaa fu n pɛnɛɛ nɛ a yɔrɔ‐a. Yezu pɛ minin manɛ mà ǹ fore ǹ da a woo! 45 Zuifun mɛnɛn nə́ da Mariya li, Yezu sii mɛn zɛnaa ǹ nə́ yɛ, ǹ gigiã golee Yezu li. 46 Sɛnɛ, ǹ gialakunun nə́ kiɛ̃, ǹ nə́ woo dɔ Fariziɛ̃n li, Yezu sii mɛn zɛnaa, ǹ ná a laakalaa ǹ nɛ. 47 Lawa a wúlu‐bɔlen goledɛnan laanka Fariziɛ̃n nə́ woo kɔn yɛ, ǹ nə́ pɛ mà ǹsɛn man die wàa zɛnɛɛ? Mà giĩ lɛ á ke kaãbaa ǹ sii gigiã zɛnɛɛ! 48 bɛ̀ wɔ kɛ da a gɔn lɛ‐a, min tumaa á die golee li, Rɔmu gána a pàãdɛnan tá re miɛ, ǹ tá re die wɔa Lawa a kion kɛ wurii, ǹ wɔa gána yu. 49 Ǹ min goon ne, a tɔn n Kayifu, a din lɛ na á goã Lawa a wúlu‐bɔlen kiã lɛa bɛa lɛ̀ lɛ‐a. Bɛ́ tɔ́n pɛ ka ba màn kɔ́n doɛ̃ sii kɛ gɔ́ɔ̃‐n wa. 50 kaa doɛ̃ dɔn dinin mà á soɛ ka ganaa, min goon nə gã min tumaa a lɛa, màn mɛn bɛ́ toɛ, kasɛn tɔrɔ tumaa baran bɔ̀n baa wa? 51 (A bie á bɛa boo kɛ lɛ da a din li wa. Sɛnɛ, a bɛ́ wúlu‐bɔlen kiã lɛa bɛa lɛ̀ lɛ‐a, a na á bɛ da Lawa a boo gii lɛa, mà Yezu doamaa nɛ a gã Zuifu tɔrɔn lɛ‐a. 52 Ǹ dinin sɔɔ̃nɔn lɛa bie wa, sɛnɛ, a doamaa nɛ a gã, màn mɛn bɛ́ toɛ, Lawa a nɛnyaanan mɛnɛn bɛ́ sasawaa nɛ, á bɛn dɔn kaa kun, á ǹ tumaa baa goon.) 53 A din pinaa lɛ‐n kəni ǹ nə́ golee la, mà ǹsɛn man die dii a gã. 54 A kũ bɛ lɛ ganaa, Yezu ná a lɛ da a ba n din nyɛɛ Zuifun yɔrɔ‐a miɛ̃ doo wa. Á soo á n bɔ walan, á woo don, lɛkoro‐a ǹ kiwi kɔ́n nɛ, a tɔ mà Efrayimu, a laanka a kialandɛnan nə́ giã walan bɔrɔ. 55 Zuifun kiɛ̃mala ǹ zɔ́n nə́ diri. Don kion min gigiã zɔ́n lɛ toa die, ǹ nə́ soo ǹ nə́ woo gɔ̀ bɔ ǹ dinin ganaa Zeruzalɛmu, á kɔnpɛ ka ǹ landa nɛ. 56 Ǹ nə́ goã giɛ Yezu li. Ǹ bɛ́ Lawa a kion, maǹ nə́ goã nɔ̀n didiɛ kɔn la walan, ke mà ǹ miã n wàa taasɛ? Mà á re die zɔ́n lɛ‐a dinin le? 57 Wúlu‐bɔlen goledɛnan laanka Fariziɛ̃n man nə́ pɛ ǹ nə́ laa, mà bɛ̀ min mɛn nə́ Yezu bǎã dɔ̃, mà ǹ dɛnaa da a giala pɛ ǹsɛn manɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹsɛn nə wo kũ.

12

1 A gialakun bɛ́ á goã lɛawaa sɔrɔ Zuifun kiɛ̃mala ǹ zɔ́n nə dɔ, Yezu dɔ Betaanii kiwi. A Lazaarɛ mɛn yii kaa á bɔ geren bii, bɛ lɛ na á goã walan. 2 Ǹ nə́ wasamiɛn màn‐bii zɛnaa nɛ walan. Marti na á goã màn‐bii koɛ tán‐a ǹ giulun. Ǹ màn‐bii kɔ min mɛnɛn la kun ka Yezu ni, Lazaarɛ na á goã bɛn lɛn min goon lɛa. 3 Mariya donkolon kɔ́n saa á daa nɛ. Nyɔɔ gìĩ kɔɔ̃n na a nɛ, a giɔ̀mɔ n kaka parsiini, a yii n ka yoren‐yoren, a n zɛnaa ka da mɛn yon ne, a tɔ n naára. Á bɛa nyɔɔ lɛ kaa Yezu gòãn ganaa, á ǹ tuturu ka a din mìi ka nɛ. A gìĩ kion lɛ gɔ́ɔ̃ tumaa si á n kɔ lɛ. 4 Kariyɔtin Zudaasi ke Yezu a kialandɛnaa goon lɛa, die Yezu koe a zɔ́ɔn la, asɛ tɔ́n pɛ 5 mà wàa na á baa ǹ nyɔɔ kɛ lɛ sã lɛawaa biɛsɔɔ (300) a di nya ǹ giɔ̀mɔ ganaa, ǹ ná a wɔrɔ gii doobaan man wa? 6 Zudaasi bɛ́ á bɛ pɛ, a bie ka a nə n gɔ́ɔ̃ bii doobaan sii‐n wa, sɛnɛ, wurumu ni. A giala, a din na á goã wɔrɔ koɛ. Bɛ̀ ǹ nə́ wɔrɔ mɛn kaa màn nɛ, a n bɛ koɛ̃. 7 Yezu tɔ́n pɛ: a toa kiĩ ni! a na á bɛ zɛnaa á koa masɛ a bii pinaa taman yii. 8 doobaan kɛn, bɛn tá kun ka nɛ biikoo tumaa li, sɛnɛ, masɛ bie re goɛ̃ kun ka nɛ miɛ̃ wa. 9 Zuifu gigiã bɔ a siére‐a mà Yezu tá Betaanii. Bɛ lɛ nɛ, ǹ nə́ woo mà ǹsɛn yii Yezu dinmaa yɛ, a Lazaarɛ mɛn dɔ yii kaa á bɔ geren bii, ǹsɛn nə bɛ dɔ yɛ. 10 A kũ bɛ lɛ ganaa, wúlu‐bɔlen goledɛnan nə́ golee la, mà yǎa ǹsɛn nə Lazaarɛ dɔ dii a giɛ̃, 11 a giala, mà a din lɛ a lɛa nɛ, Zuifu gigiã goã ǹ niɛ n boe kunun ǹsɛn nɛ, bɛ̀ ǹ golee Yezu li. 12 A lɛawaa, zaman gole mɛn nə da Kiɛ̃mala ǹ Zɔ́n ganaa, bɛn nə́ ma mà Yezu á die Zeruzalɛmu. 13 Ǹ nə́ sèwo luun goa ǹ nə́ woo n da lɛ, ǹ nə́ goã n lɛ dii: “Lawa da ka n bǐɛ̃ nɛ!, min mɛn bɛ́ die ka Dɛnaa tɔ nɛ, Lawa barka wɔ n nɛ! Lawa barka wɔ Izirayelin kii lɛ nɛ!” 14 Yezu dundun yɛ á dii la, ka a bɛ́ kiɛ̃‐n Lawa a boo‐n kɛnɛn lɔn: 15 ”Zeruzalɛmu minin, ka baran nyɛ́ɛ baa wa. Kaa kii lɛ á ke á dii dundun banɛɛ la á die.” 16 Sii mɛn bɛ́ á n zɛnaa, a kialandɛnan lɛn na a giala ma a waáraa wa. Sɛnɛ, Lawa bɛ́ á gugurubaa kɔ Yezu la ǹ mɛn waáraa, ǹ yiri gisĩ a nɛ, mà bɛa sii kɛ lɛ na á n kiɛ̃ Yezu din wɔ gɔn la, mà a din lɛ n ke minin lɛn nə́ zɛnaa nɛ. 17 Min mɛn tumaa goã kun ka Yezu ni, bɛ̀ a bɛ́ lɛ diɛ Lazaarɛ la yala‐n ǹ mɛn pinaa, a tá a gere yii kiɛ, bɛn tumaa goã Yezu a zɛnaa ǹ siin laakalɛɛ. 18 Bɛ̀ ń yaa bɛa zaman lɛ woo n da Yezu lɛ, maǹ nə́ bɛa kaãbaa ǹ sii kɛ lɛ boo ma. 19 Fariziɛ̃n nə́ tɔ́n pɛ kɔn nɛ mà haya! Mà ǹ yii bɛ́ a ganaa, mà ǹ ba re boe sii kɔ́n la wa. Mà min tumaa á ke toɛ̃ koe a kio lɛ! 20 Min mɛnɛn nə da Lawa guguru kɔ zɔ́n lɛ li, Grɛkin kɔnɔn nə́ goã kunun ǹ ni. 21 Filipi mɛn bɛ́ boe Bɛtsayidaa kiwi Galilee gána nɛ, ǹ nə́ pɛ bɛ‐n kɛnɛn: “Giĩ lɛɛ, wɔsɛn man giɛ li wɔ Yezu yɛ.” 22 Filipi woo pɛ Andre ne, ǹ nə́ n ti kun ǹ nə́ woo pɛ Yezu ni. 23 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Lawa doamaa bɛ́ nɛ a gugurubaa kɔ Min a Nɛgiĩ la ǹ mɛn waáraa, a biikoo dɔ. 24 Masɛ n taãn pii ka nɛ, bɛ̀ belee nàn mɛnaa tii li á gã wa, a n goɛ̃ a din sɔɔ̃. Sɛnɛ, bɛ̀ á gã, a n nàn gigiã boe. 25 Bɛ̀ min mɛn yii á boe a din ganaa wa, bɛa dɛnaa á die bɔ̀n biɛ. Sɛnɛ, bɛ̀ min mɛn nə́ n yii bɔ a din ganaa kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, bɛa dɛnaa á die nyin nyabaã yii. 26 Bɛ̀ min mɛn tá li a dí nya masɛ nɛ, yǎa ǹ dɛnaa koe masɛ kio lɛ; ma bɛ́ bǎã mɛn nɛ, maa dí‐nyali dɔ á re goɛ̃ walan. Bɛ̀ min mɛn tá dí nyɛɛ masɛ nɛ, maa Díi á re bɛa dɛnaa guguru koe. 27 Masɛ gɔ́ɔ̃ wɛ̃maa‐n sisia, man die pii máa wàa? Ma pɛ máa maa Díi ma kanbaa biikoo kɛa nɔmaa kɛ ganaa? Sɛnɛ, ma bɛ́ n má daa bɛa nɔmaa kɛ lɛ a wɔ taman yii. 28 Maa Díi, n din tɔ bɔ.” Lawa lɛn tɔ́n bɔ lon kɛnɛn: “Má a tɔ bɔ, man die wusii ma a tɔ bɔ doo.” 29 Zaman mɛn nə goã walan ǹ nə́ bɛa boo lɛ ma, bɛn mà la a ginii wuu ni. Min tɛn dɔ mà lon a dia dí‐a wole kɔ́n na á boo da nɛ. 30 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Boo diɛ lɛn kɛ lɛ bie á bɔ masɛ taman yii wa, ka dinin kɛn lɛn lɛa nɛ. 31 Lawa n die kiri kuri kanaa lɛ la sisia. Sisia kəni, kanaa lɛ a mìilandɛnaa a bɔ a daa biikoo n ke. 32 Bɛ̀ ǹ nə́ masɛ saa lon ǹ nə́ ma bɔ tán biikoo mɛn li, ma á die min tumaa bíi ma da nɛ ma din li.” 33 (A na á goã a din a gɛ̀ wɔ ǹ gɔn nyɛɛ ka bɛa boon lɛn nɛ.) 34 Zaman lɛ tɔ́n pɛ Yezu ni: “Wɔ́ yɛ dí‐pɛn sɛ́wɔ nɛ, mà Minin Nyin‐sili lɛ n die goɛ̃ a yii n koo miɛ̃ a ná a ba giɛ̃ wa. Wàa na á baa nsɛ dɔ á pii, mà yǎa ǹ Min a Nɛgiĩ siɛ lon? Bɛa Min a Nɛgiĩ lɛ, die n ka bɛ nɛ?” 35 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Wɔlɔ fulu tá ka bii bɔrɔ, sɛnɛ, a die beleboe wa. Wɔlɔ fulu bɛ́ ka li ǹ mɛn waáraa, ka tɔ wɔ bɛa biikoo li, màn mɛn bɛ́ toɛ, wɔlɔ tì baran da ka tɔwaa wa. A giala, min mɛn bɛ́ tɔ we wɔlɔ tì li, bɛa dɛnaa ba a din a woo ǹ bǎã doɛ̃ wa. 36 Wɔlɔ fulu bɛ́ ka li ǹ mɛn waáraa, ka golee bɛ lɛ li, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka n baa minin lɛa, min mɛnɛn bɛ́ tɔ woe wɔlɔ fúlu li.” Bɛa boon lɛn diɛ kio, Yezu kiɛ̃ á n bɔ ǹ li, á n duru ǹ la. 37 A laanɛ Yezu kaãbaa ǹ sii gigiã zɛnaa ǹ yɔrɔ‐a, ǹ golee li wa. 38 Lawa a boo gii‐dali Izayii boo mɛn pɛ, a na á kaa bɛ lɛ lɛ: “Dɛnaa, ǹ boo mɛn ma wɔ lɛ‐n, die na á golee li? Dɛnaa na a ná a boo sii la nyaa die ne?” 39 Màn mɛn bɛ́ á toa ǹ nə́ ǹ ba golee li wa, a din Izayii lɛ na á bɛ dɔ pɛ: 40 ”Lawa na á ǹ yiin tã, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ baran wɔlɔ yɛ wa. Á ǹ yiri tã, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ baran boo giala ma wa, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ baran ǹ lɛ‐mui sii kaa ǹ wusoo ǹ da masɛ Lawa li wa. Bɛ̀ maǹ kiɛ, bɛ̀ má ǹ busu nya!” 41 Izayii na á kɛ lɛ pɛ Yezu wɔ gɔn la, a giala á goã á Yezu a gugurubaa yɛ. 42 A laan ka bɛ nɛ, nyɛɛnaandɛnan lɛn dininmaan bii, min gigiã golee li. Sɛnɛ, Fariziɛ̃n lɛn taman yii, ǹ yii wɔ ǹ nə nyaa minin yɔrɔ‐a wa, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ baran ǹ loo ǹ nə ǹ bɔ lɛsɔkɔn kion wa. 43 A giala, minbuiinin nə ǹ tɔ bɔ, bɛ́ kɔɔ̃n kɔ ǹ ganaa á la Lawa wɔ nɛ. 44 Yezu nə́ n lɛn saa lon, á pɛ: “Bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, bɛa dɛnaa bie á golee masɛ din sɔɔ̃ li wa, min mɛn ma dia, a na á golee bɛ dɔ li. 45 Bɛ̀ min mɛn masɛ yɛ, min mɛn ma dia, ǹ dɛnaa na á bɛ dɔ yɛ. 46 Man má daa kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, ka wɔlɔ fúlu bɛ́ lɔn, màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ min mɛn golee masɛ li, bɛa dɛnaa baran goã wɔlɔ tì li doo wa. 47 Bɛ̀ min mɛn tá maa boon kɛn miɛ, a ná a ba ǹ sii wa, ma bie kiri kuri bɛa dɛnaa la wa; a giala, ma bie ma daa kiri kuru kanaa minbuiinin la wa, man má daa ǹ kirisibaa. 48 Bɛ̀ min mɛn nə́ n piã ka masɛ nɛ, a ná a lɛ kɔ maa boo kɛ dɔ‐a wa, bɛa dɛnaa a kiri‐wɔle tan. Ma boo mɛn da, bɛ lɛ n die kiri kuri la kanaa a nya pinaa. 49 Ma bie má boo da ma din gɔn wìi a lɛa wa, sɛnɛ, maa Díi mɛn nə ma dia, bɛ màn mɛn pɛ ma nɛ, man bɛ lɛ pii, man minin darɛɛ bɛ lɛ ganaa. 50 Ma á doɛ̃, máa a bɛ́ màn mɛn pii, bɛ lɛ n nyin nyabaã koe minbuiinin la. Bɛ lɛ nɛ, ma bɛ́ boo mɛn pii, maa Díi pɛ ma‐n lɔn, ma dɔ n pii miɛ̃.”

13

1 Kiɛ̃mala ǹ Zɔ́n laan bɛ̀ á dɔ, Yezu dɔ̃ mà asɛ a biikoo dɔ, a n bɔ kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, a wo ǹ Di Lawa li. A goã a wɔn mɛnɛn lɛn narɛ kanaa lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ biikoo tumaa waáraa, á wusoo á bɛn narɛ doo yǎa a dan ganaa. 2 Yezu laanka a kialandɛnan man màn bii biikoo kɔ́n li. Bɛ á zɛnɛɛ bɛ̀ Sɛtaan nə saa lɛlɛ, á wɔ Kariyɔtin Simɔn a nɛgiĩ Zudaasi yiri ni, mà a Yezu kɔ a zɔ́ɔn la. 3 Yezu dinmaa lɛ á doɛ̃ sɛn, mà asɛ a Díi na á sii din tumaa a pàã kɔ asɛ la. Á doɛ̃ mà asɛ na á bɔ Lawa li á daa, mà asɛ n wusii á woe Lawa li. 4 Sɛnɛ, á yoo á n bɔ tán‐a màn bii ǹ bǎã nɛ, a ná a mɔnaa sɔlɔ á da tán, á mɔnaa gɔn saa á n bii yii ni. 5 Bɛ kio, á mu kaa màn nɛ, a ná a lɛ kũ a ná a kialandɛnan lɛn gòãn pii, bɛ̀ a ǹ tuturu ka a bii yii ǹ mɔnaa lɛ nɛ. 6 A bɛ́ á dɔ Simɔn Piɛrɛ ganaa ǹ mɛn waáraa, bɛ́ tɔ́n pɛ nɛ: “N din Dɛnaa n masɛ gòãn pii kən le!” 7 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Ma bɛ́ sii mɛn zɛnɛɛ, n ba doɛ̃ sisia wa, sɛnɛ, n tá re a giala miɛ bɛ kio.” 8 Piɛrɛ tɔ́n pɛ nɛ: “Boɛɛ wa! N ba masɛ gòãn pii wa!” Yezu mà Piɛrɛ ganaa: “Bɛ̀ man gòãn pii wa, n màn kɔ́n gii ba kun ka masɛ‐n doo wa.” 9 Simɔn Piɛrɛ tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, bɛ̀ á miɛ̃, n baran toa ma gòãn dinin sɔɔ̃nɔn li wa, ma gɔ̀nɔn dɔ pii ka ma mìi ni!” 10 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Bɛ̀ min mɛn nə́ n zoo, bɛ na á yoreen kɔ, ǹ dɛnaa laadoo ba a ganaa a n paǹ kɔ́n pii doo wa, yǎa a gòãn, a giala, ǹ dɛnaa bɔ yoreen ne. Kasɛn kɛn tá yoreen ne, sɛnɛ, ka dinin tumaa bie wa.” 11 (Min mɛn bɛ́ re we a zɔ́ɔn gɔn, á bɛa dɛnaa dɔ̃. Bɛ lɛ na á toa á pɛ mà ǹ dinin tumaa ba yoreen wa.) 12 Yezu bɛ́ á ǹ gòãn pii á nya, a ná a mɔnaa saa á wɔ a ganaa, á wusoo á giã tán‐a màn bii ǹ bǎã nɛ. Á pɛ ǹ nɛ: “Ma sii mɛn zɛnaa ka nɛ, ká a giala ma? 13 Ka ǹ ma bíi Mìinaa, Dɛnaa, ka sonbore pɛ, a giala, man bɛ lɛ lɛa. 14 Bɛ̀ ń yaa masɛ din Dɛnaa, masɛ din Mìinaa ka gòãn pii, a kũ bɛ lɛ‐a, ka dɔn doamaa nɛ ka kɔn gòãn pii. 15 Sii a kɔnboe n ke ma á nyɛɛ ka nɛ, ma sii mɛn zɛnaa ka nɛ, ka dɔn nə zɛnaa miɛ̃. 16 Man taãn pii ka nɛ, bɛ̀rɛ kɔ́n ba gole á la ǹ Dɛnaagiĩ‐n wa, dia dí‐a wole kɔ́n dɔ a gole á la a dia wole‐n wa. 17 Ka bɛ́ bɛ doɛ̃ kanna, ka kɔ lɛ, ka foo á re nyɛɛ. 18 Ma bie boo diɛ ka dinin tumaa wɔ gɔn la wa, ma min mɛnɛn bɔ, ma á bɛn doɛ̃. Sɛnɛ, Lawa a boo màn mɛn pɛ, bɛ doamaa nɛ a n zɛnaa; a na á pɛ: “Min mɛn din bɛ́ màn bii kun ka masɛ nɛ, a din lɛ na á n bɔyaa masɛ li.” 19 Man pii ka nɛ sisia, bɛ̀ a biikoo baa doe, màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ á n zɛnaa ǹ mɛn waáraa, ka tɔ́n golee li mà ma bɛ́ min mɛn lɛa mà man bɛ lɛa. 20 Man taãn pii ka nɛ, bɛ̀ min mɛn maa dia dí‐a wole kũ doɛ̃, bɛa dɛnaa na á ma dinmaa lɛ kũ doɛ̃. Bɛ̀ min mɛn ma kũ doɛ̃, bɛa dɛnaa na á maa dia wole kũ doɛ̃.” 21 Bɛa boon lɛn diɛ kio, Yezu gɔ́ɔ̃ wɔ̃ parsiini, á tɔn pɛ panparanpaa nɛ kɛnɛn: “Man taãn pii ka nɛ: Ka dinin min goon nə die ma we maa zɔ́ɔn gɔn.” 22 A kialandɛnan lɛn nə́ ga kɔn ganaa, ǹ dinin ba doɛ̃ a bɛ́ boo diɛ min mɛn wɔ gɔn la wa. 23 Kialandɛnan lɛn goon ne, Yezu bɛ́ ǹ mɛn lɛ narɛ a tɔ‐a, bɛ goã tán‐a a li. 24 Simɔn Piɛrɛ tɔ́n gòon yiɛ bɛ ganaa, mà a nɔ̀n da Yezu la, mà a n die ganaa. 25 Bɛa kialandɛnaa lɛ nə́ n para kanaa Yezu paǹ li, á nɔ̀n da la: “Dɛnaa, die‐n dɔn?” 26 Yezu tɔ́n pɛ: “Gɔn yii goon ke ma á die siɛ̃ dù ni, ma bɛ́ re bɛ koe min mɛn la, bɛa dɛnaa lɛ nɛ.” Bɛ kio, Yezu gɔn yii goon mɛn lɛ sã a nɛ, á bɛ lɛ saa á kɔ Kariyɔtin Simɔn a nɛgiĩ Zudaasi la. 27 Zudaasi bɛ́ á gɔn yii goon lɛ si lɔn, Sɛtaan nə́ wɔ a foo ne. Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “N bɛ́ li n dí mɛn nya lɛn, a nya fufuu!” 28 Min mɛnɛn nə́ goã walan, ǹ kɔ́n Yezu a boo lɛ a diɛ mìi yɛ wa. 29 Ǹ wɔrɔ màn bɛ́ á goã Zudaasi din gɔn, bɛ lɛ nɛ, ǹ tɛn goã taasɛ, mà Yezu na á pɛ nɛ mà a wo ǹsɛn laadoo màn pii zɔ́n lɛ taman yii, hinlaa, mà a màn kɔ́n kɔ doobaan la. 30 Zudaasi bɛ́ á màn‐bii gɔn yii goon lɛ si lɔn, á n da kiɛnlɛ la gɔrɔ. Bɛ á zɛnɛɛ bɛ̀ wɔlɔ tii. 31 Zudaasi soo lɔn, Yezu pɛ: “Sisia kəni, Min a Nɛgiĩ a gugurubaa á die yii. Lawa dinmaa dɔ a gugurubaa á die yii bɛ lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ. 32 Bɛ̀ má Lawa a gugurubaa nyaa, Lawa dinmaa dɔ á die masɛ a gugurubaa nyɛɛ a din li. Boɛɛnɛ, á die bɛ lɛ zɛnɛɛ. 33 Maa wɔn lɛn, man kun ka nɛ biikoo boɛɛn din sɔɔ̃ gɔ́ɔ̃ nɛ. Ka tá re giɛ masɛ li; sɛnɛ, ma màn mɛn pɛ Zuifun manɛ, man bɛ lɛ pii ka dɔn man sisia: Ma bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, ka a boe la ka wo walan wa. 34 Man dí‐pɛ dii koe ka la: Ka kɔn narɛ. Masɛ ka narɛ lɔn, ka dɔn nə kɔn narɛ miɛ̃. 35 Bɛ̀ ka tá kɔn narɛ, min tumaa á re doɛ̃, mà ka n masɛ a kialandɛnan lɛa.” 36 Simɔn Piɛrɛ tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, ma n woe maa?” Yezu pɛ nɛ: “Ma bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, n ba boe la n kɔ masɛ lɛ n wo walan sisia wa, sɛnɛ, boɛɛnɛ, n tá re koe ma kio lɛ.” 37 Piɛrɛ tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, wàa na á baa masɛ a boe la ma kɔ n kio lɛ sisia wa? Masɛ nə n nyin koe n lɛa dinin! 38 Yezu pɛ nɛ: “N tá lɛ koe sonbore, mà n tá n din nyin koe masɛ a lɛa? Man taãn pii n ni, koo laan bɛ̀ a wuu pɛ, bɛ̀ n nə́ n piã ka masɛ nɛ, á dɔ gunyin sɔɔ.”

14

1 Yezu mà a kialandɛnan lɛn ganaa: “Ka foo baran ziziɛ̃ wa. Ka golee Lawa li, ka golee masɛ dɔ li. 2 Giã ǹ bǎã gigiã tá maa Díi a sumu‐n. Man woe giã ǹ bǎã zɛnɛɛ ma á koɛ ka nɛ. Bɛ̀ bɛ bie wa bɛ̀ ma ba maa woo boo kɛ diɛ ka nɛ, ma ka foo ziziɛ̃ wa. 3 Bɛ̀ ma woo bǎã zɛnaa má koa ka nɛ, ma á re wusii ma daa, ma ka goa ma wo ka nɛ ma din li, màn mɛn bɛ́ toɛ, ma bɛ́ bǎã mɛn nɛ, ka dɔn nə goã walan. 4 Ma bɛ́ woe bǎã mɛn nɛ, ka tá a zii doɛ̃.” 5 Toomaa tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, wɔsɛn ba n woo ǹ bǎã doɛ̃ wa, Wɔ n siɛ lɔn wɔ tɔn a zii dɔ̃?” 6 Yezu pɛ nɛ: “Masɛ din nə zii lɛa, sonbore lɛa, yiikoonaabaa lɛa. Min kɔ́n ba woe Díi Lawa li, bɛ̀ a ná a kɔ masɛ lɛ wa. 7 Bɛ̀ ka á masɛ doɛ̃, ka á re maa Díi dɔ doɛ̃. A kũ sisia ganaa, ká dɔ̃, ká yɛ dinin.” 8 Filipi tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, n Díi lɛ nyaa wɔsɛn manɛ, bɛ á wɔsɛn boe.” 9 Yezu mà Filipi ganaa: “Man kun ka ka nɛ haalɛ bibi ǹ dũ, bɛ din tumaa kio, n tɔn masɛ dɔ̃ bɔrɔ wa? Bɛ̀ min mɛn masɛ yɛ, ǹ dɛnaa na á maa Díi yɛ. Wàa na á baa n tá pii doo mà ma maa Díi nyaa ka nɛ? 10 N ba wɛɛ la mà ma á kun ka maa Díi ni, mà maa Díi dɔ á kun ka masɛ‐n wa? Ma bɛ́ boon mɛnɛn pii ka nɛ, ma bie ǹ pii ma din mìi gialaa wa dɛ! Maa Díi mɛn bɛ́ kun ka masɛ nɛ, a din na a nya ǹ dín nyɛɛ. 11 Ka waa masɛ la, masɛ n kun ka maa Díi ni, maa Díi dɔ n kun ka masɛ nɛ. Bɛ̀ ka a wɛɛ masɛ a boo la wa, zɛnaa ǹ siin kɛn lɛn sɛn taman yii, ka waa la mà Lawa á kun ka masɛ nɛ. 12 Man taãn pii ka nɛ, bɛ̀ min mɛn nə́ golee masɛ li, ma bɛ́ siin mɛnɛn zɛnɛɛ, ǹ dɛnaa dɔ á die bɛn miãn zɛnɛɛ. A tá re mànan dinin zɛnɛɛ ǹ la bɛn manɛ, a giala, masɛ n woe maa Díi li. 13 Bɛa biikoo li, ka bɛ́ re màn woo màn nyankoe ka masɛ tɔ nɛ, ma á die bɛ koe ka la, màn mɛn bɛ́ toɛ, ma maa Díi a gugurubaa nyaa. 14 Bɛ̀ ka tá màn mɛn nyankoe masɛ lon ka ma din tɔ nɛ, ma á die bɛ koe ka la. 15 Bɛ̀ ka tá masɛ narɛ, ka á re n doɛ ka kɔ maa dí‐pɛn lɛn lɛ. 16 Masɛ dɔ á re maa Díi nyankoe má a Dɔmalɛ Wole kɔsɔ kɔ ka la, bɛ n die goɛ̃ ka li miɛ̃ biikoo tumaa waáraa. 17 Yiri Fu mɛn bɛ́ sonbore pii, bɛ lɛ nɛ. Kanaa minin ba boe la ǹ lɛ kɔ a ganaa wa, a giala, ǹ yii ba a ganaa wa, ǹ ba doɛ̃ dɔn wa. Sɛnɛ, kasɛn kɛn tá doɛ̃, a giala, á giã nɛ ka li, á kun ka nɛ. 18 Ma á die ka toɛ nɛ‐toenən lɛa wa, ma á wusii die ka li. 19 Kànaa ka boɛɛn, kanaa minin ba re masɛ yii doo wa, sɛnɛ, kasɛn tá re ma yii ma yii n koo, ka dɔn yii á re goɛ̃ koo. 20 Bɛ lɛ a pinaa kəni, ka á re doɛ̃ mà masɛ á kun ka maa Díi ni, ka dɔn tá kun ka masɛ nɛ, ma dɔ á kun ka ka dɔn nɛ. 21 Bɛ̀ min mɛn lɛ kɔ masɛ a dí‐pɛn lɛn ganaa, á kɔ ǹ lɛ, bɛa dɛnaa n masɛ narɛ; bɛ̀ min mɛn dɔ tá masɛ narɛ, maa Díi dɔ á re bɛa dɛnaa narɛ, ma dɔ á re bɛa dɛnaa narɛ, ma n din nyaa nɛ.” 22 Zudaasi, Kariyɔtin Zudaasi kɛ bie wa, bɛ́ tɔ́n pɛ nɛ: “Dɛnaa, ma nə n din nyɛɛ wɔsɛn man lɔn, n nə́ n ba n din nyɛɛ kanaa min gialakunun kɛn man wa?” 23 Yezu pɛ nɛ: Bɛ̀ min mɛn tá masɛ narɛ, bɛa dɛnaa tá re masɛ a boo sii. Maa Díi dɔ á re bɛa dɛnaa narɛ, ma laanka maa Díi á re die bɛa dɛnaa li, wɔ giã a li. 24 Min mɛn bɛ́ a ba masɛ narɛ wa, bɛa dɛnaa ba masɛ a boon sii wa. Ka bɛ́ boo mɛn miɛ masɛ lɛ‐n dinin, masɛ din gɔn tɔ boo bie wa, maa Díi mɛn ma dia, bɛ lɛ a boo ne. 25 Ma bɛ́ kun ka nɛ, man má bɛa siin lɛn boo da ka nɛ. 26 Yiri Fu, Dɔmalɛ wole lɛ, maa Díi n die diɛ ka masɛ tɔ nɛ, bɛ lɛ á die ka darɛɛ bɛa siin lɛn tumaa ganaa. Ma boo mɛn tumaa pɛ ka nɛ, á die ka yiri diɛ bɛ yii tumaa nɛ. 27 Man là nyantoro koɛ ka li, ma din a là nyantoro ne. Kanaa bɛ́ là nyantoro koe lɔn, masɛ wɔ kɛ bie miɛ̃ wa. Ka yiri baran n lɔlɔkɔn doo wa, ka baran nyɛ́ɛ baa doo wa. 28 Ma bɛ́ má pɛ ka nɛ máa man woe, ma wusoo man bɔyaa ma da ka li, ka bɛ́ ka ma. Bɛ̀ ka tá ma narɛ, ka tá re n nyɛnyɛɛ masɛ a wo maa Díi li lɛ taman yii, a giala, maa Díi á gole á la masɛ nɛ. 29 Man sii lɛ a boo diɛ ka nɛ sisia bɛ̀ a ná a tɔ nə n zɛnaa wa, màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ á n zɛnaa ǹ mɛn waáraa ka golee masɛ li. 30 Ma a die boo gigiã diɛ ka nɛ kɛ kio doo wa, a giala, kanaa lɛ a mìilandɛnaa lɛ á die. A wɔlɔ yii masɛ wɔ ganaa wa, 31 sɛnɛ, sii mɛn bɛ́ re masɛ yii, man lɛ koe a ganaa, màn mɛn bɛ́ toɛ, kanaa minbuiinin nə dɔ̃ mà masɛ tá maa Díi narɛ, ǹ dɔ̃ dɔn mà man maa dí nyɛɛ á kɔnpii ka maa Díi a da ǹ boo ne. Ka yoo wɔ woo wɔ n bɔ kànaa!

15

1 Masɛ n rezɛ̃ da nɛ‐kɔle taãn‐taãn lɛa, maa Díi n wuru lɛ a dɛnaa lɛa. 2 Bɛ̀ da gùrù mɛn tá masɛ ganaa, a ná a nɛ koe wa, a n bɛ kuri; bɛ̀ ǹ mɛn tá nɛ koe, a n bɛ karan zɛnɛ a bǐɛ̃ kɔ, màn mɛn bɛ́ toɛ, màn wusoo a mɛ a nɛ kɔ li doo. 3 Ma boon mɛnɛn pɛ ka nɛ, bɛn lɛn dinin nə́ ka bǐɛ̃ kɔ gɔrɔ dɔn. 4 Ka goã doa‐n kɔn ka masɛ nɛ, ka masɛ bɛ́ doa‐n kɔn‐a ka‐n lɔn. Bɛ̀ da gùrù a doa nɛ ǹ dan ganaa wa, a boe la a nɛ kɔ a din sɔɔ̃ wa. Ka dɔn man miɛ̃, bɛ̀ ka a doa‐n kɔn ka masɛ‐n wa, ka a boe la ka sii kɔ́n zɛnaa wa. 5 Masɛ n goon ka da kɔ́n nɛ, kasɛn man a gùrùn lɛa. Bɛ̀ min mɛn tá doa‐n kɔn ka masɛ nɛ, masɛ dɔ́ n doa‐n kɔn ka ǹ dɛnaa nɛ, bɛa dɛnaa á die sii gigiã zɛnɛɛ, a giala, ka a boe la ka sii kɔ́n zɛnaa, bɛ̀ masɛ sii ná a ba a‐n wa. 6 Bɛ̀ min mɛn ba doa‐n kɔn ka masɛ‐n wa, bɛa dɛnaa nə n zuĩ kanaa ka da gùrù bɛ́ lɔn, a laa. Bɛ kio, maǹ bɛa da gùrù geren lɛn goɛ ǹ nə ǹ kaa tɛ‐n ǹ kũ. 7 Bɛ̀ ka tá doa‐n kɔn ka masɛ nɛ, bɛ̀ maa boon kɛn dɔn tá ka foo ne, ka bɛ́ màn mɛn li, ka a nyankɔ, ka á re yii. 8 Bɛ̀ ka á sii gigiã zɛnɛɛ, ka n nyɛɛ mà ka n masɛ a kialandɛnan lɛa, bɛ lɛ n maa Díi tɔ guguru koe. 9 Maa Díi masɛ narɛ lɔn ke, masɛ n má ka dɔn narɛ miɛ̃. Ka giã masɛ a kɔn‐narɛɛ kɛ lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ! 10 Bɛ̀ min mɛn tá masɛ a boo sii, bɛa dɛnaa á re goɛ̃ masɛ a kɔn‐narɛɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, ka masɛ bɛ́ má maa Díi a boo si lɔn, má n giã nɛ a kɔn‐narɛɛ gɔ́ɔ̃ nɛ. 11 Man má bɛ pɛ ka nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, nyɛnyɛɛ mɛn bɛ́ masɛ lon, bɛ goã ka dɔn lon, kaa nyɛnyɛɛ lɛ pã. 12 Maa dí‐pɛ n ka kɛ nɛ: Ka kɔn narɛ ka masɛ bɛ́ má ka dɔn narɛ lɔn. 13 Min na a din nyin kɔ a giaáran lɛa, kɔn‐narɛɛ kɔ́n kiɛ̃ bɛ la wa. 14 Ma dí mɛn pɛ ka nɛ, bɛ̀ ka tá bɛ nyɛɛ, ka n masɛ a giaáran lɛa. 15 Ma ba ka bíi máa maa dí‐nyalin doo wa, a giala, dí‐nyali ba ǹ dɛnaagiĩ a nya ǹ dí doɛ̃ wa. Má ka bíi giaáran, a giala, ma màn mɛn tumaa ma maa Díi li, má a tumaa nyaa ka nɛ. 16 Kasɛn bie ka masɛ bɔ wa, masɛ n má kasɛn bɔ, má ka dia máa ka woo, ka dí nya, kaa dí lɛ a là goã. Bɛ lɛ n toɛ, bɛ̀ ka màn woo màn nyankɔ masɛ a Díi lon ka masɛ tɔ nɛ, á re bɛ koe ka la. 17 Ma bɛ́ màn mɛn laɛ ka ganaa, ka kɔn narɛ. 18 Bɛ̀ kanaa minin tá ka biɛ zɔ́ɔ, ka dɔ̃ mà maǹ nə́ masɛ baa zɔ́ɔ ka nyɛɛnɛ. 19 Bɛ̀ ka n kanaa kɛ wɔn lɛa kɛnɛn, bɛ̀ kanaa tá ka narɛ a din wɔn lɛa. Sɛnɛ, ka bie kanaa kɛ wɔn lɛa wa, masɛ din ni má ka na má ka bɔ kanaa ganaa; bɛ lɛ na á toa, kanaa minin tá ka biɛ zɔ́ɔ. 20 Ma boo mɛn pɛ ka nɛ, ka n yiri koa a nɛ: “Bɛ̀rɛ a gole á la a dɛnaagiĩ‐n wa.” Bɛ̀ ǹ nə́ fuu nyaa masɛ nɛ, maǹ die fuu nyɛɛ ka dɔn man miɛ̃; bɛ̀ maǹ maa boo sii, bɛ̀ ǹ tá re ka dɔn wɔ sii miɛ̃. 21 Maǹ die bɛ din tumaa zɛnɛɛ ka nɛ masɛ tɔ taman yii, a giala, min mɛn masɛ dia, ǹ ba bɛa dɛnaa doɛ̃ wa. 22 Bɛ̀ ma bie má daa lɛlɛ má boo da ka‐n wa, bɛ̀ sii baraa ba ka mìi‐n wa. Sɛnɛ, sisia, kaa sii baraa kɛa sabara banban. 23 Min mɛn bɛ́ masɛ biɛ zɔ́ɔ, bɛa dɛnaa n masɛ a Díi dɔ biɛ zɔ́ɔ. 24 Siin mɛnɛn bɛ́ min kɔ́n din ná a tɔn nə ǹ miã zɛnaa duduu wa, bɛ̀ ma bie má bɛn zɛnaa ǹ bii kɛnɛn wa, bɛ̀ sii baraa ba ǹ mìi‐n wa. Sɛnɛ, sisia, a laanɛ ǹ nə́ bɛa siin lɛn yɛ, maǹ wusii n tiɛ̃ la ǹ tá masɛ laanka maa Díi biɛ zɔ́ɔ. 25 Boo mɛn nə n kiɛ̃ ǹ landa sɛ́wɔ nɛ, a na á kaa bɛ lɛ: “Ǹ nə́ ma baa zɔ́ɔ kooro.” 26 Ma bɛ́ re n toɛ maa Díi li, ma Dɔmalɛ Wole mɛn dia ka la, Yiri Fu sonbore‐pɛle kɛ lɛ boe maa Díi li, bɛ̀ bɛ lɛ daa ǹ mɛn waáraa, á die siére biɛ masɛ a lɛa. 27 Ka dɔn tá re siére biɛ masɛ a lɛa, a giala, ka á kun ka masɛ nɛ, haalɛ maa siin lɛn giala kɔ waáraa.

16

1 Man kɛ din tumaa pii ka nɛ màn mɛn bɛ́ toɛ, a baran n baa ka mìi ziziɛ̃ ǹ giala lɛa wa. 2 Ǹ tá re ka lui ǹ ka bɔ lɛsɔkɔn kionən ne. Biikoo kɔ́n tá re die dinin, min mɛnɛn bɛ́ ka dii ka gã, bɛa minin lɛn tá re taasɛ, mà ǹsɛn man dí nyɛɛ Lawa nɛ bɛa yɔrɔ kɛ lɛ la. 3 Maǹ die zɛnɛɛ miɛ̃, a giala, ǹ masɛ a Díi dɔ̃ wa, ǹ masɛ din dɔ dɔ̃ wa. 4 Sɛnɛ, masɛ n má kɛ pɛ ka nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, bɛ̀ ǹ biikoo dɔ, ka yiri goã a nɛ mà masɛ goã má pɛ ka nɛ. Ma bɛ pɛ ka nɛ a giala kɔ waáraa wa, a giala, má goã kun ka nɛ. 5 Sɛnɛ, sisia, min mɛn ma dia, man wusii ma á woe bɛ lɛ li. Ka kɔ́n dɔ a nɔ̀n diɛ ma la mà man woe maa wa. 6 Ma bɛ́ má bɛ lɛ pɛ ka nɛ, bɛ lɛ na á yɔrɔ kɔsiɛ da ka ganaa parsiini. 7 Bɛ din tumaa kio, man taãn pii ka nɛ: Maa woo á soɛ ka ganaa. A giala, bɛ̀ ma woo wa, Dɔmalɛ Wole lɛ a die ka li wa. Sɛnɛ, bɛ̀ má woo, ma á die diɛ ka la. 8 Bɛ̀ á daa ǹ mɛn waáraa, kanaa minin kɛn zɛ̀rɛ bɛ́ ka màn mɛn nɛ, á die bɛ nyɛɛ ǹ nɛ. Á die ǹ sã nyɛɛ ǹ nɛ sii baraa wɔ gɔn la, ka Lawa a peperebaa laanka a kiri‐kurii ni. 9 Á re ǹ sii baraa nyɛɛ ǹ nɛ a giala, ǹ golee masɛ li wa. 10 Á peperebaa nyɛɛ ǹ nɛ, a giala, masɛ n woe maa Díi li, ka a re ma yii doo wa. 11 Á kiri‐kurii ǹ la, a giala kiri nə́ n kuru kanaa kɛ a mìilandɛnaa la gɔrɔ. 12 Màn gigiã tá tɔn a tan man die pii ka nɛ, sɛnɛ, ǹ tá guguru ka ganaa, ka a boe la ka a giala ma sisia wa. 13 Bɛ̀ Yiri Fu sonbore‐pɛle lɛ daa ǹ mɛn waáraa, á die ka yiri fuli, ka sonbore tumaa dɔ̃. A giala, a bie re boo diɛ a din gɔn wìi a lɛa wa, sɛnɛ, a bɛ́ re màn mɛn miɛ, a n die bɛ lɛ pii; sii mɛn dɔ bɛ́ re n zɛnɛɛ, á re bɛ dɔ pii ka nɛ. 14 Á re maa gugurubaa nyɛɛ, a giala, a n die masɛ din wɔ sii a pɛ ka nɛ. 15 Maa Díi wɔ bɛ́ ka màn mɛn tumaa nɛ, masɛ dɔ wɔ nɛ; bɛ lɛ na á toa má pɛ, máa Yiri Fu n die masɛ din wɔ sii a pɛ ka nɛ. 16 Boɛɛnɛ ka a re masɛ yii doo wa, bɛ kio boɛɛnɛ, ka á re wusii ka ma yɛ. 17 A kialandɛnan lɛn tɛnɛn man nə́ goã pii kɔn nɛ mà a n giɛ li a wàa mɛn boo da ǹsɛn manɛ? Mà á pɛ mà boɛɛnɛ mà ǹsɛn ba re yii doo wa, mà bɛ kio boɛɛn nɛ, mà ǹsɛn tá re wusii ǹ na asɛ yɛ; mà á pɛ dɔ‐n mà a giala, mà asɛ n woe a Díi li; mà bɛ giala n ka wàa nɛ? 18 Mà bɛa "boɛɛn" boo kɛ lɛ á diɛ, mà ǹsɛn ba bɛ giala miɛ wa! 19 Yezu bɛ́ á dɔ̃, mà maǹ giɛ li ǹ nɔ̀n da asɛ la, á tɔ́n pɛ ǹ nɛ kɛnɛn: «Ma bɛ́ má pɛ ka nɛ máa boɛɛnɛ máa ka a re masɛ yii doo wa, bɛ kio boɛɛnɛ máa ka tá re wusii ka ma yɛ, táa ka n nɔ̀n diɛ kɔn la ka bɛa boo lɛ̀ giala nɛ? 20 Man taãn pii ka nɛ: Ka á re wuu pii ka n lala da, bɛ̀ kanaa minin kɛn tá yaa we. Ka yɔrɔ á re kɔsɛ, sɛnɛ, kaa yɔrɔ kɔsiɛ á die n bɔyɛɛ a nyɛnyɛɛ baa. 21 Bɛ̀ lɔ á nɔɔ̀rɔ koe ǹ mɛn waáraa, a yɔrɔ n kɔsiɛ nɛ, a giala, a nɔmaa biikoo na á dɔ; sɛnɛ, bɛ̀ á nɛ yɛ lɔn, a yiri n boe ka a nɔmaa kɛ nɛ, a nə n nyɛnyɛɛ, mà asɛ dɔ min yɛ á da kanaa. 22 Ka dɔn yɔrɔ n kɔsiɛ‐n miɛ̃ sisia; sɛnɛ, wɔ á re wusii wɔ kɔn yɛ, ka á re n nyɛnyɛɛ bɛa pinaa, màn kɔ́n dɔ a re boe la, a bɛa nyɛnyɛɛ kɛ bɔ a bɔ ka foo‐n wa. 23 Bɛ̀ bɛa pinaa dɔ, ka a re nɔ̀n diɛ masɛ la ka sii kɔ́n nɛ doo wa. Man taãn pii ka nɛ: Bɛ̀ ka màn mɛn nyankɔ maa Díi lon ka masɛ tɔ nɛ, á re bɛ koe ka la. 24 Haalɛ tɔn pelo, ka tɔn màn kɔ́n nyankɔ ka masɛ tɔ‐n wa: Ka nyankɔ wɔ, ka á re màn yii, màn mɛn bɛ́ toɛ, kaa nyɛnyɛɛ lɛ pã. 25 Man má kɛ din tumaa pɛ ka nɛ ka boo gimə́ ne. Sɛnɛ, biikoo á die doe, ma a re boo diɛ ka nɛ miɛ̃ doo wa, sɛnɛ, sii mɛn bɛ́ maa Díi wɔ a paǹ li, ma á die bɛ toɛ̃ ka‐n foaã‐foaãnɛ. 26 Bɛa pinaa, ka á re màn nyankoe ka ma tɔ nɛ; sɛnɛ, ma bie pii ka nɛ má ma á re maa Díi nyankoe kaa lɛa wa, 27 A giala, maa Díi dinmaa tá ka narɛ. A n ka narɛ a giala, ka dɔn tá masɛ narɛ, ka waa la dɔn, mà masɛ n má bɔ Lawa li má daa. 28 Man má bɔ maa Díi li má daa kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ. Sisia, ma nə n boe kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ ma á woe maa Díi li.» 29 A kialandɛnan nə́ tɔ́n pɛ‐n kɛnɛn: «Sisia kəni, boo foaã nə ke n tá diɛ, boo gimə́ bie doo wa. 30 Sisia kəni, wɔ á doɛ̃ wáa nsɛ ke, wáa n ta minbuiinin taasiɛ din tumaa doɛ̃, n laadoo ba a ganaa min nɔ̀n da n la wa. Bɛ lɛ din taãn na á toa, wɔ waa la wáa ma nə n bɔ Lawa li n daa.» 31 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: «Ka golee ma li sisia? 32 Á ke, biikoo kɔ́n tá re doe, á dɔ dinin, ka á re sawɛɛ, didie wo a piɛ, ka masɛ din sɔɔ̃ toa walan. Sɛnɛ, ma bie ma din sɔɔ̃ wa, maa Díi tá kun ka ma nɛ. 33 Man má kɛ pɛ ka nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka goã là nyantoro la masɛ li. Kanaa kɛ gɔ́ɔ̃ nɛ ka n nɔmaa la, sɛnɛ, ka n foo taã, má gɔ̀lɔ̀baa si kanaa la.»

17

1 Bɛa boon lɛn diɛ kio, Yezu nə́ n yii saa lon á pɛ: «Maa Díi, biikoo dɔ. Gugurubaa kɔ n Nɛgiĩ lɛ la, màn mɛn bɛ́ toɛ, n Nɛgiĩ lɛ gugurubaa kɔ n dɔ la. 2 N din nə n pàã kɔ masɛ la minbuiinin tumaa mìi la. A kɔnpɛ ka bɛ lɛ nɛ, n min mɛn tumaa kɔ masɛ la, má nyin nyabaã kɔ bɛn lɛn la. 3 Nyin nyabaã lɛ n ke, ǹ nə n din lɛ dɔ̃, Lawa taãn goon toto lɛa, n masɛ Yezu Krita mɛn dɔ dia, ǹ ma dɔ dɔ̃. 4 Man tɔ guguru kɔ tán la, n dí mɛn kɔ ma la, má bɛ nya á nya. 5 Maa Díi, sisia kəni, gugurubaa mɛn goã ma lon n din li, bɛ̀ kanaa bɛ́ a tɔn nə n giala kɔ wa, wusoo n bɛ lɛ kɔ ma la n din li. 6 N min mɛnɛn bɔ kanaa lɛ gɔ́ɔ̃ nɛ, n nə́ ǹ kɔ masɛ la, má n tɔ nyaa bɛn manɛ. Maǹ nə́ goã n din wɔn lɛa, sɛnɛ, ma n nə́ ǹ kɔ masɛ la. Ǹ nə́ n boo si, 7 ǹ tá doɛ̃ sisia, mà n màn mɛn tumaa kɔ masɛ la, mà a n boe n din ni. 8 N boon mɛnɛn pɛ masɛ nɛ, man má bɛn lɛn pɛ ǹ nɛ, ǹ nə́ lɛ kɔ bɛa boon lɛn ganaa. Ǹ tá doɛ̃ taãn‐taãnɛ, mà masɛ n má bɔ n din Lawa li, ǹ nə́ waa la dɔn, mà n din ni n má dia. 9 Ma nə n nyankoe bɛn lɛn lɛa. Ma bie n nyankoe kanaa minin kɛn lɛa wa, sɛnɛ, n min mɛnɛn lɛn kɔ ma la, ma nə n nyankoe bɛn lɛn lɛa, a giala, n din wɔn manɛ. 10 Masɛ wɔ din tumaa nə n wɔ lɛa, ka n dɔ wɔ din tumaa bɛ́ masɛ wɔ lɛa lɔn. Má gugurubaa yɛ ǹ sii gɔ́ɔ̃ nɛ. 11 Kɛ kio, masɛ a re goɛ̃ kanaa kɛ‐n doo wa; kasɛn tá re goɛ̃ kanaa lɛ nɛ, sɛnɛ, man woe n din li. Maa Díi Sonbore, n din pàã mɛn kɔ masɛ la, ǹ tamaa ka bɛ lɛ nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ dɔn nə goã goon ka wɔsɛn bɛ́ goon lɔn. 12 Masɛ bɛ́ má goã kunun ǹ ni, n din pàã mɛn kɔ ma la, man má goã ǹ tamaɛ ka bɛ lɛ nɛ. Má ǹ tamaa, ǹ goon din bɔ̀n baa wa, bɛ̀ á n bɔ bɔ̀nbaa wole kɛ lɛ nɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, Lawa a boo lɛ pã. 13 Sisia, man woe n din li. Ma bɛ́ kanaa bɔrɔ, man boon kɛn pii ǹ ni, màn mɛn bɛ́ toɛ, nyɛnyɛɛ mɛn bɛ́ masɛ lon, bɛ lɛ‐piɛ̃ yɛ ǹ dɔn lon. 14 Masɛ Lawa din a boo pɛ ǹ nɛ, kanaa minin nə́ ǹ baa zɔ́ɔ, a giala, kanaa wɔn bie ǹ ne wa, ka masɛ dɔ bɛ́ ma ba kanaa wɔ lɛa lɔn wa. 15 Ma bie n nyankoe, máa n nə ǹ bɔ n nə ǹ bɔ kanaa lɛ gɔ́ɔ̃‐n wa, sɛnɛ, máa n nə ǹ kanbaa Sɛtaan Baraa kɛ ganaa. 16 Ǹ bie kanaa kɛ wɔn lɛa wa, ka masɛ dɔ bɛ́ ma ba kanaa wɔ lɛa lɔn wa. 17 Ǹ baa n din wɔn lɛa lenlen ka sonbore barka nɛ; n boo lɛ n sonbore lɛa. 18 N masɛ dia kanaa gɔ́ɔ̃‐n lɔn ke, masɛ n má ǹ dɔn dia kanaa gɔ́ɔ̃‐n miɛ̃. 19 Ma dinmaa nə n din koe n la lenlen ǹ lɛa, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ dɔn nə goã n wɔn lɛa lenlen ka n sonbore boo lɛ barka nɛ. 20 Ma bie n nyankoe ǹ dinin sɔɔ̃nɔn lɛa wa, min mɛnɛn dɔn bɛ́ re golee masɛ li ǹ da ǹ boo taman yii, ma nə n nyankoe bɛn dɔn lɛa. 21 Maa Díi, ǹ tumaa baa goon. Wɔsɛn bɛ́ goon lɔn ke, a toa ǹ dɔn nə goã goon ka wɔsɛn bɛ́ lɔn, màn mɛn bɛ́ toɛ, kanaa minin nə waa la, mà n din ni n masɛ dia. 22 N din gugurubaa mɛn kɔ ma la, má bɛ lɛ kɔ ǹ la, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ dɔn nə́ goã goon ka wɔsɛn dinin bɛ́ goon lɔn. 23 Man kunun ǹ ni, ka n bɛ́ kun ka masɛ‐n lɔn, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ goã goon toto, kanaa minin nə boo la, ǹ dɔ̃ ka bɛ nɛ mà n din ni ń masɛ dia, ma n nə́ ǹ narɛ dɔn, ka n bɛ́ n masɛ narɛ lɔn. 24 Maa Díi, n min mɛnɛn kɔ masɛ la, ma din bɛ́ re goɛ̃ bǎã mɛn nɛ, man giɛ li, ǹ dɔn nə goã walan kun ka masɛ nɛ. N din gugurubaa mɛn kɔ masɛ la, ǹ bɛ yɛ, a giala, ń masɛ narɛ, haalɛ bɛ̀ kanaa tɔ nə n zɛnaa wa. 25 Maa Díi pepere, kanaa minin ba doɛ̃ wa, sɛnɛ, masɛ á doɛ̃, kɛn lɛn dɔn tá doɛ̃, mà n din ni n masɛ dia. 26 Má n tɔ nyaa ǹ nɛ, ma á die wusii ma nyaa ǹ nɛ doo, màn mɛn bɛ́ toɛ, n masɛ narɛ lɔn, bɛa kɔn‐narɛɛ kɛ lɛ goã ǹ dɔn lon, masɛ dɔ́ goã kunun ǹ ni.»

18

1 Bɛa boon lɛn diɛ kio, Yezu kiɛ̃ kun ka a kialandɛnan nɛ, ǹ nə́ Sedrɔn tà gòã kuru ǹ nə́ woo a kio. Dù gɔrɔ kɔ́n goã walan, á wɔ bɛ‐n kun ka a kialandɛnan nɛ. 2 A da yaa, Zudaasi mɛn bɛ́ we a zɔ́ɔn gɔn, bɛ dɔ á bɛa bǎã lɛ doɛ̃, a giala, Yezu goã bɛ̀ a da kun ka a kialandɛnan nɛ walan gunyin damata. 3 Bɛ lɛ nɛ, Zudaasi mɛ Rɔmu sɔraasi kuru kɔ́n nyɛɛnɛ, á woo dù gɔrɔ lɛ nɛ; Lawa a wúlu‐bɔlen goledɛnan laanka Fariziɛ̃n nə́ garadin dia kunun ǹ ni. Ǹ nə́ woo ka zia da ǹ mànan nɛ, ka bólonən ne, ka làpaa tɛn nɛ. 4 Sii mɛn tumaa bɛ́ re Yezu yii a bɛ́ a yii doɛ̃, á nɔmaa á woo n da ǹ lɛ á pɛ ǹ nɛ: “Ka ǹ giɛ die li?” 5 Ǹ ná a lɛ si mà Nazarɛtin Yezu. Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ma din lɛ‐n ke.” Bɛ á zɛnɛɛ, Zudaasi mɛn bɛ́ we a zɔ́ɔn gɔn, bɛ̀ bɛ lɛ á kunun ǹ ni. 6 Yezu bɛ́ á pɛ ǹ nɛ lɔn mà asɛ din lɛ‐n ke, ǹ nə́ woo ka ǹ kio ne ǹ nə́ bɔ ǹ nə́ kaa. 7 Yezu wusoo á nɔ̀n da ǹ la mà maǹ giɛ die li? Ǹ ná a lɛ si mà Nazarɛtin Yezu. 8 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Má pɛ ka nɛ máa ma din lɛ‐n ke. Bɛ̀ ka ǹ giɛ ma din li, ka kɛn toa walan ǹ woo.” 9 A bɛ́ á goã á pɛ mà asɛ a Díi min mɛnɛn kɔ asɛ la, mà asɛ toa ǹ kɔ́n bɔ̀n baa wa, bɛa boo lɛ a lɛ pã ǹ gɔn nɛ ka bɛ nɛ. 10 Simɔn Piɛrɛ sɛ, gɔya sà kɔ́n goã bɛ gɔn. Á woɛ̃ á bɔ a kii ni, á wúlu‐bɔlen kiã a dí‐nyali a gusin a too na nɛ. Bɛa dí‐nyali lɛ tɔ mà Malkusu. 11 Yezu tɔ́n pɛ Piɛrɛ nɛ: “N gɔya lɛ wɔ a kii ni! Maa Díi nɔmaa mɛn kɔ ma la, ma n taasɛ mà maa die lɛ koe bɛ‐a wa?” 12 Sɔraasi kuru lɛ laanka ǹ goledɛnaa nɛ ka Zuifun garadin lɛn nɛ, ǹ nə́ Yezu kũ ǹ nə́ yii, 13 ǹ nə́ woo ne wúlu‐bɔlen kiã zizi Anɛ a piɛ bɔrɔ. Kayifu mɛn bɛ́ wúlu‐bɔlen kiã lɛa bɛa lɛ̀ lɛ‐a, bɛ lɛ dàãgiĩ‐n ka bɛa Anɛ lɛ nɛ. 14 A din Kayifu lɛ na á pɛ Zuifun pàãdɛnan manɛ mà á soɛ ǹ ganaa, min goon gã min tumaa a lɛa. 15 Simɔn Piɛrɛ laanka ǹ miã kialandɛnaa lɛ goon nə́ kɔ Yezu kio lɛ. Wúlu‐bɔlen kiã tá bɛa kialandɛnaa lɛ doɛ̃; bɛ lɛ nɛ, Yezu bɛ́ we wúlu‐bɔlen kiã a sumu gɔ́ɔ̃ nɛ ǹ mɛn waáraa, a dɔ wɔ kun ni, 16 sɛnɛ, Piɛrɛ sɛ golee kiɛnlɛ‐a kanaa. Bɛa kialandɛnaa kɛ lɛ wúlu‐bɔlen kiã n doɛ̃, bɛ lɛ soo, lɔ mɛn bɛ́ kiɛnlɛ lɛ lɛduĩ, á boo da ka bɛ nɛ, á tɔ́n Piɛrɛ kũ á wɔ‐n sumu gɔ́ɔ̃ nɛ. 17 Lɔ lɛ kiɛnlɛ lɛduĩ, bɛ́ tɔ́n pɛ Piɛrɛ nɛ: “N dɔ goã giĩ kɛ lɛ a kialandɛnaa goon lɛa wa?” Piɛrɛ mà a ganaa, masɛ ba a lɛa wa dɛ! 18 Dí‐nyalin laanka garadin nə́ tɛ koa, ǹ nə́ goã n gɔ̀nɔn wɛ̃ a ganaa, a giala, nyan na á goã boe. Piɛrɛ dɔ́ goã ǹ li n gɔ̀nɔn wɛ̃. 19 Wúlu‐bɔlen kiã bɔ á mɛ la, á nɔ̀n da Yezu la a kialandɛnan wɔ gɔn la ka a daraa wɔ a paǹ dɔ nɛ. 20 Yezu tɔ́n pɛ‐n kɛnɛn: “Má boo da min tumaa‐n foaãnɛ; biikoo woo biikoo, lɛsɔkɔn kionən mɛnɛn laanka Lawa a kion mɛn bɛ́ kaa lɛsɔkɔn bǎãn lɛa, má minin daraa bɛn nɛ. Ma boo kɔ́n da má duru ka la wa. 21 Wàa na á baa n tá nɔ̀n diɛ ma la? Ma màn mɛn pɛ, min mɛnɛn nə ma, nɔ̀n da bɛn la. Ma màn mɛn pɛ ǹ tá doɛ̃.” 22 Bɛa boon lɛn nə́ bɔ Yezu lɛ‐n lɔn, garadin lɛn mɛn bɛ́ a genli, bɛ nə́ n gɔn tɔ a para‐n, bɛ̀ á n pii ni mà a wúlu‐bɔlen kiã lɛ si ǹ gɔn nə ke koɛ? 23 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Bɛ̀ má boo baraa da, maa boo lɛ a paǹ mɛn bɛ́ baraa, bɛ nyaa. Sɛnɛ, bɛ̀ á daa yaa má boo sonbore da, wàa na á baa n tá ma dii?” 24 A bɛ́ miɛ̃, Anɛ Yezu toa yii ni á dia wúlu‐bɔlen kiã Kayifu la. 25 Bɛ á zɛnɛɛ, bɛ̀ Simɔn Piɛrɛ á tɔn tán n gɔ̀nɔn wɛ̃ tɛ ganaa. Ǹ nə́ nɔ̀n da la mà a dɔ́ bie giĩ lɛ a kialandɛnan lɛn goon lɛa wa ya? Piɛrɛ nə́ n piã, á pɛ mà asɛ ba a lɛa wa dɛ! 26 Piɛrɛ min mɛn too kuru, bɛ lɛ dɔɔ̃n kɔ́n na á goã wúlu‐bɔlen kiã a dí‐nyalin lɛn goon lɛa, bɛ́ tɔ́n pɛ Piɛrɛ nɛ mà asɛ yɛ dù gɔrɔ lɛ‐n kun ni wa ya? 27 Piɛrɛ wusoo á n piã doo. A din biikoo lɛ li gɔrɔ, koo sà goon wuu pɛ. 28 Bɛ kio, ǹ nə́ soo ka Yezu ni Kayifu a piɛ, ǹ nə́ woo‐n gánadɛnaa a piɛ baayɛlɛ yiisoon ne. Ǹ bɛ́ ǹ nə́ woo ne, gánadɛnaa lɛ a tɔrɔ kɔsɔ minbaa lɛ taman yii, ǹ wɔ a sumu lɛ‐n wa, màn mɛn bɛ́ toɛ, ǹ baran gɔ̀ lɔlɔ ǹ dinin ganaa wa, ǹ boo la ǹ kiɛ̃mala ǹ zɔ́n màn bii; bɛ lɛ nɛ ǹ nə́ zɛnaa miɛ̃. 29 Gánadɛnaa Pilati tɔ́n soo á daa ǹ yaa kanaa, á pɛ ǹ nɛ: “Ka ǹ giĩ kɛ lɛ zɛ̀rɛ biɛ wàa mɛn sii taman yii?” 30 Ǹ ná a lɛ si, ǹ nə́ pɛ: bɛ̀ giĩ kɛ lɛ bie sii baraa zɛnaali lɛa wa, bɛ̀ wɔsɛn tá re kuĩ wɔ da kɔ n la? 31 Pilati tɔ́n pɛ ǹ nɛ : ka dininmaan nə kũ ka kiri kuru la a kɔnpɛ ka ka dinin landa nɛ. Zuifun lɛn mà Pilati ganaa mà: wɔsɛn bɛ́ pàã mɛn giulun, a kɔnpɛ ka bɛ nɛ, wɔsɛn doamaa bie wɔ gɛ̀ dɛ wa. 32 A na á n zɛnaa miɛ̃, màn mɛn bɛ́ toɛ, Yezu boo mɛn da a din a gɛ̀ wɔ ǹ gɔn la bɛ lɛ lɛ pã. 33 Pilati wusoo á wɔ kion. Á Yezu bíi, á nɔ̀n da la: “N din ni Zuifun kii lɛa?” 34 Yezu ná a lɛ si á pɛ nɛ: ma n bɛ pii n din mìi giala‐a hinlaa minin man nə́ masɛ boo da nɛ? 35 Pilati tɔ́n pɛ nɛ: “Masɛ n Zuifu lɛa ya? N din tɔrɔn laanka kaa wúlu‐bɔlen goledɛnan man nə́ daa n wɔ masɛ gɔn! Ma nə́ n wàa la?” 36 Yezu tɔ́n ná a lɛ si á pɛ‐n kɛnɛn: “Masɛ a kiibaa lɛ bie kanaa kɛ wɔ lɛa wa. Bɛ̀ maa kiibaa lɛ n kanaa kɛ wɔ lɛa, bɛ̀ maa minin kɛn nə́ zia baa, màn mɛn bɛ́ toɛ, ma baran n wɔ Zuifun pàãdɛnan gɔn wa. Sɛnɛ, masɛ a kiibaa lɛ, kanaa wɔ bie wa.” 37 Pilati tɔ́n pɛ nɛ: ma n kii lɛa le? Yezu ná a lɛ si: “N din nə pii mà man kii lɛa. Masɛ n má yɛ má daa sonbore nyaa kanaa gɔ́ɔ̃ nɛ. Min woo min tá sonborebaa ǹ zii tɔ we, bɛa dɛnaa nə n too koe masɛ a boo ganaa.” 38 Pilati tɔ́n nɔ̀n da la: Sonbore n wàa lɛa? Pilati nə n lɛ bɔ bɛa boo lɛ‐a lɔn, á soo kanaa doo á woo Zuifun lɛn li, á pɛ ǹ nɛ: “Masɛ yii ba zɛ̀rɛbaa ǹ sii kɔ́n ganaa a wɔ a paǹ li wa. 39 Sɛnɛ, a kɔnpɛ ka ka dinin landa nɛ, bɛ̀ kiɛ̃mala ǹ zɔ́n dɔ lɔn, masɛ bɛ́ n kòso nɛ goon diɛ, ka tá li ma Zuifun kii lɛ da ya?” 40 Ǹ nə́ nɔmaa ǹ nə́ bɔ ǹ nə́ mɛ la ǹ nə́ n lɛ dɛ: Aba, n baran kɛ da wa. Barabaasi da! A da yaa bɛa Barabaasi lɛ dɔ n mɛnaa minin la wole lɛa.

19

1 Pilati nɔmaa á soo ka Yezu ni, á kɔ ǹ la mà ǹ duwə́ ka sɛ̌n nɛ. 2 Sɔraasin lɛn nə́ nyan tã kii bafolo lɛa ǹ nə́ wɔ a mìi‐a, ǹ nə́ dɔnkɛ tã wɔ a ganaa ka n pɛ mà maǹ koɛ kii lɛa. 3 Maǹ nə n zoɛ̃ bɛ̀ ǹ dɔ a li bɛ̀ ǹ pɛ‐n kɛnɛn: “Fòo le, Zuifun kii!” Ǹ nə́ goã n gɔn tɔtoe a para‐n. 4 Pilati nə́ n bɔyaa á daa kanaa doo á pɛ zaman lɛ nɛ: “Á ke, man die soe‐n kanaa ma kɔ ka la, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka dɔ̃ mà ma zɛ̀rɛbaa ǹ sii kɔ́n yɛ a ganaa wa.” 5 Yezu soo kanaa, kii bafolo nyandɛnaa lɛ ná a mìi‐a ka dɔnkɛ tã lɛ dɔ nɛ a ganaa. Pilati tɔ́n pɛ ǹ nɛ: haya, giĩ lɛ á ke! 6 Sɛnɛ, wúlu‐bɔlen goledɛnan lɛn laanka garadin lɛn nə yɛ lɔn, ǹ nə́ kaa lɛ‐dɛ nɛ ǹ nə́ pii: A dere gɔn ganaa! A dere gɔn ganaa! Pilati tɔ́n pɛ ǹ nɛ: Ka dininmaan nə kũ ka dere gɔn ganaa. Masɛ zɛ̀rɛbaa ǹ sii yɛ a wɔ paǹ li sɛn wa. 7 Zuifun lɛn mà Pilati ganaa landa kɔ́n tá wɔsɛn lon, a kɔnpɛ ka bɛa landa kɛ lɛ nɛ, a doamaa‐n ka gɛ nɛ, a giala, a na á n din baa Lawa a Nɛgiĩ lɛa! 8 Pilati bɛ ma lɔn, màn wusoo á mɛ a nyɛ́ɛ li. 9 Á wusoo á woo wɔ kion doo á nɔ̀n da Yezu la mà asɛ kɛ lɛ, mà a n boe maa? Yezu na a lɛ si ka boo kɔ́n nɛ wa. 10 Pilati tɔ́n pɛ nɛ: “Ma nə n lɛ tiɛ̃ masɛ lɛ? Pàã tá masɛ lon ma n si ma n da, pàã tá ma lon dɔ‐n ma n dere gɔn ganaa. N ba bɛ doɛ̃ wa?” 11 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “N ba boe la n sii kɔ́n zɛnaa masɛ nɛ, bɛ̀ Lawa ná a lɛ kɔ n la wa. Bɛ lɛ din taãn na á toa, min mɛn ma wɔ n gɔn, bɛa sii baraa á gole a mìi ni á la nsɛ wɔ nɛ.” 12 A kũ bɛ‐a lɔn, Pilati na á goã giɛ a da ǹ gɔn li. Sɛnɛ, Zuifun lɛn nə́ kaa lɛ dɛ‐n doo, ǹ nə́ pii: “Bɛ̀ n da sɛn, n ba Rɔmun kii gole gole a giaára lɛa wa! A giala, min woo min tá n din biɛ kii lɛa, bɛa dɛnaa nə n din diɛ kɔn ka kii gole gole ne.” 13 Pilati bɛa boon lɛn ma lɔn, á Yezu kũ á soo‐n kanaa nɛ, á koa tán kiri kuru ǹ bǎã nɛ, ǹ bɛ́ ǹ mɛn bíi mà "kɔlɔ kaa kɔn la ǹ bǎã", Ebrə́ bɔlɔ nɛ mà "Gabaataa". 14 Bɛ á zɛnɛɛ, bɛ̀ kiɛ̃mala ǹ zɔ́n nə ka biɛ̃ nɛ, penleen biikoo li. Pilati mà Zuifun lɛn ganaa mà haya, mà ǹ kii lɛ á ke! 15 Sɛnɛ, ǹ nə́ kaa lɛ‐dɛ nɛ: “A dɛ a gã! A dɛ a gã! A dere gɔn ganaa!” Pilati wusoo á pɛ: “Ká mà ma kaa kii lɛ dere gɔn ganaa?” Wúlu‐bɔlen goledɛnan mà a ganaa mà ǹsɛn kii kɔsɔ banban á kiɛ̃ Rɔmun kii gole gole la wa. 16 Bɛa biikoo li, Pilati Yezu kɔ ǹ la mà ǹ wo dere gɔn ganaa. Ǹ nə́ nɔmaa ǹ nə́ Yezu kũ. 17 Yezu ná a dinmaa a dere gɔn gũ, á soo á woo bǎã kɔ́n nɛ, ǹ nə́ bíi "Mìi pán bǎã", Ebrə́ bɔlɔ nɛ mà "Golgootaa". 18 Maǹ nə́ dere gɔn ganaa walan, ka min paa kɔsɔ dɔ nɛ, goon na a wàã kɛa‐a, kɛ dɔ ná a wàã kɛ‐a, Yezu din ni bii. 19 Pilati sɛ́wɔ kɔ́n kiɛ̃ á kɔ ǹ la mà ǹ naa dere ǹ gɔn lɛ ganaa. A màn mɛn kiɛ̃ la bɛ á ke: “Nazarɛtin Yezu, Zuifun kii.” 20 Bɛa sɛ́wɔ‐kiɛ̃ kɛ lɛ, Zuifu gigiã pɛ, a giala, ǹ Yezu dere gɔn ganaa bǎã mɛn nɛ, a wɔlɔ tá kunu kiwi lɛ ganaa. Ka bɛ dɔ nɛ, sɛ́wɔ lɛ na á goã kiɛ̃‐n ka Ebrə́ bɔlɔ nɛ, ka Latɛ̃ bɔlɔ nɛ, ka Grɛki bɔlɔ nɛ. 21 Zuifun wúlu‐bɔlen goledɛnan nə́ pɛ Pilati ni mà toa bɛ̀ a na á kiɛ̃ mà “Zuifun kii” wa, mà a n siĩni a kiɛ̃ mà “Giĩ kɛ na á n din baa Zuifun kii lɛa.” 22 Pilati tɔ́n pɛ ǹ nɛ mà asɛ màn mɛn kiɛ̃, mà asɛ na á bɛ kiɛ̃! 23 Sɔraasin lɛn bɛ́ ǹ nə́ Yezu dere gɔn ganaa ǹ nə́ nya ǹ mɛn waáraa, ǹ ná a mɔnaan goa ǹ nə́ ǹ tala kɔn wɔlɔ sii, didie wɔ n ka a wɔlɔ goon ne. A gialakun na á goã a dɔnkɛ sasa kɛ lɛa, nimii bǎã ba a ganaa wa, a na á n tã gɔ́ɔ̃ goon, a saa a lon ganaa a da a tán‐a yaa. 24 Sɔraasin lɛn nə tɔ́n pɛ kɔn nɛ: a ba siĩni wɔ toɛ̃ wa. á soɛ wɔ n pã a ganaa, bɛ̀ á re doe min mɛn ganaa wɔ bɛa dɛnaa dɔ̃. . Lawa a boo màn mɛn pɛ, a na á n zɛnaa á kaa bɛ lɛ lɛ: “Ǹ nə́ maa mɔnaan gii kɔn, maa dɔnkɛ sasa ke, ǹ nə́ n pã bɛ ganaa.” Sɔraasin lɛn nə́ màn mɛn zɛnaa, a din lɛ n ke. 25 Yezu a náa laanka a náa lɛ dɔɔ̃nlɔ goã golee ne a dere ǹ gɔn lɛ genli, kun ka Klopaasi a lɔ Mariya laanka Magadalaan Mariya nɛ. 26 Yezu bɛ́ a ná a náa yɛ golee ne, a bɛ́ a kialandɛnaa mɛn narɛ, bɛ dɔ n golee na a li, á pɛ a náa nɛ: “N nɛgiĩ á ke n li.” 27 Bɛ kio á pɛ a kialandɛnaa lɛ dɔ nɛ: N dan nə́ ke n li. A kũ bɛ lɛ‐a, bɛa kialandɛnaa lɛ kũ á da a kion. 28 Bɛ kio, Yezu bɛ́ doɛ̃ mà sii din tumaa nə́ n zɛnaa á nya sisia, á n toa mà muboro na asɛ ganaa. A na á bɛ pɛ, màn mɛn bɛ́ toɛ, Lawa a boo din tumaa lɛ pã. 29 Dɔ́n kɔ́n goã tán walan, duvɛ̃ pipiã ná a piɛ̃. Ǹ nə́ màn sã bɛa mu lɛ li, ǹ nə́ wɔ da kɔ́n gɔn lɛwɔn ganaa, ǹ nə́ bíi “izopi”, ǹ nə́ mɔrɔ Yezu lɛ ganaa. 30 Yezu bɛa duvɛ̃‐pipiã lɛ mi lɔn, á pɛ: “A tumaa lɛ pã kəni!” Bɛ kio á n mìi kumə́, a piɛ̃ nya. 31 Kiɛ̃mala ǹ Zɔ́n na á goã ka biɛ̃ nɛ. Zuifun ba li gere goã dere ǹ gɔn ganaa susu ǹ pii pinaa wa, a giala, lɛawaa gole nɛ a tɔ‐a. Bɛ lɛ nɛ, ǹ nə́ Pilati nyankɔ mà a toa ǹsɛn nə ǹ gòãn yiɛ ń giɛ ǹ tá giɛ̃ fufuu, ǹsɛn nə ǹ bɔ ǹ nə n bɔ dere ǹ gɔn ganaa. 32 Sɔraasin lɛn nə́ daa, ǹ min mɛnɛn lɛn deren kun ka Yezu ni, ǹ ná a bibinaa gòãn yiɛ, ǹ nə́ kiɛ̃ ǹ ná a paabaa ǹ wɔ wɔn yiɛ. 33 Ǹ bɛ́ ǹ nə́ dɔ Yezu ganaa, ǹ nə́ yɛ mà á saa lɛlɛ á gã, ǹ na asɛ gòãn yiɛ wa. 34 Sɛnɛ, sɔraasin giĩ lɛ goon nə́ fɔ̃ a kolo ganaa ka a sɛmiɛ nɛ, yǎa mà laanka mu soo a nɛ a din bǎã‐n gɔrɔ. 35 Min mɛn nə bɛa siin lɛn yɛ, bɛa dɛnaa lɛ nə ǹ boo diɛ; a bɛ́ boo mɛn diɛ, sonbore ne. Ǹ dɛnaa dinmaa dɔ á doɛ̃ mà asɛ bɛ́ boo mɛn pii mà taãnɛ, bɛ lɛ na á toa á pii, màn mɛn bɛ́ toɛ, ka dɔn nə golee li. 36 Sonbore ne, kɛ din tumaa na á n zɛnaa màn mɛn bɛ́ toɛ, Lawa a boo lɛ pã: “A wen lɛn kɔ́n ba re yiɛ wa.” 37 Lawa a boo paǹ kɔ́n dɔ á pii doo mà ǹ min mɛn lɛ fɔ̃, mà ǹ tá re yii. 38 Bɛa siin lɛn zɛnaa kio, Zozɛfu mɛn bɛ́ boe Arimatee kiwi, bɛ́ woo Yezu gere nyankɔ Pilati lon. (Zozɛfu na á goã Yezu a kialandɛnaa goon lɛa, sɛnɛ, a na á goã n duri, a giala, a na á goã nyɛ́ɛ biɛ Zuifun lɛn manɛ). Pilati lɛ kɔ, Zozɛfu tɔ́n daa Yezu gere bɔ á woo ne. 39 Nikodɛmu mɛn bɛ́ á goã á woo Yezu li tèlò basa li, bɛ dɔ́ daa ka nyɔɔ gìĩ kɔɔ̃n kɔ́n nɛ, ǹ nə́ bíi "miíri", lɔloɛ‐n kɔn ka nyɔɔ gìĩ kɔɔ̃n‐a kɔ́n nɛ, ǹ nə́ bíi "aloɛsi"; á kiloo pɔsɔɔ boe. 40 A kɔnpɛ ka Zuifun gere bĩ ǹ gɔn nɛ, ǹ nə́ Yezu gere lɛ saa, ǹ nə́ mɔnaa gɔnɔn pɛpɛnɛ a ganaa, bɛ̀ ǹ tá nyɔɔ gìĩ kɔɔ̃n kiɛ a ganaa. 41 Ǹ Yezu dere gɔn ganaa bǎã mɛn nɛ, dù gɔrɔ goã walan, gere bĩ ǹ yala diidii goã a nɛ, ǹ nə́ ǹ tɔn min kɔ́n bĩ a‐n duduu wa. 42 Bɛa pinaa lɛ a lɛawaa bɛ́ re n biɛ Zuifun susu ǹ pii lɛa, yala lɛ dɔ bɛ́ kunu bɛa bǎã lɛ ganaa, bɛ lɛ nɛ, ǹ nə́ Yezu gere da walan.

20

1 Dimaasi pinaa, baayɛlɛ yiisoo ne, bɛ̀ wɔlɔ bɛ́ tɔn tì, Magadalaan Mariya woo yala lɛ lɛ‐a, á woo yaa bɛ̀ yala lɛ lɛ bɛ́ tiɛ̃‐n ka kɔlɔ mɛn nɛ, bɛ nə́ n bɔ á n bɔ lɛ. 2 Á baa si á dɔ Simɔn Piɛrɛ li kun ka kialandɛnaa goon kɛ lɛ nɛ Yezu goã ǹ mɛn lɛ narɛ, á pɛ ǹ nɛ: “Ǹ nə́ Dɛnaa gere lɛ bɔ ǹ nə́ bɔ yala lɛ nɛ, ǹ da bǎã mɛn nɛ, wɔ ba doɛ̃ wa.” 3 Piɛrɛ laanka ǹ miã kialandɛnaa goon kɛ lɛ soo, ǹ nə́ woo yala lɛ lɛ‐a. 4 Ǹ dinin min paa goã baa sii kun, sɛnɛ, kialandɛnaa goon kɛ lɛ baa si fufuu á Piɛrɛ daa, á dɔ yala lɛ lɛ‐a bibinaa nɛ. 5 Á n zumə́ á mɔnaa gɔnɔn lɛn yɛ tán. Sɛnɛ, a wɔ wa. 6 Simɔn Piɛrɛ mɛn bɛ́ a kio, bɛ́ daa á dɔ, á wɔ yala lɛ nɛ, á mɔnaa gɔnɔn lɛn yɛ tán, 7 mɔnaa mɛn dɔ nə n pɛnɛ a mìi ganaa, á bɛ dɔ yɛ; bɛa mɔnaa lɛ nə n da kun ka mɔnaa gɔnɔn lɛn nɛ wa, sɛnɛ, a na á goã muni ni a gɔrɔn tán bǎã kɔsɔ nɛ. 8 Bɛ kio, kialandɛnaa goon kɛ lɛ á dɔ bibinaa nɛ, a dɔ́ tɔ́n wɔ yala lɛ nɛ. Á yɛ, á golee li. 9 Bɛ á zɛnɛɛ, Lawa a boo mɛn bɛ́ pii mà Yezu yii doamaa nɛ a kaa a n bɔ geren bii, bɛ̀ ǹ tɔn bɛ giala ma bɔrɔ wa. 10 Bɛ kio, kialandɛnan lɛn nə́ wusoo ǹ nə́ woo piɛ. 11 Mariya na á goã golee‐n kanaa yala lɛ lɛ‐a, á goã wuu pii. Á n toa wuu pii á n zumə́ á n yii kɔ yala lɛ nɛ. 12 Á lon a dia dí‐a wole min paa yɛ, ka mɔnaa fufun ni ǹ ganaa. Ǹ Yezu gere da bǎã mɛn lɛ din ni, ǹ nə́ giã‐n tán walan, goon ná a mìi dia ǹ bǎã nɛ, goon ná a gòãn dia ǹ bǎã nɛ. 13 Ǹ nə́ tɔ́n nɔ̀n da la: “Lɔ lɛɛ, wàa na á baa n tá wuu pii?” Á ǹ lɛ si: “Maǹ nə́ maa Dɛnaa bɔ, ǹ da bǎã mɛn nɛ, ma a doɛ̃ wa.” 14 A n toa boo diɛ, á n kio bɔyaa á Yezu yɛ golee‐n walan, sɛnɛ, a dɔ̃ mà a din ni wa. 15 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Lɔ lɛɛ, wàa na á baa n tá wuu pii? Ma n giɛ die li?” Sɛnɛ, asɛ n taasɛ mà dù gɔrɔ‐lɛduə̃li n boo diɛ ka asɛ nɛ. Bɛ lɛ nɛ á pɛ nɛ: “Bɛ̀ n din ni n bɔ, n da bǎã mɛn nɛ, a bǎã pɛ masɛ nɛ, ma á die woe siɛ.” 16 Yezu pɛ nɛ: “Mariya!” Á n bɔyaa á pɛ nɛ ka Ebrə́ bɔlɔ nɛ mà Raboni, bɛ giala mà Mìinaa. 17 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “N baran n gɔn paraa masɛ ganaa wa! A giala, ma bie zii la woe maa Díi li bɔrɔ wa. Sɛnɛ, wo pɛ ma dɔɔ̃nɔn manɛ mà ma á re dii ma wo maa Díi li kəni, ǹ mɛn lɛ bɛ́ ka dɔn Díi lɛa, ma á re woe Lawa li kəni, ǹ mɛn lɛ bɛ́ ka dɔn Lawa lɛa.” 18 Magadalaan Mariya daa pɛ kialandɛnan lɛn manɛ mà asɛ Dɛnaa yɛ! Dɛnaa boon mɛnɛn pɛ nɛ, á bɛn lɛn pɛ ǹ nɛ. 19 A din dimaasi pinaa lɛ a wasamiɛnɛ, kialandɛnan lɛn nə́ goã kion kɔ́n nɛ, ǹ nə́ kiɛnlɛ sɔɔ ǹ dinin lɛ, a giala, maǹ nə́ goã nyɛ́ɛ biɛ Zuifun pàãdɛnan lɛn manɛ. Yezu daa á golee ǹ bii, á pɛ ǹ nɛ: “Là nyantoro die a giã ka li.” 20 Ǹ bɛ́ boo diɛ á n gɔnɔn lɛn laanka a kolo lɛ nyaa ǹ nɛ. Kialandɛnan lɛn bɛ́ ǹ nə́ Dɛnaa yɛ, ǹ nə́ n nyɛnyɛɛ parsiini. 21 Bɛ kio, Yezu wusoo á pɛ ǹ nɛ doo: “Là nyantoro die a giã ka li. Maa Díi Lawa bɛ́ á masɛ dia lɔn ke, masɛ dɔ n ka diɛ miɛ̃.” 22 Bɛa boon lɛn diɛ kio, á piɛ̃ pɛ ǹ ganaa á pɛ ǹ nɛ: “Ka Lawa a Yiri Fu si. 23 Bɛ̀ ka min mɛnɛn sii baraan toa ǹ nɛ, Lawa á re bɛa dɛnan sii baraan toɛ ǹ nɛ. Bɛ̀ ka n piã ka min mɛnɛn wɔn toa ǹ nɛ wa, Lawa a re bɛa dɛnan sii baraan toɛ ǹ nɛ wa.” 24 Sɛnɛ, Yezu bɛ́ die ǹ mɛn waáraa, bɛ̀ Toomaa banban. A kialandɛnaa fulupaa lɛ goon ne ka bɛ nɛ, ǹ nə́ bíi: "Bɛlɛman", ǹ dinin bɔlɔ nɛ mà "Diidiimu". 25 Kialandɛnaa gialakunun lɛn nə́ tɔ́n pɛ nɛ: “Wɔsɛn nə́ Dɛnaa yɛ!” Sɛnɛ, Toomaa mà ǹ ganaa: “Bɛ̀ masɛ kiɛ lɛn kɛn yɛ a gɔn tìsì‐n wa, bɛ̀ man gòon wɔ kiɛ lɛn kɛn nɛ wa, bɛ̀ ma n gɔn wɔ a kolo kɛ dɔ nɛ wa, ma a wɛɛ la wa!” 26 Piizii goon bɛ kio, kialandɛnan lɛn nə́ goã soe‐n kɔn kion lɛ‐n doo, Toomaa dɔ́ goã kunun ǹ ni. Kiɛnlɛn lɛn tumaa sɔɔmaa nɛ, sɛnɛ, Yezu daa á golee ǹ bii, á pɛ ǹ nɛ: “Là nyantoro die a giã ka li.” 27 Bɛ kio, á tɔ́n pɛ Toomaa nɛ: “N gòon wɔ kànaa n ga ma gɔnɔn lɛn ganaa, n gɔn wɔ ma kolo lɛ dɔ nɛ n ga a ganaa. Goleemalibaã kɛ lɛ da, n goleemali wɔ!” 28 Toomaa tɔ́n pɛ nɛ: “Maa Dɛnaa! Maa Lawa!” 29 Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “N bɛ́ ń masɛ yɛ, bɛ lɛ bie ń tɔn waa la wa? Min mɛnɛn bɛ́ wɛɛ masɛ la, ǹ nə́ ǹ masɛ yɛ dɔn bɔrɔ wa, barka á re n diɛ bɛa dɛnan ganaa.” 30 Yezu kaãbaa ǹ sii gigiã kɔsɔn zɛnaa a kialandɛnan lɛn yɔrɔ‐a, ǹ mɛnɛn boo bɛ́ a kiɛ̃‐n sɛ́wɔ kɛ‐n wa. 31 Sɛnɛ, ǹ mɛnɛn boo bɛ́ a nɛ, bɛn man nə́ ǹ kiɛ̃ màn mɛn bɛ́ toɛ, ka waa la mà Yezu n Minin Nyin‐sili lɛa, Lawa a Nɛgiĩ ni, ka bɛ dɔ nɛ, bɛ̀ ká waa la, ka yiikonaabaa taãn yɛ ka a din tɔ nɛ.

21

1 Lɛawaa dan kɔ́n bɛ kio, Yezu nə́ n din nyaa kialandɛnan lɛn manɛ Tiberiadi tà lɛkoro‐a. A n din nyaa ǹ nɛ lɔn, á ke: 2 Simɔn Piɛrɛ nɛ, ka Toomaa nɛ, ǹ bɛ́ ǹ mɛn bíi "Bɛlɛman", ka Natanayeli mɛn bɛ́ boe Kaanaa kiwi Galilee gána nɛ, ka Zebedee a nɛgiĩn ni, ka kialandɛnaa min paa kɔsɔ dɔ nɛ, bɛn man nə́ goã kun. 3 Simɔn Piɛrɛ tɔ́n pɛ ǹ nɛ: masɛ n woe zɔ̀ kuĩ. Ǹ nə́ pɛ nɛ mà ǹsɛn tá woe kun ni. Ǹ nə́ soo ǹ nə́ wɔ tà kuru ǹ goo ne, sɛnɛ, bɛa tèlò kɛ lɛ nɛ, ǹ màn kɔ́n kũ wa. 4 Wɔlɔ bɛ́ fuli, Yezu daa á golee tà lɛkoro‐a, sɛnɛ, a kialandɛnan lɛn nə dɔ̃ mà a din ni wa. 5 Á n toa ǹ ganaa: “E, maa minin lɛn, ka zɔ̀ kɔ́n kũ wa ya?” Ǹ ná a lɛ si mà haayii. 6 Á tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ka zɔ̀ɔ lɛ zũ goo lɛ a gusin gialaa, ka á re zɔ̀ yii.” Ǹ nə́ zũ, á zɔ̀ gigiã kũ, yǎa ǹ dinin ba boe la ǹ nə́ baɛ̃ die‐n kanaa doo wa. 7 Yezu bɛ́ kialandɛnaa mɛn lɛ narɛ, bɛ́ tɔ́n pɛ Piɛrɛ nɛ: “Dɛnaa nɛ!” Piɛrɛ bɛ́ á ma lɔn mà Dɛnaa nɛ, mɔnaa sasa mɛn goã a ganaa, á bɛ saa á wɔ, a ná a lɛ goa á kaa a bɔsɔn, (a giala, a na á goã á bɛa mɔnaa lɛ bɔ), bɛ kio, á n yii sã mu li. 8 Kialandɛnaa gialakunun lɛn nə́ n bɔyaa ka goo lɛ nɛ. Zɔ̀ɔ lɛ piɛ̃maa nɛ á goã ka zɔ̀ nɛ, ǹ nə n toɛ die bɛ̀ ǹ tá baɛ̃. Ǹ wɔlɔ goã sɔsɔɔ tà lɛ lɛkoro‐a miɛ̃ wa, a kiɛ̃ mɛtɛrɛ paabiɛ kɛ miã la wa. 9 Ǹ bɛ́ ǹ nə́ soo ǹ nə́ n bɔ mu lɛ li, ǹ nə́ tɛ nàn kɔ́n yɛ tán, zɔ̀ n la, ka buuru ni. 10 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: “Ka zɔ̀ mɛn kũ sisia lɛn, ka da ka ǹ kɔ́n nɛ.” 11 Simɔn Piɛrɛ wusoo á wɔ goo lɛ nɛ, á zɔ̀ɔ lɛ baã á soo‐n kanaa nɛ, a piɛ̃maa nɛ á goã ka zɔ̀ dadara paabiɛ ka posoorowensɔɔ (153) nɛ. Sɛnɛ, a laanɛ zɔ̀ lɛ mɔnaa á la yii ni, zɔ̀ɔ lɛ na wa. 12 Yezu tɔ́n pɛ ǹ nɛ: ka da màn bii. Kialandɛnaa lɛ kɔ́n yii goã we á nɔ̀n diɛ la yiiwee kaa: “Die n ka nsɛ nɛ?” a giala, ǹ nə́ goã doɛ̃ taãn‐taãnɛ mà Dɛnaa din ni. 13 Yezu tɔ́n daa, á buuru lɛ saa á kɔ ǹ la, á zɔ̀ lɛ dɔ saa á kɔ ǹ la. 14 Yezu yii kaa á n bɔ geren bii lɔn, a gunyin sɔɔbaa ǹ wɔ‐n ka bɛ nɛ n din nyɛɛ a kialandɛnan manɛ. 15 Ǹ bɛ́ ǹ nə́ màn bii ǹ nə́ nya, Yezu pɛ Piɛrɛ nɛ: “Zaã a nɛgiĩ Simɔn, n tá masɛ narɛ á la kɛn manɛ?” A ná a lɛ si: “Hiĩ, Dɛnaa, n din tá doɛ̃ mà ma tá n narɛ.” Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Ga maa sère nɛn lɛn walan.” 16 Gunyin paabaa ǹ wɔ Yezu wusoo á pɛ‐n doo: “Zaã a nɛgiĩ Simɔn, n tá masɛ narɛ?” A ná a lɛ si: “Hiĩ, n din tá doɛ̃ mà ma tá n narɛ.” Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Ga masɛ a sèren lɛn walan.” 17 A sɔɔbaa ǹ wɔ, á wusoo á pɛ-n doo: “Zaã a nɛgiĩ Simɔn, n tá masɛ narɛ?” Yezu a wusoo á pɛ Piɛrɛ nɛ kɛ lɛ a gunyin sɔɔbaa ǹ wɔ mà a tá asɛ narɛ ya, bɛ́ Piɛrɛ yɔrɔ kɔsɛ. Á tɔ́n pɛ Yezu ni: “Dɛnaa, n tá sii din tumaa doɛ̃, n tá doɛ̃ mà masɛ tá n narɛ!” Yezu tɔ́n pɛ nɛ: “Ga masɛ a sèren lɛn walan. 18 Man taãn pii n ni: N bɛ́ nɛnyaan lɛa ǹ mɛn waáraa, n din ni n maabɛlɛ yii, bǎã mɛn bɛ́ kɔɔ̃nɛ n ganaa n soo bɛ̀ n wo walan. Sɛnɛ, bɛ̀ n zizi kɔ ǹ mɛn waáraa, n tá re n gɔnɔn goɛ lon, min kɔsɔ n die yii, n bɛ́ n ba li n wo bǎã mɛn nɛ wa, a n kũ a wo n ne walan.” 19 (Piɛrɛ bɛ́ re gɛ̀ mɛn tɔrɔ we a Lawa guguru kɔ nɛ, Yezu na á bɛa boo lɛ da á bɛ lɛ nyaa nɛ.) Bɛ lɛ a diɛ kio, Yezu wusoo á pɛ nɛ: “Kɔ masɛ kio lɛ.” 20 Piɛrɛ bɛ́ á n yɔrɔ bɔyaa, Yezu bɛ́ kialandɛnaa mɛn lɛ narɛ, á bɛ yɛ a kio. (A din lɛ na á n paraa kanaa màn bii biikoo li á nɔ̀n da Yezu la kɛnɛn: “Dɛnaa, min mɛn bɛ́ re n koe n zɔ́ɔn la die‐n dɔn?”) 21 Piɛrɛ bɛ́ á yɛ, á tɔ́n pɛ Yezu ni: “Dɛnaa, kɛ dɔ, wàa mɛn sii n die bɛ yii?” 22 Yezu tɔ́n na a lɛ si: “Bɛ̀ masɛ tá li mà a goã a yii n koo yǎa masɛ wusii die, n wàa mɛn sii na a nɛ? Yǎa nsɛ kɔ ma kio lɛ!” 23 Minin man nə́ n bibiə́ ka bɛa boo lɛ nɛ dɔɔ̃nɔn lɛn bii mà bɛa kialandɛnaa lɛ a die giɛ̃ wa. A da yaa Yezu bie á pɛ nɛ, mà a re giɛ̃ wa. A màn mɛn pɛ bɛ á ke: Bɛ̀ ma tá li a goã a yii n koo yǎa ma wusii die, n wàa mɛn sii na a nɛ? 24 A din kialandɛnaa lɛ n bɛa boon lɛn diɛ, a din dɔ na á ǹ kiɛ̃. Wɔ á doɛ̃ dɔn wáa a bɛ́ boo mɛn diɛ sonbore ne. 25 Yezu sii gigiã kɔsɔn dɔn zɛnaa. Bɛ̀ a gogoonmaa tumaa na á n kiɛ̃, ǹ bɛ́ re n kiɛ̃ sɛ́wɔn mɛnɛn nɛ, ma á taasɛ ǹ ba boe la ǹ wɔ kanaa kɛ gɔ́ɔ̃‐n wa.