1

1 Kîambîrîriani kîongwa, Kiugo nwa kîarî oogo, na Kiugo nwa gîatûûraga na Ngai, na Kiugo nwa kîarî bûmwe na Ngai. 2 Kiugo nwa gîatûûraga na Ngai kîambîrîriani kîongwa. 3 Into bionthe biaûmbirwe gûkûrûkîîra kîrî Kiugo n'ûntû gûtirî gîntû nwa kîmwe kîaûmbwa i Ngai, Kiugo atarî oogo. 4 Kiugo gîkî i kîo kaumo ka mwoyo. Na mwoyo ûyu n'uu watuîkire werû kîrî antû. 5 Werû bûthararaga mwinduuni na mwindu ûtaarobûkîria inya. 6 Ngai naatûmire muntû eetagwa Njoana, 7 arî mûkûûyî aaya kwîra antû mantû ma werû bûbû, kaingo antû bonthe beetîgia kuumania na ûkûûyî bwake. 8 Njoana t'we aarî werû bûbû. We ka aayire arî ta mûkûûyî wa kwîra antû mantû ma werû bûbû. 9 Werû bûbû i bu werû bungwa bûra bwarî bûûye nthîgûrû bûthararîre antû bonthe. 10 Kiugo naarî nthîgûrû îno, na nthîgûrû yaûmbirwe gûkûrûkîîra kîrî we, îndî nthîgûrû îtaamûmenya we aarî ûû. 11 Akûthi kwao antû ba kwao bataamûkeneera. 12 Îndî bara bo baamûkeneere bamwîtîgia, naatûmire batuîka aana ba Ngai. 13 Babu bo bataatuîka aana ba Ngai na njîra ya gûciarwa ta wîthîre. Bataaciarwa kuumania na kwenda kwa muntû, kana kûringana na mûbango wa muntû. Baaciarirwe gîîkîrundu i Ngai. 14 Kiugo gîku i kîo gîatuîkire muntû, aatûûrania amwe naati. Na kuumania na mûkarîre wake itwoonire arî na mwago, mwago wa kîmoomwe kîa Îthe. Aarî na ûtugi bwingî mûno na ûmma bwingî mûno. 15 N'we Njoana aakûûyagîîra mantû maake rîra aatûmagîîria akiugaga, "Ûyû n'we ndaaragîîria rîra ndaugaga, 'Ûra aayîîte nyuma yakwa n'we mûnene kîrî niû, n'ûntû we naarî oogo mbere yakwa.' " 16 Na n'ûntû bwa wingî bwa ûtugi bwake natûthaarimaga na bu kwa wingî. 17 Ngai aatûmîîre Musa kweyana watho, îndî ûtugi na ûmma biareetirwe i Yiesû Kîrîstû. 18 Gûtirî muntû oona Ngai na meetho rî kana rî. Ûra aatûmenyithiirie mantû maake i Mwana wake wa kîmoomwe, ûra atarûmûkanaga na Îthe. 19 Rîra atongoria ba Ayaundi ba Njerusaremu baatûmire athînjîri ba Ngai na Araawî bathi kûûria Njoana Mûbaatithania n'we ûû, 20 Njoana ataarega kûbacookeria. Aabeerire mantû caû, abeera, "Niû ti niû Kîrîstû." 21 Na bo bamûûria, "Aabu woû naawe rî, i woû ûû? Kana i woû Eriya?" Njoana abeera, "Arî, ti niû Eriya." Bamûûria, "Ti woû kîroria kîra?" Njoana abeera, "Arî." 22 Bamûûria, "Aabu îîndî rî, woû ûrî ûû? Twîre ûrî ûû, n'ûntû kûrî bara batûtûmîîte na ibakwîrîgîîra tûbaa îcookio." 23 Njoana aabacookeerie na mîgambo îra kîroria Isaaya aaroririe, abeera, "Niû ndî kayû ka muntû ûra agûtûmîîria rwanda gakiugaga, rûngariani njîra ya Mwathani!" 24 Atûmwa babu baatûmîîtwe n'Abarisai 25 bamûûria, "Aabu naka ûkûbaatithania na ûtirî Kîrîstû, kana Eriya, kana kîroria?" 26 Njoana abeera, "Niû mbaatithanagia na rûûyî. Arî oogo ûmwe wacienu ka bûtamwiyî n'we ûû. 27 N'we aayîîte nyuma yakwa, ûra niû ningwa ntaagîrîte nwa wa kûmûtharia rûrigi rwa kîraatû gîake." 28 Mantû mama maakarîkîîre Bethania, rûgongo rûra rûngî rwa uumîîro bwa riûa rwa muuro wa Njorondani, naara Njoana aabaatithanagîria. 29 Rûûni rwa ntugû înu, Njoana akwona Yiesû aayîîte kîrî we, auga, "Cûûbaani bwone Kagondu ka Ngai kara kathiragia mawîyia ma nthîgûrû! 30 Ûyû n'we ndaraaragîîria rîra ndaraugaga, 'Ûra aayîîte nyuma yakwa n'we mûnene kîrî niû, n'ûntû we naarî oogo mbere yakwa!' 31 Niû ningwa ntaiyî kana n'we aarî. Ndarabaatithanagia na rûûyî kaingo antû ba Isiraeri bamûmenya n'we ûû." 32 Njoana eeyana ûkûûyî bûbû, auga, "Ndoonire Kîrundu amwîndamîîra aumîîte bwa îgûrû akari ta îcea, aatûûrania n'we. 33 Mbereeni ntaiyî kana n'we aarî. Ka ndeerirwe i Ngai ûra aantûmire mbaatithanagia na rûûyî, 'Muntû ûra ûkoona eendamîîrwa i Kîrundu kuuma îgûrû atûûranie n'we, ûmenye ûyu n'we akaabaatithanagia na Kîrundu Ûmûtheru.' 34 Na wabu indoonire ûgu. Na ga nkûbwîra ûkûûyî bwakwa, ûyû n'we Mwana wa Ngai." 35 Rûûni Njoana naarûngi kaîrî na arutwa bamwe baake, baîrî. 36 Akwona Yiesû akûrûkîîte, auga, "Cûûbaani bwone! Gaka i ko Kagondu ka Ngai." 37 Arutwa babu baîrî bakwîgua ûgu, baathingata Yiesû. 38 Yiesû akûûndûka oona arutwa babu bamûthingatîîte. Abaûria, "N'ata bûkwenda?" Bamûcookeria bamûûria, "I kû ûkaraga, Rabai?" (Na Kîîbirania 'Rabai' i ta kuuga 'Mwarimû'.) 39 Yiesû abeera, "Ncûûni mbwonie." Arutwa babu bamûthingata boona ara aakaraga. Na n'ûntû kwarî ta thaa kûmi, baakara mwanka gwatuga. 40 Ûmwe wa arutwa babu baîrî aarî Enderea, mûruagina wa Simioni Petûrû. Aarî ûmwe wa bara beegiirue ûgu Njoana augire, bakwona Yiesû bamûthingata. 41 Ûntû bwa mbere bûra Enderea aarûthire, n'acûire mûruagina Simioni amwîra, "Itwonire Mesia." ('Mesia' tûgîtaûra i ta kuuga 'Kîrîstû' na Kîîngiriki.) 42 Enderea aira mûruagina, Simioni, kîrî Yiesû. Yiesû akwona Simioni, amûcûûba kii amwîra, "Woû ûrî Simioni mwana wa Njona, îndî îîndî ûgeetagwa Kebas." ('Kebas' i bûmwe na 'Petûrû' na Kîîngiriki.) 43 Rûûni rwa ntugû înu, Yiesû aabanga kûthi Gariiri. Akûthi eethîra muntû eetagwa Piripû noogo. Amwîra, "Nthingata!" 44 Piripû aarî wa kuuma kûmwe na Enderea na Petûrû. Baarî ba kuuma taûni yeetagwa Bethisainda. 45 Piripû aacûa Nathanieri. Akûmwona amwîra, "Tûkwona ûra Musa aandîkire mantû maake îbukuuni rîa watho, ûra iroria biaandîkire mantû maake. N'we i Yiesû mwana wa Njosebu, kuuma Nasareethi." 46 Nathanieri aûria Piripû, "Î Nasareethi! Kûrî gîntû kîega kiuma Nasareethi?" Piripû amwîra, "Tancû wone." 47 Yiesû akwona Nathanieri aayîîte, auga, "Na mma, ûyû n'we Mwisiraeri ûra ataaragia ûrongo." 48 Nathanieri amûûria, "N'ata wamenyanga?" Yiesû amwîra, "Wana kinya mbere ya Piripû agwîta, ingûkwene ûkari nthî ara ûgûkari rungu rwa mûkûyû." 49 Nathanieri amwîra, "Rabai, woû ûrî Mwana wa Ngai na i woû Mûnene wa Isiraeri!" 50 Yiesû amûûria, "Ûrîîtîgia n'ûntû bwa gûkwîra inkwonire ûkari rungu rwa mûkûyû? Ûkoona manene nkûrûki ya ûgu." 51 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, bûkoona îgûrû rîarugûka, na araîka ba Ngai bakîîndamaga na bagîîtagîîria gûkûrûkîîra kîrî Mwana wa Muntû."

2

1 Aûkeeni ikwarî na kîatho kîa wiki taûni yeetagwa Kana, nthîgûrû ya Gariiri. Gina wa Yiesû naarî kîathooni gîku. 2 Yiesû na arutwa baake kinya bo ibaarî beete. 3 Ndibei îkûthira, gina wa Yiesû amwîra, "Bakûthiria ndibei." 4 Yiesû amwîra, "N'ata ûkûmbûûrangia, mwekûrû? Kagiita gaakwa ti gakinyu." 5 Gina wa Yiesû eera bara baagaagûranaga, "Bûrûtheeni wabûra akaabwîra." 6 N'ûntû bwa wîthîre bwa kîîndini ya Ayaundi bwa kwîtheria, ikwarî na nyûngû ithanthatû cia maiga. Na weemwe ya cio îkîûyûrua na rita ta îgana rîmwe. 7 Yiesû eera babu baagaagûranaga, "Ûyûriani nyûngû rûûyî." Baûyûria nyûngû inu rûûyî mwanka rûrera. 8 Rîru Yiesû aacooka abeera, "Îîndî taani bwirîre mûgîîki." Bakwirîra mûgîîki, 9 aacama eegua i ndibei yarî. We ataamenyaga naara yaumîîte, îndî bara bo baagaagûranaga ibaiyî. Eera mûgûrani, 10 "Antû bonthe baambaga gûkundia antû ndibei îra mbega mûno. Rîra baanyua baagania, rîru i rîo îra îtarî mbega bwega îreetagwa, îndî woû ûrîgaigîîte îra mbega mwanka îîndî." 11 Yiesû aaringire kîama gîkî kîa mbere taûniini yeetagwa Kana, nthîgûrû ya Gariiri, oonania mwago wake na arutwa baake bamwîtîgia. 12 Nyumaani Yiesû aathi bwa Kaperinaumu barî na gina, aruagina, na arutwa baake, baakarakaranga noogo bantû a ntugû inkai. 13 Ntugû ya kîatho gîa Pasaka îgûkara gûkinya, Yiesû aathi Njerusaremu. 14 Akûthûngîra nyomba ya Ngai eethîra antû ku bakîendanagîria na bakîgûranagîra ng'ombe, ng'ondu, na macea mara ma mîciî. Na ikwarî na antû baakari nthî ku bagîkûûranagia mbia. 15 Yiesû aînda mûcarica, aakuthakuthia ng'ondu na ng'ombe ciauma ku cionthe. Aakuûrania meetha cia bara baakûûranagia mbia, mbia cianyagaara. 16 Eera bara beendagia macea, "Rutaani mama gûkû! Bûtigaatuîkithie nyomba ya Baaba thoko!" 17 Akuuga ûgu arutwa baake baaririkana Maandîko Maatheru mara maugîîte, "Ingûkua i wendo bwa nyomba yaku." 18 Ayaundi beera Yiesû, "Tatwonie kîama kîra gîgaatûma twîtîgia ûrî na inya kuuma kîrî Ngai ya kûrûtha ûntû ta bûbû." 19 Yiesû abacookeria abeera, "Bûkoomborania nyomba îno ya Ngai, nkamîaka kaîrî yûyûre na ntugû ithatû." 20 Ayaundi bamwîra, "Ûriuga nyomba yaakirwe na mîanka mîrongo îna na îthanthatû ûkamîaka na ntugû ithatû!" 21 Nyomba ya Ngai îra Yiesû augagîîra yarî mwîrî wake. 22 Kwoogu rîra aariûkire, arutwa baake baaririkana mîgambo înu augîîte, beetîgia Maandîko Maatheru na mantû mara augaga. 23 Îgiitaani rîru rîa Pasaka Yiesû aarî Njerusaremu, antû baingî ibaamwîtîgiirie n'ûntû bwa biama bira aaringaga. 24 Îndî Yiesû ataabeetîgia n'ûntû gûtirî bu ataiyî bwa muntû. 25 Gûtaarî na gîtûmi kîa muntû kûmwîra bûra antû bakari n'ûntû gûtirî ûntû bwao bwa ndeni ataiyî.

3

1 Ikwarî na mûtongoria ûmwe Mûyaundi wa gîkundi kîa Abarisai eetagwa Nikondemu. 2 Ûtugû bûmwe aathi kîrî Yiesû amwîra, "Rabai, itwiyî i Ngai agûtûmîîte ûrî mwarimû, n'ûntû gûtirî we arûtha mantû ma kûrigaria ta mara ûrûthaga twanga Ngai arî amwe n'we." 3 Yiesû amwîra, "Na mma ga ngûkwîra, twanga muntû agaciarwa îciarwa rîa maîrî, atiûmba kûthi ûneneeni bwa Ngai." 4 Nikondemu amûûria, "Kûûmbîka ata muntû ûmûgima aciarwa kaîrî? Kwaûmbîka agacooka nda ya gina agaciarwa kaîrî?" 5 Yiesû amûcookeria amwîra, "Na mma ga ngûkwîra, twanga muntû agaciarwa kaîrî na njîra ya rûûyî na ya gîîkîrundu, atiûmba kûthûngîra ûneneeni bwa Ngai. 6 Kîra gîciaragwa i muntû gîkari ta muntû. Na kîra gîciaragwa gîîkîrundu gîkari ta Kîrundu. 7 Ûtikaarigare i bûra ndakwîra atî, nwa mwanka bûciarwe îciarwa rîa maîrî. 8 Ruuo rwerekagîra wanaara rûkwenda. Nûruîgagua, îndî ûtimenyaga ruumaga kû kana rûthiyaga kû. I ta bu gûkari ûgu kîrî ûra acierwe na njîra ya gîîkîrundu." 9 Nikondemu amûûria, "N'ata ûntû bûbû bûûmbîkananga?" 10 Yiesû amwîra, "Ûtigûciûra ûntû bûbû, mwarimû agana ûûgû wa Isiraeri! 11 Na mma ga ngûkwîra, twaragia mara twiyî, na tûkûûyagîîra mara twona, îndî bûtiendaga gwîtîgia ûkûûyî bwetû. 12 Weegua mbwîraga mara matuîkîkaga gûkû nthîgûrû na bûtiîtîgagia rî, n'ata bûgeetîgia ndabwîra mantû ma îgûrû? 13 Gûtirî ûngî aakinya îgûrû tatiga Mwana wa Muntû ûra aaumire noogo. 14 Na wata bûra Musa aûkîîrie njoka rwanda, nwa ta bu Mwana wa Muntû agaûkîîrua, 15 kaingo muntû wonthe ûra akaamwîtîgia, oona mwoyo wa tene na tene. 16 "N'ûntû bwa bûra Ngai eendire kîrîndî kîa nthîgûrû neeyanire Mwana wake wa kîmoomwe, kaingo ûra wonthe akaamwîtîgia ataûra, îndî oone mwoyo wa tene na tene. 17 Ngai ataatûma Mwana wake nthîgûrû aaya kûgiitîra antû îgamba, îndî naaboonokia. 18 Ûra amwîtîgagia atirî na îgamba, îndî ûra atamwîtîgagia wana n'ûmûgiitîre îgamba mwanka agu tûrî îîndî, n'ûntû atiîtîgîîtie riîtwaani rîa Mwana wa Ngai wa kîmoomwe. 19 Gîtûmi gîa kûgiitîrwa îgamba i kwîgua werû ibwayire nthîgûrû, îndî antû beendeete mwindu bantû a werû n'ûntû mantû mara barûthaga i maathûûku. 20 Muntû wonthe ûra arûthaga mantû maathûûku nameneete werû na atienda kuumîra, n'ûntû nakuthûkaga mantû mara arûthaga mamenyekana. 21 Îndî ûra we arûthaga bûra kwagîrîte, akaraga werûûni, kaingo antû boona arîrûtha kûringana na kwenda kwa Ngai." 22 Nyuma ya ûgu, Yiesû na arutwa baake baathi bwa Njundea, baakarakaranga noogo ma akîbaatithagia antû. 23 Kagiitaani wagaku, Njoana wana we naabaatithanagîria bantû eetagwa Aenoni, akubî na Sarimu. Aabaatithanagîria noogo n'ûntû ikwarî na rûûyî rwa kûgana. Antû baakaraga bakîîyaga ababaatithia. ( 24 Rîru kwarî mbere ya athaîkwa nceera.) 25 Arutwa bamwe ba Njoana ibaakararanagia na Mûyaundi ûmwe îgûrû rîa wîthîre bwa kîîndini bwa kwîtheria. 26 Arutwa ba Njoana baathi kîrî we bamwîra, "Rabai, muntû ûra wagwetaga, ûra bwarî n'we rûteere rûra rûngî rwa muuro wa Njorondani, wana we nakûbaatithania, na kîrîndî kîonthe i noogo gîkwerekera!" 27 Njoana aabeera, "Muntû atiîgua arî na gîntû atarî mwe kîo i Ngai. 28 Na biû bwingwa bûrî akûûyî atî indaugire, 'Ti niû Kîrîstû, niû igûtûmwa ndî ûmûtûme mbere ya aaya.' 29 Mwiki eegagua arî wa mûgûrani, îndî mûbarûngamîîri, ûra ngûgî yake îrî kûrûngama na kûthikîîria, nakenaga mûno eegua bûra mûgûrani akuuga. Wata ûgu naani i kîo gîtûmîîte mbîgua nkeneete kûthiria. 30 Nwa mwanka we athi agîtuîkaga n'we arî gîtûmi, niû nthi ngîtuîkaga ntirî gîtûmi." 31 "Ûra arî wa kuuma îgûrû n'we mûnene kîrî bonthe. Ûra arî wa kuuma nthîgûrû n'wa nthîgûrû, na aaragia mantû ma kîînthîgûrû. Ûra aumîîte îgûrû n'we mûnene kîrî bonthe. 32 We aaragia mara oona na mara eegua, îndî gûtirî we eetîgagia ûkûûyî bwake. 33 Muntû ûra eetîgagia ûkûûyî bwake noonanagia wabu Ngai aaragia ûmma. 34 Ûra Ngai atûmîîte aaragia mîgambo ya Ngai, n'ûntû Ngai namweyaga Kîrundu wake wa kûgana. 35 Îthe neendeete Mwana, na namwete wathaani bwa kwathaga bionthe. 36 Ûra eetîgagia Mwana, arî na mwoyo wa tene na tene. Îndî ûra atamwathîkagîra ationa mwoyo, na akaagiitîrwa îgamba bûûthûûku n'ûntû Ngai akaraga athûûri n'we."

4

1 Mwathani aaya kûmenya Abarisai ibaarî bakwîgua bûra aakuuyagia antû baingî nkûrûki ya Njoana bagatuîka arutwa baake akababaatithia. ( 2 Îndî ingî ti Yiesû we wengwa aababaatithagia, n'arutwa baake baababaatithagia.) 3 Akûmenya ûgu, auma Njundea aacooka Gariiri kaîrî. 4 Yiesû naabatîîrue akûrûkîîra nthîgûrû ya Asamaria. 5 Aagendeera taûni yeetagwa Sînka, akubî na kîthaka kîra Njakubu aagaîrîr îte nthaka îmwe yake îra yeetagwa Njosebu. 6 Kîthima kîa Njakubu kîarî waagu ûgu. Na n'ûntû bwa kûnoga kûra aanogeete i rûgendo, Yiesû aathi aakara nthî waagu rûteere rwa kîo. Kwarî ta thaa thiita. 7 Mûka ûmwe Mûsamaria aaya gûtaa rûûyî. Yiesû amwîra amûkundie rûûyî anyue. ( 8 Arutwa ba Yiesû bataarî oogo, ibaarî bakûthi taûni kûgûra irio.) 9 Mûka ûyu Mûsamaria amwîra, "Ûrî Mûyaundi, naani ndî Mûsamaria. N'ata ûkûmbîîranga ngûkundie rûûyî?" (Ayaundi batigîtûmîra into bimwe na Asamaria.) 10 Yiesû amwîra, "Ûkeegua nûkûmenya kîewa kîra Ngai aûmba gûkwaa, na n'ûû agûkwîra ûmûkundie rûûyî, nûûria Ngai akwe kîewa gîku na agûkundie rûûyî rwa mwoyo." 11 Mûka ûyu amwîra, "Itû, aba, i kû ûkaaruta rûûyî rûru rwa mwoyo ûkûmbîîra? Ntikwona ûrî na gîntû gîa gûtaa na kîo na i bu kîthima gîkî kîrî kîraaya. 12 Nûkwenda kûmbîîra i woû mûnene kîrî kîûyûyû gîetû Njakubu, ûra aatûtigîîre kîthima gîkî? We wengwa aanyunyaga rûûyî rwa kîthima wagîkî na aana baake na ûrîîthi bwake." 13 Yiesû amûcookeria amwîra, "Muntû ûra anyunyaga rûûyî rûrû atirega kwîgua bûûta kaîrî, 14 îndî ûra anyunyaga rûûyî rûra nkundanagia, atiîgua bûûta kaîrî. Rûûyî rûra mmûkundagia rûtuîkaga kînyaka ndeni yake, rûûyî rwa kîo rûkanyenyeaga akoona mwoyo wa tene na tene." 15 Mûka Mûsamaria amwîra, "Itû, aba, nkundia rûûyî rûru kaingo nteegua bûûta kaîrî na kaingo ntaaya gûtaa aaga kaîrî." 16 Yiesû amwîra, "Îthi wîte mûrûmeegu bûûye n'we." 17 Mûka ûyu amwîra, "Niû ntirî mûrûme." Yiesû amwîra, "Ûkwaria mma wauga ûtirî na mûrûme, 18 n'ûntû ûgûrîîtwe n'arûme bataano, naka na ûra ûrî n'we îîndî tika wana we arî mûrûmeegu. Bûbu wauga n'ûmma." 19 Mûka ûyu eera Yiesû, "Na ûrî kîroria, aba! 20 Biûyûûyû beetû tiû Asamaria baagongagîra Ngai kîrîmaani gîkî, îndî naabi Ayaundi buugaga Ngai abatîîrue agongagîrwa Njerusaremu." 21 Yiesû amwîra, "Mbîtîgia, mwekûrû, kagiita kaayîîte bûtiigongera Ngai kîrîmaani gîkî, kana Njerusaremu. 22 Na rîo gûkîa, biû Asamaria bûgongaga ûra bûtaiyî. Îndî tiû tûgongaga ûra twiyî n'ûntû wonokio bûûyanîîtie na Ayaundi. 23 Kagiita ikaayîîte, na gaka i ko kagiita. Bara bakaagongaga Ngai Baaba bûra kwagîrîte bakaamûgongaga na njîra ya gîîkîrundu, na ya mma. Na babu i bo Ngai acûaga bamûgonga. 24 Ngai i kîrundu. Bara bamûgongaga nwa mwanka bamûgonge na njîra ya gîîkîrundu na ya mma." 25 Mûka ûyu Mûsamaria amwîra, "Imbiyî rîra Mesia ûra eetagwa 'Kîrîstû' akaaya agatuumbûrîra mantû monthe." 26 Yiesû amwîra, "Niû nkwaria naawe i niû we." 27 Yiesû na mûka ûyu bakîaragîîria agu, arutwa ba Yiesû baakinya. Baarigara mûno bakwîthîra Yiesû akîaria na mûka, îndî gûtirî muntû aûria kîra baaragîîria kana baûria Yiesû kîra gîatûmaga aaria na mûka ûyu. 28 Mûka ûyu aatiga nyûngû îra aataîte n'yo rûûyî. Aacooka bwa taûni eera antû, 29 "Tancûûni bwone muntû ûngî aambîîra mantû monthe ndarorûtha. Waûmba kwîgua n'we Kîrîstû?" 30 Antû bauma taûni baathi naagu Yiesû aarî. 31 Kagiitaani gaku i rîo arutwa beeyaga Yiesû irio, bamwîra, "Rabai, itû rûma gantû." 32 Îndî Yiesû abacookeria abeera, "Ndî na irio biakwa ka bûtaiyî." 33 Arutwa baake baanjîîria kûûrania, "Ka kûrî we amûrûmiirie irio kana?" 34 Yiesû abeera, "Irio biakwa i kûrûtha kwenda kwa ûra aantûmire, mwanka nthirie ngûgî îra aampeere. 35 Anga bûtiugaga, 'Nyuma ya mîeri îna tûgaaketha?' Îndî ka mbwireeni, raithaani mînda bwega bwone bûra irio biûmîîte bieteereete gûkethwa. 36 Agu tûrî mûkethi nakûrîwa ngûgî yake ya gûketha maketha ma mwoyo wa tene na tene, kaingo mwandi na mûkethi bakena bûmwe bonthe. 37 Bûra kwîragwa n'wabu kûrî atî, 'Kûrî ûra aandaga na ûra akethaga.' 38 Ndabûtûma bûketha maketha bûtaathithinîra. Kûrî bara baathithinîîre mo. Biû ka bûthûkîîtie kuuma ara baatigîîre." 39 Asamaria baingî ba taûni înu beetîgia Yiesû n'ûntû bwa gûkûûyîîra kûra mûka ûyu aakûûyîîre auga Yiesû naamwîrire monthe mara aarorûtha. 40 Rîru Asamaria babu baayîîte kwona Yiesû, bamwîra atikaathi bakarakarange. Yiesû eetîgîîria baakara ntugû ciîrî. 41 Asamaria bangî baingî beetîgia Yiesû bakûmûthikîîria. 42 Beera mûka ûyu, "Wabu tûgwîtîgia n'ûntû tûkûthikîîria twingwa, na t'ûntû bwa bûra twîgîîtue ûkiuga. Tûkûmenya na mma muntû ûyû i Mwonokia wa nthîgûrû." 43 Nyuma ya ntugû inu ciîrî, Yiesû auma agu aathi bwa Gariiri. ( 44 Kûrî rîo we wengwa augîîte kîroria gîtirî nkuma kwao.) 45 Agûkinya Gariiri, antû ba Gariiri bamûkeneera, n'ûntû kûrî rîo baarî Njerusaremu boona mara monthe aarûthire rîra baarî noogo kîathooni gîa Pasaka. 46 Aacooka taûni ya Kana naagu Gariiri, naara aagarûrîîte rûûyî rwatuîka ndibei. Ikwarî na mûnene ûmwe wa thirikaarî aatûîre taûni ya Kaperinaumu. Mûnene ûyu naarî na kaana ga kaîyî kaayîîtue. 47 Akwîgua Yiesû naarî akuuma Njundea aaya Gariiri, aaya aûria Yiesû bathi Kaperinaumu akamwoorerie kaana, n'ûntû i ta gûtarî ko kaarî oogo. 48 Yiesû amwîra, "Î biû nwanga bûkoona biama na magegania nwa rîo bwîtîgia!" 49 Mûnene ûyu amwîra, "Itû, aba, twîndame Kaperinaumu mbere ya gakua." 50 Yiesû amwîra, "Na ûkathi mwana waku akaabua." Mûnene ûyu eetîgia mîgambo înu ya Yiesû, aathi. 51 Acookeete aarîîkana na aruti ngûgî baake bamwîra, "Mwana waku narabwire." 52 Mûnene aûria aruti ngûgî baake rîra rîongwa mwana aabuîte. Bamwîra, "N'îgoro thaa mûgwanja cia mûthenya i rîo karatigire kûbîîyanîra mwîrî." 53 Îthe wa kaana gaku aaririkana thaa inu nwa cio ciongwa ira Yiesû aamwîrîîte kaana gaake gakaabua. Kwoogu we na antû ba mûciî wake beetîgia Yiesû. 54 Gîku i kîo kîama kîa Yiesû kîa biîrî kîra aaringire kuuma akuuma Njundea aaya Gariiri.

5

1 Nyumaani Yiesû aathi Njerusaremu kîathooni kîa ndini ya Ayaundi. 2 Njerusaremu, akubî na mwîrîga weetagwa, 'Mwîrîga wa Ng'ondu,' ikwarî na kîria kîa rûûyî kîarî oogo. Na rûteere rwa kîo igwaakîîtwe rwembea rwa antû kwîyûa rwagaanîîtue maita mataano. Na rwaria rwa Kîîbirania, kîria gîku gîetagwa Bethisatha. 3 Antû baingî mûno bateebûmbagîra, bamwe ntûngi, bangî batootaga kûthi na bangî bionje baamaamaga tûnyombaani tûtu twa kwîyûa, bageeteera rûûyî rûtua kwinainua. [ 4 Kweerîkanaga weegiita na îgiita mûraîka wa Mwathani aayaga kîriani gîku akainainia rûûyî. Kwoogu muntû wa mbere kûthûngîra ku warîra rûûyî rwainaina nooraga ndwari wa yonthe îra eegagua arî n'yo.] 5 Ikwarî na muntû ûmwe oogo aatûîre arî kîonje mîanka mîrongo îthatû na înana. 6 Yiesû akûmwona amaami agu na aamenya aakarîîte arî ûmwayie kwa îgiita rîgana ûgu, amûûria, "Nûkwenda kwora?" 7 Muntû ûyu amwîra, "Niû, aba, ntionaga muntû wa kûnthûngîria kîriani rîra rûûyî rwainaina. Ngîkara gûcûûgia kûthûngîra wîgagua muntû ûngî akûthûngîra." 8 Yiesû amwîra, "Rûngama ûthûkie imaamîro biaku ûthi." 9 Nthûti weenu muntû ûyu oora. Aathûkia imaamîro biake aathi. Na n'ûntû kwarî ntugû ya Sabatû, 10 Ayaundi bakwona muntû ûyu akamatîîte imaamîro bamwîra, "Ka ûtaiyî îmunthî i ntugû ya Sabatû, na watho ibûkûrega wîgua ûkamatîîte imaamîro?" 11 Muntû ûyu abeera, "Muntû ûra amboriirie n'we aambîîrire nkamate imaamîro biakwa nthi." 12 Ayaundi bamûûria, "N'ûû we ûyu we akwîrire ûgu?" 13 Muntû ûyu ataiyî kana i Yiesû aarî n'ûntû Yiesû naarî akwîngîrana na kîrîndî, aathi. 14 Nyumaani Yiesû eethîra muntû ûyu nyomba ya Ngai. Amwîra, "Nûkwona îîndî nûbuîte. Tigana na meeyia, weegua t'ûgu ûkoona kînyamaara kîongwa." 15 Muntû ûyu auma agu aathi eera atongoria ba Ayaundi i Yiesû aamworeetie. 16 Atongoria babu baabanga kûnyamaaria Yiesû n'ûntû bwa kûrûtha ûgu ntugû ya Sabatû. 17 Yiesû abeera, "Baaba arutaga ngûgî rîonthe na nwa ta bu na niû nkûrûtha." 18 Mîgambo înu ya Yiesû yatûma Ayaundi bathi na mbere nkûrûki gûcûa njîra ya kûmûûraga, na mûno mûno, t'ûntû bwa kûrûtha bûra boonaga bûtaagîrîte kûrûthwa ntugû ya Sabatû, îndî n'ûntû bwa kuuga Ngai n'Îthe, na kuuga ûgu i kwîganaania eeganaanagia na Ngai. 19 Yiesû eera Ayaundi babu, "Na mma ga nkûbwîra, gûtirî bu Mwana aûmba kûrûtha arî we na bwake. Aiyî kûrûtha wabûra bunka oonaga Îthe akîrûtha. Bûra Îthe wa Mwana arûthaga i bu Mwana arûthaga. 20 Îthe amwonagia monthe mara mongwa we wengwa arûthaga, n'ûntû namwendeete. Na atirî mbarû îîndî, akamwonia mangî maanene nkûrûki ya mama, na biû bûrigare. 21 Kwoogu, wata bûra Baaba ariûkagia antû bakuîte akabatuîkithia antû barî mwoyo, nwa ta bu kinya Mwana wake atuîkithagia antû mwoyo bara akwenda. 22 Na kaîrî bûmenye ti Baaba agiitanagîra magamba. I Mwana wake anenkerete watho bûbu bunthe, 23 kaingo antû bonthe batîîya Mwana bûmwe na bûra bamûtîîyaga arî we Îthe. Kwoogu ûra atatîîyaga Mwana, atitîîyaga Îthe ûra aamûtûmire. 24 "Na mma ga nkûbwîra, muntû ûra eegagua ntheto ciakwa na ageetîgia ûra aantûmire, ûyu we arî na mwoyo wa tene na tene. We gûtirî îgamba rîra arî na rîo. Narîîkîîtie kuuma gîkuûni aathûngîra mwoyooni. 25 Na mma ga nkûbwîra, kagiita ikaayîîte, na gaka i ko kagiita, rîra bara bakuîte bakeegua kayû ka Mwana wa Ngai, na bara bakeegua bûra akuuga, bagaatûûra. 26 Wata bûra Baaba arî we atûmaga antû batûûra mwoyo, nwa ta bu atuîkithîîtie Mwana atûmaga antû batûûra mwoyo. 27 Kwoogu namwete watho bwa kûgiitîra antû îgamba n'ûntû we i Mwana wa Muntû. 28 "Bûtikaarigare i bûra nkûbwîra. Îgiita irîyîîte bara bonthe bakuû beegue kayû ka Mwana wa Ngai, 29 bariûke baume nthikooni. Bara baarûthire bwega bariûke batûûre, îndî bara baarûthire mantû mataagîrîte bakaariûka bagiitîrwe îgamba rîao bûûthûûku mûno. 30 Gûtirî bu mbûmba kûrûtha na kwenda gwakwa na bwakwa. Ngiitagîra muntû îgamba kûringana na bûra mbîîragwa. Kwoogu kîrî bûra ngiitaga magamba, ngiitaga ntakûbîtia n'ûntû ntirûthaga bûra nkwenda ndî niû na bwakwa. Ndûthaga kwenda kwa ûra aantûmire." 31 Yiesû auga, "Ûkaaya kwîgua ndîkûûyagîîra ningwa bûbu bûtiîtwa ûkûûyî. 32 Kûrî ûra arî mûkûûyî, na imbiyî bûra augaga îgûrû rîakwa i bu kûrî. 33 "Bwatûmanire kîrî Njoana na naugire bûra kûrî. 34 Îndî ingî tika ûkûûyî bwa muntû îgûrû rîakwa bûrî na gîtûmi. Ka ndauga ngwete kaingo bwonokua. 35 Njoana aarî ta taa îra yaankanaga îkatharara. Na kûrî kagiita bwonaniirie ibwakeneere werû bwake. 36 "Nkûrûki niû ndî na ûkûûyî bûngî bûûnene kîrî ya bûra Njoana eeyanire, n'ûntû mantû mara Baaba aantûmire ndûtha na i mo ndûthaga imoonanagia Baaba naantûmire. 37 Na kinya Baaba wengwa ûra aantûmire naankûûyîîre. Îndî tika biû bweegua bûra aaragia kana bwona bûra akari. 38 Na bûremagwa kûrikia kiugo gîake n'ûntû bûtiîtîgagia i niû aatûmire. 39 Bûcûnkûûnaga Maandîko Maatheru n'ûntû bûthûgaanagia bwarûtha ûgu bûkoona mwoyo wa tene na tene. Naka na Maandîko wamama nwa mo magweteete mantû maakwa, 40 îndî amwe na ûgu bûtienda kûûyîra mwoyo. 41 "Ntiîtîgîîria gûkumua i muntû niû. 42 Biû inkûbûmenya bwega. Imbiyî nkorooni cienu bûtiendeete Ngai. 43 Mbûyîîte ndî na watho kuuma kîrî Baaba, îndî bûtirî bata naani. Îndî muntû ûngî akaaya na bwake we wengwa, ûyu n'we wîgua bûrî bata n'we. 44 N'ata biû bûmbîtîgangia weegua bûkenaga rîra bûgûkumanîîria bûrî bwingwa bûtagûtindanîra na gûcûa gûkumua i Ngai ûra gûtarî ûngî ta we? 45 "Na bûtikaathûgaanieni i niû nkaabuuga kîrî Baaba, mmwîre bûra bûrî bathûûku. Ûra akaabuuga i Musa woora bûtûîre bwîgwetie. 46 Ûkaaya kwîgua wabu ibwetîgiirie Musa bwambîtîgia, n'ûntû Musa naandîkire mantû maakwa. 47 Kwoogu bûtiîtîgia bûra mbugaga n'ûntû bûtiîtîgîîtie bûra Musa aandîkire."

6

1 Nyumaani Yiesû aaringa aathi bwa rûgongo rûra rûngî rwa îria rîa Gariiri, (rîra kaîrî rîetagwa îria rîa Tiberias). 2 Kîrîndî kîînene kîamûthingata noogo, n'ûntû ibaarî bakwona biama bira aaringaga bia kworia aayie. 3 Yiesû na arutwa baake baatwa karîmaani, baakara nthî. 4 Kîatho kîa Ayaundi gîa Pasaka ikîarî akubî. 5 Yiesû akûgera meetho oona mûkondo wa antû ûûyîîte kîrî we. Yiesû aûria Piripû, "I kû tûkaagûra mîgaate tûrûmie antû baba?" 6 Yiesû aûriirie Piripû ûgu akîenda kwîgua bûra akauga. Naiyî bûra akaarûtha antû babu baakinya. 7 Piripû amûcookeria amwîra, "Wana tûkauga woora muntû nwa acame, nwanga tûtûmîrîte mbia igana ta cia îrîi rîa muntû wa kîbaarûa rîa mîeri îthanthatû!" 8 Enderea, ûngî wa arutwa baake, mûruagina wa Simioni Petûrû, eera Yiesû, 9 "Aaga kîrî kîrîndî gîkî, kûrî kaîyî karî na mîgaate îtaano ya mûtu wa cayiri na tûkûyû twîrî, îndî gûtirî bu tûteethia." 10 Bantû agu ikwarî na nyaki mûno. Yiesû eera arutwa baake, "Îraani antû bakare nthî." Antû baakara nthî. Arûme baarî ta ngiri îtaano. 11 Yiesû aathûkia mîgaate înu aacookeria Ngai nkaatho, rîru aanenkanîîria yagaîrwa antû babu bonthe baarî agu. Aathûkia tûkûyû na tu aarûtha woogû. Antû bonthe baarîa wabûra muntû eebîgagua. 12 Antû bonthe bakûrîa mwanka babaa, Yiesû eera arutwa baake beethîranie mang'enyûrû mara maatigarire n'ûntû gûtirî kîo eendaga kîûra. 13 Arutwa beethîrania ikaabû îkûmi na biîrî bia mang'enyûrû mara maatigarire kuumania na mîgaate înu îtaano ya mûtu wa cayiri îra antû baarîîte baaremwa kûthiria. 14 Antû bakwona kîama gîku Yiesû aaringire, baatua kuuga, "Na mma gîkî i kîo kîroria kîra tûreerîgîîrîîte kîîya gûkû nthîgûrû." 15 Yiesû akûmenya ibeendaga kûmûgwata kwa inya atakwenda bamûtuîkithia mûnene, aatherekeria bwa irîma wenka. 16 Gûgûkinya ûgoro arutwa ba Yiesû beendama bwa îria. 17 Baathi baatwa îtarûûni, baanjîîria kûringanîria bacookeete bwa rûgongo rûra baumîîte, bathiîte bwa taûni yeetagwa Kaperinaumu. Gwatuga Yiesû waataaya. 18 Ruuo irwabuutanaga na inya mûno, rûûyî rwagîa mîkumbîîrî îmînene. 19 Arutwa bakûthi ta mairi ithatû kana inya ûgu, i rîo booneere Yiesû waagu akubî na îtarû aayîîte athiîrîîte îgûrû rîa rûûyî, baamaka. 20 Yiesû abeera, "I niû. Tigaani kûmaka." 21 Beendaga Yiesû athûngîra îtarûûni. Yiesû akûthûngîra bataakarakaranga batirakinya ara baathiîte. 22 Rûûni kîrîndî kîra gîatigirwe rûgongo rûru rûngî kîaririkana ikîoneete îtarû rîmwe oogo îgorooni, na Yiesû ataatwa rîo. Arutwa baake baatwere rîo baathi bonka. 23 Matarû mangî maumîîte Tiberias, maaya agu antû baagaagûrîrîtwe na mûgaate ûcookeretue nkaatho i Mwathani. 24 Antû babu baagaagûrîîtwe bakwona matarû mamu, baatwa mo baathi bwa Kaperinaumu gûcûa Yiesû noogo, n'ûntû bakûmûcûa agu bataamwona na batoona arutwa baake. 25 Bakwîthîra Yiesû naagu Kaperinaumu bamûûria, "Rabai, i rî ûûyire naaga?" 26 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, bûtigûncûa n'ûntû bwa biama, îndî bûrîncûa n'ûntû bwa mîgaate îra bûrarîîre bwabaa. 27 Tigaani kwînyamaaria gûcûa irio bira bitakarangaga bitathûûkîîte. Înyamaaragieni na gûcua irio bia mwoyo wa tene na tene bira bitathûûkaga rî kana rî, bira Mwana wa Muntû akaabwaa n'ûntû Baaba noonanîîtie nakûmûkenia." 28 Antû bamûûria, "N'ata tûbatîîrue tûrûtha kaingo tûruta ngûgî cia Ngai?" 29 Yiesû abacookeria abeera, "Bûra Ngai eenda bûrûtha n'ûûgû--bwîtîgie ûra aantûmire." 30 Bamûûria, "I kîama kîbi ûkaaringa twone kaingo tûgwîtîgia? Twîre bûra ûkaarûtha. 31 Biûyûûyû bietû ibiarîîre mana rîra baarî rwanda wata bûra Maandîko Maatheru maugaga, 'Naabeere mûgaate wa kûrîa kuuma îgûrû.' " 32 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, ti Musa aabwere mûgaate kuuma îgûrû. Baaba nwa we eeyanaga mûgaate ungwa wa kuuma îgûrû. 33 Mûgaate ûra Ngai eeyanaga, n'ûra aumire îgûrû, ûra eeyaga kîrîndî kîa nthîgûrû mwoyo." 34 Antû bamwîra, "Aba, tweyage mûgaate ûyu rîonthe." 35 Yiesû abeera, "I niû mûgaate wa mwoyo. Ûra aayaga kîrî niû atiîgagua yûûra kaîrî, rî kana rî. Aambîtîgia atiîgagua bûûta kaîrî rî kana rî. 36 Îndî anga ntaabwîrire wana weegua ibûmbonaga bûtimbîtîgagia? 37 Ûra wonthe Baaba ampeeyaga aayaga kîrî niû na gûtirî rîo nkamwîngatia, 38 n'ûntû ntauma îgûrû mbûya kûrûtha kwenda gwakwa, îndî i kwa ûra aantûmire. 39 Na kwenda kwa ûra aantûmire na ku, i ntigaate bara ampete, îndî i mbariûkie bonthe ntugû ya mûthia. 40 I kwenda kwa ûra aantûmire atî, muntû wonthe ûra akoonana na Mwana na amwîtîgie oone mwoyo wa tene na tene, na naani nkamûriûkia ntugû ya mûthia." 41 Ayaundi baanjîîria kûnung'una n'ûntû bwa bûra Yiesû augire we n'we mûgaate ûra waumire îgûrû. 42 Baûranagia, "Anga ûyû ti Yiesû, mwana wa Njosebu? Anga îthe na gina t'antû tûkûmenya? Aabu îîndî n'ata agûtwîra akiuga aaga yî, we aumire îgûrû?" 43 Yiesû abeera, "Tigaani kûnung'una. 44 Gûtirî muntû aaya kîrî niû tatiga arî mûkuuyie i Baaba ûra aantûmire, i rîo naani nkaamûriûkia ntugû ya mûthia. 45 Mabukuuni ma iroria kwandîkîîtwe, 'Antû bonthe bakaarutanwa i Ngai.' Muntû wonthe ûra athikagîîria Baaba na akathooma kuuma kîrî we aayaga kîrî niû. 46 Tika kûrî we oona Baaba tatiga ûra aumîîte kîrî Ngai. 47 Na mma ga nkûbwîra, muntû ûra eetîgagia akoona mwoyo wa tene na tene. 48 I niû mûgaate wa mwoyo. 49 Biûyûûyû bienu amwe na kûrîa mana rwanda ibaakuire. 50 Ûyû n'uu mûgaate ûra uumîîte îgûrû. Muntû akarîa uu atiikua. 51 I niû mûgaate ûra ûrî na mwoyo, ûra waumire îgûrû. Muntû ûra akaurîa agaatûûra mwoyo tene na tene. Na mûgaate ûra nkeeyana n'ûntû bwa mîoyo ya kîrîndî kîa nthîgûrû, i nyama cia mwîrî wakwa." 52 Yiesû akuuga ûgu Ayaundi baatua gûturania mbaara. Bamwe baûragia, "N'ata muntû ûyû aûmba gûtweyanga nyama cia mwîrî wake tûrîa?" 53 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, twanga bûkarîa nyama cia mwîrî wa Mwana wa Muntû na bûkanyua nthakame yake, bûtiona mwoyo wa tene na tene. 54 Îndî ûra we akaarîa nyama cia mwîrî wakwa na anyue nthakame yakwa akoona mwoyo wa tene na tene. Nkamûriûkia ntugû ya mûthia. 55 Mwîrî wakwa n'uu irio bia mma na nthakame yakwa n'yo biakûnyua bia mma. 56 Ûra arîyaga nyama cia mwîrî wakwa na akanyua nthakame yakwa akaraga ndeni yakwa, na naani nkaraga ndeni yake. 57 Baaba ûra aantûmire i mûtûûra mwoyo. N'we atûmîîte wîgua ngaatûûra mwoyo. Na ûra arîyaga nyama cia mwîrî wakwa agaatûûra mwoyo gûkûrûkîîra kîrî niû. 58 Ûyû n'uu mûgaate ûra waumire îgûrû. Uu ti ta mana mara biûyûûyû bienu biarîîre na amwe na kûrîa biakua. Ûra akaarîa mûgaate ûyû, we agaatûûra mwoyo tene na tene." 59 Yiesû augagîra mantû mamu sinagoogiini Kaperinaumu, akîrutana. 60 Baingî ba athingati baake bakwîgua mantû mamu bauga, "Ûrutani bûbû n'ûrutani bûûmo. Bûtiûmbîkana na bu." 61 Yiesû atarîmwîre i muntû aamenya wengwa athingati baake ibaanung'unaga. Abaûria, "Ka ndabûthûûria? 62 Î bûkoona Mwana wa Muntû agîîtia acookeete naara aarî mbere? 63 I Kîrundu wa Ngai eeyanaga mwoyo. Muntû n'wa ûtheri. Mîgambo înu bweegua ndabwîra n'ya gîîkîrundu na n'yo mwoyo. 64 Îndî bamwe beenu bûtiîtîgîîtie." (Kuuma mwanjîîrioni Yiesû nwa aiyî bara bataamwîtîgagia na ûra akaamûkunyanîra.) 65 Yiesû aathi na mbere na kûbeera, "Na i ntûma mbwîrire gûtirî muntû aaya kîrî niû tatiga Baaba amûnenkanîrîte." 66 Kuumania na mantû mamu, baingî ba athingati ba Yiesû baagarûka baatiga kûthiyanagia n'we. 67 Yiesû aûria arutwa bara îkûmi na baîrî, "Wana biû ka bûkwenda kûthi?" 68 Simioni Petûrû amwîra, "Mwathani, îîndî tûgûtiga tûkathi kîrî ûû ûngî, na i woû ûrî na mîgambo ya mwoyo wa tene na tene? 69 Twîtîgîîtie i woû Mûtheru ûra wa kuuma kîrî Ngai, na ûgu i bu twiyî tiû." 70 Yiesû aacookia auga, "Ntaabûtaarire bûrî îkûmi na baîrî, îndî ûmwe wenu i nkoma?" 71 Yiesû akiuga ûgu aaragia mantû ma Njundas ûra wa Simioni Mûcikariota, n'ûntû wana weegua Njundas aarî ûmwe wa arutwa bara îkûmi na baîrî, naarî agaakunyanîra Yiesû.

7

1 Nyumaani Yiesû aathi gûntû na gûntû nthîgûrû ya Gariiri. Ateendaga kûriûnga Njundea n'ûntû atongoria ba Ayaundi ba noogo ibeendaga kûmûûraga. 2 Kîatho kîa Ayaundi kîra beetaga gîa Tûganda ikîarî akubî gûkinya. 3 Aruagina ba Yiesû bamwîra, "Uma gûkû ûthi Njundea kaingo athingati baaku boona mantû mara ûkûrûtha. 4 Gûtirî muntû arûthaga mantû akiithanagia na akîendaga kûmenyekana. Na n'ûntû kûrî mantû ûkûrûtha, îmenyithanie nthîgûrû yonthe." 5 Wana kinya aruagina ba Yiesû bongwa bataamwîtîgagia. 6 Yiesû abeera, "Kagiita gaakwa kara kaagîrîte ti gakinyu. Îndî biû kagiita konthe ikaagîrîte. 7 Biû gûtirî kîo antû babûmenera, îndî niû ibaameneete, n'ûntû mbeeraga mantû mara barûthaga i maathûûku. 8 Biû îthiini kîathooni, îndî niû ntiithi n'ûntû kagiita gaakwa kara kaagîrîte ga kûthi ti gakinyu." 9 Yiesû akûbeera ûgu ataathi. Aakarakaranga Gariiri. 10 Aruagina bakûthi, i rîo Yiesû n'we aathiire, îndî na witho; ataathi antû bakîmenyaga. 11 Atongoria ba Ayaundi ibaamûcûaga naagu kîathooni bakîmûûrithagîria nwa, "Arî kû?" 12 Yiesû naamumungagwa mûno i kîrîndî, bamwe bakiugaga i muntû ûmwega, na bangî bakîregaga bakauga i kweneeria eenagîîria antû. 13 Îndî gûtirî muntû aûmîîria amûgweta na inya n'ûntû ibaakuthûkaga antû. 14 Kîatho kîrî gatîgatî i rîo Yiesû aayire nyomba ya Ngai aanjîîria kûrutana. 15 Atongoria ba Ayaundi bakûmûthikîîria baarigara mûno. Baûria, "I kû muntû ûyû amenyerete mantû mama na ataathooma?" 16 Yiesû abacookeria abeera, "Ûrutani bûbû nkûrutana ti bwakwa, i bwa ûra aantûmire. 17 Muntû ûra arî na wendo bwa kûrûtha bûra Ngai eendaga, akaamenya weegua ndîrutana ûrutani kuuma kîrî Ngai, kana i mantû maakwa na bwakwa. 18 Ûra aaragia mantû na bwake n'ûkumio eegagua agîîcûîra. Îndî ûra we acûagîra ûra amûtûmîîte ûkumio, ûyu i muntû wa mma na naagîrîte. 19 Musa ataabwere watho na amwe na ûgu gûtirî we wacienu abwathîkagîra? I mbi bûkwenda kûmbûragîra?" 20 Kîrîndî kîamûûria, "Nûrî na nkoma? N'ûû akwenda gûkûûraga?" 21 Yiesû abeera, "I kîama kîmwe niû ndaringire kîra kîbûrigarîîtie bwinthe, 22 îndî biû bûtaanaga kinya ntugû ya Sabatû n'ûntû Musa naugire bûtaanage twana twa twîyî (îndî ingî wana ûkeegua ti Musa aambanîîrie na ûntû bûbû n'ûntû bwambanîîrue na Îburaîmu). 23 Îîndî rî, ûkaaya kwîgua mwana we nwa bûtaane kinya ntugû ya Sabatû kaingo bûtauna watho rî, bûrîthûûra i niû i kî ndooria muntû mwîrî unthe ntugû ya Sabatû? 24 Tigaani kûthûkagia mantû kûringana na mwonekere wa mo. Giitagaani mantû bûra kwagîrîte." 25 Antû bamwe ba Njerusaremu baûria, "Muntû ûyû n'we atongoria bagûcûûgia kûûragithia? 26 T'we ûyû îîndî akwaria atakûmaka na gûtirî we akuuga nwa ata? Kana ka atongoria baramenyire wabu n'we Kîrîstû? 27 Îndî arî! Itûkûmenya ara muntû ûyû aumîîte. Rîra Kîrîstû we akaaya gûtirî muntû akaamenya kûra akauma!" 28 Yiesû athiîte na mbere na kûrutana gûku nyomba ya Ngai, aûria na inya îra nene, "Îbûriuga ibûmbiyî na ibwiyî ara mbumîîte? Ntirî aaga n'ûntû bwakwa. Kûrî ûra aantûmîîte na wabu n'wa mma. Biû bûtimwiyî. 29 Îndî niû imwiyî n'ûntû n'we aantûmîîte na mbumîîte kîrî we." 30 Antû bamwe beenda kwîngana n'we bamûgwata, îndî gûtirî muntû aamûtonga n'ûntû kagiita gataarî gagûkinya. 31 Antû baingî kîrîndîîni gîku beetîgia Yiesû bakîûranagia, "Kîrîstû aaya rî, akaaringa biama biinene nkûrûki ya muntû ûyû?" 32 Abarisai bakwîgua antû bakîmumunga Yiesû baagwatanîra na athînjîri bara banene ba Ngai, baatûma akaria ba nyomba ya Ngai bathi kûmûgwata. 33 Yiesû auga, "Ntigeerie kagiita gaakai ga kwîgua ndî amwe naabi nkîîya gûcooka kîrî ûra aantûmire. 34 Bûgaancûa bûmbage, n'ûntû niû ara ûkeegua ndî, biû bûtiûmba kûthi oogo." 35 Atongoria ba Ayaundi baûrania, "I kû muntû ûyû akuuga we nathiîte, na aathi tiû tûkaamûcûa tûmwage? Nakwenda kuuma gûkû athi kûngî kûra Ayaundi barî? Kana i kîrî bara batarî Ayaundi akwenda kûthi? 36 N'ata akwenda kuuga akiuga tiû tûkaamûcûa tûmwage, na ara we akeegua arî, tiû tûtiûmba kûthi oogo?" 37 Ntugû îgûkinya ya mûthia wa kîatho gîku îra yarî gîtûmi mûno, Yiesû aarûngama auga na inya îra nene, "Muntû ûra akwîgua bûûta naaye kîrî niû anyue rûûyî. 38 Na wata bûra Maandîko Maatheru maugîîte, ûra aambîtîgîîtie miuro ya rûûyî rwa mwoyo îkauma nkorooni yake." ( 39 Yiesû akiuga ûgu aaragîîria mantû ma Kîrundu wa Ngai ûra bara baamwîtîgîîtie baarî bakeewa. Îgiitaani rîru Kîrundu ataakinyîtie rîa kweyanwa, n'ûntû Yiesû ataarî agwîtia îgûrû.) 40 Antû bamwe ba babu baarî kîathooni bakwîgua Yiesû auga ûgu, bauga, "Wabu muntû ûyû i kîroria kîra." 41 Bangî na bo bauga, "N'we Kîrîstû!" Na kûrî bangî na bo baugaga, "Gûtirî bu Kîrîstû aûmba kwîgua aumîîte Gariiri! 42 Anga Maandîko Maatheru matiugaga Kîrîstû akeegua arî wa rûrîîyo rwa Ndaundi, na agaaciarîrwa taûni ya Bethireemu, ara Ndaundi aatûûraga?" 43 Kîrîndî kîanjîîria kûgîa na mwathûkano. 44 Kûrî bamwe beendaga kûmûgwata, îndî gûtirî muntû aamûtonga. 45 Akaria ba nyomba ya Ngai bara baatûmîîtwe kûmûgwata baacooka. Athînjîri bara banene ba Ngai na Abarisai bara baabatûmîîte, babaûria, "I kî n'ûntû bûtiraaya n'we?" 46 Babeera, "Mantû mara muntû ûyu akwaria mateeguîka na muntû ûngî!" 47 Abarisai babaûria, "Kana wana biû narabweneerie? 48 Gûtirî mûtongoria kana Mûbarisai amwîtîgîîtie, 49 tatiga antû babu n'ûntû batiiyî bûra watho bwa Musa buugîîte? Ibarî barume." 50 Ûmwe wa atongoria babu ba Abarisai eetagwa Nikondemu, (Nikondemu woora aathiire kwona Yiesû kagiita kamwe), aûria, 51 "Anga watho bwetû i buugîîte muntû nwa agiitîrwe îgamba ataambîîte kûthikîîrua kûmenyekana bûra arûthîîte?" 52 Bara bangî bamûûria, "Ka ûrî wa kuuma Gariiri? Ûtaraithe Maandîkooni Maatheru ûkoona gûtirî kîroria kiumaga Gariiri." [ 53 Baanyagaarania bonthe, woora muntû eenûka bwa gwake.

8

1 Yiesû aathi bwa Karîma ka Mîceituuni. 2 Rûûni rûkîîrî mûno aaraûka nyomba ya Ngai kaîrî. Kîrîndî kîonthe kîamwîthîranîra. Aakara nthî abarutana. 3 Aarimû ba watho na Abarisai bamûreetera mûka ûmwe aatuîkîîrîîtue amaami na muntû. Bamûrûngamia mbere yao bonthe. 4 Beera Yiesû, "Mwarimû, mûka ûyû eethîîrua warîra rîongwa amaami na muntû. 5 Na wathooni bûra Musa aatwere, twîrîîtwe mûka ta ûyu abuîrîîte kûûragwa na maiga. Kana ka woû ûkuuga ata?" 6 Baûriirie Yiesû ûgu bakîmûgeria, kaingo boona bwa kwîra atongoria. Yiesû aakuamîîria aandîka nthîgûrû na kîara. 7 Bagûkara bakîmûûragia, Yiesû aarûngama bwega. Abeera, "Ûkaaya kwîgua kûrî we wacienu ateeyia, namûgere iiga arî wa mbere." 8 Yiesû aakuamîîria kaîrî aandîka nthî na kîara. 9 Bakwîgua ûgu, baanjîîria kûthi woomwe kwa ûmwe. Akûrû i bo baarî ba mbere kûthi. Yiesû aatigwa wenka na mûka ûyu arûngi agu. 10 Yiesû aarûngama bwega, aûria mûka ûyu, "N'ata ingî bara bagûkûgiitîrîte îgamba baathi?" 11 Mûka ûyu amwîra, "Gûtirî we aratigwa, mûnene." Yiesû amwîra, "Wana niû ntikûgiitîra îgamba. Îthi, îndî naawe ûtikeeyie kaîrî."] 12 Kagiita kamwe Yiesû eera antû, "I niû werû bwa kîrîndî kîa nthîgûrû. Ûra akaanthingata akeegua arî na werû bwa mwoyo, na atiithiîra mwinduuni kaîrî." 13 Abarisai bamwîra, "Ûrîîkûûyîîra wengwa. Kwoogu gûtirî bu ûkuuga." 14 Yiesû abeera, "Ga tuuge ndîîkûûyagîîra ningwa, îndî mantû mara mbaragia i ma mma n'ûntû inkûmenya ara mbumîîte na ara nthiîte. Îndî tika biû bûkûmenya ara mbumîîte kana ara nthiîte. 15 Biû bûgiitaga mantû gîîantû, îndî niû gûtirî we ngiitagîra îgamba. 16 Îndî wana nkauga ngiitîre muntû îgamba, ngiita bûra kwagîrîte, n'ûntû kûrî ûra tûrî n'we. Tûrî na Baaba ûra aantûmîîte. 17 Wathooni bwenu kwandîkîîtwe atî, ûkûûyî bwa antû baîrî bûkaaya kûgwatanîra, ûntû bûbu bûrî oogo. 18 Niû na bwakwa ndî mûkûûyî wakwa, na mûkûûyî ûra ûngî wakwa, i Baaba ûra aantûmîîte." 19 Bamûûria, "Abaagu arî kû?" Yiesû abacookeria abeera, "Bûtimbiyî, na Baaba bûtimwiyî. Ûkeegua bûmbiyî wana Baaba weegua bûmwiyî." 20 Yiesû aaragia mantû mamu monthe akîrutana antû nyomba ya Ngai, arî ara tûthandûkû twa kwîthîranîria biewa twarî. Na amwe na ûgu gûtirî muntû aamûgwata n'ûntû kagiita gataarî gagûkinya. 21 Kaîrî Yiesû abeera, "Niû inthiîte na bûgaakua na meeyia meenu bûgîncûaga. Naara nthiîte niû, bûtikinya noogo biû." 22 Ayaundi bakwîgua ûgu baanjîîria kûûrania, "Nakeebûraga kana n'ûntû agûtwîra naara athiîte tiû tûtikinya noogo?" 23 Yiesû abeera, "Biû bûrî ba aaga nthîgûrû, îndî niû ndî wa îgûrû. Biû bûrî ba nthîgûrû îno, îndî niû ntirî wa nthîgûrû îno. 24 Na i ntûma nkûbwîra bûgaakua na meeyia meenu. Na weegua bûtiîtîgia ndî ûra nkûbwîra, nwa gûkua bûgaakua na meeyia meenu." 25 Bamûûria, "Ka ûrî ûû?" Yiesû abeera, "Woora ndabwîrire, i niû we kuuma wo tene. 26 Ndî na maingî mbuga îgûrû rîenu na nwa mbûgiitîre îgamba îgûrû rîa mantû maingî. Îndî ûra aantûmire n'wa mma, na mantû mara mbîîraga antû i mantû mara ndîkîîtie na kwîgua kuumania n'we." 27 Bataamenya kana Yiesû aaragîîria îgûrû rîa Îthe. 28 Yiesû abeera, "Rîra bûgaûkîîria Mwana wa Muntû, rîru i rîo bûkaamenya ndî ûra nkûbwîra. Na atî, gûtirî ûntû ndûthaga kûringana na bûra nkwenda, mbaragia mantû mara monka Baaba aandutanîîte. 29 Tûrî na ûra aantûmire. Atintigîîte ninka, n'ûntû rîonthe ndûthaga bûra bûmûkenagia." 30 Rîru Yiesû aaragia antû baingî ibaamwîtîgiirie. 31 Yiesû eera bara baamwîtîgagia, "Weegua bûgaakaraga bwîtîgîîtie ûrutani bwakwa, wabu bûrî arutwa baakwa. 32 Bûkaamenya ûmma, na ûmma bûkabûruta ûkombooni." 33 Bamwîra, "Tûrî ba rûrîîyo rwa Îburaîmu, na gûtirî rîo twatuîka nkombo cia muntû. N'ata aabu ûgûtwîra ûmma bûgatûruta ûkombooni?" 34 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, mwîyia wonthe i nkombo ya wîyia. 35 Na nkombo ititûûraga kwa eene rîonthe, îndî mwana wa mûciî ûyu atûûraga kwao rîonthe. 36 Kwoogu Mwana agakûruta ûkombooni, wabu ûkauma ûkombooni cwe. 37 Imbiyî bûrî ba rûrîîyo rwa Îburaîmu, îndî bûrîenda kûmbûraga n'ûntû bûtiîgagua mantû mara mbûrutanaga. 38 Mbaragia mara Baaba aamboneetie, na biû naabi bûrûthaga mara bweegiirue kuumania na abaagu." 39 Bamwîra, "Baaba wetû n'Îburaîmu." Yiesû abeera, "Ûkaaya kwîgua wabu bûrî aana ba Îburaîmu, wîgua bûkari ta bûra Îburaîmu aakari, 40 na ûtiîgua bûkîendaga kûmbûraga na mbwîrîîte ûmma bûra ndeerirwe i Ngai. Îburaîmu atikîrûtha ûntû ta bûbu! 41 Bûrîrûtha mantû wamara mongwa abaagu arûthaga." Bamwîra, "Tiû tûtirî aana ba kîthaka. Baaba wetû i Ngai, na t'ûngî." 42 Yiesû abeera, "Ûkaaya kwîgua wabu Ngai n'we Abaagu wîgua bûkîmbendaga, n'ûntû mbumîîte kîrî Ngai nkîîya gûkû. Ntiyîîte n'ûntû bwakwa ningwa. N'we aantûmîîte. 43 I mbi îgûtûma bûrigwa i bûra nkuuga? I kwîgua bûtiûmba kûmenya bûra nkuuga. 44 Biû bûrî ba abaagu, Nkoma. Bwendaga kûrûtha mantû wamara abaagu eendaga kûrûtha. Atûîre arî mûûragani kuuma wo tene, na gûtirî rîo aaria ûmma, n'ûntû ûmma bûtirî ndeni yake. Na rîra aaragia ûrongo, aaragia kûringana na bûra akari, n'ûntû we i mûûrongo, na n'we kaumo ka ûrongo bunthe. 45 Niû bûregaga kûmbîtîgia n'ûntû mbaragia ûmma! 46 N'ûû wacienu aûmba kwonania wîyia bwakwa? Aabu weegua mbaragia ûmma rî, i mbi îîndî îkûgiria bûmbîtîgia? 47 Ûra we arî wa Ngai neegagua bûra Ngai akuuga. Îndî biû n'ûntû bûtirî ba Ngai, i ntûma bûteendaga kwîgua bûra akuuga." 48 Beera Yiesû, "T'ûmma tuugire, twauga ûrî Mûsamaria, na i nkoma ûrî na cio?" 49 Yiesû abeera, "Gûtirî nkoma ndî na cio. I Baaba ntîîyaga, îndî biû bûtintîîyaga. 50 Nticûaga gûkumua ndî niû. Kûrî ûra akwenda nkumua, ûra atuuyaga na bûkaa. 51 Na mma ga nkûbwîra, muntû ûra aathîkagîra ûrutani bwakwa atiikua rî kana rî." 52 Bamwîra, "Îîndî, n'îîndî twamenya wabu i nkoma ûrî na cio! Ûkaaya kwîgua Îburaîmu naakuire rî, naka na iroria, n'ata ûkuuganga muntû aathingata ûrutani bwaku atiikua? 53 Ka ûrî mûnene nkûrûki ya Îburaîmu kîûyûûyû gîetû na we naakuire? Kana nkûrûki ya iroria na ibiakuire? Ka ûkuuga woû ûrî ûû?" 54 Yiesû abeera, "Gûgatuîka ndîkumagîîria ningwa, gwîkumithia gwakwa i kwa ûtheri. Ûra aankumagîîria i Baaba ûra bûkuuga i Ngai wenu, 55 na i Ngai bûtaamûmenya. Niû imwiyî na ntiuga ntimwiyî n'ûntû nkauga ûgu ka wîgua nkîrongoa ta biû. Niû imwiyî na imbathîkagîra kiugo gîake. 56 Kîûyûûyû kîenu Îburaîmu eetîgîîtie akoona ntugû îra nkaaya agakena mûno. Akûmîona aakena mûno." 57 Bamûûria, "Ûriuga ûroona Îburaîmu na ûtikinyîîtie ûkûrû nwa bwa mîanka mîrongo îtaano?" 58 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, mbere ya Îburaîmu aciarwa nwa ndarî oogo." 59 Yiesû akuuga ûgu baarûma maiga. Bakîenda kûmûgera mo Yiesû aûra, auma nyomba ya Ngai.

9

1 Yiesû akûrûkîîte oona muntû aatûîre arî ntûngi kuuma gûciarwa. 2 Arutwa baake bamûûria, "Mwarimû, n'ûû eeyiirie kaingo muntû ûyû aciarwa arî ntûngi? N'we kana n'aciari baake?" 3 Yiesû abeera, "T'ûntû bwa meeyia maake kana ma aciari baake. Aaciarirwe arî ntûngi kaingo inya ya Ngai yonekana îkîruta ngûgî kîrî we. 4 Nwa mwanka ndute ngûgî ya ûra aantûmire îîndî kûrî mûthenya mbere ya gûtuga muntû aremwa kûrûtha nwa ata. 5 Îîndî ndî nthîgûrû i niû werû bwa kîrîndî kîa nthîgûrû." 6 Yiesû akuuga ûgu, aatuîra mata nthîgûrû aarinda ntondo na mo. Aaka yo ntûngi înu meetho. 7 Amîîra, "Îthi ûthambe kîriani gîa Siroamu." (Siroamu i ta kuuga 'Gûtûmwa'.) Muntû ûra ntûngi aathi aathamba meetho maarancûka, eenûka akîonaga. 8 Atûûri na bara bangî baamwonaga mbereeni akîromba antû ûteethio, bakûmwona baûrania, "Anga muntû ûyû t'ûra arakaraga akîrombaga antû bamwaa ûteethio?" 9 Bamwe bauga, "N'we." Îndî bangî na bo bauga, "Arî t'we, ibakûbuanaana." Muntû ûyu auga arî we wengwa, "I niû." 10 Bamûûria, "N'ata gûtuîkîkire kaingo ûtua kwona?" 11 Abeera, "Muntû ûra agwîtwa Yiesû arindire ntondo aambaka yo meetho, aambîîra nthi Siroamu nthambe. Nkûthi ndathamba, warîo ndatua kwona." 12 Antû bamûûria, "I kû arî îîndî?" Abeera, "Ntiiyî." 13 Muntû ûyu airwa kîrî Abarisai. 14 Abarisai bamûûria bûra gwakarîkire kaingo atua kwona. Muntû ûyu abeera, "Aambakire ntondo meetho, ndathamba ndatua kwona." Ntugû înu Yiesû aarindîîte ntondo aaka muntû ûyu yarî ntugû ya Sabatû. 16 Bamwe ba Abarisai bauga, "Muntû ûyu atiûmba kwîgua aumîîte kwa Ngai n'ûntû atikûthingata watho bwa Sabatû." Îndî bangî na bo bakaûria, "N'ata mwîyia aûmba kûringa biama bikari ta bira aringîîte?" Baanjîîria kûgîa mwathûkano. 17 Baûria muntû ûyu kaîrî, "N'ûntû i woû ooriirie rî, ûriuga ata?" Muntû ûyu abeera, "We i kîroria." 18 Atongoria babu ba Ayaundi bateenda gwîtîgia kana muntû ûyu aarî ntûngi mbereeni mwanka beeta aciari baake. 19 Babaûria, "Mwana ûyû n'wenu? Buugaga aaciarirwe atakwona? Aabu n'ata îîndî gûkarîkîîte kaingo atua kwona?" 20 Aciari ba muntû ûyu babeera, "Bûra twiyî, ga twiyî i mwana wetû, na aaciarirwe atakwona. 21 Îndî bûra kûrakarîkire kaingo atua kwona, kana n'ûû atûmîîte atua kwona, tûtiiyî. Mûûrieni, i muntû mûgima nwa eebarîrie wengwa." 22 Aciari ba muntû ûyu baugire ûgu n'ûntû ibaakuthûkaga atongoria babu ba Ayaundi, n'ûntû ibaarî bakuuga muntû ûra akauga nagwîtîgia Yiesû bakaamwîra atigaakinye sinagoogiini kaîrî. 23 Kwoogu i ntûma aciari ba muntû ûyu baugire, "I muntû ûmûgima, mûûrieni." 24 Beeta muntû ûyu kaîrî. Bamwîra, "Takîra Ngai, n'ûntû itûkûmenya muntû ûyû i mwîyia!" 25 Muntû ûyu abeera, "Nwîgue i mwîyia kana ti mwîyia, niû ntiyî ûgu. Bûra mbiyî ka mbiyî ndaraarî ntûngi, îndî îîndî inkwona." 26 Atongoria ba Ayaundi bamûûria, "N'ata arakûrûthire? N'ata aratûmangire ûtua kwona?" 27 Muntû ûyu abeera, "Anga ntirabwîra, tika bûtireenda kûthikîîria? I cia kî bûkwenda mbwîra kaîrî? Ka bûkwenda gûtuîka arutwa baake na biû?" 28 Bamûruma, bamwîra, "I woû mûrutwa wa muntû ûyu, tiû tûrî arutwa ba Musa! 29 Tiû twiyî Ngai aariirie na Musa, tûtiiyî kûra muntû ûyû we aumîîte!" 30 Muntû ûyu abeera, "I bûûbû ûntû! Î bûtiiyî kûra aumîîte, na îndî natûmire ntua kwona! 31 Twiyî Ngai atiîgagua eeyia, eegagua ûra amûtîîyaga, ûra arûthaga kwenda gwake. 32 Kuuma nthîgûrû yaûmbirwe gûtirî we eegua muntû atûmîîte muntû acierwe arî ntûngi atua kwona. 33 Kwoogu ûkeegua muntû ûyû atiumîîte kwa Ngai, gûtirî bu akîûmba kûrûtha." 34 Atongoria babu bamwîra, "N'ata ûgûtûrutananga îîndî naawe, muntû aciarîrîtwe meeyiani na aakûrîra ku?" Bamwîngatia gûku baarî. 35 Yiesû akwîgua ûgu atongoria babu baarûthire, aacûa muntû ûyu. Akûmwona amûûria, "Woû nûgwîtîgia Mwana wa Muntû?" 36 Muntû ûyu amûûria, "N'we ûû itû, mmwîtîgie?" 37 Yiesû amwîra, "Ûkûmwona. N'we akwaria naawe îîndî ûûgû." 38 Muntû ûyu amwîra, "Mwathani, ngwîtîgia." Amûturîria maru, amûgonga. 39 Yiesû auga, "Ndaayire nthîgûrû kaingo mbathûrana antû. Ntûngi itue kwona, bara boonaga batuîke ntûngi." 40 Abarisai bamwe baarî agu bakwîgua Yiesû auga ûgu, bamûûria, "Gookuuga tûrî ntûngi na tiû?" 41 Yiesû abeera, "Ûkeegua ka bûrî ntûngi, ûtiîgua bûbîtîîtie. Îndî îîndî n'ûntû bûriuga ibûkwona, ibûbîtîîtie."

10

1 Yiesû abeera, "Na mma ga nkûbwîra, ûra atathûngagîra kiugûûni kîa ng'ondu na mwîrîga, îndî nwanga akauna rwinci, ûyu i mwamba na i mûtunyani. 2 Îndî ûra we athûngagîra na mwîrîga, ûyu n'we mûrîîthi mwene wa cio. 3 Mûraaria wa ng'ondu arugûragîra mûrîîthi mwene cio mwîrîga, ng'ondu ciegua kayû ka mûrîîthi mwene cio agîciîta mariîtwa, ikauma agaitongoreeria. 4 Ng'ondu ciake ciauma imûthingataga aitongoreereetie n'ûntû iciiyî kayû gaake. 5 Itienda kûthingata mûgeni, nimûtoorookaga n'ûntû itiyî kayû gaake." 6 Yiesû akweyana ngerekano înu, antû bataaciûra bamenya bûra eendaga kûbeera. 7 Yiesû abeera kaîrî, "Na mma ga nkûbwîra, i niû mwîrîga wa ng'ondu. 8 Bara bonthe baayire mbere, n'aamba na n'atunyani. Ng'ondu itaatindanîra na bo. 9 I niû mwîrîga. Ûra agaakûrûkaga naani akoonokua. Agaakûrûkaga na auma akoona ndîîthia. 10 Mwamba atiiyaga n'ûntû bwa kîîngî. Aayaga kwiya, kûûraga na kwînyangia. Niû mbûyîîte kaingo ng'ondu ciona mwoyo wa mma, mwoyo wa kûgana na wakûrûkîîria. 11 "I niû mûrîîthi ûmwega. Mûrîîthi ûmwega n'ûra arutaga mwoyo wake n'ûntû bwa ng'ondu ciake. 12 Mûrîîthi wa kwandîkwa, n'ûntû i kwandîkwa aandîkîîtwe oonaga ngo îîyîîte akaugia, agatiga ng'ondu irî cionka n'ûntû ti ciake. Augia, ngo îkaaya îkagwata ng'ondu îgatûma ira ingî inyagaara. 13 Mwandîkwa augagia n'ûntû we ikwandîkwa aandîkîîtwe, atiruta mwoyo wake n'ûntû bwa ng'ondu. 14 "I niû mûrîîthi ûmwega. Na wata bûra Baaba ambiyî na naani mmwiyî, nwa ta bu mbiyî ng'ondu ciakwa na ng'ondu ciakwa na cio nimbiyî. Ndî oogo nduta mwoyo wakwa n'ûntû bwa cio. 16 Ng'ondu ciakwa imwe itirî kiugûûni gîkî. Nwa mwanka ncireete kinya cio n'ûntû ikeegua kayû gaakwa, ituîke cia ûrîîthi bûmwe, ûrîîthi bwa mûrîîthi ûmwe. 17 "Kîra Baaba ambenderete, i kwîgua indîîthuuranîrîte kûrutwa mwoyo kaingo ncookerua uu kaîrî. 18 Gûtirî we agûntunya uu, i niû nkwenda ningwa. Ndî na watho bwa kuunenkanîra na nkauthûkia kaîrî. I Baaba aambîrîîte ndûthe ûgu." 19 Yiesû akuuga ûgu Ayaundi baagîa na mwathûkano kaîrî. 20 Baingî baao baugaga, "I nkoma arî na cio. I nkoma ino. Nwa kî bûkûthikîîria?" 21 Îndî kûrî bo baugaga, "Muntû wa nkoma atiaria mantû ta mama! N'ata nkoma yûmba gûtûma ntûngi itua kwona?" 22 Kwarî kagiita ga kîatho gîa kûririkana kûthaarimithua kwa nyomba ya Ngai, Njerusaremu, na kaarî kagiita ga mpîo. 23 Yiesû akîangaangaga rwembeani rwa nyomba ya Ngai rûra rweetagwa rwa Soromoni, 24 Ayaundi bamwîthîranîra bamûûria, "I mwanka rî ûgaatwaiga ûtagûtwîra kana i woû Kîrîstû? Twîre ûmma bungwa." 25 Yiesû abeera, "Anga ntaabwîrire tika bwaregire kûmbîtîgia? Ngûgî ira niû ndutaga riîtwaani rîa Baaba i cio ûkûûyî bwakwa. 26 Îndî naabi bûtiîtîgagia n'ûntû bûtirî ba ng'ondu ciakwa. 27 Ng'ondu ciakwa iciathîkagîra kayû gaakwa. Inciiyî na ninthingataga. 28 Mpeyaga ng'ondu ciakwa mwoyo wa tene na tene. Kwoogu, cio itikooro ikua. Gûtirî we antunya cio kuuma njaraani ciakwa. 29 Baaba ûra ampete cio n'we mûnene kîrî bonthe. Na kwoogu, gûtirî we aciiya irî ûkariani bwa Baaba. 30 Niû na Baaba tûrî gîntû kîmwe." 31 Antû baarûma maiga kaîrî bakîendaga kûmûringanga na mo bamûûraga. 32 Yiesû abeera, "Imbwoneetie mantû maingî meega kuuma kîrî Baaba. I bûrîkû kîrî mo bûgûtûma bwenda kûndinganga na maiga bûmbûraga?" 33 Bamwîra, "Tûtikwenda gûkûûraga na maiga n'ûntû bwa ûntû bwa mantû meega mara watwonia. Tûrîenda gûkûûraga na mo n'ûntû bwa kûgwetanîria Ngai na mantû maathûûku. Ûrîenda gûtwonia ûrî Ngai, na woû ûrî muntû tu." 34 Yiesû abeera, "Anga îbukuuni rîenu rîa watho gûtiandîkîîtwe, 'Ndaugire biû bûrî ngai?' 35 Kwoogu, bara Ngai eere kiugo gîake aabeetire 'ngai'. Ûgu n'ûmma n'ûntû Maandîko Maatheru i ma mma. 36 Aabu n'ata îîndî bûûmba kuuga ûra Baaba athuurîîte aatûma nthîgûrû nakûruma Ngai, n'ûntû bwa kuuga we i Mwana wa Ngai? 37 Bûtikaambîtîgieni weegua ntikûruta ngûgî cia Baaba. 38 Îndî ûkeegua inkwiruta, wana weegua bûtikûmbîtîgia niû, ciîtîgieni îrî cio kaingo bûmenya na bwîtîgia atî Baaba arî ndeni yakwa na naani ndî ndeni yake." 39 Antû bagûcûûgia kûgwata Yiesû ta rîra rîngî, Yiesû aûra. 40 Yiesû aacooka bwa rûgongo rûra rûngî rwa muuro wa Njorondani, naara Njoana Mûbaatithania aambîîrîe kûbaatithanîria îgiita rîa mbere, aakara noogo. 41 Antû baingî baathi kîrî we. Beeranaga, "Njoana ataaringa kîama, îndî bûra bunthe augaga îgûrû rîa Yiesû n'ûmma." 42 Antû baingî agu beetîgia Yiesû.

11

1 Ikwarî na muntû aayîîtue eetagwa Racaarû. Racaarû naarî na aaragina beetagwa Maria na Mariitha. Baatûûraga gataûni geetagwa Bethania. ( 2 Maria ûyû mûruagina Racaarû aayîîtue n'we ûra eetûûrîîrie Mwathani maguta ma mîtaa mbayo, amagiria na ntundu ciake.) 3 Maria na Mariitha baatûmana Yiesû eetwa. Bauga itû neerwe mûcoore wake n'ûmwayie. 4 Yiesû akwîrwa ûgu auga, "Aayîîtue kaingo Ngai akumua na kaingo mwago wa Mwana wa Ngai wonekana bûra ûgana, na t'ûntû bwa gîkuû." 5 Yiesû neendeete Mariitha, Maria na mûruagina Racaarû. 6 Îndî amwe na ûgu, wana akwîgua ntûmwa atî Racaarû naarî ûmwayie, aakarire naagu aarî ntugû cingî ciîrî. 7 Nyuma ya ntugû inu ciîrî i rîo eerire arutwa baake, "Tûcookeeni bwa Njundea." 8 Arutwa baake bamwîra, "Mwarimû, anga ti weendî antû bareendaga gûkûringangîra na maiga noogo bakûûraga? I noogo ûkwenda gûcooka kaîrî?" 9 Yiesû abeera, "Mûthenya n'wa mathaa îkûmi na maîrî. Ti bu? Kwoogu muntû nwa athi kûrî mûthenya kûthararîîte na atitaratara n'ûntû nwîgagua kûrî na kîra kîmûmûrîkîrîte. 10 Îndî muntû akathi ûtugû nataratara n'ûntû atiîgagua arî na werû." 11 Yiesû aacooka eera arutwa baake, "Mûcoore wetû Racaarû namaami, îndî inkûthi mmûûkie." 12 Arutwa bamwîra, "Weegua namaami, gûtirî thîîna, Mwathani." 13 Yiesû eendaga kwîra arutwa baake Racaarû n'ûmûkuû, îndî arutwa baataûkiirwe Racaarû naamaami eethikîîrîîtie. 14 Kwoogu Yiesû atakûbaitha, abeera, "Racaarû narakuire. 15 Na n'ûntû bwenu kaaba ntiraarî noogo kaingo bûkaambîtîgia. Ta tûthiini noogo!" 16 Tooma (ûra kaîrî eetagwa Ndindimas), eera arutwa bara bangî, "Tûthiini na tiû tûkaûraganîrue amwe n'we." 17 Rîra Yiesû aakinyire, eethîîre mwîrî wa Racaarû ûthirîîtie ntugû inya nthikooni. 18 Kuuma Bethania kûthi Njerusaremu gûtigîkinya mairi ciîrî. 19 Na kwoogu Ayaundi baingî ibaayîîte gûkirakiria Mariitha na Maria n'ûntû bwa gûkuîrwa i mûruagina. 20 Mariitha akûmenya Yiesû naarî mûûyi, amûtûngatûngia. Îndî Maria we aatigirwe mûciî. 21 Mariitha eera Yiesû, "Ûkeegua nwarî oogo, Mwathani, mûruayia atigîkua. 22 Îndî wana îîndî inkûmenya Ngai agakûrûthîra bûra ûkaamûromba akûrûthîra." 23 Yiesû eera Mariitha, "Mûruanyûkwe akaariûka." 24 Mariitha amwîra, "Imbiyî akaariûka ntugû ya mûthia rîra antû bakaariûkua." 25 Yiesû amwîra, "I niû ndiûkanagia, na i niû mwoyo. Ûra aambîtîgagia, wana aakua agaatûûra mwoyo. 26 Muntû wonthe ûra arî na mwoyo n'ûntû bwa kûmbîtîgia atiikua. Nûgwîtîgia ûgu?" 27 Mariitha amwîra, "Yîî, Mwathani. Imbîtîgîîtie atî i woû Kîrîstû, Mwana wa Ngai na ûûyîîte gûkû nthîgûrû kûringana na bûra Maandîko Maatheru maugîîte." 28 Mariitha akwîra Yiesû ûgu, aacooka bwa mûciî eera mwaragina Maria mpoora antû batakûmenya, "Mwarimû arî waaga na nakwenda kwaria naawe." 29 Maria akwîgua ûgu aûkîîra na mpwî aathi naara Yiesû aarî. ( 30 Yiesû ataarî agûkinya ara ongwa Racaarû baatûîre. Aarî waara aarîîkanire na Mariitha.) 31 Antû bara baarî na Maria nyomba bara baayîîte kûbakirakiria bakwona aûkîîra na mpwî auma ome, bamûthingata. Baathûgaanagia naathiîte kûrîrîra nthikooni. 32 Rîra Maria aakinyire ara Yiesû aarî, akûmwona eeturania nthî magûrûûni maake amwîra, "Ûkeegua nwarî oogo, Mwathani, mûruayia atigîkua!" 33 Yiesû akwona bûra Maria na bûra bara baarî n'we baarîraga bûgana, aaringithua mûno na eegua agîtangîka nkorooni. 34 Aûria, "I kû bûmwaigîîte?" Bamwîra, "Ncû wone, Mwathani." 35 Yiesû aarîra. 36 Antû baanjîîria kwîrana, "Nûkwona bûra aramwendeete bûgana!" 37 Antû bamwe baûrania, "Weegua naatûmire ntûngi îra îtua kwona rî, i mbi îndî îragiriirie agiria Racaarû akua?" 38 Yiesû aathi nthikooni akîîgagua ûrito nkorooni. Nthiko yarî îkurungu rîakunîkîrîtwe na iiga rîînene. 39 Yiesû auga, "Rutaani iiga oogo." Mariitha, mwaragina wa ûyu aakuîte, eera Yiesû, "Mwanka îîndî nakûnunka, Mwathani, n'ûntû i kiimba gîa ntugû inya!" 40 Yiesû amwîra, "Ntaakwîrire weetîgia ûkoona mwago wa Ngai?" 41 Baarutaruta iiga oogo. Yiesû aaraitha îgûrû auga, "Baaba, ingûgûcookeria nkaatho n'ûntû bwa kûmbîgua. 42 Imbiyî nûmbîgagua rîonthe. Îndî ndauga ûgu ndauga n'ûntû bwa antû baba barî aaga, kaingo beetîgia i woû ûntûmîîte." 43 Yiesû akuuga ûgu, aagondoka na inya îra nene auga, "Uma, Racaarû!" 44 Racaarû auma arî mwoge na mîtaame njara na magûrû, na gîtambaa ûthiû. Yiesû auga, "Mûtharieni bûmûrekeerie athi." 45 Antû baingî ba bara baayîîte kwa ba Maria, bakwona bûra Yiesû aarûthire, bamwîtîgia. 46 Îndî kûrî bamwe bo baathiire beera Abarisai bûra Yiesû aarûthire. 47 Athînjîri bara banene ba Ngai na Abarisai baarûtha mûceemanio wa kîama. Baûrania, "N'ata tûkûrûtha? Muntû ûyû nakûringa biama biingî mûno. 48 Tûkamûrekeeria, antû bonthe ibakaamwîtîgia, Arooma beenyangie bantû aaga eetû na mûgongo ûyû wetû!" 49 Ûmwe wao eetagwa Kayabas, ûra mwanka ûyu aarî mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai, auga, "Biû gûtirî bu bûkûmenya! 50 Ka bûtakwona bûrî kaaba muntû ûmwe akuîrîîte antû, bantû a mûgongo unthe ûthirîîtue?" 51 Îndî Kayabas akiuga ûgu ataaciûkagîrwa i bûra akuuga. Îndî n'ûntû bwa bûra aarî mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai mwanka ûyu, naaroragia akoona Yiesû agaakua n'ûntû bwa mûgongo wa Ayaundi. 52 Na aaroragia akoona t'ûntû bwa antû ba Njundea bonka, îndî i kaingo kinya acookanîria amwe aana ba Ngai bara banyageere. 53 Kuuma ntugû înu, atongoria ba Ayaundi baabanga kûûraga Yiesû. 54 Kwoogu Yiesû ataariûnga Njundea antû bakîmwonaga kaîrî. Aumire naagu aathi gûntû kûngî akubî na rwanda, bantû kwarî na taûni yeetagwa Eburaîmu, aakara noogo na arutwa baake. 55 Kagiita ga kîatho gîa Pasaka ikaarî akubî. Na kwoogu antû baingî kuuma nteere cionthe ibaathiîte Njerusaremu, kaingo beetheria mbere ya Pasaka yanjîîria. 56 Antû ibaacûaga Yiesû. Bakûrîîkana nyomba ya Ngai baûranagia, "Bûrîona ata? Ibûkwona taka akaaya kîathooni?" 57 Athînjîri bara banene ba Ngai na Abarisai ibaarutîîte watho bauga, muntû ûra akaamenya ara Yiesû aarî, nwa mwanka abamenyithie kaingo bamûgwata.

12

1 Kîatho gîa Pasaka gîtigeerie ntugû ithanthatû gîkinya, Yiesû aathi Bethania kwa baRacaarû ûra aariûkîîtie. 2 Yiesû aarugîrwa irio bia ûgoro. Mariitha n'we aabatûmîkagîra. Racaarû baakari bantû amwe na bara bangî baarî na Yiesû. 3 Maria aaya na ta nucu rita ya mîtaa yarî ya goro yeetagwa 'nandi'. Aaka Yiesû yo mbayo, aagiria na ntundu ciake. Nyomba yonthe yaûyûra mûruke wa mîtaa înu. 4 Mûrutwa ûmwe wa Yiesû eetagwa Njundas Mûcikariota, ûra aarî akaamûkunyanîra, auga, 5 "Mîtaa înu îîndî îkîendiirue îtikiuma mbia inyingî mûno ikagaîrwa nkîa?" 6 Atauga ûgu n'ûntû bwa bûra aamakagîra nkîa. I bûra aarî mwaigi wa kîondo kîra beekagîra mbia na n'ûntû aarî mwamba, i cio aarîyaga. 7 Yiesû eera Njundas, "Rekana n'we. Aragaigîîte maguta mama n'ûntû bwa mathiko maakwa. 8 Gûtirî rîo nkîa ikaathira. Îndî niû ûtiîgua ndî amwe naabi îgiita rîkaaya." 9 Antû baingî bakwîgua Yiesû naarî Bethania, baathi noogo kûmwona, naka bakîona Racaarû ûra Yiesû aariûkîîtie. 10 Athînjîri bara banene ba Ngai baabanga kûûraga Racaarû wana we, 11 n'ûntû kûriûkua gwake i gwatûmire antû baingî baregana na bo, beetîgia Yiesû. 12 Rûûni rwa ntugû înu kîrîndî kiingî kîra kîayîîte kîathooni gîa Pasaka gîkwîgua Yiesû naayîîte Njerusaremu, 13 gîakamata nkîndû kîathi kûmûthagaana gîkiugagîîria na inya gîkauga, "Ocana! N'ûmûthaarime ûra aayîîte kwa riîtwa rîa Mwathani! N'ûmûthaarime ûra akaathana Isiraeri!" 14 Yiesû oona kayaû ka îng'ooi kamûkamata, wata bûra Maandîko Maatheru maugîîte, 15 "Bûtikaamake, antû ba Cayûni! Cûûbaani bwone mûnene wenu aayîîte, akamatîîtwe i kayaû ka îng'ooi." 16 Tika arutwa ba Yiesû baamenyaga gîtûmi kîa mantû mamu. Nyumaani Yiesû akûriûka, i rîo baaririkanire mantû mamu maatuîkîkire kîrî we i maandîke Maandîkooni Maatheru. Na i rîo baaririkanire atî, na mara aarûthîîrwe naarî akaarûthîrwa mo. 17 Kîrîndî kîra kîarî oogo Yiesû agîîta Racaarû auma nthikooni amûriûkia kîathiire gîkiugaga mantû ma kûriûkua gwake. 18 Na kîama gîku antû beegîîtue Yiesû naaringîîte, i kîo gîatûmîîte kîrîndî kîmûthagaana. 19 Abarisai bakwona ûgu beerana, "Ûtikwona gûtirî bu twîteethia na bu aaga! Ene gûtirî muntû atakûmûthingata!" 20 Kîrî antû bara baayîîte Njerusaremu kûromba Ngai îgiitaani rîru rîa kîatho gîku, ikwarî na Angiriki. 21 Baathi boona Piripû bamwîra, "Itûkwenda kwona Yiesû, aba." 22 Piripû aathi eera Enderea, baathi beera Yiesû. 23 Yiesû auga, "Îîndî kagiita i gaakinyu ka mwago wa Mwana wa Muntû kwonwa! 24 Na mma ga nkûbwîra, mpîndî ya ngano îtiumana îtagwîte nthîgûrû îkara taka yakua. Yakua i rîo yumanaga. 25 Ûra eendeete gûtûûra akî eekenia na mwoyo wa kîînthîgûrû agaata mwoyo wake. Îndî ûra ateendeete gûtûûra akî eekenia na mwoyo wa kîînthîgûrû, mwoyo wake ûgaatûûra tene na tene. 26 Muntû wonthe ûra akwenda kûndutîra ngûgî nwa mwanka aanthingate, kaingo ara ûkeegua ndî, wîgua mûruti ngûgî wakwa arî amwe naani. Na muntû wonthe ûra akaandutîra ngûgî, Baaba akamwaa gîtîîyo." 27 Yiesû auga, "Inkwîgua ngîtangîka mûno nkorooni yakwa, îndî mbuge ata? Mbuge, 'Baaba nduta kînyamaaraani gîkî kîîyîîte kagiitaani gaka'? Îndî na rîo gîkî i kîo gîtûmi kîra gîatûmire mbûya nthîgûrû. Ndaayire n'ûntû bwa kagiita gaka. 28 Baaba tûma riîtwa rîaku rîkumue!" Yiesû akuuga ûgu kayû kauma îgûrû, kauga, "Intûmîîte rîkumua na ngaatûma rîkumua kaîrî." 29 Kîrîndî kîra kîarî agu gîkwîgua kayû gaku, bamwe bauga beegua ta nkwa yaaria. Bangî na bo bauga, "I mûraîka aaria n'we." 30 Yiesû eera antû, "Kayû gaku gatiraaria kaanguna, kaaria kabûguna. 31 Îîndî i kagiita ga kîrîndî kîa nthîgûrû kûgiitîrwa îgamba. Ûra aathanaga nthîgûrû nakeengatua. 32 Naani rîra ngeetithua îgûrû mbume nthîgûrû, ngaakuuyia antû bonthe batuîke baakwa." 33 Yiesû augire ûgu kwonania gîkuû kîra aarî agaakua. 34 Kîrîndî kîamwîra, "Twiyî kuuma mabukuuni meetû ma watho atî Kîrîstû akaaya akare tene na tene. Aabu n'ata ûkuuganga Mwana wa Muntû nwa mwanka eetithue îgûrû aume nthîgûrû? Ka Mwana ûyû wa Muntû arî ûû?" 35 Yiesû abeera, "Gatigeere kagiita gaakai ka werû kwîgua bûrî amwe naabi. Îthiini rîra werû bûrî naabi, kaingo mwindu ûtabûkîria inya. Ûra athiyagîra mwinduuni atimenyaga ara atarîîte. 36 Kwoogu, îîndî werû bûrî amwe naabi, bwîtîgieni kaingo bûtuîka antû ba werû." Yiesû akûrîîkia kuuga ûgu, aathi eebitha ara antû batakîmwona. 37 Waamwe na kwîgua Yiesû naaringire biama ta bibu bakîonaga, baingî batamwîtîgia. 38 Na gwakarire ûgu kaingo ûroria bwa kîroria Isaaya bûûyûra, rîra augire, "Mwathani, n'ûû eetîgîîtie ntûmwa îra twabeerire? I kîrî ûû Mwathani oonanîîtie inya yake?" 39 Kaîrî kîra kîgirîîtie beetîgia, i kwîgua kîroria Isaaya augîîte, 40 "Ngai nabaingîîte meetho, abaûmia biongo, kaingo bataûmba kwona, kana baciûra. Ûkeegua t'ûgu baagarûka kîrî niû, nkabooria." 41 Isaaya augire ûgu n'ûntû nooneete bûra Yiesû aarî agaakumua bûgana, aaroria. 42 Îndî amwe na ûgu, wana atongoria ba Ayaundi baingî ibeetîganiirie na Yiesû. Îndî batikiuga antû bakîîgagua n'ûntû ibaakuthûkaga Abarisai baaya kûbeera batigaakinye sinagoogiini. 43 Beendire gûkenia antû bantû a gûkenia Ngai. 44 Yiesû auga na inya, "Muntû ûra ambîtîgagia, ti niû ninka eetîgîtie, îndî neetîgîîtie kinya ûra aantûmire. 45 Ûra ambonaga noonaga ûra aantûmire. 46 Mbûyîîte nthîgûrû ndî werû, kaingo bonthe bara bakaambîtîgia batakara mwinduuni. 47 "Ûra eegagua mîgambo yakwa na atamîathîkîre, ntikûmûgiitîra îgamba, n'ûntû ntaaya kûgiitîra antû îgamba. Ndaayire kûboonokia. 48 Muntû ûra andegaga akaregana na mîgambo yakwa, arî na ûra akaamûgiitîra îgamba. Na mîgambo îra mbaragia n'yo îgaatûmîka ntugû ya mûthia kûmûgiitîra îgamba. 49 Ntiaragia na bwakwa. Mbaragia mara Baaba ûra aantûmire aambîîraga. 50 Na imbiyî mara aambîîraga mbuge imoonagîra muntû mwoyo wa tene na tene. Kwoogu bunthe bûra mbugaga, mbugaga bûra bungwa Baaba aambîîrîîte mbuge."

13

1 Kîatho gîa Pasaka kîrî akubî gûkinya, Yiesû naiyî îgiita rîake irîarî rîgûkinya rîa kuuma nthîgûrû îno, athi kîrî Îthe. Rîonthe neendeete bara baarî baake gûkû nthîgûrû, na naabooniirie bûra aabeendeete bûgana. 2 Yiesû na arutwa baake ibaarîyaga irio bia ûgoro. Nkoma nîarî îgwîkîra Njundas wa Simioni Mûcikariota îthûgaania rîa gûkunyanîra Yiesû. 3 Yiesû naiyî Îthe namwete wathani bunthe. Naiyî aumîîte kîrî Ngai na aacookeete wakîrî we. 4 Yiesû aûka ara baarîyagîra. Aaruta nguo îra ndaaya, aathûkia taurû ooga kauna. 5 Eekîra rûûyî karaîni, aanjîîria kûthambia arutwa baake mbayo akîbagiragia na taurû. 6 Agûkinyîîra Simioni Petûrû, Simioni amûûria, "Mwathani, woû ûnthambie mbayo?" 7 Yiesû amwîra, "Îîndî ûtikûmenya bûra nkûrûtha, îndî ûkaamenya nyumaani." 8 Petûrû eera Yiesû, "Gûtirî rîo ûkanthambia mbayo, rî kana rî!" Yiesû amwîra, "Gûgatuîka ntikûthambia, ûtirî na ngwatanîro naani." 9 Simioni Petûrû i rîo eerire Yiesû, "Mwathani, wana ti mbayo cionka, nthambia kinya njara na kîongo kîene!" 10 Yiesû auga, "Gûtirî gîtûmi kîa muntû eerîîtie acooka kwîria kaîrî n'ûntû n'ûmûtheru kunthe, twanga akathamba mbayo cionka. Bwinthe bûrî baatheru, tatiga ûmwe akî." ( 11 Yiesû naiyî ûra akaamûkunyanîra. I ntûma augire, "Bwinthe bûrî baatheru, tatiga ûmwe akî.") 12 Yiesû akûrîîkia kûthambia arutwa baake mbayo eekîra nguo îra ndaaya kaîrî. Aacooka ara aakari. Aûria arutwa baake, "Anga bûkûmenya bûra ndabûrûtha i ta kwonania ata? 13 Biû bûmbîtaga Mwarimû kana Mwathani, na ûtiîgagua bûkîbîtia n'ûntû ndî we. 14 Kwoogu ûkaaya kwîgua niû ndî Mwathani na Mwarimû wenu inkûbûthambia mbayo, wana biû ibûbatîîrue bûthambanagia mbayo. 15 I ngerekano ndabwonia, kaingo naabi bûrûthanîra ûgu ndabûrûtha. 16 "Na mma ga nkûbwîra, nkombo t'yo nene kîrî ûra amîandîkîîte. Na mûtûmwa t'we mûnene kîrî ûra amûtûmîîte. 17 N'ata bwîgua bûrî bathaarime bûgana ûkaaya kwîgua bûkaarûthaga ûgu ndabûrutana! 18 "Îndî ntikwarîîria îgûrû rîenu bwinthe. Imbiyî bara nthuurîîte. Na nwa mwanka ûroria bûra bûrî Maandîkooni Maatheru bûûyûre, bûra buugîîte, 'Ûra twarîyanîîre irio amwe n'we naangarûkire.' 19 "Ndîbwîra îîndî mbere ya mantû marûthwa, kaingo rîra makaarûthwa bûgeetîgia i niû we. 20 Na mma ga nkûbwîra, ûra eetîgagîra mûtûmwa wakwa, i niû eetîgagîra. Na ûra aambîtîgagîra, n'ûra aantûmire eetîgagîra." 21 Yiesû akûrîîkia kuuga ûgu, aatua kwîgua agîtangîka mûno nkorooni yake. Auga atakwitha, "Na mma ga nkûbwîra, ûmwe wenu agaankunyanîra." 22 Arutwa baanjîîria kûraithana barigarîîte, batakûmenya n'ûû we waciao aarî arûthe ûgu. 23 Ûmwe wa arutwa, ûra Yiesû eendeete mûno naakari akubî na Yiesû. 24 Simioni Petûrû amûûnya, amwîra, "Tamûûrie n'ûû." 25 Mûrutwa ûyu aathiyathiyanga akubî na Yiesû. Amûûria, "N'ûû we, Mwathani?" 26 Yiesû auga, "N'ûra nkaanenkera kîng'enyua kîa mûgaate ndagîtombeka mbakûriini." Aatombeka kîngenyua kîa mûgaate mbakûriini, aanenkera Njundas wa Simioni Mûcikariota. 27 Njundas akwewa kîng'enyua gîku, Saitaani aathûngîra nkorooni yake. Yiesû amwîra, "Rûtha bûra ûbatîîrue ûrûtha na mpwî." 28 Gûtirî we kîrî bara baarî agu baarîyagîra aamenya gîtûmi kîa Yiesû kûmwîra ûgu. 29 Na n'ûntû Njundas n'we aarî mwaigi wa kîondo kîra beekagîra mbia, bamwe ba arutwa baathûgaaniirie Yiesû naamwîrîîte athi agûre bira biendekanaga n'ûntû bwa kîatho, kana akae nkîa ûteethio. 30 Njundas akwewa kîng'enyua gîku aûka warîo, auma aathi. Kwarî ûtugû. 31 Njundas akûthi, Yiesû auga, "Îîndî mwago wa Mwana wa Muntû nwengeerie kwonekana. Na kuumania na uu, mwago wa Ngai wana uu ûkoonekana. 32 Na mwago wa Ngai wonekana, Ngai akoonania mwago wa Mwana wa Muntû gûkûrûkîîra kîrî we. Na aakara kûrûtha ûgu, akaarûtha ûgu warîmwe." 33 "Aana baakwa, gatigeere kagiita gaakai ga kwîgua ndî amwe naabi. Na ndabûtiga bûgancûa. Na ka mbwîreeni bûra ndeerire atongoria ba Ayaundi. Ndabeerire, 'Biû bûtiûmba kûthi ara nthiîte.' 34 "Na îîndî inkûbwaa yathana rîngî rîîyerû. Na rîo i rîrî: endanagaani. Endanagaani ta bûra naani mbwendeete. 35 Weegua bûkeendanaga, gûtirî we atakîmenya bûrî arutwa baakwa." 36 Simioni Petûrû aûria Yiesû, "I kû ûthiîte, Mwathani?" Yiesû amûcookeria amwîra, "Kûra nthiîte woû ûtiûmba kûnthingata îîndî, îndî nyumaani ûkaanthingata." 37 Petûrû amûûria, "I mbi n'ûntû ntaûmba gûkûthingata îîndî, Mwathani? Na ûkeegua inkûûragwa nwa mbûragwe n'ûntû bwaku." 38 Yiesû amûûria, "Nûkwîbîtîgia wabu nwa wîrute ûkaûragwa n'ûntû bwakwa? Na mma ga ngûkwîra, mbere ya ngûkû îkurura, ûgaankaana maita mathatû."

14

1 Yiesû eera arutwa baake, "Bûtikaanyamaare nkoro. Îtîgiani Ngai na niû mbîtîgiani. 2 Kwa Baaba kûrî na ikaro biingî. I bio nthiîte kûbûthuuranîra. Ûkeegua t'ûmma ntibwîra ûgu. 3 Ndathi ndabûthuuranîra ikaro, ngaacooka mbûthûkie bûûye kîrî niû, kaingo ara ûkeegagua niû ndî wîgagua noogo biû bûrî. 4 Njîra ya naara nthiîte ibûmiiyî." 5 Tooma, ûmwe wa arutwa baake, amwîra, "N'ata tûûmba kûmenya njîra na tûtiiyî naara ûthiîte, Mwathani?" 6 Yiesû auga, "I niû njîra, ûmma na mwoyo. Gûtirî we athiyaga kîrî Baaba atakûrûkîîrîte kîrî niû. 7 Woona bûmbiyî, wana Baaba bûkamûmenya. Na kuuma îîndî ûûgû, bûkûmûmenya na bwamwona." 8 Piripû amwîra, "Twonie Abaagu na tûkaaganîrwa, Mwathani." 9 Yiesû amwîra, "Piripû, kuuma îgiita rîru rîonthe ndakarania naabi, ûtiyî ndî ûû? Muntû arambona aroona Baaba. N'ata îîndî ûkuuganga mbwonie Baaba? 10 Nûtagwîtîgia ndî ndeni ya Baaba, na Baaba arî ndeni yakwa? Mîgambo yonthe îra mbwaragîria ntiaragia yo na bwakwa. I Baaba ûra arî ndeni yakwa n'we arutaga ngûgî yake. 11 Îtîgiani ndabwîra ndî ndeni ya Baaba, na Baaba arî ndeni yakwa. Î kana rî, bwîtîgie n'ûntû bwa mantû mara ndûthaga. 12 Na mma ga nkûbwîra, ûra akaambîtîgia akaarûtha mantû ta mara ndûthaga. Naka mantû mara akaarûtha i mo ûkeegua marî manene nkûrûki ya maakwa, n'ûntû nthiîte kîrî Baaba. 13 Na ûntû kinya bûrîkû bûra bûkaaromba na riîtwa rîakwa, nkabûrûthîra, i kaingo ntûma Baaba akumua. 14 Bunthe bûra bûkaaromba na riîtwa rîakwa nkabûrûthîra bu." 15 Yiesû abeera, "Weegua ibûmbendeete bûkaathîkîra maathana maakwa. 16 Naani nkaûria Baaba, na Baaba akabûtûmîra ûngî arî Mûteetheeria wenu ûra agaakaraga naabi tene na tene. 17 N'we i Kîrundu ûra oonanagia ûmma. Antû ba nthîgûrû îno batimwîtîgîra, n'ûntû batimwonaga na batimwiyî. Îndî biû ibûkûmûmenya n'ûntû atûûranagia naabi arî ndeni yenu. 18 Ntibûtiga ta twana tûkîa, ngacooka kîrî biû. 19 Îîndî gatigeere kagiita gaakai, na bara barî ba nthîgûrû batimbona kaîrî, îndî biû bûkambona. Na n'ûntû niû ntûûraga mwoyo, wana biû bûgaatûûra mwoyo. 20 Na îgiita rîru rîakinya, bûkaamenya ndî ndeni ya Baaba, na biû naabi bûrî ndeni yakwa, na naani ndî ndeni yenu. 21 "Muntû ûra eetîgagîra maathana maakwa na akamaathîkîra, ûyu n'we ambendeete. Na ûra ambendeete akeendwa i Baaba. Na niû naani nkamwenda na ndîîbonanie kîrî we." 22 Njundas (îndî ti Njundas Mûcikariota), aûria Yiesû, "Mwathani, i kî n'ûntû ûkeebonania kîrî tiû na ti kîrî antû bonthe?" 23 Yiesû amûcookeria amwîra, "Muntû ûra akaambenda, akaathîkîra kiugo gîakwa na Baaba akamwenda. Na tûrî na Baaba tûkaaya kîrî muntû ûyu tûkarage n'we. 24 Muntû ûra atambendeete atiathîkagîra biugo biakwa. Kiugo kîra bwîgagua nkiuga ti gîakwa, kiumaga kîrî Baaba ûra aantûmire." 25 "Ndabwîra mantû mama îîndî tûrî amwe. 26 Kîrundu Ûmûtheru, Mûteetheeria wenu, ûra Baaba agaatûma na riîtwa rîakwa akabûrutana mantû monthe na abûririkanie mara monthe ndabûrutanire." 27 "Tigwaani na ûkiri. Ndîbûtigîra ûkiri bwakwa bûra ndî, bûra bûtakari ta bûra bara barî ba nthîgûrû batiganagîra. Bûtikaanyamaare nkoro kana bûguaya. 28 Ibwîgîîtue nkîbwîra, 'Inthiîte, îndî ngaacooka kîrî biû kaîrî.' Ûkeegua bûmbendeete ibûkena n'ûntû bwa kwîgua nthiîte kîrî Baaba, na Baaba n'we mûnene nkûrûki yakwa 29 Ndabwîra mantû mama îîndî mbere ya matuîkîka, kaingo rîra magaatuîkîka bûgeetîgia. 30 Ntiaria naabi rwaria rûraaya mûno, n'ûntû ûra aathaga nthîgûrû îno arî akubî kûûya. Atimbûmba, 31 îndî nwa mwanka antû ba nthîgûrû bonthe bamenye atî, imbendeete Baaba na i ntûma ndûthaga bûra bunthe aambîîrîîte ndûthe. "Ncûûni tûthiini tuume aaga."

15

1 Yiesû eera arutwa baake, "I niû mûcabiibû wa mma, na Baaba n'we muurîmîri. 2 Rwong'i rwakwa runthe rûra rûtaciaraga narutemaga, na rûra rûciaraga narutheragia kaingo rûciara nkûrûki. 3 Biû ibûrîîkîîtie kûtherua i kiugo kîra mbûrutanîîte. 4 Karagaani ndeni yakwa, naani ngaakaraga ndeni yenu. Wata bûra rwong'i rûtaûmba gûciara rûrî runka rûtarî mûcabiibûûni, i ta bu kinya biû bûtaûmba kûrûtha ûntû bûtarî ndeni yakwa. 5 "I niû mûcabiibû, naabi i biû mpong'i. Ûra akaraga ndeni yakwa naani ngakara ndeni yake naciaraga rûciaro rwingî. Gûtirî bu bûûmba kûrûtha bûtarî na ûteethio bwakwa. 6 Muntû ûra atakaraga ndeni yakwa, akari ta rwong'i rûra rûtemagwa rûgateegwa rûkaûma. Na mpong'i ta inu iciîthîranagua ikagerwa mwankiini, ikabîîthua. 7 Weegua bûgaakaraga ndeni yakwa na biugo biakwa bigaakaraga ndeni yenu, ûntû kinya bûrîkû bûra bûkeendaga, bwaromba bûkaarûthagîrwa bu. 8 Ibûtûmaga Baaba akumua bwaciara rûciaro rwingî na bwonanagia bûrî arutwa baakwa. 9 "Mbwendeete ta bûra Baaba ambendeete. Bûtikaareke wendo bwakwa buuma kîrî biû. 10 Nkabwendaga weegua bûkaathîkagîra maathana maakwa ta bûra na niû mbathîkagîra maathana ma Baaba, akaambenda. 11 "Ndabwîra mantû mama kaingo gîkeno kîra kiumanagia naani gîkaraga ndeni yenu na kaingo bûkaraga bûkeneete mûno. 12 Yathana rîakwa na rîo i rîrî, endanagaani ta bûra mbwendeete. 13 Gûtirî wendo bûkûrûkîîte muntû kûruta mwoyo wake n'ûntû bwa acoore baake. 14 Na i biû acoore baakwa weegua bûkaarûthaga bûra nkûbwîra. 15 Ntibwîta aruti ngûgî kaîrî, n'ûntû mûruti ngûgî atimenyaga mûbango wa mûnene wake. Ndîbwîta acoore baakwa n'ûntû biû ndabwîra bunthe kûrû, bûra Baaba aambîîrîîte. 16 Ti biû bwanthuurire. I niû ndabûthuurire, ndabwathûra ndabûtuîkithia ba kwongeera maciaro nkûrûki, kwongeera kûra gûtagîtaûka. Na kaîrî, kaingo Baaba abwaa kîonthe kîra bûkaamûromba kwa riîtwa rîakwa. 17 Yathana rîakwa kîrî biû i bwendanage." 18 Yiesû eera arutwa baake, "Wana bara barî ba nthîgûrû babûmena, ibwiyî i niû baamenire mbere. 19 Ûkeegua bûgwatanagîra na bo babwenda, n'ûntû wîgua bûrî baciao. Îndî n'ûntû bwa bûra ndabûthuurire kuuma kîrî kîrîndî gîku kîonthe, babûmeneete bûra bûtarî baciao. 20 Ririkanagaani bûra ndabwîrire atî, 'Nkombo t'yo îrî gîtûmi nkûrûki ya mûnene wa yo.' Ûkoona baannyamaariirie, wana biû bakabûnyamaaria. Na ûkoona baathîkîîre kiugo gîakwa, wana biû bakaathîkîra bwabeera kîo. 21 Bakaabûnyamaaria n'ûntû bwakwa, i kwîgua batiiyî ûra antûmîîte. 22 Ûtiîgua bagîtarîrwa marî meeyia ûkeegua ntaaya mbaria na bo. Îndî îîndî bûra kûrî, bationa bwa kwîgwatia boonania batirî na meeyia. 23 Ûra ammeneete kinya Baaba namûmeneete. 24 Ûtiîgua bagîtarîrwa marî meeyia, ûkeegua ntaarûtha mantû matoororûthwa kaîrî i muntû ûngî bakîonaga. Îndî îîndî bûra kûrî, iboonire mara ndarûthire, îndî amwe na ûgu baammena na baamena Baaba. 25 Îndî na rîo, gûkarîkîîte ûgu kaingo bûra kwandîkîîtwe Maandîkooni maao Maatheru bûûyûra; ara kwandîkîîtwe, 'Baammeneete woogû mana maatheri.' 26 "Rîra nkaabûtûmîra Mûteetheeria kuuma kîrî Baaba, ûra aumaga kîrî we, ta we Kîrundu ûra oonanagia ûmma, agaankûûyîîra. 27 Na wana biû nwa mwanka bûtuîke akûûyî baakwa kîrî antû, n'ûntû bûraarî naani kuuma kîambîrîria."

16

1 Yiesû aathi na mbere na kwaria na arutwa baake. Abeera, "Ndabwîra mantû mamu kaingo bûtataratara wîtîgioni. 2 Bûkeengatua n'Ayaundi babwîre bûtigaakinye masinagoogiini maao. Na kagiita gagaakinya gûtuîke muntû wonthe ûra akaabûûraga akaathûgaania i Ngai agûtûmîkîra. 3 Bakaabûrûtha ûgu n'ûntû batiiyî Baaba na batimbiyî. 4 Ndabwîra mantû mama kaingo rîra kagiita gagaakinya bûkaaririkana indabwîrire." Yiesû auga, "Ntaabwîra mantû mama naara mwanjîîrioni n'ûntû tûraarî amwe. 5 Îndî îîndî inthiîte kîrî ûra aantûmire na gûtirî wacienu akûmbûûria bûra ndathi. 6 Na n'ûntû nkûbwîra ûgu, nkoro cienu îîndî i ciûyûri kîeba. 7 Îndî na mma ga nkûbwîra, i kaaba nkathi n'ûntû bwenu. Nkarega kûthi Mûteetheeria atiiya. Îndî nkathi, ndamûtûma kîrî biû. 8 Rîra akaaya akoonia antû wîyia bwao. Akaboonia ibaagîrîtwe beegua barî baagîru na akaboonia mûthûûro wa Ngai ûrî kîrî kîrîndî kîa nthîgûrû. 9 Akaboonia beeyagia n'ûntû batimbîtîgîîtie. 10 Akaboonia ibaagîrîtwe beegua barî baagîru n'ûntû inthiîte kîrî Baaba na bûtiimbona kaîrî. 11 Akaboonia mûthûûro wa Ngai ûrî kîrî kîrîndî kîa nthîgûrû n'ûntû ûra aathaga nthîgûrû îno n'ûmûgiitîre îgamba. 12 "Ndî na mangî maingî ma kûbwîra. Nkabwîra mo îîndî bûtimaûmbanîria. 13 Îndî rîra Kîrundu ûra oonanagia ûmma akaaya, agaatûma bûmenya ûmma bunthe. Kîrundu atiaragia mantû maake na bwake, arî we. Mara akeegagua nwa mo monka akaabwîraga. Na akabwîra mantû mara magaatuîkîka îgiita rîkaaya. 14 Agaatûma mwago wakwa wonekana, n'ûntû mantû mara akaabwîraga ûkeegua maumanîîtie naani. 15 Kîonthe kîra Baaba arî na kîo i gîakwa. Na i kîo n'ûntû ndauga Kîrundu akabwîra mantû mara akeegagua kuumania naani." 16 Yiesû abeera, "Nyuma ya kagiita gaakai kuuma îîndî bûgaatiga kûmbona. Îndî nyuma ya kagiita kaganoona, bûkaambona kaîrî." 17 Arutwa baake bakwîgua ûgu baanjîîria kûûrania, "N'ata akwenda gûtwîra rîra akuuga nyuma ya kagiita gaakai kuuma îîndî tûgaatiga kûmwona, îndî nyuma ya kagiita kaganoona tûkamwona kaîrî? Na agîtwîra ariuga i kwa Îthe athiîte! 18 Na n'ata akwenda kwonania rîra akuuga 'Kagiita gaakai?' Tûtikûmenya bûra akwenda kuuga." 19 Yiesû aamenya arutwa baake ibeendaga kûmûûria bûra eendaga kuuga. Abaûria, "Ka bûkûûrania ûgu ndauga i ta kuuga ata, rîra ndauga, 'Nyuma ya kagiita gaakai kuuma îîndî bûgaatiga kûmbona, îndî nyuma ya kagiita kaganoona bûkaambona kaîrî?' 20 Na mma ga nkûbwîra, bûkaarîra bûminûke, îndî kîrîndî gîgaakena. Biû bûkaagwatwa i kîeba, îndî nyumaani bûgaakena. 21 Rîra mûka arî akubî kûgîa na mwana, neegagua agwetwe i kîeba n'ûntû kagiita gake ga kûnyamaara gagûkinya. Îndî rîra mwana aaciarwa nariganagîrua i kûnyamaara kûra eegagûa anyamaarîîte, n'ûntû bwa gîkeno gîa kûreeta muntû nthîgûrû. 22 Ûgu i ta bu bûkari. Îîndî biû bûrî na kîeba, îndî nkabwona kaîrî bûkene mûno, na gûtirî muntû agaatûma gîkeno gîku kîenu kîthira. 23 Na ntugû înu yakinya gûtirî ûntû bûkaambûûria. Na mma ga nkûbwîra, Baaba akabûrûthîra bûra bunthe bûkaamûûria kwa riîtwa rîakwa. 24 Mwanka îîndî gûtirî bu bwamûûria kwa riîtwa rîakwa. Ûriani na bûkaarûthîrwa bûra bûkwenda, kaingo bûkena mûno. 25 "Ndarabwîraga mantû mama ngîtûmagîra ngerekano. Îndî kagiita kaayîîte ntibwîra mo ngîtûmagîra ngerekano. Nkaabumbûragîra mantû ma Baaba ntakûbwitha. 26 Na kagiita gaku gaakinya bûkaarombaga kwa riîtwa rîakwa. Ti niû nkaabûûrîria. 27 Baaba arî we nabwendeete. Na abwendeete n'ûntû bwa kwîgua ibûmbendeete na ibwîtîgîîtie mbumîîte kîrî Ngai. 28 Ndaumire kîrî Baaba ndaaya nthîgûrû, na îîndî inkuuma nthîgûrû ncooke kîrî Baaba." 29 Arutwa ba Yiesû bamwîra, "Îîndî n'îîndî waria ûkiumbûraga cwe, ûtagûtûmîra ngerekano. 30 Îîndî i rîo twamenya gûtirî bu ûtaiyî na gûtirî gîtûmi kîa muntû gûkûûria biûria. Tûgwîtîgia uumîîte kîrî Ngai." 31 Yiesû abacookeria abeera, "Atî îîndî bûgwîtîgia? 32 Îndî kagiita i kaayîîte na i ta gaakinyu, keenu biû bwinthe ga kûnyagaarania, woora muntû athi bwa kwao bûntige ninka. Îndî ingî tika ndî ninka. Baaba arî amwe naani. 33 Ndabwîra mantû mama i kaingo bwîgua bûrî na ûkiri, n'ûntû bûrî na ngwatanîro naani. Nthîgûrûûni îno bûkaanyamaarua. Îndî ûmîîriani! Indakîriirie mantû ma nthîgûrû inya!"

17

1 Yiesû akûrîîkia kuuga mamu monthe, aacûûba îgûrû. Auga, "Baaba, kagiita gagûkinya. Îtûma mwago wa Mwana waku wonekane, kaingo Mwana n'we atûma mwago waku wonekana, 2 n'ûntû nwamwere watho îgûrû rîa bonthe kaingo atûma bara bonthe wamwere batûûra mwoyo wa tene na tene. 3 Na i kaingo muntû atûûra mwoyo wa tene na tene, nwa mwanka akûmenye, woû Ngai ûra ûrî wa mma wenka. Na nwa mwanka muntû amenye Yiesû Kîrîstû ûra watûmire. 4 Niû ingûtîîyîîte ndî gûkû nthîgûrû na inthirîîtie ngûgî îra wampeere nduta. 5 Na kwoogu îîndî, Baaba, ntîîya ta bûra wantîîyîîte mbere ya ûûmba nthîgûrû. 6 "Intûmîîte antû baba bakûmenya, bara wanthuurîîre kuuma kîrî kîrîndî kîa nthîgûrû wampa bo. Baarî baaku wampa, na ibathingataga kiugo gîaku. 7 Na îîndî ibamenyeete kîonthe kîra ûmpete kiumîîte kîrî woû. 8 Indabeerire ntûmwa yaku îra wantûmire n'yo kîrî bo, na ibamîîtîgîrîte. Ibaiyî n'ûûma mbumîîte kîrî woû, na i beetîgîîtie i woû wantûmire. 9 "Ntikûrombera kîrîndî kîra kîngî kîa nthîgûrû, bara wampeere i bo nkûrombera n'ûntû i bo baaku. 10 Kîonthe kîra ndî na kîo i gîaku, na kîonthe kîra ûrî na kîo i gîakwa. Bara wampeere ibantîîyaga. 11 Îîndî ntirî nthîgûrû kaîrî, mbûyîîte kîrî woû. Îndî bo bagaatigwa gûkû. Kwoogu, Baaba ûmûtheru, kwa inya ya riîtwa rîaku îra ûmpete bamenyeere kaingo bakaraga barî gîntû kîmwe ta bûra niû na woû tûrî gîntû kîmwe. 12 Kagiitaani kara nkaranîîtie na bo, ndarabamenyagîîra kwa inya yaku, îra ûmpete. Indarabakaragia bwega na gûtirî nwa ûmwe wao aûra, tatiga ûra aataarîîtwe akaûra na tene, kaingo Maandîko Maatheru makaûyûra. 13 "Îîndî mbûyîîte kîrî woû. Ka ndauga ngwete mantû mama ndî gûkû nthîgûrû, kaingo baba baûyûrwa i gîkeno kîra mpeyanaga. 14 Ndabeerire kiugo gîaku antû ba nthîgûrû babamena. Babameneete n'ûntû bo ti ba nthîgûrû îno, ta bûra niû ntarî wa nthîgûrû îno. 15 Tika ngûkûûria kana wabaruta gûkû nthîgûrû. Ka ngûkûûria ûbamenyeere kîrî ûra mûthûûku. 16 Bo ti ba nthîgûrû îno, ta bûra na niû ntarî wa nthîgûrû îno. 17 Tûmîra ûmma kûbatheria batuîke baaku. Biugo biaku i bio ûmma. 18 Mbatûmîîte nthîgûrû wata bûra naawe wantûmire nthîgûrû. 19 Na indîîrutîîte kîrî woû n'ûntû bwao, kaingo kwaûmbîka na bo batherua n'ûmma batuîka antû baaku. 20 "Na ti baba bonka nkûrombera. Ndîrombera kinya bara bakaambîtîgia kuumania na ûkûûyî bwao. 21 Ndîkûromba ûtûma bonthe batuîka gîntû kîmwe. Baaba, ta bûra ûrî ndeni yakwa, na naani ndî ndeni yaku, îngûkûromba ûtûme batuîka gîntû kîmwe ndeni yetû, kaingo antû beetîgia nwantûmire. 22 Imbeete gîtîîyo ta bûra ûmpete gîtîîyo na niû. Ndarûthire ûgu kaingo wîgua barî gîntû kîmwe, ta bûra woû na niû tûrî gîntû kîmwe. 23 Niû ndî ndeni yao na naawe ûrî ndeni yakwa kaingo beegua barî gîntû kîmwe kaingo antû bamenya nwantûmire, na atî nûbeendeete ta bûra ûmbendeete. 24 "Baaba, ndîkûromba ûtûma baba ûmpete beegua barî naani ara ûkeegua ndî, kaingo boona mwago ûra mbonaga, mwago ûra wampeere. Wampeere uu n'ûntû wambendire mbere ya ûûmba nthîgûrû. 25 Antû batikwiyî îndî niû inkwiyî, woû Baaba ûmwagîru. Na athingati baba baakwa ibaiyî nwantûmire. 26 Indakûmenyithaniirie kîrî bo, na nkaathi na mbere gûkûmenyithania kîrî bo, kaingo kwenda kûra ûmbendeete kwîgua kûrî kîrî bo, na kaingo wîgua ndî ndeni yao."

18

1 Yiesû akûrîîkia kûgweta mantû mamu, aathi na arutwa baake. Baaringa kauro geetagwa Kindironi. Rûgongo rûru rûngî ikwarî na kamûnda. Yiesû na arutwa baake baathi kamûndaani gaku. 2 Njundas ûra aarî akaamûkunyanîra naiyî ara kamûnda gaku kaarî, n'ûntû agu mbereeni Yiesû naathiîte na bo noogo kaîrî maita maingî. 3 Kwoogu, Njundas aaya oogo na njûûrî ya acikaarî na antû bara eetwe n'athînjîri bara banene ba Ngai na Abarisai. Baakamatîîte imonjo, ntandîka, na mîrigo ya mbaara. 4 Yiesû naiyî bunthe bûra bwathiîte gûkarîka kîrî we. Kwoogu abathagaana abaûria, "N'ûû bûgûcûa?" 5 Bamûcookeria bamwîra, "I Yiesû wa kuuma Nasareethi." Yiesû abeera, "I niû we." (Njundas ûra aathiîte kûmûkunyanîra aarûngi waagu amwe na bo.) 6 Rîra Yiesû aabeerire, "I niû we," baacooka na gîteretere baagwa. 7 Yiesû abaûri kaîrî, "Î n'ûû bûgûcûa?" Bamwîra, "I Yiesû wa kuuma Nasareethi!" 8 Yiesû abeera, "Anga ntirabwîra i niû we? Kwoogu weegua i niû bûgûcûa, baba ndî na bo ka bathi." 9 Yiesû augire ûgu kwingia bûra kwandîkîîtwe atî, "Ntaata nwa ûmwe wa bara wampeere." 10 Simioni Petûrû naarî na rûyiû. Arucomoora njûraani aagiita mûruti ngûgî wa mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai gûtû kwa ûrîo. (Mûruti ngûgî ûyu eetagwa Marikos.) 11 Yiesû eera Petûrû, "Cookia rûyiû njûraani. Ka ntabatîîrue nnyua gîkombe gîa kûnyamaarua kîra Baaba ampete nnyua?" 12 Acikaarî babu barî na mûtongoria wao na aruti ngûgî ba atongoria ba Ayaundi, baagwata Yiesû bamûthaîka njara. 13 Baamba bamwira kîrî Anas, ûra mwarî wake aagûrîîtwe i Kayabas. Kayabas n'we aarî mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai îgiitaani rîru. 14 Kayabas ûyû n'ûra eerîîte anene ba Ayaundi we oonaga i kaaba muntû ûmwe agakua bantû a antû bonthe. 15 Simioni Petûrû na mûrutwa ûngî ûmwe baathingata Yiesû. Mûrutwa ûyu ûngî n'ûntû we naamenyagwa i mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai, eetîgîîrua aathûngîra gûku kwa mûthînjîri wa Ngai kûra Yiesû airirwe, 16 Petûrû aatigwa mûrangooni. Mûrutwa ûyu aumagarûka aaria na mwarî ûra aathookagia antû nyomba, eetîgîîria Petûrû aathûngîra. 17 Mwarî ûyu aûria Petûrû, "Anga woû ûtirî ûmwe wa arutwa ba muntû ûyû?" Petûrû amwîra, "Arî, niû ntirî mûrutwa wake!" 18 Nkombo na aruti ngûgî ba mûthînjîri ûyu wa Ngai ibaacereereete riiko bagiotaga mwanki n'ûntû ikwarî na mpîo. Petûrû aathi aarûngama agu baarî wana we oota mwanki. 19 Mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai aûria Yiesû biûria îgûrû rîa arutwa baake na ûrutani bwake. 20 Yiesû amwîra, "Mbaragia rîonthe antû bonthe bakîîgagua. Na ndutanaga masinagoogiini na nyomba ya Ngai, kûra Ayaundi barîîkanaga. Gûtirî ûntû ndauga nkiithaga. 21 Ntikûmenya gîtûmi gîa kûmbûûria biûria. Ûria bara baanthikîîrie nkîaria bakwîre bûra ndabeerire. Ibaiyî mara ndaaria." 22 Yiesû akuuga ûgu, ûmwe wa aruti ngûgî ûra aarûngi akubî n'we amûringa îkoobi. Amûûria, "I bu ûbatîîrue warîria mûthînjîri wa Ngai ûgu?" 23 Yiesû eera Anas, "Ûkaaya kwîgua kûrî meeyia ndaaria, tagweta mo. Îndî weegua n'ûmma ndaaria, i mbi îîndî nkûringîrwa?" 24 I rîo Anas augire Yiesû airwe arî mûthaîke woogû kîrî mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai eetagwa Kayabas. 25 Petûrû nwa bootaga mwanki ara baarûngî. Bara baarî na bo bamûûria, "Anga ûtirî ûmwe wa arutwa ba muntû ûyû?" Petûrû aakaana auga, "Arî, niû ntirî mûrutwa wake!" 26 Mûruti ngûgî ûmwe wa mûthînjîri ûra mûnene wa Ngai, wa bamuntû ûra Petûrû aagiitîîte gûtû, amûûria, "Anga ntikwonire naara kamûndaani kara bûkûrî?" 27 Kaîrî Petûrû auga, "Arî!" Na warîo ngûkû yakurura. 28 Gûkwereerûka, Yiesû aarutwa gwa Kayabas, airwa kambîîni ya ngabana. Ayaundi bara baamwirîîte bo bataathûngîra kambîîni, n'ûntû bakîthûngîîre kwayaga gûtuîka bakûgîa mûgiro na batikîrîa kîatho gîa Pasaka. 29 Kwoogu Piraatû, ûra aarî ngabana îgiitaani rîru, aumagarûka aathi kîrî bo. Abeera, "Mbîraani bûra ûyû arûthîîte." 30 Bamwîra, "Ûkaaya kwîgua gûtirî bu arûthîîte, tûtigîkûreetera we." 31 Piraatû abeera, "Îthiini n'we ni bûmûgiitîre îgamba bûrî biû kûringana na watho bwenu." Bamwîra, "Biû Arooma bûtitwîtîgîîrîîtie tûgiitîra muntû îgamba, aûragwa." ( 32 Gwakarîkire ûgu kaingo bûra Yiesû augîîte bûûyûra. Mbereeni naarî akuuga bûra agaakuyanga.) 33 Piraatû aacooka kambîîni kaîrî, auga Yiesû airwe kîrî we. Amûûria, "I woû Mûnene wa Ayaundi?" 34 Yiesû amûcookeria amûûria, "I woû wengwa wathûgaania nûmbûûrie kîûria gîku, kana n'antû bakwîra mantû maakwa?" 35 Piraatû amûûria, "Ka ndî Mûyaundi? Anga t'antû beenu na athînjîri bara banene ba Ngai bakûreetire kîrî niû! N'ata ûrûthîîte?" 36 Yiesû eera Piraatû, "Niû ntirî mûnene wa gûkû nthîgûrû. Ûkeegua ndî we, athingati baakwa bakîrûa boona nkîgwatwa n'Ayaundi. Îndî îîndî na rîo, niû ntirî mûnene wa gûkû nthîgûrû." 37 Piraatû amûûria, "Aabu ûtirî mûnene?" Yiesû amwîra, "Wauga ndî mûnene. Na gîku i kîo gîatûmire nciarwa. Ndaayire nthîgûrû kwîra antû ûmma. Muntû wonthe ûra eendeete ûmma naambîgagua." 38 Piraatû amûûria, "Na ûmma i bûrîkû?" Piraatû aumagarûka kaîrî. Eera antû, "Niû ntikwona mabîtia mara arûthîîte. 39 N'ûntû ibûmenyeereetie kwona ndabûthaûrîra mûgwate ûmwe wakîra îgiita rîa Pasaka, ibûkwenda mbûthaûrîra Mûnene wa Ayaundi?" 40 Bamuugîîria na inya bamwîra, "Arî! Tûtikwenda ûyû. Tûrîenda Baraba!" (Baraba aarî mûtunyani.)

19

1 Rîru Piraatû auga Yiesû athûkue aringwe ibooko. 2 Acikaarî baatumania matî ma mîîgua maakara ta nthûmbî ya ûnene, beekîra Yiesû yo kîongo. Baacooka kaîrî bamwîkîra nguo îndaaya ya rangi ya ûkûyû. 3 Bakûrûtha ûgu, baacooka baatua kûthiyaga mbere yake bakamûkeethia, bakamwîra, "N'ata îîndî, Mûnene wa Ayaundi!" Na wabamwîra ûgu, bakamûringa îkoobi. 4 Piraatû aumagarûka kaîrî. Eera antû, "Ndauga nareetwe kîrî biû kaingo bûmenya niû ntikwona mabîtia mara arûthîîte." 5 Kwoogu Yiesû aumagarûkua eekîrîtwe nthûmbî îra ya mîîgua na nguo înu ndaaya ya rangi ya ûkûyû. Piraatû eera antû, "N'ûyû muntû wenu!" 6 Athînjîri bara banene ba Ngai na aruti ngûgî baao bakwona Yiesû, baugîîria na inya, bauga, "Mwambe! Mwambe!" Piraatû abeera, "Mûthûkieni bûkamwambe bûrî biû. Niû ntikwona mabîtia mara arûthîîte." 7 Na bo bamwîra, "Tûrî na watho buugîîte muntû ta we abuîrîîte kûûragwa, n'ûntû bwa kwîbîta Mwana wa Ngai." 8 Piraatû akwîgua bauga ûgu, aamaka mûno. 9 Aacooka kambîîni kaîrî. Aûria Yiesû, "Kwenu i kû?" Yiesû ataamûcookeria. 10 Piraatû aûria Yiesû, "Nûkûrega kwaria naani? Nûtakûmenya ndî na watho na nwa nkûrekeerie kana nkauga ûkaambwa?" 11 Yiesû amwîra, "Ûkeegua ti Ngai agwîtîgîîrîîtie ûtiîgua ûrî na watho bwa kuuga ndûthwe bûra ûkwenda. Kwoogu ûra aankunyanîrîte ndareetwa kîrî woû n'we eeyîîtie nkûrûki yaku." 12 Piraatû akwîgua ûgu, aanjîîria gûcûa gîtûmi gîa gûtûma arekeeria Yiesû. Îndî kîrîndî kîamuugîîria na inya kîamwîra, "Ûkamûrekeeria tûkaamenya ûtirî ûcoore na Kaisaarî. Muntû wonthe ûra eetuuyaga mûnene i ta kwonania atigwatanagîra na Kaisaarî." 13 Piraatû akwîgua antû bauga ûgu, auga Yiesû aumagarûkue. Aakara nthî gîtîîni gîa kûgiitîra magamba, bantû kwarîîtwe maiga. (Na Kîîbirania bantû agu eetagwa 'Gabatha'.) 14 Kwarî mûthenya wa kwîthuuranîra n'ûntû bwa kîatho gîa Pasaka, ta thaa kûmi na ciîrî ûgu. Piraatû eera Ayaundi, "N'ûyû mûnene wenu!" 15 Antû bamuugîîria na inya bamwîra, "Naûragwe! Naûragwe! Mwambe!" Piraatû abaûria, "Ka bûkwenda mbamba mûnene wenu?" Athînjîri ba Ngai bara banene, bamwîra, "Gûtirî mûnene ûngî twiyî tatiga Kaisaarî wenka!" 16 Piraatû aanenkanîra Yiesû kîrî acikaarî bathi kûmwamba. Acikaarî baathûkia Yiesû. 17 Yiesû aakamata mûtharaba ûra akaambwa. Baumagarûka baathi baakinya bantû eetagwa, 'Kîîndî gîa kîongo.' (Na Kîîbirania eetagwa 'Gorogotha'.) 18 Agu noogo acikaarî baambire Yiesû na antû bangî baîrî. Ûmwe aambirwe rûteere rûmwe rwa Yiesû, na ûra ûngî rûteere rûra rûngî. Yiesû aarî gatîgatî ka bo. 19 Piraatû aandîka kabaaû, kaaringaringîrwa mûtharabaani wa Yiesû îgûrû. Kabaaû gaku kaandîkîîtwe, "|scYIESÛ WA NASAREETHI, MÛNENE WA AYAUNDI.|d" 20 Na Ayaundi baingî ibaathoomire ûgu kabaaû gaku kaandîkîîtwe, n'ûntû bantû agu ataarî kûraaya na taûni, na kaandîkîîtwe na Kîîbirania, Kîîratini, na Kîîngiriki. 21 Athînjîri bara banene ba Ngai beera Piraatû, "Buuta 'Mûnene wa Ayaundi,' wandîke, 'Araugaga n'we Mûnene wa Ayaundi.' " 22 Piraatû abeera, "Ûgu ndaandîka i bu." 23 Acikaarî bakwamba Yiesû, baagaana nguo ciake barî bana. Baathûkia nguo yake îra ndaaya. Nguo înu yatumîîtwe îgwateene, îtaarî na rûtumo. 24 Beerana, "Menya tûmîtembûrania. Tûringeeni kuura twone ûra akaathi n'yo." Ûntû bûbu bwatuîkîkire kaingo Maandîko Maatheru maûyûra, mara maugîîte, "Baagaanire nguo ciakwa na baaringa kuura bagîcindanîra nguo yakwa îmwe." Na ûgu i bu acikaarî baarûthire. 25 Gina wa Yiesû, mwaragina wa gina wa Yiesû, Maria mwekûrû wa Kiriopas na Maria Mûmagindari baarûngi akubî na mûtharaba wa Yiesû. 26 Yiesû akwona gina arûngi akubî na mûrutwa ûra Yiesû eendeete mûno, eera gina, "Taata, ûyu i mwana waku." 27 Eera mûrutwa ûyu n'we, "Naawe ûyu i nyûkwe." Na kuuma îgiita rîru, mûrutwa ûyu eetîgîîria gina wa Yiesû aatua gûkaraga gwake. 28 Yiesû naamenyaga mantû monthe maakarîkaga wabûra maarî makarîke. Na kaingo Maandîko Maatheru maûyûra, auga, "Inkwîgua bûûta." 29 Agu akubî ikwarî na mbakûrî yaûyûri ndibei yarî na gana. Baathûkia cibonji bamîtombeka ndibeini înu. Bamîmunta mûthiani wa kamûtî, bamîtiirithia mîromo ya Yiesû. 30 Yiesû aaciia ndibei înu. Auga, "Nkûthiria ngûgî yakwa." Eenîka kîongo nthî, aakua. 31 Na n'ûntû kwarî ntugû ya kwîthuuranîra n'ûntû bwa Sabatû, atongoria ba Ayaundi baaromba Piraatû rûûtha rwa kuunanga magûrû bara baambîîtwe, kaingo babaambûra mîtharabaani. Bateendaga biimba bikara mîtharabaani ntugû ya Sabatû na mûno mûno, Sabatû înu yarî întheru, n'ûntû yarî ya kîatho gîa Pasaka. 32 Kwoogu acikaarî baathi baunanga magûrû antû bara baîrî baambîîtwe akubî na Yiesû nteere ciake irî ciîrî. 33 Bagûkinyîîra Yiesû, boona we naarî agûkua. Kwoogu bataamuunanga magûrû maake. 34 Îndî mûcikaarî ûmwe amûmunta mbaru na îtumo. Auma nthakame na rûûyî. ( 35 Ûkûûyî bûbû i bwa muntû oonire mantû mama magîkarîka. Na ûkûûyî bûbû i bwa mma. Naiyî n'ûmma akwaria kaingo kwaûmbîka naabi bwîtîgia mantû mama.) 36 Mantû mama maakarîkire kaingo Maandîko Maatheru maûyûra, mara maugîîte, "Gûtirî mwîndî wake ûkaunwa." 37 Kaîrî bantû angî Maandîko Maatheru mauga, "Bakoona ûra baamuntire." 38 Ikwarî na muntû eetagwa Njosebu wa kuuma taûni ya Arimathea. Aarî mûrutwa wa Yiesû na witho, n'ûntû naakuthûkaga atongoria ba Ayaundi. Nyuma ya mantû mamu, aathi kîrî Piraatû kûmûromba rûûtha rwa kûthûkia kiimba kîa Yiesû. Piraatû amwîtîgîîria. Kwoogu Njosebu aathi kûthûkia kiimba kîa Yiesû. 39 Nikondemu wana we aathiyania na Njosebu akamatîîte mîtaa ya kûthiria kiimba woru. Mîtaa înu yarî ya manemane na aroi ya ûrito ta bwa kiirû mîrongo îthatû ûgu. Nikondemu ûyu n'ûra aathiire kwona Yiesû ûtugû. 40 Njosebu na Nikondemu baathûkia kiimba kîa Yiesû bakîoga na cuka bagîkîmincagîria manemane na aroi. Ûgu i bu Ayaundi baathikanaga. 41 Bantû agu Yiesû aambîîtwe ikwarî na kamûnda. Na kamûndaani gaku ikwarî na nthiko îtaarî nthike muntû. 42 Njosebu na Nikondemu baathika Yiesû nthikooni înu n'ûntû yarî akubî, na n'ûntû Ayaundi ibaanjîîrîîtie kwîthuuranîra n'ûntû bwa Sabatû.

20

1 Rûûni rûkîîrî mûno ntugû ya mbere ya kiumia, Maria Mûmagindari aathi nthikooni îra Yiesû aathikîîtwe. Oona iiga rîra rîakunîkîrîte mûromo wa nthiko rîrî rîrutarute oogo. 2 Akwona ûgu, augia rwîro aathi kîrî Simioni Petûrû na mûrutwa ûra Yiesû eendeete mûno. Abeera, "Ibararutire Mwathani nthikooni na tûtikûmenya ara baramwirire." 3 Petûrû na mûrutwa ûyu ûngî baanjîîria kûthi bwa nthiko 4 baugîîtie rwîro. Mûrutwa ûyu ûngî augia aatiga Petûrû, aakinya nthikooni arî mbere. 5 Ataathûngîra, naakuamîîrie aaraitha ndeni. Akûraitha oona cuka yonka. 6 Simioni Petûrû aakinya, aathûngîra nthikooni. Wana we oona cuka 7 na gîtambaa kîra Yiesû aakunîkîrîtwe na kîo kîongo. Gîtambaa gîakûnjîtwe kîaigwa bantû mwanya, gîtaarî amwe na cuka. 8 Mûrutwa ûyu ûngî, ûra aakinyire arî mbere, wana we aathûngîra nthikooni. Oona mantû mamu, eetîgia. 9 Îgiitaani rîru bataiyî Maandîko Maatheru maugîîte Yiesû nwa mwanka ariûke. 10 Baacooka naara baakaraga. 11 Maria aarûngi ome ya nthiko akîrîraga. Aakuamîîria akîrîraga aaraitha nthikooni ndeni, 12 oona araîka baîrî beekîrîte nguo injerû. Baakari ara kiimba kîa Yiesû kîarî. Ûmwe aakari naara kîongo kîarî na ûyu ûngî aakari naara magûrû maarî. 13 Araîka babu baûria Maria, "Mwekûrû, i mbi ûkûrîrîra?" Maria abeera, "Ibarathûkiirie Mwathani wakwa na ntikûmenya ara baramwirire." 14 Akuuga ûgu, aagarûka oona Yiesû arûngi waagu, îndî ataamenyaga kana i Yiesû aarî. 15 Yiesû amûûria, "Mwekûrû, i mbi ûkûrîrîra? N'ûû ûgûcûa?" Maria akîthûgaanagia aarî mûmenyeeri wa kamûnda gaku, amwîra, "Weegua i woû ûramûrutire nthikooni, mbîîra itû, aba, ara ûramwirire kaingo mmûthûkia." 16 Yiesû amwîta, "Maria." Maria aûndûka amwîtîga, "Rabai!" (Kuuga ûûgû na Kîîbirania i ta kuuga Mwarimû.) 17 Yiesû amwîra, "Ndekia, tiga kûngwata n'ûntû ntikûrî ngwîtia kîrî Baaba. Îthi wîre arutwa baakwa imbîtîîtie kwa Baaba, Ngai wakwa ûra arî Abaagu na Ngai wenu." 18 Maria Mûmagindari aathi eera arutwa ba Yiesû, "Nkwona Mwathani." Abeera bûra Mwathani aamwîrire. 19 Kîûgorooni gîa ntugû ya mbere ya kiumia, arutwa ibeethîreene amwe. Ibaingîîte mîrango na konji n'ûntû ibaakuthûkaga atongoria ba Ayaundi. Yiesû aaya aarûngama gatîgatî kaao. Abeera, "Ûkiri bûrookaraga naabi." 20 Akûbeera ûgu, aboonia marema ma njara ciake na rwaru. Arutwa bakwona i Mwathani aarî baakena mûno. 21 Yiesû abeera, "Ûkiri bûrookaraga naabi. Wata bûra Baaba aantûmire, i ta bu nkûbûtûma." 22 Ababeebeera mîruke. Abeera, "Thûkiani Kîrundu Ûmûtheru. 23 Bwarekera antû meeyia maao, bakaarekerwa mo. Bwarega kûbarekera batiirekerwa." 24 Tooma (ûra kaîrî eetagwa Ndindimas), ûra aarî ûmwe wa arutwa bara îkûmi na baîrî ataarî oogo rîru Yiesû aayire. 25 Arutwa bara bangî bamwîra, "Itwonire Mwathani." Tooma abeera, "Ntiîtîgia nwanga nkoona na ngatongithia marema ma mîcumaarî njaraani yake, na ngatongithia rwaru rwake." 26 Nyuma ya ntugû inyanya, arutwa ibeethîreene amwe kaîrî nyomba îmwe. Na îgiita rîru Tooma naarî oogo. Amwe na kwîgua mîrango nîarî îminge, Yiesû aaya aarûngama gatîgatî kaao. Abeera, "Ûkiri bûrookaraga naabi." 27 Eera Tooma, "Cûûba njara ciakwa na tonga marema na kîara gîaku. Tonga rwaru rwakwa na njara yaku. Tiga gûkararia, îtîgia." 28 Tooma amwîra, "Ûrî Mwathani wakwa na Ngai wakwa!" 29 Yiesû amwîra, "Weetîgia n'ûntû ûkûmbona. Îndî bara beetîgagia batooneete bakaathaarimwa mûno." 30 Yiesû naaringire biama bingî biingî bira arutwa baake boonire, îndî bitiandîkîîtwe îbukuuni rîrî. 31 Mantû mama maandîkîîtwe kaingo bwîtîgia Yiesû n'we Kîrîstû, Mwana wa Ngai, na kaingo bûtûûra mwoyo n'ûntû bwa riîtwa rîake.

21

1 Nyumaani Yiesû eebonania kîrî arutwa baake barî rûteere rwa îria rîîtagwa Tiberias. Bara baarî oogo baarî, Simioni Petûrû, Tooma (ûra kaîrî eetagwa Ndindimas), Nathanieri wa kuuma taûni yeetagwa Kana îra yarî Gariiri, aana bara baîrî ba Cabendi, na arutwa bangî baîrî. Gwakarire ûûgû. 3 Simioni Petûrû eera bara bangî, "Niû ka nthi ngatege makûyû." Babu bangî bamwîra, "Wana tiû itûkûthiyania naawe." Baatwa îtarûûni baathi. Baareere gûtega îndî gûtirî kîo baagwata. 4 Rûûni rûûkîîrî, Yiesû naarûngi rûteere rwa îria, îndî arutwa baake bataamenyaga kana n'we aarî. 5 Yiesû abaûria, "Kûrî kîo bûragwata, acoore?" Bamwîra, "Arî, gûtirî kîo tûragwata." 6 Yiesû abeera, "Taambaani neeti bwa njara ya ûrîo ya îtarû bwoneeni bûgwate makûyû." Bakwamba neeti, bataûmba kûmîkuuyia bamîtwethia îtarûûni n'ûntû bwa makûyû kwingîa. 7 Mûrutwa ûra Yiesû eendeete mûno eera Petûrû, "I Mwathani!" Simioni Petûrû akwîgua i Mwathani aarî, eekîra nguo yake îra ndaaya (n'ûntû naarî akûmîruta). Aathûngûtha rûûyîîni aathi naara Yiesû aarî. 8 Arutwa babu bangî bo baayaga barî îtarûûni, bakuuyîîtie neeti yûyûri makûyû n'ûntû bataarî kûraaya na rûteere rwa îria. Baarî ta makinya îgana rîmwe ûgu kuuma rûteere. 9 Bagûkinya rûteere boona mwanki wa makara na ikwarî na makûyû na mûgaate îgûrû rîa mwanki ûyu. 10 Yiesû abeera, "Reeteeni makûyû mamwe ma mara bwagwata." 11 Simioni Petûrû aathi îtarûûni aakururia neeti amîreeta rûteere. Neetiini kwarî na makûyû maanene îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano na mathatû, na amwe noogu neeti îtaatuîka. 12 Yiesû abeera, "Ncûûni bûrîe." Gûtirî mûrutwa aûmîîria kûmûûria aarî ûû. Îndî ibaiyî i Mwathani aarî. 13 Yiesû aathûkia mûgaate abanenkera. Aacooka aathûkia makûyû na mo abanenkera. 14 Rîrî i rîo rîarî rîa mathatû Yiesû kwîbonania kîrî arutwa baake kuuma akûriûka. 15 Bakûrîîkia kûrîa, Yiesû aûria Simioni Petûrû, "Simioni wa Njona, nûmbendeete nkûrûki ya bûra bara bangî bambendeete?" Petûrû amûcookeria amwîra, "Yîî, Mwathani, nwiyî inkwendeete!" Yiesû amwîra, "Menyagîîra tûgondu twakwa." 16 Yiesû amûûria kaîrî, "Simioni wa Njona, nûmbendeete?" Petûrû amûcookeria amwîra, "Yîî, Mwathani, nwiyî inkwendeete!" Yiesû amwîra, "Rîîthagia ng'ondu ciakwa." 17 Yiesû amûûria kaîrî rîa mathatû, "Simioni wa Njona, nûmbendeete?" Petûrû aagwatwa i kîeba Yiesû akûmûûria rîa mathatû kana namwendeete. Eera Yiesû, "Nwiyî mantû monthe, Mwathani. Nwiyî inkwendeete." Yiesû amwîra, "Menyagîîra ng'ondu ciakwa. 18 Na mma ga ngûkwîra, rîra warî mwana, wekagîra nguo ûkathi wanaara ûkeenda. Îndî rîra ûgaatindira ûgaatambûrûkia njara wogwe cio i muntû ûngî akwire naara ûtakwenda." 19 Yiesû augire ûgu kwonania gîkuû kîra Petûrû agaakua gîgaatûma Ngai atîîywa. Akûrîîkia kuuga ûgu, Yiesû eera Petûrû, "Nthingata!" 20 Petûrû aûndûka oona mûrutwa ûra Yiesû eendeete mûno abathingatîîte. Mûrutwa ûyu n'ûra aakari akubî na Yiesû rîra baarîyanagîra rîa mûthia irio bia ûgoro, rîra aamûûririe n'ûû akaamûkunyanîra. 21 Petûrû akûmwona, aûria Yiesû, "Mantû ma ûyû n'we n'ata, Mwathani?" 22 Yiesû amûcookeria amwîra, "Wana nkeenda atûûra mwoyo mwanka rîra nkaaya yîya rîa maîrî, înu ti ngûgî yaku. Woû nthingata." 23 Kuumania na ûgu Yiesû eerire Petûrû, ntheto ciambîîria kwarua gûkîîragwa mûrutwa ûyu atiikua. Îndî Yiesû atauga atiikua. Ka augire, "Wana nkeenda atûûra mwoyo mwanka rîra nkaaya yîya rîa maîrî, înu ti ngûgî yaku." 24 Mûrutwa ûyu n'we ûyû akûbwîra mantû mama, na n'we mwandîki. Itwiyî mantû mamu i ma mma. 25 I mantû mangî maingî mûno mara Yiesû aarûthire. Makîandîkirwe monthe ntikwona taka nthîgûrû yonthe îkîganîra mabuku monthe mara makîandîkwa.