1

1 Che ri jekebal lo re ruwachulew, xex chi c'o lo wi ri Tzij; ri Tzij xex chi c'o lo wi ruc' ri Dios yey ri Tzij e ri Dios. 2 Ec'u ri Jun cabi'x “Ri Tzij” che, xex chi c'o lo wi ruc' ri Dios chwi echiri' c'amaja' ne cajeker lo ruwachulew. 3 Ruma ne Rire, ri Dios xu'an ronoje ri c'o che ruwachulew. We tamaji Rire, na cu'an ta ri' ri Dios janipa ri c'olic. 4 Ruc' c'u Rire c'o wi ri c'aslemal, yey wa c'aslemal e K'ijsak chique ri ticawex. 5 Ri K'ijsak cawon chupa ri k'eku'm, y ri k'eku'm na cuch'ij ta c'ana uchupic. 6 C'o jun achi Juan rubi' yey rire takom lo ruma ri Dios. 7 Ri Juan xc'unic cha' cuk'alajisaj ri K'ijsak. Xolu'tzijoj c'u ri K'ijsak cha' jela' ri ticawex caquicoj ri K'ijsak. 8 Ri Juan na e ta ri K'ijsak, pero rire xc'unic re co'ltzijon puwi ri K'ijsak. 9 Ri sakil K'ijsak c'uninak che ruwachulew, e cak'alajisan runa'oj ri Dios chiquiwach tak ri ticawex. 10 Tob Rire e 'anayom re ronoje ri c'o che ruwachulew; echiri' xc'un che ruwachulew, tak ri winak na xqueta'maj ta uwach. 11 Rire xc'un cuc' rutinamit, pero rutinamit na xquic'ul taj. 12 Conoje c'u ri' ri xquic'ulu y xquicoj rubi', xya'taj chique quebu'an e ralc'o'al ri Dios. 13 Ec'u rique xebu'an ralc'o'al ri Dios, na cuma ta ri quichu-quikaw na ruma ta rayibal que ticawex, yey na ruma tane ri xraj juna achi; ma e ruma ri xraj ri Dios. 14 Ec'u wa Tzij xu'an achi, xjeki' c'u chikaxo'l ri'oj, y xkil runimal uchomalil. Y wa unimal uchomalil e ri xuya ri Dios che Rire ruma xew Uc'ajol ri', yey Rire lic c'o unimal rutzil c'u'xaj y sakil K'ijsak ruc'. 15 Ri Juan xtzijon chwi Rire, jewa' xubi'ij: «Puwi Rire nubi'im chi lo wa': E ri Jun catajin lo chwij, más c'o uwach chinuwa ri'in ma Rire xex chi c'o lo wi echiri' c'amaja' quinalax ri'in» xcha'. 16 Che ronoje tak ri c'o puk'ab, kac'amom co ke'oj, ma ri unimal rutzil uc'u'x kuc' xaki ule'om rib. 17 Ri Tzij Pixab xya' ruma ri Moisés; no'j ri unimal rutzil uc'u'x ri Dios y ri K'ijsak e xk'alajin ruma ri Kanimajawal Jesucristo. 18 Na jinta junok iliyom uwach ri Dios; pero ri'oj xketa'maj uwach ruma ri Jun lic xa jun uc'u'x ruc' ri Dios, wa' e Ruc'ajol ri Dios, ri lic xew Uc'ajol ri'. 19 E c'o jujun e aj judi'ab re ri tinamit Jerusalem xequitak lo raj chacunel re ri Rocho Dios y raj levitas ruc', cha' caquitz'onoj che ri Juan china rire. Yey ri c'ulubal uwach xuya'o, lic k'alaj; 20 na jinta c'o xrewaj chique. Jec'uwa' xuk'alajisaj chique: —Ri'in na in ta Rucha'o'n lo ri Dios —xcha'. 21 Ec'uchiri', xquitz'onoj tanchi che: —¿Lal china c'u ri'? ¿Lal ri k'alajisanel Elías? —xecha'. Y rire xubi'ij: —Na in taj —xcha'. Xquitz'onoj c'u che: —¿Laj lal ri' ri jun k'alajisanel re ri Dios koye'em cac'unic? —xecha'. Rire xuc'ul c'u uwach: —Na in taj —xcha'. 22 Ec'uchiri', xquibi'ij tanchi che: —¿Lal china c'u ri'? Ma ri'oj oj petinak re cakac'am bi juna c'ulubal uwach chique ri xetakaw lo ke'oj. Bi'ij la chike sa' ri wach la —xecha'. 23 Y rire xuc'ul uwach: —Ri'in in ri jun tzijonel casiq'uin che ubi'xiquil chupa ri luwar catz'intz'otic: “Suc'upij alak rube ri Kanimajawal” jela' pacha' ri tz'ibital can ruma ri k'alajisanel Isaías —xcha'. 24 Ri etakom lok re quebo'lch'a't ruc' ri Juan, e cuq'uil ri fariseos. 25 Xquitz'onoj c'u ri' che ri Juan: —¿Sa' c'u uchac ri' caya la ri bautismo we na lal ta Rucha'o'n lo ri Dios, na lal tane ri Elías yey na lal tane ri jun k'alajisanel re ri Dios koye'em cac'unic? —xecha'. 26 Ri Juan xuc'ul uwach: —Ri'in canya ri bautismo ruc' ya', no'j chixo'l ralak c'o Jun na eta'am ta alak uwach. 27 Ec'u wa' wa Jun catajin lo chwij ri'in, e ri Jun xex chi c'o lo wi echiri' c'amaja' quinalax ri'in y na takal tane chwe ri'in canquir ruwach ruxajab —xcha'. 28 Ronoje wa' xu'an pa ri luwar Betábara, ch'aka ya' che ri nimaya' Jordán, pa cuya wi bautismo ri Juan. 29 Chuca'm k'ij c'ut ri Juan xril pan ri Jesús e ri' catajin roponic ruc' y jewa' xubi'ij: «Chiwilape', wa' e ri K'apoj Bexex re ri Dios, ri quesan re ri quimac ri ticawex che ronoje ruwachulew. 30 Puwi rire xintzijon wi echiri' ximbi'ij: “Chwij ri'in catajin lo jun achi; rire más c'o uwach chinuwach ri'in. Wa' xex chi c'o lo wi echiri' c'amaja' quinalax ri'in.” 31 Ri petinak lok na xinweta'maj taj china ri jun catajin lok; na ruc' ta c'u ri', ri'in xinc'unic re canya ri bautismo ruc' ya', cha' jela' ri tinamit Israel caqueta'maj uwach rire» xcha'. 32 Xubi'ij c'u ri Juan: «Ri'in xinwil ri Ruxlabixel ri Dios xkaj lo chicaj pacha' juna palomax y xc'oji' puwi rire. 33 Ec'u ri petinak lok na xinweta'maj taj china ri jun catajin lok; pero ri xtakaw lo we ri'in cha' canya ri bautismo ruc' ya', jewa' xubi'ij chwe: “Echiri' cawil ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios cakaj lok y cac'oji' puwi jun achi, e rire ri cuya ri bautismo ruc' ri Ruxlabixel ri Dios.” 34 Ec'u ri'in xinwilo y cank'alajisaj c'u wa': Pakatzij wi, rire e Uc'ajol ri Dios» xcha'. 35 Chuca'm k'ij c'ut, ri Juan c'o tanchi chiri' junam cuc' ca'ib chique rutijo'n rire. 36 Echiri' xrilo xic'ow ri Jesús, jewa' xubi'ij: —Chiwilape', wa' e ri K'apoj Bexex re ri Dios —xcha'. 37 Echiri' ri ca'ib utijo'n ri Juan xquito xubi'ij wa', xeterej bi chirij ri Jesús. 38 Ec'uchiri' ri Jesús xtzu'n chirij y xrilo eteran chirij, xubi'ij chique: —¿Sa' ri quitzucuj? —xcha'. Rique xquibi'ij che: —Rabí (wa' que'elawi “lal tijonel”), ¿pachawi jekel wi la? —xecha'. 39 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Chixpetok, cho'liwila' —xcha'. Xebec c'ut, xquilo pa jekel wi Rire y xecanaj c'u can la jun benebal k'ij chiri' ruc', ma laj ucaj ora chic. 40 Ri Andrés ruchak' ri Simón Pedro, e jun chique ri ca'ib xquita ri xubi'ij ri Juan y xeterej bi chirij ri Jesús. 41 Ec'u ri Andrés nabe na xu'tzucuj ri ratz Simón; y echiri' xuriko, jewa' xubi'ij che: —Ya xkarik ri Mesías —xcha'. (“Mesías” e que'elawi ri Cristo, Rucha'o'n lo ri Dios.) 42 Xuc'am c'u bi ri Simón pa c'o wi ri Jesús. Ec'u ri Jesús echiri' xril uwach, jewa' xubi'ij che: —Ri'at at Simón, ruc'ajol ri Jonás; pero wo'ora rabi' cancojo e Cefas (wa' que'elok Pedro) —xcha'. 43 Chuca'm k'ij c'ut, ri Jesús xraj xe'ec pa ri luwar re Galilea. Xe'ec c'ut y xuc'ul jun achi Felipe rubi' y xubi'ij che: —Chat-tereja lo chwij —xcha'. 44 Ri Felipe aj pa ri tinamit Betsaida, wa' e tinamit pa ejekel wi ri Andrés y ri Pedro. 45 Ec'u ri Felipe xu'tzucuj ri Natanael y echiri' xuriko, jewa' xubi'ij che: —Xkarik ri jun ri xtz'iban ri Moisés puwi' chupa ri Tzij Pixab, yey ri k'alajisanelab jenela' xetz'iban puwi': Wa' e ri Jesús, ruc'ajol ri José ri aj Nazaret —xcha che. 46 Xubi'ij c'u ri Natanael: —¿C'o neba utz quel lo chupa ri tinamit Nazaret? —xcha'. Ri Felipe xuc'ul uwach: —Sa'a, chawilape' —xcha'. 47 Ri Jesús, echiri' xrilo catajin roponic ri Natanael ruc', jewa' xubi'ij: —Wa jun achi catajin lo uc'unic, e jun sakil aj Israel y na jinta socoso'nic ruc' —xcha'. 48 Ec'u ri Natanael xutz'onoj che: —¿Cha'taj eta'am la nuwach? —xcha'. Ri Jesús xubi'ij che: —Ri'in xinwil pan awach echiri' c'amaja' ne catusiq'uij ri Felipe, echiri' at c'o chuxe' ri jun che' re higo —xcha'. 49 Xubi'ij c'u ri Natanael che: —Lal tijonel, rilal lal Uc'ajol ri Dios y ri Rey que raj Israel —xcha'. 50 Ri Jesús xuc'ul uwach: —¿Cacoj cami ri' wa' xa ruma ximbi'ij chawe xatinwil pan chuxe' ri jun che' re higo? Chikawach apanok, cawil ne c'utubal más nima'k chwa tak wa' —xcha'. 51 Y xubi'ij ri Jesús: —Pakatzij wi cambi'ij chiwe: Wa chikawach apanok quiwil ne ruwa caj jakalic y quebiwil ri ángeles re ri Dios quebak'anic y quekaj lo chwi Ralaxel Chiquixo'l Ticawex —xcha'.

2

1 Oxib k'ij ric'owic wa', x'an jun c'ulaniquil pa ri tinamit Caná re Galilea. Ruchu ri Jesús e jun chique ri e c'o chiri'. 2 Ec'u ri Jesús, junam cuc' rutijo'n, xesiq'uix pa ri c'ulaniquil. 3 Yey c'amaja' ne caq'uis ri nimak'ij echiri' xq'uis ri vino. Ec'u ruchu ri Jesús xubi'ij che: —Xq'uis ri vino quetajin che ujachic —xcha'. 4 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Tape la, ¿su'chac cabi'ij la wa' chwe ri'in? Ma c'amaja' copon ri ora cank'alajisaj nuwach —xcha'. 5 Ec'u ruchu ri Jesús xubi'ij chique ri queniman chiri': —E 'ana alak ronoje ri cubi'ij rire che alak —xcha'. 6 Chiri' c'u ri' c'o wakib tena'x 'anatal ruc' abaj, wa' cac'oli' ya' chupa re quijosk'iquil raj judi'ab chwach ri Dios. Chujujunal tena'x, laj coc juna ochenta o juna cien litros ya' chupa. 7 Ri Jesús xubi'ij chique ri queniman chiri': —Nojisaj alak che ya' tak wa tena'x —xcha'. Ec'u rique xquinojisaj chi utz. 8 Ec'uchiri', ri Jesús xubi'ij chique: —Wo'ora chesaj lo alak jubik' y c'ama bi alak che ri aj wach re wa nimak'ij —xcha'. Y rique jela' xqui'ano. 9 Ec'u ri aj wach re ri nimak'ij xuna' ri ya' 'anom vino che, tob na reta'am ta nenare' pa xpe wi. Xew ri queniman chiri' queta'am, ma e rique xebesan lo ri ya'. Ec'u ri aj wach xusiq'uij rala xc'uli'ic 10 y jewa' xubi'ij che: —Conoje ri ticawex nabe na e caquijach ri chomilaj vino, yey echiri' ri echocom lic q'ui chi ri quitijom, c'a ec'uchiri' cajachi' ri xaki tob vino. No'j ri'at c'a e la' xawesaj lo ri sakil vino che wa q'uisbal re wa nimak'ij —xcha'. 11 E nabe c'utubal wa' re ruchuk'ab ri Dios xu'an ri Jesús chila' Caná re Galilea. Ruc' wa' xuk'alajisaj ri unimal uwach uk'ij y ruma la' rutijo'n lic xcubi' quic'u'x ruc'. 12 Echiri' ic'owinak chi wa', ri Jesús ruc' ruchu, cuc' tak ruchak' y rutijo'n xebec pa ri tinamit Capernaúm. Yey na xec'oji' ta chiri' uq'uiyal k'ij. 13 Xa nakaj chi c'o wi lo ri Pascua, wa' e quinimak'ij raj judi'ab. Ec'u ri Jesús xe'ec pa ri tinamit Jerusalem. 14 Chiri' pa ri Rocho Dios, xebu'rika ri e aj c'ay boyexab, bexex y palomax, cuc' ri e aj jachal uwach puak etz'ul chiri'. 15 Ec'uchiri', ri Jesús xu'an jun asial y ruc' wa' xeberesaj lo pa ri Rocho Dios conoje rique junam cuc' tak ri bexex y ri boyexab e c'o pa c'ayij. Xuxulc'atila' tak bi ri quimexa ri e aj jachal uwach puak, y jela' xquichico'b bi ri puak. 16 Xubi'ij c'u chique raj c'ay que palomax: —¡Chesaj bi alak tak wa'! ¡Ma'an alak c'aybal che ri Rocho ri Nukaw! —xcha'. 17 Ec'uchiri', xc'un chiquic'u'x rutijo'n ri tz'ibital pa Ruch'a'tem ri Dios pa cubi'ij wi: Ruchajixic ri Ocho la lic e ubis nuc'u'x ri' cacha'. 18 Ec'u raj judi'ab xquitz'onoj che: —¿Sa' ri c'utubal ca'an la chikawach cha' cakacojo ya'tal pak'ab la ca'an la wa'? —xecha'. 19 Ri Jesús xuc'ul uwach: —We xwulij alak wa rocho ri Dios, xa pa oxib k'ij ri'in canyac tanchic —xcha'. 20 Xquibi'ij c'u raj judi'ab che: —Wa' wa Rocho Dios pa cuarenta y seis junab xutzin wi. ¿Cayac cami la ri' rilal pa oxib k'ij? —xecha'. 21 Pero ri “Rocho Dios” xch'a't ri Jesús puwi', e rucuerpo Rire. 22 E uwari'che, echiri' xc'astaj lo chiquixo'l ri ecaminak, rutijo'n xc'un chiquic'u'x ri ubi'im chi lo chique. C'a ec'uchiri' xquimaj usuc' y xquicoj ri tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios puwi ri Jesús y ri bi'tal can ruma Rire. 23 Echiri' c'o ri Jesús Jerusalem pa ri nimak'ij Pascua, lic e q'ui ri ticawex xquicoj rubi' Rire ruma xquil tak ri c'utubal re ruchuk'ab ri Dios xu'ano. 24 No'j ri Jesús na xcubi' ta uc'u'x cuc' ma lic reta'am quiwach conoje. 25 Na xajawax tane cabi'x che sa' ri caquich'ob rakan ri winak, ma Rire reta'am sa' ri c'o chupa ri canima'.

3

1 C'o jun achi Nicodemo rubi'; rire e cuq'uil ri fariseos yey e jun aj wach que raj judi'ab. 2 Rire xe'bina ruc' ri Jesús chak'ab y xubi'ij che: —Lal tijonel, lic k'alaj lal takom lo la ruma ri Dios re co'lc'utun la chikawach, ma na jinta junok ca'anaw janipa wa c'utubal ca'an la, we na jinta ri Dios ruc' —xcha'. 3 Ec'u ri Jesús xubi'ij che: —Pakatzij wi cambi'ij che'la: E junok we na calax ta tanchic, ri' na caya'taj ta che coc chupa rutakanic ri Dios —xcha'. 4 Ri Nicodemo xutz'onoj che: —¿Su'anic c'u ri' calax junok e la' nim chic? ¿Utz neba la' camatzex tanchi ruma ruchu cha' calax tanchic? —xcha'. 5 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Pakatzij wi cambi'ij che'la: China ri na calax ta ruc' ya' y ruc' ri Ruxlabixel ri Dios, ri' na takal ta che coc chupa rutakanic ri Dios. 6 E junok calax cuma ruchu-ukaw, ri' lic rewi e jun ticawex; no'j ri calax ruma ri Ruxlabixel ri Dios, ri' c'o uc'aslemal chwach ri Dios. 7 Macam c'u anima' la che wa ximbi'ij che'la: “Lic chirajawaxic chique conoje ri ticawex quebalax na tanchic.” 8 E pacha' ri tew xa tob pa cawelel wi, xew cata la cajuxuxic, pero na eta'am ta la pa cape wi y pa cumaj wubi. Jec'ula' ri quebalax ruma ri Ruxlabixel ri Dios na quilitaj taj su'anic ri Dios cuya ri c'ac' quic'aslemal —xcha'. 9 Ec'u ri Nicodemo xutz'onoj tanchic: —¿Su'anic cu'ana wa'? —xcha'. 10 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Lal tijonel chiquiwach raj Israel, ¿yey na eta'am tane la wa'? 11 Pakatzij wi cambi'ij wa' che'la: Ri'oj e cakatzijoj janipa ri keta'am y ri kilom; na ruc' ta c'u ri', ralak na cacoj ta alak sa' ri cantzijoj che alak. 12 We na cacoj ta alak echiri' quintzijon puwi tak ri xa re ruwachulew, ¿sa' c'u u'anic ri' cacoj alak echiri' quintzijon chiwach alak puwi tak ri re ri Dios c'o chila' chicaj? 13 Na jinta junok benak chila' chicaj, xew ri jun petinak chila', wa' e Ralaxel Chiquixo'l Ticawex. 14 Ma jela' pacha' xu'an ri Moisés echiri' xuyac jun cumatz chutza'm jun che' pa ri luwar catz'intz'otic; jec'ula' lic chirajawaxic wi Ralaxel Chiquixo'l Ticawex cayaqui' chwa jun che' 15 cha' china ri cacubi' uc'u'x ruc' Rire, na casach ta uwach, ma c'o uc'aslemal na jinta utakexic. 16 »Ri Dios lic c'ax xebuna' ri e c'o che ruwachulew; y ruma c'u wa', xutak lo Ruc'ajol, ri lic xew Uc'ajol ri', cha' china ri cacubi' uc'u'x ruc' Rire na casach ta uwach, ma c'o uc'aslemal na jinta utakexic. 17 Ma ri Dios na xutak ta lo Ruc'ajol che ruwachulew re colu'k'ata tzij paquiwi ri ticawex; ri xutak wulok e cha' quebolu'colobej. 18 China c'u ri cacubi' uc'u'x ruc' Ruc'ajol ri Dios, ri' na jinta ri k'atbal tzij re ri Dios puwi'; no'j china ri na cacubi' ta uc'u'x ruc', ri' c'o chi ri k'atbal tzij re ri Dios puwi' ruma na xucoj ta rubi' Ruc'ajol ri Dios, ri lic xew Uc'ajol ri'. 19 Yey ri k'atbal tzij cu'an ri Dios e ruma wa': Ri K'ijsak re ri Dios xc'un che ruwachulew, pero tak ri ticawex e más xuc'ul quic'u'x ri k'eku'malil re ri mac chwa ri K'ijsak; ma ri quetajin che u'anic, lic na chom taj. 20 Conoje ri caqui'an ri na utz taj, tzel caquil ri K'ijsak y na quekib ta ruc' cha' na cak'alajin ta ri na utz taj quetajin che u'anic. 21 No'j conoje ri caquitijoj quib che jun sakil binic silabic, ri' quekib chwach ri K'ijsak cha' cak'alajinic, ri quetajin che u'anic e ri caraj ri Dios chique —xcha'. 22 Tec'uchiri', ri Jesús junam cuc' rutijo'n xebec Judea; uq'uiyal k'ij xc'oji' chiri' cuc' y cuya ri bautismo chique ri ticawex. 23 Ec'u ri Juan catajin che uya'ic ri bautismo pa ri tinamit Enón chunakaj Salim, ma chila' lic c'o ya'. Quebopon c'u ri ticawex ruc' cha' caquic'ul ri bautismo. 24 Ri Juan xu'an wa' echiri' c'amaja' caya'i' pa cárcel. 25 Ec'uchiri', jujun chique rutijo'n ri Juan cuc' jujun e aj judi'ab xquijek quech'a't chwi tak ri takanic chwi ri quijosk'iquil chwach ri Dios. 26 Xebec c'ut xe'quibi'ij che ri Juan: —Lal tijonel, tape la, e ri jun xopon uc' la ch'aka ya' che ri nimaya' Jordán, ri xk'alajisan la puwi', wo'ora catajin che uya'ic ri bautismo y conoje ri ticawex eteran chirij —xecha'. 27 Ec'u ri Juan xubi'ij chique: «Na jinta c'o cuc'ul junok we na e ta ri Dios chila' chicaj caya'w re che. 28 Ri'ix xinito echiri' ximbi'ij chiwe: Ri'in na in ta Rucha'o'n lo ri Dios, xa in jun k'alajisanel intakom lo nabe chwach Rire. 29 »E pacha' pa juna c'ulaniquil. Ri lic c'o uwach na e ta ri ramigo rala, e rala cac'uli'ic ma e uc'a'yom re rali. Yey ri ramigo c'o putzal rala, e lic caqui'cot che utayic ri cubi'ij rala. Jec'ula' ri'in wo'ora lic quinqui'cotic ma ya xc'un ri Cristo. 30 Lic c'u chirajawaxic más canimarisax uk'ij rire, chwa ri canimarisax nuk'ij ri'in. 31 »Ri jun cape chila' chicaj, e más nim uwach uk'ij chiquiwa conoje. Ec'u junok na re ta chila' chicaj, e re ruwachulew y e cach'a't puwi tak ri re ruwachulew. No'j ri jun cape chila' chicaj, e más lic nim uwach uk'ij chiquiwa conoje. 32 Yey rire e cuk'alajisaj sa' ri rilom y sa' rutom che ri Dios; na ruc' ta c'u ri', tak ri winak na caquicoj taj. 33 Yey we c'o junok cacojow ri cuk'alajisaj rire, ri' cujiquiba' uwach lic katzij ri cubi'ij ri Dios. 34 Ma ri jun takom lo ruma ri Dios, e cutzijoj ri cubi'ij ri Dios. Ma ri Dios na xuxu'yaj ta ri Ruxlabixel uya'om che; e uwari'che, xaki c'o ri Ruxlabixel ruc'. 35 Ri Dios lic c'ax cuna' Ruc'ajol yey uya'om puk'ab rire ronoje ri c'olic. 36 China c'u ri cacubi' uc'u'x ruc' Ruc'ajol ri Dios, c'o uc'aslemal na jinta utakexic; no'j china ri na caraj taj cacubi' uc'u'x ruc' Ruc'ajol ri Dios, ri' na jinta uc'aslemal ruc' ri Dios yey k'atom chi tzij puwi' ruma ri Dios» xcha'.

4

1 Ri Jesús xreta'maj, ri fariseos xquito más e q'ui rutijo'n Rire chiquiwa rutijo'n ri Juan, yey más e q'ui ri caquic'ul ri bautismo ruma Rire chiquiwa ri caquic'ul ri bautismo ruma ri Juan. 2 (Tob na e ta c'u ri Jesús ri cuya ri bautismo, ma e tak rutijo'n ri queya'w re.) 3 Ruma c'u ri Jesús reta'am ri xquita rique, xel bi pa ri luwar re Judea y xtzelej tanchi pa ri luwar re Galilea. 4 Yey chirajawaxic che ri Jesús quic'ow pa ri luwar re Samaria. 5 Jec'ula' xe'ela pa jun tinamit Sicar rubi', c'o che ri luwar re Samaria, chunakaj rulew xuya can ri Jacob che ruc'ajol José. 6 Chiri' c'o wi ri jun pozo uc'otom can ri Jacob. Ruma c'u cosinak ri Jesús che ri be u'anom lok, xtz'uyi' chunakaj ri pozo echiri' ya cu'ana pa tiq'uil k'ij. 7 Xc'un c'u lo jun ixok aj Samaria, e ri' co'lresaj bi uya' pa ri pozo, yey ri Jesús xubi'ij che: —Sipaj la jubik' nuya' —xcha'. 8 Yey rutijo'n ri Jesús ebenak pa ri tinamit xe'quilok'o quiwa. 9 Rixok aj Samaria xubi'ij c'u che: —¿Sa' ri' la' catz'onoj ya' la chwe? Ma rilal lal cuq'uil raj judi'ab yey ri'in in aj Samaria —xcha'. Xubi'ij wa' ma raj judi'ab na quech'aw ta chiquiwach cuc' raj Samaria. 10 Ewi ri Jesús xuc'ul uwach: —We ta c'u queta'maj la sa' ri cusipaj ri Dios che'la yey we ta queta'maj la in china ri'in, ri cantz'onoj nuya' che'la, ri' e ne rilal catz'onoj la ya' chwe yey ri'in canya c'u che'la ri ya' cuya c'aslemal —xcha'. 11 Rixok xubi'ij che ri Jesús: —Wajawal, na jinta ne sa' ruc' quesaj lo la ri ya' yey ri pozo lic naj upa. ¿Pachawi c'u ri' quesaj wi lo la ri ya' cuya c'aslemal? 12 E ri kamam Jacob xuya can wa jun pozo chike ojertan, ma wara xutij wi uya' rire cuc' tak ri ralc'o'al y tak ri rawaj. ¿Más neba c'o wach rilal chwach rire? —xcha'. 13 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Conoje ri quetijow re wa' wa ya', catzajin tanchi quichi'. 14 No'j china ri catijow re ri ya' canya ri'in, ri' na cachakij ta chi c'ana uchi'. Ma ri ya' canya ri'in, cu'an pacha' jun ac'al calax lo pa ranima' re cuya uc'aslemal na jinta utakexic —xcha'. 15 Xubi'ij c'u rixok che: —Wajawal, ya'a co la we'in ri' la' la ya', cha' na cachakij ta chi nuchi' y na quinc'un ta chi ne ri' c'a wara re co'lnuwesaj bi nuya' —xcha'. 16 Pero ri Jesús xubi'ij che: —Oj la, je'siq'uij la ri achijil la y c'ama' c'u lo la wara —xcha'. 17 Ewi rixok xubi'ij: —Ri'in na jinta wachijil —xcha'. Xubi'ij c'u ri Jesús che: —Katzij ri xbi'ij la, na jinta achijil la. 18 Ma e wo'ob lo rachijab e c'oji'nak uc' la yey rachi c'o uc' la wo'ora na achijil ta la. Ruma c'u ri', lic katzij ri xbi'ij la —xcha'. 19 Echiri' xuta wa' rixok, xubi'ij che ri Jesús: —Wajawal, e cuna' nuc'u'x ri'in, rilal lal k'alajisanel re ri Dios. 20 Ri kati'-kamam ri oj aj Samaria lic xquilok'nimaj uk'ij ri Dios chwach wa juyub, no'j ri alak aj judi'ab cabi'ij alak e Jerusalem ri luwar pa chirajawaxic wi calok'nimax wi uk'ij ri Dios —xcha'. 21 Ri Jesús xubi'ij che: —Ixok, lic cojo la wa cambi'ij che'la, ma copon na ri k'ij na xew ta chi calok'nimax uk'ij ri Dios wara chwa wa juyub o c'a chila' Jerusalem, ma utz ca'ani' wa' pa ronoje luwar. 22 Ralak alak aj Samaria, na eta'am ta alak china ri calok'nimaj alak uk'ij; no'j ri'oj lic keta'am chi utz china ri cakalok'nimaj uk'ij, ma ri colobetajic cape cuc' raj judi'ab. 23 No'j copon na c'u ri k'ij yey ec'u uk'ijol wa' xoponic echiri' e janipa ri caquilok'nimaj uk'ij ri Kakaw Dios pa sakil wi, caqui'ano ruma ri Ruxlabixel c'o pa canima'. Ma e caraj wa' ri Kakaw Dios chique conoje ri quelok'niman re. 24 Ma ri Dios e Uxlabixel; Rire na quilitaj ta uwach. E uwari'che conoje ri quelok'niman uk'ij, lic chirajawaxic wi qui'ana wa' pa sakil wi ruma ri Ruxlabixel c'o pa canima' —xcha'. 25 Xubi'ij c'u rixok che ri Jesús: —Ri'in weta'am cac'un Rucha'o'n lo ri Dios, ri cabi'x “Cristo” che; y echiri' cac'un Rire, cuk'alajisaj ronoje chike —xcha'. 26 Ri Jesús xubi'ij che: —Wa' wa cabi'ij la e ri'in, ri quinch'a't uc' la —xcha'. 27 Ec'uchiri', xetzelej lo rutijo'n y lic xcam canima' che ma ri Jesús cach'a't ruc' jun ixok. Na ruc' ta c'u ri', na jinta junok chique xutz'onoj sa' puwi' cach'a't wi ruc' rixok. 28 Ec'uchiri', rixok xuya can ruc'amba', xe'ec pa ri tinamit y jewa' cubi'ij chique ri winak: 29 —Peta alak, je'ila' alak jun achi ubi'im chwe janipa ri nu'anom. ¿Na e ta nawi rire ri Cristo? —cacha'. 30 Ec'uchiri', xebel bi ri winak pa ri tinamit y xebec chila' pa c'o wi ri Jesús. 31 Echiri' c'amaja' quebopon ri winak, rutijo'n xquitij ri' che, jewa' xquibi'ij: —Lal tijonel, tija wa la —xecha che. 32 Ri Jesús xubi'ij chique: —Ri'in c'o ri nuwa cantijo, tob ri'ix na iweta'am taj sa' wa' —xcha'. 33 Ec'u rutijo'n xquijek caquibi'ij chiquiwach: «¿C'o nawi junok xc'amaw lo uwa?» xecha'. 34 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: «Ri nuwa ri'in e ri can'an ri rajawal uc'u'x ri takayom lo we'in y canq'uis na c'u ruchac. 35 Ri'ix quibi'ij: “Cajib ic' chic copon wi cha' ca'an ri molonic.” No'j ri'in cambi'ij chiwe: Chixtzu'n apanok y chiwila chi utz ri tico'n, ma ya ri'j chic, utz chic camolic. 36 Ri cachacun che ri molonic, cuc'ul na ri tojbal re yey janipa ri cumolo, c'o cutikoj che ruc'aslemal na jinta utakexic. Jec'ula', ri caticow re junam quequi'cot ruc' ri camolonic. 37 Ma e cu'ana pacha' ri cabi'xic: “Jun ri caticow re yey jun chic ri ca'anaw re ri molonic.” 38 Ri'in xixintak bi re quimol ri na xitic ta ri'ix; ma e jujun chic ri xeticow re. Ec'u wo'ora c'o quic'ul ri'ix che ri chac que rique» xcha'. 39 E q'ui chique ri e aj Samaria xcubi' quic'u'x ruc' ri Jesús ruma ri xutzijoj rixok echiri' xubi'ij chique: «Rire xubi'ij chwe janipa ri nu'anom.» 40 Ruma c'u la', rique xec'un ruc' ri Jesús y lic xebelaj che cha' cacanaj cuc'. Ewi Rire queb k'ij xcanaj can cuc'. 41 Yey más e q'ui ri xcubi' quic'u'x ruc' ruma ri xutzijoj Rire chiquiwach. 42 Xquibi'ij c'u che rixok: —Wo'ora lic cubul kac'u'x ruc' rire na xew ta ruma ri xatzijoj ri'at chike, ma e ruma ri xkata ruch'a'tem rire. Keta'am c'u ri' rire pakatzij wi e ri Cristo, ri Colobenel re ruwachulew —xecha'. 43 Echiri' ic'owinak chi ca'ib k'ij, ri Jesús xel bi chiri' Samaria, xumaj bi ube y xe'ec c'a Galilea. 44 Ubi'im chi c'u ri Jesús: “Juna k'alajisanel na cayac ta uk'ij pa rutinamit.” 45 Na ruc' ta c'u ri', echiri' xopon chila' Galilea, ri aj chiri' lic xquic'ul chi utz, ma rique xebopon pa ri nimak'ij Pascua chila' Jerusalem y xquilo janipa tak ri xu'an ri Jesús pa ri nimak'ij. 46 Ec'uchiri', ri Jesús xtzelej pa ri tinamit Caná re Galilea pa xu'an wi vino che ri ya'. C'o c'u jun aj wach raj chac ri rey chila' Capernaúm, y rire c'o jun uc'ajol lic yewa'. 47 Wa wa'chi echiri' xuto ri Jesús petinak Judea y c'o chi chiri' Galilea, xe'ec c'u che rilic y lic xe'elaj che cha' que'ec chirocho re cu'cunaj ruc'ajol cajec'owic. 48 Xubi'ij c'u ri Jesús che: —Ralak na cacubi' ta c'u'x alak wuc' we na quil ta tak c'utubal re ri nuchuk'ab o tak milagros can'ano —xcha'. 49 Ri raj chac ri rey xubi'ij tanchi che ri Jesús: —Wajawal, peta co la wuc' chiwocho, ma ri nuc'ajol cajec'owic —xcha'. 50 Xubi'ij c'u ri Jesús che: —Oj la chi ocho la, ma ri c'ajol la na cacam taj —xcha'. Rachi xucoj ri xbi'x che ruma ri Jesús y xe'ec. 51 Echiri' catajin roponic chirocho, ri raj chaquib xebel lo che uc'ulic y xquibi'ij che: —¡Ri c'ajol la na xcam taj ma xcunutajic! —xecha'. 52 Ec'u rire xutz'onoj chique jampala' xujeko utz uwach ruc'ajol. Y rique xquibi'ij che: —Iwir che ri nabe ora benak k'ij xic'ow ri ak' chirij —xecha'. 53 Jec'ula' rukaw rala xreta'maj e ora ri' xubi'ij ri Jesús che: «Ri c'ajol la na cacam taj.» Ruma c'u ri' la', rire cuc' conoje ri e c'o pa rocho xcubi' quic'u'x ruc' ri Jesús. 54 Wa jun cunanic e uca'm c'utubal re ruchuk'ab ri Dios xu'an ri Jesús chila' Galilea echiri' tzelejinak lo Judea.

5

1 C'ate tanchi c'u ri', ri Jesús xtzelej Jerusalem echiri' raj judi'ab c'o jun quinimak'ij. 2 Chupa c'u la' la tinamit, chunakaj ri Oquibal que Bexex, c'o jun nimalaj atinibal, “Betesda” rubi' pa ri ch'a'tem hebreo. Wa' wo'ob uchi' ja c'o che. 3 Chiri' e c'o uq'uiyal yewa'ib e cotz'erinak; e c'o potz', jetz' y sic. Conoje rique coye'em echiri' casilab ri ya', 4 ma xa chirij ora cakaj lo jun ángel y curujura' upa ri ya'. Ec'u ri' ri nabe cuc'ak bi rib chupa, ri' quel lok cunutajinak chic tob sa' ri yabil c'o che. 5 C'o c'u jun achi e treinta y ocho junab ri' yewa'. 6 Echiri' ri Jesús xrilo cotz'ol chiri' y xreta'maj uq'uiyal junab jela' u'anom, xutz'onoj c'u ri' che: —¿Cawaj catcunutajic? —xcha'. 7 Rachi jewa' xuc'ul uwach: —Wajawal, na jinta junok cac'amaw bi we chupa ri atinibal echiri' carujurut upa ri ya'. Lic nutijom chi nuk'ij che canc'ak bi wib chupa; pero echiri' cuaj can'ano, c'ate canwilo jun chic canabej chinuwach —xcha'. 8 Ri Jesús xubi'ij che: —Chatyactajok, chac'ama bi rach'at y chatbinok —xcha'. 9 Chupa c'u la' la jok'otaj rachi xcunutajic, xuc'am bi ruch'at y xujeko cabinic. Yey wa' xu'an pa jun k'ij re uxlanibal. 10 Ruma c'u ri', ri e aj judi'ab xquibi'ij che rachi xcunutajic: —Wak'ij e k'ij re uxlanibal, y na ube ta chawe cawuc'a'aj rach'at —xecha'. 11 Rachi xuc'ul c'u uwach chique: —Ri jun xinucunaj e xbi'n re chwe: “Chac'ama bi rach'at y chatbinok” —xcha'. 12 Xquitz'onoj c'u che: —¿China ri xbi'n chawe: “Chac'ama bi rach'at y chatbinok”? —xecha'. 13 Ec'u rachi na reta'am taj china ri xcunaw re, ma ri Jesús xel bi chiquixo'l ri ticawex e c'o chiri'. 14 Tec'uchiri', ri Jesús xu'rika rachi pa ri Rocho Dios y xubi'ij che: —Chawilape': Wo'ora at cunutajinak chic; matmacun chi c'u ri', ma c'axtaj cape juna c'axc'obic más nim pawi' —xcha'. 15 Xe'ec rachi y xu'tzijoj chique raj judi'ab e ri Jesús xcunaw re. 16 Ruma wa', raj judi'ab xquijek uternabexic ri Jesús y caquitzucuj su'anic caquicamisaj, ma rire cu'an cunanic pa ri k'ij re uxlanibal. 17 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —Ri Nukaw na rok'otam taj cachacunic y jec'ula' ri' can'an ri'in —xcha'. 18 Ruma wa' raj judi'ab más xquiya quib che ucamisaxic ri Jesús, ma e chiquiwach rique cupalajij ri takanic puwi ri k'ij re uxlanibal. Y na xew ta wa', ma cujunimaj ne rib ruc' ri Dios echiri' cubi'ij ri Dios e Ukaw. 19 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: «Pakatzij wi cambi'ij che alak: Ruc'ajol ri Dios na jinta c'o cu'an xa pa re Rire; ma xew cu'an pacha' ri carilo cu'an Rukaw. Janipa tak ri cu'an Rukaw, jec'ula' cu'an Ruc'ajol. 20 »Ma ri Dios lic c'ax cuna' Ruc'ajol y cuc'ut c'u che ronoje ri cu'ano. Yey c'o ne ri más nimak tak chac cuc'ut chwach. Y we xu'an c'u wa', lic cacam ne anima' ralak che. 21 Ma jela' pacha' ri Dios quebuc'astajisaj ri ecaminak y cuya quic'aslemal, jec'ula' Ruc'ajol cuya c'aslemal china che ri caraj cuya wi. 22 Yey ri Dios na cuk'at tane tzij puwi junok, ma puk'ab Ruc'ajol uya'om wi cuk'at tzij paquiwi ri ticawex, 23 cha' jela' conoje ri ticawex caquiyac uk'ij Ruc'ajol, jela' pacha' caqui'an che uyaquic uk'ij ri Dios. Yey china ri na cuyac ta uk'ij Ruc'ajol ri Dios, na cuyac ta c'u uk'ij ri' ri Jun xtakaw lo re, wa' e ri Dios. 24 »Pakatzij wi cambi'ij che alak: China ri lic cuta chi utz ri cambi'ij ri'in y cacubi' uc'u'x ruc' ri xtakaw lo we, ri' c'o uc'aslemal na jinta utakexic y na cuc'ul ta ri c'axc'olil re ri k'atbal tzij. Jec'ula', na jinta chi puk'ab ri camic, ma asu xk'ax chupa ri c'aslemal. 25 Pakatzij wi cambi'ij che alak: Copon c'u ri ora y e chi uk'ijol wa' echiri' ri na jinta quic'aslem chwach ri Dios, caquita rukul Ruc'ajol ri Dios. Yey china tak c'u ri' ri caquicoj utzij, c'o quic'aslemal na jinta utakexic. 26 Ma puk'ab ri Kakaw Dios c'o wi cuya c'aslemal; jec'ula' uya'om puk'ab Ruc'ajol cuya c'aslemal. 27 Yey ri Dios uya'om ne puk'ab Ruc'ajol cuk'at tzij paquiwi ri ticawex, ma Ruc'ajol e Alaxel Chiquixo'l Ticawex. 28 »Macam anima' alak che wa', ma copon ri ora echiri' conoje ri ecaminak caquita rukul Rire. 29 Janipa ri xqui'an ri utz, ri' queyactaj lo che jun c'astajibal re c'aslemal. No'j janipa c'u ri xqui'an ri na utz taj, ri' queyactaj lo che ri k'atbal tzij ca'an paquiwi'. 30 »Na jinta c'o can'an xa pa we ri'in. Ri k'atbal tzij can'ano e ri quinutak ri Nukaw che u'anic. Yey lic jusuc' ri k'atbal tzij can'ano. Na e ta can'an ri' ri cuaj ri'in; ma e can'an janipa ri caraj ri Nukaw, ri xtakaw lo we. 31 We ta e la' xa chiwibil wib ri'in cank'alajisaj sa' ri nuwach, ri' na jinta uchac ri cambi'ij. 32 C'o c'u Jun cak'alajisan nuwach, wa' e ri Nukaw, y weta'am c'ut ronoje ri cuk'alajisaj Rire panuwi ri'in, lic katzij. 33 »Ralak xtak ne bi alak utz'onoxic che ri Juan panuwi ri'in; y ri c'ulubal uwach xu'an lo rire, lic katzij. 34 Pero ri'in na cajawax ta chwe c'o junok cuk'alajisaj sa' ri nuwach. Xew c'u cancuxtaj che alak ri xubi'ij ri Juan panuwi ri'in cha' cacoj alak y jela' cacolobetaj alak. 35 Ma ri Juan e pacha' juna ak' carepowic y cawon chi utz. Pero ralak xa jok'otaj xqui'cot alak che ri K'ijsak xutzijoj. 36 »C'o c'u jun c'utubal más c'o uwach chwa ri xuk'alajisaj ri Juan panuwi ri'in. Ma ronoje rubi'im lo ri Nukaw chwe re co'lnu'ana', e ri quintajin che u'anic. Yey ruma tak ri can'ano, cak'alajinic, e ri Nukaw ri xtakaw lo we'in. 37 Yey ri cak'alajisan re sa' ri nuwach ri'in e ri Nukaw, ri takayom lo we'in. Pero lic k'alaj na tom ta c'ana alak rukul ri Dios y na ilom ta alak uwach, yey 38 Ruch'a'tem Rire na oquinak ta pa anima' alak; ma na cubul ta c'u'x alak ruc' ri jun utakom lo ri Dios. 39 »Lic c'u catijoj ib alak che Ruch'a'tem ri Dios tz'ibital canok; ma ralak cach'ob alak e chupa wa' carikitaj wi ri c'aslemal na jinta utakexic. ¡Yey ec'u ri' Ruch'a'tem ri Dios ri cak'alajisan nuwach ri'in! 40 Na ruc' ta c'u ri', na ca'aj ta alak cape alak wuc' cha' jela' cac'ul alak wa' wa c'aslemal. 41 »Ri'in na e ta cantzucuj ri yacbal nuk'ij caqui'an ri winak. 42 Yey lic ne weta'am ri c'u'x alak, ma ralak na c'ax ta cana' alak ri Dios pa sakil wi. 43 Ri'in in petinak pa rubi' ri Nukaw yey ralak na cacoj ta alak nutzij. No'j we ta e la' cac'un chi lo jun chic y xa pa re catzijonic, ri' e cacoj alak re. 44 »¿Su'anic cacubi' c'u'x alak wuc' ri'in, we xew catzucuj yacbal k'ij alak chiwach ralak yey na catzucuj ta alak ri sakil yacbal k'ij, ri xew cape ruc' ri Dios? 45 E chiwach ralak cancoj mac alak chwach ri Nukaw; na e ta ri'. Ma ri cacojow mac chi'ij alak, e ri jun lic cubam c'u'x alak ruc'; wa' e ri Moisés. 46 Ma we ta e la' lic cacoj alak ri ubi'im lo ri Moisés, ri' cacoj alak ri cantzijoj ri'in. Ma rire panuwi ri'in xtz'iban wi. 47 No'j we na cacoj ta alak rutz'ibam can ri Moisés, ¿sa' c'u u'anic ri' cacoj alak ri cambi'ij ri'in che alak?» xcha ri Jesús.

6

1 C'ate tanchi c'u ri', ri Jesús xuk'axuj ri mar re Galilea, ri cabi'x mar re Tiberias che. 2 Yey uq'uiyal winak eteran chirij ma quilom tak ri c'utubal re ruchuk'ab cu'an cuc' ri yewa'ib. 3 Ec'uchiri', ri Jesús xel bi chwa jun juyub y xtz'uyi' chila' junam cuc' rutijo'n. 4 Xa nakaj chi c'o wi lo ruk'ijol ri Pascua, ri quinimak'ij raj judi'ab. 5 Echiri' ri Jesús xeril ruq'uiyal winak e petinak ruc', xubi'ij c'u che ri Felipe: —¿Pa que'kalok'o wi quiwa conoje wu'q'uiyal winak cha' quewa'ic? —xcha'. 6 Xubi'ij wa' che ri Felipe xa re c'ambal upa, ma Rire reta'am chic sa' ri cu'ano. 7 Ri Felipe xuc'ul uwach: —E la' calok'i' pam ruc' rajil queb ciento k'ij re chac, na cu'an taj tob ne xa jutak bik' caya'i' chiquijujunal —xcha'. 8 Ewi jun chique rutijo'n (wa' e ri Andrés, ri quichak' quib ruc' ri Pedro) xubi'ij che ri Jesús: 9 —C'o jun ralco ala wara ruc'a'am wo'ob pam re cebada y ca'ib car; pero ¿sa' co uchac wa' che wa uq'uiyal winak? —xcha'. 10 Xubi'ij c'u ri Jesús: —Chibi'ij chique conoje ri winak quetz'uyi'ic —xcha'. Lic c'ut c'o rax q'uim pa ri e c'o wi y xetz'uyi' laj e lo wo'ob mil chi achijab. 11 Ec'uchiri', ri Jesús xuc'am ri pam, xutioxij che ri Dios y xujach chique rutijo'n. Y rique xquijach chique ri winak etz'ulic. Jec'ula' xu'an che ri car. Xuya chiquijujunal janipa ri cacaj. 12 Echiri' ri winak lic xenoj chi utz, ri Jesús xubi'ij chique rutijo'n: —Chimolo ri ch'aka'ta'k quikax cha' na jinta c'o cac'ak bi —xcha'. 13 Xquimol c'u ri ch'aka'ta'k quikax na xquitij ta che ri wo'ob pam re cebada y ruc' wa' xquinojisaj cablajuj chacach. 14 Ec'u ri winak, echiri' xquil wa c'utubal re ruchuk'ab ri Dios xu'an ri Jesús, jewa' xquibi'ij: «Pakatzij wi, wa' e ri jun K'alajisanel koye'em cac'un che ruwachulew» xecha'. 15 Pero ri Jesús ruma reta'am chic cacaj caquic'am bi re caqui'an rey che, xresaj bi rib chiquixo'l y xel bi chwa ri juyub cha' cac'oji' utuquel. 16 Echiri' xoc rak'ab, rutijo'n ri Jesús xekaj chuchi' ri mar. 17 Xeboc bi chupa jun barco y ec'u ri' quek'ax ch'aka ya' cha' quebopon Capernaúm; ma lic k'eku'm chic y ri Jesús na c'uninak taj. 18 Xpe c'u jun cakjik' chwi ri mar y ri tew xujek cuxulc'atila' ri ya'. 19 Echiri' ebininak chi laj wo'ob o wakib kilómetro chwi ri mar, c'ate xquilo cabin ri Jesús chwi ri ya', e ri' catajin roponic chunakaj ri barco; y rique lic xquixi'ij quib che. 20 No'j ri Jesús xubi'ij chique: —¡Mixi'ij iwib, ma ri'in in Jesús! —xcha'. 21 Ewi rique lic quequi'cotic xquic'ul ri Jesús chupa ri barco. Tec'uchiri', xebopon pa ri luwar pa quebec wi. 22 Chuca'm k'ij c'ut, ri winak ecanajinak can ch'aka mar xquina'bej rutijo'n ri Jesús ebenak chi chupa ri barco ri xew ri' c'o chiri' iwir lo ri', yey ri Jesús na xe'ec ta cuc' rutijo'n. 23 Xec'un c'u lo jujun barcos e petinak Tiberias, chunakaj ri luwar pa xtiji' wi ri pam, echiri' ri Kanimajawal utioxim chi wa' che ri Dios. 24 Echiri' ri winak xquilo na jinta ri Jesús chiri' y na e jinta ne rutijo'n, xeboc bi chupa wa barcos y xebec Capernaúm cha' caquitzucuj ri Jesús. 25 Echiri' xebopon ri winak ch'aka mar, xe'quirika ri Jesús y xquitz'onoj che: —Lal tijonel, ¿jampa xc'un la wara? —xecha'. 26 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —Pakatzij wi cambi'ij che alak: Quintzucuj alak xa ruma lic xwa' alak chi utz y xnoj alak chi utz, na e ta ruma xmaj alak usuc' tak ri c'utubal re ruchuk'ab ri Dios nu'anom lok. 27 Maya c'u ib alak che utzucuxic ri wa xa caq'uisic; e lic ya'a ib alak che utzucuxic ri wa na quic'ow ta c'ana uk'ij, ri cuya c'aslemal na jinta utakexic. Yey ri caya'w wa' che alak, e Ralaxel Chiquixo'l Ticawex, ri cha'tal lo ruma ri Kakaw Dios re cu'an wa' —xcha'. 28 Xquitz'onoj c'u che: —¿Sa' tak ri caka'ano cha' e caka'an janipa ri caraj ri Dios chike? —xecha'. 29 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Ri caraj ri Dios ca'an alak, e ri cacubi' c'u'x alak ruc' ri jun utakom lo Rire —xcha'. 30 Ec'uchiri' xquitz'onoj che: —¿Sa' ri c'utubal re ruchuk'ab ri Dios ca'an la chikawach cha' cakilo y jela' cacubi' kac'u'x uc' la? ¿Sa' ri carik la u'anic? 31 Ma ri kati'-kamam ojertan xquitij ri maná pa ri luwar catz'intz'otic, jela' pacha' ri cubi'ij Ruch'a'tem ri Dios: Xuya pam chique, y wa' petinak chila' chicaj —xecha'. 32 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Pakatzij wi cambi'ij che alak: Na e ta ri Moisés xya'w re ri pam petinak chila' chicaj; e ri Nukaw ri caya'w ri sakil pam cape chila' chicaj. 33 Ma ri Pam cuya ri Dios e ri jun petinak chila' chicaj, ri caya'w c'aslemal chique ri ticawex —xcha'. 34 Xquitz'onoj c'u che: —Kajawal, ya'a co la ke'oj ri' la' la pam ronoje k'ij —xecha'. 35 Ri Jesús xubi'ij chique: —In ri in pam cuya c'aslemal. China ri cape wuc' ri'in, na cutij ta chi numic; y china ri cacubi' uc'u'x wuc', ri' na cachakij ta chi c'ana uchi'. 36 »Pero e pacha' ri nubi'im chi lo che alak: Ralak na cacubi' ta c'u'x alak wuc', tob ne ilom alak nuwach. 37 Ma conoje ri queya'i' chwe ruma ri Nukaw, quec'un wuc' ri'in; yey china c'u ri' ri cape wuc' ri'in, na canmach'aj tubi. 38 »Ri'in na ximpe ta chila' chicaj xa re co'lnu'ana ri cuaj ri'in, ma e in petinak re co'lnu'ana ri caraj ri Jun xtakaw lo we. 39 Yey ri caraj ri Nukaw, ri xintakaw lok, e na canjam ta can junok chique ri ebuya'om Rire chwe; ma e quenuc'astajisaj lo conoje wa' chupa ri q'uisbal k'ij. 40 Ec'u ri lic caraj ri Nukaw, ri xtakaw lo we'in, e wa': Conoje ri ticawex, ri caquiya ri quiwach wuc' ri in Uc'ajol ri Dios y cacubi' c'u quic'u'x wuc', cac'oji' quic'aslemal na jinta utakexic. Ec'u ri'in quenuc'astajisaj lo chiquixo'l ri ecaminak chupa ri q'uisbal k'ij —xcha'. 41 Ruc' c'u ri' wa', raj judi'ab xquijek quech'a't chirij ri Jesús ruma ri xubi'ij: «In ri in pam petinak chila' chicaj.» 42 Xquibi'ij c'u ri': «¿Na e ta neba Jesús wa', ruc'ajol ri José? Ri'oj keta'am uwach rukaw y keta'am uwach ruchu. ¿Su'chac c'u ri' cubi'ij petinak chila' chicaj?» xecha'. 43 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Mixch'a'tiben chiwach chirij wa ximbi'ij. 44 Ma na jinta junok cape wuc' ri'in, we na e ta c'amayom lo ri Nukaw, ri takayom lo we'in. Yey ri cape wuc', canc'astajisaj lo chupa ri q'uisbal k'ij. 45 »Jewa' cubi'ij Ruch'a'tem ri Dios chupa ri tz'ibital can cuma ri k'alajisanelab: Copon na ri k'ij echiri' e ri Dios ri cac'utun chiquiwach conoje cacha'. Y conoje ri caquita ri cubi'ij ri Nukaw y caquimaj c'u que janipa ri cubi'ij, ri' quec'un wuc' ri'in. 46 Ma na jinta jun chic iliyom uwach ri Kakaw Dios; xew ri jun petinak ruc' ri Dios, e iliyom uwach. 47 »Pakatzij wi cambi'ij che alak: China ri cacubi' uc'u'x wuc' ri'in, c'o uc'aslemal na jinta utakexic. 48 Ma in ri in pam cuya c'aslemal. 49 »Ojertan ri chu'kaw alak xquitij ri maná pa ri luwar catz'intz'otic; na ruc' ta c'u ri', rique xecamic. 50 No'j ri'in e quinch'a't chwi ri pam cape chila' chicaj; yey we c'o junok catijow re wa', ri' na cacam taj. 51 »Ri pam re c'aslemal petinak chila' chicaj e ri'in. China c'u catijow re wa pam, c'o uc'aslemal na jinta utakexic. Yey ri pam canya ri'in, e ri nuti'jil canya pa c'ax cha' tak ri ticawex c'o quic'aslemal chwach ri Dios —xcha'. 52 Ec'uchiri', raj judi'ab xquijek caquichapala' quib chiquiwach, jewa' caquibi'ij: «¿Su'anic wa'chi caraj cuya chitijic ruti'jil chike?» quecha'. 53 Ri Jesús xubi'ij chique: —Pakatzij wi cambi'ij che alak: We e la' na catij ta alak ri nuti'jil ri in Alaxel Chiquixo'l Ticawex y we na catij ta alak ri nuquiq'uel, ri' na jinta c'aslemal alak. 54 China c'u ri cutij ri nuti'jil y ri nuquiq'uel, ri' c'o uc'aslemal na jinta utakexic, yey ri'in canc'astajisaj lo chupa ri q'uisbal k'ij. 55 Ma ri nuti'jil e sakil wa'im y ri nuquiq'uel e sakil ya'. 56 China c'u ri cutij ri nuti'jil y cutij ri nuquiq'uel, ri' cac'oji' wuc' y ri'in quinc'oji' ruc' rire. 57 »Ri Kakaw Dios, ri aj ya'l c'aslemal, e ri xtakaw lo we'in; yey c'o nuc'aslemal ruma Rire. Jec'ula' china ri cutij ri nuti'jil ri'in, ri' c'o uc'aslemal wuma ri'in. 58 Quinch'a't chwi ri pam petinak chila' chicaj. Wa' na e ta pacha' ri maná xquitij ri chu'kaw alak ojertan. Ma tob xquitij ri maná, rique xecamic. No'j china ri cutij re wa pam cambi'ij ri'in, ri' c'o uc'aslemal na jinta utakexic —xcha'. 59 E c'utunic wa' xu'an ri Jesús pa quimolom wi quib chupa ri sinagoga re Capernaúm. 60 Echiri' xquita ri c'utunic xu'an ri Jesús, lic e q'ui chique rutijo'n xquibi'ij: «Wa' wa cubi'ij, lic c'ax utayic. ¿C'o neba junok cach'ijow uc'ulic?» xecha'. 61 Ec'u ri Jesús xuna'bej ri ch'a'tibenic caqui'an chwi ruc'utunic. Xutz'onoj c'u chique: —¿Cu'an c'ax wa' che alak? 62 ¿Sa' c'u ri' ri ca'an alak we ta e la' quil alak Ralaxel Chiquixo'l Ticawex cak'an chila' chicaj pa petinak wi? 63 Ri sakil c'aslemal na jinta utakexic petinak ruc' ri Ruxlabixel ri Dios; na e ta ri petinak xa ruc' ri ticawex, ma ri' na jinta uchac re cuya ri sakil c'aslemal. Ec'u ri ch'a'tem nubi'im ri'in che alak, wa' petinak ruc' ri Ruxlabixel ri Dios, ri aj ya'l c'aslemal. 64 Pero e c'o c'u jujun chixo'l alak na cubul ta quic'u'x wuc' —xcha'. Ri Jesús xubi'ij wa' ma xex chi reta'am wi china tak ri na cubul ta quic'u'x ruc' y china ri cac'ayin re. 65 Xubi'ij tanchi ri Jesús: —Ec'u uwari'che nubi'im che alak: Na jinta junok cape wuc', we na e ta ri Nukaw c'amayom lo re —xcha'. 66 Chwi c'u ri', e q'ui chique rutijo'n ri Jesús xquiya canok y na xeterej ta chi chirij. 67 Ec'uchiri', xutz'onoj ri Jesús chique ri cablajuj utijo'n: —¿Quiwaj neba ri'ix qui'an iwe quiniya canok, pacha' ri xqui'an rique? —xcha'. 68 Ri Simón Pedro xuc'ul uwach: —Kajawal, ¿china chi chirij coj'ec wi? Ma xew uc' rilal c'o ri ch'a'tem cuya c'aslemal na jinta utakexic. 69 Ri'oj lic cubul chi kac'u'x uc' la y lic keta'am wa': Lal Rucha'o'n lo ri Dios, Ruc'ajol ri Dios c'aslic —xcha'. 70 Ri Jesús xuc'ul uwach: —¿Na in ta neba incha'yom iwe ri'ix ix cablajuj? Na ruc' ta c'u ri', jun chiwe c'o ritzel winak pa ranima' —xcha'. 71 Echiri' xubi'ij wa', ri Jesús e xch'a't puwi ri Judas aj Iscariot ruc'ajol ri Simón; ma e ri Judas cac'ayin re, tob e jun chique ri cablajuj utijo'n.

7

1 C'ate tanchi c'u ri', ri Jesús xbin pa tak ri luwar re Galilea; na xraj taj cac'oji' Judea ma chila' raj judi'ab cacaj caquicamisaj. 2 Xa c'u nakaj chi c'o wi lo ruk'ijol ri quinimak'ij raj judi'ab echiri' caqui'an quirancho. 3 E tak c'u ruchak' xquibi'ij che: —Matcanaj can wara; jat Judea cha' ri jujun chic atijo'n e c'o chila' caquilo sa' tak ri ca'ano. 4 Ma we junok caraj queta'max uwach, ronoje ri cu'ano cu'an chiwachil. E uwari'che, cha'ana wa' chiquiwach conoje ri ticawex —xecha che. 5 Xquibi'ij wa' che ma na caquicoj taj we Rire e Rucha'o'n lo ri Dios, tob ne rique e uchak' ri Jesús. 6 Xubi'ij c'u Rire chique: —Ri nuk'ijol ri'in c'amaja' coponic; no'j ri'ix, xa tob pachique k'ij utz chiwach. 7 Ri ticawex re ruwachulew na tzel ta quixquil ri'ix; no'j ri'in lic tzel quinquilo, ma cank'alajisaj chi utz ri quimac. 8 Jix ri'ix che ri nimak'ij; no'j ri'in na quin'ec ta wo'ora, ma c'amaja' copon ri nuk'ijol —xcha'. 9 Xubi'ij c'u wa' y xcanaj can Galilea. 10 Ec'uchiri' ebenak chi ruchak', ri Jesús xe'ec pa ri nimak'ij, pero na xe'ec ta chiwachil cha' tak ri winak na caquina'bej taj. 11 Pa ri nimak'ij raj judi'ab lic caquitzucuj ri Jesús, y jewa' caquibi'ij: «¿Pa nawi c'o wi la' la jun achi?» quecha'. 12 Chiquixo'l ri winak lic e q'ui ri caquich'a'tibej ri Jesús. Jujun caquibi'ij: «La' la Jesús lic utz uc'u'x» quecha'. Yey e c'o jujun chic caquibi'ij: «La' la Jesús lic na utz ta ri cu'ano ma xa quebusoc ri winak» quecha'. 13 Pero na jinta c'u junok cach'a't puwi ri Jesús chiwachil; xa xe'lak'ay quech'a't puwi', ma caquixi'ij quib chiquiwach raj judi'ab e aj wach. 14 Ec'u ri' nic'ajarinak chi ri nimak'ij xopon ri Jesús pa ri Rocho Dios y xujeko cac'utun chiquiwach. 15 Raj judi'ab lic xcam canima' che y jewa' xquibi'ij: «¿Cha'taj lic c'o reta'am yey na jinta c'o c'utuyum chwach?» xecha'. 16 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Ri quintajin che uc'utic na xa ta pa we ri'in can'ano; ma wa' petinak ruc' ri takayom lo we'in. 17 We c'o c'u junok lic cuya rib che u'anic ri caraj ri Dios, ri' careta'maj we ri canc'utu ruc' ri Dios cape wi, o we xa pa we ri'in quinch'a'tic. 18 Ma china ri xa pa re cach'a'tic, ri' xew caraj cayac uk'ij cuma ri winak. No'j china ri caraj e cayac uk'ij ri takayom lo re, ri' lic katzij ri cutzijoj y na jinta c'ana rak'ubal cu'ano. 19 »¿Na katzij ta neba la' e ri Moisés xya'w che alak ri Tzij Pixab? Na ruc' ta c'u ri', na jinta junok che alak ca'anaw re ronoje ri c'o chupa wa Tzij Pixab. ¿Su'chac ca'aj alak quincamisaj alak? —xcha'. 20 Ec'u tak ri winak xquic'ul uwach: —Lal c'o puk'ab jun itzel uxlabixel. ¿China ri caraj cacamisan e la? —xecha'. 21 Ri Jesús xubi'ij chique: —Ri'in c'o jun c'utubal re ruchuk'ab ri Dios xin'ano, yey onoje ralak lic cacam anima' alak che ma xin'an wa' chupa ri k'ij re uxlanibal. 22 »Pakatzij wi, ri Moisés xuya che alak ri jun takanic re ri retalil re circuncisión tob na e ta rire xjekow lok, ma e xejekow lo re ri kati'-kamam ojertan. Yey ralak cacoj alak ri retalil re circuncisión che junok tob pa ri k'ij re uxlanibal. 23 Ca'an alak wa' ma ri takanic re ri Moisés cutak che ca'ani' ri circuncisión pa ri uwajxak k'ij ralaxibem juna ralco ala. Ca'an c'u alak ri', tob wa' catzak pa ri k'ij re uxlanibal, cha' na capalajij ta alak wa takanic re ri Moisés. ¿Su'be c'u ri' c'o oyowal alak chwij ri'in ruma xincunaj jun achi pa ri k'ij re uxlanibal? 24 »Macoj alak umac junok xa ruma cach'ob alak eta'am alak ri u'anom; ri 'ana alak e ch'obo alak ruc' sakil na'oj puwi ri pakatzij wi u'anom, we c'o umac o na jintaj —xcha'. 25 E c'o jujun chique ri e aj Jerusalem caquitz'onobej: «¿Na e ta achi wa' quetajin che utzucuxic re caquicamisaj? 26 ¿Su'chac c'u ri' caya' luwar che cach'a't chiwachil yey na jinta ne junok cak'aten re? ¿Quicojom chi nawi raj wach re ri tinamit rire e ri Cristo, Rucha'o'n lo ri Dios? 27 Ma ri'oj keta'am chi utz pa cape wi wa'chi; no'j we xc'un ri Cristo, ri' na jinta junok eta'mayom re pa cape wi» quecha'. 28 Ri Jesús cac'utun pa ri Rocho Dios echiri' xuta wa'. Lic co c'u xsiq'uin che ubi'xiquil: —Cabi'ij ralak lic eta'am alak nuwach y lic eta'am alak pa quimpe wi. Pero lic cheta'maj c'u alak wa': Ri'in na in petinak ta xa pa we ri'in, ma intakom lo ruma ri Jun lic ube ronoje tak ri cu'ano. Yey ralak na eta'am ta alak uwach Rire. 29 No'j ri'in weta'am uwach, ma ruc' Rire in petinak wi y e Rire takayom lo we'in —xcha'. 30 Ec'uchiri', raj wach xcaj e ri' caquichap bi ri Jesús; pero na jinta junok x'anaw re, ma c'amaja' copon ruk'ijol. 31 Na ruc' ta c'u ri', chiquixo'l ruq'uiyal winak, lic e q'ui xcubi' quic'u'x ruc' ri Jesús y caquibi'ij: «Chiwach ralak, echiri' cac'un Rucha'o'n lo ri Dios, ¿cu'an cami más c'utubal ri' re ruchuk'ab ri Dios chwa wa cu'an wa'chi?» quecha'. 32 Ri fariseos xquita ri caquibi'ij ri winak puwi ri Jesús. E uwari'che, rique cuc' ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios xequitak bi ri e chajinel re ri Rocho Dios cha' caquichap lo ri Jesús. 33 Xubi'ij c'u ri Jesús: —Ri'in na naj ta chi quinc'oji' uc' alak, ma quintzelej ruc' ri takayom lo we'in. 34 Copon na c'u ri' ri k'ij echiri' quintzucuj alak; pero na quinrik ta alak, ma na copon ta alak pa quine'c'ola wi ri'in —xcha'. 35 Ec'u ri e aj judi'ab xquijek caquitz'onobej chiquiwach: «¿Pa nawi que'ec wi wa'chi yey na que'karika ta ri'oj? ¿Que'ec nawi cuc' ri e aj judi'ab ejekel chiquixo'l ri e aj griegos y que'c'utuna chiquiwach? 36 ¿Sa' que'elawi wa xubi'ij chike: “Quintzucuj alak; pero na quinrik ta alak, ma na copon ta alak pa quine'c'ola wi ri'in”?» quecha'. 37 Che ri q'uisbal re ri nimalaj nimak'ij, ri Jesús xtaq'ui' chiquiwach ri winak y co xsiq'uin che ubi'xiquil: «We c'o junok catzajin uchi', petok y chutija re ri ya' c'o wuc', 38 ma e pacha' cubi'ij Ruch'a'tem ri Dios: Ri cacubi' uc'u'x wuc' ri'in, cu'ana pacha' cajuljut tak lo ac'al re ya' c'aslic pa ranima'» xcha'. 39 Ruc' wa' ri Jesús e cach'a't puwi ri Ruxlabixel ri Dios ri caquic'ul na janipa ri cacubi' quic'u'x ruc'. Yey c'amaja' c'u cac'un ri' ri Ruxlabixel ri Dios ma c'amaja' ne que'ec ri Jesús chila' chicaj pa cak'alajisax wi runimal uchomalil. 40 E c'o c'u jujun chique ri winak, echiri' xquita wa', jewa' caquibi'ij: «Pakatzij wi wa'chi e ri jun k'alajisanel re ri Dios koye'em cac'unic» quecha'. 41 Jujun chic jewa' caquibi'ij: «Wa' wa'chi e ri Cristo, Rucha'o'n lo ri Dios» quecha'. Yey jujun chic jewa' caquibi'ij: «¿Galilea neba cape wi lo ri Cristo? 42 Na Galilea taj, ma tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios, ri Cristo calax lo chiquixo'l ri ratz-uchak' can ri rey David pa ri tinamit Belén, rutinamit ri David» quecha'. 43 Jec'ula' ri' ri winak jachatal quipa ruma junwi tak ri caquich'ob rakan puwi ri Jesús. 44 E c'o ne jujun chique ri winak xcaj caquichap bi ri Jesús, pero na jinta junok x'anaw re. 45 Ri e chajinel re ri Rocho Dios xetzelej pa e c'o wi ri xetakaw lo que, wa' e ri fariseos y ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios, yey rique xquitz'onoj chique raj chajinel: —¿Su'chac na xic'am ta lo ri Jesús? —xecha'. 46 Ri e chajinel jec'uwa' xquic'ul uwach: —¡Na jinta junok jela' ch'a'tinak pacha' cach'a't wa' wa'chi! —xecha'. 47 Ec'u ri fariseos xquibi'ij chique: —¿Xixsocotaj cami ri' ri'ix ruma rire? 48 ¿C'o neba junok chique raj wach re ri tinamit o chique ri fariseos xcubi' uc'u'x ruc' wa' wa'chi? 49 No'j wa winak eteran chirij ri Jesús, lic itzel quiwachlibal ma na caquimaj ta c'ana usuc' ri Tzij Pixab —xecha'. 50 Ec'u ri Nicodemo, ri jun fariseo xopon julaj chak'ab ruc' ri Jesús, jewa' xubi'ij chique: 51 —Cubi'ij ri Tzij ke'oj, na utz taj cak'at tzij puwi junok, we na cata' ta uchi' nabe y we na queta'max ta nabe we c'o juna mac u'anom —xcha'. 52 Xquic'ul c'u uwach ri Nicodemo: —¿Lal cami aj Galilea rilal? Chajilaj la chi utz Ruch'a'tem ri Dios y jela' queta'maj la we c'o juna k'alajisanel elinak lo chiquixo'l raj Galilea —xecha'. 53 Ec'uchiri', chiquijujunal xebec chicocho.

8

1 Ri Jesús xe'ec chwa ri juyub Olivos. 2 Echiri' xsakiric, xtzelej tanchi pa ri Rocho Dios. Conoje ri winak xekib ruc' y Rire xtz'uyi' chiquiwach y xujeko cu'an c'utunic. 3 Ec'uchiri', raj c'utunel re ri tzijpixab y ri fariseos xquic'am lo jun ixok chwach. Wa' wi'xok xquimajo e ri' camacun chirij ri c'ulaniquil ruc' jun achi na rachijil taj. Xquiya c'u chiquinic'ajal conoje ri e c'o chiri' 4 y jewa' xquibi'ij che ri Jesús: —Lal tijonel, wa jun ixok xkamajo lic e ri' camacun chirij ri c'ulaniquil ruc' jun achi na rachijil taj. 5 Yey ri Moisés, chupa ri Tzij Pixab catakan che ca'an pa'baj juna ixok we cu'an wa'. ¿Sa' c'u ri cabi'ij rilal che? —xecha'. 6 Xquibi'ij wa' che ri Jesús xa re c'ambal upa cha' caquicoj umac. Ec'u ri Jesús xch'uqui'ic y ruc' ruwi uk'ab xujek catz'iban chwa rulew. 7 Yey rique lic caquic'ot upa cha' cuc'ul uwach ri tz'onobal. Ec'u ri Jesús xtaq'ui'ic y xubi'ij chique: —We c'o junok che alak cuna'o na jinta c'ana umac, e nabe ri' chuc'aka rabaj che wi'xok —xcha'. 8 Tec'uchiri', xch'uqui' tanchic y ruc' ruwi uk'ab xtz'iban tanchi chwa rulew. 9 Conoje rique echiri' xquita wa' wa xubi'ij, xquina' quib c'o quimac. E uwari'che, pa jujun xebel bi. Nabe xebel bi ri e nimak winak; tec'uchiri', ri e c'ac'al. Echiri' conoje ebelinak chubi, xew ri Jesús y rixok xecanaj can chiri'. 10 Ec'uchiri' xtaq'ui' ri Jesús y xrilo na jinta chi junok chiri', xew chi rixok, xubi'ij c'u che: —Ixok ¿pa e c'o wi ri caquicoj amac? ¿Na jinta junok xuk'at tzij re camic pawi'? —xcha'. 11 Rixok xubi'ij che: —Na jinta junok, Wajawal —xcha'. Ec'uchiri', ri Jesús xubi'ij che: —Jenela' ri'in na cank'at ta tzij re camic pawi'. Jat c'u ri' y matmacun chic —xcha'. 12 Ri Jesús xch'a't tanchi cuc' ri winak, jewa' xubi'ij chique: —In ri K'ijsak che ruwachulew. China c'u ri caterej lo chwij, na cabin ta chi q'uenok pa k'eku'm ma c'o ri K'ijsak ruc' yey wa' e ri cuya c'aslemal —xcha'. 13 Ec'uchiri', ri fariseos xquibi'ij che ri Jesús: —Na jinta uchac ri cabi'ij la, ma xa chi'ibil ib la cabi'ij la sa' ri wach la —xecha'. 14 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Tob in ri quink'alajisan re sa' ri nuwach, ri cambi'ij lic katzij; ma weta'am pa in petinak wi y weta'am pa quin'ec wi. No'j ralak na eta'am ta alak pa in petinak wi y na eta'am tane alak pa quin'ec wi. 15 »Ralak, echiri' cabi'ij alak sa' ri cach'ob alak puwi junok, ca'an alak wa' xa ruc' ri na'oj re ruwachulew. No'j ri'in na je ta la' can'ano. 16 Echiri' c'o cank'alajisaj chirij junok, katzij ri cambi'ij. Ma na xa ta pa we ri'in ri cambi'ij; ma ri nuna'oj ri'in lic junam ruc' runa'oj ri Nukaw, ri xtakaw lo we'in. 17 »Yey chupa ri Tzij Pixab e alak, tz'ibital canok: “We e c'o ca'ib ticawex junam caquijiquiba' uwach ri caquibi'ij, e cacoj que ri'.” 18 Ri cank'alajisaj ri'in chiwibil wib, cajiquibax uwach ruma ri Nukaw, ri takayom lo we'in —xcha'. 19 Xquitz'onoj c'u che: —¿Pa c'u c'o wi ri kaw la? —xecha'. Ri Jesús xuc'ul uwach: —Ralak na eta'am ta alak nuwach ri'in y na eta'am ta alak uwach ri Nukaw; ma we ta eta'am alak nuwach ri'in, jec'ula' ri' eta'am alak uwach ri Nukaw —xcha'. 20 Ri Jesús xubi'ij wa' echiri' cac'utun pa ri Rocho Dios, chiri' pa c'o wi ri caxa re kasa'n. No'j na jinta junok xchapaw bi re, ma c'amaja' copon ruk'ijol. 21 Xubi'ij tanchi ri Jesús chique: —Ri'in quin'ec y ralak quintzucuj c'u alak, pero cacam na c'u alak ri' pa ri mac alak. Ma pa quin'ec wi ri'in, na copon ta ralak chila' —xcha'. 22 Xquibi'ij c'u raj judi'ab chiquiwach: «Laj cucamisaj rib; e uwari'che cubi'ij na utz taj cojopon ri'oj chila' pa que'ec wi rire» xecha'. 23 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —Ralak na alak ta re chila' chicaj, no'j ri'in in petinak chila' chicaj. Ralak alak re ruwachulew, no'j ri'in na in ta re ruwachulew. 24 E uwari'che ximbi'ij cacam na c'u alak ri' pa ri mac alak. Ma we na cacoj ta alak “In Ri'in”, ri' cacam alak pa ri mac alak —xcha'. 25 Ec'uchiri' xquitz'onoj che: —¿Lal china c'u ri' rilal? —xecha'. Ri Jesús xuc'ul uwach: —E ri nubi'im chi lo che alak. 26 Ri'in lic c'o weta'am chi'ij alak re cojobal mac alak y re k'atbal tzij pawi' alak; pero xew cambi'ij chiquiwach conoje ri ticawex sa' ri nutom che ri takayom lo we'in, yey Rire lic katzij janipa ri cubi'ij —xcha'. 27 Ri Jesús e cach'a't puwi Rukaw, pero rique na xquimaj ta usuc' wa'. 28 E uwari'che ri Jesús xubi'ij chique: —Echiri' cayac alak Ralaxel Chiquixo'l Ticawex y caya alak chwa ri cruz, c'a ec'uchiri' queta'maj alak ri': “In Ri'in”. Yey na jinta c'o can'an xa pa we ri'in, ma xew cambi'ij janipa ruc'utum ri Nukaw chwe. 29 Ma ri takayom lo we'in c'o wuc'; ri Nukaw na inuya'om ta can nutuquel, ma ri'in xew can'ano janipa ri caraj Rire —xcha'. 30 Echiri' xubi'ij tak wa' ri Jesús, lic e q'ui ri xquicojo Rire e ri jun k'alajisanel coye'em cac'unic. 31 Ec'uchiri', ri Jesús xubi'ij chique ri e aj judi'ab xquicojo Rire e ri jun k'alajisanel coye'em cac'unic. —We catakej c'u alak janipa wa cambi'ij che alak, ri' pakatzij wi cu'an alak nutijo'n; 32 y jec'ula' queta'maj alak ri K'ijsak, y ri K'ijsak caresaj lo alak puk'ab ri ajaw alak —xcha'. 33 Rique xquic'ul uwach: —Ri'oj oj ralc'o'al can ri Abraham y na oj c'oji'nak ta puk'ab junok. ¿Su'be c'u ri' cabi'ij la chike cojesax lo puk'ab ri kajaw? —xecha'. 34 Ri Jesús xubi'ij chique: —Pakatzij wi cambi'ij che alak: Conoje ri quemacunic, puk'ab ri mac e c'o wi. 35 Juna aj chac pa ja na junam ta uwach ruc' ruc'ajol ri rajaw ja, ma ri aj chac xa ajilam k'ij c'o pa ja; no'j ruc'ajol na jinta utakexic e ralc'o'al rukaw. 36 E uwari'che, we Ruc'ajol ri Dios caresaj lo alak che ri mac c'o wi alak, pakatzij wi c'u ri' caquiritaj lo alak che ri mac. 37 »Ri'in weta'am alak ralc'o'al can ri Abraham; na ruc' ta c'u ri', ca'aj alak quincamisaj alak ma na cac'ul ta alak ri canc'ut che alak. 38 Ri'in e cambi'ij ri uc'utum ri Nukaw chwe, yey ralak e ca'an alak janipa rubi'im ri kaw alak —xcha'. 39 Rique xquic'ul uwach: —Ri kakaw ri'oj e ri Abraham —xecha'. Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —We ta pakatzij wi alak ralc'o'al ri Abraham, e ca'an alak ri' ri xu'an rire. 40 No'j ralak na je ta la' catajin alak che u'anic. Ma tob nubi'im che alak ri K'ijsak uc'utum ri Dios chwe, na ruc' ta c'u ri', ca'aj alak quincamisaj alak. ¡Ri Abraham na je ta la' xu'ano! 41 Ralak e ca'an alak pacha' ri cu'an ri kaw alak —xcha'. Ec'uchiri', xquibi'ij rique che: —Ri'oj na oj ta pacha' ri winak na queta'am taj china ri quikaw; ma xa jun ri Kakaw, e ri Dios —xecha'. 42 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —We ta pakatzij wi e kaw alak ri Dios, ralak lic c'ax quinna' alak ri', ma ri'in ruc' ri Dios in petinak wi yey ri' in c'o chiwach alak. Na in petinak ta c'u xa pa we ri'in, ma e ri Dios takayom lo we'in. 43 »¿Su'be na camaj ta alak usuc' janipa ri cambi'ij che alak? E ruma ri na ca'aj ta alak cata alak ri cambi'ij ri'in. 44 Ri kaw alak e ritzel winak, ma e ca'an alak sa' ri caraj rire. Ritzel winak aj camisanel chwi lo ri jekebal ruwachulew. Yey rire na xtiqui' ta can pa ri K'ijsak, y na jinta ne c'ana K'ijsak ruc'. Echiri' cu'an rak'ubal, e cuk'alajisaj sa' ri c'o pa ranima'; ma xex wi aj rak'ul yey ronoje rak'ubal ruc' rire cape wi. 45 No'j ri'in e cank'alajisaj ri lic katzij, yey ralak na cacoj ta alak. 46 »¿C'o nawi junok che alak curik juna mac chwij? Yey we katzij ri cambi'ij, ¿su'be c'u ri' na cacoj ta alak? 47 E junok ralc'o'al ri Dios, e cuta Ruch'a'tem ri Dios; no'j ralak na alak ta ralc'o'al ri Dios, ma na cata ta alak Ruch'a'tem —xcha'. 48 Ec'uchiri', raj judi'ab xquibi'ij che ri Jesús: —Lic katzij ri xkabi'ij pawi' la: Rilal lal cuq'uil ri aj Samaria y lal c'o puk'ab jun itzel uxlabixel —xecha'. 49 Ec'u ri Jesús xuc'ul uwach chique: —Ri'in na in jinta puk'ab juna itzel uxlabixel; ri can'ano e canyac uk'ij ri Nukaw y ralak cac'ak bi alak nuk'ij. 50 Ri'in na cantzucuj ta yacbal nuk'ij, tob c'o Jun caraj cayaqui' nuk'ij yey puk'ab Rire c'o wi cuk'alajisaj china ri c'o K'ijsak ruc'. 51 Pakatzij wi cambi'ij che alak: China ri cacojow re ri cank'alajisaj ri'in, na cacam taj ma c'o uc'aslemal na jinta utakexic —xcha'. 52 Ec'uchiri', raj judi'ab xquic'ul uwach: —Wo'ora cakajiquiba' uwach, lal c'o puk'ab jun itzel uxlabixel. Ma ri Abraham y ri k'alajisanelab xecamic, yey rilal cabi'ij la: “China cacojow re ri cank'alajisaj, na cacam taj ma c'o uc'aslemal na jinta utakexic.” 53 ¿Lic neba más c'o wach rilal chwa ri kakaw Abraham? Rire xcamic yey tak ri k'alajisanelab xecamic. Chiwach rilal, ¿sa' ri wach la? —xecha'. 54 Ri Jesús xuc'ul uwach: —We canyac nuk'ij ri'in chiwibil wib, ri' na jinta uchac ri yacbal nuk'ij can'ano; no'j c'u ri cayacaw nuk'ij e ri Nukaw, ri cabi'ij alak e Dios alak. 55 Ec'u ralak na eta'am ta alak uwach Rire; no'j ri'in lic weta'am uwach. We ta e la' cambi'ij na weta'am ta uwach, ri' quinelic in aj rak'ul jela' pacha' ralak. No'j ri'in pakatzij wi weta'am uwach Rire yey lic can'an ronoje ri cubi'ij. 56 Ri Abraham, ri mam alak ojertan, lic xqui'cotic echiri' xreta'maj quinc'un che ruwachulew; xril pan ri nuk'ijol y lic xqui'cot che —xcha'. 57 Ec'uchiri', raj judi'ab xquibi'ij che ri Jesús: —C'amaja' ne cincuenta ri junab la, ¿yey cabi'ij la xil la uwach ri Abraham? —xecha'. 58 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Pakatzij wi cambi'ij che alak: Ri'in xex chi in c'o lo wi echiri' c'amaja' ne calax ri Abraham —xcha'. 59 Ec'uchiri', ri winak xquijek caquisic' abaj re caqui'an ri Jesús pa'baj; no'j Rire xewax chiquiwach, e la' xic'ow chiquixo'l y xel bi che ri Rocho Dios.

9

1 Ri Jesús echiri' catajin chi be, xril jun achi ralaxibem potz'. 2 Ec'u rutijo'n xquitz'onoj che: —Lal tijonel, ¿wa jun achi xalaxic potz' ruma nawi quimac ruchu-ukaw o ruma umac rire? —xecha'. 3 Ri Jesús xuc'ul uwach chique: —Na ruma ta umac rire y na ruma tane quimac ruchu-ukaw; wa' e u'anom cha' ruchuk'ab ri Dios cak'alajin ruc' rire. 4 Lic chirajawaxic chwe can'an ruchac ri takayom lo we'in xalok' c'a pak'ij, ma cac'un lo rak'ab echiri' na jinta chi junok utz cachacunic. 5 Xalok' c'u in c'o ri'in wara che wu'wachulew, in ri in K'ijsak che ruwachulew —xcha'. 6 Echiri' ubi'im chi wa', ri Jesús xchuban chwa rulew, xu'an jubik' xok'o'l ruc' ruc'axaj. Tec'uchiri', xusok' che ruwach ri potz'. 7 Ec'uchiri', xubi'ij che: —Jat, ja'ch'aja rawach pa ri ya' re Siloé —xcha'. (Siloé que'elawi “ri Takom lok”.) Ri potz' e xu'ano; xe'ec y xu'ch'aja ruwach. Ec'uchiri' xtzelej lok, catzu'n chic. 8 Ec'u ri ejekel lo chunakaj ri potz' y ri quilom xaki cu'an ulimoxna, jewa' caquibi'ij: «¿Na e ta neba achi wa' catz'uyi' chi' be y cu'an ulimoxna?» quecha'. 9 Jujun chic caquibi'ij: «Katzij, are'» quecha'. Jujun chic caquibi'ij: «Na e ta rire, tob lic e catzu'nic» quecha'. No'j rachi cunutajinak chic, lic cujiquiba' uwach, jewa' cubi'ij: «Katzij, in wa' c'ut» cacha'. 10 Xquitz'onoj c'u che: —¿Cha'ta la' xat-tzu'nic? —xecha che. 11 Rire xuc'ul uwach: —E ri jun achi Jesús ubi', xu'an jubik' xok'o'l, xusok' che ri nuwach y xubi'ij chwe: “Jat pa c'o wi ri ya' re Siloé y ja'ch'aja rawach chupa.” Xin'ec c'u ri', y echiri' xinch'aj ri nuwach, xinjek quintzu'nic —xcha'. 12 Xquitz'onoj c'u che: —¿Pa c'o wi ri' la' la'chi? —xecha che. Rire xuc'ul uwach: —Na weta'am taj pa c'o wi —xcha'. 13 Ec'uchiri' xquic'am bi ri potz' cunutajinak chic chiquiwach ri fariseos; 14 ma e pa jun k'ij re uxlanibal echiri' ri Jesús xu'an xok'o'l y xucunaj ri potz'. 15 Jenela' ri fariseos xquitz'onoj che cha'taj xtzu'nic. Rire xuc'ul uwach chique: —Rachi xusok' xok'o'l che ri nuwach, xinch'aj c'u ri nuwach y wo'ora quintzu'nic —xcha'. 16 Ec'uchiri', jujun chique ri fariseos caquibi'ij chiquiwach: «La' la'chi x'anaw re wa', na ruc' ta ri Dios petinak wi; ma e cu'an ri na ube taj ca'ani' chupa ri k'ij re uxlanibal» quecha'. Jujun chic caquibi'ij: «We rire aj mac, ¿su'anic c'u ri' cu'an wa c'utubal re ruchuk'ab ri Dios?» quecha'. Ruma c'u la', xquijach quipa ri fariseos chiquiwach. 17 Ec'uchiri', xquitz'onoj che rachi cunutajinak chic: —¿Sa' ri cabi'ij ri'at chwi rachi xutzu'nisaj rawach? —xecha'. Rire xuc'ul uwach: —Ri'in cambi'ij e jun k'alajisanel —xcha'. 18 Pero raj judi'ab na xcaj taj caquicojo we rachi xex potz' wi y wo'ora catzu'nic. Ruma wa' xequisiq'uij ruchu-ukaw, 19 y xquitz'onoj c'u chique: —¿E alc'o'al alak wa', ri cabi'ij alak ralaxibem potz'? ¿Cha'taj catzu'n wo'ora? —xecha'. 20 Ruchu-ukaw rachi xquic'ul uwach: —Ri'oj lic keta'am e kalc'o'al wa' y xalaxic potz'. 21 No'j na keta'am taj cha'taj catzu'n wo'ora, y na keta'am ta nenare' china xcunan re. Tz'onoj alak che, ma rire nim chic —xecha'. 22 Ruchu-ukaw rachi xquibi'ij wa' ruma caquixi'ij quib, ma wa aj wach que raj judi'ab qui'anom chi tzij chiquiwach cha' na quec'ul ta chi pa ri sinagoga janipa ri caquijiquiba' uwach ri Jesús e ri Cristo, Rucha'o'n lo ri Dios. 23 E uwari'che ruchu-ukaw rachi xquibi'ij: «Tz'onoj alak che, ma rire nim chic.» 24 Ec'uchiri', raj judi'ab xquitak tanchi usiq'uixic rachi cunutajinak chic y xquibi'ij che: —Wo'ora chajiquiba' uwach chwach ri Dios ri cabi'ij. Ma ri'oj keta'am wa' wa'chi lic aj mac —xecha'. 25 Ec'u rire xubi'ij: —We rire aj mac na weta'am ta c'u ri' ri'in, xew weta'am e ri petinak lok in potz' yey wo'ora quintzu'nic —xcha'. 26 Xquitz'onoj tanchi che: —¿Sa' ri xu'an chawe? ¿Su'anic xutzu'nisaj rawach? —xecha'. 27 Rachi xuc'ul uwach: —Ri'in ya ximbi'ij che alak y na x'aj ta cata alak. ¿Su'chac c'u ri' ca'aj alak cambi'ij tanchic? ¿Ca'aj cami ralak cu'an alak utijo'n? —xcha'. 28 Ec'u rique xquiyajo, jewa' xquibi'ij che: —Ri'at e catakej la' la jun achi, no'j ri'oj e cakatakej rutz'ibam can ri Moisés. 29 Ma ri'oj keta'am ri Dios xch'a't ruc' ri Moisés; no'j la' la jun achi, na keta'am taj pa petinak wi —xecha che. 30 Ec'u rire xubi'ij chique: —¡E la' la lic cacam wanima' ri'in che! Ma ralak na eta'am ta alak pa petinak wi wa'chi, yey rire xutzu'nisaj ri nuwach ri'in. 31 Keta'am c'u chi utz, ri Dios na quebuta ta raj maquib, xew quebuta ri caquilok'oj uk'ij y caqui'an ri rajawal uc'u'x Rire. 32 Chwi lo ri jekebal ruwachulew, na jinta tatajinak wi we c'o junok utzu'nisam juna ticawex potz' chwi ralaxic. 33 We tamaji wa jun achi petinak ruc' ri Dios, ri' na jinta puk'ab cu'an wa' —xcha'. 34 Xquibi'ij c'u che: —Ri'at lic pa mac xatalax wi. ¿Cawaj cami ri' catc'utun chikawach? —xecha che. Chwi c'u ri' la', na xquic'ul ta chi pa ri sinagoga. 35 Ec'u ri Jesús xreta'maj na caquic'ul ta chi pa ri sinagoga rachi cunutajinak. Uwari'che echiri' xuc'ulu, jewa' xubi'ij che: —¿Cubul ac'u'x ri'at ruc' Ralaxel Chiquixo'l Ticawex? —xcha'. 36 Rachi xuc'ul uwach: —Wajawal, bi'ij la chwe china rire cha' cacubi' nuc'u'x ruc' —xcha'. 37 Ri Jesús xubi'ij che: —Awilom chi uwach; ma in ri' ri quinch'a't awuc' —xcha'. 38 Ec'uchiri', rachi xuxucuba' rib chwach y xulok'nimaj uk'ij, jewa' xubi'ij che: —Wajawal, ri'in cacubi' nuc'u'x uc' la —xcha'. 39 Ec'u ri Jesús xubi'ij: —Ri'in in c'uninak che ruwachulew cha' wuma ri'in cak'alajinic china ri caquic'ul ri K'ijsak y china ri na caquic'ul taj. In c'uninak c'u ri' cha' e ri na quetzu'n taj, cajakataj ri quiwach y jela' caquil ri K'ijsak; yey ec'u ri “quetzu'nic”, cach'ukutaj ri quiwach y na caquil ta ri K'ijsak —xcha'. 40 Jujun c'u chique ri fariseos, ri e c'o pan chunakaj ri Jesús, echiri' xquita wa', xquitz'onoj che: —¿E cami que'elawi ri' oj potz' ri'oj? —xecha'. 41 Ri Jesús xuc'ul uwach: —We ta caya ib alak chupa na quil ta alak ri K'ijsak, na jinta mac alak ri'. No'j ruma ri cabi'ij alak quil alak chi utz ri K'ijsak, e cacanaj c'u alak ri' chupa ri mac alak —xcha'.

10

1 Ri Jesús xubi'ij: «Pakatzij wi cambi'ij che alak: China ri na coc tubi che ruchi' ri coral que ri bexex yey xa tob c'u pa coc wubi, ri' elek'om y e querelek'aj bi ri bexex. 2 No'j c'u ri coc bi che ruchi' ri coral, ri' e chajinel que ri bexex. 3 Ec'u rire echiri' copon chwach ruchi' ri coral, ri chajinel c'o che ruchi' coral, cujakala' lo che. Yey tak ri bexex queta'am ruch'awibal ri chajinel que, ma rire quebusiq'uij ruc' ri quibi' chiquijujunal y queberesaj bi pa ri coral. 4 Echiri' eresam chubi conoje rubexex pa ri coral, canabej bi chiquiwach y conoje rubexex queterej bi chirij ma queta'am ruch'awibal. 5 No'j tak ri bexex na queterej tubi chirij junok we na queta'am ta uwach; ri caqui'ano e quebanimaj chwach ma na queta'am ta ruch'awibal» xcha'. 6 Ri Jesús xubi'ij wa jun c'ambal na'oj chique, pero rique na xquimaj ta usuc' sa' ri caraj cubi'ij chique. 7 Ec'uchiri', xubi'ij ri Jesús: «Pakatzij wi cambi'ij che alak: In ri in uchi' ri coral pa queboc wi ri bexex. 8 Conoje ri xec'un nabe chinuwach ri'in e elek'omab y xa e quequelek'aj bi ri bexex; pero ri bexex na xequicajmaj ta rique. 9 »In ri in uchi' ri coral que ri bexex. China ri coc bi wuma ri'in, ri' cacolobetajic y cachajix chi utz pacha' ri bexex queboquisax chak'ab pa ri coral y quebesax bi pak'ij re quebe'wo'k pa chomilaj q'uim. 10 Juna elek'om xew cac'unic re cu'an elek', cu'an camic y cusach uwach ronoje. No'j ri'in in c'uninak re canya c'aslemal che alak yey wa' e jun chomilaj c'aslemal na jinta chi uq'uisic. 11 »In ri in utzilaj chajinel que bexex. Juna utzilaj chajinel que bexex cuya ranima' cacam cuma rubexex. 12 No'j juna mocom cachacun xa ruma catojic. Echiri' carilo cac'un lo rutiw, canimajic y quebuya can ri bexex; ma na e ta chajinel que y na e tane cajaw. E uwari'che cuya luwar che rutiw quebuchap ri bexex y quebuquicherisaj bi. 13 Wa mocom canimajic ma na coc ta il chique ri bexex, xew e coc il che ri cuch'aco. 14 »In ri in utzilaj chajinel que bexex, ma ri'in weta'am quiwach ri nubexex y rique queta'am nuwach ri'in. 15 Jela' pacha' ri Nukaw reta'am nuwach ri'in, jec'ula' ri'in weta'am uwach Rire; yey canya wanima' quincam cuma ri nubexex. 16 »E c'o jujun chic nubexex na e ta cuq'uil wa e c'o pa wa coral. Lic chirajawaxic wi quebe'nuc'ama' lok. We xebenusiq'uij, caquicoj nutzij y jela' quebu'ana xa jun pa ri coral y xa jun ri chajinel que. 17 »Ruma c'u la', ri Nukaw c'ax quinuna'o, ma ri'in canya ri nuc'aslem pa camic yey canc'am tanchi wa' echiri' quinc'astaj lo chiquixo'l ri ecaminak. 18 Na ya'tal ta puk'ab junok caresaj ri nuc'aslem we na in ta quinya'w re che. Panuk'ab ri'in c'o wi canya wib pa camic y panuk'ab c'o wi quinc'astaj lo chiquixo'l ri ecaminak. Yey wa' e ri Nukaw ya'yom panuk'ab» xcha'. 19 Echiri' raj judi'ab xquita wa ch'a'tem, xquijach tanchi quipa chiquiwach, ma e c'o ri xecojow re y e c'o ri na xecojow taj. 20 E q'ui chique jewa' caquibi'ij: «La' c'o puk'ab juna itzel uxlabixel y ch'u'jerinak. ¿Su'chac cata alak re?» quecha'. 21 No'j c'o jujun chic jewa' caquibi'ij: «Na jinta junok jela' cach'a'tic we c'o puk'ab juna itzel uxlabixel. ¿C'o neba juna itzel uxlabixel quebutzu'nisaj ri e potz'?» quecha'. 22 Chupa c'u ruk'ijol echiri' c'ax tew y c'o jab, e ri' catajin ri nimak'ij re ri Rocho Dios chila' Jerusalem. 23 Y ri Jesús cabin che ri Rocho Dios pa ri luwar cabi'x che “Ruchi' Ja re Salomón” 24 Ec'u raj judi'ab xquisut rij ri Jesús y jewa' xquibi'ij che: —¿Jampa xaki e wa' na cak'alajisaj ta la chikawach sa' ri wach la? We lal c'u Rucha'o'n lo ri Dios, asu bi'ij la chike —xecha'. 25 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Nubi'im chi che alak, yey na cacoj ta alak. Ronoje tak ri chac can'ano, e ri Nukaw intakayom che can'ano. Ruc' tak c'u wa can'ano, cak'alajinic in china ri'in. 26 No'j ralak na cacoj ta alak, ma na alak ta cuq'uil ri nubexex, jela' pacha' ri nubi'im chi lo che alak. 27 Tak ri nubexex queta'am chi ri nuch'awibal; yey ri'in weta'am quiwach y rique eteran chwij. 28 Ri'in canya quic'aslemal na jinta utakexic cha' jela' na casach ta c'ana quiwach y na jinta ne junok queberesaj panuk'ab. 29 Yey e ri Nukaw ri xeya'w que panuk'ab, y Rire más c'o uwach chiquiwa conoje. Ruma c'u ri', na jinta junok queberesaj puk'ab Rire. 30 Ma ri Nukaw y ri'in xa oj jun —xcha'. 31 Julaj chic raj judi'ab xquic'am abaj paquik'ab re caqui'an ri Jesús pa'baj. 32 Pero Rire xubi'ij chique: —Lic q'ui ri utzilaj chac nu'anom chiwach alak ruc' ruchuk'ab ri Nukaw. ¿Ruma pachique che tak wa nu'anom quin'an alak pa'baj? —xcha'. 33 Raj judi'ab xquic'ul uwach: —Na caka'an ta la pa'baj ruma ri utz 'anom la; e ruma macuninak la chirij ri Dios ruc' ri ch'a'tem la. Ma rilal xa lal jun achi y ca'an Dios che ib la —xecha'. 34 Ec'uchiri', ri Jesús xubi'ij chique: —Jewa' tz'ibital can chupa ri Tzij Pixab c'o uc' alak: “Ximbi'ij: Ri'ix ix dios.” 35 Ri Dios xubi'ij c'u “dios” chique ri xquic'ul Ruch'a'tem, yey Ruch'a'tem na cajalc'atitaj taj. 36 ¿Su'anic c'u ri' cabi'ij alak chwe in macuninak xa ruma ri ximbi'ij in Uc'ajol ri Dios? ma ri Dios xinucha' lo ri'in yey xinutak lo che ruwachulew. 37 »We na e ta can'an ruchac ri Nukaw, utz c'u ri' we na cacoj ta alak ri cambi'ij. 38 No'j we e can'an ruchac ri Nukaw, cojo c'u alak ri' in china ri'in ruma tak ri can'ano, na xa ta ruma ri cambi'ij. Y jela' queta'maj alak y cacoj alak ri': Ri Nukaw wuc' ri'in y ri'in ruc' Rire, xa oj jun —xcha'. 39 Ec'u raj judi'ab xcaj tanchic caquichapo, pero na xquichap taj ma ri Jesús xel bi chiquixo'l. 40 Y xuk'axuj c'u ri nimaya' Jordán pa xuya wi bautismo ri Juan y xcanaj can chila'. 41 Uq'uiyal winak xebopon ruc'; xe'quila' y jewa' caquibi'ij: «Ri Juan na xu'an ta juna c'utubal re ruchuk'ab ri Dios chikawach; na ruc' ta c'u ri', ronoje ri xubi'ij can chwi wa' wa'chi, lic katzij» quecha'. 42 Y lic e q'ui ri xcubi' quic'u'x ruc' ri Jesús chila'.

11

1 C'o c'u jun achi yewa', Lázaro rubi'. Rire aj Betania, y chila' ejekel wi ri ranab María y Marta. 2 Wa' wa María e ri xuk'ej cunabal lic qui' ruxlab che ri rakan ri Jesús y xuchakisaj ruc' ruwi'. 3 Ec'u ri queb ixokib quichak' quib jewa' xquitak ubi'xiquil che ri Jesús: «Kajawal, ri jun lic c'ax cana' la, lic yewa'.» 4 Echiri' ri Jesús xuta wa', jewa' xubi'ij: «Wa' wa yabil na re ta camic, ma re yacbal uk'ij ri Dios y re yacbal uk'ij Ruc'ajol ri Dios» xcha'. 5 Ec'u ri Jesús lic c'ax quebuna' ri oxib quichak' quib: Ri Marta, ri María y ri Lázaro. 6 Na ruc' ta c'u ri', echiri' xuto yewa' ri Lázaro, c'a xcanaj chi can queb k'ij pa ri luwar pa c'o wi. 7 Tec'uchiri', xubi'ij chique rutijo'n: —Jo' tanchi Judea —xcha'. 8 Ec'u rutijo'n xquibi'ij che: —Lal tijonel, ¿na c'ac' ta neba la' raj judi'ab ya laj xquicamisaj la pa'baj? Na ruc' ta c'u ri', ¿wo'ora que'ec tanchi la chila'? —xecha'. 9 Ri Jesús xubi'ij chique: —¿Na katzij ta neba la' cablajuj ora c'o che ri jun k'ij? Yey e junok cabin pak'ij na cuchik ta ri rakan, ma caril rube ruma ri k'ijsak re ruwachulew. 10 No'j we junok cabin chak'ab, ri' cuchik ri rakan ma pa k'eku'm c'o wi —xcha'. 11 Tec'uchiri', xubi'ij chique: —E ri kamigo Lázaro, cawaric. Quin'ec c'u che uc'osoxic —xcha'. 12 Xquibi'ij c'u rutijo'n che: —Kajawal, utz we cawaric, ma ri' e c'utubal re cutzir uwach —xecha'. 13 Ri xquich'ob rique e xa cuxlan ri Lázaro; no'j ri Jesús e cach'a't puwi rucamic ri Lázaro. 14 E uwari'che ri Jesús xuk'alajisaj chique: —Ri Lázaro caminak chic. 15 Yey iwuma c'u ri'ix, lic quinqui'cotic ri na in jinta chila' ruc' echiri' xcamic, ma jela' canimar ri cubulibal ic'u'x wuc'. Wo'ora jo', je'kila' —xcha'. 16 Ec'uchiri', ri Tomás ri cabi'x “Yo'x” che, xubi'ij chique ri jujun chic rachbi'il: —Coj'ec ri' cha' jela' cojcam junam ruc' ri Jesús —xcha'. 17 Cajib k'ij chi lo ri' mukutal ri Lázaro echiri' ri Jesús xopon Betania. 18 Wa' xa chunakaj Jerusalem c'o wi, laj oxib kilómetro c'o wi lo che. 19 E q'ui chique raj judi'ab e petinak cuc' ri María y ri Marta re co'lquibochi'ij quic'u'x ruma rucamic ri quixibal. 20 Ec'uchiri' ri Marta xuto catajin roponic ri Jesús, xel bi che uc'ulic; no'j ri María xcanaj can chwa ja. 21 Ec'u ri Marta xubi'ij che ri Jesús: —Wajawal, we ta e la' c'o la wara, na cacam ta ri' ri nuxibal. 22 Na ruc' ta c'u ri', lic weta'am, tob ne c'a e wa', ri Dios cuya che'la ronoje ri catz'onoj la che —xcha'. 23 Ri Jesús xubi'ij che: —Raxibal cac'astaj lo chiquixo'l ri ecaminak —xcha'. 24 Ri Marta xubi'ij che: —Katzij, ri'in weta'am cac'astaj lo che ri q'uisbal k'ij re ruwachulew echiri' quec'astaj lo conoje ri ecaminak —xcha'. 25 Ri Jesús xubi'ij che: —E ri'in ri quinc'astajisan lo que ri ecaminak yey e ri'in ri quinya'w c'aslemal. China c'u ri cacubi' uc'u'x wuc', tob cacamic, cac'astajic. 26 Yey conoje ri e c'aslic y cacubi' quic'u'x wuc', na quecam taj ma c'o quic'aslemal na jinta utakexic ruc' ri Dios. ¿Cacoj ri'at wa'? —xcha'. 27 Ri Marta xuc'ul uwach: —Cancojo, Wajawal, ma ri'in nucojom rilal lal ri Cristo, Ruc'ajol ri Dios, ri bi'tisim lok cac'un che ruwachulew —xcha'. 28 Echiri' ri Marta xuq'uis ubi'xic wa', xe'ec che usiq'uixic ruchak' María y xew che rire xubi'ij: —Ri Kajawal c'o wara y catusiq'uij —xcha'. 29 Xew xuta wa' ri María, na jampatana xyactaj bi y xe'rila ri Jesús. 30 Ri Jesús c'amaja' ne coc pa ri tinamit, ma c'a c'o pa ri luwar pa xc'ul wi ruma ri Marta. 31 Ec'u raj judi'ab e c'o ruc' ri María re caquibochi'ij uc'u'x, xquilo echiri' na jampatana xyactajic y canic xel bi. Rique xeterej c'u bi chirij, ma e chiquiwach rique e ri' que'ec chwa ri mukubal cha' que'rok'ej ruxibal. 32 Echiri' ri María xopon pa c'o wi ri Jesús, xew xril uwach, xuxuc rib chwach, y jewa' xubi'ij che: —Wajawal, we ta e la' lal c'o la wara, na cacam ta ri' ri nuxibal —xcha'. 33 Ri Jesús echiri' xrilo lic quebok' ri María y raj judi'ab eteran lo chirij, lic xoc chuc'u'x y xuchap bis. 34 Xubi'ij c'u chique: —¿Pa ximuk wi? —xcha'. Rique xquibi'ij: —Kajawal, peta la y chilape la —xecha'. 35 Ec'u ri Jesús xok'ic. 36 Xquibi'ij c'u raj judi'ab: —¡Chilape alak, lic c'ax cuna'o! —xecha'. 37 E c'o jujun chique raj judi'ab xquibi'ij: —Wa wa'chi e xtzu'nisan re ri jun potz'. ¿Su'be c'u ri' na jinta xu'ano cha' na cacam ta ri Lázaro? —xecha'. 38 Ri Jesús lic xoc tanchi bis chuc'u'x, xkib chwa ri mukubal. Wa' jun jul worotal pa'baj y tz'apal uchi' ruc' jun abaj. 39 Ec'u ri Jesús xubi'ij: —Chiwesaj la'baj —xcha'. Yey ri Marta, ri ranab can ri caminak, xubi'ij che: —Wajawal, la' lic chu chic, ma e ucaj k'ij wa' mukutalic —xcha'. 40 Ri Jesús xubi'ij che: —¿Na nubi'im ta neba chawe, we cacubi' ac'u'x wuc', cawil runimal uwach uk'ij ri Dios? —xcha'. 41 Ewi xquesaj rabaj c'o chuchi' ri mukubal. Ec'uchiri', ri Jesús xtzu'n chicaj y xubi'ij: —Lal Nukaw, maltiox co che'la ma intom chi la. 42 Ri'in weta'am lic xaki quinta la, pero cambi'ij c'u wa' cuma wu'q'uiyal ticawex e c'o wara, cha' rique caquicojo lal takayom lo we —xcha'. 43 Echiri' xuq'uis ubi'xiquil wa', lic co xsiq'uin che ubi'xiquil: —¡Lázaro, chatelulok! —xcha'. 44 Ewi ri Lázaro xel lok, bolk'otim ri rakan y ruk'ab pa c'ul yey rupalaj ch'ukutal ruc' jun c'ul. Ruma c'u la', ri Jesús xubi'ij chique: —Chiquira ri c'ul c'o che cha' utz que'ec —xcha'. 45 E q'ui c'u chique raj judi'ab, ri e petinak che ubochi'ixic uc'u'x ri María, echiri' xquil ri xu'an ri Jesús, xquicuba' quic'u'x ruc'. 46 No'j e c'o jujun chique xebec cuc' ri fariseos, y xe'quitzijoj chique ri xu'an ri Jesús. 47 Ec'u ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios y ri fariseos xquimol quib cuc' jujun chic chique ri e aj k'atal tzij y jewa' xquibi'ij: —¿Sa' ri caka'ano? Ma wa'chi lic uq'uiyal c'utubal re ruchuk'ab cu'ano. 48 We na cakak'atej taj, conoje cacubi' quic'u'x ruc' y quec'un c'u lo ri' raj wach re Roma cha' co'lquiwulij wa Luwar pa cakalok'nimaj wi ri Dios y wa katinamit —xecha'. 49 Ec'uchiri' ri Caifás, ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios che la' la junab, jewa' xubi'ij chique: —Ralak na jinta eta'am alak. 50 Na cach'ob ta alak rakan chi utz, ma e más utz we xa jun chi achi cacam puc'axel ri tinamit chwa ri casach quiwach conoje ri katinamit —xcha'. 51 Ri Caifás na xa ta pa re rire xubi'ij wa'. Ma ruma e cajawal raj chacunel pa Rocho Dios che la' la junab, ri Dios xuya che cuk'alajisaj e cacam ri Jesús paquic'axel conoje ri tinamit e aj judi'ab. 52 Y na xew ta cuma ri tinamit Israel xcam ri Jesús, ma xcamic cha' cu'an xa jun chique conoje ri e ralc'o'al ri Dios equicherinak bi che ruwachulew. 53 Ec'u raj judi'ab chwi la' la k'ij wi xqui'an tzij chiquiwach cha' caquicamisaj ri Jesús. 54 Ruma c'u wa', ri Jesús na xbin ta chi chiquixo'l chiwachil. Ewi xel bi pa ri luwar re Judea y xe'ec chunakaj ri luwar catz'intz'otic, pa jun tinamit Efraín rubi'. Chiri' xcanaj can wi junam cuc' rutijo'n. 55 Xa nakaj chi c'o wi lo ri Pascua, wa' e quinimak'ij raj judi'ab. Uq'uiyal winak re tak ri tinamit xepaki' Jerusalem re caqui'an ri quijosk'iquil chwach ri Dios, cha' jela' takal chique caqui'an ri nimak'ij Pascua. 56 E tak c'u ri winak quetajin che utzucuxic ri Jesús, yey echiri' e c'o pa ri Rocho Dios, caquitz'onobej chiquiwach: «¿Sa' nawi quich'ob ri'ix? ¿Cac'un nawi pa wa nimak'ij?» quecha'. 57 Yey ri fariseos cuc' ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios etakaninak che we c'o junok careta'maj pa c'o wi ri Jesús, chubi'ij cha' que'quichapa ulok.

12

1 Wakib k'ij chi c'u ri' che ri nimak'ij Pascua, ri Jesús xe'ec Betania pa jekel wi ri Lázaro, ri jun xuc'astajisaj lo che ri camic. 2 Chiri' xqui'an wi jun wa'im re yacbal uk'ij ri Jesús. Ec'u ri Marta e caniman ri wa'im y ri Lázaro e jun chique ri etz'ul chwa ri mexa ruc' ri Jesús. 3 Ec'u ri María xuc'am lo jun libra re sakil nardo, wa' e jun cunabal lic qui' ruxlab y lic q'ui rajil. Xuk'ej c'u ri' che ri rakan ri Jesús; tec'uchiri', xuchakisaj ruc' ruwi'. Ronoje c'u rupa ja lic xmuyuy che ri ruxlab wa cunabal. 4 C'o c'u chiri' ri Judas aj Iscariot, jun chique rutijo'n ri Jesús. (E ri cac'ayin re ri Jesús). Rire xubi'ij: 5 —¿Su'be na xc'ayix ta wa' wa cunabal chi oxib ciento denarios cha' ruc' ri rajil queto' ri niba'ib? —xcha'. 6 Ri Judas xubi'ij wa' na e ta ruma caraj quebuto' ri niba'ib, ma e ruma rire elek'om. Yey puk'ab c'o wi ri bolxa pa c'olotal wi ri puak que rutako'n ri Jesús y c'o ne caresaj che. 7 Ec'u ri Jesús xubi'ij che ri Judas: —Match'a't chirij wi'xok, ma wa cunabal xex chi uc'olom re pan ruk'ijol ri mukubal we. 8 Ma tak ri niba'ib ronoje k'ij e c'o iwuc', no'j ri'in na xaki ta in c'o iwuc' —xcha'. 9 E q'ui chique raj judi'ab xqueta'maj c'o ri Jesús chila' Betania. Xebec c'u che rilic, na xew ta ruma cacaj que'quila ri Jesús, ma cacaj que'quila ri Lázaro, ri jun xuc'astajisaj lo chiquixo'l ri ecaminak. 10 Ruma c'u ri', ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios xqui'an tzij chiquiwach cha' caquicamisaj ri Lázaro; 11 ma ruma rire, e q'ui chique raj judi'ab xquesaj bi quib cuc' y e xcubi' quic'u'x ruc' ri Jesús. 12 E q'ui ri winak eboponinak Jerusalem ruma ri nimak'ij Pascua. Chuca'm k'ij c'u ri' xqueta'maj copon ri Jesús pa ri tinamit. 13 Xquik'at c'u uxak palma y xebel bi che uc'ulic. Ec'uchiri', xquijeko lic quesiq'uinic, jewa' caquibi'ij: «¡Kayaca uk'ij! ¡Nim uk'ij ri jun petinak chupa rubi' ri Dios Kajawxel! ¡Rire e ri Rey re Israel!» quecha'. 14 Ri Jesús urikom lo jun k'apoj buru y ucojom lok, pacha' tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios: 15 Mixi'ij iwib ri ix aj Sion. Chiwilape', ri Rey iwe'ix cac'unic, ucojom lo jun k'apoj buru cacha'. 16 Echiri' xu'an tak wa', rutijo'n na xquimaj ta usuc'; c'a e xquimaj usuc' echiri' lic xyac uk'ij ri Jesús chiquiwach ruma ruc'astajibal. C'a ec'uchiri' xc'un chiquic'u'x, e janipa ri x'ani' che, ronoje wa' tz'ibital can pa Ruch'a'tem ri Dios. 17 E tak ri e c'o ruc' ri Jesús echiri' Rire xusiq'uij pan ri Lázaro chupa ri mukubal y xuc'astajisaj lo chiquixo'l ri ecaminak, quetajin che utzijoxic ri xquilo. 18 Ruma wa', uq'uiyal winak xebel lo che uc'ulic ri Jesús, ma xquita ri catzijox puwi wa c'utubal re ruchuk'ab. 19 Ec'uchiri', ri fariseos xquibi'ij chiquiwach: «Quiwil c'u la', lic na jinta cutikoj sa' ri ka'anom chirij ri Jesús, ma ¡chiwilape'! conoje ri winak eteran chirij» xecha'. 20 E c'o jujun na e ta aj Israel chiquixo'l ri winak eboponinak Jerusalem re que'quilok'nimaj uk'ij ri Dios pa ri nimak'ij Pascua. 21 Wa' xekib ruc' ri Felipe, ri aj Betsaida, jun luwar re Galilea. Lic c'ut xebelaj che, jewa' xquibi'ij: —Ma'an co la ri', chojto'o la, ma ri'oj cakaj cakil uwach ri Jesús —xecha'. 22 Ri Felipe xe'ec y xutzijoj wa' che ri Andrés. Tec'uchiri' xebec junam, xe'quitzijoj che ri Jesús. 23 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —Xopon c'u ruk'ijol ri yacbal uk'ij Ralaxel Chiquixo'l Ticawex. 24 Pakatzij wi cambi'ij chiwe: E juna ija' re trigo echiri' catzak pulew, camukic y cacamic. Yey we na jela' ta cu'ano, cacanaj can utuquel xew ija'. No'j we rija' catzak pulew, ri' lic cawachinic y jec'uri'la' caq'uiyar uwach. 25 Jec'uri'la', china ri lic coc il che ruc'aslem che ruwachulew, ri' e cujam ri c'aslemal chila' chicaj; no'j china ri na coc ta il che ruc'aslem wara che ruwachulew, ri' na cujam ta c'u ri chomilaj uc'aslemal na jinta utakexic chila' chicaj. 26 »China ri caraj cachacun pa ri nuchac, chirajawaxic ri' caterej lo chwij. Jec'ula' tob pa quinc'oji' wi ri'in, chiri' cac'oji' wi ri waj chac. China c'u ri ca'anaw ri nuchac, ri' cayac uk'ij ruma ri Nukaw. 27 »Wo'ora lic paxinak nuc'u'x. ¿Sa' nawi ri cambi'ij? ¿Utz nawi jewa' cambi'ij: “Nukaw, chincolobej la che wa canc'ulumaj wo'ora”? ¡Na utz taj! Ma ruma ne wa' in petinak. 28 Xew cambi'ij: “Nukaw, nimarisaj uk'ij ri bi' la” —xcha'. Ec'uchiri', xch'aw lo Jun chila' chicaj, jewa' xubi'ij: —Nunimarisam chic, y e wa' cannimarisaj tanchic —xcha'. 29 Ri winak e c'o chiri' xquita wa' y xquibi'ij: «La' uch'awibal jab.» Yey jujun chic xquibi'ij: «Jun ángel xch'aw lo che» xecha'. 30 Ec'u ri Jesús xubi'ij chique: —Na wuma ta ri'in xtataj wa jun kulaj, ma e uma ralak. 31 Yey wo'ora cak'at tzij paquiwi ri winak re ruwachulew y quesax na c'u bi ritzel winak, ri jun catakan che ruwachulew. 32 Echiri' quinyaqui' na lo chicaj, can'an chique ri ticawex che ronoje ruwachulew cha' lic cacha quic'u'x che quepe wuc' —xcha'. 33 Ruc' wa' e xuk'alajisaj sa' rucamic. 34 Ri winak xquic'ul uwach: —Ruma Rutzij Upixab ri Dios ri'oj keta'am: Rucha'o'n lo ri Dios na jinta utakexic ruc'aslemal. ¿Cha'ta c'u ri' cabi'ij la Ralaxel Chiquixo'l Ticawex cayaqui' che ruwachulew? ¿China c'u ri' “Ralaxel Chiquixo'l Ticawex” cabi'ij la? —xecha'. 35 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Na naj ta chi c'o ri K'ijsak chixo'l alak. Bina c'u alak pa ri K'ijsak xalok' c'a c'o uc' alak, cha' ri k'eku'm na cumaj ta alak xakic'ate't. Ma china ri cabin pa k'eku'm, na reta'am taj pa que'ec wi. 36 Cojo alak ri K'ijsak xalok' c'a c'o uc' alak, cha' jela' cu'an alak re ri K'ijsak —xcha'. Echiri' xuq'uis ubi'xic wa' ri Jesús, xel bi chiquixo'l y xe'ec pa jun luwar pa na carikitaj ta wi cuma rique. 37 E c'o ri na xcubi' ta quic'u'x ruc' ri Jesús, tob Rire xu'an uq'uiyal c'utubal re ruchuk'ab ri Dios chiquiwach. 38 Jec'ula' e xu'ana pacha' rutz'ibam can ri k'alajisanel Isaías echiri' xubi'ij: Kajawal, ¿china ecojoyom re ri katzijom chic? yey ¿China tak chiquiwach c'utum wi ri chuk'ab la, Lal Dios Kajawxel? xcha'. 39 E uwari'che na xcubi' ta quic'u'x ruc' ri Jesús ma e xu'ana pacha' rutz'ibam can ri Isaías puwi ri xuk'alajisaj ri Dios che, echiri' xubi'ij: 40 Wa tinamit u'anom pacha' potz' ri quiwach y u'anom co ri canima'; jec'ula' na jinta c'o caquilo, na jinta c'o caquimaj usuc' y na caquitzelej tane quitzij chinuwach cha' jela' quebenucunaj 41 Ri k'alajisanel Isaías xutz'ibaj wa' ma xril pan runimal uchomal ri Jesús y lic c'o xuk'alajisaj chwi Rire. 42 Na ruc' ta c'u ri', e q'ui xecojow re ri Jesús, jujun ne chique e aj wach re ri tinamit. Pero na xquik'alajisaj ta wa' chiquiwach ri cachbi'il ruma caquixi'ij quib chiquiwach ri fariseos. Ma we xeta'maxic, na quec'ul ta chi pa ri sinagoga. 43 E xqui'an wa' ma e más cuc'ul quic'u'x ri yacbal quik'ij caqui'an ri winak, chwa ri yacbal quik'ij cu'an ri Dios. 44 Ri Jesús co xsiq'uin che ubi'xiquil: «China ri cacubi' uc'u'x wuc', na xew ta cacubi' uc'u'x wuc' ri'in, ma e cacubi' uc'u'x ruc' ri Jun takayom lo we. 45 China ri quilow we ri'in, e junam ruc' caril ri Jun takayom lo we. 46 »In ri in K'ijsak in c'uninak che ruwachulew cha' china ri cacubi' uc'u'x wuc' ri'in, na cac'oji' ta pa k'eku'm. 47 No'j we c'o junok xuta ri nuch'a'tem yey na cu'an ta ri cambi'ij, na in ta ri quink'ataw tzij puwi'. Ma in c'uninak che ruwachulew na re ta cank'at tzij paquiwi ri ticawex; e in c'uninak re quebenucolobej conoje ri ticawex. 48 »Yey china ri cuc'ak bi nuk'ij y na cucoj ta ri nuch'a'tem, c'o ri cak'ataw tzij puwi'. Wa' e ri ch'a'tem nubi'im, ri cak'ataw tzij puwi' che ruq'uisbal k'ij. 49 Ma na xa ta pa we ri'in quinch'a'tic; ri Nukaw ri takayom lo we, e intakayom lo che ronoje sa' ri cambi'ij y ri canc'utu. 50 Ri'in weta'am e rutakanic ri Nukaw cuc'am lo c'aslemal na jinta utakexic. Jec'ula', ronoje ri cambi'ij ri'in, e inutakom lo ri' ri Nukaw che ubi'xiquil» xcha'.

13

1 Xa nakaj chi c'o wi lo ruk'ijol ri nimak'ij Pascua yey ri Jesús reta'am ya copon ruk'ijol echiri' cuya can ruwachulew y que'ec ruc' Rukaw chila' chicaj. Ec'u Rire lic c'ax ebuna'om rutijo'n e c'o ruc' wara che ruwachulew; yey janipa k'ij xc'oji' cuc', e la' lic c'ax xebuna'o. 2 Xopon c'u rubenebal k'ij echiri' ri Jesús cuc' rutijo'n e ri' quewa'ic. Jun c'u chique e ri Judas aj Iscariot ruc'ajol ri Simón. Yey cojom chi pa ranima' ruma ritzel winak cuc'ayij ri Jesús. 3 Ec'u ri Jesús reta'am ya'tal ronoje puk'ab ruma Rukaw, yey Rire petinak ruc' ri Dios y ruc' ri Dios catzelej wi. 4 Na ruc' ta c'u ri', ri Jesús xyactajic, xresaj ruk'u' uripom chirij, xuc'am jun twayo puk'ab y xuxim chupa. 5 Tec'uchiri' xuk'ej ya' pa jun c'olibal, xujek uch'ajic ri cakan rutijo'n y cuchakisaj ruc' ri twayo uximom chupa. 6 Echiri' cujek uch'ajic ri rakan ri Pedro, rire jewa' xubi'ij che ri Jesús: —Wajawal, ¿cach'aj cami la ri' ri wakan? —xcha'. 7 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Wo'ora na camaj ta usuc' sa' wa quintajin che u'anic; c'ate na c'u ri' camaj usuc' —xcha'. 8 Ec'u ri Pedro xubi'ij che: —Ri'in na canya ta c'ana luwar che'la cach'aj la ri wakan —xcha'. Ri Jesús xubi'ij che: —We na canch'aj ta la' wakan, ri' na jinta chi awe wuc' ri'in —xcha'. 9 Xubi'ij c'u ri Pedro che: —We e ri', Wajawal, na xew tane ri wakan cach'aj la; ch'aja ne la ri' ri nuk'ab y ri nujolom —xcha'. 10 Ri Jesús jewa' xubi'ij che: —E junok c'ac' atininak, xew cajawaxic cach'aji' ri rakan, ma ronoje rucuerpo ch'ajtal chic. Jec'ula' ri'ix chwach ri Dios ix chi ch'ajtalic, tob na iwonoje taj —xcha'. 11 Ri Jesús reta'am chic china ri cac'ayin re; e uwari'che xubi'ij: “Na iwonoje taj ix ch'ajtalic.” 12 Echiri' xuq'uis uch'ajic ri cakan rutijo'n, xurip tanchi ruk'u' chirij, xtz'uyi' tanchi chwa ri mexa y xutz'onoj chique: —¿Quimaj usuc' sa' que'elawi wa xin'an chiwe? 13 Ri'ix quibi'ij chwe: “Tijonel” y “Kajawal” y katzij ri quibi'ij, ma lic e u'anom ri'. 14 We in c'u Itijonel ri' yey in Iwajawal y xinch'aj c'u li'wakan, jec'ula' ri' chi'ana ri'ix; chich'aja c'u li'wakan chiwach ri'ix chiwibil iwib. 15 Ri'in xin'an wa' re c'utubal chiwach, cha' ri'ix jela' qui'ano pacha' ri xin'an ri'in. 16 Pakatzij wi cambi'ij chiwe: Na jinta juna aj chac más c'o uwach chwa ri rajaw, yey na jinta ne juna tako'n más c'o uwach chwa ri takayom lo re. 17 We quimaj usuc' tak wa' y quitijoj iwib che u'anic, nim ik'ij iwalaxic ri'. 18 »Pero na quinch'a't ta piwi' iwonoje, ma ri'in weta'am china ri ebenucha'om. Yey e cu'ana na ri tz'ibital can pa Ruch'a'tem ri Dios, pa cubi'ij wi: E ri jun cawa' junam wuc', e ri' ri yactajinak chwij. 19 Quintajin c'u pan che ubi'xiquil chiwe wo'ora cha' echiri' cu'ana wa', ri'ix quicojo: “In Ri'in.” 20 Pakatzij wi cambi'ij chiwe: China ri cac'uluw re ri cantak bi ri'in, e junam ruc' in ri quinuc'ulu; yey china c'u ri cac'uluw we ri'in, e cuc'ul ri Jun takayom lo we —xcha'. 21 Echiri' xuq'uis ubi'xiquil wa', ri Jesús xoc bis chuc'u'x y jewa' xubi'ij: —Pakatzij wi cambi'ij chiwe: Jun chiwe ri'ix quinuc'ayij —xcha'. 22 Ec'uchiri', rutijo'n xquijek caquitzula' quiwach chiquibil quib ma na queta'am taj china ri xubi'ij. 23 C'o c'u jun chique rutijo'n, wa' e ri lic c'ax cana' ruma ri Jesús, cawa'ic ja'l putzal Rire chwa ri mexa. 24 Ec'u ri Simón Pedro xu'an pan uk'ab che cha' cutz'onoj che ri Jesús china ri cubi'ij. 25 Y ri jun tijo'n ja'l putzal ri Jesús xutz'onoj c'u che: —Wajawal, ¿china la' la cabi'ij la? —xcha'. 26 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Canmu' juch'akap pam y china c'u che canya wi, e rire —xcha'. Xumu' c'u juch'akap pam y xuya che ri Judas aj Iscariot, ruc'ajol ri Simón. 27 Echiri' ri Judas xuc'am ri pam, xoc ri Satanás pa ranima'. Ec'u ri Jesús xubi'ij che: —Ri cawaj ca'ano, cha'ana la' ri' —xcha'. 28 Yey na jinta junok chique ri quewa' chwa ri mexa xumaj usuc' su'be xubi'ij la' che. 29 Ruma c'u puk'ab ri Judas c'o wi ri bolxa pa c'olotal wi ri quipuak, jujun chique xquich'obo laj ri Jesús xubi'ij che cu'lok'o tan ri cajawax chique re ri nimak'ij, o laj c'o cujach chique ri niba'ib. 30 Ec'uchiri' ri Judas uc'amom chi ri pam, na jampatana xel bi yey lic chak'ab chic. 31 Echiri' elinak chubi ri Judas, ri Jesús xubi'ij: —Ec'u wo'ora cak'alajin runimal uchomalil Ralaxel Chiquixo'l Ticawex y ruc' Rire cak'alajin wi runimal uchomalil ri Dios. 32 Yey we Ralaxel Chiquixo'l Ticawex cuk'alajisaj runimal uchomalil ri Dios, jec'uri'la' e ri Dios ri cak'alajisan runimal uchomalil Ralaxel Chiquixo'l Ticawex, yey wa' na camayin ta che u'anic. 33 »Ix walc'o'al, xa jok'otaj chi in c'o iwuc'. Ri'ix quinitzucuj na c'u ri'; pero e pacha' ri ximbi'ij chique raj judi'ab, na jinta pik'ab quix'ec chila' pa quin'ec wi ri'in. 34 »Canya wa jun c'ac' takanic chiwe: E lic c'ax china'a iwib chiwach. Jela' pacha' ri'in lic c'ax quixinna'o, jec'ula' lic c'ax china'a iwib ri'ix chiwach. 35 We lic c'u c'ax quina' iwib chiwach, ruma wa' conoje ri winak caqueta'maj ix nutijo'n —xcha'. 36 Ri Simón Pedro xutz'onoj che ri Jesús: —Wajawal, ¿pa c'u que'ec wi la? —xcha'. Ri Jesús xuc'ul uwach: —E pa wa quin'ec wi ri'in, na ya'tal ta chawe cat-terej bi chwij wo'ora; no'j copon na c'u ruk'ijol echiri' catopon chila' pa quin'ec wi ri'in —xcha'. 37 Ec'u ri Pedro xubi'ij che: —Wajawal, ¿su'chac na ya'tal ta chwe quinterej bi chi'ij la wo'ora? Ma ri'in xa jumul canya ne ri nuc'aslem pa camic uma rilal —xcha'. 38 Y ri Jesús xuc'ul uwach: —¿Lic katzij cawaj caya awib pa camic wuma ri'in? Pakatzij wi cambi'ij chawe: Echiri' c'amaja' ne cabixon ri teren, ri'at oxlaj chic abi'im na aweta'am ta nuwach.

14

1 »Lic mapax ic'u'x. E chicuba' ic'u'x ruc' ri Dios y chicuba' ic'u'x wuc' ri'in. 2 Chila' pa c'o wi ri Nukaw lic uq'uiyal jeklebal c'olic. We ta na e ta u'anom, ri'in nubi'im chi ri' chiwe. Ec'u wa' quin'ec cha' qui'nyijba' jun luwar iwe ri'ix. 3 Yey we xin'ec c'ut y xyijbitaj ri luwar iwe'ix, quinc'un tanchic y quixo'lnuc'ama' cha' jela' pa quine'c'ola wi ri'in, ri'ix quixe'c'ola chila' wuc'. 4 Ri'ix iweta'am pa quin'ec wi yey iweta'am ri be —xcha'. 5 Xubi'ij c'u ri Tomás che: —Kajawal, ri'oj na keta'am taj pa que'ec wi la. ¿Sa' c'u u'anic ri' caketa'maj ri be? —xcha'. 6 Ri Jesús xuc'ul uwach: —In ri in Be, in ri in K'ijsak yey in ri in C'aslemal. Na jinta junok copon ruc' ri Nukaw we na wuma ta ri'in. 7 We iweta'am nuwach ri'in, iweta'am uwach ri' ri Nukaw. Chwi c'u ri' wo'ora quiweta'maj uwach, ma iwilom chi uwach —xcha'. 8 Ec'u ri Felipe xubi'ij che: —Kajawal, c'utu la chikawach ri Kaw la y cojcubi' c'u ri' che —xcha'. 9 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Felipe, uq'uiyal k'ij chi wa' c'ut e la' in c'o iwuc', ¿yey c'amaja' caweta'maj nuwach? Ma china ri eta'mayom nuwach ri'in, ri' e rilom uwach ri Nukaw. ¿Su'chac c'u ri' catz'onoj chwe canc'ut ri Nukaw chiwach? 10 Ri'in ruc' ri Nukaw y Rire wuc' ri'in, xa oj jun. ¿Na cacoj ta cami ri' wa'? E janipa wa cambi'ij chiwe, na xa ta pa we ri'in cambi'ij ma ri nuch'a'tem e re ri Nukaw ri jekel wuc', yey Rire cu'an ruchac wuma ri'in. 11 Chicojo c'u wa cambi'ij chiwe: Ri'in ruc' ri Nukaw y Rire wuc' ri'in, xa oj jun. We na quicoj ta c'u wa' ruma ri nuch'a'tem, e chicojo ruma ri chac nu'anom. 12 »Pakatzij wi cambi'ij chiwe: China ri cacubi' uc'u'x wuc' ri'in, ri' cu'an ne ri chac jela' pacha' ri can'an ri'in; y más ne nimak tak chac ri cu'ano, ma e ri'in quin'ec pa c'o wi ri Nukaw. 13 Ronoje c'u ri quitz'onoj ri'ix che ri Nukaw pa ri nubi', ri'in can'ano cha' jela' runimal uchomalil ri Dios cak'alajin ruma Ruc'ajol. 14 Ronoje c'u ri' ri quitz'onoj ri'ix pa ri nubi', ri'in can'ano. 15 »We ri'ix c'ax quinina'o, e lic chi'ana janipa ri quixintak che u'anic. 16 Yey ri'in e cantz'onoj che ri Nukaw cha' cutak chi lo jun chic To'bel iwe re cunimarisaj ic'u'x; y asu cac'oji' iwuc' na jinta utakexic. 17 Wa' e ri Uxlabixel re ri K'ijsak. Tak ri winak na utz taj caquic'ulu, ma na caquil ta uwach y na queta'am tane uwach. No'j ri'ix iweta'am uwach, ma Rire c'o chixo'libal y co'lc'ola piwanima'. 18 »Ri'in na quixinwok'otaj ta canok, ma quintzelej lo iwuc'. 19 Na naj ta chi c'u ri', ri winak na caquil ta chi nuwach; no'j ri'ix quiwil tanchi nuwach. Ruma c'u ri'in quinc'astaj lo chiquixo'l ri ecaminak, jenela' ri'ix quixc'astajic. 20 Chupa c'u ri' la' la k'ij ri'ix quiweta'maj: Ri'in ruc' ri Nukaw xa oj jun, yey ri'ix xa jun i'anom wuc' ri'in y ri'in xa jun nu'anom iwuc' ri'ix. 21 China c'u ri uc'ulum ri nutakanic y cu'an c'u janipa ri cambi'ij che, ri' lic c'ax quinuna'o. Y china ri c'ax cana'w we ri'in, c'ax cana' ruma ri Nukaw. Yey ri'in lic c'ax canna'o y cank'alajisaj che, in china ri'in —xcha'. 22 Ri Judas (na e ta ri aj Iscariot) xubi'ij: —Kajawal, ¿su'be cak'alajisaj la chikawach ri'oj china rilal yey chiquiwach ri winak na ca'an ta la wa'? —xcha'. 23 Ri Jesús xuc'ul uwach: —China ri c'ax quinuna' ri'in, e cu'an janipa ri cambi'ij che. Ec'u ri Nukaw c'ax cuna' rire, yey ri Nukaw y ri'in cojo'ljekela ruc'. 24 China c'u ri na c'ax ta quinuna'o, ri' na cutakej ta janipa ri cambi'ij che. Wa tzij quixtajin che utayic, na xa ta we'in, e re ri Nukaw, ri xtakaw lo we'in. 25 »Ronoje wa' quintajin che ubi'xic chiwe xalok' c'a in c'o iwuc'. 26 Yey echiri' quin'ec, ri Nukaw cutak lo ri jun To'bel pa ri nubi' re cubochi'ij ic'u'x, wa' e ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. Echiri' cac'un Rire, cuc'ut ronoje chiwach y cucuxtaj c'u chiwe janipa ri nubi'im ri'in chiwe. 27 »Ri utzil chomal c'o wuc' ri'in, canya can chiwe. Yey wa' wa utzil chomal canya ri'in chiwe na xa ta jela' pacha' ri caquiya tak ri winak. Mapax c'u ic'u'x y mixi'ij iwib. 28 »Itom chi c'u ri nubi'im chiwe: “Quin'ec yey quintzelej tanchi lo iwuc'.” We e la' katzij lic c'ax quinina'o, xixqui'cot tane c'u ri' che echiri' xito quin'ec ruc' ri Nukaw, ma Rire más c'o uwach chinuwa ri'in. 29 »Cannabesaj pan ubi'xic wa' chiwe cha' echiri' cu'ana', quicoj c'u ri'. 30 Na naj ta chi c'ut quinch'a't iwuc'; ma ya cac'un lo ritzel winak, ri jun catakan che ruwachulew, tob na jinta ne puk'ab rire catakan panuwi ri'in. 31 Na ruc' ta c'u ri', can'ano janipa ri quinutak ri Nukaw che u'anic, cha' jela' ri winak che ruwachulew caqueta'maj ri'in lic c'ax canna' ri Nukaw. »Chixyactajok; jo', chojel bi wara.

15

1 »In ri in sakil rakan uva y ri Nukaw e ri aj chacunel chupa tak ri uva. 2 We c'o c'u juna uk'ab ri uva na cuya ta uwach, Rire cuk'at bi. No'j c'u ri cuya uwach, xa e cujal uwi' re cu'an chom che cha' jela' cuya más uwach. 3 Jec'ula' ri'ix 'anom chi chom chiwe ruma ri c'utunic nu'anom chiwach. 4 »Miwesaj iwib chwij, jec'ula' xa jun ka'anom, ri'ix wuc' ri'in y ri'in iwuc' ri'ix. Ma e pacha' juna uk'ab che' na cawachin ta xa utuquel we quesax che ri rakan; jec'ula' ri' ri'ix, na utz taj quixwachinic we quiwesaj iwib chwij. 5 »In ri in rakan ri tico'n yey ri'ix ix ruk'ab. China c'u ri u'anom xa jun wuc' ri'in yey ri'in in xa jun ruc' rire, ri' lic cawachinic. Ma we iwesam iwib chwij, na jinta quich'ij u'anic. 6 China c'u ri caresaj rib chwij, jela' ca'an che pacha' ruk'ab che' na jinta uchac, cachetic y cac'ak bi. Cachakij c'ut, tec'uchiri' camolic y caporox pa ak'. 7 »Yey we e la' xa jun i'anom ri'ix wuc' y na quic'ow ta chic'u'x tak ri nuc'utum chiwach, chitz'onoj c'u ri' sa' tak ri quiwaj y caya'taj na chiwe. 8 Ri Nukaw lic cayaqui' uk'ij echiri' ri'ix quiya uq'uiyal ijik'obalil y ruc' wa' cak'alajinic pa sakil wi ix nutijo'n. 9 »Jec'ula' pacha' ri Nukaw lic c'ax quinuna' ri'in, jec'uri'la' ri'in c'ax quixinna' ri'ix. Lic c'ut miwesaj iwib chupa ri rutzil nuc'u'x chiwe. 10 We e qui'an janipa ri quixintak che, quixc'oji' c'u ri' chupa wa rutzil nuc'u'x, jela' pacha' ri'in nu'anom janipa ri inutakom ri Nukaw che u'anic yey in c'o chupa ri rutzil uc'u'x Rire. 11 »Ximbi'ij wa' chiwe cha' ri nuqui'cotemal cac'oji' iwuc' y canoj c'u ri' ri iwanima' che qui'cotemal. 12 »Ec'u nutakanic wa' canya chiwe: Lic c'ax china'a iwib chiwach jela' pacha' ri'in lic c'ax quixinna'o. 13 Na jinta juna c'utubal re ri rutzil c'u'xaj más nim chwa wa': E junok cuya ruc'aslem che uto'ic jun chic tob ne cacam ruma. 14 »Ri'ix ix wamigos we e la' e qui'an janipa ri quixintak che u'anic. 15 Na cambi'ij ta chi ne “waj chac” chiwe, ma e juna aj chac na reta'am taj sa' ri cu'an ri rajaw. Cambi'ij c'u chiwe “ix wamigos”, ma nuya'om chi reta'maxic chiwe ronoje ri ubi'im lo ri Nukaw chwe. 16 Na ix ta xixcha'w we ri'in, in ri xincha'w iwe. Yey nuya'om pik'ab qui'ana ri nuchac y jela' quiya uq'uiyal ijik'obalil y wa' na jinta uq'uisic. Yey janipa c'u ri quitz'onoj che ri Nukaw pa ri nubi', Rire cuya na chiwe. 17 Ec'u quixintak che u'anic wa': C'ax china'a iwib chiwach. 18 »We tzel quixquil ri winak che ruwachulew, chiweta'maj e ri'in ri nabe tzel quinquilo. 19 We ta e la' junam ribinic ri'ix cuc' ri ticawex re ruwachulew, ri' lic c'ax quixna'ic. No'j in xincha'w iwe ri'ix chiquixo'l ri winak; e uwari'che tzel quixilic. 20 C'una chic'u'x ri nubi'im chiwe: Na jinta juna aj chac más c'o uwach chwa ri rajaw. We ri'in internabem ruc' c'axc'obic, jela' ri' ca'an chiwe ri'ix, quixternabex ruc' c'axc'obic. Yey we e c'o ri quitakem ri nutzij ri'in, jec'ula' ri', e c'o ri caquitakej ri quic'ut ri'ix. 21 Pero ri quixquiternabej ruc' c'ax ruma icojom ri nubi', e caqui'an wa' ruma na queta'am ta uwach ri xintakaw lok. 22 »We tamaji xinc'un ri'in y tamaji xinc'ut rutzij ri Nukaw chiquiwach, na jinta c'u quimac ri' ruma na xquic'ul ta wa tzij. No'j ri'in xinc'unic y xinc'ut rutzij ri Nukaw chiquiwach; ruma c'u wa', na jinta junok chique utz cubi'ij na jinta umac. 23 Ma e ri tzel quebilow we ri'in, ri' e tzel caquil ri Nukaw. 24 Na jinta c'u quimac we tamaji nu'anom uq'uiyal milagros chiquiwach yey wa' na jinta chi ne junok 'anayom re. No'j rique quilom ronoje tak wa'; y na ruc' ta c'u ri', tzel quinquil ri'in y tzel caquil ri Nukaw. 25 »Ec'u xu'an tak wa' cha' lic e cu'ana janipa ri tz'ibital can pa ri Tzij Pixab c'o paquik'ab rique: Tzel xinquilo tob na jinta numac cacha'. 26 »Yey echiri' quinopon ruc' ri Nukaw, cantak lo Jun To'bel iwe re cunimarisaj ic'u'x. Rire cape ruc' ri Nukaw y e K'alajisanel re ri K'ijsak. Ec'uchiri' cac'unic, cak'alajisan chiwach ri'ix panuwi ri'in. 27 Yey ri'ix quixk'alajisan na panuwi ri'in, ma ix c'oji'nak wuc' chwi ri jekebal lo ri nuchac.

16

1 »Ximbi'ij c'u ronoje wa' chiwe cha' na casach ta ri cubulibal ic'u'x wuc'. 2 Ma copon ruk'ijol echiri' quixesax ne bi ri'ix chupa tak ri sinagogas. Y china ri cacamisan iwe'ix, e chwa rire uchac ri Dios ri cu'ano. 3 E caqui'an wa' ma na queta'am ta c'ana uwach ri Nukaw y na queta'am tane nuwach ri'in. 4 Cambi'ij wa' chiwe, ma we xopon ruk'ijol wa', c'una chic'u'x nubi'im chi lo wa' chiwe. »Na ximbi'ij ta lo wa' chiwe chwi ri jekebal lok, ma c'a in c'o iwuc'. 5 No'j wo'ora quin'ec cha' quine'c'ola ruc' ri takayom lo we ri'in, yey na jinta chi ne junok chiwe cutz'onoj chwe pa quin'ec wi. 6 Yey ruma ne nubi'im wa' chiwe, lic xoc bis chic'u'x. 7 Pero katzij wa cambi'ij chiwe: Lic utz chiwe ri'ix we quin'ec. Ma we na quin'ec taj, na cac'un ta iwuc' ri To'bel re cubochi'ij ic'u'x. No'j we xin'ec, cantak lo chiwe. 8 »Echiri' cac'un ri Ruxlabixel ri Dios, cuya na chi reta'maxic chique ri winak re ruwachulew china ri c'o umac, china ri lic jusuc' chwach ri Dios y china puwi' c'o wi ri k'atbal tzij re ri Dios. 9 Cuk'alajisaj c'ut china ri c'o umac: Wa' e ri na cacubi' ta uc'u'x wuc' ri'in. 10 Cuk'alajisaj china ri lic jusuc', ma ri'in quin'ec ruc' ri Nukaw yey ri'ix na quiwil ta chi nuwach. 11 Yey cuk'alajisaj, ri Dios uk'atom chi tzij puwi ritzel winak catakan che ruwachulew. 12 »Lic c'o cuaj cambi'ij chiwe, pero na cambi'ij tana, ma wo'ora na quimaj ta usuc'. 13 No'j echiri' cac'un ri Uxlabixel re ri K'ijsak, ri' cuc'ut chiwach ri'ix ronoje ri lic katzij. Rire na xa ta pa re cach'a'tic, ma janipa ri cubi'ij e ubi'im ri Dios che y jela' cuya chi reta'maxic chiwe tak ri catajin lok. 14 Ma e cuk'alajisaj janipa ri cuaj cambi'ij ri'in chiwe, y jela' cunimarisaj nuk'ij. 15 Ronoje ri c'o ruc' ri Nukaw, c'o wuc' ri'in; e uwari'che ximbi'ij ri Ruxlabixel e cuk'alajisaj janipa ri cuaj cambi'ij ri'in chiwe. 16 »Na naj ta chi c'u ri' quiwil nuwach, ma ri'in quin'ec chila' pa c'o wi ri Nukaw; pero chikawach apanok qui'wila tanchi nuwach —xcha'. 17 Ec'uchiri', jujun chique rutijo'n jewa' xquitz'onoj chiquiwach: «¿Sa' que'elawi wa'? Ma cubi'ij: “Na naj ta chi c'u ri' quiwil nuwach, ma ri'in quin'ec chila' pa c'o wi ri Nukaw; pero chikawach apanok qui'wila tanchi nuwach.” 18 ¿Sa' que'elawi: “Na naj ta chi c'u ri'”? Na cakamaj ta usuc' sa' puwi cach'a't wi» xecha'. 19 Ri Jesús xuna'bej cacaj caqui'an tz'onobal che. Ruma c'u ri' xubi'ij chique: —Ri'in ximbi'ij chiwe: “Na naj ta chi c'u ri' quiwil nuwach, pero chikawach apanok qui'wila tanchi nuwach.” ¿E quitz'onoj sa' que'elawi wa'? 20 Pakatzij wi cambi'ij chiwe: Ri'ix quixok' na y quixbison na, tob ri winak re ruwachulew quequi'cotic. Tob ri'ix quixbison wo'ora, wa bis cu'ana qui'cotemal. 21 »Echiri' cutzir uwach juna ixok, lic cac'oji' pa c'axc'olil ma xopon ruk'ij. No'j echiri' alaxinak chi rac'a, na cac'un ta chi ne chuc'u'x ri c'axc'olil ruma ruqui'cotemal, ma xalax jun ac'a che ruwachulew. 22 Jec'uri'la' ri'ix capax ic'u'x wo'ora; no'j echiri' quiwil tanchi nuwach, canoj c'u ri iwanima' che qui'cotemal yey wa' wa qui'cotemal na jinta junok quesan re chiwe. 23 Chupa c'u ri' la' la k'ij na cajawax ta chic qui'an tz'onobal chwi ri nubi'im. »Pakatzij wi cambi'ij chiwe: Ronoje ri quitz'onoj che ri Nukaw pa ri nubi', Rire cuya chiwe. 24 C'a chwi wo'ora ri'ix na jinta c'o itz'onom pa ri nubi' ri'in. Chitz'onoj y quic'ulu, cha' jela' canoj ri iwanima' che qui'cotemal. 25 »Nubi'im wa' chiwe ruc' c'ambal na'oj; no'j copon c'u ri k'ij echiri' na cajawax ta chic quinch'a't iwuc' ruc' c'ambal na'oj, ma ri' lic k'alaj chiwach ri'ix janipa ri cambi'ij chiwe chwi ri Nukaw. 26 Chupa c'u la' la k'ij, utz quitz'onoj che ri Nukaw chupa ri nubi' janipa ri cajawax chiwe. Yey na cajawax ta c'u ri' quinelaj chwach ri Nukaw piwi', 27 ma ri Nukaw lic c'ax quixuna'o ruma c'ax inina'om ri'in yey lic icojom, ri'in ruc' ri Dios in petinak wi. 28 Ri'in in petinak ruc' ri Nukaw y xinc'un che ruwachulew; yey wo'ora e wa' canya can ruwachulew y quintzelej ruc' ri Nukaw —xcha'. 29 Ec'u rutijo'n xquibi'ij che: —Wo'ora lic k'alaj ri cabi'ij la chike, ma na cach'a't ta chi la ruc' c'ambal na'oj. 30 Yey wo'ora cakamaj usuc' rilal lic eta'am la ronoje. Uwari'che na cajawax taj c'o junok cu'an tz'onobal che'la, ma eta'am chi la sa' ri cakaj cakatz'onoj echiri' c'amaja' ne caka'an ri tz'onobal. Ruma c'u la', kacojom rilal ruc' ri Dios petinak wi la —xecha'. 31 Ri Jesús xuc'ul uwach: —¿C'a e wo'ora quicoj wa'? 32 Cac'un c'u ruk'ijol y wa' ya xujeko echiri' ri'ix quixquicher bi. Chijujunal c'ut quimaj bi ibe y quiniya can nutuquel. Pero ri'in na quincanaj ta can nutuquel, ma ri Nukaw c'o wuc'. 33 »Ximbi'ij ronoje wa' chiwe cha' wuma ri'in quirik utzil chomal. Che ruwachulew ri'ix lic quitij c'ax. Pero chinimarisaj c'u ic'u'x, ma ri'in nuch'ijom uchuk'ab tak ri na utz taj re ruwachulew —xcha'.

17

1 Echiri' ubi'im chi wa', ri Jesús xtzu'n chicaj y xubi'ij: «Nukaw, xopon ru orayil; yaca c'u la uk'ij ri C'ajol la cha' jela' ri C'ajol la cuyac k'ij Rilal. 2 Ma Rilal ya'om la che ri C'ajol la catakan paquiwi conoje ri ticawex, cha' puk'ab Rire c'o wi cuya c'aslemal na jinta utakexic chique conoje ri eya'om la che. 3 Ec'u wa c'aslemal na jinta utakexic e ruma ri queta'max wach la, xew Rilal Lal Dios y na jinta jun chic, yey queta'max c'u uwach ri Jesucristo, ri xtak lo la. 4 »Ri'in nuyacom k'ij la wara che ruwachulew y xinq'uis u'anic ri xintak lo la che u'anic. 5 Ec'u wo'ora Nukaw, yaca la nuk'ij chila' uc' la, jela' pacha' ri 'anom la chwe echiri' c'amaja' ne cajeker ruwachulew. 6 »Chique tak ri ticawex xeya la chwe che ruwachulew, nuk'alajisam china Rilal. Rique e e la, y xeya la panuk'ab yey quitakem ri tzij la. 7 Y wo'ora queta'am wa': Ronoje ri ya'om la chwe, uc' la petinak wi. 8 Ma janipa ri xbi'ij la chwe, nutzijom chique ri xeya la chwe, y rique xquicojo. Yey xqueta'maj c'ut pakatzij wi ri'in uc' la in petinak wi y Lal takayom lo la we'in. 9 »Ri'in quinelaj co chiwach la paquiwi rique; na e ta paquiwi conoje ri ticawex, xew paquiwi ri eya'om la panuk'ab, ma rique e e la. 10 Conoje ri e c'o panuk'ab, e e la. Jec'ula' ri', conoje ri e c'o pak'ab Rilal, e we'in. Y ri yacbal nuk'ij cak'alajin cuma rique. 11 »Yey ri'in quintzelej uc' la, na quincanaj ta can che ruwachulew; no'j rique quecanajic. Lal Santowilaj Nukaw, chechajij co la chupa ri bi' la, ri eya'om la chwe, cha' chu'ana xa jun quic'u'x jela' pacha' nu'anom ri'in uc' la. 12 Echiri' ri'in in c'o cuc' wara che wu'wachulew, xebenuchajij chupa ri bi' la ri eya'om la chwe. Na jinta junok chique xsachic, xew c'u ri jun xex wi sachinak chic cha' e cu'ana janipa ri tz'ibital can chupa ri Ch'a'tem la. 13 »Ec'u wo'ora quintzelej tanchi uc' la. Pero xalok' c'a in c'o che ruwachulew, cambi'ij tak wa' chique cha' lic canoj ri canima' che qui'cotemal, jela' pacha' ri qui'cotemal c'o wuc' ri'in. 14 »Ri'in nuya'om ri Ch'a'tem la chique. Yey tak ri winak re ruwachulew tzel quequilo ma na junam ta quic'u'x cuc', jela' pacha' ri'in na junam ta nuc'u'x cuc' ri e re ruwachulew. 15 Na e ta c'u quinelaj chiwach la cha' quebesaj la che ruwachulew, xew lic chechajij la chwach ritzel winak. 16 Rique na junam ta quic'u'x cuc' ri e re ruwachulew, jela' pacha' ri'in na junam ta nuc'u'x cuc' ri e re ruwachulew. 17 »Ya'a c'u la chique quebin jusuc' chupa ri K'ijsak e la, wa' e ri Ch'a'tem la. 18 Jela' pacha' Rilal xintak lo la chiquixo'l ri ticawex che ruwachulew, jec'uri'la' ri'in quebenutak bi rique chiquixo'l ri ticawex che ruwachulew. 19 Y cuma c'u rique, lic nuya'om wib ri'in che u'anic ri rajawal c'u'x la, cha' jela' rique quebin jusuc' chupa ri K'ijsak. 20 »Yey na xew tane quinelaj chiwach la paquiwi rique, ma e cantz'onoj che'la paquiwi ri c'amaja' caquicoj ri nubi' ruma caquita ri tzijonic caqui'an rique. 21 Lal Nukaw, cantz'onoj co che'la chu'ana xa jun quic'u'x chiquiwach junam kuc' ri'oj, jela' pacha' ri'in uc' la y Rilal wuc' ri'in, cha' ri e c'o che ruwachulew caquicojo e rilal takayom lo la we ri'in. 22 »Ri yacbal nuk'ij ya'om la chwe ri'in, xinya chique rique cha' chu'ana xa jun quic'u'x jela' pacha' Rilal y ri'in xa jun kac'u'x. 23 Ri'in in c'o cuc' rique y Rilal c'o la wuc' ri'in cha' rique cu'an xa jun quic'u'x pa sakil wi. Jec'ula' ri' conoje ri ticawex che ruwachulew caqueta'maj e Rilal takayom lo la we ri'in y lic c'ax quena' la ri nutijo'n, jela' pacha' lic c'ax quinna' la ri'in. 24 »Lal Nukaw, e janipa ri eya'om la panuk'ab, e cuaj ri'in quebe'c'ola wuc' pa quine'c'ola wi, cha' caquil ri yacbal nuk'ij ya'om la. Ma xex wi c'ax inna'om lo la, chwi echiri' c'amaja' ne cajeker ruwachulew. 25 Nukaw, Rilal lic Lal jusuc', yey ri ticawex che ruwachulew na queta'am ta wach la. No'j ri'in weta'am wach la yey ri nutijo'n queta'am e Rilal takayom lo la we ri'in. 26 Lic c'ut nuk'alajisam chiquiwach china Rilal y c'a quintajin ne che uk'alajisaxic wa', cha' ri rutzil c'u'x la chwe ri'in, cac'oji' cuc' rique y jela' quinc'oji' ri'in pa canima'» xcha'.

18

1 Echiri' ri Jesús xuq'uis ubi'xiquil tak wa', xel bi junam cuc' rutijo'n, xquik'axuj c'u ri rakana' Cedrón y xeboc chupa jun werta c'o chiri'. 2 Ri Judas, ri cac'ayin re ri Jesús, reta'am chi ri luwar, ma uq'uiyal laj ri Jesús cuc' rutijo'n quimolom quib chiri'. 3 Ec'u ri Judas xoponic, ebuc'amom bi uq'uiyal soldados y tak ri chajinel re ri Rocho Dios. Rique cuc'a'am tak chapabal, yey e c'o ri cawolol ri qui ak' y e c'o ri xa quitzuq'uem qui ak'. Wa' etakom bi cuma ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios y ri fariseos. 4 Ec'u ri Jesús ruma reta'am chi ronoje ri catajin lo puwi', xebu'c'ulu apanok y xutz'onoj chique: —¿China ri quitzucuj? —xcha'. 5 Rique xquic'ul uwach: —E Jesús ri aj Nazaret —xecha'. Ri Jesús xubi'ij c'u chique: —In ri'in —xcha'. Yey ri Judas, ri cac'ayin re, c'o chiquixo'l ri cacaj caquichap bi ri Jesús. 6 Echiri' xubi'ij ri Jesús chique: “In ri'in”, xetzelej chiquij y xetzak pulew. 7 Ec'u ri Jesús xutz'onoj tanchi chique: —¿China ri quitzucuj? —xcha'. Y rique xquibi'ij: —E Jesús ri aj Nazaret —xecha'. 8 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Ri'in nubi'im chi che alak; “In ri'in.” We in c'u ri quintzucuj alak, ya'a bi alak luwar chique wa nutijo'n chebe'ojana —xcha chique. 9 E xubi'ij wa' ri Jesús cha' e cu'ana ri ubi'im chic: «Na jinta junok xsach chique ri ebuya'om ri Nukaw chwe.» 10 Ec'u ri Simón Pedro ruc'a'am jun espada. Xresaj c'u ulok y xujochij bi ruxiquin uwiquik'ab ri raj chac ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios. Wa aj chac Malco rubi'. 11 Ri Jesús xubi'ij c'u che ri Pedro: —Chac'olo ra espada chupa ruc'olibal. ¿Na quinic'ow ta cami ri' pa ri c'axc'obic we e ri Nukaw intakayom lo che? —xcha'. 12 Ec'uchiri', ri soldados y ri takanel que, junam cuc' raj judi'ab e chajinel re ri Rocho Dios, xquichap ri Jesús y xquiyutu. 13 Xquic'am c'u bi ri Jesús chwa ri Anás, rukaw-uji' ri Caifás ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios chupa la' la junab. 14 Yey e Caifás ri ubi'im chique raj judi'ab: «E más utz we ta e la' xa jun chi achi cacam cuma conoje ri tinamit.» 15 Ri Simón Pedro y jun chic tijo'n eteran bi chirij ri Jesús. Wa' wa jun chic tijo'n eta'matal uwach ruma ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios; ec'u rire xoc bi ruc' ri Jesús che ruwa ja re ri rocho ri aj wach. 16 No'j ri Pedro xcanaj can chwa ri puerta pa be. Ruma c'u ri', xel lo ri jun tijo'n eta'matal uwach ruma ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios, xch'a't ruc' rali aj chajal re ri puerta cha' cuya luwar che ri Pedro coc bi. 17 Ec'uchiri' rali xutz'onoj che ri Pedro: —¿Na lal ta nawi jun chique rutijo'n la' la jun achi? —xcha'. Ri Pedro xuc'ul uwach: —Na in taj —xcha'. 18 Ruma c'u lic c'ax tew, raj chaquib y ri e chajinel e tac'al chuchi' jun ak' quinuc'um re caquimik'isaj quib. Yey ri Pedro c'o cuc' chuchi' ri ak'. 19 Ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios xujek utz'onoxic che ri Jesús paquiwi tak rutijo'n y puwi ruc'utunic. 20 Ri Jesús xubi'ij che: —Ri'in in tzijoninak chiwachil chiquiwach conoje ri winak, xaki in c'utuninak pa tak sinagogas y pa ri Rocho Dios pa caquimol wi quib raj judi'ab. Na jinta c'o nubi'im xa xe'lak'ay. 21 ¿Su'chac c'u ri' catz'onoj alak chwe puwi ri nuc'utunic? E tz'onoj alak chique ri e tayom we ri'in, ma rique queta'am sa' ri nuc'utum chiquiwach —xcha'. 22 Echiri' xubi'ij wa' ri Jesús, jun chique ri e chajinel xupach' jun k'ab chupalaj ri Jesús y xubi'ij che: —¿Utz neba jela' cac'ulubej uwach ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios? —xcha'. 23 Ri Jesús xuc'ul uwach: —We ximbi'ij juna ch'a'tem na utz taj, bi'ij la ri' sa' ri na utz taj ximbi'ij. No'j we utz ri ximbi'ij, ¿su'chac c'u ri' xinch'ay la? —xcha'. 24 Yutum chi ri Jesús, ri Anás xutak bi chwa ri Caifás, ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios. 25 Ec'u ri Pedro tac'al chuchi' ri ak', cumik'isaj rib. Yey e c'o jujun jewa' xquibi'ij che: —¿Na lal ta nawi jun chique rutijo'n la' la jun achi? —xecha'. Ri Pedro xrewaj, jewa' xubi'ij: —¡Ja'i! Na in taj —xcha'. 26 Chiri' c'o jun raj chac ri cajawal raj chacunel pa Rocho Dios. Rire c'o chux che ri jun xjochix ruxiquin ruma ri Pedro. Xutz'onoj c'u che ri Pedro: —¿Na xinwil ta neba wach la chila' pa ri werta ruc' ri Jesús? —xcha'. 27 Yey ri Pedro xrewaj tanchic, y ec'uchiri' xbixon lo ri teren. 28 E ri' catajin usakiric echiri' xesax bi ri Jesús chwa rocho ri Caifás y xc'am bi pa ri palacio re ri Pilato, ri takanel aj Roma. Ec'u ri aj judi'ab na xeboc ta chupa ri palacio cha' na caquich'ulaj ta quib chwach ri Dios y jec'ula' utz caquitij ri cena re Pascua. 29 E uwari'che, ri takanel Pilato xel lok cha' cach'a't cuc' y xubi'ij chique: —¿Sa' rumac wa'chi cacoj alak? —xcha'. 30 Raj judi'ab xquic'ul uwach: —We tamaji aj mac, na cakaya ta ri' pak'ab la —xecha'. 31 Ec'u ri Pilato xubi'ij chique: —C'ama bi alak y k'ata alak tzij puwi' jela' pacha' ri cubi'ij ri tzijpixab e alak —xcha'. Pero raj judi'ab xquic'ul uwach: —Ri'oj oj aj judi'ab na jinta pakak'ab cakak'at tzij re camic puwi junok —xecha'. 32 Jela' e xu'ana pacha' rubi'im lo ri Jesús puwi rucamic. 33 Ri Pilato xoc tanchi ubi chupa ri palacio, xusiq'uij ri Jesús y xutz'onoj che: —¿Lal cami ri' ri rey que raj judi'ab? —xcha'. 34 Ri Jesús xubi'ij che: —¿Xa pa e la ca'an la wa tz'onobal chwe o c'o ebi'yom re che'la? —xcha'. 35 Ri Pilato xuc'ul uwach: —Na jinta we ri'in che wa', ma ¿in neba cuq'uil raj judi'ab? Yey ri xeya'w e la panuk'ab e ri winak re ri tinamit la cuc' ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios. ¿Sa' c'u ri mac 'anom la? —xcha'. 36 Ec'u ri Jesús xuc'ul uwach: —Ri nutakanic ri'in na re ta wara che ruwachulew. Ma we ta re wara, xech'o'jin ta c'u ri' ri nutijo'n cha' na quinya' ta paquik'ab raj judi'ab. No'j ri nutakanic na re ta wara che ruwachulew —xcha'. 37 Xubi'ij c'u ri Pilato che: —¿Katzij cami ri' lal rey? —xcha'. Ri Jesús xuc'ul uwach: —Lal cabi'n la re, ri'in in rey. Ri'in xinalax che ruwachulew yey xinc'unic re cank'alajisaj ri K'ijsak. Janipa c'u ri quitakem ri K'ijsak, e caquita ri cambi'ij ri'in —xcha'. 38 Ri Pilato xubi'ij che: —¿Sa' ri' la' la K'ijsak? —xcha'. Echiri' u'anom chi wa tz'onobal, xel tanchi ubi ri Pilato, xch'a't tanchi cuc' raj judi'ab y xubi'ij chique: —Ri'in na canrik ta juna umac wa'chi. 39 Ralak lic xex ca'an wi alak ri coy'ej alak pa ri nimak'ij Pascua canyolopij bi chiwach alak juna achi c'o pa cárcel. ¿Ca'aj cami alak ri' e canyolopij bi ri rey que raj judi'ab? —xcha'. 40 Ec'uchiri', conoje xquijek quesiq'uin tanchic: —¡Mayolopij bi la ri Jesús! ¡E yolopij bi la ri Barrabás! —xecha'. Yey ri Barrabás e jun achi elek'om.

19

1 Ec'u ri Pilato xtakan che cac'am bi ri Jesús y cajich' upa. 2 Yey ri soldados xquicoj che rujolom ri Jesús jun corona quipach'um ruc' q'uix. Y xquirip jun manta morato chirij. 3 Tec'uchiri' xekib ruc' y caquibi'ij: —¡Nim uk'ij ri rey que raj judi'ab! —quecha'. Yey caquipach' k'ab chupalaj. 4 Ri Pilato xel tanchi ulok y xubi'ij chique raj judi'ab: —Chilape alak, canwesaj lo wa'chi chiwach alak. Cheta'maj c'u alak, ri'in na jinta juna umac canriko —xcha'. 5 Ec'uchiri' xel lo ri Jesús, c'o ri corona re q'uix che rujolom y ripom ri manta morato chirij. Xubi'ij c'u ri Pilato chique: —¡Ri' rachi c'o chiwach alak! —xcha'. 6 Echiri' ri nimak e aj chacunel pa Rocho Dios cuc' ri e chajinel re ri Rocho Dios xquil ri Jesús, xquijek quesiq'uinic, jewa' caquibi'ij: —¡Camisax chwa cruz! ¡Camisax chwa cruz! —quecha'. Ec'u ri Pilato xubi'ij chique: —We e ri', c'ama bi ralak y camisaj alak chwa cruz, pero ri'in na jinta juna umac canriko —xcha'. 7 Raj judi'ab xquic'ul uwach: —Ri'oj c'o jun takanic pakawi' y cubi'ij c'u ri' takal che rire cacamisaxic ma u'anom Uc'ajol Dios che rib —xecha'. 8 Echiri' ri Pilato xuta wa', xoc más xi'in ib ruc'. 9 Xoc c'u tanchi ubi pa ri palacio y xutz'onoj che ri Jesús: —¿Pa lal petinak wi rilal? —xcha'. Pero ri Jesús na xuc'ul ta uwach. 10 Ri Pilato xubi'ij c'u che: —¿E la' na cac'ul ta la uwach wa cantz'onoj che'la? ¿Na eta'am ta cami la panuk'ab ri'in c'o wi cancamisaj la chwa cruz y panuk'ab c'o wi canyolopij bi la? —xcha'. 11 Ri Jesús xuc'ul uwach: —Pakatzij wi cambi'ij che'la, na jinta c'ana pak'ab la catakan la panuwi' we tamaji e ri Dios chila' chicaj xya'w che'la. E uwari'che, china ri xink'atisan pak'ab la, e más c'o umac ri', chiwach rilal —xcha'. 12 Chwi c'u ri', ri Pilato lic xutzucuj su'anic cuyolopij bi ri Jesús. Pero raj judi'ab co quesiq'uin che ubi'xic: —¡We xyolopij bi la, na lal ta chi ramigo ri' ri nimalaj takanel re Roma; ma china ri cu'an rey che rib, ri' e tzel caril wa nimalaj takanel! —xecha'. 13 Echiri' xuta wa' ri Pilato, xutak bi resaxic ri Jesús y xtz'uyi' pa ri luwar re k'atbal tzij “Tz'akom Abaj” quecha che, yey pa ri ch'a'tem hebreo “Gabatá” rubi'. 14 E k'ij ri' cayijbax pan janipa ri cajawax pa ri nimak'ij Pascua. Ec'uchiri' xu'an tiq'uil k'ij, ri Pilato xubi'ij chique raj judi'ab: —Ri' ri rey e alak —xcha'. 15 No'j raj judi'ab co quesiq'uin che ubi'xic: —¡Camisax chwa cruz! ¡Camisax chwa cruz! —quecha'. Ri Pilato xubi'ij chique: —¿Cancamisaj cami ri' chwa cruz ri rey e alak? —xcha'. Pero ri nimak e aj chacunel re ri Rocho Dios xquic'ul uwach: —Ri'oj na jinta juna chic karey, xew e karey ri nimalaj takanel re Roma —xecha'. 16 Ec'u ri Pilato xuya bi ri Jesús paquik'ab re cacamisax chwa cruz. Ewi xc'am bi ri Jesús. 17 Ri Jesús utelem bi rucruz echiri' xc'am bi pa ri luwar cabi'x che “Luwar re Ubakil Ujolom Anima'”, yey pa ri ch'a'tem hebreo, “Gólgota”. 18 Chiri' c'u ri' xya' wi ri Jesús chwa ri cruz junam cuc' queb chic achijab, jun pa tak utzal; y xc'oji' c'u Rire chiquinic'ajal. 19 Ri Pilato utakom chic catz'ibax wa' y caya' c'u lo chwi ri cruz: « JESÚS RI AJ NAZARET, RI REY QUE RAJ JUDI'AB.» 20 Yey wa' tz'ibital pa ri ch'a'tem hebreo, pa ri ch'a'tem griego y pa ri ch'a'tem latín. E q'ui c'u chique raj judi'ab xcajilaj wa', ma ri luwar pa xya' wi ri Jesús chwa ri cruz xa nakaj c'o wi che ri tinamit. 21 Yey ri nimak e aj chacunel re ri Rocho Dios xquibi'ij che ri Pilato: —Na ube taj xtz'ibaj la “Ri rey que raj judi'ab”. Jalc'atij la cha' jewa' cubi'ij: “Rire xubi'ij: Ri'in in rey que raj judi'ab” —xecha'. 22 Pero ri Pilato xubi'ij chique: —Ri xintak utz'ibaxic ri'in, jela' cacanaj canok —xcha'. 23 Ri soldados echiri' quiya'om chi ri Jesús chwa ri cruz, xquimol uchi' ruk'u', xquijach upa cha' cu'an cajib rajaw. Jela' xcaj caqui'an ruc' rucoton; pero wa' xa jun upa u'anom. 24 Ruma c'u wa', ri soldados jewa' xquibi'ij chiquiwach: —Makarich'ij upa rucoton; ka'ana jun sorteo cha' jela' cakilo chinok chike cac'amaw bi re —xecha'. Ec'u xu'ana pacha' ri tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios: Xquijach quib puwi ri nuk'u', ma xqui'an sorteo ruc' cacha'. Yey jec'uri'la' xqui'an ri soldados. 25 Chunakaj c'u ri cruz e c'o ruchu ri Jesús, ruchak' ruchu, ri María rixokil ri Cleofas y ri María ri aj Magdala. 26 Echiri' ri Jesús xril pan ruchu c'o putzal ri jun utijo'n lic c'ax cuna' Rire, xubi'ij c'u pan che ruchu: —Nuchu, chwi c'u wo'ora e alab la la' —xcha'. 27 Tec'uchiri' xubi'ij che ri jun utijo'n c'o putzal ri María: —Ec'u ri'at, chwi wo'ora e achu la' —xcha'. Chwi c'u ri', wa jun utijo'n ri Jesús xuc'am bi ri María cha' que'jekela chirocho. 28 Ec'u ri Jesús reta'am ya xuq'uis u'anic ronoje ruchac; yey cha' e cu'ana janipa ri tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios, jewa' xubi'ij: —Catzajin nuchi' —xcha'. 29 Chiri' c'o jun xaro nojinak che vinagre. Yey e c'o jujun xquichuk' jun esponja chupa, xquixim c'u chutza'm jun vara re hisopo y xquiya pan chwa re' ri Jesús. 30 Rire xutij ri vinagre, tec'uchiri' xubi'ij: —Xinq'uis c'u utza'm ri nuchac —xcha'. Ec'uchiri', xuyuxuba' rujolom y xuk'atisaj ri ranima' puk'ab ri Dios. 31 Ec'u k'ij ri' cayijbax pan janipa ri cajawax pa ri nimak'ij Pascua. Ruma c'u la', raj judi'ab na cacaj taj cac'oji' juna caminak chwa cruz pa ri k'ij re uxlanibal, ma la' la jun k'ij lic nimalaj nimak'ij. E uwari'che xquitz'onoj che ri Pilato cutak uk'epic ri cakan ri e c'o chwa cruz cha' jela' quecam tan y quekasax c'u ulok. 32 Xebec c'u ri soldados y xe'quik'epa ri cakan ri e c'o chwa cruz pa tak utzal ri Jesús. Xqui'an c'u ri' che ri nabe, tec'uchiri' jela' xqui'an che ri jun chic. 33 Pero echiri' xekib ruc' ri Jesús, xquilo caminak chic; ruma ri', na xquik'ep ta ri rakan. 34 Na ruc' ta c'u ri', jun chique ri soldados xutok' ruc'alc'a'x ri Jesús ruc' rulanza y c'atetana chupa wa' xel lo quic' y ya'. 35 Ri catzijon re ronoje wa' e xilow re; lic katzij c'u ri cubi'ij ma lic reta'am sa' ri xrilo. Yey cutzijoj c'u ri' cha' cacubi' c'u'x alak ruc' ri Cristo. 36 Ma ronoje tak wa' xu'ano cha' e cu'ana janipa ri tz'ibital can chupa Ruch'a'tem ri Dios, ma jewa' cubi'ij: Na cak'ep tane junok che rubakil. 37 Yey jewa' cubi'ij Ruch'a'tem ri Dios: Caquil na c'u uwach ri jun xquitok' ruc'alc'a'x. 38 Q'uisbal re tak wa', ri José aj Arimatea xu'tz'onoj che ri Pilato cha' caya' che cuc'am bi rucuerpo ri Jesús. Yey ri José e jun chique rutijo'n ri Jesús tob xa xe'lak'ay, ma cuxi'ij rib chiquiwach ri rach e aj judi'ab. Ec'u ri Pilato xuya bi che, y ri José xuc'am bi rucuerpo ri Jesús. 39 Ec'u ri Nicodemo, ri jun achi xe'ch'a'ta ruc' ri Jesús chak'ab, xopon che uto'ic ri José. Ruc'a'am laj jun quintal cunabal lic qui' ruxlab, wa' mirra uyijbam ruc' áloes. 40 Xquic'am c'u bi rucuerpo ri Jesús y xquibolk'otij pa jutak raba'j c'ul cojotal ri cunabal che, ma wa' lic xex caqui'an wi raj judi'ab che quimukic ri quecamic. 41 Xa nakaj che ri luwar pa xquicamisaj wi ri Jesús chwa ri cruz, c'o jun luwar c'o chomilaj che' chwach. Y chiri' c'o jun mukubal c'ac' 'anom, y na jinta junok mukum chupa. 42 Chiri' c'u ri' xquimuk wi rucuerpo ri Jesús, ma ri mukubal xa nakaj c'o wi; yey xcaj camuki' ri cuerpo pa ri k'ij echiri' raj judi'ab caquiyijba' pan janipa ri cajawax chique pa ri nimak'ij Pascua, ma na utz taj ca'an mukunic pa ri nimak'ij.

20

1 Ri nabe k'ij che ri semana, ri María ri aj Magdala lic anim tan, c'a k'eku'm nenare', xe'ec pa mukutal wi ri Jesús. Y c'ate xrilo esam chi rabaj chuchi' ri mukubal. 2 Ec'uchiri', cac'alalic xe'ec pa e c'o wi ri Simón Pedro y ri jun chic tijo'n lic c'ax cana' ruma ri Jesús, y xubi'ij c'u chique: —Ri Kajawal xesax bi pa mukutal wi y na keta'am taj pa xya'i' wi —xcha'. 3 Xebel c'u bi ri Pedro y ri jun chic tijo'n, y xebec pa xmuki' wi ri Jesús. 4 Quicabichal quec'alalic xebec; pero ri jun chic tijo'n más xc'alal chwa ri Pedro y nabe xoponic. 5 Xyuxi' pan chupa ri mukubal y xew xril ri jutak raba'j c'ul pa xbolk'otix wi ri Jesús, pero na xoc tubi. 6 Tec'uchiri' xopon ri Simón Pedro, ri teran lo chirij. Ec'u rire asu xoc chupa ri mukubal y xril ri jutak raba'j c'ul c'o can chiri'. 7 Yey ri c'ul pa xpis wi rujolom ri Jesús, na junam ta c'o ruc' ri jutak raba'j c'ul; ma utuquel c'olic, busum canok. 8 Ec'uchiri', xoc bi ri jun chic tijo'n ri xopon nabe chwach ri mukubal. Xew xril c'u ri' wa', xucojo c'astajinak chubi ri Jesús chiquixo'l ri ecaminak. 9 Ma ri petinak lok rique c'amaja' ne quimajom usuc' Ruch'a'tem ri Dios pa cubi'ij wi: Ri Jesús lic chirajawaxic cac'astaj bi chiquixo'l ri ecaminak. 10 Y xetzelej c'u ri queb tijo'n pa e c'o wi ri cachbi'il. 11 Pero ri María cok'ic tac'al can chunakaj ri mukubal. Ec'u la' cok'ic, xyuxi' apanok y xtzu'n pan chupa ri mukubal. 12 Xeril c'u pan queb ángeles sak quik'u' etz'ul jun chu'jolom y jun chi rakan che ri luwar pa xya'i' wi rucuerpo ri Jesús. 13 Ec'u ri ángeles xquitz'onoj che ri María: —Ixok, ¿su'chac catok'ic? —xecha'. Ri María xuc'ul uwach: —Ma xc'am bi ri Wajawal y na weta'am taj pa xya'i' wi —xcha'. 14 Tec'uchiri', xtzu'n chirij. C'ate xrilo tac'al ri Jesús chiri', pero rire na xreta'maj taj we e ri Jesús. 15 Ec'u ri Jesús xutz'onoj che ri María: —Ixok, ¿su'chac catok'ic? ¿China ri catzucuj? —xcha'. Ri María xuch'obo wa jun achi laj e chajinel re ri werta, y jewa' c'u xubi'ij che: —Achi, we lal xc'amaw bi la re, bi'ij la chwe pa xe'ya'a wi la cha' qui'nc'ama' —xcha'. 16 Ec'u ri Jesús xubi'ij che: —¡María! —xcha'. Ri María xutzu' uwach y jewa' xubi'ij che: —¡Raboni! (Wa ch'a'tem pa hebreo que'elawi: “Lal tijonel”.) 17 Ri Jesús xubi'ij che: —Chinatzokopij, ma c'amaja' quinak'an ruc' ri Nukaw. Jat y chabi'ij chique conoje ri nu hermanos: Ri'in quinak'an pa c'o wi ri Nukaw yey Ikaw ri'ix; ri nu Dios ri'in yey i Dios ri'ix —xcha'. 18 Xe'ec c'u ri María ri aj Magdala cuc' rutijo'n ri Jesús y xu'tzijoj chique xril uwach ri Kanimajawal. Yey xutzijoj chique janipa ri xbi'x bi che ruma ri Jesús. 19 Che c'u ri rocbal rak'ab che ri nabe k'ij re ri semana, rutijo'n ri Jesús quimolom quib, quitz'apim quichi' ruma quixi'im quib chiquiwach ri e aj wach que raj judi'ab. Ec'uchiri', ri Jesús xakic'ate't xwinakiric y xtaq'ui' chiquixo'l rutijo'n. Xuya c'u rutzil quiwach, jewa' xubi'ij chique: —C'ola utzil chomal iwuc' —xcha'. 20 Tec'uchiri', xuc'ut ruk'ab y ruc'alc'a'x chiquiwach. Ec'u rique lic xequi'cotic echiri' xquil uwach ri Kanimajawal. 21 Ec'u ri Jesús xubi'ij tanchi chique: —C'ola utzil chomal iwuc'. Jela' pacha' ri Nukaw xinutak lo ri'in, jec'uri'la' ri'in quixintak bi ri'ix —xcha'. 22 Ec'uchiri', xuxut'uj quiwi' y xubi'ij chique: —Chic'ulu ri Santowilaj Ruxlabixel ri Dios. 23 We c'o junok cutzelej utzij chwach ri Dios, ya'tal pik'ab quik'alajisaj che: “Ri Dios ucuyum chi amac.” Yey we c'o junok na cutzelej ta utzij chwach ri Dios, ya'tal pik'ab quik'alajisaj che: “At tanal ruc' ramac chwach ri Dios” —xcha'. 24 Ri Tomás ri cabi'x “yo'x” che, e jun chique ri cablajuj utijo'n ri Jesús. Rire na jintaj echiri' xopon ri Jesús cuc' rique. 25 Ec'u ri jujun chic tijo'n echiri' xquil uwach ri Tomás, jewa' xquibi'ij che: —¡Ri'oj xkil uwach ri Kanimajawal! —xecha'. Pero ri Tomás jewa' xubi'ij chique: —Ri'in xew cancojo we nabe na canwil rutel ri clawux puk'ab y canju' ruwi nuk'ab chupa yey canju' ri nuk'ab puc'alc'a'x. No'j we na can'an ta wa', ri' na cancoj taj —xcha'. 26 Ic'owinak chi c'u wajxakib k'ij, ri tijo'n quimolom tanchi quib chupa ri ja y c'o ri Tomás cuc'. Tob quitz'apim c'u quichi', ri Jesús xakic'ate't xwinakiric y xtaq'ui' chiquixo'l. Ewi xuya rutzil quiwach, jewa' xubi'ij: —C'ola utzil chomal iwuc' —xcha'. 27 Tec'uchiri', xubi'ij che ri Tomás: —Chawila ri nuk'ab y chaju'u ruwi ak'ab wara, yey chaju'u pe lo la'k'ab pa wa nuc'alc'a'x. Mu'an c'u ri xa queb ac'u'x wuc'; e chacojo' ri'in in c'aslic —xcha'. 28 Ec'uchiri', ri Tomás xubi'ij che ri Jesús: —¡Lal Wajawal y Lal nu Dios! —xcha'. 29 Yey ri Jesús xubi'ij che: —Tomás, c'a e la' xacojo ruma xawil na nuwach. Nim c'u quik'ij calaxic ri na quilom ta nuwach yey na ruc' ta c'u ri', caquicojo ri'in in c'aslic —xcha'. 30 Ri Jesús xu'an uq'uiyal c'utubal re ruchuk'ab ri Dios chiquiwach rutijo'n, y wa' na ronoje taj tz'ibital chupa wa libro. 31 Pero janipa c'u wa xtz'ibaxic, e cha' cacoj alak ri Jesús e ri Cristo, Ruc'ajol ri Dios, y c'o c'u c'aslemal alak ri' ruma cacoj alak rubi'.

21

1 Tec'uchiri' ri Jesús xuc'ut tanchi rib chiquiwach rutijo'n chuchi' ri mar re Tiberias. Jewa' xu'ano: 2 Junam e c'o ri Simón Pedro, ri Tomás ri caquibi'ij “Yo'x” che, ri Natanael ri aj Caná re Galilea, ri queb uc'ajol ri Zebedeo y ca'ib chic chique rutijo'n ri Jesús. 3 Ec'u ri Simón Pedro xubi'ij chique: —Quin'ec pa chapoj car —xcha'. Rique xquibi'ij che: —Coj'ec ri' awuc' —xecha'. Xebec c'ut y xeboc bi chupa jun barco, pero la' la'k'ab wi na jinta c'ana car xquichapo. 4 Echiri' catajin usakiric, rutijo'n xquil jun achi tac'al chuchi' ri mar, pero na xqueta'maj taj we e ri Jesús. 5 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Ix walc'o'al, ¿na jinta car ichapom? —xcha'. Rique xquic'ul pan uwach: —Na jintaj —xecha'. 6 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Chiliq'uij li'atarraya puwiquik'ab ri barco y chiwilape' ma quebiwesaj lo car —xcha'. Rique e xqui'ano yey na caquich'ij ta chi c'u lo resaxic ri' ri qui atarraya pa ri ya' ruma ruq'uiyal car e c'o chupa. 7 Ec'u ri jun tijo'n lic c'ax cana' ruma ri Jesús, xubi'ij che ri Pedro: —¡E Kanimajawal! —xcha'. Ri Simón Pedro xew xuto e ri Jesús, xucojola' ruk'u' resam y xuc'ak bi rib pa ri ya'. 8 Yey ri jujun chic tijo'n xec'un ruc' ri barco chuchi' ri mar, quicharem ri qui atarraya nojinak che car, ma laj xa cien metros e c'o wi che ruchi' ri ya'. 9 Echiri' xekaj lo chu'lew, c'ate xquilo nuc'utal jun ak', y puwi ri rachak'a'l c'o jun car y c'o pam chiri'. 10 Xubi'ij c'u ri Jesús chique: —Chic'ama lo jujun chique ri car, ri c'a e la' xebichap lok —xcha'. 11 Ri Simón Pedro xoc pa ri barco y xucharej bi c'a chuchi' ri mar ri atarraya nojinak che nimak tak car, ma e ciento cincuenta y tres ri car e c'o chupa. Tob lic e q'ui ri car, na xrakaro'b ta ri atarraya. 12 Ec'uchiri', xubi'ij ri Jesús: —Chixpetok, chixwo'kok —xcha chique. Na jinta c'u junok chique rutijo'n xraj cutz'onoj che china Rire, ma queta'am e ri Kanimajawal. 13 Ec'uchiri', ri Jesús xuc'am ri pam y xuya chique, y jela' xu'an ruc' ri car. 14 E urox laj wa' xuc'ut uwach ri Jesús chiquiwach rutijo'n chwi lo ruc'astajibal chiquixo'l ri ecaminak. 15 Echiri' xquiq'uis utijic ri quiwa, ri Jesús xutz'onoj che ri Simón Pedro: —Simón, at uc'ajol ri Jonás, ¿más nawi c'ax quinana' ri'at chwa ri c'axna'bal we caqui'an wa jujun chic? —xcha'. Ri Pedro xuc'ul uwach: —Wajawal, rilal eta'am la c'o rutzil nuc'u'x che'la —xcha'. Ri Jesús xubi'ij che: —Chebatzuku c'u ri' ri raltak co nubexex —xcha'. 16 Xutz'onoj chucalaj: —Simón, at uc'ajol ri Jonás, ¿lic c'ax quinana' ruc' ronoje ac'u'x? —xcha'. Ri Pedro xuc'ul uwach: —Wajawal, rilal eta'am la c'o rutzil nuc'u'x che'la —xcha'. Xubi'ij tanchi c'u ri Jesús che: —Chebachajij c'u ri' ri nubexex —xcha'. 17 Xutz'onoj churox laj: —Simón, at uc'ajol ri Jonás, ¿katzij c'o rutzil ac'u'x chwe? —xcha'. Ri Pedro lic xuchap bis ruma e urox laj ri' xtz'onox che. Xubi'ij c'u ri': —Wajawal, rilal eta'am la ronoje, eta'am c'u la ri'in c'o rutzil nuc'u'x che'la —xcha che. Xubi'ij c'u ri Jesús che: —Chebatzuku c'u ri' ri nubexex. 18 Pakatzij wi cambi'ij chawe: Echiri' at ala, ri'at atuquel caxim rapas y cate'ec pa cawaj wi cate'ec. No'j echiri' catu'ana nimalaj winak, cayac la'k'ab y jun chic caximow rapas y catuc'am bi pa na cawaj ta wi cate'ec —xcha'. 19 Ri Jesús xubi'ij wa' cha' cuk'alajisaj sa' rucamic ri Pedro ca'anic re yacbal uk'ij ri Dios. Tec'uchiri', xubi'ij che: —¡Chat-tereja lo chwij! —xcha'. 20 Echiri' xtzu'n ri Pedro chirij, xrilo chiquij teran lo ri jun tijo'n lic c'ax cana' ruma ri Jesús, wa' e ri xja'i' putzal ri Jesús pa ri jun wa'im echiri' xutz'onoj che: «Wajawal, ¿China ri cac'ayin e la?» 21 Ec'u ri Pedro echiri' xril ri jun chic tijo'n, xutz'onoj che ri Jesús: —Wajawal, yey rire, ¿sa' ri cuc'ulumaj? —xcha'. 22 Ri Jesús xuc'ul uwach: —¿Su'chac catz'onoj? We cuaj ri'in c'a c'as rire echiri' quinc'un tanchic, na jinta awe che. Ri'at chat-tereja lo chwij —xcha'. 23 Ruma c'u wa xubi'ij ri Jesús, xe'ec utzijoxic chiquixo'l ri quicojom rubi' ri Cristo: «La' la jun utijo'n na cacam taj.» Pero ri Jesús na xubi'ij ta che we na cacam taj, ma xew xubi'ij wa': «¿Su'chac catz'onoj? We cuaj ri'in c'a c'as rire echiri' quinc'un tanchic, na jinta awe che.» 24 Ec'u wa' wa jun tijo'n e ri cajiquiban uwach tak wa' y e xtz'iban wa'. Yey ri'oj keta'am c'ut lic katzij ronoje wa tz'ibitalic. 25 Lic c'o uq'uiyal chac xu'an ri Jesús tob na ronoje ta wa' tz'ibital can chupa wa libro. Yey we ta e la' catz'ibax ronoje tak ri xu'ano, ri'in canch'ob rakan na coc tane che ruwachulew tak ri wuj pa catz'ibax wi. Amén.