1

1 Dantsé godeyaadá’ Yati’ golı̨́ı̨́ lę́k’e, Yati’ Bik’ehgo’ihi’ṉań yił nlįį, Yati’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań nlįį. 2 Yati’íí dantsé godeyaadá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań yił nlįį. 3 Áń dawahá áyíílaa; áń doo hak’i dayúgo dawahá álzaahíí doo álzaa le’at’éé da. 4 Ihi’ṉaahíí biyi’ golı̨́ı̨́; áí ihi’ṉaahíí nṉee yee daago’įį. 5 Got’iiníí godiłhiłyú idindláád; godiłhiłíí got’iiníí doo yitis nlįį da. 6 Bik’ehgo’ihi’ṉań nṉee John holzéhi yides’a’. 7 Áń Begot’ínihíí nṉee yił nagolṉi’go nyáá, bíí bee nṉee dawa da’odląą doleełgo. 8 John doo Begot’iiníí nlįį da, áídá’ Begot’iiníí yaa nagolṉi’go nyáá. 9 Da’aṉii Begot’ínihíí nṉee ni’gosdzáń biká’ daagolííníí dawa bee daayo’įį. 10 Áń ni’gosdzáń nṉeehíí yitah silįį, áń ni’gosdzáń áyíílaa, ndi ni’gosdzáń biká’ nṉeehíí doo bídaagołsį da lę́k’e. 11 Dabíí áyíílaahíí yaa nyáá, áídá’ dabíí hat’i’ihíí doo hádaabit’įį da. 12 Áídá’ hadíí hádaabit’iiníí, daabosdląądíí, Bik’ehgo’ihi’ṉań bichągháshé daaleehgo yaa goden’ą́ą́: 13 Áí nádaagosdliiníí doo nṉee hadaazt’i’íí bee da, doo kots’íhíí bee da, doo nṉee bits’ą́’dí’go da, áídá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ nádaagosdlįį. 14 Yati’íí nṉee silįįgo nohwitahyú gólı̨́ı̨́ lę́k’e, dawahá ye’at’éhihi biłgoch’oba’íí ła’íí da’aṉii ágot’éhi nlįį, (Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ dała’áhi nlįįhíí bighą ízisgo at’éégo bits’ą́’idindláád, áí bits’ą́’idindláádíí daahihiiltsąą ni’.) 15 John baa nagolṉi’go nádidilghaazh lę́k’e gáṉíígo, Díń áłdishṉii ni’, ágádéṉiid n’dá’, Shiké’dí’ hígháhíí dashíntsé golı̨́ı̨́híí bighą shitisgo at’éé. 16 Dawahá yegoyiłííníí nohwaa hi’né’, biłgoch’oba’íí dałiké’go nohwaa hi’ṉiił. 17 Bik’ehgo’ihi’ṉań yegos’aaníí Moses biláhyú ngot’ąą lę́k’e, áídá’ biłgoch’oba’íí hik’e da’aṉii ágot’éhi Jesus Christ yił nyáá. 18 Doo hadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań yo’įį da; biYe’ dała’áhi Bik’ehgo’ihi’ṉań ádíbóltą’ihi, áń zhą́ ch’í’ṉah áyíílaa. 19 Jerúsalem golzeedí’ okąąh yedaabik’ehi hik’e Lévites daanlínihi Jews daanlíni odaabis’a’, Hadíń lą́ą́ áńt’ee? daabiłṉiigo nabídaadiłkidá’ John gáṉíí lę́k’e, 20 Shíí doo Christ ánsht’ee da, doo nayił’į’go da da’aṉiigo ádaa nagolṉi’. 21 Áídí’ nayínádaadiłkid, Hadíń ánt’éé gá? Elías ńlı̨́ı̨́ née? Dah, doo áń nshłįį da, ṉii lę́k’e. Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidihíí, ya’ áí ńlı̨́ı̨́ née? Dah, ṉiigo hadzii. 22 Gánádaayiłdo’ṉiid, Áídá’ hadíń áńt’éé gá? Nohwił nagolṉí’go hadíń daanohwides’a’íí bił nadaagohiilṉi’. Hant’é nṉiigo ádaa nagolṉí’? 23 Áídí’ gáṉíí, NohweBik’ehń bádįhyú iłch’ígodezdǫhgo ádaahłe’, dishṉiigo shíí da’igolı̨́ı̨́yú dilwoshi nshłįį, Esáias, Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú nada’iziidi áṉíí n’íí k’ehgo. 24 Nṉee na’ídaadiłkidihíí Phárisees daanlíni daabinł’a’. 25 Nabídaadiłkidgo, Doo Christ ńlı̨́ı̨́ dadá’, ła’íí doo Elías dagohíí Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidihíí ńlı̨́ı̨́ dadá’, nt’é bighą baptize ánł’įį? daaṉii. 26 John bich’į’ hadzii, Shihíí tú bee baptize ash’įį: áídá’ ła’ nohwitahyú sizįį, doo bídaagonołsį dahi; 27 Da’áń shikédí’ hígháhíí shitisgo at’éhi, biketł’óól k’e’ish’adgo ndi doo bik’eh sítı̨́ı̨́ da. 28 Áí Bethábara golzeeyú Jórdan túńlííníí hanaayú ágodzaa, John baptize ágole’gee. 29 Iskąą hik’e John Jesus bich’į’ higaałgo yo’įįgo gáṉíí, Daadeh’ı̨́ı̨́, dibełı̨́ı̨́ biZhaazhé Bik’ehgo’ihi’ṉań bíyéhi áídí’ higaał! Áń ni’gosdzáń biká’ nṉee binchǫ’íí da’ílı̨́ı̨́ yiłchiih. 30 Díń áłdishṉii ni’ gádéṉiid n’dá’, Nṉee ła’ shikédí’ hígháh, áń dashíntsé gólı̨́ı̨́híí bighą shitisgo at’éé. 31 Dashíí ndi doo bígonsį da ni’: áídá’ Israel hat’i’i bił ch’í’ṉah ágolṉe’híí bighą tú bee baptize ádaagoshłe’go niyáá. 32 John yaa nagolṉi’go gáṉíí, Holy Spirit yaaká’dí’ hawú k’ehgo Jesus yich’į’ nke’eṉíihgo biká’ dahnezdaago hish’įį. 33 Shíí ndi doo bígonsį da ni’: áídá’ hadíń tú bee baptize ádaagoshłe’go shides’a’ń shich’į’ gánṉiid ni’, Hadíń Holy Spirit yaaká’dí’ bich’į’ nke’eṉíihgo biká’ dahnezdaago hí’ííníí, áń Holy Spirit bee baptize ádaagole’íí át’éé. 34 Díí hiłtsąą hik’e baa nagosisṉi’, Díń da’aṉii Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ląą, dishṉiigo. 35 Iskąą hik’e John bitsiłke’yu naki yił nadaazį’; 36 Jesus higaałyú ndaineł’ı̨́ı̨́’go gánṉiid, Daadeh’ı̨́ı̨́, dibełı̨́ı̨́ biZhaazhé, Bik’ehgo’ihi’ṉań bíyéhi! 37 John bitsiłke’yu nakihíí ágáṉíígo daabidezts’ąągo Jesus yiké’ dahizh’aazh. 38 Jesus t’ąązhį’ déz’įįgo biké’ hi’ashgo yiłtsąągo gáyiłṉii, Hant’é biká hanohtaago aht’ı̨́ı̨́? Áík’ehgo gádaaṉii, Rábbi, (Iłch’ígó’aahíí golzeego ágolzee,) hayú gonlı̨́ı̨́? 39 Jesus gádaabiłṉii, Yushdé’ ákú dokáhgo bígonołsįįh. Áík’ehgo yił okaigo hayú sidaahíí yídaagołsįįd, t’ahbįdí’ gonenádn łedihikęęzyú nákaigo, ákú dá yił naháztąą lę́k’e. 40 Nṉee nakihíí John áṉííhíí daidezts’aaníí, Jesus yiké’ ó’áázhíí dała’á Andrew holzee, Simon Peter bik’isnhi. 41 Andrewhíí ntsé bik’isn Simon holzéhi yaa nyáágo gáyiłṉii, Messías baa nt’áázh, áí Christ golzeego ágolzee. 42 Áídí’ Simon Jesus yaa yił n’áázh. Jesus Simon yineł’ı̨́ı̨́ hik’e gáyiłṉii, Simon, Jona biye’ ńlíni, Céphas honlzéé doleeł, tséé golzeego ágolzee. 43 Iskąą hik’e Jesus Gálileeyú deyaago, Philip yaa nyáágo, Shiké’ híṉááł, yiłṉii. 44 Andrew ła’íí Peter Bethsáida golzeedí’ na’aash, ła’íí Philip ałdó’ áídí’ naghaa. 45 Philip Nathánael yaa nyáágo gáyiłṉii, Jesus, Joseph biye’, Názarethdí’ gólíni baa nkai, Bik’ehgo’ihi’ṉań yegos’aaníí biyi’ Moses bak’e’eshchįį lę́k’ehi, Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú nada’iziidi n’íí ałdó’ bak’eda’ashchįį lę́k’ehi. 46 Nathánael gábiłṉii, Hant’é nzhooníí Názarethdí’ behagowáhshą’? Philip gánábiłdo’ṉiid, Ákú dot’aashgo bígonłsı̨́įh. 47 Jesus Nathánael bich’į’ higaałgo yo’įįgo gáṉíí, Da’aṉii Israel hat’i’íí nlíni kudí’ higaał, doo k’izé’át’éhi da. 48 Nathánael gábiłṉii, Hagot’éégo shígonłsı̨́? Jesus gábiłṉii, Philip doo hwahá niká áṉíí dadá’, fig ch’il bitł’ááhyú síńdaago nish’įį ni’. 49 Nathánael gábiłṉii, Ni iłch’ígó’aahííńlíni, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ńlı̨́ı̨́ lą́ą́; Israel hat’i’ihi ízisgo biNant’a’ ńlı̨́ı̨́ lą́ą́. 50 Jesus gábiłṉii, Fig ch’il bitł’ááhyú síńdaago nish’įį niłdishṉii n’íí bighą shondląą née? Díí bitisgo ágot’éhi hí’ı̨́ı̨́ doleeł. 51 Jesus gánábiłdo’ṉiid, Da’aṉii, da’aṉiigo gánohwiłdishṉii, Shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí, yáá iłts’ą́’álṉéhgo shik’ehdí’ Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’yú daagolííníí hadagodí’ hayaago iłdenánádikahgo daah’įį doleeł.

2

1 Taagi hileehíí bijįį Gálileehíí biyi’ Cána golzeegee ni’i’ṉéh; ákú Jesus bą́ą́hi itah lę́k’e: 2 Jesus ałdó’ bitsiłke’yu biłgo ni’i’ṉéhyú daabi’dokeed. 3 Dasts’aa bitoo ásdįįdá’ Jesus bą́ą́ gábiłṉii, Dasts’aa bitoo ásdįįd. 4 Jesus gábiłṉii, Shimaa, hago ląą ánishłéhgo ánṉii? Shágoz’aaníí doo hwahá bengowáh da. 5 Bą́ą́ nada’iziidíí gáyiłṉii, Hant’é daanohwiłṉiiyú dakú ádaat’įį doleeł. 6 Áígee tús tséé álzaahi gostáń siṉil, Jews daanlíni daagos’ąąhíí k’ehgo yee táda’digisíí bighą, túsíí dała’ágo nadin dagohíí tádin gallons dábik’eh lę́k’e. 7 Jesus gádaabiłṉii, Túsíí tú bee hada’dołbį. Áík’ehgo dáhalk’iłgo hada’desbį. 8 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Ła’ hakaahgo bik’ehgo da’idaaníí bich’į’ dohkaah. Áík’ehgo odaiskąą. 9 Bik’ehgo da’idaaníí tú dasts’aa bitoo silįįhíí yizlįh, hadí’ hídziid shįhíí doo yígółsį dago, (nada’iziidíí tú hadaiziidíí zhą́ yídaagołsį ndihíí,) bik’ehgo da’idaaníí nṉee niiṉéhi yiká ánṉiidgo, 10 Gáyiłṉii, Nṉee dawa da’idąą débegonyaago dasts’aa bitoo nzhónihíí ntsé yita’ikaah; áídí’ dahádaat’įįzhį’ da’odląądá’ doo nzhǫǫ dahíí yita’ikaah: áídá’ nihíí dasts’aa bitoo nzhónihíí áníita bitasíńkąą. 11 Áí Jesus dantsé godiyįhgo adzaa, Gálilee biyi’, Cána golzeegee, áík’ehgo ízisgo ye’at’éhi bee bígozįįd; áídí’ bitsiłke’yu daabosdląąd lę́k’e. 12 Díí bikédí’go Capérnaum golzeeyú bíí hik’e bą́ą́, bik’isyú ła’íí bitsiłke’yu yił okai; akú da’akwii bedahiskąą. 13 Bitis‐hagowáh n’íí bíná’godiṉíhgo Jews daanlíni da’iyąąhíí biká’ ngonyáágo Jesus Jerúsalemyú óyáá. 14 Akú da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ nṉee ła’ magashi, dibełı̨́ı̨́, hawúcho baa nadaahiṉiihi, ła’íí zhaali iłkáh ch’ídaihiṉiiłíí binasdziid yaa naháztąągo yiká nnyáá. 15 Tł’óół iłkénásgisíí ił’áyíílaago dawa, dibełı̨́ı̨́, magashita biłgo da’ch’okąąh goz’ąą biyi’dí’ ch’íinihiyood; ła’íí zhaali iłkáh ch’ídaihiṉiiłi bizhaalihíí yayinką́ą́, áídí’ zhaali yiká’ iłkáh ch’ínádaiṉiiłíí naz’aaníí nanyihesgo’. 16 Áídí’ hawúcho baa nadaahiṉiihíí gáyiłnṉiid, Dííhíí ch’ídaahohṉiił; shiTaa bikįhíí kįh biyi’ na’iṉiihi ádaagołe’ hela’. 17 Nikįhíí dázhǫ́ godilziníí begoz’ąą doleełgo dázhǫ́ hásht’ı̨́ı̨́híí bighą shidizidee, golzeego bek’e’eshchiiníí bitsiłke’yu yínádaalṉii. 18 Áídí’ Jews daanlíni gádaabiłṉii, Nt’é godiyįhgo be’ígóziníí nohwił ch’í’ṉah ánle’, díí ánánt’įįłhíí bighą? 19 Jesus gádaabiłṉii, Díí kįh biyi’ da’ch’okąąhíí ąął nanádaagołṉiiłgo, taagi jįį hileehgo ánágoshdle’. 20 Jews daanlíni gábiłṉii, Díí kįh biyi’ da’ch’okąąhíí ágolṉe’go dizdin gostáń łegodzaa, áídá’ nihííshą’ taagi jįį hileehgo ánágodle’? 21 Ndi bíí bits’íhi kįh biyi’ da’ch’okąąhíí k’ehgo yaa yałti’. 22 Jesus daztsąądí’ naadiidzaadá’ bitsiłke’yu nt’é ṉii n’íí yínádaalṉii; áík’ehgo Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí ła’íí Jesus áṉíí n’íí daayosdląąd lę́k’e. 23 Jerúsalem golzeeyú bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo da’idaaníí bijįį, Jesus akú itah nlįįgo nṉee łą́ą́go daabosdląąd, godiyįhgo áná’ol’įįłíí daayiłtsąądá’. 24 Áídá’ Jesus nṉeehíí doo yada’ołíí da, nṉee dawa yígółsįhíí bighą. 25 Doo hadíń nṉee ye’at’ééhíí baa bił nagolṉi’ bik’eh da; dabíí nṉee ye’at’ééhíí dawa yígółsįhíí bighą.

3

1 Nṉee Phárisees daanliiníí itah nlíni, Nicodémus níholzéhi, Jews binant’a’ nlíni lę́k’e. 2 Áń tł’é’yú Jesus yaa nyáágo gáyiłṉii, Ni, Iłch’ígó’aahíí ńlíni, doo hadíń godiyįhgo áná’ol’įįłíí áńł’įįhíí áyóléh át’éé da, Bik’ehgo’ihi’ṉań yił nlįįyúgo zhą́: áí bighą Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ iłch’ígó’aahíí ńlı̨́ı̨́go bídaagonlzį. 3 Jesus gábiłṉii, Da’aṉii, da’aṉiigo gániłdishṉii, Nṉee nágosdlįįyúgo zhą́ Bik’ehgo’ihi’ṉań bilałtł’áhgee daanliiníí itah nlįį doo. 4 Nicodémus gábiłṉii, Hagot’éégo nṉee nágodleeh, báyáń silįįdá’? Ya’ komaa bibishchid bih nách’idáhgo nágoch’idleeh née? 5 Jesus gáṉíí, Da’aṉii, da’aṉiigo gániłdishṉii, nṉee tú bee ła’íí Holy Spirit bee nágosdlįįyúgo zhą́ Bik’ehgo’ihi’ṉań bilałtł’áhgee goz’ąą yuṉe’ ha’agháh. 6 Kots’í bee gozliiníí kots’í át’éé, áídá’ Holy Spirit bee gozliiníí spirit at’éé. 7 Doo nił díyagot’éé da le’, Nágoch’idleeh, niłdishṉiihíí bighą. 8 Nyolíí da’adzaayú nyol, áí dints’agdá’ hadí’ nyolíí, hayúgo nyolíí doo bígonłsı̨́ da; dawa Holy Spirit bee nádaagosdliiníí ágádaat’éhi at’éé. 9 Nicodémus gábiłṉii, Hagot’éégo ląą ágołnṉíhi? 10 Jesus gábiłṉii, Ni Israel hat’i’i yił ch’ígó’aahi ńlı̨́ı̨́dá’, dííshą’ doo bígonłsı̨́ da? 11 Da’aṉii, da’aṉiigo gániłdishṉii, néé bídaagonlziníí zhą́ baa yádaahiilti’, hant’é daahiit’iiníí zhą́ baa nadaagohiilṉi’; áídá’ baa nadaagosiilṉi’íí doo nádaagodoh’aah da. 12 Ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí baa nohwił nagosisṉi’ ndi doo shondląą dadá’, yaaká’yú ágot’eehíí baa nohwił nagoshṉi’yúgo hagot’éégo shondląą? 13 Doo hadíń yaaká’yú bił ogoyáá da, shíí nṉee k’ehgo Niyááhíí zhą́, yaaká’dí’ nkeniyáá, yaaká’yú gonshłįį. 14 Moses da’igolı̨́ı̨́yú tł’iish dahyidnłtįįhíí k’ehgo, shíí ałdó’ nṉee k’ehgo Niyááhíí dahshidi’dolteeł: 15 Hadíń shosdląądihíí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doleełhíí bighą. 16 Bik’ehgo’ihi’ṉań ni’gosdzáń biká’ nṉee dázhǫ́ bił daanzhǫǫhíí bighą biYe’ dała’áhi yaa yinłtı̨́ı̨́, áík’ehgo dahadíń bosdląądihíí doo da’ílı̨́ı̨́ hileeh da, áídá’ ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doleeł. 17 Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ni’gosdzáń biká’zhį’ nkeyínł’a’íí ni’gosdzáń biká’ nṉee doo yił ch’ígóweh doleełhíí bighą nkeyínł’a’ da, áídá’ ni’gosdzáń biká’ nṉee bíí bee hasdádokaahíí bighą. 18 Hadíń bosdląądíí doo bił ch’ígódeeh da: áídá’ hadíń doo bosdląąd dahíí iłk’idá’ bił ch’ígódíni at’éé, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ dała’áhi doo yosdląąd dahíí bighą. 19 Díí bighą nṉee bił ch’ígódįh, begot’iiníí ni’gosdzáń biká’ begonyáá, áídá’ nṉee doo got’iiníí bił daanzhǫǫ da, chagołheeł zhą́ bił daanzhǫǫ, nchǫ’go ádaat’eehíí bighą. 20 Dahadíń nchǫ’go at’éé lę́k’eyúgo, got’iiníí bił nchǫ’, bi’at’e’ nchǫ’íí doo bígozįįh hat’ı̨́ı̨́ dahíí bighą, doo got’įįyú ch’égháh hát’ı̨́ı̨́ da. 21 Hadíń nłt’éégo at’ééhíí, bi’at’e’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań ye’at’éégo bígozįįh doleełhíí bighą got’įįyú ch’égháh. 22 Áí bikédí’go Jesus, bitsiłke’yu biłgo, Judéa golzeeyú okai; baptize ádaagole’go akú dét’įhézhį’ yił naháztąą lę́k’e. 23 John ałdó’ Aenon golzeeyú baptize ágoł’įį, Sálimhíí bit’ahyú, akú tú łą́ą́híí bighą: áígee nṉee neheskaigo baptize ádaaszaa. 24 Doo hwahá John ha’ánteeh dadá’. 25 John bitsiłke’yu ła’íí Jews daanlíni ła’ okąąhzhiṉéégo táko’digisíí yaa ładaagodit’áh nkegonyaa. 26 Áídí’ John yaa hikaigo gádaayiłṉii, Iłch’ígó’aahíí ńlíni, nṉee Jórdan túńlííníí hanaayú bił na’aash n’íí, baa nagolṉí’ n’íí, áń kú naghaa, baptize ádaił’įįgo nṉee dawa bich’į’ nihikáh. 27 Áík’ehgo John gáṉíí, Nṉee doo hant’é yót’ı̨́ı̨́ át’éé da, yaaká’dí’ baa hi’né’yúgo zhą́. 28 Nohwíí shídaanołsįgo, Shíí doo Christ nshłįį da, dishṉii ni’, dabíntségo bidol’aadíí nshłįį. 29 Ishkiin niiṉéhíí na’ilíhn yił niiṉéhíí, bíí niiṉéhi at’éé: niiṉéhíí bit’ekéhíí, bíyésts’ąągo sizįįgo, bizhii yidits’ago dázhǫ́ bił gozhǫ́ǫ́: áí k’ehgo shíí ałdó’ dázhǫ́ shił gozhǫ́ǫ́ sílı̨́ı̨́. 30 Bíí itisgo bá godigháh, áídá’ shihíí t’ąązhį’ shá godigháh. 31 Hadíń yaaká’dí’ nkenyááhíí dawa yitisgo nlįį: hadíń ni’gosdzáń biká’gee nliiníí ni’gosdzáń ye’at’éé, áík’ehgo dá ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí zhą́ yaa yałti’: hadíń yaaká’dí’go nkenyááhíí dawa yitisgo nlįį. 32 Áń nt’é yo’iiníí, nt’é yidezts’aaníí, áí dawa yaa nagolṉi’; áídá’ doo hadíń bosdląąd da. 33 Hadíń yaa nagosṉi’íí bosdląądíí, Bik’ehgo’ihi’ṉań da’aṉii ląą ṉiigo yiká’ iskał. 34 Hadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań bides’a’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ yee yałti’: Bik’ehgo’ihi’ṉań Holy Spirit doo yídaanel’ąągo baa yiné’ da. 35 Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ bił nzhǫǫgo dawa yebik’ehgo yaidin’ą́ą́. 36 Dahadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ yosdląądíí, ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doo: dahadíń doo yosdląąd dahíí ihi’ṉaa doo yiłtséh da; áídá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań bihashke’ biká’zhį’ siné’.

4

1 John biké’ hikaahíí bitisgo Jesus biké’ anáłseełíí áyidedlaago, ła’íí baptize ádaayizlaago Phárisees daanlíni ya’ikodaanzįįgo Jesus yígołsįįdá’, 2 (Da’ágát’éé ndi Jesus doo baptize áíł’įį da, bitsiłke’yu zhą́,) 3 Judéadí’ Gálileeyú naadesdzaa. 4 Dá Samáriayú zhą́ bá ch’ígót’i’ lę́k’e. 5 Áígee kįh gozṉilyú ńyáá, Sýchar golzéhi, ni’ Jacob biye’, Joseph holzéhi, yaa gon’ą́ą́ n’íí bit’ahgee goz’áni. 6 Áígee Jacob bitúhahidleeh goz’ąą. Jesus higaałgo isk’áhńyááyú hiyaago túhahidleehgee dahnezdaa. 7 Isdzán, Samáritan nlíni, tú haileehyú ńyáá: Jesus, Tú shá ná’íłsįįh, biłṉii. 8 (Bitsiłke’yuhíí kįh gozṉilyú hidáń nadaihiłṉiihyú okai.) 9 Isdzán Samáritan nlínihíí gábiłṉii, Hant’é lą́ bighą ni, Jew ńlíni, shíí Samáritan nshłíni tú shídǫ́keed? Jews daanlíni Samáritans daanliiníí doo iłch’į’ádaat’ee da. 10 Jesus gábiłṉii, Hant’é Bik’ehgo’ihi’ṉań kaa yiné’íí, ła’íí hadíń, Tú shá ná’íłsįįh, niłṉiihíí bígonłsı̨́yúgo shí’ǫ́keed doleeł ni’, áík’ehgo tú bits’ą́’dí’ ihi’ṉáhi naa nizíid doleeł ni’. 11 Isdzán gábiłṉii, Doo nt’é bee tú haleeh da, túhahidleehíí yúyah: áídá’ hadí’ tú bits’ą́’dí’ ihi’ṉáhi nádnziid? 12 Nishą’ Jacob, bits’ą́’dí’ daadihe’ṉa’i, bitisgo áńt’ee? áń díí túhahidleeh nohwá ágólaago, bits’ą́’dí’ bíí ła’íí bichągháshé ła’íí bimagashi da’idląą ni’. 13 Jesus gánábiłdo’ṉiid, Dahadíń díí tú yodlaaníí dibá’ nánádleeh: 14 Áídá’ dahadíń tú baa nsiidgo yodlaaníí doo dibá’ nánáodleeh at’éé da; tú baa nsiidíí túhahidleehíí k’ehgo biyi’dí’ tú hanáńlı̨́ı̨́ doleeł, dayúweh ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dayú ńlı̨́ı̨́ doleeł. 15 Isdzán gánábiłdo’ṉiid, Díí tú áłnṉiihíí ła’ shaa nzííd, doo dibá’ nánáshdleehgo da, ła’íí doo kú nánshdáhgo tú hanáhishdleeh dahíí bighą. 16 Jesus gábiłṉii, Ti’i, niką’ biká nádndáhgo bił nánt’aash. 17 Isdzán, Shiką’ da’ádįh, biłṉii. Jesus gánábiłdo’ṉiid, Shiką’ da’ádįh, nṉiihíí da’aṉii ánṉii: 18 Niką’ ashdla’adá’ k’adyúgo bił na’aashíí doo niką’ at’éé da: díí da’aṉii ánṉii. 19 Isdzán gábiłṉii, Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidi ńlı̨́ı̨́go bígosíłsįįd. 20 Daanohwitaa n’íí díí dziłíí biká’ da’okąąh ni’; áídá’ nohwihíí, Jerúsalemyú zhą́ nṉee da’okąąhgo bá goz’ąą, daadohṉii. 21 Jesus gánábiłdo’ṉiid, Isdzán, shondląą, dahagee díí dziłíí biká’yú, dagohíí Jerúsalemyú shiTaa doo daahohkąąh da doleeł. 22 Nohwíí nt’é daahohkąąh shįhíí doo bídaagonołsį da: nééhíí nt’é daahohiikąąh shįhíí bídaagonlzį; hasdách’igháhíí Jews daanliiníí bits’ą́’dí’ benagowáhi. 23 Kodí’ begoldoh, da’aṉiigo da’okąąhíí biyi’siziiníí bee da’aṉiigo shiTaa daayokąąh doleełíí kú begoz’áni at’éé: shiTaahíí ágát’éégo da’okąąhíí yiká déz’įį. 24 Bik’ehgo’ihi’ṉań spirit nlįį, hadíń daabokąąhíí biyi’ siziiníí bee da’aṉiigo daabokąąhgo dábik’eh. 25 Isdzán gábiłṉii, Messías, Christ holzéhi, hígháhgo bígonsį: áń ńyáágo dawa nohwił nagolṉi’ ndi at’éé. 26 Jesus gábiłṉii, Shíí nich’į’ yashti’ihíí áń ánsht’ee. 27 Áík’ehgo bitsiłke’yu nákaigo isdzán bich’į’ yałti’híí bighą bił díyadaagot’ee lę́k’e: áídá’ doo ła’ gánṉiid da, Nt’é bighą na’ídńłkid? dagohíí, Nt’é bighą bił iłch’į’ yáńłti’? 28 Áík’ehgo isdzán bitús da’akú si’ąądá’ kįh gozṉilyú onálwodgo nṉee yił nadaagolṉi’, 29 Yushdé’, nṉee dahot’éhé ánásht’įįdíí yaa shił nagosṉi’íí daahołtséh: áńshą’ Christ at’ı̨́ı̨́? 30 Áík’ehgo kįh gozṉildí’ dahnádnząą, bich’į’ dahdeskaigo. 31 T’ah daahiikááhdá’ Jesus bitsiłke’yu nádaabokąąh, NohwiNant’a’, ináá, daabiłṉiigo. 32 Áídá’ gádaabiłṉii, Hidáń hishaaníí doo bídaagonołsį da. 33 Bitsiłke’yu gádaałiłdi’ṉii, Hadíń ła’ hidáń baa yiné’? 34 Jesus gádaabiłṉii, Shinł’a’ń dabíí hát’ííyú ánásht’įįłgo, ła’íí binasdziid bá łaashłe’go shihidáń át’éé. 35 T’ah dı̨́ı̨́’i daahiit’įįh yidziishą’ int’ąązhį’, daadohṉii? Nohwił nagoshṉi’, hadag ádaahṉéhgo daadeh’ı̨́ı̨́; iłk’idá’ daadiigaago da’ildlaadgee ngonyaa. 36 Hadíń iłdlaadíí nest’áń dáła’áile’go ihi’ṉaa doo ngonel’áni bich’į’ nahi’ṉiił: áík’ehgo k’e’dileehíí ła’íí iłdlaadíí biłgo dała’ bił daagozhǫ́ǫ́ doleeł. 37 Díí beha’odziihíí da’aṉii ágolzee, Ła’ k’e’dilee, ła’íí iłdlaad. 38 Doo k’edaadisolaa dagee daahołdlaadyú nohwidéł’a’: nṉee ła’i k’ednláhi, binasdziid n’íí daahisołdlaad. 39 Isdzán, Ánásht’įįd n’íí dawa yaa shił nagosṉi’, ṉiihíí bighą kįh gozṉildí’ Samáritans daanlíni łą́ą́go Jesus daayosdląąd lę́k’e. 40 Samáritans daanlíni baa hikaigo, Dakú síńdaa, daabiłṉii: da’áígee sidaago naki beiskąą. 41 Biyati’híí bighą dayúwehégo łą́ą́go nádaabosdląąd; 42 Áí isdzánhíí gádaayiłṉii, K’adíí doo dániyati’ zhą́ bighą da’osiidląąd da, danéé da’disiit’ąąhíí bighą, ła’íí da’aṉii ni’gosdzan biká’ nṉeehíí hasdáyiṉiiłíí, áí Christ nlįįgo bídaagonlzį. 43 Nakiskąą hik’e Gálileeyú onanádzaa. 44 Jesus ádaanagołṉi’go gánṉiid, Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidi dabíí bini’yú doo hadíń bidnłsíni at’éé da. 45 Gálileeyú ńyáádá’ Gálileeyú daagolííníí bił daagozhǫǫgo k’édaabiłnṉiid, Jerúsalemyú da’idąągee ánát’įįd n’íí dawa daayo’įį n’íí bighą: bíí ałdó’ da’idąąyú naaskai ni’go. 46 Áídí’ Gálilee biyi’ Cána golzeeyú Jesus nádzáá, tú dasts’aa bitoo áyíílaa n’yú. Áígee nant’án ła’ biye’ nṉiih lę́k’e, Capérnaum golzeegee. 47 Áí nṉeehíí Jesus Judéadí’ Gálileeyú ńyáágo ya’ikonzįįdá’ yaa nyáágo náyoskąąd, Shiye’ nánlziihyú ńṉáh, yiłṉiigo, dak’azhą́ datsaahi. 48 Jesus gábiłṉii, Godiyįhgo be’ídaagozini ła’íí ízisgo ánágot’įįłíí daah’įįyúgo zhą́ da’ohdląą. 49 Nant’ánhíí gábiłṉii, Shigowąyú ńṉáh, shizhaazhé doo hwahá datsaah dadá’. 50 Jesus gábiłṉii, Nádńdáh; niye’ hiṉaa, nłt’éé násdlı̨́ı̨́. Nṉee Jesus áṉííhíí yosdląądgo dahnasdzáá. 51 T’ah nádaałdá’ bánada’iziidíí bidááh hikaigo bił nadaagolṉi’, Niye’ hiṉaa, daabiłṉiigo. 52 Nṉeehíí na’ídńłkid, Da’kwíí bik’ehenkéézdá’ t’ąązhį’ bá nágodesdzaa láń? biłṉiigo. Gádaabiłṉii, Adąądá’ hayaazhį’ dała’á bik’ehenkéézdá’ nezgai n’íí bits’ą́’ gonyáá ni’. 53 Bitaa yígółsį, da’áí bik’ehenkééz n’dá’ Jesus, Niye’ hiṉaa, biłṉii ni’: áík’ehgo osdląąd, ła’íí bikįh yuṉe’ naháztaaníí dawa ałdó’ da’osdląąd. 54 Jesus Judéadí’ Gálileeyú ńyáádá’ díí nakigee godiyįhgo adzaa lę́k’e.

5

1 Díí bikédí’go Jews daanlíni da’iyąąhíí begonyáádá’, Jesus wą́’yú Jerúsalemyú óyáá. 2 Jerúsalemyú dibełı̨́ı̨́ nahiṉiih goz’aaníí bahgee túdahskąą lę́k’e, Hébrew biyati’íí k’ehgo Bethésda golzéhi, áígee ashdla’yú chagosh’oh nagoz’ąą. 3 Áígee iłtah at’éégo kah yaa nakaihíí łą́ą́go, biṉáá ádaagodini, doo nakai dahi, daadi’ilihi ałdó’, tú dihi’ṉáhíí yiba’ íła’at’éé. 4 Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’dí’hi łahgee túdahskaaníí yeh nadáhgo tú nádihi’ná: tú dehes’naago hadíń ntsé téh híyááhíí, nt’é yaa naghaa láshį n’íí nádzii. 5 Nṉee ła’ tádin tsebíí bił łegodzaago kah yaa naghaago áígee sitįį lę́k’e. 6 Jesus bo’įįdá’ dásitįįgo ńzaad ogoyááhíí yígółsįgo gábiłṉii, Ya’ nándzii hánt’įį née? 7 Nṉee kah yaa naghaahíí gábiłṉii, Tú nahi’naagee doo hadíń téh shiłteeh da: dá doo téh hisháhé dashíntsé ła’ téh nádáh. 8 Jesus gábiłṉii, Nádndáh, biká’síńtįįhíí dahnádnné’go dahnádńdáh. 9 Nṉeehíí dagoshch’į’ nádziigo yiká’ sitįį n’íí dahnáyidnné’go dahnasdzáá: áí Jews daagodnłsiníí bijįį lę́k’e. 10 Áík’ehgo Jews daanlíni nṉee nádziihíí gádaayiłṉii, Díí godilziníí bijįį: biká’ńtéhíí anané’go doo begoz’ąą da. 11 Áík’ehgo gábiłṉii, Nṉee náshilziihíí gáshiłnṉiid, Biká’síńtįįhíí dahnádnné’go dahnádndáh. 12 Áídí’ nabídaadiłkid, Nṉee daat’éhi, Biká’síńtįįhíí dahnádnné’go dahnádndáh, niłnṉiid? 13 Nṉee nádziihíí hadíń nábilzii shįhíí doo yígółsį da: áígee nṉee łą́ą́dá’ Jesus łahyúgo oyáá lę́k’e. 14 Díí bikédí’go da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ Jesus nṉee nádzii n’íí yaa nyáágo gáyiłṉii, Nłt’éé násíńdlįį gádnii áko: nchǫ’go ánáo’ṉe’ hela’, ágánándzaayúgo dánko da’tiségo nich’į’ nágodiidáh. 15 Nṉeehíí Jews daanlíni yaa nyáágo, Náshidilziihíí Jesus at’ı̨́ı̨́, daayiłṉii. 16 Díí daagodnłsiníí bijįį adzaahíí bighą Jews daanlíni Jesus yaa yádaałti’go daiziłhee hádaat’įį. 17 Áídá’ Jesus gádaabiłṉii, ShiTaa t’ah na’iziid, shí ałdó’ na’isiid. 18 Godilziníí bijįį begoz’aaníí doo yikísk’eh at’éé dahíí bighą, ła’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań shiTaa yiłṉiigo Bik’ehgo’ihi’ṉań yił dała’ nlįįgo ádilzįhíí bighą Jews daanlíni dayúwehégo daabiziłhee hádaat’įį. 19 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Shíí, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ nshłiiníí, dashí zhą́ doo nt’é łaoshłéh át’éé da, shiTaa ánát’įįłgo hish’iiníí zhą́: shiTaa ánát’įįłíí k’ehgo shíí ałdó’ ánásht’įįł. 20 ShiTaa shíí biYe’ nshłiiníí dázhǫ́ bił nshǫǫ, dabíí ánát’įįłíí dawa shił ch’í’ṉah áyíłsį: díí bitisgo áná’ol’įįłíí shił ch’í’ṉah áile’gee nohwił díyadaagot’ee doleeł. 21 ShiTaa nanezna’íí nádaayihiłṉahíí k’ehgo shíí, biYe’ nshłiiníí, ałdó’ hadíí hásht’ííníí nádaabihishṉah doleeł. 22 ShiTaa nṉee doo ła’ yángo’áah da, shíí, biYe’ nshłiiníí, dawa bándaagosh’a’go shaidin’ą́ą́: 23 Nṉee dawa shiTaa daayidnłsįhíí k’ehgo shíí, biYe’ nshłiiníí, ałdó’ daashidnłsį doleełhíí bighą adzaa. Hadíń doo shidnłsį dahíí shiTaa shides’a’ń ałdó’ doo yidnłsį da. 24 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Hadíń shiyati’ yidits’agíí, ła’íí shinł’a’ń yodlaaníí, ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doleeł, áń doo bił ch’ígódeeh da; áń da’itsaahdí’ ch’ínyáá, ihi’ṉaazhį’go. 25 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Nanezna’íí shíí, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ nshłiiníí, shizhiihíí daidiits’ı̨́h doleełíí baa gowáh, iłk’idá’ kú begoz’ąą: hadíí áí daidezts’aaníí daahiṉaa doleeł. 26 ShiTaa ihi’ṉaa dabíí biyi’ nlįįhíí k’ehgo, shíí, biYe’ nshłiiníí, ałdó’ ihi’ṉaa dashíí shiyi’ nlįįgo shaa godin’ą́ą́; 27 Shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí nshłįįhíí bighą nṉee bá ndaagosh’a’go shiTaa shaa godin’ą́ą́. 28 Doo nohwił díyadaagot’ee da le’: łeyi’ nazṉilíí dawa shizhii daidezts’ąągo nádiikáhíí baa gowáh, 29 Áí nádiikáhgee nłt’éégo ádaadzaa n’íí yaaká’yú dahazhį’ daahiṉaa doleeł; áídá’ nchǫ’go ádaadzaa n’íí bił ch’ígódeeh. 30 Dashíí shik’ehgo doo nt’é áoshłéh át’éé da: diists’sagíí k’ehgo aayashti’: dashíí hásht’ííníí doo be’ánsht’ee da, áídá’ shiTaa shides’a’ń dabíí hát’ííníí zhą́ be’ánsht’eehíí bighą aayashti’íí dábik’eh. 31 Dashíí ádaa nagoshṉi’yúgo, ádaa nagoshṉi’íí doo da’aṉii da. 32 Ła’ shaa nagolṉi’íí gólı̨́ı̨́; áí shaa nagolṉi’íí da’aṉiigo bígonsį. 33 John bich’į’ oda’soł’a’, áń da’aṉiigo shaa nagosṉi’. 34 Da’aṉiigo shaa na’goṉi’íí doo nṉee bits’ą́’dí’ da: áídá’ hasdánohwidi’ṉiił doleełhíí bighą ágánohwiłdishṉii. 35 John diltłi’íí hik’e bits’ą́’idindláádíí k’ehgo at’éé lę́k’e: áík’ehgo bits’ą́’idindláádíí biyi’ dét’įh nohwił daagozhǫǫhgo ádaasoht’įįd. 36 John shaa nagosṉi’íí bitisgo shaa na’goṉi’íí gólı̨́ı̨́: na’idziidíí shiTaa łaashłe’ doleełgo shaa yidin’ááníí, áí ánásht’įįłgo shiTaa shides’a’go shaa nagolṉi’. 37 ShiTaa shides’a’ń dabíí shaa nagolṉi’. Bizhiihíí doo hak’i daadesołts’ąą da, ánoliníí doo hak’i daahołtsąą da. 38 Biyati’íí doo nohwiyi’ golı̨́ı̨́ da: shíí shinł’a’íí doo daashohdląą dahíí bighą. 39 Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí nzhǫǫgo daahohshíí; áí biláhyú dahazhį’ daahii’ṉaa doleeł daanohsįgo: da’áí shaa nagolṉi’. 40 Ndi doo shich’į’ nohkáh hádaaht’įį da, dahazhį’ daahinohṉaa doleełgo. 41 Nṉee shídnłsı̨́híí doo biká désh’įį da. 42 Nohwídaagonsį, Bik’ehgo’ihi’ṉań nohwił daanzhooníí doo ła’ be’ádaanoht’ee da. 43 ShiTaa bizhi’íí bee niyáá ndi doo hádaashoht’įį da: áídá’ ła’i dabíí bizhi’íí yee nyááyúgo, áń zhą́ hádaaht’įį doo. 44 Dánohwíí daałinołsiníí hádaaht’įįdá’, Bik’ehgo’ihi’ṉań dała’áhi bits’ą́’dí’ idilziníí doo hádaaht’įį da, áídá’ hagot’éégo da’ohdląą? 45 ShiTaa biṉááł nohwik’izhį’ dish’aah doo daanohsį da le’: Moses nohwik’izhį’ dez’ąą, bada’ohłíí n’íí. 46 Moses daahohdląąyúgo shíí daashohdląą doleeł ni’, shaa k’e’eshchįįhíí bighą. 47 Áídá’ bíí k’e’eshchiiníí doo daahohdląą dayúgo, hagot’éégo shiyati’íí daahohdląą áídá’?

6

1 Díí bikédí’go Jesus túsikaaníí, Gálilee golzéhi, da’áí Tibérias golzéhi, hanaayú onanádzaa. 2 Áígee nṉee łą́ą́go biké’ onałsą́ą́, godiyįhgo áná’ol’įįłíí kah yaa nakaihíí yá ánát’įįłíí daayo’įįgo. 3 Jesus dziłyú háyáá, akú bitsiłke’yu yił dinezbį. 4 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo Jews daanlíni da’iyąąhíí biká’ ngonyáá. 5 Jesus déz’įįgo nṉee łą́ą́go bich’į’ náłseełgo yiłtsąądá’ Philip gáyiłṉii, Hagot’éégo báń nadaahiilṉiih, díí nṉee dawa da’iyąągo? 6 Díí áṉííhíí daazhógo Philip bebígozįįhgo ánṉiid: dabíí hagot’éégo áile’ yígółsį ndi. 7 Philip gábiłṉii, Zhaali, penny holzéhi, naki gonenadín báń bee nahazṉii ndi dała’á ntı̨́ı̨́go ayą́hágo bita’isné’ ndi, doo bínenol’ąą at’éé da. 8 Bitsiłke’yu dała’á Andrew holzéhi, Simon Peter bik’isnhi, gábiłṉii, 9 Kú ła’ ishkiin báń dijolé ashdla’i barley alzáhi yisné’, łóg naki biłgo: áídá’ hagot’éégo dawa bínel’ąą, nṉee łánihíí? 10 Jesus bitsiłke’yu gáyiłṉii, Nṉee dinohbįh, daabiłdohṉii. Tł’oh dázhǫ́ łą́ą́go lę́k’e. Áík’ehgo nṉee dinezbį, ashdladn doo náhóltagyú áhołáni shį. 11 Áígee Jesus báń náidnné’go ya’ihénzįgo oskąądá’, bitsiłke’yu yaa daizné’, áídí’ bitsiłke’yu nṉee nadaaháztaaníí yitada’izṉii; łógíí ałdó’ da’áí k’ehgo, dá daabiłhwiihzhį’. 12 Dawa náda’isdįįdgo, bitsiłke’yu gádaayiłṉii, Ch’ékaadíí nádaahohłá, doo ła’ da’ílíí hileehgo da. 13 Áík’ehgo ąął nádaihezlaago táts’aa nakits’ádah hadaidesbį, báń ashdla’i bits’ą́’dí’ ch’ené’íí, nṉee yi’oh da’iyą́ą́híí. 14 Nṉeehíí Jesus godiyįhgo adzaahíí daayiłtsąądá’ gádaaṉii, Áń da’aṉii Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú Na’iziidihíí, ni’gosdzáń biká’zhį’ hiṉáhi. 15 Jesus nṉee dabízhą́ daabik’ehgo dak’azhą́ binant’a’ ádaabidléhgo yígołsįįdá’, dasahn dziłyú ch’a’onánóot’įįd. 16 O’i’ą́ą́yú bitsiłke’yu túsikąąyú onanákai, 17 Akú tsina’eełíí yeh hikaigo túsikaaníí hanaayú bił dahda’n’eel, Capérnaum golzeeyú. Godiłhił gozlįįdá’ Jesus doo hwahá baa hiṉáh da. 18 Tú nádidáh, adįįd nyolhíí bighą. 19 Taagi dagohíí dı̨́ı̨́’i shį dahgostǫ’yú bił oda’is’eeldá’, Jesus tú yiká’ tsina’eełíí yich’į’ higaałgo daayiłtsąą: áík’ehgo tsídaadesyiz lę́k’e. 20 Áídá’ Jesus gádaabiłṉii, Shíí ásht’įį, doo ńdaałdzid da. 21 Áídí’ bił daagozhǫ́ǫ́go tsina’eełíí beh ńṉáh, daabiłnṉiid: dagoshch’į’ ni’zhį’ bił nda’iz’eel, deskai n’yú. 22 Iskąą hik’e nṉee túsikaaníí hanaayú naháztaaníí akú tsina’eełíí dała’á zhą́ si’ąą n’go daayo’įį, ła’íí Jesus bitsiłke’yu tsina’eełíí yeh hikaiyú doo itah yeh hiyaa da, áídá’ bitsiłke’yu dasahndi okaigo daayo’įį. 23 (Jesus báń ya’ihénzįgo oskąądíí bikédí’go, báń daach’iyą́ą́ n’gee bahyú Tibérias golzeedí’ tsina’eełíí ndaahaz’eel:) 24 Áík’ehgo nṉee Jesus ła’íí bitsiłke’yu doo hak’i dago yídaagołsįįdá’, dabíí tsina’eełíí yeh heskaigo, Capérnaum golzeeyú bił oda’iz’eel, Jesus yíka daantaago. 25 Túsikaaníí hanaadí’ baa hikaidá’ gádaabiłṉii, Iłch’ígó’aahíí, dadá’ kú ńyaa? 26 Jesus bich’į’ hadzii, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Doo godiyįhgo ánásht’įįłíí daah’įį n’íí bighą shíka daanohtaa da, báń bee náda’sołdįįd n’íí zhą́ bighą ádaaht’įį. 27 Doo hidáń da’ílíí hileehíí bighą nada’ohsiid da, hidáń dahazhį’ ihi’ṉaazhį’ nnel’ąąhíí zhą́ hádaaht’įį, shíí nṉee k’ehgo Niyááhíí nohwaa nshné’: Bik’ehgo’ihi’ṉań shiTaa, bíyéé nshłįįgo shebígózįhgo shiká’ izkał. 28 Áídí’ gádaabiłṉii, Hago ádaahii’ṉe’go Bik’ehgo’ihi’ṉań binasdziidíí nadaahiidziid? 29 Jesus gádaabiłṉii, Díí k’ehgo Bik’ehgo’ihi’ṉań bá na’idziidi at’éé, áń shíí shides’a’ń daashohdląągo. 30 Áík’ehgo gádaabiłṉii, Godiyįhgo be’ígóziníí daat’éhi nohwił ch’í’ṉah ánle’go daahiiltséhgo daanohiidląą doleeł? Iłtah áná’ol’įįłíí daat’éhi ánł’įį? 31 Bits’ą́’dí’ daadihe’ṉa’íí da’igolı̨́ı̨́yú manna daayiyąą łeh lę́k’e: díínko bek’e’eshchiiníí k’ehgo, Yaaká’dí’ báń kaa daizné’go daach’iyąą. 32 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Yaaká’dí’ báń nohwaa hi’né’ n’íí doo Moses nohwaa daizné’ da; shiTaa yaaká’dí’ báń da’aṉiihi nohwá da’dihiné’. 33 Yaaká’dí’ nkenyááhíí Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ báńhi at’éé, áń ni’gosdzáń biká’ nṉeehíí ihi’ṉaa yaa yiné’. 34 Gádaabiłṉii, NohweBik’ehń, díí báńhíí dayúweh nohwá dihii’né’ le’. 35 Jesus gádaabiłṉii, Shíí báń be’ihi’ṉaahíí nshłįį: dahadíń shaa nyááhń doo shiṉá’ holeeh at’éé da; shodląąhń doo dibá’ holeeh at’éé da. 36 Iłk’ida’ gádaanohwiłdéṉiid, Daashoh’ı̨́ı̨́ ndi doo daashohdląą da. 37 ShiTaa shaa yiṉilíí dawa shaa hikáh; dahadíń shaa nyááhń doo yó’ósht’e’ at’éé da. 38 Yaaká’dí’ níyáá, doo dashíí hásht’ı̨́ı̨́yú ánásht’įįłgo da, ndi shinł’a’ń dabíí hát’ı̨́ı̨́yú ánásht’įįłgo niyáá. 39 Díínko shiTaa shinł’a’ń hát’ı̨́ı̨́, shaa yiṉilíí doo ła’ shich’a’otłíísh da, áídá’ nnágodzaahíí bijįį dawa nádaabihishṉah doleeł. 40 Díínko shinł’a’ń hát’ı̨́ı̨́, hadíń shíí, biYe’ nshłiiníí, sho’iiníí ła’íí shodlaaníí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doleeł: áík’ehgo nnágodzaahíí bijįį nábihishṉah doo. 41 Yaaká’dí’ báń nke’né’íí nshłįį, ṉiihíí bighą Jews daanlíni baa daanet’ı̨́ı̨́ lę́k’e. 42 Áí gádaałiłdi’ṉii, Díń la’ Jesus, Joseph biye’, bą́ą́ bitaa biłgo bídaagonlzįhíí át’ı̨́ı̨́ ya’? Hagot’éégo, Yaaká’dí’ níyáá, ṉii áídá’? 43 Áík’ehgo Jesus gádaabiłṉii, Doo shaa daaneht’ı̨́ı̨́ da. 44 Doo hadíń shaa nowáh át’éé da, shiTaa shinł’a’ń shich’į’ ábíílaayúgo zhą́: nnágodzaahíí bijįį nábihishṉah doleeł. 45 Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú nada’iziidi binaltsoos biyi’ k’e’eshchįį gáṉíígo, Dawa Bik’ehgo’ihi’ṉań bił ch’ídaago’aah doleeł. Dahadíń shiTaa yidezts’ąągo bits’ą́’dí’ ígoł’aaníí shaa hiṉáh. 46 Da’ágát’éé ndi doo hadíń shiTaa yo’įį da, shíí bits’ą́’dí’ nshłiiníí zhą́ shiTaa yiłtsąą. 47 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Shodlaaníí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉáhi at’éé, 48 Báń be’ihi’ṉaahíí nshłįį. 49 Bits’ą́’dí’ daadesoṉa’íí da’igolı̨́ı̨́yú manna daayiyąą n’íí nanezna’. 50 Díínko báń yaaká’dí’ nke’né’hi at’éé, nṉee yiyąągo doo datsaah da. 51 Shíí báń hiṉaahíí, yaaká’dí’ nkenyááhíí nshłįį: dahadíń díí báńhíí yiyąąyúgo dahazhį’ hiṉaa doleeł: ni’gosdzáń biká’ nṉee báń yee daahiṉaa doleełgo baa daanshné’íí shitsį’ at’éé. 52 Jews daanlíni łahada’dit’áhgo gádaałiłdi’ṉii, Hagot’éégo díí nṉeehíí bitsį’ nohwaa yiné’go daahiidąą? 53 Jesus gádaabiłṉii, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Shíí nṉee k’ehgo Niyááhíí shitsį’ daahsąągo, ła’íí shidił daahdląąyúgo zhą́ ihi’ṉaahíí nohwiyi’ golı̨́ı̨́. 54 Hadíń shitsį’ yiyaaníí ła’íí shidił yidlaaníí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉáhi at’éé; nnágodzaahíí bijįį nábihishṉah doleeł. 55 Shitsį’ da’aṉii hidáń át’éé, ła’íí shidił da’aṉii hidlaaníí át’éé. 56 Hadíń shitsį’ yiyaaníí ła’íí shidił yidlaaníí shiyi’ golı̨́ı̨́, bíí ałdó’ biyi’ gonshłįį. 57 ShiTaa hiṉáhi shinł’a’híí k’ehgo, ła’íí shiTaa bee hinshṉaahíí k’ehgo hadíń shiyaaníí shee hiṉaa doleeł. 58 Áń báń yaaká’dí’ nke’né’hi at’éé: doo daanohwitaa n’íí manna daayiyąą ndi nanezna’ n’íí k’ehgo da: hadíń díí báń yiyaaníí dahazhį’ hiṉaa doleeł. 59 Capérnaum golzeegee iłch’ígó’aahgo ágánṉiid, Jews ha’ánáłséh goz’ąą yuṉe’. 60 Łą́ą́go biké’ hikaahíí áí daidezts’ąądá’ gádaaṉii, Dázhǫ́ doo bígózį dahi yee aṉíí; hadíń áí yígółsį? 61 Biké’ hikaahíí Jesus aṉííhíí yaa yída’iłtahgo yígółsį, áík’ehgo gádaabiłṉii, Díí ádishṉiihíí doo nohwił daabik’eh da née? 62 Shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí, dabíntsé sídáá n’yú shił onágodzaago daashoh’įįyúgo, nt’é daadohṉii? 63 Spirit‐híí ihi’ṉaa aayiné’hi at’éé; kots’íhíí doo nt’é áile’ da: yati’ bee nohwich’į’ hasdziihíí spirit hik’e ihi’ṉaahíí át’éé. 64 Áídá’ nohwitahyú ła’ doo da’ohdląą da. Jesus dantsé iłch’ígó’aah godeyaadá’ hadíí doo daabodląą dahíí, ła’íí hadíń ch’íbido’aałń yígółsį. 65 Áík’ehgo gánádí’ṉii, Díí bighą gádaanohwiłdéṉiid, Doo hadíń dabíí bik’ehgo shaa hiṉáh da, shiTaa bik’ehyúgo zhą́. 66 Díí bikédí’go biké’ hikaah n’íí łą́ą́go t’ąązhį’ ádaadzaago, doo dayúweh yił nakai da lę́k’e. 67 Jesus bitsiłke’yu nakits’ádahíí gádaayiłṉii, Nohwíí ałdó’ shits’ą́’ dahdohkáh née? 68 Simon Peter gábiłṉii, NohweBik’ehń, hadíń bich’į’ nkáhgo áídá’? Dani zhą́ yati’ dahazhį’ be’ihi’ṉaahíí bee yáńłti’. 69 Ni Christ, Bik’ehgo’ihi’ṉań hiṉáhi biYe’ ńlı̨́ı̨́go, daahosiidląądgo da’aṉiigo bídaagonlzį. 70 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Nohwíí nakits’ádah hołt’eehíí hanohwiṉil, ndi nohwitahyú dała’á ch’iidn nlįį. 71 Áí Judas Iscáriot, Simon biye’ áyiłṉii: áń nakits’ádah itah nlíni ch’íbido’aałń nlįį.

7

1 Díí bikédí’go Jesus Gálileeyú anádaał: Judéayú doo naghaa da, Jews daanlíni daabiziłheego hádaat’įįhíí bighą. 2 Jews daanlíni tł’ohdahskáń yuṉe’ náda’idįįhíí biká’ ngonyáá. 3 Jesus bik’isyú gádaabiłnṉiid, Kodí’ dahnṉáhgo Judéayú ńṉáh, ákú niké’ hikaahíí áná’íl’įįłíí daayiłtséh doleełhíí bighą. 4 Nṉee shígózį le’ nziníí doo dánant’į’ego ánát’įįł da. Díí baa nanṉaayúgo, ni’gosdzáń biká’ nṉee bił ch’í’ṉah ádńlzį. 5 Bik’isyú ndi doo daabodląą da. 6 Jesus gádaabiłṉii, Shíí t’ah doo shaa gowáh da: áídá’ nohwíí zhą́ da’ádzaagee nohwaa gowáh. 7 Ni’gosdzáń biká’ nṉee nohwíí doo nohwik’edaanṉiih da; dénchǫ’go ánádaat’įįł dishṉiigo baa nagoshṉi’híí bighą shíí zhą́ shik’edaanṉiih. 8 Dánohwízhą́ da’idąąyú dohkáh: shíí t’ah doo shaa gowáh dahíí bighą doo dak’ad da’idąąyú déyáá da. 9 Ágánṉiidá’ da’akú Gálilee golzeeyú sidaa lę́k’e. 10 Bik’isyú da’idąąyú okaihíí bikédí’go, bíí ałdó’ dánant’į’ego akú óyáá. 11 Da’idąągee Jews daanlíni biká daadéz’įįgo, Áńhíí hayú? daabiłṉii. 12 Nṉee bitahyú łą́ą́go baa daanet’ı̨́ı̨́ lę́k’e: ła’, Nṉee nłt’éhi nlįį, daaṉiidá’ ła’íí, Dah, nṉee ch’a’oyiłkaadi nlįį, daaṉii. 13 Áídá’ Jews daanlíni yédaaldzidhíí bighą doo ch’í’ṉah baa yádaałti’ da. 14 Da’idąąhíí da’iłṉí’yú goldohdá’ Jesus da’ch’okąąh goz’ąąyú óyáágo iłch’ígó’aah. 15 Jews daanlíni bił díyadaagot’ee gádaaṉiigo, Hagot’éégo díí nṉeehíí dawahá yígółsį, doo ółtagyú nayaa dadá’? 16 Jesus gádaabiłṉii, Iłch’ígonsh’aahíí doo dashíí ádíshṉii da, shinł’a’ń áṉííhíí át’éé. 17 Nṉee ła’ Bik’ehgo’ihi’ṉań dáhat’ı̨́ı̨́híí ánát’įįł hat’ı̨́ı̨́yúgo, iłch’ígonsh’aahíí Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’hi at’éé, dagohíí dashínik’ehgo yashti’íí yígółsį doleeł. 18 Dahadíń dabínik’ehgo yałti’íí dabíí ízisgo ádestįį hat’ı̨́ı̨́: áídá’ hadíń binł’a’ń ízisgo ágot’eehíí yá hát’ííníí, áń da’aṉii áṉíí, áík’ehgo áń biyi’ łé’gochoohíí da’ádįh. 19 Ya’ Moses begoz’aaníí yee doo nohwá ngon’ą́ą́ da née? Áídá’ doo ła’ bikísk’eh ádaanoht’ee da. Nt’é bighą daashizołhee hádaaht’ı̨́ı̨́? 20 Nṉeehíí gádaabiłṉii, Ch’iidn niyi’ golı̨́ı̨́ lą́ą́: hadíń niziłhee hat’ı̨́ı̨́? 21 Jesus gádaabiłṉii, Dałán áná’íł’įįdgee nohwił díyadaagot’ee ni’. 22 Moses círcumcise ádaanohwidilṉe’go yee nohwá ngon’ą́ą́; (ndi Moses doo bits’ą́’dí’ begodeyaa da, daanohwitaa n’íí bits’ą́’dí’;) áík’ehgo godilziníí bijįį nṉee círcumcise ádaahłe’. 23 Godilziníí bijįį Moses yegos’aaníí doo k’ích’ídzı̨́ı̨́s da doleełhíí bighą nṉee círcumcise alzaayúgo, godilziníí bijįį nṉee bits’í dawa nłt’éégo ánáshdlaahíí bighą shich’į’ hadaashohkee née? 24 Doo da’ánoliníí zhą́ bee aayádaałti’ da, áídá’ da’aṉii ágot’eehíí bee aayádaałti’ le’. 25 Jerúsalemgee nṉee ła’ gádaaṉii, Díń daayiziłheego hádaat’iiníí shį ya’? 26 Áń kú doo biini’ hą́h dago yałti’go naghaa, áídá’ doo nt’é daayiłṉii da. Nant’án daanlíni díń da’aṉii Christ nlįįgo yídaagołsįįd shį. 27 Áídá’ díí nṉee hadí’ naghaa shįhíí bídaagonlzį: Christ nyáágo hadí’ naghaa shįhíí doo hadíń yígółsį da doleeł. 28 Áík’ehgo Jesus da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ iłch’ígó’aahgo gáṉíí, Shídaagonołsį, ła’íí hadí’ nashaahíí bídaagonołsį: doo dashíí hásht’ı̨́ı̨́go niyáá da, shinł’a’ń da’aṉii, áń doo bídaagonołsį da. 29 Shíí bígonsį; shinł’a’go bits’ą́’dí’ níyááhíí bighą. 30 Áík’ehgo ha’ádaabiłt’e’ hádaat’įį: ndi doo daabiłtsood da, doo hwahá bidizi’deehíí biká’ ngowáh dahíí bighą. 31 Nṉee łą́ą́go daabosdląądgo gádaaṉii, Christ nyáágo, díí nṉee godiyįhgo áná’ol’įįłíí bitisgo áná’ol’įįł doleeł née? 32 Phárisees daanlíni nṉee ágát’éégo baa yádaałti’go ba’ikodaanzįįdá’, okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi ła’íí Phárisees daanlíni biłgo aasiṉilíí bich’į’ odais’a’, daabiłtsoodgo. 33 Jesus gádaabiłṉii, Dét’įhézhį’ t’ah nohwił nashkai, áídí’ shinł’a’ń bich’į’ nádésdzá. 34 Shíka daanohtaa ndi doo shaa nohkáh át’éé da: hayú níyááyú doo nohkáh át’éé da. 35 Jews daanlíni gádaałiłdi’ṉii, Díí nṉee hayú doo baa nkáh dayú deyaago aṉii? Jews daanliiníí doo Jews daanlįį dahíí bitahyú iłtanáhosąą n’íí yich’į’ deyaayú, doo Jews daanlįį dahíí yił ch’ídaago’aahgo aṉíí shį? 36 Nt’é ṉíígo aṉii, Shíka daanohtaa ndi doo shaa nohkáh át’éé da: ła’íí, Hayú níyááyú doo nohkáh át’éé da? 37 Da’idaaníí bennágódáhíí bijįį, nṉee łą́ą́go íła’adzaahíí bijįį, Jesus hizį’dá’ adįįd hadziigo, Dahadíń dibá’ silįįhń shich’į’ nowáhgo odląą, ṉii. 38 Dahadíń shodląąhń biyi’dí’ tú hiṉáhi hálı̨́ı̨́ doleeł, Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí k’ehgo. 39 (Díí k’ehgo Holy Spirit yaa yałti’, áń hadíí daabodlaaníí bee baa godot’aał: Holy Spirit doo hwahá hadíń baa det’aah dadá’, Jesus ízisgo ye’at’ééhíí doo hwahá ch’í’ṉah ábi’dilṉe’ dahíí bighą.) 40 Nṉee łą́ą́go díí yati’íí daidezts’ąądá’ gádaanṉiid, Díń da’aṉii Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú Na’iziidíí át’ı̨́ı̨́ lą́ą́. 41 Ła’íí gádaaṉii, Díń da’aṉii Christ nlįį lą́ą́. Ła’íí gádaaṉii, Ya’ Christ Gálileedí’ hígháhgo láń? 42 Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiinííshą’ gáṉíí, Christ David hat’i’íí bits’ą́’dí’ goleeh, Béthlehem golzeedí’ hígháh, David golı̨́ı̨́ lę́k’egee? 43 Áík’ehgo áígee Jesus bighą nṉee iłts’ą́’kai. 44 Ła’ daabiłtsood hádaat’įį ndi doo daabiłtsood da. 45 Aasiṉilíí okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi ła’íí Phárisees daanlíni biłgo yaa nákaigo gádaabiłṉii, Nt’é bighą doo daahołtsood da? 46 Aasiṉilíí gádaabiłṉii, Doo ła’ nṉee díí nṉeehíí k’ehgo yałti’ da. 47 Phárisees daanlíni gánádaabiłdo’ṉiid, Ya’ nohwíí ałdó’ nohwich’į’ na’deshch’a’ née? 48 Ya’ ła’ nant’án daanlíni dagohíí Phárisees daanlíni daabosdląą née? 49 Áídá’ díí nṉeehíí begoz’aaníí doo yídaagołsį dahíí nchǫ’íí bee bá ha’odzii. 50 Nicodémus, Phárisees itah nlíni, (łah tł’é’yú Jesus yaa nyáá lę́k’e n’íí,) gádaabiłṉii, 51 Bedaagosiil’aaníí k’ehgo ya’ nṉee dá doo daadihiits’ı̨́hé, ła’íí dá doo ánát’įįłíí bídaagonlzįhé baa yáhiilti’ née? 52 Áík’ehgo gánádaado’ṉiid, Ya’ ni ałdó’ Gálileedí’ nanṉaa née? Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí biyi’ díń’įį, áík’ehgo bígonłsįįh ndi at’éé: Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidi doo ła’ Gálileedí’ hígháh golzee da. 53 Áídí’ nṉee dawa bigowąyú nnáheskai lę́k’e.

8

1 Jesus dził Olives golzeeyú óyáá. 2 Dázhǫ́ t’ahbį da’ch’okąąh goz’ąąyú nádzáá lę́k’e, akú nṉee dawa baa íła’adzaa; áík’ehgo nezdaago biłch’ídaago’aah. 3 Begoz’aaníí ye’ik’eda’iłchíhi hik’e Phárisees daanlíni biłgo isdzán ła’ baa yił hikai, áń nant’į’ naghaago bígozįįd lę́k’e; áík’ehgo isdzánhíí iłṉí’zhį’ ndaist’e’dá’, 4 Jesus gádaayiłṉii, Iłch’ígó’aahíí, díí isdzánhíí nant’į’ naghaago, da’aṉii ánát’įįłgo bígozįįd. 5 Ágádaat’iiníí bił ndaats’inołṉe’ le’gá, ṉiigo Moses nohwee ngon’ą́ą́ ni’, begoz’áni biyi’: nihíí ánṉiiyúgo nt’é ńṉii? 6 Nayídaantaahgo ágádaayiłṉii, dáhagot’éégo izadaahilt’e’ daanzigo. Jesus hayaa adzaago bigan yee łeezh yiyi’yú k’e’eshchįį lę́k’e, doo yidezts’ąą da hik’ehgo. 7 Dayúweh nahódaadiłkidgo Jesus hizį’go gádaabiłṉii, Nohwitahyú ła’ binchǫ’ da’ádįhíí ntsé idołṉe’. 8 Áígee hayaa ánádzaago bigan yee łeezh yiyi’yú k’ená’eshchįį lę́k’e. 9 Nṉee díí daidezts’ąądá’ binchǫ’ daagolííníí yídaagołsįįdgo, báyáńdí’ áníi nagháhííyú onáhezkai: áík’ehgo Jesus dasahn ch’íńtłizh, isdzán bádįhgee siziiníí biłgo. 10 Jesus hadag adzaago isdzán zhą́ sizįįgo yiłtsąągo yich’į’ hadzii, Isdzán, nṉee nchǫ’ daaniłṉiihíí hayú okai? Ya’ doo ła’ nṉee nił ch’ígonyı̨́ı̨́ da? 11 Isdzánhíí gábiłṉii, SheBik’ehń, doo hadíń da. Jesus gánábiłdo’ṉiid, Shíí ndi doo nił ch’ígonoshheeh at’éé da: ti’i, nchǫ’íí bee ánáo’ṉe’ hela’. 12 Łah Jesus nṉee gánádaayiłdo’ṉiid, Shíí ni’gosdzáń biká’ nṉee begot’iiníí nshłįį: dahadíń shiké’ higaałń doo chagołheełyú higaał da doleeł, áídá’ ihi’ṉaa be’idindláádíí bíyéé doleeł. 13 Phárisees daanlíni gádaabiłṉii, Dani zhą́ ádaa nagolṉí’; ádaa nagolṉí’íí doo da’aṉii da. 14 Jesus gábiłṉii, Dashíí ádaa nagoshṉi’ ndihíí ádaa nagoshṉi’íí da’aṉii: hadí’ níyááhíí ła’íí hayú déyááhíí bígonsįhíí bighą; áídá’ nohwihíí hadí’ níyááhíí ła’íí hayú déyááhíí doo bídaagonołsį da. 15 Nohwihíí nṉee k’ehgo zhą́ aayádaałti’; shihíí doo hadíń baa yashti’ da. 16 Áídá’ shíí aayashti’yúgo, aayashti’íí da’aṉiihi: shíí doo dasahn aayashti’ dahíí bighą, shíí ła’íí shiTaa shinł’a’ń biłgo aayáhiilti’. 17 Bedaagosoł’aaníí biyi’ nṉee naki dáłełt’éégo yaa nadaagolṉi’yúgo da’aṉii golzeego dahgoz’ąą. 18 Dashíí ádaa nagoshṉi’, ła’íí shiTaa shinł’a’ń ałdó’ shaa nagolṉi’. 19 Áík’ehgo gádaabiłṉii, NiTaahíí hayú? Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Shíí doo shídaagonołsį da, shiTaa ndi doo bídaagonołsį da: shídaagonołsįyúgo shiTaa ałdó’ bídaagonołsį doleeł ni’. 20 Jesus zhaali iłch’į’nihi’ṉiił goz’ąą yuṉe’ aṉíí, da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ iłch’ígó’aahgo: áídá’ doo hadíń biłtsood da ląą: bidizi’deehíí doo hwahá biká’ ngowáh dahíí bighą. 21 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Shíí dahdisháh, ch’éh shiká daadeh’įį doleełgo t’ah nchǫ’go ánádaaht’įįłgo nanohṉe’ doleeł: hayú déyááyú doo nohkáh át’éé da. 22 Jews daanlíni gádaaṉii, Hayú déyááyú doo nohkáh át’éé da, ṉiihííshą’, dabíí ádiziłdeego aṉii née? 23 Áídí’ gádaayiłṉii, Nohwíí yáá bitł’ááhdí’ nahkai; shihíí yaaká’dí’ nashaa: nohwíí díí ni’gosdzáń biká’ nṉee daanohłįį; shihíí doo ni’gosdzáń biká’ nṉee nshłįį da. 24 Áí bighą, T’ah nchǫ’go ánádaaht’įįłgo nanohṉe’, daanohwiłdishṉii: áń nshłiiníí doo daahohdląą dayúgo, t’ah nchǫ’go ánádaaht’įįłgo nanohṉe’ doleeł. 25 Áík’ehgo gánádaabiłdo’ṉiid, Hadíń lą́ą́ ánt’įį? Jesus gádaabiłṉii, Dantsé nohwił nagosisṉi’dá’ ánsht’ee daanohwiłdishṉii n’íí, da’áń ánsht’ee. 26 T’ah łą́ą́go nohwich’į’ hasdziih godziih, łą́ą́go nohwaa yádaashti’ doleeł: áídá’ shinł’a’ń da’aṉiigo, áń shił nagosṉi’íí zhą́ ni’gosdzáń biká’ nṉee baa bił nagoshṉi’. 27 Jesus biTaa baa yałti’íí doo yídaagołsį da. 28 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí, dahdaashołteehdá’, áń nshłįįhíí bídaagonołsį ndi at’éé, dashíí shínik’ehgo doo nt’é áshłe’ da; áídá’ shiTaa shił ch’ígon’ááníí bee yashti’. 29 Shinł’a’ń t’ah bił nshłįį: shiTaa doo hwahá dasahndi yó’oshiłt’e’ da; dábik’ehn dá bił bik’ehyú ánásht’įįł. 30 Ágáṉíígo yałti’gee łą́ą́go daabosdląąd. 31 Jews daanlíni Jesus daayosdląądíí gádaayiłṉii, Shiyati’íí dayúweh bikísk’eh ádaanoht’eeyúgo da’aṉii shiké’ hikaahíí daanohłįį; 32 Áík’ehgo da’aṉii ágot’eehíí bídaagonołsį doleeł, áídí’ da’aṉii ágot’eehíí ch’ídaanohwiṉííł. 33 Gádaayiłṉii, Abraham hat’i’íí daandlíni ádaant’ee, doo hadíń bi’isna’ daasiidlįį da: áídá’ hagot’éégo ánṉíhi, Ch’ídaanohwide’ṉiił, nṉiihíí? 34 Jesus gádaabiłṉii, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Dahadíń nchǫ’go ánát’įįłíí nchǫ’íí yisna’ nlįį. 35 Isna’ nliiníí doo dahazhį’ binant’a’ bigową yuṉe’ golı̨́ı̨́ da: áídá’ biye’híí zhą́ dahazhį’ bigową yuṉe’ golı̨́ı̨́. 36 Áík’ehgo Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ch’ídaanohwizṉilyúgo, da’aṉiigo ch’ídaanohwi’des’ṉil. 37 Abraham hat’i’i daanohłįįgo nohwígonsį; da’ágát’éé ndi daashizołhee hádaaht’įį, shiyati’íí doo hak’i nohwiyi’ bá goz’ąą dahíí bighą. 38 Shíí shiTaa bits’ą́’dí’ bígoł’ąąhíí bee nohwich’į’ yashti’: nohwihíí nohwitaa bits’ą́’dí’ bídaagonoł’ąąhíí ánádaaht’įįł. 39 Áídí’ gádaabiłṉii, Abraham bits’ą́’dí’ daadihe’ṉa’. Jesus gádaabiłṉii, Abraham bichągháshé daanohłįįyúgo Abraham at’ííníí k’ehgo ánádaaht’įįł doleeł ni’. 40 Áídá’ k’adíí daashizołhee hádaaht’įį, shíí da’aṉii ágot’eehíí Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ disiits’áni baa nohwił nagoshṉi’: díí doo Abraham ye’at’éé da ni’. 41 Nohwíí nohwitaa ánát’įįłíí k’ehgo ádaaht’įį. Áídí’ gádaabiłṉii, Néé nant’į’ na’ildeehíí doo bits’ą́’dí’ daagosiidlįį da; néé nohwiTaa dała’á, áí Bik’ehgo’ihi’ṉań. 42 Jesus gádaabiłṉii, Bik’ehgo’ihi’ṉań daanohwiTaa nlįįyúgo, nohwił daanshǫǫ doleeł ni’: Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’go niyááhíí bighą; doo dashínik’eh niyáá da, Bik’ehgo’ihi’ṉań shinł’a’. 43 Nt’é bighą’shiyati’íí doo bídaagonołsį da? Shiyati’íí doo ídaayełts’ąą hádaaht’įį dahíí bighą. 44 Daanohwitaa, ch’iidn nant’án, áń hat’i’íí daanohłįį, áík’ehgo nohwitaa nchǫ’go hat’ı̨́ı̨́híí k’ehgo ádaaht’įį: dantsé godeyaadí’ nṉee naiłtseedi nlįį, bíí ła’íí da’aṉii ágot’eehíí doo nałinłtł’og da, da’aṉii ágot’eehíí doo ła’ biyi’ golı̨́ı̨́ dahíí bighą. Łé’iłchoogo yałti’dá’ dabíí ye’at’éhi yee yałti’: łé’iłchóhi nlįįgo, łé’ichoohíí bitaa nlįį. 45 Áídá’ shíí da’aṉii ádishṉiihíí bighą doo daashohdląą da. 46 Hadíń ła’ dénchǫ’go ánásht’įįłíí ch’íshinoh’áah? Áídá’ da’aṉii ádishṉiiyúgo, nt’é bighą doo daashohdląą da? 47 Dahadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań bíyééhíí Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’íí yídésts’ąą: Bik’ehgo’ihi’ṉań doo bíyéé daanohłįį dahíí bighą doo ídaayełts’ąą da. 48 Jews daanlíni gádaabiłṉii, Samáritan ńlíni, ch’iidn niyi’ golíni, daaniłn’ṉiihíí da’aṉii ádaan’ṉii shį ya’? 49 Jesus gáṉíí, Ch’iidn doo shiyi’ golı̨́ı̨́ da; áídá’ shiTaa diniłsį, nohwihíí doo daashidinołsį da. 50 Nṉee daashidnłsiníí doo biká désh’įį da: dała’áńhíí zhą́ áí yiká déz’įį, áń aayánáltih doleeł. 51 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Dahadíń shiyati’ yikísk’eh at’ééhíí, da’itsaahíí doo yo’įį da doleeł. 52 Jews daanlíni gánádaabiłdo’ṉiid, K’adíí nídaagosiilzįįd, ch’iidn niyi’ golı̨́ı̨́híí. Abraham daztsąą, ła’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú nada’iziidíí nanezna’; áídá’ ni ánṉii, Dahadíń shiyati’ yikísk’eh at’ééhíí da’itsaahíí doo yolįh at’éé da, nṉii. 53 Ya’ ni nohwitaa Abraham daztsąą n’íí bitisgo áńt’éhi née? Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú nada’iziidíí nanezna’ n’íí ałdó’: hadíń lą́ą́ ánsht’ee ńnzį? 54 Jesus gábiłṉii, Shíí ádiłdinszįyúgo, ádiłdinszįhíí doo nt’é da: shidi’dilzįhíí shiTaa at’éé; áń Bik’ehgo’ihi’ṉań daahohiikąąhń, daabiłdohṉii: 55 Áídá’ nohwíí áń doo bídaagonołsį da; shíí zhą́ áń bígonsį: Doo áń bígonsį da, dishṉiiyúgo, nohwíí k’ehgo łé’ishchóhi yishłeeh: áídá’ shíí áń da’aṉiigo bígonsį, biyati’íí bikísk’eh ánsht’ee. 56 Nohwitaa Abraham n’íí shee hayiłkaahíí yiłtséhgo bił gozhǫ́ǫ́ ni’: áí yiłtsąądá’ bił gozhǫ́ǫ́ ni’. 57 Jews daanlíni gádaabiłṉii, Doo hwahá ashdladin nił łégódáh dadá’, hagot’éégo Abraham hí’ı̨́ı̨́ láń? 58 Jesus gádaabiłṉii, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Abraham dabíntségo shíí ánsht’ee. 59 Áík’ehgo tséé nádaayiheslaago daabołṉe’ nt’éégo Jesus bits’ąą ńdest’įįdgo, da’ch’okąąh goz’ąądí’ nṉee biyi’dí’ ch’ínádzaa.

9

1 Jesus higaałyú nṉee biṉáá ágodįhgo gozlíni sidaago yiłtsąą lę́k’e. 2 Bitsiłke’yu nabídaadiłkid, NohwiNant’a’, hant’é bighą díí nṉeehíí biṉáá ágodįhgo gozlįį? Hadíń nchǫ’go adzaa, díí nṉeehíí née, dagohíí bą́ą́ hik’e bitaa née? 3 Jesus gádaabiłṉii, Díí nṉehíí, ła’íí bą́ą́ hik’e bitaa doo nchǫ’go ádaadzaa da: áídá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań áná’ol’įįłíí bee ch’í’ṉah alṉe’híí bighą at’éé. 4 T’ah got’įįdá’ shinł’a’ń binasdziidíí áshłe’: tł’é’gohíí doo hadíń na’iziid da. 5 T’ah ni’gosdzáń biká’ nashaadá’ ni’gosdzáń biká’ nṉee begot’iiníí nshłįį. 6 Ágánṉiidá’ ni’zhį’ hadnzhéégo bizhígíí łeezh yił naidiziidgo nṉee biṉáá ágodinihíí biṉáágee yídezhizh, 7 Gábiłṉiigo, Ti’i, tá’ńgisyú ńṉáh, túsikáni biyi’, Silóam holzéhi, (Hil’á’ golzeego ágolzéhi.) Áík’ehgo nṉeehíí tá’digisyú óyáá, áídí’ go’įįgo nadzá. 8 Nṉee bit’ahdí’ daagolííníí, ła’íí biṉáá ágodįhdá’ daabo’ı̨́ı̨́ n’íí gádaaṉii, Díí nṉeehíí ídókeedgo sidaa n’íí ya’? 9 Ła’íí gádaaṉii, Áń át’ı̨́ı̨́: ła’íí, Áń ga’ánolini at’ı̨́ı̨́, daaṉii: bíí, Shíí ásht’ı̨́ı̨́, ṉii. 10 Áík’ehgo, Hagot’éégo niṉáá nágosdlįį? daabiłṉii. 11 Gáṉíí, Nṉee, Jesus holzéhi, goshtł’ish áyíílaago, shiṉáá yídezhizhdá’ gáshiłnṉiid, Ti’i, tá’ńgis, túsikąąyú Silóam holzéhi: áík’ehgo ákú óyáágo ta’désgiz, áídí’ shiṉáá nágosdlįį. 12 Áńhíí hayú? daabiłṉii. Doo bígonsį da, ṉii. 13 Nṉee biṉáá ágodįh n’íí Phárisees daanlíni yaa yił hikai. 14 Jews daagodnłsiníí bijįį Jesus goshtł’ish áyíílaago nṉee biṉáá nágosdlįį lę́k’e. 15 Phárisees daanlíni nabídaadiłkid, Hagot’éégo niṉáá nágosdlįį? Gádaayiłṉii, Jesus goshtł’ish shiṉáá yídezhizh, áídí’ ta’désgizgo gosh’įį násisdlįį. 16 Phárisees daanlíni ła’ gádaaṉii, Díí nṉeehíí doo Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’hi da ląą, godilziníí bijįį doo godnłsį dahíí bighą. Ła’íí gádaaṉii, Hagot’éégo nṉee Bik’ehgo’ihi’ṉań doo yidnłsį dahíí godiyįhgo áná’ol’įįł? Áík’ehgo bighą iłts’ą́’kai. 17 Nṉee biṉáá ágodįh n’íí gánádaayiłdo’ṉiid, Nihíí niṉáá ánágodlaahíí nt’é biłnṉii? Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidi at’ı̨́ı̨́ biłdishṉii, ṉii. 18 Jews daanlíni nṉee biṉáá ágodįh n’íí biṉáá nágosdlįįhíí doo daayodląą dago bą́ą́ hik’e bitaa yiká ánṉiidgo, 19 Nayídaadiłkid, Ya’ díí nohwizhaazhé biṉáá ágodįhgo gozlı̨́ı̨́ dohṉii n’íí née? Hagot’éégo go’įį k’adíí? 20 Bą́ą́ hik’e bitaa gádaabiłṉii, Díń nohwizhaazhé át’éégo bígonlzį, biṉáá ágodįhgo gozlįį ni’: 21 K’adíí hagot’éégo go’įį, hadíń biṉáá ánágodlaahíí doo bígonlzį da: áń goyąą silįį; nahódaadołkid: dabíí ádáyálti’ le’. 22 Bą́ą́ hik’e bitaa Jews daanlíni yédaaldzidhíí bighą ádaaṉii lę́k’e: dahadíń, Christ at’ı̨́ı̨́, ṉiigo baa nagolṉi’yúgo Jews ha’ánáłséhdí’ ch’élt’e’go iłk’idá’ ndaagoz’ąą lę́k’e. 23 Áí bighą bą́ą́ hik’e bitaa ágádaanṉiid, Áń goyąą silįį; nahódaadołkid. 24 Nṉee biṉáá ágodįh n’íí yiká ánádo’ṉiidgo, Bik’ehgo’ihi’ṉań zhą́ ba’ihéńnzį: díí nṉeehíí Bik’ehgo’ihi’ṉań doo yidnłsį dago bídaagonlzį, daaṉii. 25 Nṉeehń gáṉíí, Bik’ehgo’ihi’ṉań doo yidnłsį da shįhíí, yidnłsį shįhíí doo bígonsį da: da’ágát’éé ndi dała’á zhą́ bígonsį, shiṉáá ágodįh n’íí, k’adíí gosh’įį. 26 Phárisees daanlíni gánádaabiłdo’ṉiid, Hagot’éégo áníílaa? Hagot’éégo niṉáá ná ánágodlaa? 27 Nṉeehń gádaabiłṉii, Iłk’idá’ nohwił nagosisṉi’ ndi doo daashidołts’ąą da ni’: nt’é bighą nohwił nanágoshṉi’? Ya’ nohwíí ałdó’ biké’ hikaahíí daahłeeh née? 28 Áídí’ dénchǫ’égo bich’į’ yádaałti’go gádaaṉii, Ni zhą́ biké’ higaałíí ńlı̨́ı̨́ dagá; nééhíí Moses biké’ hikaahíí daandlįį. 29 Bik’ehgo’ihi’ṉań Moses yich’į’ yałti’ n’go bídaagonlzį: áídá’ díí nṉeehíí hadí’ naghaa shįhíí doo bídaagonlzį da. 30 Nṉeehń gánádaabiłdo’ṉiid, Hagot’éégo hadí’ naghaa shįhíí doo bídaagonołsį da, áídá’ shiṉáá shá ánágodlaa. 31 Hadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań doo daayidnłsį dahíí doo bídaayésts’ąą dago bídaagonlzį: áídá’ dahadíń Bik’ehgo’ihi’ṉań yokąąhíí, ła’íí áń dábił bik’ehgo ánát’įįłíí Bik’ehgo’ihi’ṉań bíyésts’ąą. 32 Ni’gosdzáń álzaadí’ yushdí’ godezt’i’go nṉee biṉáá ágodįhgo gozlįį n’íí go’įį nasdlı̨́ı̨́ t’ah doo golzee da. 33 Díí nṉeehíí doo Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ dayúgo, doo nt’é áyóléh át’éé da. 34 Gádaabiłṉii, Nchǫ’íí zhą́ bił gosínilínihi, nohwił ch’ídaagonsh’aah nihó’ṉii née? Áík’ehgo Jews ha’ánáłséhdí’ ch’ídaabist’e’. 35 Ch’ídaabist’e’íí Jesus ya’ikonzįįdá’ baa nyáágo gábiłṉii, Ya’ Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ hondląą née? 36 Nṉeehń gáṉíí, Hadíńhíí baa shił nagolṉi’, sheBik’ehń, áík’ehgo hoshdląą doleeł. 37 Jesus gábiłṉii, Iłk’idá’ hí’ı̨́ı̨́, nich’į’ yałti’íí áń át’ı̨́ı̨́. 38 Nṉeehń, SheBik’ehń, noshdląą, ṉii. Áídí’ yoskąąd. 39 Jesus gáṉíí, Aayá’iti’híí bighą ni’gosdzáń biká’zhį’ niyáá, hadíí doo daago’įį dahíí daago’įį nádaadleehíí bighą; áídá’ hadíí daago’iiníí biṉáá ádaagodįh daaleeh. 40 Áígee Phárisees daanlíni ła’ bit’ahyú nadaaziiníí díí daidezts’ąądá’ gádaabiłṉii, Ya’ néé ałdó’ nohwiṉáá ádaagodįh née? 41 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Nohwiṉáá ádaagodįhyúgo nohwinchǫ’íí ádįh doleeł ni’: áídá’ k’adíí, Daagohiit’įį, daadohṉii; áík’ehgo nohwinchǫ’íí t’ah be’ádaanoht’éé.

10

1 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Dahadíń dibełı̨́ı̨́ ha’ánáṉiłí ch’ígót’i’dí’ doo ha’ánádáh dadá’ łahyúgo yitisyú ha’ánádáhíí, áń in’įįhi dagohíí aayihi’ṉiiłi nlįį. 2 Hadíń ch’ígót’i’dí’ ha’ánádáhíí dibełı̨́ı̨́ nanyoodi nlįį. 3 Ch’íná’itı̨́h yaa sidaahń bá yó’o’itı̨́h; áń bidibełı̨́ı̨́ yich’į’ aṉíígo daidíts’ag: dabíí bidibełı̨́ı̨́ bizhi’ yee yich’į’ aṉíígo ch’íyihiṉiił. 4 Dabíí bidibełı̨́ı̨́ ch’íyihiṉiiłdá’, yádįh dahdigháh, áík’ehgo dibełı̨́ı̨́ biké’ dahnádiłsééh: bizhiihíí yídaagołsįįhíí bighą. 5 Nṉee doo yídaagołsį dahíí doo yiké’ dahdikáh da, daazhógo bits’ą́’ dahnádiłséh; áń bizhiihíí doo yídaagołsį dahíí bighą’ 6 Áí Jesus bił ch’ígó’aahgo ádaabiłnṉiid; áídá’ nt’é ṉiigo aṉii shįhíí doo bił ídaagozį da. 7 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Shíí ch’ígót’i’íí nshłįį, dibełı̨́ı̨́ ha’áná’ṉiłgee. 8 Dashíntsé híkaihíí dawa da’in’įįhíí ła’íí aadaayihi’ṉiiłíí daanlįį; áí dibełı̨́ı̨́ doo daabidits’ag da. 9 Shíí ch’ígót’i’íí nshłįį: hadíń shíí shinkááyú ch’ínyááhíí hasdádogaał, áík’ehgo ha’ánádáhdí’ ch’ínádáhgo da’iyąą doleeł. 10 In’įįhíí in’įįhíí bighą nadáh, ła’íí na’iłtseedhíí bighą, dawahá da’ílíí yiłchiihíí bighą: shihíí ko’ihi’ṉa’ daagolı̨́ı̨́ doleełhíí bighą niyáá, dázhǫ́ bitisyú ch’ída’izkaadyú ihi’ṉaahíí bee daach’ihiṉaa doleeł. 11 Shíí dibełı̨́ı̨́ nanyoodíí nłt’éhi nshłįį: dibełı̨́ı̨́ nanyoodíí nłt’éhi bi’ihi’ṉa’ ndi bidibełı̨́ı̨́ yá nyiné’. 12 Hadíí na’iziidíí, doo dibełı̨́ı̨́ nanyoodíí nlįį dahíí, doo dibełı̨́ı̨́ bíyéé dahíí, mą’cho higaałgo yo’įįdá’ dibełı̨́ı̨́ yits’ą́’yúgo nádilwo’i; áík’ehgo mą’chohíí dibełı̨́ı̨́ ła’ yił ndaadeeł, ła’ihíí náhołsééh. 13 Na’iziidíí daazhógo na’iziidhíí bighą, dibełı̨́ı̨́ doo yaa bił goyéé dahíí bighą yits’ą́’ nádilwo’. 14 Shíí dibełı̨́ı̨́ nanyoodíí nłt’éhi nshłįį, shidibełı̨́ı̨́ bídaagonsį, shíyééhíí shídaagołsį. 15 ShiTaa shígółsįhíí k’ehgo shíí ałdó’ shiTaa bígonsį: shi’ihi’ṉa’íí dibełı̨́ı̨́ bá ndiishné’. 16 Shidibełı̨́ı̨́ łahyúgo ha’ánsiṉil: áí ałdó’ bił nánishkáh, áí shizhiihíí daidiits’ı̨́h doleeł; áí dała’ázhį’ nádleeh, dibełı̨́ı̨́ nanyoodíí dała’á hileeh. 17 Shi’ihi’ṉa’íí nniishné’, nádidiishné’ doleełgohíí bighą shiTaa bił nshǫǫ. 18 Doo hadíń shits’ą́’ náidoné’ át’éé da, dashínik’eh ndiishné’. Dashíí shinawodíí bee ndiishné’, dashíí shinawodíí bee nádidiishné’. Díí shiTaa yee shá ngon’ą́ą́ ni’. 19 Díí yati’híí bighą Jews daanlíni iłts’ą́’kai. 20 Łą́ą́go gádaanṉiid, Ch’iidn biyi’ golı̨́ı̨́, biini’ ádįh; nt’é bighą hídaayołts’ąą? 21 Ła’íí gádaanṉiid, Ch’iidn biyi’ golííníí doo díí k’ehgo yałti’ da go’ı̨́ı̨́. Ya’ ch’iidn nṉee biṉáá ágodiníí yiṉáá yá ánágodle’ née? 22 Haigo Jerúsalemgee da’ch’okąąh goz’aaníí Bik’ehgo’ihi’ṉań bá its’ágót’ą́ą́ bee bíná’goṉiihgo da’idąągee ngonyáá. 23 Da’ch’okąąh goz’ąągee Solomon bich’ínágohin’ą́ą́ yuṉe’ Jesus anádaał lę́k’e. 24 Jews daanlíni baa íła’adzaago gádaabiłṉii, Da’os’ahzhį’ lą́ą́ nohwił nagolṉí’go áńt’ee? Christ ńlı̨́ı̨́yúgo dabígózįgo nohwił nadaagolṉí’. 25 Jesus gádaabiłṉii, Nohwił nadaagosisṉi’ ni’, ndi doo daashohdląą da: shiTaa bizhi’ bee áná’esh’įįłíí dabígózįgo yee shaa nagolṉi’. 26 Áídá’ doo shidibełı̨́ı̨́ daanohłįį dahíí bighą doo daashohdląą da. 27 Shidibełı̨́ı̨́ shizhiihíí daidits’ag, áí bídaagonsį, áí shiké’ anákah: 28 Ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí baa daasiiné’; doo da’ílíí daaleeh dago doo hadíń shilák’e hayoṉiił at’éé da. 29 ShiTaa shaiṉilíí dawa yitisgo at’éhi nlįį; doo hadíń shiTaa bilák’e hayiṉiił yínel’ąą da. 30 Shíí hik’e shiTaa biłgo dała’á ndlįį. 31 Jews daanlíni tséé nádaayiheslaa, yee daabołṉe’go. 32 Jesus gádaabiłṉii, ShiTaa bits’ą́’dí’ nłt’éégo áná’ol’įįłíí doo ałch’ídn nohwił ch’í’ṉah ashłaa da; hadííhíí bighą ńdaashidołṉe’? 33 Jews daanlíni gádaabiłṉii, Nłt’éégo áná’íl’įįłíí bighą doo ńdaaninlṉe’ da; áídá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań dénchǫ’go baa yáńłti’híí bighą; ni nṉee ńlíni Bik’ehgo’ihi’ṉań áná’ńl’įįhíí bighą. 34 Jesus gádaabiłṉii, Dilzini daanohłįį nohwiłdéṉiid, golzeego nohwá begoz’aaníí biyi’ bek’e’eshchįį shį ya’? 35 Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ baa daasné’íí nṉee dilzini daiłṉiigo yozhiiyúgo, Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí doo k’ihzhį’ ngot’ąą dago; 36 Ya’ shíí shiTaa its’ą́’shíńłtı̨́ı̨́go ni’gosdzáń biká’zhį’ nkeshinł’a’íí, Bik’ehgo’ihi’ṉań nchǫ’go baa yáńłti’, daashiłdohṉii née; Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ nshłįį, dishṉiihíí bighą? 37 ShiTaa ánát’įįłíí k’ehgo doo ánásht’įįł dayúgo, doo daashohdląą da. 38 Áídá’ be’ánásht’įįłyúgo, doo daashohdląą da ndi, ánásht’įįłíí daahohdląą; áí bee shiTaa shiyi’ golı̨́ı̨́híí, ła’íí shiTaa biyi’ gonshłįįhíí bídaagonołsį, ła’íí daahohdląą doleeł. 39 Áí bighą daabiłtsoodgo ch’éh ánáádaabił’įį; ndi bits’ą́’ hach’iyáá. 40 Áídí’ Jesus Jórdan túńlííníí hanaayú onaanádzaa, John dantsé baptize ágólaa goz’ąązhį’; akú naghaa. 41 Nṉee łą́ą́go baa heskaigo gádaaṉii, John doo godiyįhgo áná’ol’įįłíí áyíílaa da: ndi John díí nṉeehíí yaa nagolṉi’ n’íí dawa da’aṉii lę́k’e. 42 Áík’ehgo áígee łą́ą́go daabosdląąd.

11

1 Béthany golzeegee nṉee ła’, Lázarus holzéhi, nṉiih lę́k’e, áí kįh gozṉilgee Mary ła’íí bik’isn Martha daagolı̨́ı̨́. 2 (Áń Maryhíí Jesus ik’ah yik’i yaa yiziidgo bitsizíl bee bikee yá k’eyiłdee n’íí, áń bilah Lázarus holzéhi nṉiih.) 3 Lázarus bilahkíí Jesus yich’į’ yati’ bá ot’ą́ą́, NohweBik’ehń, nił nzhóni nṉiih, daayiłṉiigo. 4 Jesus yidezts’ąądá’ gáṉíí, Díí nṉiihíí doo datsaahgo at’éé da, áídá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań ízisgo ye’at’ééhíí ch’í’ṉah álṉéhgo ágot’įį, ła’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ízisgo ye’at’ééhíí ch’í’ṉah hileeh doleełhíí bighą. 5 Jesus, Martha hik’e bik’isn ła’íí Lázarus biłgo bił daanzhǫǫ. 6 Lázarus nṉiihgo ya’ikonzįįdá’, da’akú sidaago naki bee náyiskąą lę́k’e. 7 Áí bikédí’go Jesus bitsiłke’yu gádaayiłṉii, Judéayú náádookáh. 8 Áídá’ bitsiłke’yu gádaabiłṉii, NohwiNant’a’, da’ániidégo Jews daanlíni nił ndaaziłṉé’go hádaat’įį ni’; ndi ya’ akú nádíńdzaa née? 9 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Ya’ dała’á jįį doo nakits’ádah łénádihikos da née? Dahadíń jįįhíí yiyi’ naghaayúgo, doo hayaa nageeh at’éé da, díí ni’gosdzáń biká’ begot’iiníí yo’įįhíí bighą. 10 Dahadíń tł’é’yú higaałyúgo hayaa nageeh, biyi’ yuṉe’ begot’iiníí ádįhíí bighą. 11 Ánṉiidíí bikédí’go gánádaayiłdo’ṉiid, Nohwit’eké Lázarus iłhosh; ch’ínánsiidyú déyáá. 12 Bitsiłke’yu gádaabiłṉii, NohweBik’ehń, Lázarus iłhoshyú nłt’éé nádleeh gádnii. 13 Jesus, Lázarus daztsąą, ṉiigo aṉíí: áídá’ bitsiłke’yuhíí hánáyołgo iłhoshgo áyiłṉii lą́ą́ daanzį lę́k’e. 14 Jesus áníita ch’í’ṉah ádaagozlaa, Lázarus daztsąą, ṉiigo. 15 Da’ohdląą doleełhíí bighą doo ákú nashaa dahíí nohwá shił gozhǫ́ǫ́; ndi haląą bich’į’yú dookáh. 16 Thomas, Dídymus holzéhi, itsiłke’yu yił daanlíni gádaayiłṉii, Néé ałdó’ akú dookáh, Jesus bił nadaan’ṉe’ doleełgo. 17 Lázarus iłk’idá’ łe’sitįįgo dı̨́ı̨́’i bee yiskąąyú Jesus nyáá lę́k’e. 18 Jerúsalemdí’ nakidn dahgostǫ’yú shį Béthany goz’ąą: 19 Áídí’ Jews daanlíni łą́ą́go Martha hik’e Mary bilah n’íí bighą bidag yádaałti’go baa heskai. 20 Martha Jesus higháhgo ya’ikonzįįgo dagoshch’į’ yich’į’ ch’ínyáágo yaa nyáá, Mary kįh yuṉe’ sidaadá’. 21 Martha Jesus gáyiłṉii, SheBik’ehń, kú síńdaayúgo shilah doo daztsąą da doleeł ni’. 22 K’ad ndi dant’éhéta Bik’ehgo’ihi’ṉań bíhónkeedíí naa yiné’go bígonsį. 23 Jesus gábiłṉii, Nilah naadidodaał. 24 Martha gábiłṉii, Nnágodzaahíí bijįį nách’idikáhgee naadidodaałgo bígonsį. 25 Jesus gábiłṉii, Shíí shilahyú nṉee naadidokaah, shíí ihi’ṉaahi nshłįį: dahadíń shodląąyúgo daztsąą ndi, hiṉaa nádodleeł: 26 Dahadíń hiṉaago shodlaaníí doo datsaah at’éé da. Ya’ díí hondląą née? 27 Martha gábiłṉii, Ha’oh, sheBik’ehń: Christ, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ni’gosdzáń biká’ hígháhi ńlı̨́ı̨́go hoshdląą. 28 Gánṉiidá’ onádzaago dant’éhego bik’isn Mary gáyiłṉii, Iłch’ígó’aahíí kú nyáágo nokéed. 29 Mary áí yidezts’ąądá’ dagoshch’į’ nádiidzaago yich’į’ oyáá. 30 Jesus Martha baa nyáá n’íígee t’ah sidaago, doo hwahá kįh gozṉilyú hígháh da. 31 Jews daanlíni bidag yádaałti’go kįh yuṉe’ yił naháztąą n’íí Mary hwéheego nádiidzaago ch’ínyááhíí daayo’įįgo yiké’ dahiskai, Lázarus łe’sitįįyú hichagyú deyaa shį, daaṉii lę́k’e. 32 Mary, Jesus sidaayú ńyáádá’ yiłtsąągo yiyahzhį’ hayaa adzaa gáṉíígo, SheBik’ehń, kú síńdaayúgo shilah doo daztsąą da doleeł ni’. 33 Jesus Mary ła’íí Jews daanlíni yił hikai n’íí biłgo daachago yo’įįdá’ biyi’siziiníí doo bił gozhǫ́ǫ́ da lę́k’e, 34 Áík’ehgo gáṉíí, Hayú ndaasołtįį láń? NohweBik’ehń, yushdé’ ákú díń’įį, daabiłṉii. 35 Jesus hichag lę́k’e. 36 Jews daanlíni, Dázhǫ́ bił nzhǫǫ lę́k’e! daaṉii. 37 Áídí’ ła’ gánádaado’ṉiid, Nṉee biṉáá ágodini déz’įįgo ánáyiidlaa n’íí, díí nṉee ałdó’ doo datsaah dago áyíílaa doleeł láń shį ya’? 38 Jesus bidayi’ chad nadesdzaago, Lázarus łe’sitįįyú ńyáá. Tsébii’i’áń yuṉe’ sitįį, tséé biṉásgee daaden’ą́ą́go. 39 Jesus gáṉíí, Tséé yó’odaah’aah. Nṉee daztsaaníí bilah Martha gábiłṉii, SheBik’ehń, k’adíí nłchǫ’ silįį go’ı̨́ı̨́, dı̨́ı̨́’i yiskąądá’ daztsąą n’íí bighą. 40 Jesus gábiłṉii, Ondląąyúgo Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ ízisgo ágot’eehíí hįłtséh doleeł, ya’ doo ágániłdéṉiid da lá née? 41 Áík’ehgo daztsaaníí sitįįgee tséé biṉásgee daaden’aaníí yó’odaiz’ąą. Jesus hadag déz’įįdá’gáṉíí, ShiTaa, shidints’agíí na’ihénsį. 42 Dábik’ehn shidints’ago bígonsį, ndi kú nṉee nadaazįhíí bighą ádéṉiid, shinł’a’íí daayodląą doleełhíí bighą. 43 Ágánṉiidá’ adįįd yiká áṉíí, Lázarus, aadí’ ch’íńṉáh, yiłṉii. 44 Nṉee daztsąą n’íí bigan ła’íí bikee nadik’ą’ bik’ídaadesdizgo; binii ałdó’ nadik’ą’ bik’ídesdizgo ch’ínyáá. Jesus gádaabiłṉii, K’eda’oh’ad, áík’ehgo dowáh. 45 Áídí’ Jews daanlíni łą́ą́go Mary yił hikai n’íí, Jesus adzaahíí daayo’įįgo daabosdląąd lę́k’e. 46 Áídá’ ła’, Phárisees daanlíni yich’ı̨́’ okaigo, Jesus ánát’įįdíí yaa yił nadaagosṉi’. 47 Áík’ehgo okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi hik’e Phárisees daanlíni biłgo nṉee yánádaaltihíí íła’ádaizlaago gádaayiłṉii, Hago lą́ą́ ádaahi’ṉe’? Díí nṉeehíí godiyįhgo áná’ol’įįłíí łą́ą́go ánát’įįł. 48 Dayúweh díí k’ehgo ánát’įįłyúgo nṉee dawa dánko daabodląąh doleełi at’éé; ła’íí Romans daanlíni nałsééhgo nohwi’okąąh goz’aaníí ła’íí nohwini’íí nohwaa daagohet’aah. 49 Áídí’ áí ádaanṉiidíí ła’, Cáiaphas holzéhi, áí łegodzaahíí biyi’ okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni gádaabiłnṉiid, Doo nt’é bídaagonołsį da, 50 Nṉee dała’á nṉee dawa yá datsaahgo zhą́ nzhǫǫ, áík’ehgo zhą́ Jews daanlíni dawa doo da’ílíí hileeh da, áí doo nohwił bídaagozį da lą́ą́. 51 Díí doo dabínik’ehgo aṉíí da: áí łegodzaahíí biyi’ okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitįįgo, Jesus Jews daanlíni yá datsaah doleełíí dabíntsé yaa nagolṉi’; 52 Doo Jews daanlíni zhą́ bá datsaah da, ndihíí Bik’ehgo’ihi’ṉań bichągháshé dawa iłts’ą́’yú nadaakaihíí dała’ázhį’ ánálṉéhgo ałdó’ bá datsaah doleeł. 53 Áí bijįįdí’ godezt’i’go hagot’éégo Jesus daayiziłheehíí yee nadaagoshchįį. 54 Áí bighą Jesus doo dayúweh Jews daanlíni bitah ch’í’ṉah naghaa da; ndi áídí’ da’igolı̨́ı̨́yú ba’ashhahgee goz’áni biyi’ kįh gozṉil Éphraim golzeeyú óyáá, áígee bitsiłke’yu yił naháztąą. 55 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo Jews da’iyąąhíí bich’į’ goldohdá’, Jews daanlíni łą́ą́go okąąh zhiṉéégo iłch’į’ ádaach’idilṉe’híí bighą ił’anidí’ Jerúsalem yúdag oheskai. 56 Da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ nadaazį’go Jesus yiká daadéz’įįgo gádaałiłdi’ṉii, Nt’é daanohsį, da’idąąyú híṉáh doleeł shį ya’? 57 Okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi ła’íí Phárisees daanlíni, dahadíń Jesus hayú naghaahíí yígółsįyúgo bił nadaagolṉi’go yá ndaagoz’ąą, daayiłtsoodhíí bighą.

12

1 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhzhį’ gostáń yiłkaah godziihdá’ Jesus Béthanyú ńyáá, Lázarus daztsąądí’ náyihilṉa’ n’íí golı̨́ı̨́yú. 2 Áígee o’i’ą́ą́yú bá áda’ch’izlaago Martha koch’į’ ndaahazkąą, Lázarus itah bił da’ch’iyąą lę́k’e. 3 Mary ik’ah łáń ílíni, spikenard holzéhi, dała’á dahdidleego Jesus bikee biká’zhį’ yaa yiziidgo bitsizíl yee k’eyiłdée: kįh yuṉe’ ik’ah łikągolchiníí dahot’éhé godideznag. 4 Áídá’ Judas Iscáriot, Simon biye’, Jesus bitsiłke’yu itah nlíni, ch’íbido’aałíí gáṉíí, 5 Zhaalihíí tét’iyéhíí bitah’i’ṉiihíí bighą nt’é bighą díí ik’ah doo taagi gonenadín penny izlįįgo nahazṉii da? 6 Díí áṉííhíí doo tédaat’iyéhíí yaa bił goyéégo aṉii da; ndi in’įįhi nlįįhíí bighą aṉii, bestso bizis nayi’aago bestso biyi’ odaach’ihiłkaadíí náyihiṉiił. 7 Jesus gáṉíí, Ch’ík’eh at’ı̨́ı̨́: łeeh shi’dilteehíí bijįį doleełhíí bighą da’áík’ehgo nainé’ nzhǫǫ. 8 Tédaat’iyéhíí dábik’ehn nohwitahyú nadaakai; shihíí doo dábik’ehn nohwitahyú nashaa da doleeł. 9 Jews daanlíni łą́ą́go Jesus ákú naghaago yídaagołsįgo baa náńłsą́ą́, doo dá Jesus zhą́ bighą da, Lázarus daztsąądí’ náyihilṉa’ n’íí daayiłtséhíí bighą ałdó’. 10 Áídá’ okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi Lázarus ałdó’ zideego doleełíí yaa nadaagoshchįį; 11 Bíí bighą Jews daanlíni łą́ą́go Jesus daayosdląądgo bits’ą́’ daheskaihíí bighą zideego hádaat’įį. 12 Áí iskąą hik’e nṉee łą́ą́go da’idąąyú híkaihíí Jesus Jerúsalemyú hígháhgo ya’ikodaanzįįdá’, 13 Ch’il, palm holzéhi, bits’ádaaz’aahíí daayoṉiłgo, yidááhzhį’ deskaigo nádaadidilghaazhgo gádaaṉii, Hosánna: Israel hat’i’íí biNant’a’ nlíni, Bik’ehgo’ihi’ṉań bizhi’ yee higaałíí bits’ą́’dí’ gózhǫ́ǫ́ le’. 14 Jesus túlgayé bizhaazhé yaa nyáágo yiká’ dahnezdaa; dá bek’e’eshchiiníí k’ehgo, 15 Doo nénldzid da, Sion bizhaazhé ńlíni: níńł’įį, niNant’a’ higaał, túlgayé bizhaazhé yiká’ dahsdaago, ṉii. 16 Jesus bitsiłke’yu dantségee doo bił ídaagozį da: ndi Jesus ízisgo ye’at’ééhíí ch’í’ṉah ágolzaadá, díí bak’e’eshchįį n’íí ła’íí ábi’dilzaahíí yínádaalṉii. 17 Jesus Lázarus daztsąądí’ náyihilṉa’go tsébii’i’áńdí’ ch’íńṉáh yiłnṉiid n’dá’ nṉee biṉááł ánágot’įįł n’íí yaa nadaagosṉi’. 18 Godiyįhgo ágodzaahíí ya’ikodaanzįįhíí bighą nṉee Jesus yidááhzhį’ onałsą́ą́. 19 Áík’ehgo Phárisees daanlíni gádaałiłdi’ṉii, Doo hagot’éégo ładaahodle’go da ląą; daadeh’ı̨́ı̨́, ni’gosdzáń biká’ nṉee dawa biké’ dahnádnłsą́ą́. 20 Nṉee Greeks daanlíni ła’ itah náńłsą́ą́, da’idąągee da’ch’okąąhyú. 21 Áí Philip yaa hikai, Gálilee biyi’ Bethsáida golzeedí’ gólíni, áík’ehgo gádaabiłṉii, Jesus daahihiiltséh hádaahiit’įį. 22 Philip Andrew yił nagolṉi’yú óyáá: Andrew, Philip yił o’áázhgo Jesus yił nadaagosṉi’. 23 Jesus gádaabiłṉii, Shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí, ízisgo be’ánsht’eehíí ch’í’ṉah hileehíí bee biká’ ngonyáá. 24 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Tł’oh nagháí biyigé doo łeezh biyi’ onehezdeego daztsąą dayúgo da’ágát’éé ńt’éé: áídá daztsąąyúgo zhą́ binest’ą’ łą́ą́ hileeh. 25 Dahadíń bi’ihi’ṉa’ bił ilı̨́ı̨́híí bi’ihi’ṉa’ bits’ą́’ da’ílíí hileeh; áídá’ dahadíń díí ni’gosdzáń biká’gee bi’ihi’ṉa’ doo bił ilı̨́ı̨́ dahíí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doo. 26 Dahadíń shá na’iziidyúgo shiké’ higaał le’; hayú nashaayú ákú shá na’iziidíí ałdó’ naghaa doleeł: dahadíń shá na’iziidíí shiTaa bidnłsįhi at’éé. 27 Shiyi’sizíni doo bił aṉii da k’adíí; nt’éshą’ dishṉiih? ShiTaa, díí shich’į’ ágoṉéhíí bits’ą́’ hasdáshíńłteeh, dishṉiih née? Dah, díí shich’į’ ágoṉéhíí bighą niyááhi at’éé. 28 ShiTaa, ízisgo nizhi’íí ch’í’ṉah ánle’. Áík’ehgo yaaká’dí’ hadziihíí gánṉiid, Iłk’idá’ ízisgo nizhi’íí ch’í’ṉah áshłaa ni’, áík’ehgo ch’í’ṉah ánánáshdle’. 29 Nṉee bit’ahgee nadaaziiníí ła’ áí daidezts’ąągo gádaaṉii, Ides’ṉih: ła’íí gádaaṉii, Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’dí’hi bich’į’ hadzii. 30 Jesus gáṉíí, Díí hadziihíí doo shíí shighą da, nohwíí nohwighą ánṉiid. 31 K’adíí díí ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí baa yá’iti’: áík’ehgo ni’gosdzáń binant’a’ ch’ídolt’eeł. 32 Shíí ni’dí’ ts’ídag dahshidi’diiltįįyúgo nṉee dawa ích’į’go ashdléh. 33 Hagot’éégo datsaah doleełíí bebígózįhíí bighą ágánṉiid. 34 Nṉee gánádaado’ṉiid, Begoz’aaníí biyi’, Christ dahazhį’ golı̨́ı̨́, golzeego néé daasidiits’ąą: nt’é bighą, Nṉee k’ehgo Nyááhíí ts’ídago dahbidi’dolteeł, nṉii áídá’? Nṉee k’ehgo Nyááhíí nṉiihíí hadíń áłnṉii? 35 Jesus gádaabiłṉii, Be’idindláádíí dét’įhézhį’ t’ah nohwá begot’įį. Be’idindláádíí t’ah golı̨́ı̨́dá’ bee nahkai, dahyúgo godiłhiłíí nohwitis hileeh: dahadíń godiłhiłyú naghaahíí hayúgo higaałíí doo yígółsį da. 36 Be’idindláádíí t’ah nohwá begot’įįdá’, be’idindláádíí daahohdląą, áík’ehgo idindláádíí bichągháshé daadołeeł. Jesus díí yee hadziidá’ yits’ą́’ ńyáágo yits’ąą nádest’įįd lę́k’e. 37 Godiyįhgo áná’ol’įįłíí łą́ą́go biṉááł áyíílaa ndi t’ah doo daabodląą da: 38 Esáias, Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidi gánṉiid n’íí begolṉe’híí bighą ágodzaa, NohweBik’ehń, nadaagosiilṉi’íí hadíń yosdląąd? Ła’íí hadíń nohweBik’ehń bigan binawodíí bił ch’í’ṉah alzaa? 39 Áí bighą doo da’odląą da, Esáias gánádo’ṉiidhíí bighą. 40 Biṉáá ádaagodįhgo, ła’íí bijíí daantł’izgo áyíílaa; dahyúgo biṉáá yee daayo’įį, ła’íí bijíí bee bił ídaagozį, áík’ehgo shich’į’ ádaaṉe’go nádaasziih doleeł. 41 NohweBik’ehń bits’ą́’idindláádíí yo’įįdá’ yaa yałti’go Esáias ágánṉiid lę́k’e. 42 Da’ágát’éé ndi nant’án daanlíni łą́ą́go Jesus daayosdląąd ndi Phárisees daanlíni yédaaldzidgo doo ch’í’ṉah yaa nadaagolṉi’ da, Jews ha’ánáłséhdí’ ch’ínohwidinedzoodhi at’éé dánko daanzįgo: 43 Bik’ehgo’ihi’ṉań bił nzhooníí doo dázhǫ́ hádaat’įį dadá’ nṉee bił nzhooníí zhą́ itisgo hádaat’įį. 44 Jesus hadįįd hadziigo gánṉiid, Dahadíń shodląąhíí doo shíí zhą́ shodląą da, áídá’ shinł’a’ń ałdó’ yodląą. 45 Hadíń sho’iiníí shinł’a’ń yo’įį. 46 Be’idindláádíí nshłįįgo ni’gosdzáń biká’zhį’ niyáá, dahadíń shodląąhíí doo godiłhiłyú naghaa le’ at’éé da. 47 Dahadíń ádishṉiihíí yidits’agdá’ doo yikísk’eh at’éé dahíí, áń doo baa yashti’ da: ni’gosdzáń biká’ nṉee doo baa yashti’go niyáá da, hasdáhishṉiiłgo niyáá. 48 Dahadíń doo háshit’įįgo shiyati’ doo nágodi’aah dahíí baa yałti’íí gólı̨́ı̨́: yati’ bee yásíłti’íí nnágodzaahíí bijįį baa yałti’ doleeł. 49 Doo dashínik’eh yásíłti’ da, shiTaa shinł’a’ń nt’é dishṉiigo yashti’íí, nt’é dishṉiigo hasdziihíí shá ngon’ą́ą́. 50 Díí bígonsį, hadíń biyati’ bikísk’eh at’ééhíí ihi’ṉaa doo ngonel’ąą dahíí yee hiṉaa doleeł: áík’ehgo shiTaa áshiłṉiihíí bikísk’eh yashti’.

13

1 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo da’idąąhíí dabíntsé, Jesus ni’gosdzáń yits’ą́’ biTaa yich’į’ nádiidáhíí biká’ ngonyáágo yígółsįdá’, ni’gosdzáń biká’ biké’ hikaahíí bił nzhǫǫgo dángonyáázhį’ bił nzhǫǫ. 2 O’i’ą́ą́yú da’ch’iyąądá’ Simon biye’, Judas Iscáriot holzéhi, Jesus ch’íbidi’aahgo iłk’idá’ ch’iidn nant’án natsíbiłkeesgo ábíłsį; 3 Jesus biTaa dawa baidin’ą́ą́go yígółsį, ła’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań yits’ą́’dí’ ńyáá, Bik’ehgo’ihi’ṉań yich’į’ nádesdzaago ałdó’ yígółsį; 4 Áík’ehgo da’iyąądí’ nádiidzaago iká’ bi’ííhíí ídaa yidiltsooz; áídí’ niibek’e’ildéhé náidnłtsoozgo ídináisti’. 5 Betádígisé biyi’zhį’ tú yaa yiziidgo, bitsiłke’yu bikee yá tádaizgizdí’ niibek’e’ildéhé binasti’ n’íí bee yá k’edaayiłdéh nkegonyaa. 6 Áídí’ Simon Peter baa gonyáágo gábiłṉii, SheBik’ehń, ya’ shikee shá tánángis née? 7 Jesus gábiłṉii, Nt’é bighą asht’ííníí k’adyúgo doo bígonłsį da, ndi bígonłsįįh ndi at’éé. 8 Peter gábiłṉii, Shikee doo shá tánáogis at’éé da. Jesus gánábiłdo’ṉiid, Nikee doo ná tásígiz dayúgo, doo nił gonsht’įį da. 9 Simon Peter gábiłṉii, SheBik’ehń, doo shikee zhą́ shá tánángis da, shigan hik’e shitsits’in ałdó’ shá tánángis. 10 Jesus gábiłṉii, Dahadíń ténáltłi’íí bikee zhą́ táyigis bik’eh, áík’ehgo dásizįį nt’éégo tanásgiz: nohwíí tádaanohwidesgiz, ndi doo dánohwigha da. 11 Hadíń ch’íbido’aałíí yígółsįhíí bighą ágánṉiid, Doo dánohwigha tádaanohwidesgiz da. 12 Ąął bikee yá tádaizgizgo iká’ bi’ííhíí ánágodlaa, áídí’ dahnánezdaago gádaabiłṉii, Nohwá ásdzaahíí bídaagonołsį née? 13 Iłch’ígó’aahíí ła’íí nohweBik’ehń daashiłdohṉii: da’áígee ádaadohṉii áí; áń nshłįįhíí bighą. 14 Shíí nohweBik’ehń ła’íí nohwił ch’ígó’aahíí nshłíni nohwikee nohwá tádaasigizi: áík’ehgo nohwíí ałdó’ nohwikee łátádaahgisgo dábik’eh. 15 Be’oł’įį doleełíí nohwiṉááł áshłaa, áík’ehgo nohwíí ałdó’ ágádaaht’įį le’. 16 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Na’iziidíí doo binant’a’ yitisgo at’éé da; hadíń hil’a’íí binł’a’íí doo yitisgo at’éé da. 17 Díí bídaagonołsįgo, be’ánádaaht’įįłyúgo nohwił daagozhǫ́ǫ́ doleeł. 18 Doo dánohwigha nohwaa yashti’ da: hadíí hanohwiṉilíí bígonsį: ndi Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí begolṉe’ doleełhíí bighą, Hadíń báń bił hishaaníí shich’į’ got’įįh. 19 Doo hwahá begolṉe’ dadá’ baa nohwił nagoshṉi’, áík’ehgo be’ágodzaago da’áń nshłįįgo daahohdląą doleeł. 20 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Dahadíń deł’a’ń náidnłtįįyúgo, shíí ałdó’ náshidiłteeh; hadíń náshidnłtįįhíí shinł’a’á ałdó’ náidiłteeh. 21 Jesus ágánṉiidá’ biyi’siziiníí doo bił gozhǫ́ǫ́ dago, nagolṉi’go gáṉíí, Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Nohwíí ła’ ch’íshinoh’aah doleeł. 22 Hadíńshą’ áyiłṉii daanzįgo bitsiłke’yu nádaałinéł’įį. 23 Bitsiłke’yu ła’, Jesus bił nzhónihi, Jesus bitílzhį’ bínentı̨́ı̨́ lę́k’e. 24 Áík’ehgo Simon Peter áí nayí’izhgizhgo gáyiłṉii, Nahódńłkid, hadíń áyiłṉii áí? 25 Bitílzhį’ bínentííníí Jesus gáyiłṉii, SheBik’ehń, hadíń áłnṉii áí? 26 Jesus gáṉíí, Ee’sí’ą́ą́go baa dish’ałíí, áń áłdishṉii. Yee’iz’ąągo Judas Iscáriot yaa yin’ą́ą́, Simon biye’. 27 Ee’ist’ąąhíí náidn’ąądá’ ch’iidn nant’án, Satan holzéhi beh hiyáá. Jesus gábiłṉii, Nt’é ánle’íí dahałe ánle’. 28 Da’iyąągo naháztaaníí nt’é bighą ágábiłnṉiidíí doo ła’ yígołsįįd da. 29 Judas zhaali bizis nayi’aahíí bighą Jesus ágábiłṉii, daanzį ląą, Da’idaaníí bá hidáń nayiłṉiihgo, dagohíí, Tédaat’iyéhíí nt’éhéta yaa daayiné’, yo’ṉiigo aṉíí ląą daanzį. 30 Judas ee’ist’ąąhíí náidn’ąąhíí bikédí’go dagoshch’į’ ch’ínyáá; áídí’ tł’é’ gozlįį. 31 Ch’ínyáádá’ Jesus gáṉíí, K’adíí shíí, nṉee k’ehgo Niyááhíí ízisgo be’ánsht’eehíí ch’í’ṉah alṉe’, Bik’ehgo’ihi’ṉań ízisgo ye’at’ééhíí shíí shee ch’í’ṉah alṉe’. 32 Áík’ehgo Bik’ehgo’ihi’ṉań ízisgo ye’at’ééhíí shíí shee ch’í’ṉah alzaayúgo, Bik’ehgo’ihi’ṉań ałdó’ ízisgo be’ánsht’eehíí dabíí ch’í’ṉah áidolííł, dagoshch’į’ ch’í’ṉah áidolííł. 33 Shichągháshé, dét’įhézhį’ t’ah nohwił nashkai. Shiká daadeh’ı̨́ı̨́ doleeł; Jews daanlíni ádaabiłdéṉiidíí k’ehgo nohwíí ałdó’ gánohwiłdishṉii, Hayú déyááyú doo nohkáh át’éé da. 34 Begoz’aaníí áníidéhi bee nohwá ngonsh’aah, łił daanohjǫǫgo; dashíí shił daanohshǫǫhíí k’ehgo nohwíí ałdó’ łił daanohjǫǫ doleeł. 35 Díí bee shiké’ hikaahíí daanohłįįgo nṉee dawa yídaagołsį doleeł. 36 Simon Peter gábiłṉii, SheBik’ehń, hayú dínyaa? Jesus gábiłṉii, Hayú déyááyú k’adyúgo doo shiké’ ńṉáh da; áídá’ ikédí’go shiké’ ńṉáh doleeł. 37 Peter gábiłṉii, SheBik’ehń, nt’é bighą k’adyúgo doo niké’ disháh da? Shíí nighą dasiitsąą ndi dábik’eh. 38 Jesus gábiłṉii, Ya’ shíí shighą dantsaah née? Da’aṉii, da’aṉiigo gániłdishṉii, Tazhik’áné doo hwahá áṉiih dadá’, taadn doo bígonsį da shiłnṉiih ndi at’éé.

14

1 Doo nohwijíí natsídaahiltǫ’ da le’: Bik’ehgo’ihi’ṉań daahohdląą, shíí ałdó’ daashohdląą. 2 ShiTaa golı̨́ı̨́yú łą́ą́go nohwiba’ goz’ąą: doo ágát’éé dayúgo doo nohwił nagoshṉi’ da doleeł ni’. Ákú nohwá iłch’į’goshłéhyú déyáá. 3 Ákú nohwá iłch’į’goshłaadá’ nánshdáhgo t’ąązhį’ nohwił nádishkáh; hayú sídááyú nohwíí ałdó’ ákú nasółtąą doo. 4 Hayú déyááyú bídaagonołsį, itínhíí ałdó’ bídaagonołsį. 5 Thomas gábiłṉii, NohweBik’ehń, hayú dínyaahíí doo bídaagonlzį dadá’ hagot’éégo itínhíí bídaagonlzį? 6 Jesus gábiłṉii, Shíí itínhíí nshłįį, da’aṉii ágot’eehíí, ła’íí ihi’ṉaahíí nshłįį: shíí shinkááyú zhą́ shiTaa yaa higháhi at’éé. 7 Shídaagonołsįyúgo shiTaa ałdó’ bídaagonołsį doleeł ni’: kodí’ godezt’i’go bídaagonołsį, ła’íí daahołtsąą. 8 Philip gábiłṉii, NohweBik’ehń, niTaa nohwił ch’í’ṉah ánle’, áík’ehgo nohwił dádaabik’eh. 9 Jesus gábiłṉii, Philip, ya’ nohwił nashkaigo ńzaad ogoyáádá’ t’ah doo shígonłsįįh da née? Hadíń sho’iiníí shiTaa yo’įį; áídá’ nt’é bighą, NiTaa nohwił ch’í’ṉah ánle’, nṉii? 10 ShiTaa biyi’ gonshłįį, ła’íí shiTaa shiyi’ golı̨́ı̨́ doo hondlą́ąh da née? Yati’ bee yashti’íí doo dashínik’eh yashti’ da: shiTaa shiyi’ golííníí ánásht’įįłíí dabíí ánáyol’įįł. 11 ShiTaa biyi’ gonshłįįgo, ła’íí shiTaa shiyi’ golı̨́ı̨́go shondlą́ąh: dagohíí ánásht’įįłíí zhą́ bighą shondlą́ąh. 12 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Hadíń shodlaaníí ánásht’įįłíí k’ehgo ánát’įįł doleeł; ánásht’įįłíí bitisgo ndi ánát’įįł doo; shíí shiTaa bich’į’ nádésdzáhíí bighą. 13 Shizhi’ hohshiigo nt’éhéta daahóhkeedíí nohwá łashłe’, shiTaa ízisgo ye’at’ééhíí biYe’ bee ch’í’ṉah ádolṉiił doleełgo. 14 Shizhi’ hohshiigo dant’éhéta daahóhkeedyúgo nohwá łashłe’. 15 Nohwił daanshǫǫyúgo bengoni’ááníí bikísk’eh ádaanoht’ee. 16 ShiTaa hoshkąąh doleeł, áík’ehgo ła’ Kich’oṉiihíí nohwaa naadit’aah, áń dahazhį’ nohwił nlįį doleeł. 17 Áń Spirit da’aṉii ágot’éhi ch’í’ṉah áile’hi; da’áń ni’gosdzáń biká’ nṉee doo hagot’éégo nágodi’aah da, doo daayo’įį da, doo yídaagołsį dahíí bighą: áídá’ nohwíí bídaagonołsį; nohwił nlįį, ła’íí nohwiyi’ golı̨́ı̨́híí bighą. 18 Nohwits’ą́’ nádésdzáágo doo dasahndi ádaanoht’ee da doleeł: áídí’ nohwich’į’ nádishdááł. 19 Dét’įhézhį’ ni’gosdzáń biká’ nṉee doo nádaashiłtséh da; da’ágát’éé ndi nohwíí daashołtséh: shíí hinshṉaahíí bighą nohwíí ałdó’ daahinohṉaa doleeł. 20 Áí bijįį shíí shiTaa biyi’ nshłįį, nohwíí shiyi’ daanohłįį, shíí nohwiyi’ daanshłįįhíí bídaagonołsį doleeł. 21 Hadíń bengoni’ááníí yígółsįgo yikísk’eh at’ééhíí, áń bił nshǫǫ: hadíń bił nshooníí shiTaa bił nzhóni at’éé, áík’ehgo áń shił nzhǫǫgo bich’į’ ch’í’ṉah ádinszį doleeł. 22 Judas, doo Iscáriot dahi, gábiłṉii, NohweBik’ehń, nt’é bighą ni’gosdzáń biká’ nṉee doo bich’į’ ch’í’ṉah ádńdléh dadá’, néé zhą́ nohwich’į’ ch’í’ṉah ádńdléh doleeł? 23 Jesus gábiłṉii, Nṉee bił nshǫǫyúgo shiyati’íí yikísk’eh at’éé doleeł: shiTaa bił nzhǫǫ doleeł, áík’ehgo baa nt’aashgo bił daagondlįį doleeł. 24 Hadíń doo bił nshǫǫ dahíí shiyati’íí doo yikísk’eh at’éé da: yati’ daadohts’agíí doo dashíí shiyati’ at’éé da, shiTaa shinł’a’ń biyati’ at’éé. 25 Díí ágot’eehíí bee nohwich’į’ yásíłti’, t’ah nohwitahyú nshłįįdá’. 26 Kich’oṉiihíí, Holy Spirit holzéhi, shizhi’ biláhyú shiTaa nohwich’į’ daidił’aa doleełíí dawa nohwił ch’ígó’aah doleeł, nohwił nagosisṉi’íí dahot’éhé bínádaałṉiihgo ánohwiłsį doleeł. 27 Iłch’į’gont’ééhíí nohwaa nnshné’, iłch’į’gont’ééhíí shits’ą́’dí’ begoz’ánihíí nohwaa daanshné’: doo ni’gosdzáń bits’ą́’dí’ ágot’eehíí k’ehgo nohwaa daanshné’ da. Doo nohwijíí natsídaahiltǫ’ da le’, doo nédaałdzid da le’. 28 Gádaanohwiłdéṉiidíí daadisots’ąą, Deyáádí’ nohwaa náshdáh doleeł. Nohwił daanshǫǫ lę́k’eyúgo nohwił daagozhǫ́ǫ́ doleeł ni’, shiTaa bich’į’ nádésdzá dishṉiihíí bighą; shiTaa shitisgo at’éhi nlįį. 29 Doo hwahá begolṉe’ dadá’ nohwił nagosisṉi’, be’ágodzaadá’ da’ohdląą doleełhíí bighą. 30 Kodí’ godezt’i’go doo łą́ą́go nohwich’į’ yádaashti’ da: díí ni’gosdzáń binant’a’ higaałhíí bighą, áń doo shebik’eh da. 31 Ni’gosdzáń biká’ nṉee shiTaa shił nzhǫǫgo yídaagołsį doleełhíí bighą, shiTaa shá ngon’ááníí k’ehgo ánásht’įįł. Daohsįįh, hikaah le’.

15

1 Shíí dasts’aa dahnanlsé’íí da’aṉiihíí nshłįį, shiTaahíí dahnanlsé’íí nłt’éégo áyíłsiníí nlįį. 2 Shits’ádaaz’aahíí doo nest’ą’ áile’ dahíí dawa shits’áyiṉiił: áídá’ shits’ádaaz’aahíí nest’ą’ áile’íí náyigeesh, nest’áń dayúweh łą́ą́go áiléh doleełhíí bighą. 3 Nohwíí iłk’idá’ yati’ bee nohwich’į’ yásíłti’íí bee daanohwidiłkǫǫd. 4 Shiyi’ daanohłįį, shíí ałdó’ nohwiyi’ nshłįį. Its’ádaaz’aahíí doo dabízhą́ nest’ą’ áyóléh át’éé da, bá’ó’áhi yiyi’ nlįįyúgo zhą́; nohwíí ałdó’ nest’ą’ doo ádaahłe’ da, shiyi’ daanohłįįyúgo zhą́. 5 Shíí dasts’aa dahnanlsé’íí bá’ó’áhi nshłįį, nohwíí shits’ádaaz’aahíí daanohłįį. Dahadíń shiyi’ nliiníí, ła’íí biyi’ nshłiiníí, áń nest’ą’ łą́ą́go áiléhi nlįį; shíí da’ánshdįhyúgo doo nt’é ádaahłéh át’éé da. 6 Nṉee ła’ doo shiyi’ nlįį dayúgo, its’ádaaz’aahíí ła’ yó’olt’e’go náhasganhíí k’ehgo yó’obi’dilt’e’; nṉee áí its’ádaaz’aahíí łenádaihezlaago kǫ’ biyi’ odaiskaadgo nlíd. 7 Shiyi’ daanohłįįyúgo, shiyati’ nohwiyi’ begoz’ąąyúgo, dahádaaht’įįhíí daahóhkeedgo nohwá ádaadolṉiił. 8 Nohwinest’ą’ łą́ą́go ánádaał’įįłíí bee shiTaa ízisgo at’ééhíí ch’í’ṉah ábi’dilzį; áík’ehgo da’aṉiigo shiké’ hikaahíí daanohłįį. 9 ShiTaa bił nshǫǫhíí k’ehgo nohwíí shił daanohshǫǫ: dayúweh shił daanohshǫǫ le’. 10 ShiTaa yegos’aaníí bikísk’eh ánsht’eego dábik’ehn bił nshǫǫhíí k’ehgo bengoni’ááníí bikísk’eh ádaanoht’eeyúgo, dábik’ehn shił daanohshǫǫ doleeł. 11 Shits’ą́’dí’ koł’ijóóníí nohwiyi’ daagolı̨́ı̨́ doleełgo, ła’íí dázhǫ́ nohwił daagozhǫ́ǫ́ doleełhíí bighą be’ánohwiłdéṉiid. 12 Díínko bengoni’áni at’éé, Shił daanohshooníí k’ehgo nohwíí ałdó’ łił daanohjǫǫ doleeł. 13 Ił’ijóóníí díí bitisgo at’éhi doo hadíń ye’at’éé da, nṉee bi’ihi’ṉa’ bit’eké yá nyiné’i. 14 Bengoni’ááníí be’ádaanoht’eeyúgo shit’eké daanohłįį. 15 Kodí’ godezt’i’go doo dayúweh shá na’iziidíí daanohwiłdishṉiigo daanohwoshíí da; na’iziidíí binant’a’ ánát’įįłíí doo yígółsį da: áídá’ shit’eké daanohwiłdishṉiigo daanohwoshíí; shiTaa bits’ą́’dí’ disiits’ą́ą́’íí dawa nohwił ígózįgo ashłaahíí bighą. 16 Nohwíí doo hadaasisołtįį da, shíí hanohwiheṉil, nest’ą’ ánádaał’įįłyú dahdohkáhgo nohwaa godini’ą́ą́, áí nest’ą’ daagolı̨́ı̨́ ńt’éé doleełgo; áík’ehgo dant’éhéta shizhi’ biláhyú shiTaa bídaahóhkeedyúgo, nohwaa yidoné’hi at’éé. 17 Díínko nohwá ngoni’ą́ą́, łił daanohjǫǫ le’. 18 Ni’gosdzáń biká’ nṉee nohwik’edaanṉiihyúgo, nohwik’edaanṉiihíí dabíntsé shik’edaanṉiihgo bídaagonołsį. 19 Ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí bich’į’zhiṉéé daanohłįįyúgo, ni’gosdzáń biká’ nṉee dabíí bich’į’zhiṉééhíí bił daanzhóni at’éé; áídá’ ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí doo bich’į’zhiṉéé daanohłįį da, ndi bits’ą́’ nohwiniṉil, áí bighą ni’gosdzáń biká’ nṉee nohwik’edaanṉiih. 20 Nohwich’į’ hasdzii n’íí bínádaałṉii, Na’iziidíí doo binant’a’ yitisgo at’éé da, nohwiłdéṉiid. Shiniidaagodezlaayúgo, nohwíí ałdó’ nohwiniidaagodile’; ádishṉiihíí yikísk’eh ádaat’ee lę́k’eyúgo, nohwíí ałdó’ ádaadohṉiihíí yikísk’eh ádaat’ee doleeł. 21 Shizhi’híí bighą díí dahot’éhé ye’ádaanohwile’, shides’a’ń doo yídaagołsį dahíí bighą. 22 Doo niyáágo bich’į’ yádaasiłti’ dayúgo, doo nchǫ’go ádaadzaa da doleeł ni’; k’adíí binchǫ’íí bighą doo nt’é yik’ídaagodi’áh da. 23 Dahadíń shik’enṉiihíí shiTaa ałdó’ yik’enṉiih. 24 Bitahyú áná’ol’įįłíí doo hwahá hadíń áile’hi ashłaa dayúgo, doo nchǫ’go ádaadzaa da doleeł ni’: k’adíí shíí hik’e shiTaa biłgo daanohwiłtsąągo nohwik’edaanṉii. 25 Dabíí bich’į’ begoz’aaníí biyi’ k’e’eshchiiníí, Doo nt’é bighą shik’edaanṉii da, golzeego dahgoz’aaníí begolṉe’go ánágot’įįł. 26 Kich’oṉiihíí, áń shiTaa bits’ą́’dí’ nohwich’į’ dish’aa doleełíí ńyáágo, Holy Spirit da’aṉii ágot’éhi ch’í’ṉah áile’hi, shiTaa yits’ą́’dí’ nlíni, áń shaa nagolṉi’ doleeł: 27 Nohwíí ałdó’, dantsé godezt’i’dí’ nohwił nashkaihíí bighą shaa nadaagołṉi’ doleeł.

16

1 Doo t’ąązhį’ nanánohohdéh da doleełhíí bighą díí dawa bee nohwich’į’ yádaasiłti’. 2 Jews ha’ánáłséhdí’ ch’ídaanohwinihiyood doleeł: ła’íí dahadíń nohwizes‐hiiníí Bik’ehgo’ihi’ṉań bá ásht’ı̨́ı̨́ nzį doleełíí baa gowáh. 3 Áí shiTaa doo yídaagołsį da, shíí ndi doo shídaagołsį dahíí bighą ánádaat’įįł doleeł. 4 Díí baa nohwił nagosisṉi’íí baa gonyáágo, bínádaałṉiih doleełhíí bighą nohwił nagosisṉi’n’. Iłch’ígonsh’aahgo godeyaadá’ díí doo baa nohwił nagosisṉi’ da ni’, t’ah nohwił nashkai n’íí bighą. 5 K’adíí shides’a’ń bich’į’ deyáá; áídá’ doo ła’, Hayú dínyaa? daashiłdohṉiigo nashídaadołkid da. 6 Díí baa nohwił nagosisṉi’híí bighą nohwijíí biyi’ doo nohwił daagozhǫ́ǫ́ da daasolįį. 7 Da’ágát’éé ndi da’aṉiigo ánohwiłdishṉii; dahdisháhíí nohwá nzhǫǫ: doo dahdiyaa dayúgo, Kich’oṉiihíí doo nohwaa hiṉáh da; áídá’ óyááyúgo zhą́ nohwich’į’ dish’aa doo. 8 Áń ńyáágo nchǫ’go ágot’eehíí, nzhǫǫgo ágot’eehíí, ła’íí aayá’iti’íí ni’gosdzáń biká’ nṉee yił ch’í’ṉah ádaile’ doo. 9 Doo daashodląą dahíí bighą nchǫ’go ágot’eehíí bił ch’í’ṉah ádaile’ doleeł; 10 ShiTaa bich’į’ deyáágo doo nádaashołtséh dahíí bighą nzhǫǫgo ágot’eehíí bił ch’í’ṉah ádaile’ doleeł; 11 Díí ni’gosdzáń binant’a’ baa yá’iti’híí bighą aayá’iti’íí bił ch’í’ṉah ádaile’ doleeł. 12 Łą́ą́go t’ah nohwich’į’ yashti’ ndi k’adííyúgo doo nohwił ídaagozį da. 13 Áídá’ Spirit da’aṉii ágot’éhi ch’í’ṉah áile’hi nohwaa nyáágo, da’aṉii ágot’eehíí dawa nohwá yígółsį doleeł: doo dabínik’eh yałti’ da doleeł; nt’éhéta yidits’agíí zhą́ yaa yałti’ doo: ła’íí begoldohíí nohwił ch’í’ṉah áidoliił. 14 Shits’ą́’dí’go be’ágot’eehíí náidiiné’go, yaa nohwił nagolṉi’ doleełíí ízisgo be’ánsht’eehíí nohwił ch’í’ṉah áidoliił. 15 ShiTaa bits’ą́’dí’go be’ágot’eehíí dawa shíyéhi at’éé. áí bighą shits’ą́’dí’go be’ágot’eehíí náidiiné’go nohwił ch’í’ṉah áidoliił, déṉiid. 16 Dét’įhézhį’ doo nádaashołtséh da: áídí’ dét’įhézhį’ nanádaashołtséh, shiTaa bich’į’ deyááhíí bighą. 17 Bitsiłke’yu ła’ gádaałiłdi’ṉii, Dét’įhézhį’ doo nádaashołtséh da: áídí’ dét’įhézhį’ nanádaashołtséh: ła’íí, ShiTaa bich’į’ deyááhíí bighą, daanohwiłṉiihíí, nt’é ṉiigo aṉíí? 18 Gádaaṉii, Nt’é ṉiigo aṉíí, Dét’įhézhį’, ṉiihíí? Néé doo bídaagonlzį da nt’é ṉiigo aṉiihíí. 19 Jesus nabídaadiłkid hádaat’įįgo yígółsįgo gádaabiłṉii, Dét’įhézhį’ doo nádaashołtséh da: áídí’ dét’įhézhį’ nanádaashołtséh, dishṉiihíí bighą nałídaadołkid née? 20 Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Daahchag, ła’íí chaał ádaanoht’eedá’ ni’gosdzáń biká’ nṉee bił daagozhǫ́ǫ́ doleeł; doo nohwił daagozhǫ́ǫ́ da doleeł, áídá’ doo nohwił daagozhǫ́ǫ́ dahíí nohwił daagozhǫ́ǫ́ nádaadodleeł. 21 Isdzán iłchiigo doo bił gozhǫ́ǫ́ da, iłchiigee ngonyááhíí bighą: áídá’ ishchįįhíí bikédí’go, ni’gosdzáń biká’zhį’ nṉee yishchįįhíí yaa bił gozhǫ́ǫ́go, nṉiih n’íí doo yínálṉiih da. 22 Áík’ehgo doo nohwił daagozhǫ́ǫ́ da k’adíí: ndi nádaanohwiłtsąągo nohwił daagozhǫ́ǫ́ doleeł, doo hadíń nohwił gozhóóníí nohwits’ą́’ náidoné’ át’éé da. 23 Áí bijįį doo nashídaadołkid da doleeł. Da’aṉii, da’aṉiigo gádaanohwiłdishṉii, Nt’éhéta shiTaa shizhi’ biláhyú bídaahóhkeedíí nohwaa daayiné’ doleeł. 24 Doo nt’é shizhi’ biláhyú daahóhkeed da ngoheyaa: da’óhkeedgo nohwaa hi’né’, áík’ehgo dázhǫ́ nohwił daagozhǫ́ǫ́ doleeł. 25 Díí iłch’ígót’aahgo na’goṉi’íí bee nohwił nagosisṉi’: ndi iłch’ígót’aahgo na’goṉi’íí doo dayúweh bee nohwił nadaagoshṉi’ dahíí baa gowáh, áídá’ dabígózįgo shiTaa baa nohwił nadaagoshṉi’ doleeł. 26 Áí bijįį shizhi’ biláhyú da’óhkeed doleeł: shiTaa nohwá hoshkąąh doo daanohwiłdishṉiigo da: 27 ShiTaa dabíí bił daanohshǫǫ, nohwił daanshǫǫhíí bighą, ła’íí shiTaa bits’ą́’dí’ níyáágo daahosohdląądhíí bighą. 28 Shíí shiTaa bits’ą́’dí’ ni’gosdzáń biká’zhį’ nkeniyáá: k’adíí ni’gosdzáń bits’ą́’dí’ shiTaa bich’į’ nádésdzá. 29 Bitsiłke’yu gádaaṉii, Áníita dabígózįgo yánłti’, iłch’ígót’aahgo na’goṉi’íí dee bee yánłti’ da. 30 Dawa bígonłsı̨́go k’adíí bídaagosiilzįįd, doo hadíń nanódiłkid bik’eh da: díí bee Bik’ehgo’ihi’ṉań bits’ą́’dí’ ńyaago daanosiidląąd. 31 Jesus gádaabiłṉii, Áníita da’osohdląąd née? 32 Isąą, iłtahosohkaigo danohtįįgee gowąyú onáhasohkaidá’, shízhą́ dasahndi ch’ídishtłish doleełíí baa gowáh, iłk’idá’ biká’ ngonyáá: ndi doo dasahndi ch’ínítłizh da, shiTaa bił nash’aashíí bighą. 33 Shíí shiláhyú iłch’į’gont’ééhíí be’ádaanoht’ee doleełhíí bighą díí bee nohwich’į’ hasdzii. Ni’gosdzáń biká’ góyéégo nagowaahíí biyi’ nahkai: áídá’ nohwił daagozhǫ́ǫ́ le’; ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí bitis silı̨́ı̨́.

17

1 Jesus díí ąął ánṉiidá’ yaaká’yú déz’įįgo gáṉíí, ShiTaa, baa gowáh n’íí biká’ ngonyáá; shíí, niYe’ nshłiiníí, ízisgo be’ánsht’eehíí ch’í’ṉah ánle’go, shíí ałdó’ ízisgo áńt’ééhíí ch’í’ṉah ánshłe’. 2 Daahiṉaahíí dawa beshik’ehgo shá ngoń’ąą, hadíí shaa daadín’ąąhíí dawa dahazhį’ ihi’ṉaahíí baa daadinsh’aa doleełgo. 3 Díínko dahazhį’ ihi’ṉaahíí át’éé, danizhą́ Bik’ehgo’ihi’ṉań da’aṉíhi ńlı̨́ı̨́híí nídaagołsį, ła’íí shíí, Jesus Christ shíńńł’a’íí, ałdó’ shídaagołsį doleeł. 4 Ni’gosdzáń biká’ ízisgo be’áńt’ééhíí ch’í’ṉah ánishłaa: na’idziid shaa díń’ąą n’íí ąął ashłaa. 5 ShiTaa, k’adíí ni’gosdzáń t’ah doo álṉe’ dadá’ ízisgo nił be’ánsht’ee n’íí bee dani ízisgo be’ánsht’eehíí ch’í’ṉah ánle’. 6 Ni’gosdzáń biká’ nṉee bitahdí’ ła’ shaa ńṉilíí bich’į’ nizhi’ bígózįgo ashłaa: ṉíyéé daanlįį ni’, shaa ńṉil; niyati’ yikísk’eh ádaat’ee. 7 Dawahá shaa díń’ąąhíí ni nits’ą́’dí’go yídaagołsį. 8 Yati’ shaa díń’ąąhíí bee bich’į’ yádaasiłti’; áí nádaidnné’, nits’ą́’dí’ níyááhíí da’aṉiigo yídaagołsį, ła’íí shińńł’a’íí daayosdląąd. 9 Bá da’oshkąąh: ni’gosdzáń biká’ nṉeehíí doo bá da’oshkąąh da, áídá’ hadíí shaa ńṉilíí zhą́ bá da’oshkąąh; áí ṉíyéé daanlįįhíí bighą. 10 Shíyééhíí dawa ṉíyéé, ṉíyééhíí dawa shíyéé; áík’ehgo áí bee ízisgo be’ánsht’eehíí ch’í’ṉah áshi’delzaa. 11 K’ad doo ni’gosdzáń biká’ nashaa da doleeł, áíhíí ni’gosdzáń biká’ nakai, shihíí nich’į’ dahnádishdáh. ShiTaa diyini, hadíí shaa ńṉilíí nizhi’ binawodíí bee daahóńtą’, dała’á ndlįįhíí k’ehgo dała’á daanlįį doleełgo. 12 Ni’gosdzáń biká’ t’ah bił nashkaidá’, hadíí shaa ńṉilíí nizhi’ binawodíí bee daahóshtą’ ni’; biṉádaadesh’ı̨́ı̨́go doo ła’ ch’a’otłizh da, ndi da’ílíí hileeh yá gozlíni zhą́, Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí begolṉe’híí bighą. 13 K’ad nich’į’ nádesdzá; shił gozhóóníí dázhǫ́ bee bił daagoyiłshǫ́ǫ́ doleełhíí bighą díí ni’gosdzáń biká’zhį’ bee yashti’. 14 Niyati’íí baa bił nadaagosisṉi’; ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí doo be’ánsht’ee dahíí k’ehgo ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí doo be’ádaat’ee dahíí bighą ni’gosdzáń biká’ nṉee bik’edaanṉiih. 15 Ni’gosdzáń bits’ą́’ńṉííł doo dishṉiigo oshkąąh da, áídá’ nchǫ’íí bits’ą́’go ádaanłsį, dishṉiigo oshkąąh. 16 Ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí doo be’ánsht’ee dahíí k’ehgo ni’gosdzáń biká’ ágot’eehíí doo be’ádaat’ee da. 17 Da’aṉiihíí nits’ą́’dí’ begoz’aaníí bee hadaańle’: niyati’ da’aṉíhi. 18 Ni’gosdzáń biká’zhį’ shidíńł’a’ n’íí k’ehgo, bíí ni’gosdzáń biká’zhį’ odaał’a’. 19 Bíí bighą godiyini be’ánsht’eego ádishdle’, bíí ałdó’ da’aṉíhi bee hadaadilṉe’ doleełhíí bighą. 20 Doo dabíí zhą́ bá da’oshkąąh da, hadíń díí nṉee biyati’híí bighą daashodląą doleełíí ałdó’ bá da’oshkąąh; 21 Áí dawa dała’á daanlįį doleełgo; ni shiTaa ńlínihíí shiyi’ nlįį, ła’íí niyi’ nshłįįhíí k’ehgo bíí ałdó’ dała’á daanlįįgo nohwiyi’ daanlįį doleeł: shińńł’a’go ni’gosdzáń biká’ nṉee daayodląą doleełhíí bighą. 22 Ízisgo be’ánsht’eehíí shaa ńné’íí baa daasiiné’; dała’á ndlįįhíí k’ehgo dała’á daanlįį doleełhíí bighą: 23 Shíí biyi’ daanshłįįgo, ni shiyi’ nlı̨́ı̨́go, díí nṉee dazhǫ́ nłt’éégo ádaabile’go dała’á daanlįį doleeł; áík’ehgo ni’gosdzáń biká’ nṉee shidíńł’a’go yídaagołsį doleeł, ła’íí nił nshǫǫhíí k’ehgo nił daanzhǫǫhíí ałdó’ yídaagołsį doleeł. 24 ShiTaa, hadíí shaa ńṉilíí hayú nashaayú bił daanshłįį doleełgo hasht’ı̨́ı̨́; áík’ehgo ízisgo be’ánsht’eehíí shaa ńné’íí daidołtsééł, ni’gosdzáń doo hwahá nnit’aa dadá’ nił nshǫǫ lę́k’ego. 25 ShiTaa, dázhǫ́ nłt’éégo áńt’ééhíí, ni’gosdzáń biká’ nṉee doo nídaagołsį da lę́k’e: ndi shíí nígonsį, ła’íí díí nṉeehíí shińńł’a’go yídaagołsį. 26 Nizhi’ baa bił nadaagosisṉi’, baa bił nanádaagoshṉi’ doleeł; ił’ijóni bee nił nshooníí biyi’ daagolı̨́ı̨́ doleeł, ła’íí biyi’ daanshłįį doleełhíí bighą.

18

1 Jesus ágánṉiidá’ bitsiłke’yu biłgo tú da’ayą́hágo nlíni, Cédron golzéhi, hanaa deskai, áígee dégózhónégo goz’ąązhį’ yił okai. 2 Judas, ch’íbí’aahíí, ałdó’ dégózhónégo goz’aaníí yígółsį: Jesus łahgee akú bitsiłke’yu yił onákah lę́k’e. 3 Ákú silááda ła’íí aasiṉilíí, okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi hik’e Phárisees odais’a’ihíí, kǫ’nalbaałíí, kǫ’diltłishíí ła’íí benagonlkaadíí daayoṉiłgo Judas yił hikai. 4 Jesus díí bee bich’į’ ágoṉéhíí dawa yígółsįgo áí nṉeehíí yich’į’ nyáágo gádaayiłṉii, Hadíń biká hadaanohtaa? 5 Nṉeehíí gádaabiłṉii, Jesus, Názarethdí’ gólíni. Shíí áń ánsht’ee, ṉii, Jesus. Judas, ch’íbí’aahíí, ałdó’ itah sizįį lę́k’e. 6 Shíí áń ánsht’ee, daabiłnṉiidá’ dagoshch’į’ t’ąązhį’ deheskaigo ni’zhį’ nanehezdee. 7 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Hadíń biká hadaanohtaa? Jesus, Názarethdí’ gólíni, nádaado’ṉiid. 8 Jesus gánádí’ṉii, Shíí áń ánsht’ee, daanohwiłdéṉiid: shíí shiká hadaanohtaayúgo, díí nṉeehíí ch’ík’eh nádókáh: 9 Nṉee shaa ńṉilíí doo ła’ shaa ch’a’okáad da, áṉíí n’íí begolṉe’híí bighą aṉii. 10 Simon Peter, bésh be’idiltłishé naitįįhíí hayidzı̨́ı̨́zgo, okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni yána’iziidíí bijaa dihe’nazhiṉéégo naidnłgizh. Na’iziidíí Málkas holzéhi. 11 Jesus Peter gáyiłṉii, Nibízh be’idiltłishé bizis biyi’ onántįį: shiTaa idee yee sha’ikaahíí hishdląą ndi at’éé. 12 Áídí’ silááda ła’íí binant’a’ ła’íí aasiṉilíí Jews odais’a’íí Jesus daayiłtsoodgo łídaayistł’ǫǫ, 13 Áídí’ dantsé Ánnas holzéhi bich’į’ odaizlǫǫz; áń Cáiaphas baadaaní, Cáiaphas‐híí áí łegodzaahíí biyi’ okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitįį lę́k’e. 14 Cáiaphas Jews daanlíni yich’į’ yałti’go gánṉiid lę́k’e, Nṉee dała’á nṉee dawa yá datsaahgo zhą́ nzhǫǫ. 15 Simon Peter Jesus yiké’ óyáá, bitsiłke’yu ła’i ałdó’: áń okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni bígółsįgo kįh yuṉe’ Jesus yił ha’a’aazh. 16 Áídá’ Peter dáádítı̨́hgee sizįį. Áídí’ Jesus bitsiłke’yu ła’ihíí, okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni yígółsini, ch’ínyáágo, isdzán dáádítı̨́h yaa sitíni yich’į’ hadziigo Peter yił ha’a’aazh. 17 Isdzán dáádítı̨́h yaa sitíni Peter gáyiłṉii, Ni ałdó’ ła’ áí nṉeehíí bitsiłke’yu itah ńlı̨́ı̨́ nsį. Dah, shí doo áí nshłįį da, ṉii, Peter. 18 Nada’iziidíí ła’íí aasiṉilíí gozk’azíí bighą deda’deshjeedgo nádaaniiłdziiłgo kǫ’zhį’ nadaazį: Peter ałdó’ itah nániiłdziiłgo sizįį lę́k’e. 19 Okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni Jesus biké’ hikaahíí ła’íí iłch’ígó’aahíí yaa nabídiłkid lę́k’e. 20 Jesus gábiłṉii, Ni’gosdzáń biká’ nṉee ch’í’ṉah bich’į’ yádaashti’ ni’; Jews ha’ánáłséh nagoz’ąą yuṉe’, ła’íí da’ch’okąąh goz’ąą yuṉe’ dábik’ehn iłch’ígonsh’aah ni’, Jews daanlíni íła’ánádaat’įįhgee; doo nt’é nash’į’go yashti’ da ni’. 21 Nt’é bighą nashídńłkid áídá’? Hadíí daashidezts’aaníí nt’é daabiłdéṉiidíí yídaagołsį: áí nahódaańłkid. 22 Ágánṉiidá’ aasiṉilíí ła’, Jesus bit’ahdí’ sizíni, bonłts’ı̨́, gáṉíígo, Ya’ áík’ehgo okąąh yebik’ehi da’itiséyú sitíni bich’į’ yách’iłti’ née? 23 Jesus gábiłṉii, Doo bik’ehgo hasdzii dayúgo baa shił nagolṉí’: áídá’ da’aṉiigo hasdziiyúgo nt’é bighą shóńłts’ı̨́? 24 Ánnas, Jesus łestł’ǫǫgo Cáiaphas, okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni, bich’į’ oyił’a’ ni’. 25 Simon Peter nániiłdziiłgo sizįį lę́k’e. Gádaabiłch’iṉii, Ni ałdó’ ła’ bitsiłke’yu ńlı̨́ı̨́ daandzį. Dah, shí doo áń nshłįį da, nádo’ṉiid. 26 Okąąh yebik’ehi da’tiséyú sitíni yána’iziidíí ła’, áń Peter yijaa naidnłgizh n’íí bik’íí nlíni, gáṉíí, Ni née, dégózhóné goz’ąągee áí nṉeehíí bił nish’įį ni’? 27 Peter, Dah, nádo’ṉiid; áígee tazhik’áné ánṉiid. 28 Cáiaphas bikįh goz’ąądí’ yáná’itihé yuṉe’ Jesus odaizlǫ́ǫ́z: dázhǫ́ t’ahbį lę́k’e; Jews daanlíni ákóṉe’ ha’á’iikaiyúgo bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo da’idąągee doo itah daahiidleeh da, okąąh zhiṉéégo doo iłch’į’daandléh dahíí bighą daanzįgo, doo ha’akáh da lę́k’e. 29 Áík’ehgo nant’án, Pílate holzéhi, bich’į’ ch’ínyáágo gádaabiłṉii, Áí nṉeehíí hago lą́ą́ adzaago bił nohkai? 30 Jews gádaabiłṉii, Doo nchǫ’go adzaa dayúgo doo naa bił nokáh át’éé da. 31 Pílate gánádi’ṉii, Dánohwíí bedaagosoł’aaníí bee baa yádaałti’. Jews daanlíni gánádaadi’ṉii, Nṉee zideego begoz’aaníí doo bee daagosiil’ąą da. 32 Jesus hagot’éégo datsaah doleełíí dabíí yaa nagolṉi’ n’íí begolṉe’go ánágot’įįł. 33 Pílate yáná’itihé yuṉe’ onanádzaago, Jesus yich’į’ hadziigo gáyiłṉii, Ya’ ni Jews ízisgo biNant’a’ ńlı̨́ı̨́ née? 34 Jesus gábiłṉii, Ya’ danínik’eh ánṉii née, dagohíí ła’ ágádaashiłṉiigo nił nadaagolṉi’híí bighą ánṉii née? 35 Pílate gáṉíí, Ya’ shíí Jew nshłįį gá? Dani bił háńt’i’íí ła’íí ni’okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi shaa daanidez’ąą: hago ándzaa áídá’? 36 Jesus gábiłṉii, Beshik’ehíí doo díí ni’gosdzáń biká’ begoz’ąą da: beshik’ehíí díí ni’gosdzáń biká’ begoz’ąąyúgo, Jews daanlíni doo baa shi’deltįį dahíí bighą shinadaal’a’á nadaagonłkaad doleeł ni’: n’íí beshik’ehíí díí ni’gosdzáń doo bits’ą́’dí’ begoz’ąą da. 37 Pílate gábiłṉii, Nant’án ńlı̨́ı̨́ lą́ą́ ya’? Jesus gábiłṉii, Da’áígee ánṉii, Nant’án nshłįįhíí. Da’aṉii ágot’eehíí baa nagoshṉi’ doleełhíí bighą gosilı̨́ı̨́, ła’íí áí bighą ni’gosdzáń biká’zhį’ niyáá. Nṉee daantı̨́ı̨́gee da’aṉii zhiṉéé ádaat’eehíí shiyati’ yidits’ag doo. 38 Pílate gánábiłdi’ṉii, Da’aṉii ágot’eehíí nṉiihíí nt’é golzeego ágolzee? Díí ánṉiidá’ Jews daanlíni yich’į’ ch’ínánádzaago gádaayiłṉii, Díí nṉeehíí doo hago adzaa dago bígosíłsįįd. 39 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhgo da’idąągee nṉee ła’ nohwá ch’ínálteehgo daagosoł’ąą: áík’ehgo Jews ízisgo biNant’a’ nohwá ch’ínánshteeh née? 40 Nanádaadidilghaazhgo gádaaṉii, Díí nṉeehíí dooda, Barábbas zhą́ nohwá ch’ínánłteeh. Barábbas‐híí in’įįhi nlįį lę́k’e.

19

1 Pílate aṉiigo Jesus habí’oltsaz. 2 Silááda ch’il diwozhi nánihezwodgo nant’án bich’ah k’ehgo alzaahi bik’edaidez’ąą lę́k’e, ła’íí diyágé łichíí dotł’izhi bá ádaagozlaa, 3 Áídí’ bich’į’ hayaa ánádaat’įįgo, Gozhǫ́ǫ́ le’, Jews ízisgo biNant’a’ ńlíni! daaṉiidá’ daayołts’ı̨́. 4 Pílate ch’ínánádzaago nṉee gádaayiłṉii, Kúnko, doo hago adzaa dago bígosíłsįįd, áí bídaagonołsį doleełhíí bighą nohwich’į’ bił ch’ínánsht’aazh. 5 Áík’ehgo Jesus ch’il diwozhi bich’ahdá’ bi’ííhíí nṉeezi łichiigo dotł’izhi golı̨́ı̨́go ch’ínyáá. Pílate gádaabiłṉii, Kú nṉeehíí sizįį nko! 6 Okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi ła’íí aasiṉilíí daabiłtsąądá’ nádaadidilghaazh, Tsį’iłna’áhi bíhołkałgo zodéé, tsį’iłna’áhi bíhołkałgo zodéé, daaṉiigo. Pílate gánádaabiłdo’ṉiid, Dánohwíí tsį’iłna’áhi bídaahołkałgo daazołhéé: shíí doo hago adzaa dago bígosíłsįįd. 7 Jews daanlíni gádaabiłṉii, Da’áík’ehgo nohwá goz’áni bikísk’eh datsaah dábik’eh, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ádil’įįhíí bighą. 8 Pílate díí yidezts’ąądá’ dayúwehégo biini’ hą́h silįį; 9 Yáná’itihé yuṉe’ ha’ánánádzaago Jesus gáyiłṉii, Hadí’ nanṉáhi? Ndi Jesus doo bich’į’ hadzii da. 10 Áík’ehgo Pílate gábiłṉii, Ya’ doo shich’į’ handziih da née? Ya’ ch’ínáninshteehgo dagohíí tsį’iłna’áhi bíni’dilkałgo beshik’ehíí doo bígonłsı̨́ da née? 11 Jesus gábiłṉii, Doo shenik’eh da doleeł ni’, yaaká’dí’ doo naa godet’ąą dayúgo: áí bighą hadíń naa shinłtííníí itisgo nchǫ’go adzaa. 12 Áídí’ Pílate ch’ínábíłteeh hat’ı̨́ı̨́: ndi Jews daanlíni nádaadidilghaazhgo gádaaṉii, Díí nṉee ch’ínánłteehyúgo doo Caesar bit’eké ńlı̨́ı̨́ da: dahadíń ízisgo nant’án ádil’iiníí Caesar yits’ą́’zhį’go na’ídiltee. 13 Díí yidezts’ąądá’ Jesus yił ch’ín’áázhgo Pílate yánáltihíí biká’asdáhá yiká’ dahnezdaa, áí Pavement golzeegee ánágot’įįł, Hebrew k’ehgo Gábbatha golzéhi. 14 Bitis‐hagowáh n’íí bee bíná’godiṉíhíí bá iłch’į’golṉéhíí bijįį, gostáń bik’ehenkéézyú shį: Pílate Jews daanlíni gádaayiłṉii, Kú nohwiNant’a’ sizįį nko! 15 Áídá’ nádaadidilghaazh, Zodéé, zodéé, tsį’iłna’áhi bíhołkał. Pílate gánádaabiłdo’ṉiid, Ya’ nohwiNant’a’ tsį’iłna’áhi bíhishkałgo zis‐héé née? Okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi gádaaṉii, Caesar zhą́ nohwinant’a’ nlįį. 16 Áídí’ Pílate Jews daanlíni yaa daabistįį, tsį’iłna’áhi yídaabiłkałgo. Áík’ehgo Jesus nádaidnłt’e’go yił onałsą́ą́ lę́k’e. 17 Jesus dabíí bitsį’iłna’áhi yogheełgo, itsits’in si’áni, golzeego ágolzéhi goz’ąązhį’ bił náńzą́ą́, áí Hebrew k’ehgo Gólgotha golzee: 18 Akú Jesus tsį’iłna’áhi yídaayiskał, ła’íí nṉee naki ałdó’ ba’ashhahdí’ tsį’iłna’áhi bídaabi’deskał, Jesus iłṉí’gee dahdaistįįdá’ nṉeehíí dá’ił’an dahshteezh. 19 Pílate k’e’eshchįį, JESUS NÁZARETHDÍ’ GÓLÍNI JEWS ÍZISGO BINANT’A’ NLÍNI, golzeego dahgoz’áni tsį’iłna’áhi yiká’ yíyiskał. 20 Jews daanliiníí łą́ą́go k’e’eshchiiníí daayozhi’; Jesus tsį’iłna’áhi bíheskałíí kįh gozṉilíí da’ałhánégo goz’ąą: áík’e’eshchiiníí Hebrew, Greek, ła’íí Latin k’ehgo k’e’eshchįį lę́k’e. 21 Jews bi’okąąh yedaabik’ehi itisyú nadaandeehi Pílate gádaayiłṉii, Jews biNant’a’ nlįį, doo ágóléh da; Jews biNant’a’ nshłįį ṉiigo ágóléh. 22 Pílate hanádzii, Nt’é ágoshłaahíí iłk’idá’ ágoshłaa, ṉii lę́k’e. 23 Silááda Jesus tsį’iłna’áhi yídaiskałdá’, bidiyágéhíí dı̨́ı̨́yú iłk’ídaizṉil, dántı̨́ı̨́gee dała’á bíyéégo; iká’ííhíí doo hadilkad da: ndi dahot’éhé bida’zhį’ ngont’i’go histł’ool. 24 Áík’ehgo gádaałiłdi’ṉii, Díí doo k’ad ndaahiidzǫǫs da, daazhógo bighą da’doljołgo, hadíń gonesnaahíí bíyéé doleeł: díínko Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí begolṉé’go ánágot’įįł, Shidiyágéhíí iłta’is’ṉii, shi’ííhíí bighą da’diłjoł. Áík’ehgo silááda díí ye’ánádáát’įįd. 25 Jesus tsį’iłna’áhi bíbideskałíí ba’ashhahgee bą́ą́ ła’íí bą́ą́ bik’isn, Mary, Cléophas bi’aad, ła’íí Mary Mágdalene nazįį lę́k’e. 26 Jesus bą́ą́ hik’e bitsiłke’yu dała’á bił nzhónihíí ba’ashhahgee nazįįgo yiłtsąądá’, bą́ą́ gáyiłṉii, Shimaa, kú nizhaazhé! 27 Áídí’ bitsiłke’yu dała’á siziiníí, Kú nimaa! yiłṉii. Áídí’ godezt’i’go yił onát’aazh, bitsiłke’yu bigowąyú. 28 Díí bikédí’go Jesus dawa ąął alzaahíí yígółsįgo, Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí begolṉe’go gáṉíí, Dibá’ sélı̨́ı̨́. 29 Áígee nk’ǫ́zhi, vinegar holzéhi, ts’aa bee sikąą: tú daayiłt’o’íí vinegar yee daiz’ąądí’ tsį nṉeezi hýssop holzéhi, bílátahgee yaa dahdaiz’ąągo, Jesus bizé’zhį’ dahyída’nłtsii. 30 Jesus vinegar yits’ǫ́ǫ́zdá’ gáṉíí, Ąął alzaa: áídí’ hayaa onot’ąądá’ dabíí biyi’sizíni be’ogoyáágo áyíílaa lę́k’e. 31 Iłch’į’golṉe’íí bijįį lę́k’e, áí godilziníí bijįį (dázhǫ́ nzhǫǫgo godilzįhgo,) Jews daanlíni kots’í tsį’iłna’áhi biká’ dahnaztįįgo doo bił dádaabik’eh dahíí bighą bijád daahotı̨́hgo nanáhó’ṉííł, daayiłṉiigo Pílate nádaayoskąąd. 32 Áík’ehgo silááda hikaigo Jesus ba’ashhahdí’ tsį’iłna’áhi bídaahiskałíí dantséhíí bijád daayihestį’, ła’ihíí ałdó’. 33 Áídá’ Jesus yaa hikaigo, iłk’idá’ daztsąągo yídaagołsįįdhíí bighą yijád doo daayiheztį’ da. 34 Silááda ła’ ba’ask’eh yuṉe’ bésh nṉeezíí oyiłgeed, áídí’ dagoshch’į’ dił ła’íí tú bił ha’ijool. 35 Áí yo’įįhń yaa nagolṉi’, na’goṉi’íí da’aṉii; da’aṉiigo nagolṉi’go yígółsį, nohwíí ałdó’ da’ohdląą doleełgo. 36 Díí be’ánágot’įįdíí Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí, Bits’in doo ła’ k’e’íltǫǫd da doleeł, ṉiihíí begolṉe’go ágodzaa. 37 Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí ła’i ałdó’ gánádi’ṉii, Hadíń yighátsi’nłgeedíí áń daineł’įį doleeł. 38 Díí bikédí’go Joseph, Arimathéadí’ gólíni, Jesus yits’ą́’dí’ ígoł’aahíí nlíni, dánant’į’ego Jews daanlíni yénáldzidhíí bighą, áń Jesus bits’íhíí yíyókeed: áík’ehgo Pílate baa godin’ą́ą́. Akú ńyáágo Jesus bits’íhíí naidnné’. 39 Nicodémus ałdó’, tł’é’yú Jesus yaa nyáá n’íí, jeeh nch’í’i, myrrh holzéhi, aloes bił nadesdziidi, dała’á gonenadín dahdidlee’i shį yogheełgo nyáá. 40 Jesus bits’íhíí nádaidnné’go nak’ą’łigaihi yik’ídaidesdiz, łikągolchiníí biłgo, Jews daanlíni nṉee łedaihiṉiiłhíí k’ehgo. 41 Tsį’iłna’áhi bíheskałgee dégózhóné goz’ąą: áí biyi’ tsébii’i’áń áníidéhi goz’ąą, doo hwahá hadíń ákóṉe’ nnilteehi da. 42 Jews daanlíni iłch’į’golṉe’íí bijįįhíí bighą, ła’íí tsébi’i’áń da’ałhánédí’ goz’ąąhíí bighą Jesus bits’í ákóṉe’ ndaizné’ lę́k’e.

20

1 Godilziníí bijįį Mary Mágdalene, t’ahbį, t’ah godiłhiłdá’ tsébii’i’áńyú Jesus łe’sitįį n’íígee nyáá, ńt’éégo tséé daadin’ą́ą́ n’íí yó’ot’ąągo yiłtsąą. 2 Áídí’ nádilwod, Simon Peter hik’e Jesus bitsiłke’yu ła’íí, Jesus bił nzhǫǫ n’íí, yiłgo yaa hílwodgo gáyiłṉii, NohweBik’ehń tsébii’i’áńdí’ ch’ídaistįį lą́ą́, hayú ndaistįį shįhíí doo bídaagonlzį da. 3 Áík’ehgo Peter hik’e Jesus bitsiłke’yu ła’ihíí biłgo ch’íń’áázhgo tsébii’i’áńyú ó’áázh. 4 Dała’ nátsidnłteel: ndi bitsiłke’yu ła’ihíí Peter yaa dilwod, tsébii’i’áńyú dantsé hílwod: 5 Ts’íyaa adzaago ákóṉe’ déz’įįdgo nak’ą’łigaihíí zhą́ akú siṉilgo yiłtsąą, ndi doo ha’ayáá da. 6 Simon Peter ákú ńyáá dábiké’, áń tsébii’i’áń yuṉe’ ha’ayáágo nak’ą’łigaihíí zhą́ siṉilgo yiłtsąą, 7 Nak’ą’łigai bitsits’in bik’ídesdiz n’íí dasahn hisdisgo aṉahyú siné’, doo nak’ą’łigai ła’ihíí bił siṉil da. 8 Bitsiłke’yu ła’i tsébii’i’áńyú dantsé hílwodíí ałdó’ ha’ayáágo yiłtsąągo osdląąd. 9 Bik’ehgo’ihi’ṉań biyati’ bek’e’eshchiiníí, Daztsąądí’ naadiidáh doleeł, ṉiihíí doo hwahá bił ídaagozįįh da. 10 Áídí’ bitsiłke’yu bigowąyú onát’aazh. 11 Mary tsébii’i’áńgee hichago sizįį: hichagdá’ ts’íyaa adzaago tsébii’i’áń yuṉe’ déz’įįd, 12 Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’dí’hi naki bidiyágé daałigaihi, Jesus bits’í siné’ n’íígee sikeego yiłtsąą, ła’ nés’ąą n’íígee sidaago, ła’íí dés’eez n’íígee. 13 Gádaabiłṉii, Isdzán, nt’é bighą nchag? Mary gábiłṉii, SheBik’ehń nádaidnłtįį ląą, hayú ndaistįį shįhíí doo bígonsį da. 14 Ágánṉiidá’ t’ąązhį’ adzaago Jesus sizįįgo yiłtsąą, ndi Jesus at’ı̨́ı̨́híí doo yígołsįįd da. 15 Jesus gábiłṉii, Isdzán, nt’é lą́ą́ bighą nchag? Hadíń biká díń’įį? Áí ni’ goz’aaníí dégózhónégo ágółsiníí át’ı̨́ı̨́ lą́ą́ nzįgo gáyiłṉii, Jesus bits’íhíí nádńłtįį lę́k’eyúgo, hayú nńłtįį shįhíí shił nagolṉí’, áík’ehgo nadishné’. 16 Jesus, Mary, biłṉii. Mary łediidzaago Hebrew k’ehgo, Rabbóni, biłṉii; shiłch’ígó’aahíí golzeego ágolzee. 17 Jesus gábiłṉii, Shedinołchid hela’; doo hwahá shiTaa bich’į’ dahnádishdáh dahíí bighą: áídá’ shik’isyú bich’į’ nṉáhgo shá bił nadaagolṉí’, ShiTaa, nohwíí ałdó’ nohwiTaa, Bik’ehgo’ihi’ṉań hoshkąąhń, nohwíí ałdó’ Bik’ehgo’ihi’ṉań daahohkąąhń bich’į’ nádésdzá. 18 Áík’ehgo Mary Mágdalene Jesus bitsiłke’yu yaa nyáágo gádaayiłṉii, NohweBik’ehń hish’ı̨́ı̨́, áídí’ ábiłṉii n’íí yił nadaagosṉi’. 19 Da’áí bijįį o’i’ą́ą́yú, godilziníí bijįį, Jesus bitsiłke’yu íła’adzaa lę́k’e, Jews daanlíni yédaaldzidhíí bighą dáádítı̨́híí da’dentą́ą́dá’ Jesus bitahyú sizįįgo daayiłtsąą, nt’éégo gábiłṉii, Iłch’į’gont’ééhíí bee nohwich’į’ goz’ąą le’. 20 Ágánṉiidá’ bigan ła’íí ba’ask’ehgeehíí yił ch’í’ṉah áyíílaa. Bitsiłke’yu beBik’ehń daayiłtsąądá’ bił daagozhǫǫd. 21 Jesus gánádaabiłdo’ṉiid, Iłch’į’gont’ééhíí bee nohwich’į’ goz’ąą le’. ShiTaa shides’a’híí k’ehgo nohwíí ałdó’ daanohwidish’aa. 22 Ágánṉiidá’ yiká’zhį’ deyołgo gádaayiłnṉiid, Holy Spirit nohwaa det’ąą: 23 Dahadíń binchǫ’híí bighą baa nágodenoh’ąąhíí, áí binchǫ’íí baa nágodet’ąą; dahadíń binchǫ’híí bighą doo baa nágodenoh’ąą dahíí, binchǫ’íí t’ah yegoyiłı̨́ı̨́. 24 Thomas, nakits’ádahíí itah nlíni, Dídymus holzéhi, Jesus nyáádá’ doo áígee itah sidaa da lę́k’e. 25 Bitsiłke’yu ła’ihíí bił nadaagolṉi’, NohweBik’ehń daahiiltsąą, daabiłṉiigo. Thomas gáṉíí, Bigan biyi’ bésh bikísk’eh nagoz’ąąhíí hish’įįyúgo zhą́, bésh odaaz’aa n’íí yuṉe’ nadishṉiihgo, ła’íí ba’ask’ehgee o’i’áń yuṉe’ nadishṉiihyúgo zhą́ oshdląą doleeł. 26 Tsebíí yiskąą hik’e Jesus bitsiłke’yu kįh yuṉe’ naháztąą lę́k’e, k’adíí Thomas biłgo: áígee dáádítı̨́h da’dentą́ą́ ndi Jesus ákóṉe’ bitahyú sizįįgo nanádaayiłtsąągo gábiłṉii, Iłch’į’gont’ééhíí bee nohwich’į’ goz’ąą le’. 27 Áídí’ Thomas gáyiłṉii, Dząą bedenłṉíhgo shigan ńńł’įį; yushdé’ dahdenłṉíhgo sha’ask’ehgee o’i’áńhíí nabik’íńłṉiih; doo odląą dahíí doo ńlı̨́ı̨́go da, ondląą le’. 28 Thomas gábiłṉii, SheBik’ehń, Bik’ehgohinshṉahń ńlı̨́ı̨́ lą́ą́. 29 Jesus gábiłṉii, Shi’ı̨́ı̨́híí bighą shosíńdląąd: hadíń doo sho’įį da ndi shodlaaníí biyaa gozhǫ́ǫ́ doo. 30 Jesus bitsiłke’yu biṉááł godiyįhgo áná’ol’įįłíí łą́ą́go áyíílaa, ła’ díí naltsoosíí biyi’ doo bak’e’eshchįį da: 31 Áídá’ Jesus, Christ nlįį, ła’íí Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ nlįį daahohdląą doleełgo; áídí’ daahohdląągo bizhi’íí biláhyú daahinohṉaa doleełhíí bighą díí bak’e’eshchįį.

21

1 Díí bikédí’go túsikaaníí Tibérias golzéhi bahgee Jesus bitsiłke’yu yich’į’ ch’í’ṉah áná’delzaa; díí k’ehgo ch’í’ṉah áná’delzaa. 2 Simon Peter, Thomas, Dídymus holzéhi, Nathánael, Gálilee biyi’ Cánagee golíni, Zébedee biye’ke, ła’íí Jesus bitsiłke’yu naki dawa dała’ naháztąą lę́k’e. 3 Simon Peter gádaabiłṉii, Ha’ishłeehyú déyáá. Yił nakaihíí gádaabiłṉii, Néé ałdó’ ákú nił nkáh. Dahiskaigo dagoshch’į’ tsina’eełíí yiyi’ okai; áí bitł’é’ doo nt’é hadaizlee da. 4 Hayołkaałdá’ Jesus tábąąyú sizįį; áídá’ bitsiłke’yu Jesus at’ííníí doo yídaagołsį da. 5 Jesus gádaabiłṉii, Shichągháshé, łóg ła’ hadaasolee née? Dah, daabiłṉii. 6 Gánádaayiłdo’ṉiid, Tsina’eełíí dihe’ṉazhiṉéégo łóg behaidlehé nanestł’ólihíí tédaałkaad, áík’ehgo ła’ hadaahłeeh. Áídí’ áí tédaiskaad nt’éégo łóg dázhǫ́ łą́ą́híí bighą doo hagot’éégo hadaiłtįį bik’eh da. 7 Bitsiłke’yu dała’á Jesus bił nzhónihíí Peter yich’į’ gáṉíí, NohweBik’ehń át’ı̨́ı̨́ ląą. Simon Peter hadíń át’ííníí yaa idezts’ąądá’, na’idziid bighą bi’íí ádayidiltsooz n’íí ánágodlaago tayi’ yáhít’ag. 8 Jesus bitsiłke’yu ła’ihíí, łóg behaidlehé nanestł’ólihíí łóg bee halk’iłgo daidołshoołgo, tsina’eełíí yee hikai, (doo aṉahdí’ táts’á ngont’i’ da, dała’á gonenadín da’des’eezyú shį.) 9 Táts’á haskaidá’ tsííd diltłi’go, łóg ła’íí báń biłgo kǫ’ká’ siṉilgo daayiłtsąą. 10 Jesus gádaabiłṉii, Łóg hadaasolee’íí ła’ deda’nohṉiił. 11 Simon Peter, tsina’eełíí yiyi’ oyáágo, łóg behaidlehé nanestł’ólihíí łóg nchaahíí bee halk’iłgo tábąązhį’ nyidenłshóód, łógíí dała’á gonenadín biká’yú ashdladin taagi: łóg dázhǫ́ łą́ą́ ndi łóg behaidlehé nanestł’ólihíí doo odláád da. 12 Jesus gádaabiłṉii, Yushdé’ da’ohsąą. Bitsiłke’yu daaste’go doo ła’, Hadíń ánt’įį? daabiłṉii da, beBik’ehń át’ı̨́ı̨́go yídaagołsįįdhíí bighą. 13 Áídí’ Jesus báń náidnné’go bita’izné’, łóg ałdó’. 14 Díí biłgo taadn Jesus bitsiłke’yu yich’į’ ch’í’ṉah ádelzaa, daztsąądí’ naadiidzaahíí bikédí’go. 15 Ąął da’iyąądá’ Jesus Simon Peter gáyiłṉii, Simon, Jonas biye’ ńlíni, ya’ díí bitisgo nił nshǫǫ née? Peter gábiłṉii, Ha’oh, sheBik’ehń; shił nzhóóníí bígonłsı̨́. Jesus gánádo’ṉiid, Shidibełı̨́ı̨́ bizhaazhé shá biza’hiṉííł. 16 Nakidngee Jesus gánábiłdo’ṉiid, Simon, Jonas biye’ ńlíni, nił nshǫǫ née? Peter gábiłṉii, Ha’oh, sheBik’ehn, shił nzhóóníí bígonłsı̨́ gádnii. Jesus gánábiłdo’ṉiid, Shidibełı̨́ı̨́ shá biza’hiṉííł. 17 Taadngee gánábiłdo’ṉiid, Simon, Jonas biye’ ńlíni, nił nshǫǫ née? Peter doo bił gozhǫ́ǫ́ da, taadn, Nił nshǫǫ née? biłnṉiidhíí bighą. Áík’ehgo Peter gábiłṉii, SheBik’ehń dáwa bígonłsı̨́ gádnii; shił nzhóóníí bígonłsı̨́. Jesus gánábiłdo’ṉiid, Shidibełı̨́ı̨́ shá biza’hiṉííł. 18 Da’aṉii, da’aṉiigo gániłdishṉii, Áníi nanṉaadá’ dani ák’ená’ídlééhgo, dahánt’įįyú nanṉaa ni’: hastiin síńlįįgohíí iłts’ą́’ dahdńlṉihdá’, ła’ n’íí ná ágole’go, doo hánt’įį dayú nidiłteeh doo. 19 Díí Jesus yee ánṉiid, da’itsaah daat’éhi Peter yee datsaahgo Bik’ehgo’ihi’ṉań ízisgo ye’at’ééhíí ch’í’ṉah ádolṉiiłgo. Ágánṉiidá’ Peter, Shiké’ híṉááł, yiłṉii. 20 Peter t’ąązhį’ déz’įįdgo, Jesus bitsiłke’yu bił nzhónihíí biké’ higaałgo yiłtsąą; áń da’iyą́ą́ n’íígee Jesus bitíldí’ yínentı̨́ı̨́dá’, SheBik’ehń, hadííhíí ch’íní’aah doleeł? nṉiid lę́k’e. 21 Peter biłtsąądá’ Jesus gáyiłṉii, SheBik’ehń, láí nṉeehń hago anṉéh áídá’? 22 Jesus gábiłṉii, Hasht’ı̨́ı̨́yúgo nánisdzaazhį’ hiṉaa, hant’é naninłtł’og áízhį’? Nkú shiké’ híṉááł! 23 Áí bitsiłke’yu dała’á doo datsaah da, ch’iṉiihíí Jesus yił nakaihíí bitah didezdlaad: ndi Jesus, Doo datsaah da, doo biłnṉiid da; daazhógo, Hasht’ı̨́ı̨́yúgo nánisdzaazhį’ hiṉaa, hant’é naninłtł’og áízhį’, biłnṉiidá’. 24 Da’áń, doo datsaah da, daałch’iṉiihíí biṉááł díí dawa ánágot’įįł lę́k’ehíí yaa nagolṉi’dí’ yak’e’eshchįį ałdó’: yaa nagosṉi’íí da’aṉiigo bídaagonlzį. 25 Ła’íí łą́ą́go ałdó’ Jesus ánát’įįd; áí dawa naltsoos bee álzaayúgo, ni’gosdzáń biká’ doo hayú bá goz’ąą da doleeł shį nsį.