Tuhun Ndyoo i nduu si minoo rayɨɨ
1 Quɨvɨ i sino ñuu ñiyɨvɨ ta sa iyo Tuhun Ndyoo; maa ra, ra cu Tuhun Ndyoo, sa ndyaa ra sihin ra Ndyoo quɨvɨ cuan vatyi Ndyoo cuu tucu maa ra. 2 Ndya sa xihna cuii ñi ta sa iyo ra sihin ra Ndyoo Zutu yo. 3 Sihin ra cuan i zavaha ra Ndyoo Zutu yo tandɨhɨ cuii sa iyo, ta ñahñi sa zavaha ra Ndyoo sa maa tuhun ñi ra. 4 Tandɨhɨ sa ndito ta ndito si sa cuenda ra cuan. Ta zañaha ra sii ñiyɨvɨ ñaa sa cuu sa ndisa. Tañi minoo ñúhu cuu ra. 5 Ñúhu cuan zandisi si nu ñaa. Ta ña cuu ndahva sa ñaa ya sii si. 6 Sicoo minoo ra i tasi ra Ndyoo. Sinañi ra Juan. 7 I quisi ra vatyi cuu ra minoo sa ndaa ta cahan ra tuhun sa cuenda ra cu ñúhu cuan vatyi tacuan ta cua sino iñi ñiyɨvɨ. 8 Maa ra Juan cuan, yɨvɨ ñúhu cuan cuu ra. Sa ndaa ñi i cuu ra. I tava ra Ndyoo tyiño sii ra vatyi cahan ra sa cuenda ra cu ñúhu cuan. 9 Vatyi ra cu ñúhu sa ndisa cuan, sa cua saa ra, ta cua cuhva ra sa siñi tuñi vaha sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ. 10 I zavaha ra ñuu ñiyɨvɨ sihin ra Ndyoo Zutu yo, zoco quɨvɨ i quisi ra ñuu ñiyɨvɨ ya, ta ñá nacoto ñiyɨvɨ sii ra. 11 I quisi ra zuun ñi ñuu ñiyɨvɨ sa i zavaha ra, ta zuun ñi ñiyɨvɨ ra ñá naquihin vaha ñu sii ra. 12 Zoco ñiyɨvɨ i naquihin vaha sii ra sa ndisa, i saha ra cuhva sii ñu sa nduu ñu zehe ra Ndyoo. Maa ñu cuu ñu sino iñi sa ndisa cuii sii ra. 13 Ña caa ca ñu tañi caa zehe ñiyɨvɨ cuhva iyo si ñuu ñiyɨvɨ ya vatyi sa i nacacu saa ñu cuhva cuñi ra Ndyoo. 14 Ta ra cu Tuhun Ndyoo i nduu ra minoo ñiyɨvɨ, ta sindyaa ra sihin yo zuhva quɨvɨ. Saha xaan ra tumañi iñi sii ñiyɨvɨ, ta cahan ra maa ñi sa ndisa. Sa ndyehe yo vatyi cahnu xaan cuu maa ra tañi Ndyoo zutu ra. Minoo tuhun ñi ra cuu zehe Ndyoo sa ndisa, ta yucuan cuenda cuaha xaan cuhva iyo sii ra. 15 I cahan ra Juan sa cuenda ra, ta catyi ra: Ihya ra cuu ra i catyi vatyi vasi minoo ra cuee ca, zoco ñiñi ca ra ta zɨquɨ mi vatyi sa iyo ra ta zɨquɨ i caqui. Catyi ra Juan. 16 Sii tandɨhɨ cuii yo tyindyee xaan ra cuaha xaan cuaha xaan saha. 17 Sa cuenda ra Moisés ta sito yo ley ra Ndyoo, zoco sa cuenda ra Jesucristo, ta cuu ñihi yo tumañi iñi sihin ra Ndyoo, ta cuu coto yo ñaa sa cuu sa ndisa cuii. 18 Ta yoñi ca ndyehe sii ra Ndyoo numinoo saha. Zoco sa minoo tuhun ñi ra cuu zehe ra, cuñi xaan ra Ndyoo sii ra, ta maa ra ndyehe sii ra Ndyoo. Ta i nacatyi ra tandɨhɨ sihin yo yozo caa iyo ra Ndyoo Zutu yo.
Ra Juan ra i zacoo ndutya sii ñiyɨvɨ, cahan ra sa cuenda ra Jesucristo
19 Ra hebreo ra ñiñi ñuu Jerusalén i tasi ra sii ra cu zutu ta sii ra tyindyee sii ra cu zutu vatyi cua nducu tuhun ra sii ra Juan yoo ra cuu ra. 20 Ta i catyi casi ra Juan: Yɨvɨ ra Cristo cuu yuhvi. 21 Ta zɨquɨ i nducu tuhun tucu ra ta catyi ra: ¿Yoo ra cuu oo? ¿Atu ra Elías cuun? Ta i catyi ra Juan: Yɨvɨ yuhvi. Ta zɨquɨ i nducu tuhun ra inga saha sii ra Juan ta catyi ra: ¿Atu yoho cuu ra cua quisi, ra cua cahan Tuhun Ndyoo? Ta i catyi tucu ra Juan: Yɨvɨ. 22 Ta zɨquɨ i catyi tucu ra cuan sihin ra: ¿Yoo ra cuu oo? Cuñi si vatyi nacatyi ndi sihin ra tasi sii ndi. ¿Ñaa sa cua catyun? ¿Yoo ra cuun? 23 I nacahan ra Juan ta catyi ra: Yuhvi cui minoo ra cana saa sisi cuhu ta catyi: “Vasi ra ndyaca ñaha sii yo. Yucuan cuenda zandundoo ndo ityi tañi i catyi ra cahan Tuhun Ndyoo”, ra Isaías. Tacuan i catyi ra Juan.
24 Ta ra i quisi cuenda ra fariseo
25 i nducu tuhun ra sii ra Juan ta catyi ra: Tatu yɨvɨ ra Cristo cuun ta yɨvɨ ra Elías ta yɨvɨ inga ra cahan Tuhun Ndyoo cuun ¿ñaa cuenda zacoo ndutyon sii ñiyɨvɨ? 26 Ta i catyi ra Juan: Zacoo ndutye sihin ndutya. Nu yucu maa ndo nandyaa minoo ra sa ña sito ndo yoo ra cuu ra. 27 I sei sa xihna ñi ñuu ñiyɨvɨ ya ta zɨquɨ i saa maa ra, zoco ñiñi xaan ca ra ta zɨquɨ mi. Ta yucuan cuenda ma cuu cui nu muzu ra ta ndasi tyiendu ndisa ra. Catyi ra Juan. 28 Ta tandɨhɨ ihya, i cuu si nu nañi si Betábara. Ndyaa si cuan ityi caña ñicandyi ndya nu ndyaa yuu Jordán nu tuhva ra Juan zacoo ndutya sii ñiyɨvɨ.
Ra Jesús cuu tañi mvee ticatyi ra Ndyoo
29 Ta inga quɨvɨ i ndyehe ra Juan vatyi tuhva ra Jesús sii ra, ta i catyi ra: Ndyehe ndo, ihya vasi ra cuu mvee ticatyi ra Ndyoo. Zandasi ra cuatyi sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. 30 Ihya ra cuu ra quehin tuhun quɨvɨ i catyi: “Cuee ca cua quisi inga ra, zoco ñiñi xaan ca ra ta zɨquɨ mi vatyi sa iyo ra ta zɨquɨ i caqui.” 31 Ta ñá site yoo ra cuu ra quɨvɨ cuan, zoco cuñi sa cua coto ñiyɨvɨ hebreo sii ra, ta yucuan cuenda vasi zacoo ndutye sii ñiyɨvɨ sihin ndutya. Catyi ra Juan. 32 Ta i saha ra Juan minoo sa ndaa ta catyi ra: I ndyehi quɨvɨ i noo Tatyi Ii ndya ityi zɨquɨ tañi noo minoo paloma, ta i ndoo si sihin ra. 33 Ta ñá nacote sa xihna ñi yoo ra cuu ra Jesús, zoco ra Ndyoo Zutu yo i tava ra tyiño sii, sa zacoo ndutye sihin ndutya, ta i catyi ra: “Tatu cua ndyehun vatyi noo Tatyi Ii ta ndoo si sihin minoo ra, yucuan ra cuu ra cua zacoo ndutya sihin Tatyi Ii.” Catyi ra. 34 Ta sa i ndyehi cuhva cuan, catyi ra Juan, ta sehi sa ndaa vatyi ihya cuu ra cuu zehe ra Ndyoo.
Ra i casi ra Jesús sa xihna ñi
35 Ta i yaha minoo quɨvɨ. Ta inga quɨvɨ ndyaa ra Juan yucuan inga saha sihin uu tahan ra cutahan sihin ra. 36 Ta sa i ndyehe ra vatyi cua yaha ra Jesús ta i catyi ra: Ica ra cu mvee ticatyi ra Ndyoo. Catyi ra. 37 Ta sa siñi sa uu tahan ra cutahan sihin ra sa cahan ra Juan, ta i sindyico ra cuan sii ra Jesús. 38 Ta zɨquɨ i nandyehe ra Jesús ityi sata ra, ta i ndyehe ra vatyi ndyico ra cuan sii ra, ta i catyi ra Jesús: ¿Ñaa sa nanducu ndo? Ta i catyi ra cuan: Maestro, ¿ndyamaa iyo vehun? 39 Ta i catyi ra Jesús: Coho ndo ta cua ndyehe ndo. Ta cuahan ra cuan sihin ra, ta i ndyehe ra nu ndyaa ra Jesús, ta i ndoo ra minoo quɨvɨ cuan sihin ra vatyi sa i cuu si tañi caa cumi sa sahiñi cuhva sa i saa ra yucuan. 40 Ta minoo sa uu tahan ra cuan sa i siñi ra sa catyi ra Juan ta sindyico ra sii ra Jesús, cuu ra Andrés yañi maa ra Simón Pedro. 41 Ta ra Andrés, ñahñi inga ca sa i zavaha ra. Sa xihna cuii ñi i sahan ra ta nanducu ra sii yañi ra, ra Simón, ta i catyi ra: Sa nañihi ndi sii ra Mesías. Catyi ra. (Tuhun Mesías cuan cuñi si catyi si Cristo a minoo ra sa cua zacacu sii ñiyɨvɨ.) 42 Ta zɨquɨ i sahan ra Andrés sihin ra Simón ndya nu ndyaa ra Jesús. Ta sa ndyehe ra Jesús sii ra Simón, i catyi ra: Yoho cuu ra Simón zehe ra Jonás, zoco cua cunañun Cefas. (Cuñi si catyi si Pedro a minoo yuu.)
Cana ra Jesús sii ra Felipe ta ra Natanael
43 Ta inga quɨvɨ cua cuhun ra Jesús ndya nu cu si Galilea, ta i nañihi ra sii ra Felipe ta catyi ra: Cundyicon sii. 44 Ta ra Felipe cuan cuu ra minoo ra ñuu Betsaida. Ɨɨn ñi ñuu maa ra sihin ñuu ra Andrés ta ra Pedro. 45 Ta i sahan ra Felipe ta nanducu ra sii ra sa nañi Natanael, ta i catyi ra: Sa i ndyehe ndi sii ra i cahan ra Moisés tuhun nu i tyaa ra nu tutu. Ta i tyaa tucu ra profeta sa cuenda ra cuan. Ra Jesús cuu ra sa cahan ra cuan tuhun, ta zehe ra José cuu ra, ra ñuu Nazaret. 46 Ta i catyi ra Natanael: Ma cuu quita minoo sa vaha ñuu Nazaret cuan. Ta i nacahan ra Felipe ta catyi ra: Coho ta cua ndyehun. 47 Ta sa i ndyehe ra Jesús sii ra Natanael vasi ra, ta i catyi ra Jesús: Ica minoo ra sa cuu ñiyɨvɨ hebreo sa ndisa cuii. Ña tuhva maa ra zandavi ñaha. 48 Ta zɨquɨ i nducu tuhun ra Natanael ta catyi ra: ¿Yozo caa siton sii? Ta i catyi ra Jesús: I ndyehi suun cuee ca sa cana ra Felipe suun, cuhva sa ndyoon saha yutu higuera cuan. 49 Ta i catyi ra Natanael: Maestro, yoho cuu zehe ra Ndyoo Zutu yo. Ra ndyaca ñaha cahnu sii ñiyɨvɨ hebreo cuun. 50 I nacahan ra Jesús ta catyi ra: ¿Atu sihin sa yucuan ñi sino iñun sii vatyi catyi suhun vatyi ndyehi suun saha yutu higuera cuan? Cahnu xaan ca inga sa cua ndyehun ta zɨquɨ ca sa ihya. 51 Sa ndisa catyi suhun vatyi cua ndyehun vatyi cua nuña ityi zɨquɨ ityi andɨvɨ ta ángel Ndyoo cua ndaa cua noo zɨquɨ ra i quisi ndya gloria.
Minoo vico tindaha ñuu Caná nu cu si Galilea
1 Ta i yaha uñi quɨvɨ ta zɨquɨ sicoo minoo vico tindaha ñuu Caná nu cu si Galilea. Ta ñoho zɨhɨ ra Jesús yucuan. 2 Ta i cana ñiyɨvɨ sii ra Jesús sihin ra i casi ra vatyi cuhun tucu ra vico tindaha cuan. 3 Ta cuahan ra, ta nu yucu ñiyɨvɨ yucuan i ndɨhɨ vino sihi ñu, ta catyi zɨhɨ ra Jesús sihin ra: Ndɨhɨ vino. 4 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Maha, ¿ñaa cuenda cohon tuhun ña sihin? Tañaha ca tahan si quɨvɨ zatyiñe. 5 Zoco i catyi maa ña sihin ñu cu muzu: Zavaha ndo tandɨhɨ sa catyi maa ra. 6 Ta yucuan siyucu iñu tahan quɨzɨ yuu nahnu, tahan sa sityiño ñiyɨvɨ hebreo sa cuenda costumbre sa nacatya xaan ñu ndaha ñu a ñaa ca. Ta sa minoo minoo quɨzɨ cuan cuu cutahan cumi xico a minoo ziendu litro ndutya. 7 Ta i catyi ra Jesús sihin ñiyɨvɨ zatyiño: Zacutu ndo quɨzɨ ya sihin ndutya. Ta i zacutu cuii ñu. 8 Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús: Vityi tava ndo zuhva si ta cundyaca ndo sii ra cu nuu sii vico ya. Ta tacuan i zavaha ñu. 9 Ta i sihi ra cu nuu sii vico cuan sii ndutya cuan ta sa i nduu si vino, ta ñá sito ra yozo caa sino si. Zoco i sito maa ñu cu muzu cuan vatyi maa ñu i tyihi ndutya sisi quɨzɨ cuan vatyi maa ra Jesús catyi, ta i nduu si vino. Ta ra cu nuu sii vico cuan i cana ra sii ra tindaha cuan. 10 Ta i catyi ra sihin ra: Tandɨhɨ ñiyɨvɨ tuhva ñu saha sa xihna ñi vino vaha, ta tatu sa i sihi ñiyɨvɨ cuaha vino ta zɨquɨ cua cuhva tucu ñu vino ndahvi ca coho ñiyɨvɨ. Zoco yoho i sicumi vohon vino vaha, ta vityi sohon sii si. (Tacuan i catyi ra vatyi ña sito ra vatyi maa ra Jesús zavaha vino cuan sihin ndutya.) 11 Ihya cuu sa xihna ñi sa ndyityi i zavaha ra Jesús ñuu Caná nu cu si Galilea, ta sihin cuhva ya zañaha ra vatyi iyo xaan cuhva sii ra, ta i sino iñi ra i casi ra sii ra. 12 Ta sa ndɨhɨ vico cuan, ta cuahan ra Jesús ñuu Capernaum. Ta cuahan zɨhɨ ra ta yañi ra ta ra i casi ra sihin ra. Ta yucuan i ndoo ñu zuhva quɨvɨ.
Tava ra Jesús sii ñiyɨvɨ zavaha sa ña vaha yuvehe ñuhu cahnu
13 Sa cuñi tahan si quɨvɨ coo vico zuhun cuenda ñiyɨvɨ hebreo, ta cuahan ra Jesús ndya ñuu Jerusalén. 14 Ta yucuan nuquehe vehe ñuhu i ndyehe ra vatyi xico ñiyɨvɨ zɨndɨquɨ, mvee ticatyi ta paloma, ta inga ñiyɨvɨ ndyaa ñu sa nazama ñu xuhun ñiyɨvɨ. 15 Ta sa ndyehe ra Jesús tacuan, i zavaha ra minoo cuarta, ta i tava ndyizo ra sii ñu sata vehe ñuhu cuan sihin mvee ticatyi ta zɨndɨquɨ. Ta sii ñiyɨvɨ nazama xuhun, i quɨtɨ cuatyi ra xuhun ñu nu ñuhu ta i zanduva ra mesa ñu. 16 Ta sihin ñiyɨvɨ xico paloma i catyi ra: Tava ndo sii tɨ ihya. Ma zavaha ndo minoo vehe nuyahvi sii vehe Zuti. 17 Ta sa i ndyehe ra i casi ra cuhva i zavaha ra, ta i nacohon iñi ra vatyi i catyi ra David quɨvɨ i tyaa ra Tuhun Ndyoo: “Cuñi zatɨvɨ si sii, vatyi zavaha ñiyɨvɨ sa ña vaha sisi vehun.” 18 Ta zɨquɨ i nducu tuhun ra hebreo sii ra Jesús ta catyi ra: ¿Ñaa zeña cua zañohon sii ndi ta zɨquɨ cua coto ndi vatyi ra cahnu cuun ta cuu zavohon sa tyehen? 19 I nacahan ra Jesús ta catyi ra: Cani ndo vehe ñuhu ya, ta sa cu uñi quɨvɨ ta cua zanduvehi sii si inga saha. 20 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra hebreo: Uu xico iñu cuiya i zatyiño ra zandaa vehe ñuhu ya. ¿Ta ñacu catyun vatyi cua zandoon sii si sisi sa uñi quɨvɨ ñi? 21 Zoco vehe ñuhu sa cahan ra Jesús tuhun, zuun ñi coño ñuhu maa ra cuu. 22 Yucuan cuenda, quɨvɨ i nandoto ra Jesús ta i nacohon iñi ra i casi ra vatyi sa i catyi ra cuhva ya. Ta zɨquɨ i sino iñi ra cuhva catyi tutu Ndyoo ta tuhun cahan ra Jesús sihin ra.
Sito ra Jesús tandɨhɨ sa iyo añima ñiyɨvɨ
23 Ta quɨvɨ sa sindyaa ra Jesús ñuu Jerusalén vico zuhun cuan ta cuaha xaan ñiyɨvɨ sino iñi sii ra vatyi ndyehe ñu cuaha xaan sa ndyityi i zavaha ra. 24 Zoco ña nɨɨ iñi ra Jesús sihin ñiyɨvɨ cuan vatyi sa sito vaha ra cuhva iyo tandɨhɨ ñiyɨvɨ. 25 Ta ña siñi ñuhu minoo, yoo sa cua cuhva sa ndaa sii ra vatyi zuun ñi maa ra ta sa sito ra yozo caa iyo añima ñiyɨvɨ.
Ra Jesús sihin ra Nicodemo
1 Sicoo minoo ra fariseo nañi ra Nicodemo. Minoo ra ndyizo tyiño sihin ra hebreo cuu ra. 2 Ta i sahan ra minoo sa cuaa sa cua cahan ra sihin ra Jesús, ta catyi ra: Maestro, sito ndi vatyi maa ra Ndyoo i tava tyiño suun vatyi zacuohon sii ndi vatyi yoñi ra cuu zavaha sa ndyityi tañi zavaha moo tatu yɨvɨ ra Ndyoo tyindyee sii ra. 3 Ta i nacatyi ra Jesús sihin ra: Sa ndisa ta sa ndisa catyi suhun vatyi tatu ma nacacu saa ñiyɨvɨ, ma cuu cundyaca ñaha ra Ndyoo sii ñu. 4 Ta i nducu tuhun ra Nicodemo ta catyi ra: ¿Zoco yozo caa cuu nacacu saa minoo ñiyɨvɨ tatu sa sahnu ra? Ma cuu nandɨhvɨ ra sisi zɨhɨ ra inga saha ta nacacu ra. 5 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Sa ndisa ta sa ndisa catyi suhun, ra ma coo ndutya ta ra ma ñihi Tatyi Ii ra Ndyoo, ma cuu quɨhvɨ ra nu ndyaca ñaha ra Ndyoo. 6 Ra cacu ñiyɨvɨ, ñiyɨvɨ cuu ra. Zoco ra nacacu saa sa cuenda Tatyi Ii, sa ndito añima ra. 7 Ma iyo xaan cuñun vatyi catyi suhun vatyi cuñi si sa nacacu soon. Ñahñi ca cuhva. 8 Caá tatyi tandɨhɨ ñi maa ityi. Siñun nduzu si, zoco ña cuu catyun ndyamaa i quisi si a ndyamaa cuahan si. Ta tacuan tucu iyo ñiyɨvɨ sa nacacu cuenda Tatyi Ii. 9 Tacuan i catyi ra Jesús, ta zɨquɨ i quisaha nducu tuhun tucu ra Nicodemo sii ra ta catyi ra: ¿Ta yozo caa cuu cuhva ya? 10 Ta i nacatyi ra Jesús sihin ra: Ta yoho minoo ra ñiñi cuun, minoo ra zacuaha sii ñiyɨvɨ hebreo, ta ña cutuñi iñun tuhun ya. 11 Sa ndisa ta sa ndisa catyi suhun vatyi quehin cuhva site ta cui sa ndaa cuhva sa ndyehi, zoco ña sino iñi ndo sa catyi. 12 Tatu quehin sihin ndo cuhva iyo ñuu ñiyɨvɨ ya ta ña sino iñi ndo, ¿yozo caa cua sino iñi ndo tatu quehin sa cuenda sa iyo ndya gloria? 13 Yoñi ra sa i ndaa xica ndya gloria, maa ñi maa ra sa i noo ndya gloria, ra i quisi ndya gloria, zehe ra ndyaa ndya gloria. 14 Ta tañi i cañihi ra Moisés coo caa cuan sisi cuhu, tacuan tucu cua cañihi ñiyɨvɨ sii ra i quisi ndya gloria. 15 Vatyi tacuan ta tandɨhɨ ñiyɨvɨ sino iñi sii ra, ma cunaa ñu. Cua cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu.
Cuñi xaan ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ
16 (Cahan ca ra Jesús, ta catyi ra:) Cuñi xaan ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ, ta i saha ra sii sa minoo tuhun ñi zehe ra vatyi tandɨhɨ ñiyɨvɨ, ñu sino iñi sii ra, ma cunaa ñu. Cua cundito ñu tandɨhɨ tyiemvu sihin ra. 17 Ñá zaquisi ra Ndyoo sii zehe ra ñuu ñiyɨvɨ ya sa cuenda sa cua tasi tuñi ra sii ñiyɨvɨ. I zaquisi ra sii ra vatyi cua zandasi ra cuatyi ñiyɨvɨ ta cua zacacu ra sii ñu. 18 Ñiyɨvɨ sa sino iñi sii zehe ra Ndyoo, ma tasi tuñi ra Ndyoo sii ñu, zoco ñiyɨvɨ sa ña sino iñi cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ñu vatyi ña sino iñi ñu sii sa minoo tuhun ñi ra cu zehe Ndyoo. 19 Ta ihya cuu cuenda cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ñu vatyi i quisi ñúhu ñuu ñiyɨvɨ, zoco cuñi xaan ca ñiyɨvɨ sa ñaa, ta ña cuñi ñu sii ñúhu vatyi yaha xaan ña vaha cuu cuhva zavaha ñu. 20 Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa zavaha sa ña vaha, cuxaan xaan ñu ndyehe ñu ñúhu cuan, ta ña tuhva ñu sii si coto ndundisi cuhva ña vaha sa ndyicuu ñu ta cua ndoho ñu. 21 Zoco ñiyɨvɨ zavaha cuhva sasi tahan sihin sa ndisa, tuhva ñu sii ñúhu, vatyi tacuan ta cua coto inga ñiyɨvɨ vatyi ra Ndyoo tyindyee sii ñu sihin cuhva vaha zavaha ñu.
Cahan tucu ra Juan sa cuenda ra Jesús
22 Ta sa i yaha cahan ra Jesús ta zɨquɨ cuahan ra sihin ra i casi ra ndya nu cu si Judea, ta i ndoo ra zuhva quɨvɨ yucuan, ta i zacoo ndutya ra sii ñiyɨvɨ. 23 Ta zuun ñi zacoo ndutya tucu ra Juan ñuu Enón yatyi ñi ñuu Salim vatyi cuaha xaan ndutya iyo yucuan. Ta cuaha xaan ñiyɨvɨ i quisi, ta sicoo ndutya ñu. 24 Tacuan i cuu si vatyi tañaha ca cua tyihi ñiyɨvɨ sii ra Juan vehe caa. 25 Tacuan ta zɨquɨ i quisaha natuhun tahan xaan ra cu tahan sihin ra Juan sihin minoo ra hebreo sa cuenda yozo caa nduvaha cuhva iyo ñiyɨvɨ. 26 Ta i sahan ñiyɨvɨ nu ndyaa ra Juan ta catyi ñu sihin ra: Maestro, ra sa sindyaa suhun inga siyo yutya Jordán, ra sa cahan xoon tuhun, vityi zacoo ndutya ra, ta tandɨhɨ ñiyɨvɨ ndyico sii maa ra. 27 Ta i nacahan ra Juan ta catyi ra: Yoñi minoo yo ta cuu coo sa sii yo tatu yɨvɨ maa ra Ndyoo saha. 28 Zuun ñi maa ndo cuu sa ndaa vatyi sa i catyi sihin ndo vatyi yɨvɨ ra Cristo cui. Minoo ra i tasi ra Ndyoo ityi nuu cui. 29 Vityi cua quehin minoo cuhva, cuhva iyo minoo vico tindaha. Ra cua tindaha cuan cuu ra sa cua quihin minoo ñaha. Ta amigo ra tindaha cuan, ndyaa ra yucuan. Tyizoho ra, ta cuzɨɨ xaan cuñi ra sihin cuhva cahan ra cua tindaha. Tacuan tucu mi vityi. Zɨɨ xaan cuñi. 30 Ra sa cahan ndo tuhun, cuñi si nducahnu ca ra, ta yuhvi cua nduluhlu que.
Ra i quisi ndya gloria
31 Ra i quisi ndya gloria, ra cahnu ca cuu ra ta zɨquɨ tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ. Ta ñiyɨvɨ ihya, cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cuu yo. Cahan yo cuhva iyo ñuu ñiyɨvɨ. Zoco ra i quisi ndya gloria ñiñi ca cuu maa ra ta zɨquɨ tandɨhɨ ca yo. 32 Ta saha ra sa ndaa sa cuenda sa i ndyehe ra ta sa i siñi ra, zoco yoñi sino iñi sa catyi ra. 33 Zoco tatu iyo minoo ra sa sino iñi sa ndaa sa saha ra cuan, saha tucu maa ra sa ndaa vatyi cahan ra Ndyoo sa ndisa. 34 Vatyi ra i tasi ra Ndyoo, cahan ra Tuhun Ndyoo. Vatyi saha maa ra Ndyoo Tatyi Ii sii ra cuaha xaan. 35 Cuñi xaan ra Ndyoo Zutu yo sii Zehe ra, ta tandɨhɨ cuii ñaa sa iyo, saha maa ra Ndyoo sii si sii Zehe ra. 36 Ñiyɨvɨ sino iñi sii Zehe ra Ndyoo, cua cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu. Zoco ñiyɨvɨ ña sino iñi, ma cundito ñu sihin ra Ndyoo. Yaha xaan cua ndoho ñu cua zacuu ra Ndyoo.
Natuhun ra Jesús sihin minoo ñaha samaritana
1 -3 I sito ra fariseo vatyi cuaha ca ñiyɨvɨ ndyico sii ra Jesús ta cuaha ca ñiyɨvɨ zacoo ndutya ra ta zɨquɨ ra Juan. Vazu yɨvɨ ra Jesús zacoo ndutya sii ñu. Maa ra i casi ra zacoo ndutya sii ñu. Ta sa sito ra Jesús vatyi sa sito ra fariseo cuhva cuan, ta zɨquɨ i quita ra Judea ta cua nuhu ra ndya Galilea. 4 Ta ityi cuhun ra, cua yaha ra nu cu si Samaria. 5 Yucuan cuenda saa ra minoo ñuu sa nañi Sicar. Cuenda Samaria cuu ñuu cuan, ta ndyaa si yatyi minoo ñuhu i saha ra Jacob sii ra José zehe ra ta tyiemvu. 6 Yucuan iyo zoco sa nañi zoco ra Jacob. Sitatu xaan ra Jesús vatyi sica ityi ra, ta yucuan cuenda sicundyaa ra yatyi ñi yuhu zoco cuan. Ta i cuu si maa ora. 7 -8 Ta ra i casi ra Jesús, cuahan ra ndya ñuu vatyi cua zata ra zuhva sa casi ra. Tacuan ta zɨquɨ i saa minoo ñaha nu ndyaa ra Jesús. Minoo ñaha samaritana cuu ña. Vasi quihin ña ndutya. Ta catyi ra Jesús sihin ña: Cuhva siin ndutya cohi. 9 Ta i nacahan ñaha samaritana cuan ta catyi ña: Ra hebreo cuun, ta yozo caa vatyi sicon ndutya sii, ta ñaha samaritana cui. Tacuan i catyi ña vatyi iyo tizɨhɨ ñiyɨvɨ hebreo sihin ñiyɨvɨ samaritana. 10 Tacuan ta zɨquɨ i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Tatu sa vatyi siton ñaa sa saha maa ra Ndyoo ta yoo ra sica ndutya suun, cua cacon sii, ta cua cuhve ndutya sa cunditon. 11 Ta zɨquɨ i catyi ña sihin ra: Tata, ñahñi sa ndohon sa cua tavon ndutya ya, ta cono xaan ñoho ndutya ya. ¿Ta ndyamaa cua cuhun ndutya sa saha sa cundito ñiyɨvɨ ta cuhvon sii? 12 ¿Atu cahnu ca moo ta zɨquɨ ra Jacob ra cu ñiyɨvɨ sahnu sii ndi? Ihya ndutya i sihi maa ra ta zehe ra ta quɨtɨ zono ra, ta i zandoo ra ndutya ya sii ndi. Catyi ña. 13 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa cua coho ndutya ya, cua cu‑ityi ñu inga saha. 14 Zoco ñiyɨvɨ sa cua coho ndutya sa cua cuhve, ma cu‑ityi ca ñu numinoo saha. Vatyi ndutya sa cua cuhve, cua caña si sisi añima ñu, ta cua cuhva si sa cundito añima ñu sihin ra Ndyoo. 15 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ñaha cuan sihin ra: Tata, cuhvon ndutya cuan sii vatyi ma cu‑ityi que, ta ma quisi quihin que ndutya zoco ya. 16 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Cuahan cua canon sii yɨun ta quisi ndo. 17 Ta i nacahan ña ta catyi ña: Yoñi yɨi iyo. Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Ndison sa cohon vatyi yoñi yɨun iyo. 18 Vatyi sa sicoo ohon tahan yɨun. Ta ra sa ndyaa suhun vityi, yɨvɨ yɨun cuu sii ra cuan sa ndisa. Ndisa sa cohon vatyi yoñi yɨun iyo. 19 Tacuan ta i catyi ñaha cuan sihin ra: Tata, tuu iñi vatyi minoo ra cahan Tuhun Ndyoo cuun. 20 I zacahnu ñiyɨvɨ sahnu sii nduhvi samaritana sii ra Ndyoo ihya yucu ya, zoco ndoho ñiyɨvɨ hebreo catyi ndo vatyi Jerusalén cuu nu cuñi si zacahnu ñiyɨvɨ sii ra Ndyoo, catyi ña. 21 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Sino iñun sa quehin, maha, vatyi sa cua saa quɨvɨ ta cua zacahnu ndo sii ra Ndyoo Zutu yo, zoco yɨvɨ yucu ya ta yɨvɨ ndya Jerusalén. 22 Ndoho samaritana ña sito ndo ñaa sa zacahnu ndo, zoco nduhvi sito ndi yoo ra zacahnu ndi. Vatyi cuhva cacu yo vasi si sa cuenda ñiyɨvɨ hebreo. 23 Zoco sa cua saa cuhva, ta vityi cuu si, ta ñiyɨvɨ sa zacahnu sii ra Ndyoo sa ndisa, cua zacahnu ñu sii ra sihin tandɨhɨ añima ñu ta sihin sa ndisa. Vatyi nanducu ra Ndyoo Zutu yo sii ñiyɨvɨ sa cua zacahnu sii ra cuhva cuan. 24 Ndyoo cuu ra tatyi, ta ñiyɨvɨ zacahnu sii ra, cuñi si vatyi zacahnu ñu sii ra sihin cuhva saha Tatyi Ii ra ta minoo sa ndisa. Tacuan catyi ra Jesús sihin ña. 25 Ta zɨquɨ i catyi ñaha cuan: Site vatyi cua quisi minoo ra sa cua zacacu sii yo, ta Cristo cua cunañi ra. Ta quɨvɨ cua quisi ra, cua nacatyi ra tandɨhɨ sihin yo, catyi ña. 26 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Zuun yuhvi cui ra cahan suhun ya. 27 Ta cuhva sa cahan ra Jesús ta i nasaa ra i casi ra, ta iyo xaan i cuñi ra ñaa cuenda natuhun xaan ra Jesús sihin minoo ñaha. Zoco numinoo ra, ta ñá cuñi ra nducu tuhun ñaa sa cuñi ña a ñaa tuhun cahan ra sihin ña. 28 Ta zɨquɨ i zandoo ñaha cuan quɨyɨ ña, ta cuahan ña ndya ñuu, ta i nacatyi ña sihin ñiyɨvɨ: 29 Coho ndo cua ndyehe yo sii minoo ra nacatyi sihin tandɨhɨ cuii sa zavehi. ¿Atu yɨvɨ ra Cristo cuu ra? Catyi ña. 30 Tacuan ta zɨquɨ i quita ñu ñuu cuan ta cuahan ñu ndya nu ndyaa ra Jesús. 31 Cuee ca sa saa ñiyɨvɨ yucuan ta i zañiñi ra i casi ra Jesús sii ra ta catyi ra: Maestro, casi zuhva. 32 Zoco i catyi ra Jesús sihin ra: Iyo sa sa sasi, zoco ña sito ndo. 33 Tacuan ta zɨquɨ i quisaha nducu tuhun tahan ra i casi ra sii tahan ra, ta catyi ra: ¿Atu iyo minoo ñiyɨvɨ sa quisi ndyaca sa sasi ra ya? Catyi ra. 34 Zoco i catyi ra Jesús sihin ra: Sa saha tundyee iñi sii, cuu sa zavehi cuhva cuñi ra tasi sii, ta sa zandɨhi tyiño ra. 35 Ma catyi ndo: “Cumañi cumi ca yoo, ta cua naquihin ñiyɨvɨ tyiño i zacuu ñu.” Vatyi yuhvi catyi: Ndyehe vaha ndo itu vatyi sa sisa si. Sa cuu zaquee ñiyɨvɨ sii si. 36 Ta ra sa cua naquihin, cua coo yahvi ra. Ta sa cua naquihin ra, cuu cuenda tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ma cunaa si. Vatyi ra tasi ta ra cua naquihin cua cuzɨɨ xaan iñi nduu tahan ra. 37 Ta ihya cuu minoo sa ndisa cuhva cahan ñiyɨvɨ: “Minoo ra tasi ta inga ra naquihin.” 38 Tave tyiño sii ndo vatyi naquihin ndo nu ñá ndyehe ndo tundoho. Inga ra zatyiño ta vityi nañihi maa ndo sa vaha nu zatyiño ra cuan. (Tacuan i catyi ra Jesús sihin ra i casi ra.) 39 Ta cuaha xaan ñiyɨvɨ ñuu Samaria i sino iñi ñu sii ra Jesús sa cuenda sa i nacatyi ñaha cuan vatyi i catyi ña: “I nacatyi ra sihin tandɨhɨ cuii sa i zavehi.” 40 Yucuan cuenda zañiñi ñu sii ra Jesús vatyi ndoo ra sihin ñu. Ta i ndoo ra Jesús uu quɨvɨ yucuan. 41 Ta cuaha xaan ca ñu i sino iñi ñu sii ra Jesús sa cuenda tuhun i cahan ra sihin ñu. 42 Ta zɨquɨ i catyi ñu sihin ñaha cuan: Vityi sino iñi ndi sii ra ta ña ɨɨn ñi sa cuenda tuhun i nacatyi moo, zoco vityi zuun ñi maa ndi siñi ndi sa cahan ra, ta sito ndi vatyi ndisa ra Cristo cuu ra, ra cua zacacu sii ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ.
Zanduvaha ra Jesús sii zehe minoo ra ndyaca ñaha
43 I yaha uu quɨvɨ, ta i quita ra Jesús yucuan ta cuahan ra ndya nu cu si Galilea. 44 Vatyi sa catyi maa ra vatyi minoo ra cahan Tuhun Ndyoo, ña tyaa ñiyɨvɨ yahvi sii ra ñuu ra. 45 Ta sa i saa ra Jesús ndya Galilea, ta yucuan zɨɨ xaan i cuñi ñiyɨvɨ sihin ra vatyi sa i sahan ñu vico zuhun ñuu Jerusalén ta i ndyehe ñu tandɨhɨ sa i zavaha ra Jesús yucuan. 46 Tacuan ta zɨquɨ i naquita tucu ra Jesús ndya ñuu Caná sa ndyaca ñaha Galilea nu i zanduu ra vino sii ndutya quɨvɨ cuan. Ta yucuan iyo minoo ra ñuu Capernaum. Cahnu xaan tyiño ndyizo ra cuenda ra cu rey. Ta cuhu xaan zehe ra ndya ñuu ra. 47 Ta sa sito ra cuan vatyi sa i quita ra Jesús Judea ta nasaa ra Galilea, i sahan ra nu ndyaa ra sa cua cahan ra sihin ra vatyi cuhun ra ndya vehe ra ta zanduvaha ra sii zehe ra vatyi sa cuñi cuu ra. 48 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ra: Tatu ma ndyehe ndo zeña ta sa ndyityi, ma sino iñi ndo sii. 49 Zoco i catyi ra ndyizo tyiño cuan sihin ra: Tata, coho vityi vityi ñi cuee ca sa cuu zehi. 50 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Cuahan ndya vehun. Sa nduvaha zehun. Tacuan ta i sino iñi ra sa catyi ra Jesús, ta i quihin ra ityi cuahan ra. 51 Ta ityi cuahan ra ta i ñihi tahan muzu ra sihin ra ta catyi ra: Ñá sihi zehun. 52 Tacuan ta zɨquɨ i nducu tuhun ra: ¿Ñaa cuhva i quisaha nduvaha zehi? Ta i catyi muzu cuan: Icu, cuhva caa ɨɨn sa yaha ora i quita cahñi cuan. 53 Tacuan ta i sito ra vatyi i cuu si zuun ñi cuhva sa i catyi ra Jesús sihin ra: “Sa nduvaha zehun.” Ta i sino iñi ra cuan sii ra Jesús sihin tandɨhɨ ñiyɨvɨ sii ra. 54 Ta ihya cuu sa cu uu sa ndyityi i zavaha ra Jesús sa quita ra Judea ta nasaa ra Galilea.
Zanduvaha ra Jesús sii minoo ra xii nu iyo minoo pila sa nañi Betesda
1 Ta sa yaha cuan ta zɨquɨ i cuu si minoo quɨvɨ sa zacahnu ñiyɨvɨ hebreo minoo vico, ta cuahan ra Jesús ndya ñuu Jerusalén. 2 Ta ñuu Jerusalén iyo minoo pila sa nañi Betesda sihin zahan hebreo. Iyo ohon tahan yuvehe nu cuu quɨhvɨ ñiyɨvɨ ndya nu ndyaa si. Ndya yuñuu iyo pila cuan yatyi minoo yuhu nuzama sa nañi: Nu Quɨhvɨ Mvee Ticatyi. 3 Ta yatyi ñi yu pila cuan candyaa cuaha xaan ñiyɨvɨ cuhu, tañi: ñu cuaa, ta ñu coxo, ta ñu xii. Ndatu ñu sa cua canda ndutya sisi pila cuan. 4 Vatyi iyo saha, noo minoo ángel ndya pila cuan ta zacanda si ndutya, ta zɨquɨ yoo ra cua quɨhvɨ si ndutya cuan sa xihna ñi, yucuan cuu ra cua nduvaha, ñaa ndɨhɨ cuii ca cuehe cuhu ra. 5 Ta yucuan ndyaa minoo ra sa oco sahun uñi cuiya sa cuhu ra. 6 Ta i ndyehe ra Jesús sii ra candyaa ra yucuan, ta i nacoto ra vatyi sa naha xaan tahan ra tacuan, ta i nducu tuhun ra sii ra: ¿Atu cuñun nduvohon? catyi ra. 7 I nacahan ra cuhu cuan ta catyi ra: Tata, yoñi sa cua tyihi sii sisi ndutya ya cuhva sa canda si. Tandɨhɨ saha cuñi quɨhvi, zoco quɨhvɨ inga ra sa xihna ñi. 8 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ra: Nduviton; natuun yuun ta cacon. 9 Ta zuun ñi caa cuhva cuan ndaha nduvaha ñi ra, ta i natuu ra yuu ra ta quisaha sica ra. Ta quɨvɨ cuan, minoo quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ cuu si. 10 Yucuan cuenda i catyi ñiyɨvɨ hebreo sihin ra nduvaha cuan: Vityi cuu quɨvɨ quitatu yo. Ña tahan si cuizon yuun. 11 Ta i nacahan ra sa nduvaha cuan ta catyi ra: Ra zanduvaha sii, i catyi ra: “Nacuhun yuun ta cacon.” 12 Tacuan ta zɨquɨ i nducu tuhun ñiyɨvɨ sii ra sa nduvaha cuan ta catyi ñu: ¿Ta yoo ra cuu ra sa i catyi suhun vatyi nacuhun yuun ta cacon? 13 Zoco ña sito ra sa nduvaha cuan yoo ra zanduvaha sii ra vatyi sa quɨhvɨ ra Jesús tɨcuɨ ñiyɨvɨ, ta cuaha xaan ñiyɨvɨ yucu yucuan. 14 Ta cuee ca i nañihi ra Jesús sii ra sisi vehe ñuhu, ta i catyi ra sihin ra: Ndyehe vityi vatyi sa nduvohon. Ma zavaha con cuatyi, coto quisi inga tundoho cahnu ca zɨcun. 15 Tacuan ta zɨquɨ cuahan ra cuan, ta i nacatyi ra sihin ñiyɨvɨ hebreo vatyi ra Jesús cuu ra i zanduvaha sii ra. 16 Ta yucuan cuenda i cuxaan xaan ñiyɨvɨ hebreo sihin ra Jesús ta i cuñi cahñi ñu sii ra vatyi i zavaha ra cuhva cuan quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ. 17 Zoco i catyi ra Jesús sihin ñu: Tandɨhɨ tyiemvu zatyiño ra Ndyoo Zuti, ta yuhvi zatyiño tuqui. Catyi ra. 18 Ta yucuan cuenda cuñi xaan ca ñiyɨvɨ hebreo sa cahñi ñu sii ra Jesús vatyi ña tyaa ra yahvi ley sa cuenda quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ, ta catyi tucu ra vatyi ra Ndyoo cuu Zutu ra ta zacuu ra sa ɨɨn ñi ra cuu ra sihin ra Ndyoo.
Iyo xaan cuhva sii Zehe ra Ndyoo
19 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús: Sa ndisa catyi sihin ndo vatyi ñahñi sa cuu zavaha ra cu Zehe ra Ndyoo sa maa ñi maa ra. Zavaha ra cuhva sa ndyehe ra vatyi zavaha Zutu ra, vatyi tandɨhɨ cuhva zavaha ra Ndyoo Zutu ra, ta tacuan tucu zavaha Zehe ra. 20 Cuñi xaan ra Ndyoo Zutu yo sii Zehe ra, ta zañaha ra sii ra tandɨhɨ cuii sa zavaha maa ra. Ta cua zañaha tucu ra inga cuhva cahnu ca sii Zehe ra, tacuan ta iyo xaan cua cuñi ndo. 21 Vatyi tañi tuhva ra Ndyoo Zutu yo zanandoto sii ñiyɨvɨ i sihi ta saha ra sa cundito ñu, ta tacuan tucu Zehe ra, saha ra sa cundito yoo ñiyɨvɨ cuñi ra. 22 Ta Ndyoo Zutu yo, ña tyicuhva ra sii ñiyɨvɨ. Saha ra tandɨhɨ cuhva cuan sii Zehe ra sa tyicuhva ra sii ñiyɨvɨ. 23 Tacuan i zavaha ra Ndyoo vatyi cuñi ra sa cua zacahnu ñiyɨvɨ sii Zehe ra tañi zacahnu ñu sii ra Ndyoo Zutu ra. Ñiyɨvɨ ña zacahnu sii Zehe ra Ndyoo, ña zacahnu tucu ñu sii Zutu ra vatyi maa ra i tasi sii ra. 24 Sa ndisa catyi sihin ndo: Ra sa siñi sa quehin ta sino iñi ra sii ra i tasi sii, cua cundito ra tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ma tasi tuñi ca ra Ndyoo sii ra. Ma cuu cuii añima ra, cua cundito ra tandɨhɨ cuii tyiemvu. 25 Sa ndisa catyi sihin ndo vatyi sa cua saa cuhva, ta vityi cuu si, ta iyo ñiyɨvɨ tañi sa sihi ñu sa cuenda cuatyi ñu zoco cua cuɨñɨ ñu sa cahan Zehe ra Ndyoo. Ta ñiyɨvɨ tyaa yahvi, cua cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu sihin ra Ndyoo. 26 Vatyi iyo cuhva sii Ndyoo Zuti sa cuhva ra sa cundito ñiyɨvɨ tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta tacuan tucu i saha ra sii Zehe ra sa cuhva ra sa cundito ñiyɨvɨ. 27 Ta i saha tucu ra Ndyoo cuhva sii Zehe ra vatyi zandaa ra tyiño cuenda ñiyɨvɨ vatyi ra i quisi ndya gloria cuu ra. 28 Ma iyo xaan cuñi ndo vatyi quehin tuhun ya vatyi cua saa cuhva ta tandɨhɨ ñiyɨvɨ i sihi cua cuɨñɨ ñu sa cahan Zehe ra Ndyoo. 29 Ta cua quita ñu sisi ñaña. Ñiyɨvɨ i zavaha sa vaha, cua nandoto ñu ta cua cundito ñu. Zoco ñiyɨvɨ i zavaha sa ña vaha, cua nandoto ñu ta cua ndoho ñu.
Cuhva cuu coto yo vatyi cuu zacuu ra Jesús tandɨhɨ
30 (Cahan ca ra Jesús ta catyi ra:) Ñahñi sa cuu zavehi sa maa ñi mi. Cuhva catyi maa ra Ndyoo sihin, ta tacuan zandei tyiño cuenda ñiyɨvɨ. Ta ndoo xaan cuu cuhva zandei tyiño vatyi ña nduqui cuhva zavehi cuhva cuñi mi, zoco zavehi cuhva cuñi ra i tasi sii. 31 Tatu zuun ñi mi saha sa ndaa sa cuende, ña sito ñiyɨvɨ tatu quehin sa ndisa. 32 Zoco iyo inga ra saha sa ndaa sa cuende, ta site vatyi ndisa cuu sa ndaa sa saha ra sa cuende. 33 I tasi ndo tyiño, ta i nducu tuhun ndo sii ra Juan. Ta cuhva i catyi maa ra, sa ndisa cuu si. 34 Zoco ña siñi ñuhu sa cuhva ñiyɨvɨ sa ndaa sa cuende. Zoco catyi cuhva ya vatyi cuñi sa cua cacu ndo. 35 I cuu ra Juan tañi minoo lámpara. Cayu si ta zandisi si. Ta zɨɨ xaan i cuñi ndo zuhva quɨvɨ sihin ñúhu i saha maa ra. 36 Zoco iyo minoo sa ndaa sii. Ñiñi ca si ta zɨquɨ sa ndaa sa saha ra Juan. Zuun ñi cuhva zavehi cuu sa ndaa. Ta zañaha si vatyi i tasi ra Ndyoo Zuti sii, sa ndisa. Ta maa ra cuu ra i catyi vatyi zavehi cuhva ya ta zandehi sii si. 37 Ta ra Ndyoo Zuti, ra i tasi sii, cahan tucu ra sa cuenda mi. Tañaha ca cuɨñɨ ndo sa cahan ra a ndyehe ndo sii ra. 38 Ta ñahñi tuhun ra iyo añima ndo vatyi ña sino iñi ndo sii ra i zaquisi ra. 39 Nanducu xaan ndo sisi tutu Tuhun Ndyoo vatyi sica iñi ndo vatyi yucuan cua nañihi ndo cuhva cacu añima ndo ta ma cuu cuii ndo. Ta zuun ñi yucuan cuu nu saha si sa ndaa sa cuende. 40 Zoco ña cuñi ndo sino iñi ndo sii ta ñihi ndo sa cundito ndo. 41 Ña sica xaan iñi tatu tahan iñi ñiyɨvɨ sii a ña tahan iñi ñu. 42 Zoco sa site sii ndo, ta site vatyi ña cuñi ndo sii ra Ndyoo. 43 Vasi sa cuenda ra Ndyoo Zuti, ta ña sino iñi ndo sii. Zoco tatu cua quisi inga ra sa cuenda sa zuun ñi maa ra, sii maa ra cuan cua sino iñi ndo. 44 ¿Yozo caa cuu sino iñi ndo? Ma cuu vatyi saha ndo sa zacahnu ñiyɨvɨ sii ndo ta zacahnu ndo sii ñu. Ta sii sa minoo ñi ra cuu Ndyoo, ña nanducu ndo cuhva cuzɨɨ iñi maa ra sihin ndo. 45 Ma caca iñi ndo vatyi yuhvi cua tyei cuatyi sata ndo nuu ra Ndyoo Zuti. Iyo minoo ra sa tyaa cuatyi sata ndo. Zuun ñi maa ra Moisés cuu ra. Ta nɨɨ xaan iñi ndo vatyi maa ra cua zacacu sii ndo. 46 Zoco tatu sa i sino iñi ndo sa ndisa cuhva cahan ra Moisés, ta vityi cua sino iñi ndo sii, vatyi i tyaa ra Moisés sa cuende. 47 Zoco tatu ña sino iñi ndo sa i tyaa ra, zuun ñi cuhva cuan ma cuu sino iñi ndo sa quehin. (Catyi ra Jesús sihin ñiyɨvɨ hebreo cuan.)
Saha maa ra Jesús sa casi ohon mil rayɨɨ
1 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tuhun cuan, ta zɨquɨ cuahan ra ndya inga siyo miñi cahnu sa nañi Galilea. Ta inga zɨvɨ si cuu Tiberias. 2 Ta cuaha xaan ñiyɨvɨ ndyico sii ra vatyi i ndyehe ñu sa ndyityi i zavaha ra sihin ñiyɨvɨ cuhu nu i zanduvaha ra sii ñu. 3 Ta i ndaa ra Jesús minoo yucu, ta yucuan i sicundyaa ra sihin ra i casi ra. 4 Ta sa cuñi tahan si quɨvɨ coo minoo vico cuenda ñiyɨvɨ hebreo. 5 Ta nandyehe ra Jesús vatyi cuaha xaan ñiyɨvɨ ndyico sii ra, ta i catyi ra sihin ra Felipe: ¿Ndyamaa cua zata yo sa casi ñiyɨvɨ ya? 6 Tacuan i catyi ra vatyi cuñi ra ndyehe ra ñaa sa cua catyi ra Felipe vatyi sa sito ra Jesús ñaa sa cua zavaha ra. 7 Tacuan ta i catyi ra Felipe sihin ra: Vazu uñi mil peso pan, zoco ma ñihi si casi ñiyɨvɨ zuhva zuhva ñi. 8 Ta ra Andrés, minoo ra i casi ra Jesús cuu ra ta yañi ra Simón Pedro, ta maa ra Andrés cuan i catyi: 9 Iyo minoo ra luhlu ihya; ndyizo ra ohon tahan pan ta uu tahan tyiyaca. Zoco ñahñi ñi cuu si cuan nuu sa cuaha xaan ñiyɨvɨ ya. 10 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús: Catyi ndo sihin ñiyɨvɨ vatyi nacundyaa ñu. Catyi ra. Ta iyo cuaha cuhu yucuan, ta i sicundyaa ñiyɨvɨ tañi ohon mil sa maa ñi rayɨɨ (ta zɨquɨ ca ñu zɨhɨ ta sa ndyihi). 11 Tacuan ta i quihin ra Jesús pan cuan, ta sa yaha saha ra tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo ta zɨquɨ i saha ra sii si sii ra i casi ra. Ta i zasa ra cuan sii si sii ñiyɨvɨ yucu yucuan. Ta tacuan tucu i zavaha ra sihin tyiyaca cuan. I saha ra ndya cuhva ndya sa ndaha iñi ñu. 12 Ta sa ndaha iñi ñu ta catyi ra Jesús sihin ra i casi ra: Naquihin ndo sa nandoo, ta tacuan ta ñahñi si cua tɨvɨ. 13 Tacuan ta i naquihin ra sii si, ta i zacutu ra usi uu tahan tyica sihin yɨquɨ pan cuan sa nandoo ta sa ndɨhɨ sasi ñiyɨvɨ. 14 Ta sa ndyehe ñiyɨvɨ cuan sa ndyityi i zavaha ra Jesús, i catyi ñu: Ndisa cuii vatyi ihya ra cuu ra sa ndyaa tyiño sa quisi ra ñuu ñiyɨvɨ ta cahan ra Tuhun Ndyoo. Catyi ñu. 15 Ta i tuu iñi ra Jesús vatyi cuñi ñu quisi tɨɨn ñu sii ra ta zañiñi ñu sii ra vatyi cuu ra minoo rey, ta sa sito ra cuhva cuan i quita ra yucuan ta cuahan ra minoo yucu maa ñi maa ra.
Sica ra Jesús nu ndutya
16 Ta sa cuaa cuan cuahan ra i casi ra Jesús ndya yuhu miñi cuan. 17 Ta i quɨhvɨ ra minoo barco, ta i quisaha yaha zava ra miñi cuan vatyi cuñi ra cuhun ra ñuu Capernaum. Ta sa cuaa cuu si cuhva cuan, ta tañaha ca nasaa ra Jesús. 18 Ta ñihi xaan i quisaha canda ndutya vatyi ñihi xaan ñoho tatyi. 19 Ta cuhva sa i yaha ra tañi minoo ohon a iñu kilómetro, tacuan ta zɨquɨ i ndyehe ra sii ra Jesús. Sica ra nu ndutya, ta tuhva ra sii barco cuan. Ta i yuhu xaan ra i casi ra. 20 Zoco i catyi ra Jesús: Zuun yuhvi cui. Ma yuhu ndo. 21 Tacuan ta zɨquɨ i cuñi xaan ra i casi ra vatyi naquɨhvɨ ra Jesús sisi barco. Ta sa i quɨhvɨ ra, ta yatyi cuii ñi i saa tu nu cuahan ra.
Nanducu ñiyɨvɨ sii ra Jesús
22 Cundisi inga quɨvɨ ta i sito ñiyɨvɨ sa nandoo inga siyo miñi cuan vatyi sa cuahan ra i casi ra Jesús sihin sa minoo barco sa sindyaa yucuan, ta ña cuahan ra Jesús sihin ra. 23 Zoco cuhva cuan ta i saa inga ca barco, yutu i quita ñuu cahnu Tiberias. I saa tu yatyi ñi nu i sasi ñiyɨvɨ pan sa yaha saha ra Jesús tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo. 24 Tacuan ta sa ndyehe ñiyɨvɨ vatyi yoñi ra Jesús yucuan ta nu ra i casi ra, tacuan ta zɨquɨ i quɨhvɨ ñu sisi barco sa i saa cuan, ta cuahan ñu ndya ñuu Capernaum cua nanducu ñu sii ra Jesús.
Ra Jesús cuu pan sa saha sa cundito ñiyɨvɨ
25 Ta sa i saa ñiyɨvɨ inga siyo miñi cuan, i nañihi ñu sii ra Jesús ta nducu tuhun ñu: Maestro, ¿ama i soon ihya? Catyi ñu. 26 Ta i catyi ra Jesús sihin ñu: Sa ndisa catyi sihin ndo, nanducu ndo sii vatyi i sasi ndo, ta ndaha iñi ndo. Yɨvɨ sa cuenda vatyi i cutuñi iñi ndo sa ndyityi i zavehi. 27 Ma zatyiño ndo maa ñi sa cuenda ndyayu sa cua casi ndo vatyi cunaa si cuan. Vaha ca zatyiño ndo sa cuenda ndyayu sa cua coo tandɨhɨ tyiemvu, ndyayu sa cua cuhva sa cundito ndo tandɨhɨ tyiemvu. Ihya ndyayu cua cuhva ra i quisi ndya gloria vatyi maa ra Ndyoo Zutu yo saha cuhva cuan sii ra sa cuhva ra. (Tacuan i catyi ra Jesús.) 28 Tacuan ta i nducu tuhun ñiyɨvɨ sii ra: ¿Ñaa sa cuñi si zavaha ndi ta cua zavaha ndi tandɨhɨ cuii cuhva cuñi ra Ndyoo? Catyi ñu. 29 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra sihin ñu: Ihya cuu sa cuñi ra Ndyoo zavaha ndo. Sino iñi ndo sii ra i tasi ra. 30 Tacuan ta zɨquɨ i nducu tuhun ñu sii ra: ¿Ñaa zeña cua zañohon sii ndi ta ndyehe ndi ta sino iñi ndi suun? ¿Ñaa sa cua zavohon? 31 Ñiyɨvɨ sahnu sii ndi ta sa naha, i sasi ñu maná sisi cuhu tañi catyi tutu ra Ndyoo: “Saha maa ra Ndyoo pan sa quisi ndya ityi zɨquɨ vatyi casi ñu.” 32 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ñu: Sa ndisa catyi sihin ndo vatyi yɨvɨ ra Moisés saha pan sa quisi ndya ityi zɨquɨ. Ra Ndyoo Zuti cuu ra saha pan sa cuu pan sa quita ityi zɨquɨ sa ndisa cuii. 33 Vatyi pan sa saha maa ra Ndyoo cuu ra i quita ndya andɨvɨ ta saha ra sa cundito ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. 34 Tacuan ta i catyi ñiyɨvɨ sihin ra: Tata, cuhva pan cuan sii ndi tandɨhɨ cuii tyiemvu. 35 Ta i catyi ra Jesús sihin ñu: Yuhvi cui pan sa saha sa cundito ñiyɨvɨ. Ñiyɨvɨ cua sino iñi sii, ma cuzoco ca ñu ndaha ñi. Ta ma cu‑ityi ca ñu numinoo saha. 36 Zoco tañi sa catyi sihin ndo vatyi vazu sa ndyehe ndo sii, zoco ña sino iñi ndo sii. 37 Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa saha ra Ndyoo Zuti sii, cua sino iñi ñu sii. Ta ñu sino iñi sii, ma tave sii ñu ityi sata. 38 Vatyi ña quite ndya gloria sa zavehi cuhva cuñi mi, zoco vasi vatyi cua zavehi cuhva cuñi ra i tasi sii. 39 Ta ihya cuu sa cuñi ra i tasi sii vatyi ma zacunei numinoo ñiyɨvɨ sa i saha ra sii. Zoco cua zanandote sii tandɨhɨ ñu quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. 40 Cuhva cuñi ra Ndyoo Zuti cuu, tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa ndyehe sii Zehe ra ta sino iñi ñu sii ra, cua cundito ñu tandɨhɨ tyiemvu. Ta cua zanandote sii ñu quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. Tacuan i catyi ra Jesús. 41 Ta sa ndɨhɨ cahan ra tacuan, ta zɨquɨ i quisaha natuhun xaan ra hebreo vatyi catyi ra Jesús: “Yuhvi cui pan sa i quita ndya andɨvɨ.” 42 Ta i catyi ñu: ¿Atu yɨvɨ ra Jesús cuu ra ya, zehe ra José? Sito yo sii zutu ra ta sii zɨhɨ ra. ¿Ñacu catyi ra vatyi ra i quita ndya andɨvɨ cuu ra? 43 Tacuan ta i catyi ra Jesús: Ma natuhun tahan xaan ndo. 44 Yoñi sa cuu sino iñi sii tatu ma tyindyee ra Ndyoo Zutu yo sii ra cuan. Ra Ndyoo i tasi sii. Ta cua zanandote sii ñiyɨvɨ cuan quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. 45 Sisi libro i tyaa ra profeta catyi si tyehen: “Cua zacuaha ra Ndyoo sii tandɨhɨ ñu.” Catyi si. Tacuan cu si, ta tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa siñi ta cutuhva ñu sa zacuaha ra Ndyoo Zutu yo, cua sino iñi ñu sii. 46 Yoñi numinoo ñiyɨvɨ sa ndyehe sii ra Ndyoo Zutu yo. Minoo tuhun ñi ra i ndyehe cuu ra i quita ndya nu ndyaa ra Ndyoo. 47 Sa ndisa catyi sihin ndo vatyi ra sa sino iñi sii, sa ñihi ra sa cundito ra tandɨhɨ tyiemvu. 48 Yuhvi cui pan sa saha sa cundito ñiyɨvɨ. 49 I sasi ñiyɨvɨ sahnu sii ndo maná sisi cuhu, zoco sihi ñu. 50 Ta quehin tuhun pan sa quisi ndya andɨvɨ vatyi cua casi ñiyɨvɨ sii si, ta ma cuu ñu. 51 Ta yuhvi cui pan ndito sa i quita ndya andɨvɨ. Ta ñiyɨvɨ sa cua casi pan ya, cua cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta pan sa cua cuhve cuu coño ñuhi. Cua cuhve sii si vatyi tacuan ta cua cundito ñiyɨvɨ sihin ra Ndyoo. 52 Tacuan i catyi ra Jesús, ta zɨquɨ i quisaha natuhun tahan xaan ra hebreo sihin tahan ra ta catyi ra: ¿Yozo caa cuu cuhva ra ya coño ñuhu ra casi yo? 53 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ra: Sa ndisa catyi sihin ndo vatyi tatu ma casi ndo coño ñuhu ra i quisi ndya gloria ta coho ndo nɨñɨ ra, ma cundito añima ndo. 54 Ñiyɨvɨ sa cua casi coño ñuhi ta coho ñu nɨñi, cua cundito añima ñu, ta cua zanandote sii ñu quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. 55 Vatyi coño ñuhi cuu sa ndisa ndyayu, ta nɨñi cuu sa ndisa sa coho ñiyɨvɨ. 56 Ñiyɨvɨ sa cua casi coño ñuhi ta coho ñu nɨñi, ɨɨn ñi cua cuu ñu sihin, ta ɨɨn ñi cua cui sihin ñu. 57 Tañi sa tasi ra Ndyoo ndito sii ta ndite sa cuenda ra, ta zuun ñi cuhva, ñiyɨvɨ sa cua casi coño ñuhi, cua cundito añima ñu sa cuenda mi. 58 Ta ihya cuu pan sa i quita andɨvɨ. Ña iyo si tañi maná sa sasi ñiyɨvɨ sahnu sii ndo ta sihi ñu; vatyi ñiyɨvɨ cua casi pan sa quehin tuhun, cua cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu sihin ra Ndyoo. 59 I zacuaha ra Jesús cuhva ya nu titahan ñiyɨvɨ sisi vehe ñuhu ñuu Capernaum.
Ihya tuhun saha si cuhva coto yo yozo caa cundito yo tandɨhɨ cuii tyiemvu
60 Ta sa i siñi ñiyɨvɨ ndyico sii ra Jesús cuhva cahan ra ta cuaha xaan ñu catyi ñu: Yɨɨ xaan cuhva cahan ra. Yoñi sa cuu cutuñi iñi sa cahan ra. Catyi ñu. 61 Zoco i tuu iñi ra Jesús cuhva natuhun tahan xaan ñu ndyico sii ra sa cuenda cuhva i cahan ra, ta i catyi ra sihin ñu: ¿Atu ña tahan iñi ndo tuhun cuan? 62 ¿Ta yozo caa tatu ndyehe ndo sii ra i quita ndya gloria nandaa tucu ra ndya nu i quita ra? ¿Ñaa sa cua caca iñi ndo? 63 Tatyi Ii cuu sa saha sa cundito añima ñiyɨvɨ. Ñahñi tyindyee coño ñuhu ñu. Tuhun quehin sihin ndo cuu sa cuenda añima ndo, ta saha si sa cundito añima ndo. 64 Zoco iyo zuhva ndo sa ña sino iñi ndo. Tacuan catyi ra Jesús vatyi sa sito ra ndya sa xihna ñi yoo ñu cuu ñu sa ña sino iñi ta yoo ra cua xico tuhun sii ra. 65 Ta i catyi ra: Yucuan cuenda catyi vatyi yoñi numinoo ndo ta cuu sino iñi ndo sii tatu ma cuhva ra Ndyoo Zuti cuhva cuan sii ndo. 66 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús cuhva cuan, ta cuaha ñiyɨvɨ ndyico sii ra, i zandoo ñu sii ra ta ñá sindyico ca ñu sii ra. 67 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin sa usi uu tahan ra i casi ra: ¿Atu cua cuhun ndɨhɨ tucu ndoho? 68 Ta i nacahan ra Simón Pedro ta catyi ra: Tata, ¿Yoo sihin cuhun ndi? Moo cuu ra nacatyi sihin ndi yozo caa cua ñihi ndi sa cundito ndi tandɨhɨ tyiemvu. 69 Ta sa sino iñi maa ndi ta nacoto vaha ndi vatyi yoho cuu ra Cristo, zehe ra Ndyoo ndito. 70 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: I casi sii ndo sa usi uu tahan ndo, ta minoo ndo cuu minoo cuihna. Catyi ra. 71 I cahan ra Jesús cuhva ya sa cuenda ra Judas Iscariote zehe ra Simón vatyi maa ra cuu ra cua xico tuhun sii ra. Ta minoo sa usi uu tahan ra i casi ra cuu ra.
Ñá sino iñi yañi ra Jesús sii ra
1 Ta sa yaha cuhva cuan ta i sica noo ra Jesús nu cu si Galilea. Ña cuñi ca ra caca noo nu cu si Judea vatyi cuñi cahñi ra hebreo sii ra. 2 Ta sa cuñi tahan si quɨvɨ zacahnu ñiyɨvɨ hebreo minoo vico nu zavaha ñu vehe tyiyahva. 3 Ta i catyi yañi ra Jesús sihin ra: Quiton ihya ta cuhun ndya Judea vatyi tacuan ta cua ndyehe ñiyɨvɨ sino iñi suun ityi cuan tyiño zavohon. 4 Vatyi tatu cuñi minoo ra sa cua coto ñiyɨvɨ sii ra, ñahñi sa xehe zavaha ra. Tatu zavohon cuhva ya, zavohon sii si nuu tandɨhɨ ñiyɨvɨ. 5 Tacuan catyi yañi ra vatyi nu yañi ra ta ñá sino iñi ra sii ra. 6 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra: Ta saa ca quɨvi, zoco sa cuenda maa ndo ta cuu ndya vaha ñi maa quɨvɨ. 7 Ma cuu cuxaan ñiyɨvɨ sihin maa ndo, zoco cuxaan xaan ñu sihin mi vatyi nacatyi sa ña vaha sa zavaha ñu. 8 Cuahan maa ndo vico. Ma cuhin vityi vatyi ta saa ca cuhva cuhin. 9 Tacuan i cahan ra Jesús sihin ra, ta i ndoo ra Galilea.
Cuahan ra Jesús vico nu sino vehe tyiyahva
10 Ta sa cuahan yañi ra, ta zɨquɨ cuahan tucu ra Jesús, zoco ña cuahan ndisi ra. Cuahan xehe ñi ra. 11 Ta i nanducu ra ndyaca ñaha sii ñiyɨvɨ hebreo sii ra vico cuan, ta catyi ra: ¿Ndyamaa iyo ra cuan? 12 Ta natuhun tahan xaan tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa cuenda ra. Iyo ñu catyi ñu: “Vaha ñiyɨvɨ cuu ra.” Ta inga ñu catyi: “Ña vaha ra. Zandavi ñaha xaan ra sii ñiyɨvɨ.” Catyi ñu. 13 Zoco xehe ñi cahan ñiyɨvɨ sa cuenda ra vatyi yuhu ñu sii ra ndyaca ñaha hebreo. 14 Ta sa yaha zava vico cuan, ta zɨquɨ i quɨhvɨ ra Jesús vehe ñuhu cahnu cuenda ñu hebreo ta quisaha zacuaha ra. 15 Ta iyo xaan i cuñi ra hebreo ta catyi ra: ¿Yozo caa sito xaan ra ya ta ñá sahan ra zɨcuela? 16 I nacahan ra Jesús ta catyi ra: Cuhva zacuehi, yɨvɨ sa cuenda ñi mi cuu. Cuenda ra i tasi sii cuu si. 17 Tatu cuñi minoo ndo zavaha ndo cuhva cuñi ra Ndyoo, cua coto ndo tatu cuhva zacuehi cuu sii ra Ndyoo a sa cuenda ñi mi. 18 Tatu cahan minoo ñiyɨvɨ cuhva sa sica ñi iñi maa ra, cuñi ra cuan vatyi zacahnu ñiyɨvɨ sii ra. Zoco ra cuñi vatyi zacahnu ñiyɨvɨ sii ra i zaquisi sii ra, cahan ra cuan sa ndisa ta ñahñi cuatyi ra. 19 I saha ra Moisés ley sii ndo, zoco numinoo ndo ta ña cuñi ndo tyaa ndo yahvi sii si. ¿Ta ñaa cuenda cuñi ndo cahñi ndo sii? 20 Ta i nacahan ñiyɨvɨ ta catyi ñu: Iyo minoo tatyi ña vaha suun. Yoñi sa cuñi cahñi suun. 21 I nacahan ra Jesús ta catyi ra sihin ñu: I zavehi minoo sa ndyityi quɨvɨ quitatu yo, ta iyo xaan cuñi tandɨhɨ ndo. 22 I saha ra Moisés minoo ley sa tahndya ñɨɨ xiñi xuu lee. Zoco yɨvɨ ra Moisés i quisaha sihin si. Zutu sahnu yo i quisaha sihin si ndya tyiemvu. Yucuan cuenda sahndya ndo ñɨɨ xiñi xuu lee vazu quɨvɨ quitatu yo cuu. 23 Ta tatu sa cuenda sa ma cumañi ley ra Moisés ta tahndya ñɨɨ xiñi xuu lee vazu quɨvɨ quitatu yo cuu, ¿ñaa cuenda cuxaan ndo sii vatyi ndaha zanduvehi sii minoo ra quɨvɨ quitatu yo? 24 Ma tyaa ndo cuatyi sata ñiyɨvɨ tatu ña sito vaha ndo ñaa sa zavaha ñu. Cuatu ndo ndya ndyehe vaha ndo ta zɨquɨ cahan ndo.
Cuñi ñiyɨvɨ coto ñu yoo ra cuu ra Jesús
25 Tacuan ta zɨquɨ i quisaha nducu tuhun zuhva ñiyɨvɨ ñuu Jerusalén ta catyi ñu: ¿Atu yɨvɨ ra ihya cuu ra sa cuñi cahñi ñiyɨvɨ? 26 Zoco ndyehe ndo yucuan, cahan ra nuu ñiyɨvɨ, ta ñahñi catyi ñu. ¿Atu sa sino iñi ra cu tyiño vatyi ra Cristo cuu ra? 27 Zoco sito yo sii ra ya, ta sito yo ndyamaa i quisi ra. Ta quɨvɨ cua quisi ra Cristo, yoñi cua coto ndyamaa cua quisi ra. 28 Ta sito ra Jesús sa cahan ñu cuhva zacuaha ra sisi vehe ñuhu cahnu, ta saa xaan cahan ra ta catyi ra: Sito ndo sii, catyi ndo ta sito ndo ndya ityi i quisi, zoco ña vasi sa cuenda ñi mi. Iyo minoo ra tasi sii. Ra vaha xaan cuu ra, ta ña sito ndo sii ra. 29 Yuhvi site sii ra vatyi sa cuenda maa ra vasi, ta maa ra i tasi sii. 30 Tacuan ta i cuñi ra tɨɨn ra sii ra Jesús, zoco yoñi tyihi ndaha sii ra vatyi ta saa ca cuhva cua tahan si sii ra. 31 Zoco cuaha ñiyɨvɨ sa yucu yucuan sino iñi ñu sii ra vatyi ra Cristo cuu ra, ta catyi ñu: Ma cuu zavaha inga ra cuaha ca sa ndyityi ta zɨquɨ ra ya.
Zacuhun ra fariseo zandaru vatyi cua tɨɨn ra sii ra Jesús
32 I siñi ra fariseo cuhva natuhun ñiyɨvɨ sa cuenda ra Jesús. Ta ra fariseo ta ra zutu nahnu i zacuhun ra zandaru cuenda vehe ñuhu hebreo vatyi cua tɨɨn ra sii ra Jesús ta cuhun ra vehe caa. 33 Tacuan ta i catyi ra Jesús: Cua cundyei zuhva cuii ñi ca quɨvɨ sihin ndo, ta zɨquɨ cunanuhin ndya nu ndyaa ra i tasi sii. 34 Cua nanducu ndo sii, zoco ma nañihi ndo sii. Ta nu cuhin, ma cuu cuhun ndo. 35 Tacuan ta i catyi ra hebreo zuun ñi sihin ra tahan ra: ¿Ndyamaa cua cuhun ra ya ta ma nañihi yo sii ra? ¿Atu cua cuhun ra nu iyo ñiyɨvɨ sii yo ñuu griego, ta yucuan cua zacuaha ra? 36 ¿Ta ñaa cuñi si catyi si sa catyi ra tyehen: “Cua nanducu ndo sii, ta ma nañihi ndo sii. Ta nu cua cundyei ma cuu cuhun ndo”?
Cua cuhva ra Ndyoo Tatyi Ii sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra Jesús
37 Quɨvɨ sa nducahnu xaan vico cuan, nandyaa ra Jesús, ta ñihi xaan cahan ra, ta catyi ra: Tatu iyo ndo ityi ndo, quisi ndo nu ndyei ta coho ndo. 38 Ñiyɨvɨ sa sino iñi sii, ndya añima ñu cua caña ndutya sa saha sa cundito ñiyɨvɨ tañi sa catyi Tuhun Ndyoo. Ta tañi yuu cahnu cua cuu ndutya cuan. 39 Cahan ra Jesús cuhva ya sa cuenda Tatyi Ii. Vatyi sii ñiyɨvɨ sa sino iñi sii ra Jesús cua cuhva ra Ndyoo Tatyi Ii vatyi tañaha ca cuhva ra Ndyoo Tatyi Ii quɨvɨ cuan vatyi tañaha ca cunanuhu ra Jesús ndya gloria.
Ñá cuu ndu‑ɨɨn ñiyɨvɨ
40 Ta sa siñi ñiyɨvɨ cuhva cahan ra Jesús, iyo ñu catyi ñu: Ndisa cuii vatyi ra ihya cuu ra profeta, ra sa cua quisi cumañi ca sa quisi inga ra sa cua zacacu sii yo. 41 Ta inga ñu catyi ñu: Ihya cuu ra Cristo. Zoco inga tucu ñu catyi ñu: Yɨvɨ ra Galilea cua cuu ra Cristo. 42 Catyi Tuhun Ndyoo vatyi ñiyɨvɨ ra rey David cua cuu sii ra Cristo. Belén cua cuu ñuu ra nu i cuu ñuu ra rey David. Catyi ñu. 43 Ta yucuan cuenda ñá cuu ndu‑ɨɨn ñiyɨvɨ sa cuenda ra Jesús. 44 Ta zuhva ñiyɨvɨ cuñi ñu quihin ñu sii ra cuhun ra vehe caa, zoco yoñi i tɨɨn sii ra.
Yoñi inga ra cahan tañi cahan ra Jesús
45 Tacuan ta zɨquɨ i nasaa ra zandaru cuenda vehe ñuhu nu yucu ra fariseo ta ra zutu nahnu, ta i nducu tuhun ra sii ra: ¿Ñacu ñá tɨɨn ndo sii ra? 46 Ta i nacahan ra zandaru ta catyi ra: Ta yoñi ca maa cahan tañi cahan ra cuan. Catyi ra. 47 Tacuan ta i catyi ra fariseo: Ndya sii maa ndo ta zandavi ñaha ra. 48 ¿Atu sica iñi ndo vatyi sino iñi minoo ra ndyaca ñaha a minoo ra fariseo? Numinoo ndi ta ña sino iñi ndi sii ra cuan. 49 Zoco ñiyɨvɨ sa ñahñi maa sito ta nu ley ta ña sito ñu, cua cuxaan xaan ra Ndyoo sihin ñu. 50 Tacuan ta i cahan minoo ra sa nañi Nicodemo. Zuun ñi ra cuu ra sa i sahan nu ndyaa ra Jesús minoo sa cuaa. Ta minoo ra ndyaca ñaha cuu tucu ra sihin inga ra, ta i catyi ra sihin ra tahan ra: 51 Catyi ley yo vatyi ma cuu catyi yo atu vaha a ña vaha sa zavaha minoo ra tatu ma tyizoho xihna yo sa cahan ra ta coto yo ñaa sa zavaha ra. Catyi ra. 52 Ta i nacahan minoo ra tahan ra ta catyi ra: Vazɨquɨ ra Galilea cuu tucu yoho vatyi cahan xoon tuhun ra. Nanducun sisi Tuhun Ndyoo, ta cua ndyehun vatyi yoñi minoo ra Galilea cua cuu ra minoo profeta. (Yucuan cuenda yɨvɨ ra cahan Tuhun Ndyoo cuu ra Jesús cuñi ra fariseo vatyi ra Galilea cuu ra Jesús.) 53 Tacuan ta cuanuhu minoo minoo ra ndya vehe ra.
Minoo ñaha zana iyo
1 Sahan ra Jesús ndya yucu sa nañi Olivos. 2 Ta inga quɨvɨ ñaha ñi i nasaa tucu ra ndya vehe ñuhu cahnu, ta quisi tandɨhɨ ñiyɨvɨ nu ndyaa ra, ta i sicundyaa ra ta zacuaha ra sii ñu. 3 Tacuan ta ra cu maestro cuenda ley sihin ra fariseo i sindyaca ra sii minoo ñaha i nañihi ra sihin minoo ra ndya vaha ñi. Ta i tyaa ra sii ña mahñu ñiyɨvɨ. 4 Tacuan ta i catyi ra sihin ra Jesús: Maestro, i nañihi ndi sii ñaha ya sihin minoo ra ndya vaha ñi. 5 Nu ley ra Moisés catyi si vatyi cañi ñiyɨvɨ sii ña sihin yuu ndya cua cuu ña. ¿Ta yoho, yozo caa catyun? 6 Catyi ra cuhva ya vatyi cuñi ra coto ra sii ra Jesús vatyi cuñi ra sa cua tyaa ra cuatyi sata ra. Zoco i nacañi noo ra Jesús xiñi ra ta quisaha tyaa ra nu ñuhu sihin nu ndaha ra. 7 Ta ñá zaña ra cuan sa nducu tuhun ra sii ra, ta zɨquɨ i nandyehe ra Jesús sii ra ta catyi ra: Yoo ra ñahñi cuatyi iyo, nacañi xihna ca maa ra sii ña sihin yuu. Catyi ra. 8 Ta i nacañi noo tucu ra xiñi ra ta quisaha tyaa tucu ra nu ñuhu. 9 Ta sa siñi ra cuhva cuan, i quisaha quita minoo minoo ñi ra vatyi tuu iñi ra vatyi iyo tucu cuatyi maa ra. Xihna ca ra sahnu ca cuahan minoo minoo ra ta cuhva ndya ra ndyihi, ta i ndoo minoo tuhun ñi ra Jesús sihin ñaha cuan. 10 Ta sa nduvita ra Jesús ta yoñi ca ndyehe ra, minoo tuhun ñi ca ñaha cuan, ta i catyi ra: Maha, ñaha ra tyaa cuatyi saton. ¿Atu yoñi ca ra catyi vatyi iyo cuatyun? 11 Ta i catyi maa ña: Yoñi ca ra, tata. Ta i catyi ra Jesús: Ta nu mi ta ña tyei cuatyi saton. Cuahan, ta ma zavaha con cuatyi. Catyi ra.
Tañi minoo ñúhu ñuu ñiyɨvɨ cuu ra Jesús
12 Ta inga tucu saha i cahan ra Jesús sihin ñiyɨvɨ, ta catyi ra: Yuhvi cui ñúhu sii ñuu ñiyɨvɨ. Ñiyɨvɨ ndyico sii, ma caca noo ca ñu nu ñaa vatyi ndyaa ñúhu sihin ñu. 13 Tacuan ta i catyi ra fariseo sihin ra: Zuun ñi moo saha sa ndaa sa cuendon, ta ña ndisa sa cohon. 14 Ta i nacahan ra Jesús, ta catyi ra sihin ra: Vazu sehi sa ndaa sa cuenda mi, zoco sa ndisa cuu si vatyi site ndya ityi i quisi ta ndya ityi cuhin. Zoco maa ndo ña sito ndo ndya ityi i quisi a ndya ityi cuhin. 15 Maa ndo tyicuhva ndo cuhva iyo si ñuu ñiyɨvɨ ya. Zoco mi ña tyicuhve. 16 Zoco tatu cua tyicuhve, minoo cuhva vaha xaan cua cuu si vatyi ña minoo tuhun ñi mi. Ra Ndyoo Zuti, ra i tasi sii, ndyaa ra sihin. 17 Sisi ley maa ndo, catyi tucu si vatyi sa ndaa sa saha uu tahan ñiyɨvɨ, ndisa cuu si. 18 Yuhvi cuu minoo ra saha sa ndaa sa cuende, ta ra Ndyoo Zutu yo, ra i tasi sii, saha ra sa ndaa sa cuende. 19 Tacuan ta i catyi ra fariseo sihin ra: ¿Ndyamaa iyo zutun? catyi ra. I nacahan ra Jesús ta catyi ra: Nu sii mi ta ña nacoto ndo ta nu sii Zuti. Tatu sa vatyi nacoto ndo sii, cua nacoto tucu ndo sii Zuti. 20 Ihya tuhun i cahan ra Jesús nu ndyaa satu nu tyihi ñiyɨvɨ xuhun sisi vehe ñuhu cahnu, zoco yoñi i tɨɨn sii ra sa cuhun ra vehe caa vatyi ta saa ca cuhva cua tahan si sii ra.
Nu cuhin ma cuu cuhun ndo
21 Tacuan ta zɨquɨ i catyi tucu ra Jesús sihin ñu: Cua cuhin ta cua nanducu ndo sii. Zoco cua cuu ndo sa cuenda cuatyi ndo, ta ma cuu cuhun ndo nu cuhin. Catyi ra. 22 Tacuan ta i catyi ra hebreo: Vazɨquɨ zuun ñi maa ra cua cahñi sii ra vatyi catyi ra vatyi ma cuu cuhun yo nu cuhun ra. 23 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Maa ndo cuu cuenda ihya. Yuhvi i quisi ndya andɨvɨ. Ra ñuu ñiyɨvɨ ya cuu maa ndo. Ta yuhvi, yɨvɨ ra ñuu ñiyɨvɨ ya cui. 24 Yucuan cuenda catyi sihin ndo vatyi cua cuu ndo sa cuenda cuatyi ndo. Tatu ña sino iñi ndo sii vatyi yuhvi cuu ra zacacu sii ndo, cua ndoo cuatyi ndo zɨquɨ ndo, ta cua cuu ndo. 25 Tacuan ta i catyi ñiyɨvɨ sihin ra: ¿Yoo ra cuun? Ta i catyi ra Jesús sihin ñu: Zuun ñi ra cui tañi sa nacatyi sihin ndo ndya quɨvɨ i quisaha quehin sihin ndo. 26 Iyo cuaha xaan sa cuñi catyi cuhva iyo ndo, ta cua catyi ñaa sa cuu cuatyi ndo. Ta ra i tasi sii, ñahñi sa vatya iyo sii ra. Ta ihya ñuu ñiyɨvɨ nacatyi tuhun cuhva i siñi cuhva catyi maa ra. Tacuan i catyi ra Jesús sihin ñu. 27 Zoco ñá cutuñi iñi ñiyɨvɨ vatyi cahan ra sa cuenda Ndyoo Zutu ra. 28 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ñu: Quɨvɨ cua cañihi ndo sii ra i quisi ndya gloria, ta zɨquɨ cua coto ndo vatyi yuhvi cuu ra. Ta ñahñi sa zavehi sa cuñi ñi mi, zoco tañi sa zacuaha Zuti sii ta tacuan quehin. 29 Ta ra i tasi sii, ndyaa ra sihin. Ña zandoo maa tuhun ra sii vatyi tandɨhɨ saha zavehi cuhva cuñi ra. 30 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tuhun ya, ta cuaha xaan ñiyɨvɨ i sino iñi sii ra.
Tuhun sa ndisa cuan, cua zacacu si sii yo
31 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ñiyɨvɨ hebreo, ñu sino iñi sii ra: Tatu ma zaña ndo tuhun zacuehi sii ndo, cua cuu ndo ñiyɨvɨ sino iñi sii mi sa ndisa. 32 Ta cua coto ndo ñaa sa cuu sa ndisa, ta sa ndisa cuan cua ndasi si sii ndo. 33 Ta i nacahan ñiyɨvɨ ta catyi ñu: Ñiyɨvɨ sahnu sii ndi cuu sii ra Abraham. Tañaha ca cuu ndi muzu sii numinoo ñiyɨvɨ. ¿Ta ñaa cuenda catyun vatyi cua ndasi ndi? 34 Ta i nacatyi ra Jesús sihin ñu: Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo. Tandɨhɨ ñiyɨvɨ zavaha cuatyi, muzu cuu ñu sii cuatyi cuan. 35 Ta ra cu muzu, ma ndoo ra vehe sitoho ra tandɨhɨ tyiemvu. Zoco zehe ra cuu sitoho cuan, ndoo ra yucuan tandɨhɨ tyiemvu. 36 Tatu zehe ra cuu sitoho vehe cuan saha sa cacu ndo, cua cacu ndisa cuii ndo, ta ma cuu ca ndo muzu sii sa ña vaha. 37 Site vatyi ñiyɨvɨ ra Abraham cuu sii ndo. Zoco cuñi ndo cahñi ndo sii vatyi ña cuñi ndo sino iñi ndo tuhun quehin sihin ndo. 38 Quehin cuhva sa ndyehi nu ndyaa Zuti. Ta maa ndo ndyicuu ndo cuhva catyi zutu maa ndo.
Cuihna cuu zutu ndo
39 Ta i nacahan ñiyɨvɨ, ta catyi ñu sihin ra: Zutu ndi cuu sii ra Abraham. Ta i catyi ra Jesús sihin ñu: Tatu sa ndisa vatyi zutu ndo cuu sii ra Abraham, cua zavaha ndo cuhva i zavaha ra Abraham. 40 Zoco vityi cuñi ndo cahñi ndo sii vatyi minoo ra cahan sa ndisa sihin ndo cui. Ta tuhun quehin sihin ndo, cuhva i siñi cuhva catyi ra Ndyoo cuu si. Ta cuhva cuñi maa ndo zavaha ndo, ña tacuan i zavaha ra Abraham. 41 Zavaha ndo cuhva zavaha zutu ndo. Catyi ra Jesús. Tacuan ta i nacahan ñiyɨvɨ cuan ta catyi ñu: Ñá cacu maa ndi tacuan ñi. Iyo minoo ñi ra cuu zutu ndi, ra Ndyoo. 42 Ta i nacatyi ra Jesús sihin ñu: Tatu sa vatyi ra Ndyoo cuu Zutu ndo sa ndisa, cua cuñi xaan ndo sii, vatyi ndya nu ndyaa ra Ndyoo i quite ta vasi. Ña vasi cuhva cuñi mi. Maa ra i tasi sii. 43 Ña cutuñi iñi ndo tuhun quehin sihin ndo vatyi ña cuñi ndo tyizoho ndo tuhun quehin sihin ndo. 44 Zutu ndo cuu sii ra cu cuihna. Ta cuñi xaan ndo zavaha ndo sa ña vaha cuhva cuñi zutu ndo. Sahñi ra sii ñiyɨvɨ ndya ta xihna ñi ta ñahñi maa sa ndisa iyo sii ra. Cuhva cahan ra sa vatya, tacuan cahan ra vatyi tacuan cuhva iyo ra, vatyi ra vatya cuu ra ta zutu sa vatya cuu sii ra. 45 Ta sa cuenda sa vatyi quehin sa ndisa, ta yucuan cuenda ña sino iñi ndo sii. 46 Yoñi ndo cuu catyi ndo sa ndisa vatyi iyo cuatyi. Ta tatu quehin sa ndisa, ¿ñacu ña sino iñi ndo sii? 47 Ra cuu cuenda ra Ndyoo, tyizoho ra sa cahan ra Ndyoo. Ta yucuan cuenda ña tyizoho ndo sa catyi ra Ndyoo vatyi yɨvɨ zehe ra cuu sii ndo.
Sa xihna ñi sa iyo ra Jesús ta zɨquɨ i sicoo ra Abraham
48 Ta i nacahan ra hebreo ta catyi ra: Sa ndisa cuii catyi ndi vatyi minoo ra samaritano cuun ta ñoho minoo cuihna suun. 49 Ta i catyi ra Jesús: Ñahñi cuihna ñoho sii. Tyei yahvi sii Zuti, zoco ña tyaa ndo yahvi sii. 50 Ta ña nducu xein sa zacahnu ñiyɨvɨ sii, zoco iyo minoo ra cuñi sa zacahnu ñiyɨvɨ sii. Ta cua tyicuhva ra sii ndo. 51 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi ñiyɨvɨ zavaha cuhva catyi, ma cuu ñu. 52 Ta i catyi ñiyɨvɨ hebreo: Vityi nacoto vaha ndi suun vatyi ñoho minoo cuihna suun. I sihi ra Abraham ta tandɨhɨ ra profeta ta sa naha. Ta catyun vatyi ma cuu ñiyɨvɨ tatu zavaha ñu cuhva catyun. 53 ¿Atu ñiñi ca cuu moo ta zɨquɨ ñiyɨvɨ sahnu sii ndi, ra Abraham? Zoco i sihi ra Abraham ta tandɨhɨ inga ra i cuu profeta ta tyiemvu. Ta yoho, ¿yoo ra cuun vatyi catyun vatyi ma cuu ndi tatu sino iñi ndi suun? 54 Ta i catyi ra Jesús: Tatu maa ñi mi catyi vatyi ra ñiñi cui, ña vale si. Zoco maa Zuti cuu ra catyi vatyi ra ñiñi cui. Ta zuun ñi ra cuan cuu ra catyi ndo vatyi Ndyoo ndo cuu sii ra. 55 Ta tañaha ca coto ndo sii ra, zoco yuhvi site sii ra. Ta tatu catyi vatyi ña site sii ra, cua cui minoo ra vatya tañi maa ndo. Zoco site sii ra, ta zavehi cuhva catyi ra. 56 Ñiyɨvɨ sahnu sii ndo, ra Abraham, zɨɨ xaan i cuñi ra vatyi cua tahan si quɨvɨ caqui. Ta i ndyehe ra sii si, ta zɨɨ xaan i cuñi ra. 57 Tacuan ta i catyi ra hebreo cuan sihin ra Jesús: Ta quita ca uu xico usi cuiyon, ta ¿yozo caa catyun vatyi sa ndyehun sii ra Abraham? 58 Ta i nacatyi ra Jesús sihin ra: Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi cumañi ca cacu ra Abraham ta sa iye. Catyi ra. 59 (Ta i cuxaan xaan ra hebreo), ta i quihin ra yuu sa cua cañi ra sii ra Jesús. Zoco i quɨhvɨ xehe ra Jesús tɨcuɨ ñiyɨvɨ, ta i quita ra sisi vehe ñuhu cahnu cuan, ta cuahan ra.
Zanduvaha ra Jesús sii minoo ra cuaa
1 Ta sa cua yaha ra Jesús, ta i ndyehe ra sii minoo ra cuaa. Cuaa ra i cacu ra. 2 Ta i nducu tuhun ra i casi ra Jesús sii ra ta catyi ra: Maestro, ¿yoo sa zavaha cuatyi, zutu ra a zɨhɨ ra ya a zuun ñi maa ra? Vatyi ndyehe, cuaa ra i cacu ra. 3 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Yɨvɨ cuatyi ra, ta yɨvɨ cuenda ñiyɨvɨ sii ra. I tahan ra ya cuhva ya vatyi tacuan ta cua coto ñiyɨvɨ vatyi cuu sii ra Ndyoo zanduvaha ra sii ra. 4 Ñiñi xaan cuñi si zavehi cuhva cuñi ra i tasi sii, nɨɨ ñi sa ndisi vatyi cua cuaa ta yoñi cua cuu zatyiño. 5 Nɨɨ ñi sa ndyei ñuu ñiyɨvɨ ya, tañi minoo ñúhu cui ñuu ñiyɨvɨ. Tacuan i catyi ra Jesús. 6 Ta sa ndɨhɨ cahan ra cuhva cuan ta zɨquɨ i tyicu zɨɨ ra nu ñuhu. Ta i zavaha ra ndyahyu sihin zɨɨ ra, ta i tyaa ra sii si nuu ra cuaa cuan. 7 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Cuahan ta nacatyon sɨtɨ nuun nu ndyaa tanque Siloé. Zɨvɨ Siloé cuan cuñi si catyi si: I tasi suun. Ta i sahan ra cuan, ta i nacatya ra, ta sa nasaa ra ta sa cuu ndyehe ra. 8 Ta ñiyɨvɨ sa ndyaa yatyi yuvehe ra ta ñiyɨvɨ sa tuhva ndyehe sii ra vatyi cuaa ra i catyi ñu: ¿Atu yɨvɨ ra ihya cuu ra sica xaan caridad? 9 Zuhva ñu catyi ñu: Zuun ra cuu ra. Ta inga ñu catyi: Tañi caa ra caa. Zoco maa ra i catyi: Zuun yuhvi cui. 10 Yucuan cuenda catyi ñiyɨvɨ sihin ra: ¿Yozo caa i cuu vatyi i ndundisi ndyehun? 11 Ta i nacahan ra ta catyi ra: Minoo ra sa nañi Jesús i zavaha ra ndyahyu, ta i tyaa ra sii si sɨtɨ nui, ta i catyi ra sihin: “Cuahan cua nacatyon nuun nu ndyaa tanque Siloé.” Ta i sehin ta nacatye sɨtɨ nui, ta ndundisi ndyehi vityi. Catyi ra. 12 Tacuan ta i catyi ñiyɨvɨ sihin ra: ¿Ndyamaa iyo ra cuan? Ta i catyi maa ra: Ña site.
Nducu tuhun xaan ra fariseo sii ra sa nduvaha sɨtɨ nuu cuan
13 I quihin ñiyɨvɨ sii ra sa ndundisi ndyehe, ta sindyaca ñu sii ra nu yucu ra fariseo. 14 Ta quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ i cuu quɨvɨ i zavaha ra Jesús ndyahyu ta zanduvaha ra sɨtɨ nuu ra cuaa cuan. 15 Ta i nducu tuhun tucu ra fariseo sii ra nduvaha cuan ta catyi ra: ¿Yozo caa nduvaha sɨtɨ nuun? Ta i catyi ra: Ndyahyu i tyaa ra sɨtɨ nui, ta i nacatye, ta vityi ndundisi ndyehi. Catyi ra. 16 Tacuan ta zɨquɨ i catyi zuhva ra fariseo: Ra cuan, yɨvɨ cuenda ra Ndyoo cuu ra vatyi ña tyaa ra yahvi sii quɨvɨ quitatu yo. Ta inga ra fariseo catyi: Tatu ra iyo cuatyi cuu ra, ma cuu zavaha ra sa ndyityi tañi ya. Ta sa cuenda cuan, ta ñá cuu ndu‑ɨɨn ra fariseo. 17 Ta i catyi tucu ra sihin ra i nduvaha nuu inga saha: ¿Ñaa catyi moo cuenda ra i zanduvaha sɨtɨ nuun? Ta i catyi ra: Minoo ra profeta cuu ra. Catyi ra. 18 Zoco ra ndyaca ñaha sii ñiyɨvɨ hebreo, ñá sino iñi ra sii ra vatyi cuaa ra ta zɨquɨ i ndundisi ndyehe ra ndya sa cana ra sii zutu ra ta sii zɨhɨ ra. 19 Ta i nducu tuhun ra sii ñu ta catyi ra: ¿Atu zehe maa ndo cuu sii ra ya? ¿Atu cuaa ra i cacu ra? ¿Ta yozo caa cuu vatyi ndundisi ndyehe ra vityi? 20 Ta i nacahan zutu ra ta catyi ra: Sito ndi vatyi zehe ndi cuu sii ra ta cuaa ra i cacu ra. 21 Zoco ña sito ndi yozo caa vatyi ndyehe ra vityi a yoo sa zanduvaha sɨtɨ nuu ra. Sa iyo cuiya ra. Nducu tuhun ndo sii maa ra. Cuu cahan ra sa cuenda maa ra. 22 I cahan zutu ra ta zɨhɨ ra cuhva cuan vatyi yuhu ñu sii ra ndyaca ñaha sii ñiyɨvɨ hebreo vatyi sa i yaha ndu‑ɨɨn ra cuan minoo cuhva ta catyi ra vatyi yoo ra catyi vatyi i quisi ra Jesús cuenda ra Ndyoo ma cuu ca cuhun ra vehe ñuhu. 23 Yucuan cuenda i catyi zutu ra ta zɨhɨ ra: “Sa iyo cuiya ra. Nducu tuhun ndo sii maa ra.” 24 Ta inga saha i cana ra hebreo sii ra i nduvaha, ta catyi ra: Zacahnun sii ra Ndyoo vatyi sito maa ndi vatyi ra iyo cuatyi cuu ra zanduvaha suun. 25 Ta i nacahan ra i nduvaha ta catyi ra: Ña site tatu ra iyo cuatyi cuu ra a yɨvɨ, zoco minoo ñi cuhva site vatyi ra cuaa i cui, ta vityi ndundisi ndyehi. Catyi ra. 26 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra sihin ra inga saha: ¿Ñaa sa zavaha ra suhun? ¿Yozo caa i zanduvaha ra sɨtɨ nuun? 27 Ta i catyi ra sihin ra: Sa nacatyi sihin ndo, ta ñá tyizoho ndo. ¿Ñaa cuenda cuñi ndo coto ndo inga saha? ¿Atu cuñi tucu maa ndo vatyi cundyico ndo sii ra? 28 Tacuan ta i cuxaan ra hebreo, ta catyi ra: Minoo ra ndyico sii ra cuun. Zoco maa ndi ndyico ndi sii ra Moisés. 29 Sito ndi vatyi i cahan ra Ndyoo sihin ra Moisés. Zoco inga ra cuan, ña sito ndi ndyamaa i quisi ra cuan. Catyi ra. 30 Tacuan ta i nacahan ra nduvaha cuan ta catyi ra: Ihya cuu minoo sa vaha xaan vatyi vazu ña sito maa ndo sii ra, zoco i zandundisi ra ndyehi. 31 Ta sito yo vatyi ña tyizoho ra Ndyoo sa cahan ñiyɨvɨ iyo cuatyi. Zoco tatu iyo minoo ra zacahnu sii ra Ndyoo ta zavaha ra cuhva cuñi ra, tyizoho ra Ndyoo sa cahan maa ra cuan. 32 Ta ndya ta sino ñuu ñiyɨvɨ, ta tañaha ca coto yo tatu iyo minoo ra sa cuu zandundisi nuu minoo ra cuaa ndya quɨvɨ i cacu ra. 33 Tatu sa yɨvɨ ra Ndyoo tasi sii ra cuan, ma cuu zacuu ra cuhva ya. Catyi ra. 34 Ta i nacahan ra hebreo ta catyi ra: Yoho sa cacun sisi tandɨhɨ nuu cuatyi, ta vityi cuñun zacuohon sii maa ndi. Ta i quihin ra sii ra, ta i tava ndyizo ra sii ra ityi sata.
Cuaa ñiyɨvɨ cuenda sa ndisa
35 Ta i sito ra Jesús vatyi i tava ndyizo ñiyɨvɨ sii ra i nduvaha. Ta i nañihi ra Jesús sii ra, ta catyi ra: ¿Atu sino iñun sii Zehe ra Ndyoo? 36 Ta i nacahan ra cuan ta catyi ra: ¿Yoo ra cuu ra cuan, tata? vatyi cuu sino iñi sii ra. 37 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Sa i ndyehun sii ra, ta zuun ra cuu sa natuhun suhun. Catyi ra. 38 Ta i catyi ra cuan: Sino iñi suun; yoho ra ndyaca ñaha cuun. Ta i zacahnu ra sii ra Jesús. 39 Ta i catyi ra Jesús: Vasi ñuu ñiyɨvɨ ya vatyi cua tyicuhve sii ñiyɨvɨ. Ta ñiyɨvɨ sa ña cuu ndyehe cua ndyehe ñu. Ta ñiyɨvɨ sa ndyehe vityi, cua nducuaa ñu. Catyi ra. 40 Ta tayucu zuhva ra fariseo yatyi ñi yucuan, ta siñi ra sa cahan ra Jesús ta catyi ra sihin ra: ¿Atu cuaa tucu nduhvi? 41 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Tatu sa vatyi cuaa ndo sa ndisa, ma coo cuatyi ndo. Zoco sa cuenda sa vatyi catyi ndo vatyi ndisi ndyehe ndo ta yucuan cuenda ndoo cuatyi ndo zɨquɨ ndo.
Cahan ra Jesús sihin minoo cuhva, cuhva iyo minoo sacu
1 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo: Ra sa ma quɨhvɨ yu sacu, ndaa ra xiñi sacu ta quɨhvɨ ra; ra zuhu cuu ra. 2 Vatyi ra quɨhvɨ yu sacu cuan, sitoho mvee ticatyi cuan cuu sii ra. 3 Ta ra zacuenda yuvehe cuan, nuña ra ta quɨhvɨ sitoho mvee. Sito mvee ticatyi zono ra nduzu ra, ta cana ra sii tɨ sihin zɨvɨ tɨ, ta quita ra, ta ndyico tɨ sii ra. 4 Ta sa ndɨhɨ tava ra sii mvee ticatyi zono ra, maa ra cuahan ityi nuu tɨ. Ta ndyico tɨ sii ra vatyi nacoto tɨ nduzu ra. 5 Zoco sii inga ra sa ña sito tɨ, ma cundyico tɨ. Cua cono tɨ sii ra vatyi ña nacoto tɨ nduzu ra. 6 I cahan ra Jesús sihin ñiyɨvɨ sihin minoo cuhva, zoco ñá cutuñi iñi ñu tuhun cahan ra sihin ñu.
Ra zacuenda vaha cuu ra Jesús
7 Tacuan ta zɨquɨ i cahan ra Jesús inga saha, ta catyi ra: Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi yuhvi cui tañi yu sacu nu quɨhvɨ coyo mvee ticatyi. 8 Tandɨhɨ cuii ra i quisi cuee ca sa quisi mi, ra zuhu cuu ra cuan. Zoco ña tyizoho mvee ticatyi zone sa cahan ra. 9 Yuhvi cui yuvehe. Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa cua quɨhvɨ coyo, cua cacu ñu. Ta cua quita ñu, ta cua nandɨhvɨ ñu, ta cua nañihi ñu sa vaha. 10 Ra zuhu cuan, vasi ra vatyi zuhu ra ta cahñi ra. Vasi zatɨvɨ ra. Yuhvi vasi vatyi cuhve sa cundito ñiyɨvɨ tandɨhɨ tyiemvu ta coo vaha xaan ñu. 11 Yuhvi cuu ra zacuenda vaha sii ndo. Ta sehi sa cui sa cuenda mvee ticatyi zone. 12 Zoco minoo ra sa cuu muzu, zatyiño ra ta iyo yahvi ra. Ndyehe ra vatyi vasi ina nduvahu, ta zandoo ra sii mvee ticatyi cuan vatyi yɨvɨ zono ra cuu sii tɨ. Ta tɨɨn ina nduvahu sii tɨ ta quɨtɨ cuatyi tɨ sii tɨ. 13 Ta sino ra cu muzu cuan vatyi muzu ñi cuu ra, ta ñahñi sa cuu cuñi maa ra sa cuenda mvee ticatyi cuan. 14 Zoco yuhvi cuu ra zacuenda vaha. Nacote sii mvee ticatyi zone, ta nacoto tɨ sii. 15 Tañi nacoto Zuti sii ta nacoto tuqui sii ra. Ta sehi sa cui sa cuenda mvee ticatyi zone. 16 Ta iyo inga mvee ticatyi zone. Yoñi tɨ ihya. Cuñi si sa naquihin sii tɨ. Cua cuɨñɨ tɨ nduzi, ta cua ndu‑ɨɨn tɨ sihin inga tɨ, ta minoo ñi ra cua zacuenda sii tɨ. 17 Yucuan cuenda cuñi xaan Zuti sii, vatyi sehi sa cui, ta cuee ca ta cua nandoto tuqui. 18 Yoñi sa cuu cahñi sii tatu ma cuhve sa cui, zoco cua cuhve sa cui. Cuu cui, ta cuu nandoto tuqui. Ihya tyiño i saha ra Ndyoo Zuti sii. 19 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tuhun ya, ta zɨquɨ ña cuu ca ndu‑ɨɨn ra hebreo sa cuenda sa i catyi ra Jesús. 20 Ta i catyi cuaha xaan ra: Ñoho minoo cuihna sii ra cuan, ta zana xiñi ra. ¿Ñacu tyizoho ndo sa cahan ra? 21 Zoco inga ra catyi: Cuhva cahan ra, yɨvɨ cuhva cahan minoo ra sa ñoho cuihna. ¿Atu cuu zandundisi cuihna nuu ñiyɨvɨ cuaa?
Ña tyaa ra hebreo yahvi sii ra Jesús
22 Vico cahñi i cuu si, ta nducahnu minoo vico ñuu Jerusalén. Vico cuenda nu ndɨhɨ ndaa vehe ñuhu cahnu ta tyiemvu, ta nducahnu vico tahan cuiya cuenda si. 23 Ta i sica noo ra Jesús sisi vehe ñuhu cahnu cuan nu nañi si corredor ra Salomón. 24 Tacuan ta tyihi mahñu ra hebreo sii ra Jesús, ta i catyi ra: ¿Ndya ama ta cahan casun sihin ndi? Tatu ra Cristo cuun, catyi casun. 25 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Sa i nacatyi sihin ndo, ta ña sino iñi ndo. Tyiño zavehi sa cuenda Zuti, yucuan saha sa ndaa cuende. 26 Zoco ña sino iñi maa ndo vatyi yɨvɨ mvee ticatyi zone cuu sii ndo. Tañi sa nacatyi sihin ndo. 27 Mvee ticatyi zone, siñi tɨ nduzi. Ta nacote sii tɨ, ta ndyico tɨ sii. 28 Ta sehi sa cundito tɨ tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta ma cuu ca tɨ. Ta yoñi ra cua tava sii tɨ sisi ndehi. 29 Ñiñi ca cuu Zuti ta zɨquɨ tandɨhɨ ca, ta i saha maa ra sii tɨ sii. Ta yoñi ra cuu tava sii tɨ sisi ndaha Zuti. 30 Yuhvi sihin Zuti ɨɨn ñi cuu ndi. 31 Tacuan ta i quihin ra hebreo yuu inga saha sa cua cañi ra sii ra Jesús. 32 Ta i cahan ra Jesús inga saha, ta catyi ra: Sa cuaha xaan tyiño vaha zañehi sii ndo sa cuenda Zuti. ¿Ndya sa ña tahan iñi ndo ta cuñi ndo cañi ndo yuu sii? 33 Ta i nacahan ra hebreo ta catyi ra: Yɨvɨ sa cuenda minoo tyiño vaha i zavohon, zoco sa cuenda vatyi ña vaha cohon vatyi minoo ñiyɨvɨ ñi cuun, ta catyun vatyi ra Ndyoo cuun. 34 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Nuu tutu Tuhun Ndyoo ndyaa si nu i catyi ra Ndyoo vatyi ndyoo cuu tucu maa ndo. 35 I catyi ra Ndyoo vatyi ñiyɨvɨ sa tyizoho Tuhun ra cuu tañi Ndyoo. Ta ma cuu catyi Tuhun Ndyoo minoo sa ña ndisa. 36 I zandu‑ii ra Ndyoo Zuti sii ra i tasi ra ñuu ñiyɨvɨ. Ta maa ndo catyi ndo vatyi quehin ndya vaha ñi sii ra Ndyoo vatyi catyi vatyi Zehe ra Ndyoo cuu sii. 37 Tatu ña zavehi cuhva cuñi Zuti, ma sino iñi ndo sii. 38 Zoco zavehi cuhva cuan, ta vazu ma sino iñi ndo sii, zoco sino iñi ndo sa cuenda sa vaha i zavehi. Tacuan ta cua cuu nacoto ndo. Ta cua nacoto vaha ca ndo vatyi ndyaa ra Ndyoo Zutu yo sihin, ta ɨɨn ñi cui sihin ra. Tacuan i catyi ra Jesús. 39 Yucuan cuenda i cuñi tucu ra tɨɨn ra sii ra sa cuhun ra vehe caa. Zoco i quita ra ta cuahan ra, ta ñá cuu. 40 Ta cuahan tucu ra inga saha ndya inga siyo yuu Jordán ndya nu i zacoo ndutya ra Juan sii ñiyɨvɨ sa xihna ñi. Ta i ndoo ra yucuan. 41 Ta cuaha xaan ñiyɨvɨ cuahan coyo ndya nu ndyaa ra. Ta i catyi ñu: Ñahñi sa ndyityi i zavaha ra Juan, zoco tandɨhɨ cuii sa catyi ra cuenda ra ya, ta ndisa cuu si. 42 Ta cuaha xaan ñiyɨvɨ i sino iñi sii ra Jesús yucuan.
I sihi ra Lázaro
1 I cuhu minoo ra sa nañi Lázaro, cuhva ña María ta ña Marta. Betania cuu ñuu ñu. 2 Ta ña María cuhva ra Lázaro, zuun ñi ña cuu ña sa tyozo azetye vixi saha ra Jesús ta zana‑ityi ña sihin ixi xiñi ña minoo saha. 3 Tacuan ta zɨquɨ i zacuhun cuhva ra Lázaro tyiño nu ndyaa ra Jesús ta catyi ñu: Tata, cuhu ra sa cuñi xoon. 4 Ta sa i siñi ra Jesús tuhun cuan i catyi ra: Ma cahñi cuehe cuan sii ra. Zoco cua ndyehe ñiyɨvɨ vatyi cuu xaan zacuu ra Ndyoo, ta cua zacahnu xaan ñiyɨvɨ sii Zehe ra. Catyi ra Jesús. 5 Ta cuñi xaan ra Jesús sii ña Marta ta sii cuhu ña ta sii ra Lázaro. 6 Ta sa i sito ra vatyi cuhu ra ta i ndoo ra uu ca quɨvɨ nu ndyaa ra. 7 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra sihin ra i casi ra: Cohon yo Judea inga saha. 8 Ta i catyi ra sihin ra: Maestro, nacaa cuñi ñiyɨvɨ hebreo yucuan cañi ñu yuu suun. ¿Atu cuhun yucuan inga saha? 9 Ta i catyi ra Jesús: Iyo usi uu ora sa minoo ndyiyaca. Ra sa sica noo ora, ma catyihi saha ra vatyi ndisi ndyehe ra ta zavaha ra sa vaha. 10 Zoco tatu cua caca noo minoo ra sa sa cuaa ta zavaha ra sa ña vaha, cua catyihi saha ra vatyi cumañi ñúhu nu cuahan ra. 11 Tacuan i catyi ra Jesús ta zɨquɨ i catyi ra: Quixi xaan ra Lázaro amigo yo, zoco cuhin cua zandoye sii ra. 12 Tacuan ta catyi ra i casi ra: Tata, tatu quixi ra, cua nduvaha ra. 13 Zoco i cahan ra Jesús tuhun sa sihi ra, zoco i sica iñi ra i casi ra vatyi cahan ra tuhun sa quixi ndisa cuii ra ta quitatu ra. 14 Ta tacuan ta i catyi casi ra Jesús sihin ra: Sa sihi ra Lázaro. 15 Ta zɨɨ cuñi vatyi yoñi ndyaa yucuan. Vaha ca tacuan sa cuenda maa ndo vatyi cua sino ca iñi ndo. Coho yo nu catuu ra. 16 Tacuan ta i cahan ra Tomás sa nañi Dídimo sihin inga ra i casi ra Jesús, ta i catyi ra: Coho tucu maa yo vatyi cuu yo ɨɨn ñi sihin ra Jesús.
Zanandoto ra Jesús sii ra Lázaro
17 Ta sa i saa ra Jesús yucuan, i sito ra vatyi sa ñoho ra Lázaro cumi quɨvɨ sisi ñaña. 18 Ñuu Betania cuan yatyi ñi ndyaa si sihin ñuu Jerusalén tañi uñi kilómetro zazava. 19 Ta i saa cuaha xaan ra hebreo; cua cuhva ra tundyee iñi sii ña Marta ta ña María vatyi sihi cuhva ñu. 20 Ta sa sito ña Marta vatyi vasi ra Jesús, cuahan ña cua zatahan ña sii ra. Zoco i ndoo ña María sisi vehe. 21 Tacuan ta i catyi ña Marta sihin ra Jesús: Tata, tatu sa vatyi ndyoon ihya, ma cuu cuhve. 22 Zoco site vatyi tandɨhɨ cuii ñi sa cua cacon sii ra Ndyoo, maa ra Ndyoo cua cuhva sii si suun. 23 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Cua nandoto cuhvon. 24 Ta i catyi ña Marta sihin ra: Site vatyi cua nandoto ra quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. 25 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Yuhvi cuu ra zanandoto, ta sehi sa cundito ñiyɨvɨ. Ra sa sino iñi sii, vazu sa sihi ra, zoco cua nandoto ra. 26 Ta ñiyɨvɨ ndito ta sino iñi ñu sii, ma cuu ca ñu. ¿Atu sino iñun cuhva ya? 27 Ta i catyi ña sihin ra: Ndisa tata. Sino iñi vatyi ra Cristo cuun, ta Zehe ra Ndyoo cuu suun. Ra sa cua quisi ñuu ñiyɨvɨ cuun. Catyi ña.
Sacu ra Jesús nu ndyaa ñaña ra Lázaro
28 Ta sa sa ndɨhɨ cahan ña tacuan, ta zɨquɨ cuahan ña ta cana xehe ña sii ña María cuhu ña, ta catyi ña: Sa saa ra Maestro ta cana ra suun. 29 Ta sa i siñi ña María tuhun cuan, ta yatyi xaan i nduvita ña ta cuahan ña nu ndyaa ra Jesús. 30 Ta tañaha ca cua quɨhvɨ ra Jesús sisi ñuu cuan. Ta cuhva ndyaa ñi ra nu tahan ña Marta sii ra. 31 Ta ra hebreo, ra ndyaa sihin ña María vehe cuan, i ndyehe ra vatyi yatyi xaan i nduvita ña ta i cacono ña cuahan ña. Ta i sindyico ra sii ña vatyi catyi ra: Cuahan ña cua vacu ña nu ndyaa ñaña ra Lázaro. 32 Tacuan ta i saa ña María nu ndyaa ra Jesús, ta i sicuɨñɨ sɨtɨ ña nuu ra ta catyi ña: Tata, tatu sa vatyi ndyoon ihya sihin ndi ndya icuñuu ca, ma cuu cuhve. 33 Ta sa ndyehe ra Jesús vatyi sacu ña ta sacu tucu ra hebreo, ra ndɨhɨ sihin ña, ta i nducuihya xaan cuñi añima ra Jesús. 34 Ta i catyi ra: ¿Ndyamaa i tyihi ndo sii ra? Ta i catyi maa ñu sihin ra: Coho, tata, vatyi cua ndyehun. 35 Ta i sacu ra Jesús. 36 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra hebreo: Ndyehe ndo cuhva cuñi xaan ra sii ra sihi cuan. 37 Zoco i catyi inga ra: Ihya ra i zandundisi ndyehe ra cuaa cuan. ¿Ñacu ñá zavaha ra minoo cuhva ta ma cuu ra ya?
Nandoto ra Lázaro
38 I quisi minoo sa ndahvi xaan cuñi ra Jesús inga saha sa ndyehe ra ñaña nu ñoho ra Lázaro. Minoo yavi yuu, i cuu si, ta ndazi minoo yuu yuhu si. 39 I catyi ra Jesús: Tyaa siyo ndo yuu ña. Ta i catyi ña Marta, cuhva ra i sihi cuan: Tata, sa iñi sahan ra vatyi sa cumi quɨvɨ sa sihi ra. 40 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Sa catyi suhun vatyi tatu cua sino iñun, cua ndyehun vatyi cahnu xaan cuu cuhva iyo sii ra Ndyoo, ta cuu zacuu ra tandɨhɨ. 41 Tacuan ta zɨquɨ i tyaa siyo ñu yuu nu ñoho ndɨyɨ cuan. Ta i nandyehe ndaa ra Jesús ityi zɨquɨ, ta catyi ra: Tyahvi ndyoo suun Ndyoo Zuti vatyi siñun sa quehin. 42 Ta site vatyi siñun sa quehin tandɨhɨ saha, zoco catyi tacuan sa cuenda ñiyɨvɨ sa yucu ihya vatyi tacuan ta cua sino iñi ñu vatyi moo i tasi sii. 43 Ta sa ndɨhɨ cahan ra tacuan, ta zɨquɨ i cana saa ra ta catyi ra: Lázaro quita xiña. 44 Ta ra i sihi cuan, i quita ra. Zucu ra zahma. Ta nuhñi minoo zahma nuu ra. Ta i catyi ra Jesús sihin ñiyɨvɨ: Ndasi ndo sii ra, naquita ra.
Nducu cahñi ñiyɨvɨ sii ra Jesús
45 Tacuan ta zɨquɨ i sino iñi cuaha xaan ra hebreo, ra ndɨhɨ sihin ña María ta ndyehe ra cuhva i zavaha ra Jesús. 46 Zoco sahan zuhva ra nu yucu ra fariseo ta nacatyi ra cuhva i zavaha ra Jesús. 47 Yucuan cuenda i titahan ra zutu nahnu sihin ra fariseo, ta catyi ra: ¿Yozo caa zacuu yo vatyi cuaha xaan sa ndyityi zavaha ra cuan? 48 Tatu cuhva yo sa zavaha ca ra tacuan, cua sino xaan iñi tandɨhɨ cuii ñiyɨvɨ sii ra. Ta cua quisi zandaru ñuu Roma ta cahñi ra sii yo ta zatɨvɨ ra ñuu yo. Catyi ra. 49 Ta minoo ra nañi Caifás, maa ra cuu ra cu nuu sii tandɨhɨ cuii ra cu zutu cuiya cuan. Ta i catyi ra sihin ra: Ñahñi maa sa sito ndo. 50 Ña cutuñi iñi ndo vatyi vaha ca sa nacuu minoo tuhun ñi ra sa cuenda ñiyɨvɨ, ta yɨvɨ ca sa cuu tandɨhɨ cuii yo. Catyi ra. 51 Ñá cahan ra cuan sihin sa siñi tuñi xiñi ñi maa ra. Ra cu nuu sii tandɨhɨ cuii ra cu zutu i cuu ra cuiya cuan. Ta vazu ña sito ra, zoco i cahan ra profecía vatyi cua cuu ra Jesús sa cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ hebreo. 52 Ta yɨvɨ sa cuenda sa maa ñi maa ñu, zoco cua zandu‑ɨɨn ra sii tandɨhɨ zehe ra Ndyoo, ñu indyacuan ta indyehe. 53 Ta ndya quɨvɨ cuan i zacasi tahan ra hebreo, ra ndyizo tyiño cuan, tyiño vatyi cua cahñi ra sii ra Jesús. 54 Yucuan cuenda ñá sica noo ndisi ca ra Jesús nu yucu ra hebreo. I quita ra yucuan ta saa ra ñuu Efraín yatyi nu ndyaa minoo nu ndahvi xaan caa, sa catyi yo desierto. Ta yucuan i ndoo ra sihin ra i casi ra. 55 Ta sa cua tahan si quɨvɨ coo vico zuhun cuenda ñu hebreo. Ta i quita cuaha xaan ñu ñuu ñu, ta cuahan ñu ñuu Jerusalén cuee ca sa tahan si quɨvɨ coo vico vatyi cuñi ñu nduvaha ñu cuhva iyo costumbre maa ñu. 56 Ta yucuan i nanducu ñu sii ra Jesús, ta catyi ñu sihin tahan ñu nu ñoho ñu vehe ñuhu cahnu: ¿Ñaa sa sica iñi ndo? ¿Atu ma quisi ra vico ya? Catyi ñu. 57 Ra zutu nahnu sihin ra fariseo, sa i saha ra tyiño vatyi tatu yoo sa cua coto ndyamaa ndyaa ra Jesús cua zacoto ra sii ra cuan vatyi cua tɨɨn ra sii ra.
I tyozo minoo ñaha azetye vixi saha ra Jesús
1 Iñu quɨvɨ ca cuee ca sa tahan si vico zuhun cuan, i saa ra Jesús ñuu Betania nu iyo ra Lázaro, ra sa i sihi ta i zanandoto ra Jesús sii ra. 2 Ta yucuan i zavaha ñu sa cuxiñi ra Jesús. I tyizo ña Marta coho nu mesa, ta ndyaa ra Lázaro sihin ra Jesús mesa. 3 Tacuan ta zɨquɨ i quihin ña María zava litro azetye vixi sa yahvi xaan ndyaa, ta i tyozo ña sii si saha ra Jesús, ta i zana‑ityi ña saha ra sihin ixi xiñi ña. Ta i situ cuii vehe cuan sihin xico vixi. 4 Ta i catyi minoo ra i casi ra Jesús, ra sa nañi Judas Iscariote zehe ra Simón, zuun ra cuu ra sa cua xico tuhun sii ra Jesús. Maa ra cuan i catyi: 5 ¿Ñacu ñá xico ñu azetye ya? ta cua ñihi ñu tañi cumi mil zazava ta tyindyee ñu sii ñiyɨvɨ ndahvi sihin si. Catyi ra. 6 Zoco ñá catyi ra tacuan vatyi cuñi xaan ra sii ñiyɨvɨ ndahvi. I catyi ra tacuan vatyi minoo ra zuhu cuu ra, ta ndyizo ra yɨtɨ sa ñoho xuhun ra Jesús, ta quihin xehe ra xuhun cuan. 7 Tacuan ta i catyi ra Jesús: Ma cahan ca ndo sihin ña. Zavaha ña sii si cuee ca sa cui ta cuhin nuñaña. 8 Ñiyɨvɨ ndahvi cuan, cua coo ñu sihin ndo tandɨhɨ cuii tyiemvu. Zoco yuhvi ma cundyei sihin ndo tandɨhɨ tyiemvu.
Cuñi cahñi ñiyɨvɨ sii ra Lázaro
9 Ta sa ñihi ñiyɨvɨ hebreo tuhun vatyi ndyaa ra Jesús ñuu Betania, cuaha xaan ra saa coyo. Ña ɨɨn ñi sa cuenda ra Jesús i quisi ra, quisi ra vatyi cuñi ra ndyehe ra sii ra Lázaro, ra i zanandoto ra Jesús. 10 Zoco ra zutu nahnu i natuhun tahan ra yozo caa ta cuu cahñi ra sii ra Lázaro. 11 Vatyi sa cuenda ra Lázaro, ta cuaha xaan ra hebreo zaña ra tuhun zacuaha ra cu zutu ta sino iñi ra sii ra Jesús.
I quɨhvɨ ra Jesús ñuu Jerusalén
12 Ta inga quɨvɨ i saa cuaha xaan ñiyɨvɨ ñuu Jerusalén sa cuenda vico zuhun, ta sa i sito ñu vatyi vasi ra Jesús 13 i sahndya ñu ndaha tuticaha ta i quita coyo ñu ta cua zatahan ñu sii ra, ta cana saa ñu ta catyi ñu: ¡Cahnu xaan cuu ra vasi sa cuenda ra Ndyoo! ¡Rey, ra ndyaca ñaha sii yo cuu ra! Catyi ñu. 14 Ta i ñihi ra Jesús minoo burro luhlu, ta yozo ra sii tɨ tañi catyi si sisi Tuhun Ndyoo: 15 Ma yuhu ndo ñiyɨvɨ ñuu Sión; Ica rey ndo vasi ya; Yozo ra minoo burro luhlu. Tacuan catyi si. 16 Ña cutuñi iñi ra i casi ra Jesús cuhva ya sa xihna ñi, zoco ta sa cua nanuhu ra Jesús ndya gloria ta zɨquɨ i nacohon iñi ra i casi ra vatyi tacuan ndyaa si sa cuenda ra Jesús, ta i nacohon iñi ra vatyi tacuan i zavaha ñiyɨvɨ sihin ra. 17 Ta i saha ñiyɨvɨ sa ndaa, ñiyɨvɨ sa yucu sihin ra Jesús nu i cana ra sii ra Lázaro sisi ñaña ta i zanandoto ra sii ra. 18 Ta yucuan cuenda cuaha xaan ñiyɨvɨ i zatahan sii ra Jesús vatyi sa sito ñu vatyi i zavaha ra sa ndyityi cuan. 19 Zoco i catyi ra fariseo sihin tahan ra: Ndyehe ndo vatyi ma cuu ca zavaha yo ñaa sa cuñi yo sihin ra vatyi sa tandɨhɨ cuii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra.
Nanducu ra griego sii ra Jesús
20 Ta yucu tucu zuhva ra griego, ra i saa sihin ñiyɨvɨ vico cuan sa cua zacahnu ra sii ra Ndyoo. 21 Ta i tuhva ra sii ra Felipe ra ñuu Betsaida nu cu si Galilea, ta i catyi ra sihin ra: Tata, cuñi xaan ndi natuhun ndi sihin ra Jesús. 22 Ta i sahan ra Felipe, ta nacatyi ra sihin ra Andrés. Ta zɨquɨ i sahan ra Andrés sihin ra Felipe cua nacatyi ra sihin ra Jesús. 23 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Sa saa cuhva cua cui, ta ra i quisi ndya gloria cua cunanuhu ra ndya gloria. 24 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi minoo sɨtɨ trigo tatu ma canacava si nu ñuhu ma cuu si, zoco minoo tuhun ñi si cua coo sa tacuan. Ta tatu cua cuu si, cuaha xaan sɨtɨ si cua nanduu. 25 Ra sa cuñi coo vaha, cunaa ra sihin si. Ta inga ra tatu ndoo ra vaha vazu cahan ñiyɨvɨ sii ra sa cuenda Tuhun Ndyoo, cua coo vaha ra cuan ndya gloria, ta ma cuu añima ra. 26 Tatu iyo ndo cuñi ndo zatyiño ndo tyiñe, cundyico ndo sii. Ta nu cua cundyei, yucuan cua cundyaa tucu maa ndo. Ta tatu iyo ndo sa cua zatyiño ndo tyiñe, cua zacahnu Zuti sii ndo.
Nacatyi ra Jesús vatyi cua cuu ra
27 Ta vityi ndahvi xaan cuñi añime. ¿Ta ñaa sa cua catyi? ¿Atu cua catyi: “Zuti zacacun sii, sihin tundoho sa cua ndyehi vityi”? Ma catyi tacuan vatyi vasi ñuu ñiyɨvɨ sa cuenda sa cua ndyehi tundoho ya. 28 Vaha ca nacatyi: “Zuti zanducahnun zɨvun.” Tacuan i catyi ra Jesús. Ta zɨquɨ i quisi minoo nduzu ndya andɨvɨ ta catyi si: Sa i zanducahnu mi zɨvi, ta cua zanducahni sii si inga saha. 29 Ta i siñi ñiyɨvɨ sa yucu yucuan nduzu cuan, ta i catyi ñu vatyi cahan zavi. Ta inga ñu i catyi ñu vatyi cahan minoo ángel ra Ndyoo sihin ra Jesús. 30 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Ña vasi nduzu ya sa cuenda mi. Vasi si sa cuenda maa ndo. 31 Ta vityi cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ñuu ñiyɨvɨ ya. Ta ra ndyaca ñaha sii ñuu ñiyɨvɨ ya, vityi cua tava ra Ndyoo sii ra ityi sata. 32 Ta yuhvi tatu cua tyaa ñiyɨvɨ sii nu cruz, cuaha xaan ñiyɨvɨ cua sino iñi sii. 33 Ta sa i cahan ra Jesús tuhun ya, saha ra sa cua coto ñiyɨvɨ cuhva cua cuu ra. 34 Ta i nacahan ñiyɨvɨ ta catyi ñu: Sa siñi ndi vatyi catyi si nuu ley ra Ndyoo vatyi ra Cristo, tacuan ñi cua coo ra tandɨhɨ cuii tyiemvu. ¿Ta ñacu catyun vatyi cuñi si sa tyaa ñiyɨvɨ sii ra i quisi ndya gloria nu cruz? ¿Yoo ra cuu ra i quisi ndya gloria? 35 Tacuan ta zɨquɨ i nacatyi ra Jesús sihin ñu: Zuhva ñi ca cuhva cua coo ñúhu nu yucu ndo. Caca ndo nɨɨ ñi sa ndyaa ñúhu ya, coto quisi sa ñaa ta ma cuu ca caca ndo. Vatyi ra sica noo nu ñaa, ña sito ra ndya ityi cuahan ra. 36 Nɨɨ ñi sa ndyaa ñúhu sihin ndo, sino iñi ndo sii ra. Vatyi tacuan ta cua cuu ndo zehe ñúhu. (Cua cuu ndo ñiyɨvɨ sa zama cuhva iyo.)
Ña sino iñi ra hebreo sii ra Jesús
Tacuan i catyi ra Jesús, ta cuahan ra ta i quɨhvɨ xehe ra sii ñu. 37 Vazu sa cuaha xaan sa ndyityi i zavaha ra nuu ñiyɨvɨ cuan, zoco ñá sino iñi ñu sii ra 38 vatyi tacuan ta cua quita si tañi i catyi ra Isaías, minoo ra cu profeta, quɨvɨ i catyi ra tyehen: Tata ¿yoo ra sino iñi sa quehin? Ta ¿yoo sii i zañaha ra ndyaca ñaha sii yo cuhva cuu zacuu ra? 39 Yucuan cuenda ña cuu sino iñi ñu vatyi zuun ñi i catyi tucu ra Isaías: 40 I zanducuaa ra sɨtɨ nuu ñiyɨvɨ cuan, ta i zanduñihi ra iñi ñu. Ta tacuan ta ma ndyehe ñu sihin sɨtɨ nuu ñu, ta ma cutuñi iñi ñu sihin añima ñu ta nazama ñu cuhva iyo ñu, ta ma zanduvehi sii ñu. Catyi ra Ndyoo. 41 I catyi ra Isaías tuhun ya quɨvɨ i ndyehe ra vatyi cahnu xaan cuu maa ra Ndyoo ta tyaqui xaan ra. Ta i cahan ra cuenda ra. 42 Zoco cuaha xaan ra cu tyiño ñuu cuan, i sino iñi ra sii ra Jesús. Zoco ñá saha ra sa ndaa vatyi yuhu ra sii ra fariseo coto tava ndyizo ra sii ra sisi vehe ñuhu. 43 Vatyi cuñi xaan ca ra cuan sa tyaa ñiyɨvɨ yahvi sii ra, ta ña sica iñi ra tatu cua cuzɨɨ iñi ra Ndyoo sihin ra a ma cuzɨɨ iñi ra.
Tuhun cahan ra Jesús cua tyicuhva si sii ñiyɨvɨ
44 I cana saa ra Jesús ta catyi ra: Ra sa sino iñi sii, ña ɨɨn ñi sii mi sino iñi ra. Zoco sino tucu iñi ra sii ra i tasi sii. 45 Ta ra sa ndyehe sii, ndyehe tucu ra sii ra i tasi sii. 46 Vasi ñuu ñiyɨvɨ ya tañi minoo ñúhu vatyi yoo ra sino iñi sii, ma ndoo ca ra nu ñaa. 47 Ta tatu sa siñi ñiyɨvɨ sa quehin ta ma tyaa ñu yahvi, ma tyicuhve sii ñu vatyi ña vasi tyicuhve. Vasi zacaqui sii ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. 48 Ra sa ña cuñi sii mi caña ñi, ta ña tyaa ra yahvi tuhun quehin, sa iyo sa cua tyicuhva sii ra. Tuhun sa i quehin, yucuan cuu sa cua tyicuhva sii ra quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. 49 Vatyi ña quehin sa cuenda ñi mi. Zuti, ra i tasi sii, i saha ra tyiño sii, tandɨhɨ cuii sa cuu nacatyi. 50 Ta site vatyi tyiño i saha ra sii, cuu cuhva cundito ñiyɨvɨ tandɨhɨ tyiemvu sihin ra. Yucuan cuenda tandɨhɨ cuii sa catyi sihin ndo, quehin cuhva saha Zuti tyiño sii.
I nacatya ra Jesús saha ra i casi ra
1 Ta sa yatyi vico zuhun, ta sa sito ra Jesús vatyi sa cua tahan si cuhva quita ra ñuu ñiyɨvɨ ya ta cuhun ra nu ndyaa Zutu ra. I cuñi xaan ra sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra ihya ñuu ñiyɨvɨ ta cuhva cuñi ra sii ñu, ma ndɨhɨ maa si. 2 Ta cuhva sa cuxiñi ra, ta i quɨhvɨ cuihna añima ra Judas Iscariote zehe ra Simón, vatyi cua xico tuhun ra sii ra Jesús. 3 Ta sa sito ra Jesús vatyi sa i saha Zutu ra tandɨhɨ cuii tyiño sii maa ra. Ta sa sito ra vatyi ndya nu ndyaa ra Ndyoo i quita ra, ta ndya indyacuan cua cunanuhu ra. 4 Ta cuhva sa cuxiñi ra i nduvita ra, ta i tava ra zahma sa ndisi ra, ta sihñi ra minoo toalla sisi ra. 5 Ta zɨquɨ i tyihi ra ndutya sisi minoo caa, ta quisaha nacatya ra saha ra i casi ra. Ta zana‑ityi ra saha ra sihin toalla sa nuhñi sisi ra. 6 Ta sa saa ra nu ndyaa ra Simón Pedro, i catyi ra Pedro sihin ra: Tata, ¿atu cua nacatyon sehi? 7 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Ña cutuñi iñun sa zavehi vityi, zoco cuee ca cua cutuñi iñun. Catyi ra. 8 Ta i catyi ra Pedro sihin ra: Numinoo saha ta ma nacatyon sehi caña ñi. Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Tatu ma nacatye sohon, yɨvɨ ñiyɨvɨ sii cuu suun. 9 Ta i catyi ra Simón Pedro sihin ra: Tata, ña maa ñi sehi nacatyon, nacatya tucun ndehi ta xiñi. 10 Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra: Ra sa sityi, maa ñi saha ra cuñi si ndoo vatyi sa ndɨɨ maa ra. Ta sa ndɨɨ maa ndo, zoco ña tandɨhɨ ndo. 11 Tacuan i catyi ra Jesús vatyi sa sito ra yoo ra cua xico tuhun sii ra. Yucuan cuenda i catyi ra: “Ña ndɨɨ tandɨhɨ ndo.” 12 Tacuan ta sa ndɨhɨ nacatya ra saha ra, ta i naquihin ra zahma ra, ta sicundyaa ra mesa. Ta zɨquɨ i nacatyi ra sihin ra: ¿Atu cutuñi iñi ndo cuhva i zavehi sihin ndo? 13 Catyi maa ndo maestro cui, ta catyi ndo ra ndyaca ñaha cui, ta vaha cahan ndo vatyi zuun ra cui. 14 Tatu yuhvi cuu maestro ta ra ndyaca ñaha ta i nacatye saha ndo. Tacuan tucu maa ndo, tahan si nacatya ndo saha tahan ndo. 15 Vatyi sa i sehi minoo cuhva sii ndo, ta cuñi si sa cua zavaha tucu ndo cuhva i zavehi sihin ndo. 16 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi ña cahnu ca ra cu muzu ta zɨquɨ patrón ra. Ta cahnu ca cuu ra tava tyiño sii ñiyɨvɨ ta zɨquɨ ca ra cuahan sihin tyiño. 17 Tatu sito ndo tuhun ya, zɨɨ xaan cua cuñi ndo tatu zavaha ndo sii si. 18 Ña quehin sa cuenda tandɨhɨ ndo. Sa site yoo ndo i casi. Zoco cua cuu si cuhva catyi tutu Tuhun Ndyoo: “Ra sa sasi pan sihin, cua nduvita ra zɨqui.” 19 Ta vityi sa nacatyi sihin ndo cuee ca sa tahan si vatyi quɨvɨ cua tahan si ta cua sino iñi ndo vatyi yuhvi cuu ra sa nacatyi sihin ndo. 20 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi ra naquihin vaha sii ra tasi, naquihin vaha ra sii. Ta ra naquihin vaha sii, naquihin vaha ra sii ra sa tasi sii.
Zacoto ra Jesús sii ra i casi ra vatyi cua xico tuhun ra Judas sii ra
21 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tuhun cuan, ta i quisi minoo sa cuihya xaan cuñi añima ra, ta i catyi ra: Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi iyo minoo ndo cua xico tuhun ndo sii. 22 Ta cuhva cuan i nandyehe ra i casi ra Jesús sii tahan ra vatyi ña sito ra yoo ra cuu ra cahan ra Jesús tuhun. 23 Ta minoo ra i casi ra Jesús, ra sa cuñi xaan ra, nañaa ra sii ra Jesús. 24 Ta i saha ra Simón Pedro minoo zeña sii ra cuan sihin ndaha ra vatyi nanducu tuhun ra sii ra Jesús yoo ra cuu ra sa cahan ra tuhun. 25 Ta ra yucuan, i tuhva ca ra sii ra Jesús ta nducu tuhun ra: Tata, ¿yoo ra cuu ra sa cohon tuhun? 26 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Cua zatyii pan, ta cua cuhve sii si sii minoo ra. Yucuan ra cuu ra. Ta sa zatyii ra Jesús pan cuan, ta i saha ra sii si sii ra Judas Iscariote, zehe ra Simón. 27 Ta sa ndɨhɨ sasi ra Judas pan cuan, i quɨhvɨ cuihna añima ra. Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra: Cuhva sa cua zavohon, zavohon sii si yatyi ca. 28 Zoco ña sito numinoo ra ndyaa mesa sihin ra Jesús ñaa cuenda i cahan ra tacuan sihin ra Judas. 29 Iyo ra i sica iñi ra vazɨquɨ i catyi ra Jesús: “Cuahan cua zaton ñaa sa cua cuñi si sii yo cuenda vico zuhun ya.” A catyi ra: “Cuhvon xuhun sii ñiyɨvɨ ndahvi.” Vatyi cumi ra Judas yɨtɨ sa ñoho xuhun ra Jesús. 30 Ta sa ndɨhɨ sasi ra Judas pan cuan, ta zuun ñi caa cuhva cuan i nduvita ra ta cuahan ra. Ta sa cuaa ñi cuu si.
Minoo tyiño saa saha ra Jesús, ta ñiñi xaan si
31 Ta sa yaha cuahan ra Judas ta zɨquɨ i catyi ra Jesús: Vityi sa tahan si cuhva vatyi cua coto ñiyɨvɨ vatyi iyo xaan cuhva sii ra i quisi ndya gloria ta cua zacahnu ñu sii ra, ta cua zacahnu xaan ñu sii ra Ndyoo sa cuenda ra. 32 Vatyi tatu ra i quisi ndya gloria zañaha ra vatyi cahnu xaan cuu maa ra Ndyoo. Zuun ñi cuhva cuan cua zañaha ra Ndyoo vatyi cahnu xaan cuu maa ra cuan. Ta numi xaan cua nacoto vaha ndo sii si. 33 Ndoho zehe luhli, zuhva ñi ca cuhva cua cundyei sihin ndo. Cuee ca cua nanducu ndo sii, ta tañi sa i catyi sihin ra hebreo nacatyi sihin maa ndo vityi vatyi nu cuhin ma cuu cuhun ndo. 34 Sehi minoo tyiño saa sii ndo vatyi cuñi ndo sii tahan ndo tañi cuñi mi sii ndo. 35 Ihya cuhva cua coto tandɨhɨ ñiyɨvɨ vatyi ndyico ndo sii, tatu cuñi ndo sii tahan ndo. Zacoto ra Jesús sii ra i casi ra vatyi cua catyi ra Pedro vatyi ña sito ra sii ra 36 Ta i catyi ra Simón Pedro sihin ra: Tata, ¿ndyamaa cua cuhun? Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Nu cuhin ma cuu cuhun sihin vityi, zoco cuee ca ta cua cuhun. Catyi ra. 37 Ta i catyi tucu ra Pedro sihin ra: Tata, ¿ñaa cuenda ma cuu cuhin suhun vityi? Cuhin vazu cui sa cuendon. 38 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: ¿Atu cuu cuun sa cuende? Sa ndisa ta sa ndisa catyi suhun vatyi cuee ca sa vacu saa ndɨvɨ tyahnu ta cua catyun uñi tahan saha vatyi ña siton sii.
Tañi minoo ityi cuu ra Jesús, ta cuu cuhun yo nu ndyaa Zutu ra
1 I catyi ra Jesús: Ma caca xaan iñi ndo. Sa sino iñi ndo sii ra Ndyoo. Sino tucu iñi ndo sii mi. 2 Vehe Zuti, iyo cuaha xaan nu cuu cundyaa ndo. Tatu sa ña ndisa, ma nacatyi sihin ndo. Cuhin cua zanduvehi nu cua cundyaa ndo. 3 Ta tatu cuhin ta zanduvehi nu cua cundyaa ndo, cua quisi inga saha ta naquihin sii ndo vatyi cuhun ndo ta cundyaa ndo nu cua cundyei. 4 Sito ndo ndyamaa cuehin, ta sito ndo ityi. 5 Ta i catyi ra Tomás sihin ra: Tata, ña sito ndi ndyamaa cuohon ¿ta yozo caa cuu coto ndi ityi? Catyi ra. 6 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Yuhvi cui ityi. Ta maa ñi sa ndisa cuii quehin, ta sehi cuhva cundito ñiyɨvɨ. Yoñi cuu saa nu ndyaa Zuti tatu ma sino iñi ñu sii. 7 Tatu sa vatyi nacoto ndo sii, nacoto tucu ndo sii Zuti. Ta ndya vityi sa nacoto ndo sii ra, ta sa ndyehe ndo sii ra. 8 Ta i catyi ra Felipe sihin ra: Tata, zañohon sii ra Ndyoo Zutun sii ndi. Ta sihin sa yucuan ñi ta sa vaha ñi. 9 Ta i catyi ra Jesús: Felipe, sa cuaha xaan quɨvɨ ndyei sihin ndo. ¿Atu ta nacoto con sii? Ra sa ndyehe sii, sa ndyehe ra sii ra Ndyoo Zuti. ¿Ta ñaa cuenda catyun vatyi zañehi sii ra Ndyoo Zuti sii ndo? 10 ¿Atu ña sino iñun vatyi ndyaa ra Ndyoo Zuti sihin ta ɨɨn ñi cui sihin ra? Ta tuhun quehin, ña quehin sa cuenda ñi mi. Quehin tuhun ra Ndyoo Zuti, ra ndyaa sihin. Ta tyiño zavehi, maa ra zavaha sii si. 11 Sino iñi ndo vatyi ɨɨn ñi cui sihin ra Ndyoo Zuti ta ndyaa ra sihin. Zoco tatu ña sino iñi ndo cuhva cuan, zoco sino iñi ndo sa cuenda tyiño zavehi. 12 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo, ra sa sino iñi sii, cua zavaha ra tyiño tañi tyiño zavehi. Ta tyiño cahnu ca cua zavaha tucu ra vatyi cuehin nu ndyaa ra Ndyoo Zuti. 13 Ta tandɨhɨ sa cua caca ndo sii, sihin zɨvɨ mi, cua cuhve sii si. Ta tacuan ta cua zacahnu ca ñiyɨvɨ sii ra Ndyoo Zuti sa cuenda sa cua zavaha Zehe ra. 14 Tandɨhɨ sa cua caca ndo sii, sihin zɨvɨ mi, cua cuhve sii si sii ndo.
I catyi ra Jesús vatyi cua zaquisi ra sii Tatyi Ii
15 Tatu cuñi ndo sii, zavaha ndo cuhva catyi sihin ndo. 16 Ta cua caca tahvi sii ra Ndyoo Zuti ta cua zaquisi ra sii inga ra cua tyindyee sii ndo. Ta cua ndoo ra cuan sihin ndo tandɨhɨ cuii tyiemvu. 17 Tatyi Ii cuu ra, ta maa ñi sa ndisa cahan ra. Ña cuu ñihi ñiyɨvɨ ndya vaha ñi sii ra vatyi ña ndyehe ñu sii ra, ta ña nacoto ñu sii ra. Zoco sa sito maa ndo sii ra vatyi ndyaa ra sihin ndo, ta cua coo ra sisi añima ndo. 18 Ta ma zandoi sii ndo tacuan ñi. Cua quisi tuqui nu ndyaa ndo. 19 Zuhva ñi ca cuhva, ta ma ndyehe ca ñiyɨvɨ ndya vaha ñi sii. Zoco maa ndo cua ndyehe ndo sii. Cua cundite, ta yucuan cuenda cua cundito tucu maa ndo sihin. 20 Ta quɨvɨ cuan, cua coto ndo vatyi ɨɨn ñi cui sihin Zuti, ta ɨɨn ñi cua cuu ndo sihin ta mi sihin maa ndo. 21 Ta ra sa cumi vaha tandɨhɨ cuii tuhun i nacatyi sihin ndo ta zavaha ra sii si, yucuan ra cuu ra sa cuñi xaan sii. Ta ra sa cuñi sii, cuñi xaan Zuti sii ra. Ta cua cuñi xein sii ra, ta cua quisi nu ndyaa ra. Tacuan i catyi ra Jesús. 22 Ta i catyi ra Judas, zoco yɨvɨ ra Judas Iscariote cuu ra, ta i catyi ra sihin ra: Tata, ¿ñaa cuenda cua quisun nu ndyaa maa ndi, ta ma cuhun nu ndyaa inga ñiyɨvɨ ndya vaha ñi? 23 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra sihin ra: Tatu cuñi minoo ra sii mi sa ndisa, cua tyaa ra yahvi tuhun quehin. Ta cua cuñi xaan Zuti sii ra. Ta cua cuhun ndi nu ndyaa ra, ta cua ndoo ndi sihin ra. 24 Zoco ra ña cuñi sii, ña tyaa ra yahvi tuhun quehin. Ta tuhun quehin ta sa siñi ndo, yɨvɨ tuhun ñi mi cuu si. Sa cuenda ra Ndyoo Zuti cuu si, ra i tasi sii. 25 Ta sa nacatyi cuhva ya sihin ndo nɨɨ ñi sa ndyei sihin ndo vityi. 26 Ta ra sa cua tyindyee sii ndo, ra cu Tatyi Ii, cua tasi ra Ndyoo Zuti sii ra sa cuenda mi. Cua zacuaha ra sii ndo tandɨhɨ. Ta cua zanacohon ra iñi ndo tandɨhɨ sa i catyi sihin ndo. 27 Ta sa coo vaha ndo sehi sii ndo. Ta sa coo vaha ndo zandoi sihin ndo. Ña sehi sii si cuhva saha ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya. Ma cuhva ndo sa caca xaan iñi ndo, ta ma yuhu ndo. 28 Ta vityi sa siñi ndo sa catyi vatyi cuhin, ta cua quisi tuqui nu ndyaa ndo. Tatu ndisa vatyi cuñi xaan ndo sii, zɨɨ xaan cua cuñi ndo vatyi cuhin nu ndyaa ra Ndyoo Zuti vatyi cahnu ca cuu maa ra ta zɨquɨ ca mi. 29 Ta vityi sa nacatyi sihin ndo cuee ca sa tahan si vatyi quɨvɨ cua tahan si ta cua sino iñi ndo. 30 Ña cuaha ca tuhun cua quehin sihin ndo vatyi sa vasi ra ndyaca ñaha ñuu ñiyɨvɨ ya, ta ña ndyaca ñaha ra sii. 31 Zoco sa cua nacoto ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ vatyi cuñi xein sii ra Ndyoo Zuti, yucuan cuenda cua zavehi tyiño i tava ra sii. Ta vityi nanduvita yo ta cuhun yo.
Ra Jesús cuu ra tañi minoo yoho uva sihin zoco tu
1 Yuhvi cui tañi minoo yoho uva, ta Zuti cuu tañi ra zatyiño nu ndyaa tu. 2 Ta tandɨhɨ zoco yoho uva cuan sa ñahñi yucu vixi vaha saha cua cahndya ra sii si. Ta tandɨhɨ zoco yoho sa ndyizo yucu vixi vaha, zanduvii ra sii si, ta tacuan ta cua cuhva si cuaha ca. 3 Ta maa ndo sa nduvii ndo sihin tuhun quehin sihin ndo. 4 Ɨɨn ñi cuu ndo sihin. Tañi mi ɨɨn ñi cui sihin ndo. Tañi minoo zoco yoho, ma cuu cuhva si yucu vixi sa maa ñi maa si, tatu ña ɨɨn ñi cuu si sihin yoho sa cuu saha si. Ta tacuan tucu maa ndo; ma cuu zavaha ndo cuhva catyi sihin ndo tatu ña ɨɨn ñi cua cuu ndo sihin. 5 Yuhvi cui tañi yoho uva cuan, ta maa ndo cuu tañi zoco tu. Ra sa nañaa sii, nañei sii ra. Ta cuaha xaan sa vaha zavaha ra. Vatyi tatu ma tyindyei sii ndo ñahñi maa sa cuu zavaha ndo. 6 Ta ra sa ña nañaa sii, cua zavite sii ra tañi minoo zoco yoho. Ta cua na‑ityi zoco yoho cuan, ta cua quisi naquihin ñiyɨvɨ sii si, ta cua tyihi ra sii si nu cayu ñúhu vatyi cua cayu si. 7 Tatu nañaa ndo sii, ta tuhun quehin iyo vaha si sihin ndo, cua caca ndo ñaa sa cuñi ndo ta cua ñihi ndo sii si. 8 Cuhva cuan zacahnu xaan si sii Zuti tatu cuaha xaan sa vaha zavaha ndo. Ta tacuan ta cua cuu ndo ñiyɨvɨ ndyico sii mi sa ndisa. 9 Cuhva cuñi xaan Zuti sii, ta tacuan cuñi sii maa ndo. Ma naa iñi ndo cuhva cuñi xein sii ndo. 10 Tatu zavaha ndo tandɨhɨ sa catyi sihin ndo, cua cuñi xein sii ndo. Tañi sa i tyaa xein yahvi tandɨhɨ sa i catyi Zuti sihin, ta cuñi xaan ra sii. 11 Quehin cuhva ya sihin ndo vatyi cuzɨɨ cuñi ndo tañi sa zɨɨ cuñi mi. Ta sa zɨɨ cuñi maa ndo, ma ndɨhɨ si. 12 Ihya cuu tyiño sehi sii ndo vatyi cuñi xaan ndo sii minoo ndo ta sii inga ndo tañi cuñi xein sii ndo. 13 Tatu cuñi ndisa cuii yo sii inga ñiyɨvɨ, cuhva yo sa cuu yo sa cuenda ñu. Ñahñi inga ca cuhva ñihi ca cuñi yo sii ñu. 14 Maa ndo cuu ñiyɨvɨ sa cuñi xein tatu zavaha ndo tandɨhɨ cuhva sa i catyi sihin ndo. 15 Ndya vityi ma cahan que muzu sihin ndo vatyi minoo muzu ña sito ra ñaa sa zavaha patrón ra. Zoco catyi vatyi ñiyɨvɨ sa cuñi xein cuu sii maa ndo vatyi sa i nacatyi sihin ndo tandɨhɨ cuii sa i nacatyi Zuti sihin. 16 Ñá casi ndo sii. Yuhvi cuu ra i casi sii ndo. Ta i sehi tyiño sii ndo vatyi cuhun ndo ta zatyiño ndo tyiñe. Ta cua quita vaha tyiño ndo, ta ma cunaa si. Ta tandɨhɨ sa cua caca ndo sii Zuti sihin zɨvɨ mi cua cuhva ra sii si sii ndo. 17 Ta ihya cuu tyiño sehi sii ndo vatyi cuñi xaan ndo sii minoo ndo ta sii inga ndo.
Cua cuxaan ñiyɨvɨ ndya vaha ñi sihin ndo
18 Tatu ña cuu ndyehe ñiyɨvɨ ña sino iñi sii ndo, sa sito ndo vatyi sa xihna ñi sii mi ña cuu ndyehe ñu ta zɨquɨ sii maa ndo. 19 Tatu ñiyɨvɨ cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cuu ndo, cua cuñi xaan ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya sii ndo. Zoco yɨvɨ ca ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya cuu ndo vatyi sa i casi sii ndo sisi ñuu ñiyɨvɨ ya. Yucuan cuenda, ña cuu ndyehe ñiyɨvɨ ndya vaha ñi sii ndo. 20 Nacohon iñi ndo vatyi sa i nacatyi sihin ndo vatyi ña cahnu ca cuu ra cu muzu ta zɨquɨ ca patrón ra. Tatu sa cuxaan ñiyɨvɨ sihin mi, cua cuxaan tucu ñu sihin maa ndo. Tatu zavaha ñu cuhva catyi, cua zavaha tucu ñu cuhva catyi maa ndo. 21 Zoco tandɨhɨ cuii nuu sa ña vaha cua zavaha ñu sihin maa ndo sa cuenda mi vatyi ña sito ñu sii ra i tasi sii. 22 Tatu sa ñá quisi quehin sihin ñu, ñahñi cuatyi ñu. Zoco vityi ñahñi cuhva cuu tyixehe ñu cuatyi ñu. 23 Ra sa ña cuu ndyehe sii, ña cuu ndyehe tucu ra sii Zuti. 24 Tatu sa ñahñi sa ndyityi i zavehi nu yucu ñu tañi sa yoñi zavaha, ñahñi cuatyi ñu. Zoco vityi sa i ndyehe ñu sii, ta i cuxaan ñu sihin mi ta sihin Zuti. 25 Tacuan cua cuu si vatyi cua tahan si cuhva catyi si sisi zuun ñi ley maa ñu nu catyi si: “Vazu ñahñi cuatyi, zoco ma cuu ndyehe ñu sii.” Catyi si. 26 Zoco quɨvɨ naquisi Tatyi Ii, ra cua tasi ndya nu ndyaa ra Ndyoo Zuti, cua tyindyee ra sii ndo, ta maa ñi sa ndisa cua cahan ra. Ra cuan cua cuhva sa ndaa sa cuenda mi. 27 Ta maa tucu ndo cua cuhva ndo sa ndaa vatyi i sindɨhɨ ndo sihin ndya quɨvɨ i quisaha zatyiñe.
1 Ihya tuhun i quehin sihin ndo vatyi ma catyihi saha ndo. 2 Cua tava ndyizo ñiyɨvɨ sii ndo sata vehe ñuhu. Ta cua saa cuhva vatyi yoo ra sa cua cahñi sii ndo ta cua caca iñi ra vatyi tyiño ra Ndyoo zatyiño ra. 3 Ta cua zavaha ñu cuhva ya vatyi ña sito ñu sii ra Ndyoo Zutu yo a sii mi. 4 Zoco vityi sa i nacatyi cuhva ya sihin ndo vatyi quɨvɨ cua tahan si ta cua nacohon iñi ndo vatyi sa i catyi sihin ndo.
Cuhva cua zavaha Tatyi Ii ra Ndyoo
Ñá catyi tuhun ya sihin ndo sa xihna ñi vatyi ndyei sihin ndo. 5 Zoco vityi cua cuhin ndya nu ndyaa ra i tasi sii. Ta yoñi ndo cua nducu tuhun ndo sii, ndyamaa cuhin. 6 Ta vityi sa nducuihya cuñi añima ndo vatyi sa i catyi tuhun ya sihin ndo. 7 Ta catyi sa ndisa sihin ndo vatyi ñiñi xaan cuu si sa cuhin vatyi tatu ma cuhin ma quisi Tatyi Ii zɨquɨ ndo. Cua cuhin ta cua zaquisi sii ra zɨquɨ ndo. 8 Ta quɨvɨ cua quisi ra, cua zacoto ra sii ñiyɨvɨ vatyi iyo cuatyi ñu. Ta cua zañaha ra vatyi iyo minoo ityi ndoo. Ta cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ sa ma ndu‑uu iñi cuatyi. 9 Cua catyi ra sihin ñiyɨvɨ vatyi iyo cuatyi ñu vatyi ña sino iñi ñu sii. 10 Cua zañaha ra sii ñu vatyi iyo minoo ityi ndoo vatyi cuhin nu ndyaa Zuti, ta ma ndyehe ca ndo sii. 11 Ta cua zañaha ra cuhva cua tasi tuñi ra Ndyoo vatyi cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ra ndyaca ñaha ñuu ñiyɨvɨ ya. 12 Iyo cuaha xaan ca sa cuñi catyi sihin ndo, zoco ma cutuñi iñi ndo sii si vityi. 13 Zoco quɨvɨ cua quisi Tatyi Ii, cua cahan ra sa ndisa vatyi ra cahan sa ndisa cuu ra. Maa ra cuan, cua zañaha ityi sii ndo sii tandɨhɨ cuii sa ndisa. Ma cahan ra sa cuenda ñi maa ra. Tandɨhɨ sa siñi ra nu ndyaa ra Ndyoo Zutu yo, cua zacoto ra sii ndo. Ta cua zacoto ra sii ndo ñaa sa cua coo ityi nuu ca. 14 Cua zacahnu ra sii mi vatyi cua quihin ra tuhun quehin sihin ra, ta cua zacoto ra sii ndo. 15 Tandɨhɨ cuii sa iyo sii Zuti ta sii mi cuu tucu si. Yucuan cuenda catyi vatyi cua quihin ra tuhun quehin sihin ra, ta cua zacoto ra sii ndo.
Cuihya cuñi ra i casi ra Jesús, zoco cuee ca ta cua nduzɨɨ cuñi ra
16 Zuhva cuii ñi ca quɨvɨ, ta ma ndyehe ca ndo sii. Ta inga zuhva ca quɨvɨ ta cua nandyehe ndo sii, vatyi cuhin nu ndyaa Zuti. Catyi ra. 17 Tacuan ta i quisaha natuhun tahan ra i casi ra Jesús sihin tahan ra: ¿Ñaa tuhun cuu si sa catyi ra sihin yo? vatyi catyi ra: “Zuhva cuii ñi ca quɨvɨ ta ma ndyehe ca ndo sii, ta inga zuhva ca quɨvɨ ta cua nandyehe ndo sii vatyi cuhin nu ndyaa Zuti”. Catyi ra. 18 ¿Ñaa cuñi si catyi si sa catyi ra zuhva cuii ñi ca quɨvɨ? Ña cutuñi iñi yo ñaa tuhun cahan ra. Catyi ra i casi ra Jesús. 19 Ta i tuu iñi ra Jesús vatyi cuñi nducu tuhun ra sii ra, ta i catyi ra sihin ra: ¿Atu nducu tuhun ndo sii tahan ndo sa cuenda tuhun i catyi vatyi zuhva ñi ca quɨvɨ ta ma ndyehe ca ndo sii ta inga zuhva ca quɨvɨ ta cua nandyehe ndo sii? 20 Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo vatyi cua vacu xaan ndo ta cua coo xaan tucuihya iñi sii ndo, zoco ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya, cua cuzɨɨ xaan cuñi ñu. Ta cua nducuihya xaan iñi maa ndo, zoco cuee ca ta cua nduzɨɨ xaan cuñi ndo. 21 Quɨvɨ sa cua cacu zehe minoo ñaha, ndyaa xaan ña tundoho vatyi sa saa cuhva cacu si. Zoco tatu sa yaha cacu zehe ña, ña nacohon ca iñi ña tundoho. Sa nduzɨɨ cuñi ña vatyi i cacu minoo rayɨɨ ñuu ñiyɨvɨ. 22 Ta maa ndo vityi, cuihya xaan cuñi ndo. Zoco cua ndyehi sii ndo inga saha, ta cua nduzɨɨ xaan cuñi ndo. Ta yoñi cua cuu tyaa siyo sa zɨɨ cuñi ndo. 23 Ta quɨvɨ cuan, ma nducu tuhun ca ndo sii. Sa ndisa ta sa ndisa catyi sihin ndo, tandɨhɨ sa cua caca ndo sii ra Ndyoo Zuti sihin zɨvɨ mi, cua cuhva ra sii si sii ndo. 24 Nu vityi ta tañaha ca caca ndo sihin zɨvɨ mi. Caca ndo ta cua ñihi ndo, ta tacuan ta zɨɨ xaan cua cuñi ndo.
I zahacanaa ra Jesús zɨquɨ ñuu ñiyɨvɨ ya
25 I quehin tuhun ya sihin ndo sihin minoo cuhva. Zoco cua saa cuhva ta ma cahan que sihin ndo sihin minoo cuhva. Cua catyi casi vehi sihin ndo cuhva iyo ra Ndyoo Zuti. 26 Ta quɨvɨ cuan cua caca ndo sii ra Ndyoo sihin zɨvi. Ta ña catyi vatyi cua caca tahvi sii ra Ndyoo Zuti sa cuenda ndo 27 vatyi zuun ñi maa ra Ndyoo Zuti cuñi xaan ra sii ndo vatyi cuñi xaan ndo sii, ta sino iñi ndo vatyi i quisi ndya nu ndyaa ra Ndyoo. 28 Ndya nu ndyaa ra Ndyoo Zuti i quite ta vasi ñuu ñiyɨvɨ. Ta cua zandoo tuqui ñuu ñiyɨvɨ ya ta cunanuhi nu ndyaa ra Ndyoo Zuti inga saha. 29 Tacuan ta i catyi ra i casi ra sihin ra: Vityi casi vaha cohon, ta ña cahan con sihin minoo cuhva. 30 Vityi sito ndi vatyi siton tandɨhɨ, ta ña cuñi si sa nducu tuhun numinoo ra suun (vatyi sa siton tandɨhɨ sa sica iñi ndi). Yucuan cuenda sino iñi ndi vatyi ndya nu ndyaa ra Ndyoo i quisun. 31 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: ¿Atu sino iñi ndo vityi? 32 Sa cua saa cuhva, ta zuun ñi vityi cuu si, ta cua quɨtɨ cuatyi ndo minoo minoo ndo ndya vehe ndo, ta cua zandoo ndo sii, maa tuhun ñi. Zoco ña maa tuhun ñi cua ndoo. Ndyaa ra Ndyoo Zuti sihin. 33 I quehin tuhun ya sihin ndo vatyi tacuan ta cua coo sa taxi añima ndo sa cuenda mi. Ñuu ñiyɨvɨ ya cua ndyehe ndo tundoho, zoco ma yuhu ndo vatyi sa i zahacanei zɨquɨ ñuu ñiyɨvɨ ya.
Sica tahvi ra Jesús sii ra Ndyoo cuenda ra i casi ra
1 I cahan ra Jesús tuhun ya, ta zɨquɨ i nandyehe ndaa ra ityi andɨvɨ ta catyi ra: Ndyoo Zuti, sa saa cuhva. Zacahnun sii zehun ta cuhva cua cuu zacahnu zehun suun. 2 I sohon sa cundyaca ñehi zɨquɨ tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa iyo ñuu ñiyɨvɨ, ta i sohon sa vatyi cuu cuhve sa cundito ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu, tandɨhɨ ñu sa i sohon sii. 3 Ta ihya cuu cuhva cua cuu cundito ñu sihin, tatu nacoto ñu suun vatyi minoo tuhun ñi ra cuu Ndyoo sa ndisa cuii cuun. Ta sa nacoto ñu sii yuhvi ra Jesucristo, ra i tasun. 4 I zacahni suun ñuu ñiyɨvɨ ya. I zandɨhi tyiño sa i sohon sii. 5 Ta vityi, Ndyoo Zuti, zacahnun sii nu ndyoon sihin cuhva sa sicoo sii, quɨvɨ i sindyei suhun indyacuan cumañi ca sino ñuu ñiyɨvɨ. 6 I zañehi sii ra i sohon sii, cuhva iyo moo. Sii moo cuu sii ra, ta i sohon sii ra sii, sisi ñuu ñiyɨvɨ ya. Ta i tyaa ra yahvi tuhun cahan moo. 7 Ta vityi sa sito ra vatyi tandɨhɨ cuii sa i sohon sii, cuenda moo cuu si. 8 Vatyi tuhun sa i sohon sii, i zañehi sii ra ya, ta i naquihin vaha ra sii si. Ta sito ra sa ndisa cuii vatyi ndya nu ndyaa moo i quite. Ta sino iñi ra ya vatyi moo i tasi sii. 9 Sica tahvi suun sa cuenda ra ya. Ña sica tahvi cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ zoco cuenda ñiyɨvɨ sa i sohon sii, vatyi cuenda moo cuu sii ñu. 10 Ta tandɨhɨ ñu cuu sii, sii moo cuu sii ñu. Ta ñu cuu suun cuu tucu sii mi, ndɨhɨ ca. Ta zacahnu ñu sii. 11 Ta vityi ma cundyaa que ñuu ñiyɨvɨ ya vatyi quisi nanuhin nu ndyaa moo. Zoco ra ya cua ndoo ra ñuu ñiyɨvɨ ya. Zuti, ra ii, zacuendon sii ñu sihin zɨvɨ moo, ñu i sohon sii, ta tacuan ta cua ndu‑ɨɨn ñu tañi maa yo. 12 Nɨɨ ñi sa ndyei sihin ra ya, i zacuende sii ra sihin zɨvɨ moo. I sicumi vehi sii ra ya, ta yoñi ra cua naa zoco minoo tuhun ñi ra cua naa tañi catyi Tuhun moo. 13 Zoco vityi cua quisi nu ndyoon. Ta nɨɨ ñi sa ndyei ñuu ñiyɨvɨ ya nacatyi tuhun ya, ta tacuan ta cua coo sa zɨɨ sii mi sihin ra ya, ta cua cuzɨɨ xaan iñi ra. 14 Sa i nacatyi Tuhun moo sihin ra, ta ña cuu ca ndyehe ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya sii ra vatyi yɨvɨ ca cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cuu ra. Tañi mi yɨvɨ ra cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cui. 15 Ña sique suun sa tavon sii ra ñuu ñiyɨvɨ ya. Zoco sique suun sa vatyi cua zacuendon sii ra sisi sa ña vaha iyo ñuu ñiyɨvɨ ya coto ndoyo ñuhu ra. 16 Yɨvɨ ca cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cuu sii ra. Tañi mi yɨvɨ cuenda ñuu ñiyɨvɨ ya cui. 17 Zanduvaha con cuhva iyo ra sihin tuhun ndisa sii moo. Tuhun cahan moo, tuhun ndisa cuii cuu si. 18 Tañi i tasun sii mi ñuu ñiyɨvɨ ya, zuun ñi tacuan tasi sii ra ya ñuu ñiyɨvɨ. 19 Tyaa siye sii, sii sa ña vaha sa cuenda ra ya vatyi tacuan ta cua tyaa siyo tucu maa ra sii ra sii sa ña vaha ta cundyico ra sii, sa ndisa. 20 Ña ɨɨn ñi sa cuenda ra ya sica tahvi, zoco ndya sa cuenda ñiyɨvɨ cua sino iñi sii sihin tuhun sa cua cahan ra ya. 21 Ta tacuan ta cua ndu‑ɨɨn tandɨhɨ ñu tañi maa yo vatyi ɨɨn ñi iyon sihin, ta ɨɨn ñi iye suhun, Ndyoo Zuti. Ta tacuan ta cua ndu‑ɨɨn tucu maa ñu sihin yo. Ta tacuan ta cua sino iñi ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ vatyi i zaquisun sii. 22 Ta sa vaha xaan sa sohon sii, i sehi sii ra ya vatyi ndu‑ɨɨn ra tañi maa yo ɨɨn ñi cuu yo. 23 Yuhvi ta ra ya ɨɨn ñi cuu ndi tañi yoho sihin mi ɨɨn ñi cuu yo, ta nandu‑ɨɨn maa ra minoo sa ndisa cuii vatyi tacuan ta cua coto ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ vatyi moo i tasi sii ta cuñi xoon sii ra ya tañi cuñun sii. 24 Ndyoo Zuti, cuñi sa vatyi ñiyɨvɨ sa i sohon sii, cua cundyaa ñu ɨɨn ñi sihin mi nu cua cundyei, ta tacuan ta cua ndyehe ñu sa vaha xaan sa i sohon sii. Vatyi i cuñi xoon sii, cumañi ca sino ñuu ñiyɨvɨ. 25 Ndyoo Zuti, ra ndoo xaan, ña nacoto ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya suun, zoco yuhvi site suun, ta sito ra ya vatyi moo i tasi sii. 26 Sa i zacote sii ra ya cuhva iyo moo, ta cua zacote cuaha ca sii ra. Tacuan ta cuhva cuñi xoon sii, cua coo si sisi añima ra, ta cua coo tucu yuhvi sisi añima ra.
Cuahan ra Jesús vehe caa
1 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tuhun ya, i quita ra sihin ra i casi ra ta cuahan ra inga siyo yuu sa nañi Cedrón ndya minoo nu iyo cuaha xaan yutu ta ita. Ta yucuan i quɨhvɨ ra sihin ra i casi ra. 2 Ta ra Judas, ra sa xico tuhun sii ra Jesús, sa sito tucu maa ra nu cuahan ra vatyi tuhva xaan ra Jesús sahan yucuan sihin ra i casi ra. 3 Tacuan ta sa quihin ra Judas minoo ityi zandaru ta cuaha xaan policía cuenda ra zutu nahnu ta ra fariseo, ta cuahan ra sihin lámpara ta yɨtɨ ta sihin ndaha tyiño xaan. 4 Ta sa sito ra Jesús tandɨhɨ tundoho sa cua tahan ra. Ta xihna ca maa ra i quita, ta i nducu tuhun ra sii ra sa vasi cuan: ¿Yoo sii nanducu ndo? 5 Ta i nacahan ra ta catyi ra: Sii ra Jesús, ra ñuu Nazaret. Tacuan ta i catyi ra Jesús: Zuun yuhvi cui. Catyi ra. Ta ndɨhɨ ra Judas sihin ra cuan. Maa ra cuu ra i xico sii ra Jesús. 6 Ta zuun ñi caa cuhva sa i catyi ra Jesús sihin ra: “Zuun yuhvi cui”, ta i sica sata tandɨhɨ ra cuan, ta i nduva tandɨhɨ cuii ra nu ñuhu. 7 Tacuan ta i nducu tuhun ra Jesús sii ra inga saha: ¿Yoo sii nanducu ndo? Ta i catyi ra cuan: Sii ra Jesús, ra ñuu Nazaret. 8 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Sa catyi sihin ndo vatyi zuun yuhvi cui. Tatu sii mi nanducu ndo, cuatu ndo nacuhun xihna ra ndɨhɨ sihin ya. Catyi ra. 9 Tacuan cua cuu si, vatyi cua quita si tañi cuhva catyi Tuhun Ndyoo vatyi catyi si: “Ra sa i sohon sii, ñá zacunei numinoo ra.” 10 Tacuan ta zɨquɨ i tava ra Simón Pedro mityi sa ndyizo ra. Ta i cañi ra sii ra cu muzu sii ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu, ta i sahndya ra zoho ra siyo cuaha ra. Malco nañi ra cu muzu cuan. 11 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ra Pedro: Natyuhun mityun sisi veno si. ¿Atu ña cuñun sa ndyehi tundoho sa saha Zuti sii?
Cuahan ra Jesús nu ndyaa ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu
12 Tacuan ta zɨquɨ minoo ityi zandaru cuan, sihin ra cu nuu sii ra ta ra cu policía cuenda ra hebreo, i tɨɨn ra sii ra Jesús, ta i sihñi ra sii ra. 13 Ta sa xihna ñi i sindyaca ra sii ra ndya vehe ra Anás vatyi tyizo ra Caifás cuu sii ra. Ta ra Caifás cuu ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu cuiya cuan. 14 Ta ra Caifás, zuun ñi ra cuu ra sa catyi sihin ra hebreo quɨvɨ cuan vatyi vaha ca nacuu minoo ñi ra sa cuenda tandɨhɨ, ta ma cuu tandɨhɨ ñiyɨvɨ.
I catyi ra Pedro vatyi ña sito ra sii ra Jesús
15 Ta i sindyico ra Simón Pedro sii ra Jesús, ta tacuan tucu inga ra. Sito ra mandoñi sahnu Anás sii inga ra cuan, ta yucuan cuenda i cuu quɨhvɨ ra sihin ra Jesús ndya yuvehe ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu. 16 Zoco i ndoo ra Pedro sata nuzama. Tacuan ta zɨquɨ i quita inga ra. Sa sito ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu sii ra cuan. I cahan ra cuan sihin ñaha zacuenda yuvehe, ta i cuu quɨhvɨ ra Pedro. 17 Ta ñaha sa zacuenda yuvehe cuan, i catyi ña sihin ra Pedro: ¿Atu yɨvɨ minoo ra ndyico sii ra cuan cuun? Ta i catyi ra Pedro: Yɨvɨ ra cui. 18 Ta yucuan yucu muzu ta tandɨhɨ ra policía. Sa zatahan ra ñúhu vatyi visi xaan, ta yucuan ndyaa ra yunuhu. Tuhva ra Pedro ta nandyaa ra sihin ra.
I nducu tuhun xaan ra Anás sii ra Jesús
19 Tacuan ta zɨquɨ i nducu tuhun xaan ra mandoñi sahnu, ra Anás, sii ra Jesús yoo ra ndyico sii ra, ta ñaa sa zacuaha ra. 20 Ta i nacahan ra Jesús, ta catyi ra sihin ra: I quehin ityi nuu tandɨhɨ ñiyɨvɨ. I zacuehi sisi vehe ñuhu tahan ñuu ta sisi vehe ñuhu cahnu ihya nu titahan tandɨhɨ ñiyɨvɨ hebreo. Ta ñahñi maa sa nacatyi xehi. 21 ¿Ñaa cuenda nducu tuhun sii? Nducu tuhun sii ñiyɨvɨ i siñi ñaa sa nacatyi sihin ñu. Sito maa ñu ñaa sa nacatyi sihin ñu. 22 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tacuan, ta minoo ra cu policía sa ndyaa yatyi ñi i cati ra sii ra Jesús sihin ndaha ra ta catyi ra: Ña tacuan tahan si cohon sihin ra mandoñi sahnu. 23 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Tatu i quehin ndya vaha ñi, catyun ñaa sa ña vaha quehin. Zoco tatu vaha quehin ¿ñaa cuenda catun sii? Catyi ra. 24 Tacuan ta i tasi ra Anás sii ra Jesús zoco nuhñi ra ndya nu ndyaa ra Caifás, ra cu nuu sii tandɨhɨ ra cu zutu.
I catyi ra Pedro inga saha vatyi ña sito ra sii ra Jesús
25 Ta nandyaa ra Simón Pedro yunuhu. Tacuan ta zɨquɨ i catyi ñiyɨvɨ sihin ra: ¿Atu yɨvɨ minoo ra ndyico sii ra cuan cuun? Ta i catyi ra Pedro: Yɨvɨ ra cui. Catyi ra. 26 Minoo muzu ra cu zutu ya cahnu cuu ñiyɨvɨ sii ra i sahndya ra Pedro zoho, ta i catyi ra cuan sihin ra Pedro: ¿Atu yɨvun i ndyehi sihin ra cuan yucuan nu iyo cuaha xaan yutu? 27 Ta i catyi ra Pedro inga saha vatyi yɨvɨ. Ta zuun ñi caa cuhva cuan i sacu saa ndɨvɨ tyahnu.
Cuahan ra Jesús nuu ra Pilato
28 Tacuan ta i sindyaca ra sii ra Jesús nu ñoho ra vehe ra Caifás ndya vehe tyiño cuenda ra gobernador. Ta nu ñaha ñi cuu si. Ta ñá quɨhvɨ ra hebreo sisi vehe tyiño vatyi yɨvɨ vehe hebreo cuu si, ta catyi ley hebreo vatyi tatu cua quɨhvɨ ra, cua nducuxi caa ra, ta ma cuu ca cuxiñi ra sisi vico zuhun. 29 Yucuan cuenda i quita ra Pilato ityi sata nu yucu ra cuan, ta catyi ra: ¿Ñaa cuatyi tyaa ndo sata ra ya? Catyi ra. 30 Ta i nacahan ra ta catyi ra: Tatu yɨvɨ ra iyo cuatyi cuu ra, ma nacuhva ndi sii ra suun. 31 Tacuan ta i catyi ra Pilato sihin ra: Quihin maa ndo sii ra ta tyicuhva ndo sii ra cuhva catyi ley maa ndo. Ta i catyi ra hebreo sihin ra: Ña catyi ley ndi sa cahñi ndi numinoo ñiyɨvɨ. Catyi ra. 32 Tacuan cua cuu si ta cuhva cua quita si cuhva catyi ra Jesús yozo caa cua cuu ra. 33 Tacuan ta zɨquɨ i nandɨhvɨ ra Pilato sisi vehe tyiño, ta i cana ra sii ra Jesús naquisi ra nu ndyaa ra, ta i catyi ra sihin ra: ¿Atu rey cuenda ñiyɨvɨ hebreo cuun? 34 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: ¿Atu cohon cuhva sa sica ñi iñi moo a sa iyo ñiyɨvɨ nacatyi suhun? 35 Ta i nacahan ra Pilato ta catyi ra: Yɨvɨ ra hebreo cui. Zuun ñi ñiyɨvɨ ñuu moo sihin ra zutu nahnu i quisi ndyaca suun sii. ¿Ñaa sa zacuun? 36 Ta i nacahan ra Jesús ta catyi ra: Nu ndyaca ñehi, yɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya cuu si. Vatyi tatu cuñi cundyaca ñehi ihya, cua cahñi tahan ra ndyico sii, ta ma cuhva ra sii, sii ñiyɨvɨ hebreo. Zoco nu ndyaca ñehi, yɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ ya cuu si. 37 Tacuan ta i catyi ra Pilato sihin ra: Vazɨquɨ minoo rey cuun. Ta i catyi ra Jesús: Zuun cui cuhva catyun. Yucuan cuenda i caqui ta vasi ñuu ñiyɨvɨ ya vatyi cua cuu cuhve sa ndaa sa cuenda sa ndisa. Ta tandɨhɨ ñiyɨvɨ zavaha sa vaha, tyaa ñu yahvi sa quehin. 38 Ta i catyi ra Pilato sihin ra Jesús: ¿Ñaa sa cuu sa ndisa? Ta sa catyi ra tacuan ta i quita tucu ra ndya ityi sata nu yucu ñu hebreo, ta i catyi ra sihin ñu: Ñahñi maa cuatyi ra iyo caña ñi. 39 Ta iyo minoo costumbre sii maa ndo sisi vico zuhun vatyi cua zañe sii minoo ra ñoho vehe caa. ¿Atu cuñi ndo vatyi zañe sii ra cu rey cuenda ñiyɨvɨ hebreo? 40 Ta i cana saa ñiyɨvɨ ta catyi ñu: Yɨvɨ ra ihya zañon. Zañon sii ra Barrabás. Catyi ñu. Ta ra Barrabás cuan, ra zuhu cuu ra cuan.
1 Ta yucuan cuenda i quihin ra Pilato sii ra Jesús, ta i saha ra sa cañi xaan zandaru sii ra. 2 Ta i quihin zandaru iñu, ta zavaha ra minoo corona, ta i tyihi ra sii si xiñi ra Jesús. Ta i tyihi ra minoo zahma cañi tyacu zahma tixinda sii ra. 3 Ta i catyi zandaru: ¡Nacumi suun yoho rey, ra ndyaca ñaha cahnu sii ñiyɨvɨ hebreo! Ta i cati ra sii ra Jesús sihin ndaha ra. Ta i sacu ndyaa ra sii ra. 4 Tacuan ta zɨquɨ i quita tucu ra Pilato inga saha ityi sata, ta i catyi ra sihin ñiyɨvɨ hebreo: Ndyehe ndo, vasi ndyaque sii ra sii ndo vatyi coto ndo vatyi ñahñi maa cuatyi ra iyo sa cuenda mi. 5 Ta i quita ra Jesús. Ñoho corona iñu xiñi ra ta ñoho ra zahma tyacu tixinda cuan. Ta i catyi ra Pilato sihin ñu: Ica ra ya. 6 Ta sa ndyehe ra zutu nahnu ta ra ndɨhɨ sihin ra sii ra Jesús, ta i cana saa ra ta catyi ra: Tyoon sii ra nu cruz. Tyoon sii ra nu cruz. Zoco i catyi ra Pilato sihin ra cuan: Quihin maa ndo sii ra ta tyaa ndo sii ra nu cruz tatu cuñi ndo, zoco sa cuenda mi ñahñi maa cuatyi ra iyo caña ñi. 7 Ta i nacahan ra hebreo ta catyi ra: Iyo minoo ley sii maa ndi, ta catyi si vatyi tahan si sa cuu ra vatyi catyi ra vatyi Zehe ra Ndyoo cuu sii ra. 8 Ta sa siñi ra Pilato cuhva catyi ñu, ta i yuhu ca ra. 9 Ta i nandɨhvɨ ra sisi vehe tyiño, ta i catyi ra sihin ra Jesús: ¿Ta ndyamaa i quisun? Zoco ñá cahan ra Jesús sa cahan ra. 10 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Pilato sihin ra: ¿Ñacu ña cohon sa quehin? ¿Atu ña siton vatyi iyo cuhva sii, ta cuu catyi vatyi cahñi ñiyɨvɨ suun nu cruz, ta cuu zañe suun? 11 Ta i nacahan ra Jesús, ta catyi ra: Ñahñi maa sa cuu zavohon sihin tatu sa yɨvɨ ra Ndyoo i saha cuhva suun. Yucuan cuenda cahnu ca cuatyi ra saha cuenda sii suun. 12 Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tacuan, ta i nducu ra Pilato cuhva zaña ra sii ra. Zoco i quisaha cana saa ra hebreo ta catyi ra: Tatu zañon sii ra ña, yɨvɨ amigo ra César cuun. Yoo ra catyi vatyi minoo rey cuu ra, cuñi ra quindyaa ra tyiño ra César. 13 Ta sa siñi ra Pilato cuhva cuan, ta zɨquɨ i sindyaca ra sii ra Jesús ityi sata, ta i sicundyaa ra tyayu ra nu tuhva ra zandaa tyiño, nu nañi si Gabata sihin zahan hebreo. Ta cuñi si catyi si Nu Ndava. 14 Ta quɨvɨ sa zanduvaha ñiyɨvɨ cuenda vico zuhun i cuu si tañi maa ora, ta i catyi ra Pilato sihin ñiyɨvɨ hebreo: Ica rey ndo ya. 15 Tacuan ta zɨquɨ i cana saa ñiyɨvɨ inga saha, ta catyi ñu: ¡Quihin ndo sii ra! ¡Quihin ndo sii ra! Tyaa ndo sii ra nu cruz. Ta i catyi ra Pilato sihin ñu: ¿Atu cuñi ndo sa cahñi sii rey ndo? Ta i nacahan ra zutu nahnu, ta catyi ra: Yoñi ca inga rey ndi. Maa ñi ra César. 16 Ta yucuan cuenda i saha cuenda ra Pilato sii ra vatyi cahñi ra sii ra nu cruz. Ta i quihin zandaru sii ra Jesús, ta cuahan ra sihin ra.
Nu i tyaa ra sii ra Jesús nu cruz
17 Ta ndyizo ra Jesús cruz ra cuahan ra sihin ra ndya nu nañi si Yɨquɨ Xiñi Ndɨyɨ. Ta sihin zahan hebreo nañi si Gólgota. 18 Ta yucuan i tyaa ra sii ra nuu cruz sihin clavo. Ta inga uu tahan ra, minoo ra siyo cuaha ta minoo ra siyo zatyi ra Jesús, ta ra Jesús mahñu. 19 Ta i tyaa ra Pilato minoo zɨvɨ, ta i catyi ra vatyi cundyaa si xiñi cruz cuan ta catyi si: “Ra Jesús ñuu Nazaret, rey cuenda ñiyɨvɨ hebreo cuu ra.” 20 Cuaha xaan ra hebreo i cahvi tuhun sa ndyaa xiñi cruz cuan. Vatyi nu sihi ra Jesús, yatyi ndyaa si yuhu ñuu. Ta tuhun sa ndyaa xiñi cruz cuan, ndyaa si sihin zahan hebreo, zahan griego ta zahan latín. 21 Ta ra zutu nahnu i catyi ra sihin ra Pilato: Ma tyoon: “Rey cuenda ñiyɨvɨ hebreo.” Tyoon vatyi maa ra catyi vatyi rey cuenda ñiyɨvɨ hebreo cuu ra. 22 Zoco i nacahan ra Pilato: Cuhva i tyei, sa ndyaa si. 23 Ta sa yaha i tyaa zandaru sii ra Jesús nu cruz, ta i quihin ra zahma ra. Sa cumi tahan ra i quihin ra minoo minoo si. Ta minoo zahma cañi sa ndisi ra, i cacu si ɨɨn ñi; ñahñi nu i ndɨcuɨ ñu sii si. 24 Yucuan cuenda i catyi zandaru sihin tahan ra: Ma ndata yo sii si. Nacuzɨquɨ yo, ta cua ndyehe yo yoo ra cua zahacanaa. Catyi ra. Ta cuhva ya i quita si cuhva catyi Tutu ra Ndyoo: I zasa ra zahme sii tahan ra, Ta i sizɨquɨ ra yoo ra cua ñihi zahma cañi vii. Ta tacuan i zavaha zandaru. 25 Ta nandyaa zɨhɨ ra Jesús yatyi ñi saha cruz nu ndyaa ra Jesús nu cruz. Ta nandyaa tucu cuhu ña ta ña María ñazɨhɨ ra Cleofas ta ña María Magdalena tucu. 26 Ta sa ndyehe ra Jesús vatyi yatyi nandyaa zɨhɨ ra ta minoo ra i casi ra, ra sa cuñi xaan ra, ta i catyi ra Jesús sihin zɨhɨ ra: Ndya vityi, ra ihya cua cuu zehun. Catyi ra. 27 Ta zɨquɨ i catyi ra sihin ra i casi ra: Ta maa ña cua cuu zɨhun. Ta ndya cuhva cuan i quihin ra sii ña, ta cuahan ña vehe ra. 28 Ta sa yaha cuan, ta zɨquɨ i sito ra Jesús vatyi sa i zavaha ra tandɨhɨ ta sa i cuu tandɨhɨ cuhva catyi si nuu Tutu ra Ndyoo. Ta zɨquɨ i catyi ra: Ityi xein. 29 Ta yatyi ñi yucuan nandyaa minoo quɨzɨ situ cuii ndutya iya. Ta i zatyii zandaru minoo sa ñahma, ta i tyaa ra sii si minoo nuu zoco yutu sa nañi hisopo, ta i tyiñaa ra sii si yuhu ra Jesús. 30 Ta sa i sihi ra Jesús ndutya iya cuan, ta zɨquɨ i catyi ra: Sa ndɨhɨ tyiño. Ta i nacañi noo ra xiñi ra, ta i nacuhva cuenda ra añima ra.
I tusi minoo zandaru minoo caa xaan xiin ra Jesús
31 Cumañi minoo ñi ca quɨvɨ ta cua cuu si quɨvɨ cahnu sisi vico zuhun cuenda ñiyɨvɨ hebreo. Ñá cuñi ra hebreo sa ndoo coño ñuhu cuan nu cruz quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ vatyi cahnu xaan quɨvɨ zacuu ñiyɨvɨ quɨvɨ cuan sa cuenda vico zuhun. Yucuan cuenda i sica ra tumañi iñi sii ra Pilato vatyi cuhva ra sa cahnu zandaru yɨquɨ ndoo ra sa ndyaa nu cruz. (Ta sa ndɨhɨ sahnu ra yɨquɨ ndoo ra cuan ta yatyi ca cua cuu ra.) Ta cua cuu tyaa siyo ra sii ra. 32 Tacuan ta i saa zandaru, ta i sahnu ra yɨquɨ ndoo minoo ra ta inga tucu ra sa ndyaa inga nu cruz. 33 Zoco sa saa ra nu ndyaa ra Jesús ta i ndyehe ra vatyi sa sihi ra, ta ñá sahnu ca ra saha ra. 34 Zoco i tusi minoo zandaru minoo caa xaan xiin ra Jesús, ta i quita nɨñɨ ta ndutya. 35 Ta minoo ra i ndyehe, saha ra sa ndaa, ta sa ndisa cahan ra. Sito maa ra vatyi sa ndisa cuu sa cahan ra. Ta nacatyi ra sii si vatyi cua cuu sino tucu iñi maa ndo. 36 Ta cuhva cuan i cuu tandɨhɨ si vatyi cua quita si tañi catyi Tutu ra Ndyoo nu catyi si: “Ma cahnu ñiyɨvɨ numinoo yɨquɨ ra.” 37 Ta inga tucu nu tutu ra Ndyoo catyi si: “Cua ndyehe ñiyɨvɨ sii ra cuhva cua quɨhvɨ minoo caa xaan xiin ra.”
I tyihi ra sii ra Jesús sisi ñaña
38 Ta sa yaha cuan, ta zɨquɨ i quisi ra José ra ñuu Arimatea. Sino iñi ra sii ra Jesús, zoco xehe ñi vatyi yuhu ra sii ra hebreo. Ta i sica ra tumañi iñi sii ra Pilato vatyi cuu quihin ra coño ñuhu ra Jesús. Ta i saha ra Pilato. Ta zɨquɨ i sahan ra, ta i quihin ra coño ñuhu ra Jesús. 39 Ta i quisi tucu ra Nicodemo, ra sa sahan sa xihna ñi nu ndyaa ra Jesús minoo sa cuaa. Ndaha ra cuaha xaan azetye vixi. Nazaca si sihin mirra ta áloe. Tañi minoo oco usi kilo si. 40 Tacuan ta zɨquɨ i quihin ra José ta ra Nicodemo coño ñuhu ra Jesús, ta i cava noo ra zahma sa cahyu ra azetye vixi cuan cuhva iyo costumbre ñiyɨvɨ hebreo tatu cua tyihi ñu sii minoo ñiyɨvɨ sisi ñaña. 41 Ta yatyi nu i sihi ra Jesús nu cruz sicoo cuaha xaan yutu tyaqui, ta yucuan sicoo minoo ñaña sa ta yoñi ca cutyiño. 42 Ta yucuan i tyihi ra sii ra Jesús vatyi yatyi ñi ndyaa si. Ta sa cua cuu si quɨvɨ quitatu ñiyɨvɨ hebreo.
I nandoto ra Jesús
1 Ta quɨvɨ tumingu ñaa ca i saa ña María Magdalena ndya ñaña, ta i ndyehe ña vatyi sa sɨñɨ siyo yuu sa sindazi yuñaña cuan. 2 Tacuan ta zɨquɨ i sino xaan ña ndya nu ndyaa ra Simón Pedro ta inga ra sa cuñi xaan ra Jesús, ta i catyi ña sihin ra: Sa sitava ñiyɨvɨ coño ñuhu ra Jesús sisi ñaña cuan, ta ña sito yo ndyamaa i natyihi ñu sii si. 3 Yucuan cuenda i quita ra Pedro ta inga ra ta cuahan ra ndya ñaña. 4 Nduu tahan ra i cacono ra, zoco ñihi xaan ca sino inga ra ta zɨquɨ ra Pedro, ta xihna ca ra cuan i saa ñaña. 5 Ta i ndyehe noo ra sisi ñaña, ta i ndyehe ra zahma sa i cava noo sii ra Jesús; catuu si nu ñuhu, zoco ñá quɨhvɨ ra. 6 Ta zɨquɨ i saa ra Simón Pedro, ta i quɨhvɨ ra sisi ñaña, ta i ndyehe ra zahma sa i cava noo sii ra Jesús; catuu si. 7 Ta zahma luhlu sa ñoho xiñi ra Jesús, ña ɨɨn ñi catuu si sihin inga zahma cuan. Nacuɨñɨ tahnu vaha si, ta catuu zɨɨn si. 8 Tacuan ta zɨquɨ i quɨhvɨ tucu inga ra sa saa sa xihna ñi. Ta i ndyehe ra. Ta i sino iñi ra. 9 Zoco tañaha ca coto ra vatyi catyi Tuhun Ndyoo vatyi ndyaa si sa cua nandoto tucu ra Jesús sa sa i sihi ra. 10 Tacuan ta i quita ra i casi ra Jesús, ta cua nuhu ra ndya vehe ra.
I quituu ra Jesús nuu ña María Magdalena
11 Ta i nasaa ña María ndya ñaña, ta sa nandyaa ña yuhu ñaña, ta cuihya xaan i cuñi ña, ta i sacu xaan ña. Ta cuhva sa sacu ña, ta i nandyehe noo ña sisi ñaña. 12 Ta i ndyehe ña uu tahan ángel sa ñoho zahma cuisi. Minoo ra ndyaa ityi nu sicaa xiñi ra Jesús, ta inga ra ityi nu i sicaa saha ra nu sicaa coño ñuhu ra. 13 Ta i catyi ángel sihin ña: Maha, ¿ñacu sacu xoon? Ta i catyi ña: Vatyi i quihin ñiyɨvɨ coño ñuhu ra Jesús, ta ña site ndyamaa i tyihi ñu sii si. 14 Ta sa ndɨhɨ cahan ña tacuan, ta i nasico cava ña, ta ndyehe ña sii ra Jesús nandyaa ra. Zoco ñá nacoto ña tatu zuun ra cuu ra. 15 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Maha, ¿ñacu sacu xoon? ¿Yoo sii nanducun? Ta ña María sica iñi ña vatyi ra zacuenda yucuan cuu ra cahan, ta i catyi ña sihin ra: Tata, tatu yoho i quihin coño ñuhu ra ya, nacatyun sihin ndyamaa i tyuhun sii si vatyi cua naquihin sii si. 16 Tacuan ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ña: María. Ta i nandyehe vaha ña sii ra, ta i catyi ña sihin ra: ¡Rabboni! Zahan hebreo cuu si cuan, ta cuñi si catyi si Maestro. 17 Ta i catyi ra Jesús sihin ña: Ma tɨun sii vatyi tañaha ca nandaa xique ndya nu ndyaa Zuti. Zoco cuahan nu ndyaa tandɨhɨ ra sa cuñi xein, ta nacatyun sihin ra vatyi cuehin nu ndyaa Zuti, ta Zutu tucu maa ndo cuu sii ra. Ta nu ndyaa Ndyoo mi, ta Ndyoo tucu maa ndo. 18 Ta zɨquɨ cuahan ña María Magdalena nu yucu ra i casi ra Jesús, ta i nacatyi ña sihin ra vatyi sa i ndyehe ña sii ra Jesús ta i cahan ra tuhun cuan sihin ña.
Cahan ra Jesús sihin ra i casi ra
19 Tacuan ta zɨquɨ zuun ñi quɨvɨ tumingu cuan sa sahiñi i siyucu ra i casi ra Jesús ɨɨn ñi, ta ndazi cutu yuvehe vatyi yuhu ra sii ra hebreo, ta i quisi ra Jesús ta i sicuɨñɨ ndyaa ra mahñu, ta catyi ra sihin ra: Nacoo sa vaha sii ndo. 20 Ta sa yaha catyi ra tacuan, ta zɨquɨ i zañaha ra ndaha ra ta xiin ra. Ta zɨɨ xaan i cuñi ra i casi ra sa i ndyehe ra sii ra Jesús. 21 Tacuan ta i catyi ra Jesús sihin ra inga saha: Nacoo sa vaha sii ndo. Tañi sa tasi Ndyoo Zuti sii, sihin tyiño ra, zuun ñi cuhva cuan cua tasi sii maa ndo. 22 Ta sa ndɨhɨ catyi ra tacuan, ta i tɨvɨ ra tatyi ra sii ra, ta catyi ra sihin ra: Naquihin ndo Tatyi Ii. 23 Yoo sii cuatyi cua zandasi ndo, cua ndasi si sa ndisa. Ta yoo sii cuatyi ma zandasi ndo, ma ndasi cuatyi ñu. Catyi ra.
Ñihi xaan iñi ra Tomás
24 Ta ra Tomás minoo sa usi uu tahan ra i casi ra Jesús cuu ra. Nañi tucu ra Dídimo. Ta yoñi ra ndyaa cuhva sa quisi ra Jesús. 25 Ta i nacatyi inga ra i casi ra Jesús sihin ra: I ndyehe ndi sii ra Jesús. Zoco i catyi ra Tomás sihin ra: Tatu ma ndyehi nu cahvi ndaha ra nu i quɨhvɨ clavo ta tyihi nu ndehi yucuan, ta tatu ma ndyehi xiin ra nu quɨhvɨ caa xaan ta tyihi ndehi yucuan, ma sino iñi. Catyi ra. 26 Ta yaha uña quɨvɨ, ta zɨquɨ ñoho ndazi tucu ra i casi ra Jesús, ta ndyaa ra Tomás sihin ra. Ta ndazi cutu yuvehe, zoco i quɨhvɨ ra Jesús ta i sicuɨñɨ ndyaa ra mahñu, ta i catyi ra: Nacoo sa vaha xaan sii ndo. 27 Ta zɨquɨ i catyi ra sihin ra Tomás: Zatuhvon ndohon ta tyuhun nu ndohon ndehi, ta zatuhvon ndohon ta tyuhun sisi xiin. Ta ma cuu con minoo ra ña sino iñi, zoco sino iñun. Catyi ra. 28 Tacuan ta i catyi ra Tomás sihin ra: Moo cuu ra ndyaca ñaha sii. Ta moo cuu Ndyoo sii. 29 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Tomás, sa i ndyehun sii, ta yucuan cuenda sino iñun. Vaha xaan ca ñiyɨvɨ ma ndyehe sii, ta sino iñi ñu.
Iyo cuenda sa vatyi iyo libro ya
30 Ta iyo cuaha xaan inga sa ndyityi i zavaha ra Jesús nuu ra i casi ra, ta ña ndyaa si nuu libro ya. 31 Zoco i tyei zuhva si ihya vatyi cua cuu sino iñi ndo vatyi ra Jesús cuu ra Cristo, zehe ra Ndyoo. Ta sihin sa sino iñi ndo, cua ñihi ndo sa cacu añima ndo tandɨhɨ cuii tyiemvu sa cuenda maa ra.
Cahan ra Jesús sihin usa tahan ra i casi ra
1 Ta sa yaha tandɨhɨ cuhva cuan, ta zɨquɨ ihya cuu cuhva i cahan tucu ra Jesús inga saha sihin ra i casi ra yumiñi sa nañi Tiberias. 2 Ɨɨn ñi tayucu ra Simón Pedro sihin ra Tómas, ra nañi Dídimo, ta ra Natanael, ra ñuu Caná nu cu si Galilea, ta zehe ra Zebedeo ta inga uu tahan ra i casi ra Jesús. 3 Ta i catyi ra Simón Pedro sihin inga ra: Cuehin cua tɨin tyiyaca. Ta i catyi inga ra sihin ra: Cua cuhun tucu maa ndi suhun. Ta cuahan ra, ta i quɨhvɨ ra minoo barco. Zoco ñahñi maa tyiyaca i ñihi ra sa cuaa cuan. 4 Ta cuhva sa vasi cundisi, sicuɨñɨ ndyaa ra Jesús nu ñiyɨtɨ, zoco ñá nacoto ra vatyi ra Jesús cuu ra. 5 Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra: Zehe luhli, ¿atu ñahñi tyiyaca i ñihi ndo? Ta i catyi ra: Yoñi tɨ. 6 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Cañi ndo taraya ndo siyo cuaha, ta cua ñihi ndo. Ta i cañi ra sii si, ta zɨquɨ ñá cuu ca tava ra taraya ra vatyi cuaha xaan tyiyaca ñoho. 7 Ta ra sa cuñi xaan ra Jesús i catyi ra sihin ra Pedro: Ra Jesús cuu ra. Ta sa siñi ra Simón Pedro vatyi ra Jesús cuu ra, ta i nazucu ra zahma ra sii ra vatyi sa i tava ra sii si sa cua tɨɨn ra tyiyaca. Ta i quɨhvɨ ra nu miñi. 8 Ta i quisi inga ra sihin barco luhlu. Xita ra taraya sa ñoho tyiyaca vatyi ña sica ndyaa yuhu miñi tañi minoo ziendu metro ñi. 9 Ta sa i quita tandɨhɨ ra nu ñuhu, i ndyehe ra tuñuhu, ta yucuan catuu minoo tyiyaca ta pan tucu. 10 Ta i catyi ra Jesús: Quisi ndyaca ndo zuhva ca tyiyaca sa nacaa tɨɨn ndo. 11 Ta i sahan ra Simón Pedro ndya nu ndyaa barco, ta xita ra taraya tyiyaca nahnu cuan ndya nu ñiyɨtɨ. Ziendu uu xico usi uñi tahan tɨ ñoho, ta ñá tahndya taraya vazu cuaha xaan tɨ. 12 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Ñaha ndo vatyi curumuza ndo. Ta yoñi ra cuñi nducu tuhun sii ra Jesús yoo ra cuu ra vatyi sa sito ra vatyi ra Jesús cuu ra. 13 Ta i sahan ra Jesús, ta i quihin ra pan, ta i saha ra sii si sii ra. Ta tacuan tucu tyiyaca. 14 Ta ihya cuu sa cu uñi tahan saha i cahan ra Jesús sihin ra i casi ra ta sa yaha sa nandoto ra sisi sa i sihi ra.
Zacuendon mvee ticatyi zone
15 Ta sa yaha i curumuza ra, ta i catyi ra Jesús sihin ra Simón Pedro: Simón, zehe ra Jonás, ¿atu cuñi xaan con sii ta zɨquɨ ca inga ra ya? Ta i catyi ra Pedro sihin ra: Avi, tata, sa siton vatyi cuñi suun. Ta i catyi ra Jesús: Cuhvon sa casi mvee ticatyi lee zone. 16 Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra inga saha: Simón, zehe ra Jonás, ¿atu cuñi xoon sii? Ta i catyi ra Pedro: Avi, tata, sa siton vatyi cuñi suun. Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Zacuenda vohon sii mvee ticatyi zone. 17 Ta zɨquɨ i catyi ra Jesús sihin ra sa cu uñi saha: Simón, zehe ra Jonás, ¿atu cuñun sii? Ta cuihya xaan i cuñi ra Pedro vatyi sa i nducu tuhun ra Jesús sii ra sa cu uñi tahan saha: ¿Atu cuñun sii? Ta i catyi ra sihin ra: Tata, sa sito moo tandɨhɨ cuii. Siton vatyi cuñi suun. Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Cuhvon sa casi mvee ticatyi zone. 18 Sa ndisa ta sa ndisa catyi suhun vatyi quɨvɨ i culuhlun ta i cuu ndɨhvun zahmon maa tuhun ñun, ta sohon ndyamaa cuñun cuhun. Zoco quɨvɨ cua cusahnun cua zandundoon ndohon, ta inga ra cua natyihi ra zahmon suun. Ta cua cundyaca ra suun nu ña cuñun cuhun. Tacuan i catyi ra Jesús sihin ra Pedro. 19 Ta sa i catyi ra Jesús tuhun cuan, i saha ra cuhva cutuñi iñi ra yozo caa cua tahan si sii ra Pedro sa cua cuu ra, ta cua zacahnu ra sii ra Ndyoo cuhva cuan. Ta sa ndɨhɨ cahan ra Jesús tacuan, ta i catyi ra sihin ra: Cundyicon sii.
Minoo ra i casi ra Jesús, ra sa cuñi xaan ra
20 Tacuan ta zɨquɨ i nandyehe sata ra Pedro, ta i ndyehe ra vatyi ndyico inga ra i casi ra Jesús, ra sa cuñi xaan ra Jesús. Zuun ra cuu ra sa nañaa sii ra Jesús minoo sa cuaa nu cua cuxiñi ra nu i nducu tuhun ra sii ra Jesús: ¿Yoo ra cua xico tuhun suun? 21 Ta sa ndyehe ra Pedro sii ra cuan, ta i nducu tuhun ra sii ra Jesús: Tata, ¿ta ñaa sa cua cuu sii ra ya? 22 Ta i catyi ra Jesús sihin ra: Tatu cuñi vatyi ndoo ra ñuu ñiyɨvɨ ndya quɨvɨ cua quisi ¿ta ñaa sa cuenda oo? Yoho cundyicon sii. Catyi ra. 23 Yucuan cuenda i quita tuhun ya, ta i sica iñi tandɨhɨ ñiyɨvɨ sino iñi vatyi i catyi ra Jesús vatyi ma cuu ra cuan, zoco ñá catyi ra Jesús sa ma cuu ra. I catyi ra: “Tatu cuñi vatyi ndoo ra ndya quɨvɨ cua quisi ¿ta ñaa sa cuenda oo?” 24 Ta zuun ñi maa ra cuu ra saha sa ndaa sa cuenda tuhun ya. Ta sito ndi vatyi ndisa cuii sa ndaa sa saha ra. 25 Ta iyo cuaha xaan ca sa i zavaha ra Jesús. Ta sica iñi vatyi tatu cua tyaa ñiyɨvɨ sii si minoo minoo si, ma cutahan tandɨhɨ libro nu sisi ñuu ñiyɨvɨ. Ndɨhɨ si vityi.