The New Testament of our Lord and Saviour Jesus Christ
1 Ár ndu̱i nunar t'ofonu̱, ma da 'yotkagihu̱ ar 'ñu togo yá pale ar Hesukristo, n'ár ma̱nga'be̱to ar Dabi ne ar Abra. 2 Ar Abra már dada ar Isa, har Isa már dada ar Hakob, har Hakob már dada ar Huda ne yá jödöp'u̱'ö. 3 Ar Huda már dada ar Fare ne ar Zara ár jödönu̱, gehyu̱ xki 'yo̱mba ar Tamar. Nunar Fare már dada ar Esrom, ha nunar Esrom már dada ar Aram. 4 Ar Aram már dada ar Aminadab, har Aminadab már dada ar Naso, har Naso már dada ar Salmon. 5 Ar Salmon már dada ar Bos xki 'yo̱mba ar Rahab, nunar Bos már dada ar Obed xki 'yo̱mba ar Rut, har Obed már dada ar Isai. 6 Ar Isai már dada ar ndö Dabi, ar ndö Dabi már dada ar Salomon xki 'yo̱mba nö'ö ár 'be̱hñöhmö ar Urias. 7 Nunar Salomon már dada ar Roboam, ar Roboam már dada ar Abia, har Abia már dada ar Asa. 8 Ar Asa már dada ar Hosafat, ar Hosafat már dada ar Horam, har Horam már dada ar Usias. 9 Ar Usias már dada ar Hotam, ar Hotam már dada ar Akas, har Akas már dada ar Esekias. 10 Ar Esekias már dada ar Manases, ar Manases már dada ar Amon, har Amon már dada ar Hosias. 11 Ar Hosias már dada ar Hekonias ne yá jödöp'u̱'ö, nuya pa mi ts'ixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia. 12 Núnu̱ Mbabilonia ka ba tinu̱ ár bötsi ar Hekonias már thuhu ar Salatiel, ha nunar Salatiel már dada ar Sorobabel. 13 Ar Sorobabel már dada ar Abiud, ar Abiud már dada ar Eleakim, har Eleakim már dada ar Asor. 14 Ar Asor már dada ar Sadok, ar Sadok már dada ar Akim, har Akim már dada ar Eliud. 15 Ar Eliud már dada ar Eleasar, ar Eleasar már dada ar Matan, har Matan már dada ar Hakob. 16 Ar Hakob már dada ar Huse nö'ö már döme ar Maria togo bi 'yo̱nga ar Hesu t'embabi ar Kristo. 17 Nu'mú̱, gatho nuyá pale ne yá ma̱ngapale, ga du̱'mhu̱ nuya pa mi 'bu̱ ar Abra, di göxa nú'mu̱ mi 'bu̱ ar Dabi, bi tho 're̱t'amagoho m'u̱i. Ha di ndu̱i ar 'bede nuya pa mi 'bu̱ ar Dabi, di göxa nú'mu̱ mi ts'ixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, bi tho ma 're̱t'amagoho m'u̱i n'ehe. Ha nu mi ts'ixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, di göxa nú'mu̱ mi m'u̱ ar Hesukristo, bi tho ma 're̱t'amagoho ya m'u̱i. 18 Gehnu̱ ar 'bede hanja bi m'u̱ ar Hesukristo. Ar Maria xki t'a̱di nda nthötwi ar Huse. Himi tso̱ta ar pa nda m'u̱hwi, bi nda̱thi hár ts'e̱di ár Hñö Jö. 19 Ha nunar Huse togo xki 'ya̱di, mar hogajö'i; himi ne nda 'be̱twa ár tsa̱, jange ma nda hye̱p'u̱tho ñ'öntho. 20 Nú'mu̱ mi benga njap'u̱, n'a mbi nhekitho n'ár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, bi zo nt'i ne bi 'ñembabi: 21 Ma da m'u̱ n'ár bötsi, ne ma gi hñu'spabi ár thuhu ar Hesu, ngetho ma da po̱ ár hnini da gutwa yá ts'oki. 22 Bi njap'u̱ ne bi tho ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö mam'e̱t'o nú'mu̱ bi 'ñenö: 23 N'ar nxutsi ma da nda̱thi ne da m'u̱ ár bötsi, ne da thu'spabi ár thuhu Emanuel, di bo̱ni da 'ñenö: Di 'bu̱hwihu̱ Jö. 24 Nu mi nu ar Huse, bi ma ba o̱t'a ngu xki xipa ár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, ne bi zixa ar Maria hár ngu. 25 Ne himbi ñ'öhwi ngur 'be̱hñö, bi do̱'mi bi m'u̱ ár 'be̱t'o t'u̱, ne bi hñu'spabi ár thuhu ar HESU.
1 Ar Hesu bi m'u̱hnu̱ Belen har ha̱i Nhudea nú'mu̱ mar ndö ar Erode. Getya payu̱ bi zo̱hnu̱ Herusalen 'ra ya ñ'o̱ho̱ mi het'a ya tso̱ xki 'ñe mahyats'i. 2 Ne mi ñ'a̱ni mi eñ'u̱: 3 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Erode, xa bi ntsu, ne gatho ya me Herusalen bi ntsuwi mahye̱gi. 4 Ar Erode dama bi zohna gatho ya ndömöjö ne ya böt'ofo mi 'bu̱hnu̱, ne bi 'ya̱mbabi'u̱ habu̱ nda m'u̱ ar Kristo. 5 Ne bi 'ñeñ'u̱: 6 Nu'ahu̱ gar menguhu̱ Belen har ha̱i Huda, hinxi the̱k'ase̱hu̱, ngetho xa ma da t'es'a ri nsuhu̱ gi töhu̱ gatho nu ma'ra ya döhni har ha̱i Nhudea; ngetho ma da bo̱mp'u̱ n'ar ndö da suka ma hnini ya me Israel. 7 Nu'mú̱ ar Erode bi ñöwise̱ nu'u̱ ya ñ'o̱ho̱ mi het'a ya tso̱, ne 'ramtx'u̱ bi gu̱kwabi'u̱ ham'u̱ xki hyant'u̱ ar tso̱. 8 Ne bi 'ñembabi'u̱: 9 Nu mi wadi bi 'yo̱xa nö'ö bi mönga ar ndö Erode, bi gu̱ yá 'ñu bi ma'u̱, ne nor tso̱ xki hyanda mahyats'i mi 'be̱t'o mi utwabi'u̱ ar 'ñu. Ha nu mi zo̱nga habu̱ mi 'bu̱ ar bötsi, ka bi m'a̱hnu̱. 10 Nu mi hyant'u̱ ar tso̱ man'agi, xa bi njohya. 11 Ne bi yu̱t'u̱ har ngu, ka bi hyandnu̱'u̱ ar tsi bötsi mi 'bu̱hwi ar Maria ár nönö, ne bi nda̱ndihmö bi ndöñ'u̱. Ne bi xot'a yá m'e̱ts'i, bi umba ya m'o̱ñho̱: ya k'axt'abo̱jö xi mar mhödi, ya githni ne n'ar hogañu̱ni ár thuhu ar mira. 12 Ma nda thota habu̱ xki 'ñehyu̱ nda k'ö'sa ar Erode. Ha Jö bi xipabi nt'i hinge nda manu̱'u̱, jange bi pa̱ta yá 'ñu, bi mengyá ha̱i. 13 Nu mi mengyá ha̱i ya jö'i mi het'a ya tso̱, n'ár e̱nxe̱ Jö bi 'ñemba nt'i ar Huse: 14 Ne bi nu ar Huse bi gu̱ ar bötsi ne ár nönö, bi ñ'o ar 'ñu bi zixa har ha̱i Ehipto nú'mu̱ mi nxuitho. 15 Ne ka ba 'bu̱hnu̱ bi do̱'mi bi du ar Erode. Njap'u̱ nda tho ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: Da zo ma T'u̱ nda bo̱nga har ha̱i Ehipto. 16 Ar Erode xa bi mbo̱ ár kwe̱ nú'mu̱ mi bödi xki ka ya ñ'o̱ho̱ mi het'a ya tso̱. Jange bi japi nda tho gatho ya tsi bötsi hinxki jwat'atho hñu nje̱ye̱, mi 'bu̱hnu̱ Belen ne gatho ár nthet'i, ngu xki gu̱kwa nu'u̱ ya ñ'o̱ho̱'u̱. 17 Bi tho njap'u̱ ngu xki mönga ar Heremia ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: 18 Bi nheki n'ar mhafi núnu̱ har ha̱i Rama ne n'ar döta ts'oni; ar Rakel zont'a yá bötsi, ne himbi ne togo nda hot'i ngetho bi thopabi. 19 M'e̱fa mi du ar Erode, Jö bi mengi bi me̱hna n'ár e̱nxe̱ ma ba k'ö'sa ar Huse núnu̱ Ehipto, ne bi 'ñembabi: 20 —Nangi, penga ri ha̱i Israel, tsixa ar bötsi ne ár nönö, ngetho nu'u̱ mi honga ar bötsi nda hyohmö, xi du'u̱. 21 Nu'mú̱, bi nangi bi zixa ar bötsi ne ár nönö, bi menga har ha̱i Israel. 22 Ha nu mi 'yo̱de mar ndö ar Arkelao ár t'u̱ ar Erode har ha̱i Nhudea, bi ntsu nda manu̱. Ne Jö bi zo nt'i, jange bi ma har ha̱i Ngalilea. 23 Ne bi m'u̱ har hnini ár thuhu Nasare. Njap'u̱ bi tho ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: Ma da t'embabi ar me Nasare.
1 Nuya pa'u̱ ar Xuwa Xixthe bi ndu̱i bi zo ya jö'i ha ya ot'at'o̱ho̱ núnu̱ Nhudea. 2 Ne mi emba njanu̱: 3 Nunar Xuwa gehnu̱ ar ñ'o̱ho̱ mi no̱nga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: Ár mhafi n'a togo enga har ot'at'o̱ho̱: Hyojwu̱ ár 'ñu ar tsi Hmu. Jömfu̱ habu̱ da thogi. 4 Ar Xuwa mi hö n'ar he xki nju̱mpa ár xi n'ar me̱ti ár thuhu ar kameyo ne xki m'e, ne mi ngu̱t'a n'ar ximhni. Ha nunar ñhuni mi tsi, ya ma̱ngak'oto ne ya t'afi mi tinga har t'o̱ho̱. 5 Ne nze̱ye̱ ya jö'i mi po̱nga ha ya hnini nda 'yo̱xa nö'ö mi möñ'ö, nuya me Herusalen ne gatho har ha̱i Nhudea, ne nuya jö'i mi 'bu̱ hár ñöni ar döthe Hordan. 6 Mi e'u̱ nda da̱majöni yá ts'oki, ne ar Xuwa mi xixthe har döthe Hordan. 7 Nu mi hyandi nze̱ye̱ ya de̱nga'be̱pate ne ya de̱ngamöjö mi e nda nxixthe n'ehe, bi 'ñembabi'u̱: 8 Mahyoni gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, ne da nheki xka 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. 9 Yo ma gi 'ñexa ri nsuhu̱ gi 'ñense̱hu̱: Ma dadahe ar Abra. Ngetho nuga di xi'ahu̱, Jö tsa̱ da gu̱xa nuya doyu̱, ne da 'ñexa ngu yá bötsi ar Abra. 10 Ne di xi'ahu̱ n'ehe, Jö ngu ar tse̱nza, höda ar nts'e̱nza hár 'ye̱ da ze̱ka ar za. Ha nunar za hinte mañho uni, da ts'e̱ki ne da t'e̱nt'a har tsibi. 11 Nuga di xixthe'ihu̱ har dehe ngetho xka 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Nö'ö 'be̱fa ma da xixthe'ihu̱ hár Hñö Jö ne har tsibi. Nuga hindi 'ñepkagi ga hö'spa yá thiza, ngetho xa tökagi ár ts'e̱di. 12 Nö'ö xi ñhoki pi'sa ar t'e̱i, ma da paxt'a ár thi ne da kwata ar t'e̱i hár t'u. Ha nö'ö ar paxi da 'yu̱'sa har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 13 Ge'mu̱ ba po̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea, ba e har döthe Hordan habu̱ mi 'bu̱ ar Xuwa, ne nda xixthenu̱. 14 Har Xuwa himi ne, mi embabi: 15 Har Hesu bi döti: 16 Nu mi wadi bi nxixthe, mi bo̱nga har dehe, n'a mbi xota mhets'i, ne bi hyanda ár Hñö Jö ba köi ngu n'ar domtxu, ba e bi zu̱'ö. 17 Ne bi nheki n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i mi enö:
1 Nep'u̱ ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu ha ya ot'at'o̱ho̱, ne ja nda tsa̱tnu̱ ar ts'ondöhi. 2 Ka ba 'bu̱hnu̱ yon'a̱te mpa ne yon'a̱te nxui hinte bi zi. M'e̱fa bi zu̱ ar thuhu. 3 Ba ep'u̱ ar ts'ondöhi mi tsa̱ti mi embabi: 4 Ha nu ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi: 5 M'e̱fa ar ts'ondöhi bi zixa ar Hesu har jöpahnini Herusalen, ne bi 'ñexa mañö hár ngöts'i ar dönganijö. 6 Ne bi 'ñembabi: 7 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 8 Nep'u̱ ar ts'ondöhi man'agi bi zixa ar Hesu ha n'ar t'o̱ho̱ mar ñhets'i, ne bi utwabi gatho ya hnini 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i ne gatho yá ñho pe̱ts'i. 9 Ne bi 'ñembabi: 10 Ar Hesu bi 'ñembabi: 11 Nu'mú̱ ar ts'ondöhi dama bi 'wege, ne ba e yá e̱nxe̱ Jö mi umba te nda zi ar Hesu. 12 Nú'mu̱ mi 'yo̱ ar Hesu mi o har fa̱di ar Xuwa Xixthe, bi menga har ha̱i Ngalilea. 13 Ba tsop'u̱ Nasare bi ma ba 'bu̱ Nkapernaum, get'u̱ ar ñho̱nthe núnu̱ ha yá ha̱i ar Sabulon ne ar Neftali. 14 Njap'u̱ bi tho ngu xki mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: 15 Ár ha̱i ar Sabulon ne ár ha̱i ar Neftali, 'bu̱ har 'ñu di ma har ñho̱nthe 'randitho ar döthe Hordan, núnu̱ Ngalilea ár ha̱i nu'u̱ hingya xodyo. 16 Nö'ö ar hnini mi 'bu̱ har 'be̱xui bi hyanda n'ar döta ñot'i. Nu'u̱ xki m'e̱ har 'be̱xui bi yot'wa n'ar hyats'i. 17 Nuya pa'u̱ ar Hesu bi du̱'mi bi mönga ar hoga mhö, ne mi emba ya jö'i: 18 Ar Hesu mi 'yo hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea. N'a mbi hyandatho yoho ya ñ'o̱ho̱ mi njödö, n'a már thuhu ar Simu nö'ö bi t'embabi ar Pedro, nö'ö man'a már thuhu ar Andre, mi köt'a yá nt'a̱ts'i, ngetho ma ya ngu̱xhwö. 19 Ne bi 'ñembabi'u̱: 20 Dama bi zop'u̱ yá nt'a̱ts'i'u̱, bi de̱nga ar Hesu. 21 Bi ñ'o man'a tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ma yoho mi njödö, ar Hakobo ne ar Xuwa yá t'u̱ ar Sebedeo, mi to̱hwinu̱ yá dada har motsa mi po̱t'a yá nt'a̱ts'i. Bi xipa nuya yohoyu̱ nda de̱ni. 22 Ne nuyu̱ dama bi zop'u̱ ar motsa ne ár dada'u̱, n'agitho bi de̱nga ar Hesu. 23 Ar Hesu mi thet'a xo̱ge har ha̱i Ngalilea, mi ku̱t'a ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, ne mi xipabi ar hoga mhö no̱nga ár ts'u̱twi Jö. Ne mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi gatho ya mengunu̱. 24 Bi nxanga ar 'bede nö'ö mi pe̱fi xo̱ge har ha̱i Nsiria. Ne ba ts'impabi gatho ya da̱thi, nu'u̱ mi tho ya u̱gi ne xki zu̱ ya hñeni, nu'u̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, nu'u̱ ma ya ndungo ne nu'u̱ himi tsa̱ nda 'ñöni. Ne ar Hesu bi o̱the xo̱geyu̱. 25 Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jö'i me Ngalilea, me Ndekapoli, me Herusalen, ya me Nhudea ne nu'u̱ mi 'bu̱ 'randi ar döthe Hordan.
1 Nu mi hyanda ar Hesu mi ñ'owi nze̱ye̱ ya jö'i, bi bo̱xa har t'o̱ho̱. Ne mi zo̱ni bi hñudi, ha nuyá ma̱xte bi ma ba tsu̱di. 2 Ne ar Hesu bi ndu̱i bi utwabi'u̱, mi embabi njawa: 3 —Nza̱tho nu'u̱ togo hingya ñ'ets'i, ngetho xi nhwëkwabi ár ts'u̱t'wi Jö. 4 Nza̱tho nu'u̱ zoni, ngetho Jö go ma da hot'u̱. 5 Nza̱tho nu'u̱ tse̱tatho gatho, ngetho go ma da t'umba ar ximha̱i yá me̱ti'u̱. 6 Nza̱tho nu'u̱ xa ne da 'yo̱t'a nö'ö xiñho, ngetho Jö xa ma da umba nö'ö ne'u̱. 7 Nza̱tho nu'u̱ pe̱'sa yá nhwëki, ngetho Jö ma da me̱'spa ar nhwëki n'ehe. 8 Nza̱tho nu'u̱ xint'axi yá mfeni, ngetho ma da hyant'u̱ Jö. 9 Nza̱tho nu'u̱ togo 'ba̱ made höka ar hñö, ngetho ma da t'embabi yá bötsi Jö. 10 Nza̱tho nu'u̱ tho ya nt'u̱tsa o̱t'a nö'ö xiñho, ngetho ma da m'u̱'u̱ hár ts'u̱t'wi Jö. 11 Nza̱tho nú'mu̱ xta ts'añ'ahu̱ ne xta nt'u̱tsa'ihu̱, ne da nju̱s'ahu̱ ya nhemhñö ngetho gi te̱ngagihu̱. 12 Xa gi njohyahu̱, ngetho Jö ma da 'ra'ahu̱ n'ar döta nthöhö núnu̱ mañö mhets'i. Njap'u̱ bi nt'u̱tsa yá m'e̱hni Jö mi 'bu̱ mam'e̱t'o. 13 Nu'ahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ ar u xi nku̱hi habu̱ t'u̱ts'i. Jange 'ñuhu̱ ri hogam'u̱ihu̱, ngetho xi'mu̱ ar u da m'e̱ ár ñ'uxi, hanja dar nku̱hi 'mu̱. Nö'ö ar u'ö hinter ñho, da t'e̱mp'u̱tho da nhe'mi. 14 Nu'ahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ n'ar ñot'i. N'ar hnini di huxa mañö n'ar t'o̱ho̱, hinda tsa̱ da t'ögi. Nu'ahu̱ n'ehe hinda tsa̱ gi 'ñöhu̱ ri hogam'u̱ihu̱. 15 Hinto tso̱ n'ar ñot'i ne da ye'ma n'ar ts'o̱i da go'mi. Da 'ñexa habu̱ xi ñhets'i, ne da yot'wa gatho nu'u̱ 'bu̱ har ngu. 16 Jahu̱p'u̱, ñ'uhu̱ n'ar hogam'u̱i ha yá nthandi ya jö'i, ne xta hyant'u̱, da nsundabi ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i. 17 Yo gi beñhu̱ xta e ga hwatwa yá 'be̱pate ar Moise, wa xta e ga jö'spa nö'ö xi mönga yá m'e̱hni Jö. Nuga xta e ga o̱t'a gatho ngu xi möñ'u̱. 18 Xa majöni di xi'ahu̱, hinxi göxta ar ximha̱i ne ar mhets'i, xta wadi da tho gatho nö'ö mönga hár t'ofo ar Moise, hinda ma da go n'ar mhö wa n'ar xe̱ni da njap'u̱tho. 19 Nö'ö togo hinda 'yo̱t'a gatho nö'ö mönga hár T'ofo Jö, mödi n'ar tsi t'u̱lo 'be̱pate, ne njap'u̱ da uta ma'ra, hints'u̱ ma da nhumañho hár ts'u̱t'wi Jö. Ha nö'ö togo da 'yo̱t'a gatho ngu mönga hár T'ofo Jö ne da uta ma'ra, nö'ö ma da t'e'spa ár nsunu̱ hár ts'u̱t'wi Jö. 20 Di xi'ahu̱, nu'mu̱ hingi pe̱'su̱ n'ar hogam'u̱i di töta yá m'u̱i ya de̱nga'be̱pate ne yá m'u̱i ya böt'ofo, hinda tsa̱ gi ku̱thu̱ hár ts'u̱t'wi Jö. 21 Gi pöhu̱, ri palehu̱ bi nsipabi mam'e̱t'o: Yo gi ñhotehu̱. Nö'ö toga da ñhote, hinda k'ont'a ar mfe̱i xi t'e̱kwabi. 22 Ha nuga di xi'ahu̱, nu'mu̱ togo da mbo̱ ár kwe̱ da u̱tsa ár ñ'ohu̱, ja te da hñöxa majöni har ts'u̱t'wi. Nö'ö togo da 'ñemba ár ñ'ohu̱ xi 'be̱ ár mfeni, ma da duxa ar ts'oki ne pe̱'sa te da dö har ts'u̱t'wi. Ha nu'mu̱ togo da zanga ár ñ'ohu̱ ne da 'ñembabi hinter 'be̱fi, nö'ö ma da gut'a har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 23 Jange nu'mu̱ xka hömfu̱ n'ar m'o̱ñho̱ Jö har nijö, ne ka gi beñhu̱nu̱ xka tso̱thwu̱ ár mu̱i ri ñ'ohu̱, 24 tsohnu̱hmö ri m'o̱ñho̱hu̱, ne di möhu̱ ba a̱fu̱ ar pumbate ri ñ'ohu̱, ne nupya hö, ba e gi umfu̱ ri m'o̱ñho̱hu̱ Jö. 25 Nu'mu̱ n'a ri ñ'u̱nihu̱ da zix'ahu̱ har ts'u̱t'wi, nú'mu̱ gi ñ'owihu̱ har 'ñu, ñhogamu̱iwihu̱. Ngetho xki tso̱ngwihu̱ har ts'u̱t'wi, da da̱'ahu̱ ar nza̱ya̱, ne nö'ö da xipa yá ma̱xte da go'ahu̱ har fa̱di. 26 Xa majöni di xi'ahu̱, hinda tsa̱ gi po̱ñhu̱, m'e̱t'o gi k'ot'a ri tha̱ihu̱. 27 Xka 'yo̱hu̱ xi t'enga mam'e̱t'o: Yo gi tsimfu̱ ár nthöti ri ñ'ohu̱. 28 Ha nuga di xi'ahu̱, nu'mu̱ togo da k'öt'a n'ar 'be̱hñö da 'be̱nte, xi 'yo̱t'a n'ar ts'oki. Ñhe̱hwitho ngu xi zimba ár 'be̱hñö man'a, ngetho bi benga hár mfeni. 29 Jange nu'mu̱ ri da̱hu̱ ar ñ'e̱i ha̱'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ ar ts'oki, hñöhu̱ gi 'ye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ gi 'be̱hu̱ n'a xe̱ni ri ndo'yohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndo'yohu̱ ne da t'e̱nt'ahu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 30 Nu'mu̱ ri 'ye̱hu̱ ar ñ'e̱i ha̱'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ ar ts'oki, hye̱ju̱ gi 'ye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ da m'e̱ n'a xe̱ni ri ndo'yohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndo'yohu̱ ne da t'e̱nt'ahu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 31 Xi t'enö n'ehe: Nö'ö togo da hye̱ ár 'be̱hñö, mahyoni da hyokwa n'ar he̱'mi ñhe̱gi. 32 Ha nuga di xi'ahu̱, nö'ö togo da hye̱p'u̱ ár 'be̱hñö, ne hinte ma ts'oki xi dimbabi ñ'owi man'ar jö'i, nö'ö ar döme'ö japa ar 'be̱hñö da nts'oki. Ha nö'ö togo da nthötwi, po̱ntho xi zimba ár 'behñö ár ñ'ohu̱. 33 Xka 'yo̱hu̱ n'ehe, bi nsipabi ri palehu̱ mam'e̱t'o: Yo gi 'ñet'a Jö made nu'mu̱ hingi pödi da za̱ gi 'yo̱t'e, ha nu'mu̱ te xka ñöt'a Jö, 'yo̱t'a ngu xka xipabi. 34 Ha nuga di xi'ahu̱: Hinto gi 'ñethu̱ made; hingi 'ñethu̱ made mhets'i, ngetho ka bi 'bu̱hnu̱ ár thuxandö Jö. 35 Hingi 'ñethu̱ made ar ximha̱i, ngetho ka exp'u̱ ár wa. Hingi 'ñethu̱ made ar hnini Herusalen, ngetho ár hnini ar döta Ndö. 36 Hingi 'ñethu̱ made ri ñöhu̱, ngetho hinda tsa̱ gi japa ri xtöhu̱ da t'axki wa da boki. 37 Hinge mahyoni te gi 'ñethu̱ made gi hoñhu̱ da t'o̱x'ahu̱. Nu'mu̱ gi möñhu̱ hö, hö, ha nu'mu̱ hin'ö, hin'ö, ngetho nu'mu̱ teme gi huxu̱, go unga ar ts'ondöhi. 38 Xka 'yo̱hu̱ xi t'enga mam'e̱t'o: Nö'ö togo da k'e̱t'wa ár da̱ man'a, nda nk'e̱t'wa ár da̱'ö n'ehe. Ha nö'ö togo nda dokwa n'ár ts'i man'a, nda nthokwa n'ár ts'i n'ehe. 39 Ha nuga di xi'ahu̱, yo gi to̱xu̱ ar ts'ojö'i. Nu'mu̱ togo da me̱p'a ri hmihu̱ har ñ'e̱i, umfu̱ da me̱p'ahu̱ har ngöhö n'ehe. 40 Ha nu'mu̱ togo ne da hñömp'ahu̱ ri pa̱t'ihu̱, umfu̱ da hñöxa ri pahnihu̱ n'ehe. 41 Nu'mu̱ togo da ja'ahu̱ gi hñö'sfu̱ n'ar 'be̱ni n'apa ar 'ñu, hñö'sfu̱ yo'gi ár yap'u̱. 42 Nu'mu̱ n'ar jö'i te da 'ya̱'ahu̱, umfu̱. Ha nu'mu̱ te da mip'ahu̱, yo ma gi ko̱mfu̱. 43 Xka 'yo̱hu̱ xi t'enö n'ehe: Möhu̱ ri ñ'ohu̱ ne u̱tsa ri ñ'u̱nihu̱. 44 Ha nuga di xi'ahu̱, möhu̱ ri ñ'u̱nihu̱, mathwu̱ Jö nu'u̱ togo tsañ'ahu̱, 'yo̱thwu̱ ar ñho nu'u̱ togo u̱tsa'ihu̱, 'ya̱fu̱ Jö da ma̱xa nu'u̱ togo ñömañ'u̱ ne e̱k'athohu̱. 45 Ngetho nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱, nu'mú̱ hö, yá bötsi'ihu̱ Jö ar Dada bi 'bu̱ mhets'i, nö'ö togo japa ar hyadi da yot'wa ya hogajö'i ne ya ts'om'u̱i, ne pe̱mpa ar 'ye nu'u̱ o̱t'a xiñho ne nu'u̱ hingi o̱t'a xiñho. 46 Nu'mu̱ gi möhu̱ ho̱nse̱ nu'u̱ mö'ahu̱ ne nu ma'ra ya jö'i hin'ö, tema nthöhö gi to̱'mhu̱ 'mu̱. Ha hingi njap'u̱ ya ts'om'u̱i n'ehe. 47 Nu'mu̱ ho̱nse̱ ri kuhu̱ gi ze̱ngwahu̱ ne nu ma'ra ya jö'i hin'ö, tema ñho gi o̱thu̱ 'mu̱. Ha hingi njap'u̱ nu'u̱ hingya gamfi n'ehe. 48 Mahyoni gi ñhogajö'ihu̱ gi möhu̱ gatho, ngu Jö ar Dada bi 'bu̱ mhets'i ar hogajö'i mö'a gatho'ihu̱.
1 Jamasuhu̱ yo ma gi 'yo̱thu̱ ya hoga 'be̱fi gi hoñhu̱ da numañho'ihu̱ ya jö'i. Ngetho nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱, hinte ma nthöhö da 'ra'ahu̱ ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i. 2 Jange nu'mu̱ gi umfu̱ n'ar mfa̱ts'i ya hyoya, yo gi jafu̱ da nu̱nga ar 'bede ngu o̱t'a ya nemhñö, ne da nthu̱xt'a ya k'axt'athu̱xi ha ya nijö ne ha ya dö'ñu, honi da t'e'spa yá nsu. Nu'u̱ o̱t'a njap'u̱, gehnu̱ yá nthöhö'u̱, hinte to̱'ma man'a. 3 Ha nu'ahu̱, nu xki umfu̱ n'ar mfa̱ts'i ya hyoya, pöse̱hu̱. Nö'ö da unga ri 'ñe̱ihu̱, hinda bö ri ngöhöhu̱. 4 Ne ri mfa̱ts'ihu̱ gi unthu̱ ñ'öntho, ri Dadahu̱ togo handa ñ'öntho, da 'ra'ahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jö'i. 5 Nú'mu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo gi o̱thu̱ ha yá nthandi ya jö'i ngu o̱t'a ya nemhñö, ne da 'ñexyá nsu. Nuyu̱ a̱pabi 'ba̱tho ha ya nijö ne ha ya ta̱i. Xa majöni di xi'ahu̱, gehnu̱ yá nthöhöyu̱, hinte to̱'ma man'a. 6 Ha nu'ahu̱, nú'mu̱ xki 'ya̱fu̱ Jö, ku̱t'a ha ri nguhu̱ ne kothu̱ ri goxthi. 'Ya̱fu̱ Jö ri Dadahu̱ ñ'öntho gi 'bu̱se̱wihu̱nu̱, ne ri Dadahu̱ togo handa ñ'öntho, da 'ra'ahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jö'i. 7 Nú'mu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo xa gi thöthu̱ get'a ya mhö ngu o̱t'a nu'u̱ hingya gamfi, beñ'u̱ ngu ár nze̱ye̱ ya mhö, njap'u̱ Jö ma da 'yo̱ts'e. 8 Jange yo gi o̱thu̱ ngu yá 'be̱fi'u̱, ngetho Jö ar Dada pödi xiñho tema gi k'athu̱ nú'mu̱ hinxka 'ya̱fu̱tho. 9 Nú'mu̱ gi zohu̱ Jö, 'ya̱fu̱ njawa: Ma tsi Dada'ihe gi 'bu̱ mhets'i, xa nsunda ri thuhu. 10 Ba e gi ndöwa, ne da t'o̱t'wa nö'ö gi mönge har ximha̱i ngu bi t'o̱t'ap'u̱ mhets'i. 11 'Raje te ga tsihe ar pania. 12 Pumgagihe ma tha̱ihe, nguje di pumfe nu'u̱ togo tukagihe. 13 Ne yo gi he̱gagihe da tsa̱tje ar ts'oki, ñöngagihe hinga o̱the nö'ö hingi ho. Ngetho gar ndöge, ne ja ri ts'e̱di ne hiñham'u̱ da göxa ri nsunda. Dá njap'u̱. 14 Ngetho nu'mu̱ gi pumbabihu̱ nö'ö togo o̱t'ahu̱ ar ts'om'u̱i, ri Dadahu̱ mhets'i n'ehe da pump'ahu̱ ri ts'okihu̱. 15 Ha nu'mu̱ hingi pumbabihu̱ nö'ö togo o̱t'ahu̱ ar ts'om'u̱i, Jö ar Dada hinda pump'ahu̱ ri ts'okihu̱ n'ehe. 16 Nú'mu̱ gi bëhu̱, yo gi ponga ri hmihu̱ gi uhu̱ ar dumu̱i ngu o̱t'a ya nemhñö, honi da födi xi bë'u̱. Xa majöni di xi'ahu̱, gehnu̱ yá nthöhö'u̱, hinte to̱'ma man'a. 17 Ha nu'ahu̱, nú'mu̱ gi bëhu̱, 'yeka ri ñöhu̱ ne xu̱ka ri hmihu̱ ngu gi o̱thu̱ hyax'mu̱. 18 Njap'u̱ hinda födi gi bëhu̱. Ho̱nse̱ Jö togo 'bu̱ habu̱ hingi nheki, go da bö nö'ö gi o̱t'ase̱hu̱, ne da 'ra'ahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jö'i. 19 Yo xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi munsu̱wa har ximha̱i nze̱ye̱ ya ñho habu̱ da zi ya zu'we, da zi ar ha̱i ne da bë'ahu̱ ya bë. 20 Pe̱'su̱ ri ñhohu̱nu̱ mhets'i habu̱ hinte da japa ar zu'we, hinda zi ar ha̱i, hinda bë'ahu̱ ya bë. 21 Ngetho habu̱ gi pe̱'su̱ ri ñhohu̱, ka gehnu̱ oda ri mfenihu̱. 22 Nuya ri da̱hu̱ go yot'a gatho ri ndo'yohu̱, jange nu'mu̱ ri da̱hu̱ 'bu̱i xiñho, gatho ri ndo'yohu̱ 'bu̱ har hyats'i. 23 Ha nu'mu̱ hingi 'bu̱ xiñho ri da̱hu̱, gatho ri ndo'yohu̱ 'mu̱, 'bu̱ har 'be̱xui. Ha nu'mu̱ nunar ñot'i yot'ahu̱ xi m'e̱xui, tenguhmö ár mpothi ar 'be̱xui. 24 Hinda tsa̱ gi pe̱fu̱ yoho ya hmu, ngetho gi u̱tsahu̱ n'a, ha gi möhu̱ nö'ö man'a. N'a gi pe̱fu̱ xiñho, ha nö'ö man'a hin'ö. Njap'u̱tho n'ehe, hinda tsa̱ gi pe̱fu̱ Jö nu'mu̱ ho̱nse̱ oda ri mfenihu̱ yá ñho ar ximha̱i. 25 Jange di xi'ahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ nú'mu̱ hiñ'otho te gi tsihu̱ wa te gi hyethu̱ ri ndo'yohu̱. Ha hinge ri tehu̱ töpa ár nsu ar ñhuni, ne ri ndo'yohu̱ töpa ár nsu ar he. 26 Hyanthu̱ ya ts'ints'u̱ nza̱nga mhets'i. Nu'u̱ hingi pot'i, hingi xofo, hinte pe̱'sa yá t'u, ha ri Dadahu̱ mhets'i umba te da zi'u̱. Ha hingi töfu̱ ár nsu pe̱'sa ya ts'ints'u̱. 27 Togo tsa̱ da japa ár ndo'yo da hñuxa ár ñhets'i xa di tupa ár mu̱i. 28 Yo'ö gi tu ri mu̱ihu̱ gi beñhu̱ tema gi hyehu̱ 'mu̱. Hyanthu̱ hanja te ya do̱ni har 'batha. Nu'u̱ hingi het'i, hingi pe̱ man'ar 'be̱fi. 29 Ha di xi'ahu̱, nunar ndö Salomon, mödi xa mi döta ár nsu, himbi za̱ bi hye n'ar he ngu ár nza̱tho'u̱. 30 Nu'mu̱ Jö heta njap'u̱ ya do̱ni 'ba̱ har 'batha ár pania, ne xudi da nk'u̱ts'i da t'u̱'sa har tsibi, tengu da het'ahu̱ 'mu̱. Yo'ö xa hinte gi pe̱'su̱ ri jamfihu̱. 31 Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱, gi eñhu̱: Tema ga tsihu̱pya, wa te ga hehu̱. 32 Ngetho nu'u̱ hinxi jamfi, hyax'mu̱ tu yá mu̱i nú'mu̱ hinte pe̱ts'i te da zi, wa te da hye. Ha nu'ahu̱, ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i pö'ö teme gi k'athu̱. 33 Nu'ahu̱, hyoñhu̱ m'e̱t'o hanja gi 'bu̱hu̱ xiñho hár ts'u̱t'wi Jö, ne gi 'yo̱thu̱ nö'ö ne'ö, ne njap'u̱ hö, hinda k'at'ahu̱ gatho nö'ö gi hoñhu̱. 34 Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱ nö'ö te di 'ñep'ahu̱ xudi, ngetho hyaxtho ja te ga thohu̱. N'a ngu n'a ya pa pe̱'sase̱ yá thogi.
1 Yo gi nthentehu̱, ne hinda ntheñ'ahu̱ n'ehe. 2 Ngetho ngu gi thenga ri ñ'ohu̱, Jö ma da hñös'ahu̱ majöni. Nu'mu̱ himbi go ri mu̱ihu̱, hinda ma da gor mu̱i'ö n'ehe. 3 Hanja gi handwa ár ts'oki ri ku, jangutho n'ar paxi o hár da̱'ö, ne hingi jamasu ri döta ts'oki ngu n'ar xo̱kaza o ha ri da̱ge. 4 Hanja da tsa̱ gi 'ñemba ri ku: To̱'mi ga höp'a ar paxi o ha ri da̱, ne hanja hingi handa nö'ö ar xo̱kaza o ha ri da̱ge. 5 Xa gar nemhñö. Hñö m'e̱t'o ar xo̱kaza o ha ri da̱ge, ne njap'u̱ hö, da tsa̱ gi hyanda xiñho, ne gi hñömba ar paxi o hár da̱ ri ku. 6 Yo gi umfu̱ nö'ö ár me̱ti Jö nu'u̱ hingi numañho. Yo gi umfu̱ ri ñhohu̱ xi nhwëk'ahu̱ nu'u̱ hingi numansu, ngetho ngu ya 'yo da ne da za'ahu̱, ne ngu ya ts'u̱di ts'ot'a gatho nö'ö t'umbabi. 7 'Ya̱hu̱ ne da t'a'ahu̱, hyoñhu̱ ne gi tiñhu̱, nzotehu̱ ne da nsok'ahu̱ ar goxthi. 8 Ngetho nö'ö togo da 'ya̱di, da t'umbabi, nö'ö togo da hyoni da dini, ha nö'ö nzote, da nsokwabi. 9 Xi'mu̱ n'a ri bötsihu̱ da 'ya̱'ahu̱ n'ar thuhme, hage gi umfu̱ n'ar do. 10 Xi'mu̱ da 'ya̱'ahu̱ n'ar hwö, hage gi umfu̱ n'ar k'eñö. 11 Nu'mu̱ gar ts'oktehu̱ ne gi pöhu̱ gi umfu̱ nö'ö xiñho ri bötsihu̱, hanguhmö ar Dada bi 'bu̱ mhets'i xa da umba ar ñho gatho nu'u̱ togo da 'ya̱pabi. 12 Ngu gi nehu̱ da ja'ahu̱ ya jö'i, japabihu̱ njap'u̱ n'ehe. Gehnu̱ ne da 'ñenga yá 'be̱pate bi 'yot'a ar Moise ne nu ma'ra yá m'e̱hni Jö. 13 Ku̱thu̱ har goxthi xi nts'ixt'i. Ngetho xi maxt'i ar goxthi ne xi nxidi ar 'ñu di ma har 'be̱xui, ne nze̱ye̱ nu'u̱ ku̱tnu̱. 14 Xi nts'ixt'i ar gosthi, ne hingi maxt'i ar 'ñu di ma mhets'i, jange tx'u̱tho nu'u̱ togo tini da yu̱tnu̱. 15 Jamasuhu̱ hinda ts'ok'a ri mfenihu̱ nu'u̱ ense̱ yá m'e̱hni Jö emp'ö. Ma da 'ñep'u̱ da ne da hya̱'ahu̱, fe̱ta ya hogajö'i ngu n'ar tsi de̱ti, ha mbo yá mfeni ñhe̱hwi n'ar dumanthuhu miñ'o. 16 Ma gi pöhu̱ togo'u̱, nhekitho yá ts'o'be̱fi. Ngetho nuya ts'om'u̱i hingi tsa̱ da 'yo̱t'a n'ar hoga 'be̱fi. Ngu n'ar 'minza hinda unga ya obxi, ne hingi tu̱ju̱ ya iuxi ha ya nk'axhna'mini. 17 Njap'u̱ ar hoga 'ba̱iza tsa̱ da ts'ipa nö'ö te uni, ha nö'ö hingar hogaza hingi tsa̱ da ts'ipabi. 18 Xi n'ar hoga 'ba̱iza, hage tsa̱ da unga nö'ö hingi ho da ts'i. Wa n'ar ts'oza, hage tsa̱ da unga nö'ö xiñho da ts'i. 19 Gatho ya 'ba̱iza hingi unga nö'ö xiñho da ts'i, da nk'u̱ts'i ne da t'u̱'sa har tsibi. 20 Jange gi pöhu̱ togo yá kate m'e̱hni Jö emp'ö, xki hyanthwu̱ yá ts'o'be̱fi o̱t'e. 21 Hinga gatho nu'u̱ engagi: Ma tsi Hmu'i, ma tsi Hmu'i, ma da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö bi 'bu̱ mhets'i; ho̱nse̱ nu'u̱ o̱t'a nö'ö mönga ma Dada bi 'bu̱hnu̱ mhets'i. 22 Nú'mu̱ xta göxa xo̱ge, nze̱ye̱ ma da 'ñengagi nuya pa'u̱: Ma tsi Hmu'ihe, ma tsi Hmu'ihe, nuje da ju̱ñ'ahe ár ts'e̱di ri thuhu da mömp'ahe ri mhö, da e̱ñhe ya ts'ondöhi, ne da o̱the nze̱ye̱ ya nt'udi. 23 Ha nuga ma ga thötwabi: Hiñham'u̱ xta mpöhwihu̱. 'Wehu̱, 'yo̱t'ats'oki'ihu̱. 24 Nö'ö togo da 'yo̱ nuya mhö di xi'ahu̱ ne da 'yo̱t'e, nö'ö ma ga he̱ka ngu n'ar ñ'o̱ho̱ benga nö'ö ma da me̱fi, ne bi hyo̱ ár ngu har medo. 25 M'e̱fa ba e ya dö'ye, ba kö ya nzo̱the ne bi ñ'o ya 'yomndöhi. Gathoyu̱ bi zu̱ har ngu'ö, himbi dext'i ngetho mi thöt'a xiñho har medo. 26 Ha nö'ö togo da 'yo̱xa nuya mhöyu̱ ne hinda 'yo̱t'e, nö'ö ñhe̱hwi n'ar jö'i hingi benga nö'ö pe̱fi, ne bi hyo̱ ár ngu har 'baxka 'bomu. 27 Ba e ya dö'ye, bi gö ya nzo̱the, bi ñ'o ya 'yomndöhi bi zu̱ nö'ö ar ngu'ö, bi yo̱t'e xo̱ge ne gatho bi m'e̱di. 28 Nu mi wa ar Hesu bi mönga njap'u̱, ya jö'i xa mi 'yo̱da nö'ö xki xipabi'u̱. 29 Ngetho mi hömpa ár ts'e̱di Jö, hinge ngu nuya böt'ofo.
1 Nu mi gö ar Hesu har t'o̱ho̱, ba köhwi nze̱ye̱ ya jö'i mi te̱ni. 2 N'a mbi nthe̱witho n'ar jö'i mi tsit'a ár ndo'yo, ba e bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu ne bi 'ñembabi: 3 Ar Hesu bi maka ár 'ye̱, bi hñu'spabi ne bi 'ñembi: 4 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 5 N'agi ar Hesu mi yu̱t'a har hnini Nkapernaum, ba e bi zu̱di n'ar döndogu me Nroma, mi a̱pa ar möte. 6 Ne bi 'ñembabi: 7 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñenö: 8 Nunar ndö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 9 Ngetho nuga 'bu̱ togo 'be̱pkagi, ha di pe̱'sa ya ndogu di 'be̱pabi n'ehe. Nu'mu̱ ga emba n'a, di manu̱, da ma. Ha nu'mu̱ ga emba man'a, ba ehe, da ehe. Nu'mu̱ ga emba ma 'be̱go: 'Yo̱t'a nunar 'be̱finu̱, da 'yo̱t'e. 10 Nu mi 'yo̱xa njap'u̱ ar Hesu xa bi 'yo̱tho, ne bi 'ñemba ya jö'i mi te̱ni: 11 Ne di xi'ahu̱, ma da e nze̱ye̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i da yu̱t'a mhets'i da hñuxkwi ar Abra, ar Isa ne ar Hakob hár ts'u̱t'wi Jö. 12 Ha nu'u̱ ndi 'ñepahmö nda 'yu̱t'a mhets'i hár ts'u̱t'wi Jö, hinda ma da t'umba ar se̱ki. Ma da t'e̱nga nthi, da t'et'a har 'be̱xui habu̱ ma da nzoni ne da guxt'a yá ts'i di tho ya u̱gi. 13 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñemba ar döndogu: 14 N'agi ar Hesu bi ma hár ngu ar Pedro, ka bi dinbabinu̱ ár to mi the̱ ar mpat'i. 15 Ar Hesu bi mipa ár 'ye̱, ne dama bi hye̱ ar mpat'i mi the̱. Bi nanga nunar 'be̱hñönu̱, ne bi umbabi te nda zi'u̱. 16 Mi taknxui ba ts'impa ar Hesu nze̱ye̱ xki nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, ha nö'ö n'adar mhö nda 'be̱pabiyu̱, dama nda bo̱ni, ne bi o̱the gatho ya da̱thi. 17 Njap'u̱ bi tho ngu xki mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: Gese̱'ö bi hñögagihu̱ ma hñenihu̱, ne bi hñöska ma u̱gihu̱. 18 N'agi mi hyanda ar Hesu xki got'atho ya jö'i, bi 'ñemba yá ma̱xte: 19 N'a mba ep'u̱tho n'ar böt'ofo, ne bi 'ñemba ar Hesu: 20 Ne bi dötwabi ar Hesu: 21 Man'a nu'u̱ mi te̱ni bi 'ñembabi: 22 Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi: 23 Mi bo̱xa ar Hesu har motsa, nuyá ma̱xte bi de̱ni n'ehe. 24 Nú'mu̱ mi ku̱ har dehe, bi ñ'o n'ar 'yomndöhi. Yá mfe̱ts'i ar dehe mi hexta ar motsa, har Hesu mi ötho. 25 Nuyá ma̱xte bi ma ba 'ya̱, ne bi 'ñembabi: 26 Ne nö'ö bi 'ñembabi: 27 Nu'mú̱ nuyá ma̱xte xa bi 'yo̱tho ne mi eñ'u̱: 28 Nu mi zo̱ngwi ar Hesu yá ma̱xte 'randi ar dehe har ha̱i Gadara, ba e yoho ya ñ'o̱ho̱ bi zu̱di xki nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, ba po̱nga ha ya t'a̱gi, xa ma ya nts'o, hinto mi tsa̱ nda tho har 'ñu habu̱ mi 'bu̱'u̱. 29 Nuya ñ'o̱ho̱yu̱ bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñemba ar Hesu: 30 Mi 'yonu̱ yap'u̱ n'a mut'i ya ts'u̱di mi ñuni. 31 Nuya ts'ondöhi bi 'ya̱pa ar möte ar Hesu ne bi 'ñembabi: 32 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 33 Nu'u̱ mi su ya ts'u̱di xa bi ntsu bi nixt'i, ma ba ku̱t'a har hnini. Nu mi zo̱ñ'u̱, dama bi xipa ya jö'i nö'ö tema xki ja nuya ñ'o̱ho̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi. 34 Gatho ya mengu nor hnini'ö bi bo̱ñ'u̱ ma ba tsu̱ ar Hesu, ne mi hyant'u̱, bi 'ya̱pa ar möte nda bo̱ni nda zokwabinu̱ yá ha̱i.
1 Nu'mú̱ ar Hesu bi bo̱xa har motsa ne bi 'ranga 'randi ar dehe, bi menga hár ha̱i man'agi. 2 Mi zo̱nga hár ñöni ar dehe, ba ts'impa n'ar ñ'o̱ho̱ xki nza ár ndo'yo mi oxa ha n'ar t'oxi, ne nu mi hyandwa yá ñ'emu̱i nu'u̱ mi tsihi, ar Hesu bi 'ñemba ar da̱thi: 3 Nu'mú̱ 'ra ya böt'ofo mi bense̱ njawa: Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ po̱ntho tsanga Jö. 4 Nunar Hesu mi pötwatho yá mfeni, jange bi 'ñembabi'u̱: 5 Temar ñhembi ga xipabinu̱: Xi mpump'a ri ts'oki, wa ga embabi: Nangi gi 'yo. 6 Pöhu̱'mu̱, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i pe̱'skwa ar ts'e̱di har ximha̱i da pungya ts'oki, hyanthu̱'mu̱ te di pe̱fi. 7 Nu'mú̱ ar da̱thi dama bi nangi, bi ma ár ngu. 8 Mi hyanda ya jö'i nö'ö xki thogi, xa mi 'yo̱tho, mi nsundabi Jö togo xki umba ar ts'e̱di ya meximha̱i da 'yo̱t'a ya döta nt'udi. 9 Ar Hesu bi thohnu̱ bi ma, ne har 'ñu bi hyanda n'ar ñ'o̱ho̱ ár thuhu ar Mateo mar njot'abojö, mi huxa habu̱ mi njut'a ar bojö mi jot'a ya ndö, ne bi 'ñembabi: 10 M'e̱fa ar Hesu bi hñuhwi har mexa hár ngu'ö, ne nze̱ye̱ ya njotbojö ne ya 'yo̱t'ats'oki ba e bi hñuhwi ar Hesu mi 'bu̱hwinu̱ yá ma̱xte. 11 Nu mi hyanda njap'u̱ ya de̱nga'be̱pate, bi 'ñemba yá ma̱xte ar Hesu: 12 Mi 'yo̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 13 Di ma ba hoñhu̱ tema di bo̱nga habu̱ enö: Hindi ne gi hönju̱ ya m'o̱ñho̱, 'ñuhu̱ ar nhwëki. Hinxta e ga zo ya hogajö'i. Xta e ga zo ya 'yo̱t'ats'oki da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 14 M'e̱fa ba ep'u̱ yá ma̱xte ar Xuwa Xixthe, bi 'ya̱mba ar Hesu ne bi 'ñeñ'u̱: 15 Ar Hesu bi 'ñembabi: 16 Hinjo'o n'a togo ju̱ n'ar 'ra'yo m'o̱t'e po̱t'a n'ar ze̱ dutu, ngetho nu xta yu̱t'a ar 'ra'yo m'o̱t'e, da gu̱t'a ar ze̱ dutu ne da xe̱ döta xe̱ni. 17 Hingi sit'a ar 'ra'yo t'afi ha ya ze̱ ximhni, ngetho nu'mu̱ da njap'u̱ da xe̱ ya ze̱ ximhni, da nö'ma ar t'afi ne da m'e̱ ya ximhni. Ha nu'mu̱ da sit'a ar 'ra'yo t'afi ha ya 'ra'yo ximhni, gatho yoho hinte da ja. 18 Mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, ba ep'u̱ n'ar ndö bi nda̱ndihmö ne bi 'ñembi: 19 Har Hesu ne yá ma̱xte bi me̱wi nunar ndö'ö. 20 Nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu'u̱, n'ar 'be̱hñö mi xot'wa ya ji, xki tho 're̱t'amayoho nje̱ye̱ mi pe̱'sa nunar hñeninu̱, bi zo̱nga hár xu̱tha ar Hesu ne bi da̱mba ár ñöni ár pa̱t'i. 21 Ngetho mi ense̱ hár mfeni: Nu'mu̱ mödi ho̱nse̱ ga tha̱mbahmö ár pa̱t'i, da dixkagi. 22 Ar Hesu bi ñegi ne bi 'ñemba nunar 'be̱hñö: 23 Nu mi zo̱nga ar Hesu hár ngu ar ndö xki du ár t'inxu, mi hyandi mi 'bu̱hnu̱ nu'u̱ mi hu̱xt'a ya nthu̱za, ne nze̱ye̱ ya jö'i xa mi umba yá mu̱i mi zoni. 24 Bi 'ñembabi'u̱: 25 Nu mi bo̱nga gatho ya jö'i, ar Hesu bi yu̱t'a mbo har ngu, bi mipa ár 'ye̱ ar nxutsi, ne nuna dama bi nangi. 26 Ne nunar 'bedenu̱ bi nu̱nga xo̱ge nunar ha̱i'ö. 27 Nú'mu̱ mi manu̱ ar Hesu, bi de̱nga yoho ya goda̱ mi 'be̱fa xa mi mafi mi eñ'u̱: 28 Ar Hesu bi thotho ne bi yu̱t'a ha n'ar ngu. Nuya goda̱ himba kohi, ba e bi yu̱t'u̱ har ngu n'ehe. Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 29 Nu'mú̱ ar Hesu bi hñu'spa yá 'ye̱ ha yá da̱'u̱, ne bi 'ñembabi: 30 Ne bi xo yá da̱'u̱. Ar Hesu bi hñu'mba yá mu̱i ne bi 'ñembabi: 31 Mödi bi nsipa njap'u̱, mi bo̱ñ'u̱ bi 'yonga ar 'bede hagatho nor ha̱i'ö. 32 Mi bo̱nga nuya goda̱, ba ts'impa n'ar gone xki nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. 33 Ar Hesu bi 'ye̱nga ar ts'ondöhi, ne nunar gone bi za̱ bi ñö. Gatho ya jö'i mi 'bu̱hnu̱, xa mi 'yo̱tho ne mi eñ'u̱: 34 Ha nuya de̱nga'be̱pate mi eñ'u̱: 35 Ar Hesu bi ñ'o gatho ya döta hnini ne ya t'u̱lo hnini, mi ku̱t'a ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, mi xipa ár hoga mhö ár ts'u̱t'wi Jö, mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi nuya mengunu̱. 36 Nu mi hyanda gatho ya jö'i xa bi nkor nhwëki, ngetho bi hyanda ngu 'ra ya tsi de̱ti xi mfont'i, hinte 'ñe ár ma̱'yo da su. 37 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 38 Jange 'ya̱pabihu̱ Jö togo ár me̱ti ar 'be̱fi, da me̱hna ma'ra ya 'be̱go, da e da gu̱xa nunar sofonu̱.
1 Nu'mú̱ ar Hesu bi zohna nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi umba ar ts'e̱di nda 'ye̱nga ya ts'ondöhi, ne nda o̱thebi tsa̱nt'ö yá hñeni ne yá u̱gi ya jö'i. 2 Gehyu̱ yá thuhu nu'u̱ 're̱t'amayoho yá mpo̱te ar Hesu xki zohni: M'e̱t'o ar Simu nö'ö bi thu'spabi ar Pedro, ar Andre ár jödöp'u̱'ö, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödö, yá t'u̱yu̱ ar Sebedeo. 3 Ar Lipe, ar Bartolo, ar Toma, ar Teo nö'ö mar njotbojö, man'ar Hakobo ár t'u̱ ar Alfeo, ar Lebeo nö'ö bi t'embabi ar Tadeo. 4 Nö'ö man'ar Simu xki ñ'owi nu'u̱ mi ntuhni mi ñönga ár hnini, ne ar Huda Iskariote nö'ö m'e̱fa bi da̱ ar Hesu. 5 Ar Hesu bi me̱hna nu'u̱ 're̱t'amayoho yá mpo̱te xki hwahni ne bi 'ñembabi'u̱: 6 Di ma ba zohu̱ ya me Israel nu'u̱ 'bu̱ ngu ya tsi de̱ti hinte 'ñe yá ma̱'yo. 7 Di möhu̱ ne gi 'ñembabihu̱ njawa: Ár ts'u̱t'wi Jö 'ba̱p'u̱tho. 8 O̱thehu̱ ya da̱thi, ne hñöjwu̱ yá hñeni nu'u̱ tsu̱ ar tsit'ando'yo, jafu̱ da nte nu'u̱ xi du, 'ye̱mbabihu̱ ya ts'ondöhi nu'u̱ togo xi nthe̱xkwi. Xta hwëk'ahu̱ nunar ts'e̱dinu̱, hwëkwathobihu̱ nu ma'ra n'ehe. 9 Yo gi nxö'su̱ ar bojö xi nk'axt'i, wa ya t'axbojö, wa ya the̱ni. 10 Yo gi te̱xju̱ ri 'ro̱zöhu̱, yo ma gi hñöxu̱ yo mponi ar dutu, wa ma'ra ya thiza, hinte gi hñöxu̱ n'ar ndo̱ho̱. Ngetho ar 'be̱go di 'ñepi da t'umba nö'ö te k'at'i. 11 Nu xki tso̱ñhu̱ ha n'ar döta hnini wa n'ar t'u̱lo hnini, hyoñhu̱ n'ar hogajö'i, ne ka gi 'bu̱hu̱nu̱ hár ngu'ö gatho ya pa gi oxu̱nu̱. 12 Nu xki ku̱thu̱ har ngu'ö, ze̱ngwahu̱ nu'u̱ 'bu̱hnu̱. 13 Nu'mu̱ da 'ra'ahu̱ nse̱ki, ár hogam'u̱i Jö da zu̱'u̱. Ha nu'mu̱ hinda 'ra'ahu̱ nse̱ki, ar njöpi xka 'ya̱fu̱, da mengi da zu̱'ahu̱. 14 Nu'mu̱ hinto da 'yo̱x'ahu̱, ne hinto da jamfi nö'ö gi xifu̱, po̱ñhu̱ har ngu'ö wa har hnini'ö, ne gi hwöthu̱ ri wahu̱, da hyo̱ ar fontha̱i xi wat'a ha ri thizahu̱. 15 Xa majöni di xi'ahu̱, nunar pa da thöxamajöni, nunar hnini'ö ma da hñönga n'ar döta mfe̱i, di töta ár mfe̱i ya hnini Sodoma ne ar Gomora. 16 Nupya di pe̱ñ'ahu̱ gi möhu̱, ma gi 'yohu̱ ngu ya tsi de̱ti madeda ya miñ'o. Jange zo̱t'a ri da̱hu̱ ngu n'ar k'eñö, ne di hñöx'ahu̱ n'ar tsi domtxu. 17 Jamasuhu̱ ngetho ya jö'i ma da da̱t'ahu̱ ha yá 'ye̱ ya ts'u̱t'wi, ne ma da me̱p'ahu̱ ha yá nijö. 18 Nu'u̱ ma da da̱t'ahu̱ ha ya ts'u̱t'wi, ma da m'a̱p'ahu̱ ha ya ndö ngetho gi te̱ngagihu̱. Njap'u̱ gi da̱twabihu̱ majöniyu̱, ne nu'u̱ hingya xodyo. 19 Nú'mu̱ xta ts'oñ'ahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi möñhu̱ wa tema gi thöhu̱, ngetho ge'mu̱ Jö ma da 'ra'ahu̱ gatho nö'ö gi möñhu̱. 20 Hingo ma gi ñöse̱hu̱; nu ár Hñö Jö ar Dada go ma da mönga nö'ö da bo̱nga ha ri nehu̱. 21 Nuya pa'u̱ ya jö'i ma da u̱tsase̱ yá ku, ma da da̱ da tho. Nuya dada da da̱ yá t'u̱, nuya t'u̱ ma da u̱tsa yá dada, ne da da̱'u̱ da tho n'ehe. 22 Gatho ya jö'i ma da u̱tsa'ihu̱ ngetho gi te̱ngagihu̱, ha nö'ö togo da ze̱tatho da do̱'mi da göxa xo̱ge, go ma da mpo̱'ö. 23 Nu'mu̱ da nt'u̱tsa'ihu̱ ha n'ar hnini, po̱ñhu̱ di möhu̱ man'a. Xa majöni di xi'ahu̱, hingi jwahu̱ gi 'yohu̱ xo̱ge ya hnini har ha̱i Israel, ne Nö'ö Togo ba e bi Njö'i da menga man'agi. 24 Ar ma̱xte hingi töpa ár nsu ár utate, ha n'ar 'be̱go hingi töpa ár nsu ár hmu. 25 Xiñho nu'mu̱ ar ma̱xte da ñhe̱hwi ár utate, ne ar 'be̱go da ñhe̱hwitho ár hmu. Nu'mu̱ ar dada bi t'embabi ar Belsebu, hanja to̱'mi da nsipabi yá bötsi 'mu̱. 26 Jange hinto gi tsuhu̱wa, ngetho hiñ'otho tema xi t'ögi ne hinda thandi, wa tema xi t'o̱t'a ñ'öntho ne hinda födi. 27 Nö'ö di ut'ase̱hu̱ ñ'öntho, utwabihu̱ gatho ya jö'i, ha nö'ö di xi'ahu̱ njantetho, möñhu̱ nts'e̱di, da 'yo̱ gatho ya jö'i. 28 Yo gi tsuhu̱ togo ne da hyo'ahu̱, ngetho ri pahu̱ hingi tsa̱ da hyo'u̱. Tsuhu̱ Jö togo pe̱'sa ar ts'e̱di da me̱hna ri pahu̱ ne ri ndo'yohu̱ har tsibi. 29 Nuya tsi ts'ints'u̱ hingi hmödi, t'unga yoho ha n'ar tsi ku̱t'a, ha hinda za̱ da da̱ n'a har ha̱i nu'mu̱ hinda ungar se̱ki Jö ar Dada. 30 Xi'ahu̱hmö. Ngetho ri xtöhu̱, Jö pödi hangu'u̱. 31 Jange yo gi ntsuhu̱, ngetho gi töfu̱ ár nsu n'a mut'i ya ts'ints'u̱. 32 Nö'ö togo da da̱tkagi majöni ha yá nthandi ya jö'i xi bökagi, nuga n'e ma ga da̱majöni xi bökagi hár nthandi ma Dada bi 'bu̱ mhets'i. 33 Ha nö'ö togo da ko̱ngagi ha yá nthandi ya jö'i, nuga n'ehe ma ga ko̱nga hár nthandi ma Dada bi 'bu̱ mhets'i. 34 Yo gi hu ri mu̱ihu̱ xta e ga jö'sa ya tuhniwa har ximha̱i. Hin'ö, ma da ga̱hni ngetho xta ehe. 35 Xta e ga heka ya jö'i: nuya t'u̱ ma da do̱xa yá dada, nuya t'inxu ma da do̱xa yá nönö, ha nuya ts'ihwe̱ ma da do̱xa yá tsa. 36 Nuyá ñ'u̱ni ya jö'i ma da bo̱nga ha yá nguse̱. 37 Nö'ö töte ár mhöte pe̱'spa ár dada wa ár nönö, ne m'e̱fa ka mökagiga, hindi 'ñepi da de̱ngagi. Ne nö'ö töte ár mhöte pe̱'spa ár t'u̱ wa ár t'inxu, ne m'e̱fa ka mökagi, hindi 'ñepanu̱ n'ehe da de̱ngagi. 38 Ne nö'ö togo hinda 'ye̱nt'a ár te da de̱ngagi, hindi 'ñepi ga ñ'o'be. 39 Nö'ö togo xa suwa ár te har ximha̱i, ma da 'be̱di. Ha nö'ö da 'be̱ ár te te̱ngagi, ma da dinga ár te hiñham'u̱ da thege. 40 Nö'ö togo da 'ra'ahu̱ ar se̱ki go xi 'rakagiga, ha nö'ö togo 'raka ar se̱kiga go umba ar se̱ki nö'ö togo xpa pe̱nkagi. 41 Nö'ö togo da umba ar se̱ki n'ár m'e̱hni Jö ngetho mar m'e̱hni, ma da hñönga ar nthöhö ngu ar m'e̱hni. Ha nö'ö da umba ar se̱ki n'ar hogajö'i ngetho mar hogajö'i, ma da hñönga n'ar nthöhö mahye̱gi ngu hönga n'ar hogajö'i. 42 Ne nö'ö togo da umba n'a tsi 'bada ar tse̱the n'a nuya tsi hyoyayu̱ te̱ngagi, xa majöni di xi'ahu̱ hinda 'be̱ ár nthöhö.
1 Nu mi wa ar Hesu bi xipa nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte teme nda me̱fi, bi ma ba tso̱nga ya hnini har ha̱i'ö, mi uta ya jö'i ne mi mönga ar hoga mhö. 2 Nú'mu̱ mi o har fa̱di ar Xuwa Xixthe, bi 'yo̱ gatho nö'ö mi o̱t'a ar Hesu, jange bi me̱hna yoho yá ma̱xte ma ba k'öts'i, 3 ne bi 'ñembabi: 4 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 5 Nuya goda̱ xo yá da̱, ya dowa 'yo, ya gogu o̱de, nu'u̱ tsu̱ ar tsit'ando'yo thits'i, nu'u̱ xi du pengi nte, ha nuya tsi hyoya xi nsipabi ar hoga mhö. 6 Nza̱tho nö'ö togo hinda u̱ ár mu̱i xi zo ár gu nö'ö di pe̱fi. 7 Nu mi bo̱ni bi ma yá ma̱xte ar Xuwa Xixthe, ar Hesu bi ndu̱i bi no̱nga ar Xuwa ne bi 'ñemba ya jö'i: 8 Te ga po̱ñhu̱ ga hyanthu̱ 'mu̱. Hage n'ar ñ'o̱ho̱ mi he ya dutu ximhödi. Hin'ö, ngetho nu'u̱ kö yá nza̱tho dutu 'bu̱ ha yá ngu ya ndö'u̱. 9 Tema ga po̱ñhu̱ ma ga hyanthu̱ 'mu̱. Hage n'ár m'e̱hni Jö. Hö, ne xa majöni di xi'ahu̱, hinge ho̱nse̱ n'ár m'e̱hni Jö, pe̱'sa man'ar döta nsu. 10 Ngetho gehnu̱ xki nho̱nga mam'e̱t'o har T'ofo habu̱ enö: Nuga di pe̱hna ma m'e̱hni da m'e̱t'o da hyok'a ar 'ñu. 11 Xa majöni di xi'ahu̱, hinxi m'u̱ man'ar ñ'o̱ho̱ di töpa ár nsu ar Xuwa Xixthe. Mödi njap'u̱hmö, nö'ö ar tsi t'u̱lo xi yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö, töpa ár nsu ar Xuwa. 12 Nuya pa bi ndu̱i bi xixthe ya jö'i ar Xuwa ne nubyatho, ár ts'u̱t'wi Jö tho ar nhweni, ne ho̱nse̱ nu'u̱ umbyá mu̱i go ku̱t'u̱. 13 Gatho yá m'e̱hni Jö ne ár t'ofo ar Moise bi möñ'u̱ nda e ár ts'u̱t'wi Jö, ha nu mi zo̱ ar Xuwa Xixthe bi möñ'ö mi 'ba̱p'u̱tho nda zo̱ho̱. 14 Nu'mu̱ gi ne gi ñ'emu̱ibihu̱, gehnu̱ ar Elia xka 'yo̱hu̱ nda penga man'agi. 15 Nö'ö togo tu ár gu, dá 'yo̱xa nö'ö di mö. 16 Togo ga he̱kwabi nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. Nuyu̱, ñhe̱hwi nuya bötsi hu ha ya ta̱i, mafi ñ'engwi yá ñ'ohu̱. 17 Ne eñ'u̱: Da hu̱xthe ma nthu̱zahe ne hinga nehu̱, da ntuhe ya thuhu nt'a̱gi ne hinga nzoñhu̱. 18 Ngetho ba e ar Xuwa Xixthe, hinto mi ntsixkwi, ne hinto mi ñungwi, ne gi eñhu̱: Nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. 19 M'e̱fa ba e Nö'ö Togo bi Njö'i, to gatho ntsixkwi ne ñungwi, gi eñhu̱ n'ar ts'o'yo ne n'ar mihni, ár ñ'owi ya njotbojö ne ya 'yo̱t'ats'oki. Nö'ö togo pe̱'sa ar mfödi, nhekitho ha yá hoga 'be̱fi. 20 M'e̱fa ar Hesu bi ndu̱i bi hñu'mba yá hmi ya hnini habu̱ xki 'yo̱t'a ya nt'udi, ngetho hinxki 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi, mödi xki hyandwa ár ts'e̱di Jö. Ne bi 'ñeñ'ö: 21 —Hwëkate'ihu̱ gar menguhu̱ Korasi ne gar me Betsaidahu̱. Ngetho nu'mu̱ ya me Tiro ne ya me Sidon xi hyanthmö ya nt'udi xi t'o̱t'a ha ri ha̱ihu̱, xi 'yo̱t'wahmö yá ntso̱'mi, ne xi hyemhö ya he dumu̱i, ne xi nkoxhmö ar 'bospi ntso̱'mi. 22 Jange nuga di xi'ahu̱, nunar pa da thös'ahu̱ majöni, ri mfe̱ihu̱ ma da döta nö'ö ma da hñönga ya me Tiro ne ya me Sidon. 23 Ha nu'ahu̱ gar menguhu̱ Nkapernaum, ha gi hu ri mu̱ihu̱ ma da nju̱x'ahu̱ mhets'i. Hin'ö, ma da t'e'ahu̱ har 'be̱xui. Ngetho nu'mu̱ har ha̱i Sodoma xi t'o̱thmö nuya nt'udi xka hyanthu̱, xi 'yo̱t'wahmö yá ntso̱'mi, ne hinxi nhwati, di 'bu̱hmö'u̱ nuya payu̱. 24 Jange di xi'ahu̱, nunar pa da thös'ahu̱ majöni, ri mfe̱ihu̱ ma da döta ár mfe̱i ya me Sodoma. 25 Nor pa'ö ar Hesu bi ñö ne bi 'ñenö: 26 Ngetho njap'u̱ xka numañhoge, ma tsi Dada'i. 27 M'e̱fa bi 'ñemba nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱: 28 Ba ehu̱ gatho nuya gi nduhu̱ ne xi za̱'ahu̱, ne ga tuk'a ri 'be̱nihu̱ gi tsa̱ya̱hu̱. 29 Ngu n'ar tsi boi nt'e̱i, hñöñhu̱ ar zan'we̱i di hus'ahu̱, ne da tsa̱ gi te̱ngagihu̱ ma m'u̱i, dar hogajö'i ne hindar ñ'ets'i. Nu'mu̱ gi 'bu̱hu̱ njap'u̱, hinda za̱'ahu̱ ne hinda du ri mu̱ihu̱. 30 Ngetho nunar zan'we̱i di hus'ahu̱, hingi hembi gi tuxu̱, ha nunar 'be̱ni di tut'ahu̱, hingi hu̱.
1 Nuya pa'u̱ ar Hesu ne yá ma̱xte bi 'ranga ha ya hwöhi xki 'bot'a ya t'e̱i. Mar pa ntsa̱ya̱, ha nuyá ma̱xte mi tsu̱ ar thuhu, jange bi ndu̱i bi dokwa yá ngöhö ya t'e̱i, mi töki mi tsa'u̱. 2 Mi hyanda ya de̱nga'be̱pate, bi 'ñemba ar Hesu: 3 Ha nunar Hesu bi dötwabi njawa: 4 Bi yu̱t'ö hár nijö Jö, ne bi zi nuya thuhme xki 'bo̱'spa Jö, ha nö'ö ne yá ñ'ohu̱ himi ho nda zi'u̱, ho̱nse̱ ya möjö. 5 Ha hinxka nehu̱ hár t'ofo ar Moise, nuya möjö mpe̱ har nijö, mödi ar pa ntsa̱ya̱, hingi nhu ngu n'ar ts'oki. 6 Ha nuga di xi'ahu̱, 'bu̱kwa n'a töpa ár nsu ar nijö. 7 Nu'mu̱ gi pöhmöhu̱ tema di bo̱nga nö'ö mönga ár T'ofo Jö habu̱ enö: Hindi ne gi hönkagihu̱ ya m'o̱ñho̱. Nö'ö di ne, gi 'ñu ri nhwëkihu̱. Nu'mu̱ xi zohmö ri mfenihu̱, hingi tsu̱hmöhu̱ nuyu̱ hinte xi 'yo̱t'a nö'ö hingi njap'u̱. 8 Ngetho Nö'ö Togo ba e bi Njö'i gehnu̱ ár Hmu ar pa ntsa̱ya̱. 9 Ar Hesu bi thogi, ma ba ku̱t'a ha yá nijö'u̱. 10 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a n'ár 'ye̱. Ne nuya de̱nga'be̱pate bi 'ya̱mba ar Hesu: 11 Ha nunar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 12 Ha hinge n'ar ñ'o̱ho̱ töpa ár nsu n'ar tsi de̱ti. Jange mahyoni ga o̱thu̱ ar ñho mödi ar pa ntsa̱ya̱. 13 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a ár 'ye̱: 14 Nu mi bo̱nga ya de̱nga'be̱pate, bi ñ'u̱t'i hanja nda tsa̱ nda hyo ar Hesu. 15 Ar Hesu mi pötho te mi beñ'u̱, bi zohnu̱ bi ma, ne nze̱ye̱ ya jö'i bi de̱ni mi o̱thebi yá hñeni. 16 Ne xa mi hu'mba yá mu̱i hinto nda metwabi togo'ö. 17 Ne njap'u̱ nda tho ngu xki mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: 18 Gehnu̱ ma hoga 'be̱go xta huts'i, togo di mödi ne jakagi ga njohya. Ga umba ma Hñö, da zohna gatho ya hnini 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ne da xipabi'u̱ xi 'ñep'u̱ ar pa da thö'spa majöni. 19 Hinto ma da ntsa̱hñökiwi, hinda ma da mafi, ne hinda ma da t'o̱ ár mhö ha ya 'ñu. 20 Ma da hñu'mba yá mu̱i nu'u̱ hints'u̱ pe̱'sa ár ts'e̱di yá ñ'emu̱i, ngu n'ar xithi 'bu̱tho da dehmi. Ma da me̱'spa ar nhwëki nu'u̱ pe̱'sa n'a tsi tu̱i ar ndo̱'mi, ngu n'ar tsibi fu̱ni. Ne da japi da ntöte ar ñho. 21 Ne gatho ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i da do̱'mba ár mfa̱ts'i uñ'ö. 22 Nu'mú̱ ar Hesu ba ts'impa n'ar jö'i mi gone ne mi goda̱, ngetho xki nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. Bi o̱the, ne dama bi za̱ bi ñö ne bi hyandi. 23 Jange gatho ya jö'i xa mi 'yo̱tho, ne mi enga n'a ngu n'a: 24 Ha nuya de̱nga'be̱pate mi 'yo̱xa nö'ö mi mönga ya jö'i, bi 'ñeñ'u̱: 25 Nunar Hesu bi bötwatho yá mfeni'u̱, ne bi 'ñembabi: 26 Xi ar ts'ondöhi, hage da 'ye̱nse̱ yá mits'ondöhiwi. Nu'mu̱ da jap'u̱, hinte di pe̱'sa ár ts'e̱di ne xi nhwata gatho 'mu̱. 27 Gi eñhu̱ nuga di e̱nga ya ts'ondöhi ngetho di hömpa ár ts'e̱di ar Belsebu. Xi ri m'e̱hnihu̱, tema ts'e̱di hö'u̱ e̱nga ya ts'ondöhi 'mu̱. Go da hñup'a ri hmihu̱'u̱. 28 Ha nu'mu̱ di hömpa ár ts'e̱di ár Hñö Jö di e̱nga ya ts'ondöhi, pöhu̱ 'mu̱, xi zo̱kwa habu̱ gi 'bu̱hu̱ ár ts'u̱t'wi Jö. 29 Hanja da za̱ da yu̱t'a n'ar bë hár ngu n'ar ñ'o̱ho̱ xa di pe̱'sa ár ts'e̱di, da bëpa yá ñho nu'mu̱ hinda xo̱t'e m'e̱t'o. Ne xta wadi hö, ja da tsa̱ da bëpa yá ñho. 30 Nu'u̱ togo hindi ñ'o'be, u̱tsagi, ne nö'ö togo hindi mus'be mahye̱gi, go font'i. 31 Di xi'ahu̱, gatho ya ts'oki o̱t'a ya jö'i, ne gatho ya ts'ate möñ'u̱, ma da mpumbabi. Ha nö'ö togo da 'ye̱mba ar ñömañ'u̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabi. 32 Nu'mu̱ togo da zanga Nö'ö ba e bi Njö'i, ma da mpumbabi. Ha nö'ö togo da ñömañ'u̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabipya, ne hiñham'u̱ da me̱'sa ar pumbate. 33 Beñhu̱ nu'mu̱ ar za xiñho, ma da unga nö'ö xiñho n'ehe. Ha nu'mu̱ ar za hingi ho, hingi ho nö'ö ma da uni, ngetho nö'ö te unga n'ar za, ja föp'u̱ tema za'ö. 34 Ts'ojö'ihu̱ di hñöx'ahu̱ ya k'eñö. Hanja da tsa̱ gi möñhu̱ nö'ö xiñho xa gar ts'ojö'ihu̱. Ngetho nö'ö ñuxa ha ri mu̱ihu̱, gehnu̱ gi möñhu̱. 35 Nö'ö togo benga ya hoga mfeni, mönga nö'ö xiñho, ha nö'ö benga ya ts'omfeni, mönga ya ts'omhö. 36 Nuga di xi'ahu̱, gatho nö'ö te gi möñhu̱ ne hingi jamasuhu̱, ja tema gi thöhu̱ nú'mu̱ xta thös'ahu̱ majöni. 37 Ngetho Jö ma da hñös'ahu̱ majöni gatho nö'ö gi möñhu̱, ne da nsi'ahu̱ ri hogajö'ihu̱ wa ri ts'om'u̱ihu̱. 38 Nu'mú̱ 'ra ya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate mi 'bu̱hnu̱, bi 'ñemba ar Hesu: 39 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 40 Ngetho nö'ö bi ñ'o hñupa ne hñuxui mbo ár mu̱i ar döta hwö. Ma da njap'u̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ma da m'u̱ hñupa ne hñuxui hár mu̱i ar ha̱i n'ehe. 41 Nuya me Ninibe ma da nanga har thöxamajöni, ne ma da hñu'mba yá hmi nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. Ngetho nu'u̱ bi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi nú'mu̱ mi zo ar Honas, ha 'bu̱kwa n'a töpa ár nsu ar Honas. 42 Nunar 'be̱hñö mar ndö ndi 'ñe mak'angi, ma da nanga har thöxamajöni, da hñu'mba yá hmi nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. Ngetho nuna ba e har yap'u̱ ha̱i nda 'yo̱'spa ár mfödi ar Salomon, ne gi 'bu̱hwihu̱wa n'a xa töpa ár nsu ar Salomon. 43 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñenö: 44 n'a nda bense̱ ne da 'ñenö: Xi'mu̱ ga penga ha ma ngu da po̱ni. Ne xta zo̱ho̱ da dini hinto di 'bu̱i, xi njoki ne xi thoki xiñho. 45 Nu'mú̱ nö'ö ar ts'ondöhi'ö ma da hyonga ma yoto yá mits'ondöhiwi di töte yá nts'o, ne da ku̱t'i da m'u̱hwi. Ne nunár 'be̱fa m'u̱i nunar jö'i xki hye̱hmö ar ts'ondöhi, di töte ár nts'o hinge ngu 'be̱t'o. Ma da thota yá nts'o nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱ n'ehe. 46 Ar Hesu himi jwatho nda zo ya jö'i, n'a mbi zo̱ta ár nönö ne yá jödö mi 'ba̱ nthi mi ne nda ñöwi. 47 N'a togo bi 'ñembabi: 48 Ar Hesu bi dötwabi'ö: 49 Bi uti habu̱ mi 'bu̱ yá ma̱xte, ne bi 'ñenö: 50 Ngetho gatho nu'u̱ o̱t'a ngu mönga ma Dada bi 'bu̱ mhets'i, gehyu̱ ma jödö, ma nju ne ma nönö n'ehe.
1 Nunar pa'ö ar Hesu bi bo̱nga har ngu habu̱ mi 'bu̱i, ne bi ma ba hu har ñönthe. 2 Bi wat'a nze̱ye̱ ya jö'i habu̱ mi 'bu̱'ö, jange bi bo̱xa ha n'ar motsa ne ka bi hñuxnu̱, ha gatho ya jö'i mi 'ba̱ har ñönthe. 3 Ne bi metwabi nze̱ye̱ ya 'bede mi utwabi. M'e̱t'o bi me n'ár 'bede n'ar mot'i ne bi 'ñenö: 4 Nú'mu̱ mi mpot'i, n'a tu̱i bi zo har 'ñu, ba e ya ts'ints'u̱ bi go bi za. 5 Man'a tu̱i bi zo ha ya do habu̱ himi köxa nze̱ye̱ ar ha̱i. Ngut'a bi k'onts'i ngetho himar mpidi ar ha̱i. 6 Ne nu mi bo̱xa ar hyadi bi hwixki. Himi tsa̱ nda nu̱nga yá 'yu̱, jange bi 'yot'i. 7 Man'a tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya 'mini, bi xuhña ne bi ot'i. 8 Ha man'a tu̱i bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, xa bi unga n'ar hoga sofo, 'ra n'a nthehe, ma'ra hñun'a̱te, ne ma'ra n'a̱tema're̱t'a n'a ngu n'ar 'ba̱i. 9 Nö'ö togo tu ar gu da 'yo̱de, dá 'yo̱xa nö'ö te di mö. 10 M'e̱fa yá ma̱xte bi wat'a habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu ne bi 'ñembabi: 11 Ar Hesu bi dötwabi ne bi 'ñembabi'u̱: 12 Ngetho nö'ö to pe̱ts'i, ma da thu'spabi, ha nö'ö hinte pe̱ts'i, ma da thömba xo̱ge. 13 Jange di zo m'ede, ngetho tu yá da̱, ne hingi handi, tu yá gu, ne hingi o̱de, ne hingi tso yá mfeni. 14 Thohyu̱ ngu bi mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: Ma gi 'yo̱hu̱, ne hinda zo ri mfenihu̱. Ma gi hyanthu̱, ne hingi pöhu̱ teme di bo̱nga nö'ö gi hanthu̱. 15 Ngetho nuya jö'iyu̱ xi japi xi më yá ñö, ne hingi ne da 'yo̱xa nö'ö o̱de. Xi ts'a̱nt'a yá da̱, njap'u̱ hinda xo yá da̱ da hyandi, ne hinda zo yá gu, hinda kwata ha yá mu̱i, ne da hñuxka yá da̱, ha nuga da tsa̱ ga umba ar nzaki. 16 Ha nu'ahu̱, nza̱tho ri da̱se̱hu̱ xka hyanthu̱, ne ri guse̱hu̱ xka 'yo̱hu̱. 17 Ngetho xa majöni di xi'ahu̱, nze̱ye̱ yá m'e̱hni Jö ne ma'ra ya hogajö'i, mi nemhö nda hyanda nö'ö gi hanthu̱pya, ha himbi tsa̱ bi hyant'u̱. Ne mi nemhö nda 'yo̱xa nö'ö gi o̱hu̱pya, ha himbi 'yo̱x'u̱. 18 'Yo̱hu̱pya tema di bo̱nga ár 'bede ar mot'i da xi'ahu̱. 19 Nö'ö togo da 'yo̱xa ar mhö no̱mba ár ts'u̱t'wi Jö ne hinda zo ár mfeni, m'e̱fa da e ar ts'ondöhi ne da hñömba ar mhö xki zomhö hár mu̱i, gehnu̱ nö'ö n'a tu̱i bi zo har 'ñu. 20 Nu'u̱ ma'ra bi zo ha ya do, ngu nö'ö bi 'yo̱xa ár mhö Jö ne da njohya da hñöni. 21 Ha hinxi 'ñet'a xiñho hár mu̱i nunar mhönu̱, jange xta e ya thogi ne ya nt'u̱tsa ngetho xi hñömga ma mhö, da 'wege, ngu ar t'e̱i hinxi nu̱nga ár 'yu̱ ngut'a da 'yot'i. 22 Nö'ö n'a tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya 'mini, gehyu̱ nuya xi 'yo̱xa ár mhö Jö, ne dama bi 'be̱ ar ñ'emu̱i, ngetho tupa ár mu̱i gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, ne ñhe̱gi da ka ar bojö. Gathoyu̱ da jö'sa ar mhö, jangutho ar t'e̱i hinte bi uni. 23 Ha nu ma'ra bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, gehyu̱ nuya bi 'yo̱xa ár mhö Jö ne bi zo yá mfeni. Xa bi unga n'ar hoga zofoyu̱, 'ra bi unga n'anthebe, 'ra hñun'a̱te, ha nu ma'ra n'a̱tema're̱t'a n'a ngu n'ar 'ba̱i. 24 M'e̱fa ar Hesu bi metwabi'u̱ man'ar 'bede ne bi 'ñenö: 25 Ha nú'mu̱ mi ö yá 'be̱go, ba e ár ñ'u̱ni ne bi mot'wa ya nxot'o hár hwöhi xki mot'a ar t'e̱i, ne bi ma. 26 Nu mi te ar t'e̱i ne mi fu̱di nda ngöhö, bi k'onts'a ar nxot'o 'mu̱ n'ehe. 27 Nuya 'be̱go bi ma ba a̱nga nö'ö togo ár me̱ti ar hwöhi ne bi 'ñembabi'u̱: Tsi ndada, ha hinga pot'a ar t'e̱i xki nthahni ha ri hwöhi. Xi'mu̱ ha xpa e nuya nxot'o 'mu̱. 28 Nor ñ'o̱ho̱'ö bi 'ñemba yá 'be̱go: Zage n'a ma ñ'u̱ni xi mot'i. Nuyu̱ bi 'ñembabi 'mu̱: Ha gi ne ma ga k'u̱se ya nxot'o. 29 Nö'ö togo ár me̱ti ar hwöhi bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: Hin'ö, yo gi k'u̱su̱ ngetho yo ma da k'u̱xkwi ya t'e̱i n'ehe. 30 Hye̱hu̱p'u̱ da tewi mahye̱gi, ne nu xta zo̱ ár pa ar sofo, ga xipa ya xathe da xat'a m'e̱t'o ya nxot'o da dut'i, ne da gö'sa har tsibi da zöt'i. Ha nor t'e̱i da munts'i da kwata ha ma t'u. 31 Ne ar Hesu bi metwa man'ar 'bede ne bi 'ñembabi: 32 Nö'ö ar nda̱'ö xa tsi t'u̱lo töta gatho nu ma'ra. Ha nu xta te, töta gatho nu ma'ra ya k'ani, habu̱ bi e ya ts'ints'u̱ köxa yá m'afi. 33 Bi xipa man'ar 'bede ne bi 'ñembabi: 34 Ar Hesu gatho nö'ö te mi xipa ya jö'i, mi xipa m'ede. Nu'mu̱ himar 'bede hinte mi xipabi. 35 Njap'u̱ bi thogi ngu xki mönga maham'u̱ ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: M'ede ma ga zo ya jö'i, Ma ga mönga nö'ö xki t'ögi nú'mu̱ mi thoka ar ximha̱i. 36 Ar Hesu mi wadi bi 'ñe ya jö'i, bi ma har ngu habu̱ mi 'bu̱i, ne bi wat'a yá ma̱xte, bi 'ñembabi: 37 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñenö: 38 Ar hwöhi gehnu̱ ar ximha̱i, ha nö'ö ar t'e̱i xi thahni, gehyu̱ nu'u̱ 'bu̱ hár ts'u̱t'wi Jö. Ha nunar nxot'o, nuya te̱nga ar ts'ondöhi. 39 Ar ñ'u̱ni pot'a ar nxot'o, ar ts'ondöhi. Nunar sofo gehnu̱ ár ngöts'i ar ximha̱i, ne nuya xathe gehyu̱ yá e̱nxe̱ Jö. 40 Jangu ya xat'e̱i 'weka ar nxot'o da ts'öt'i, njap'u̱ hár ngöts'i ar ximha̱i, ya e̱nxe̱ ma da 'weka nuya jö'i te̱nga ar ts'ondöhi. 41 Nö'ö Togo ba e bi Njö'i ma da me̱hna yá e̱nxe̱ da gu̱ka hár ts'u̱t'wi gatho nuya 'yo̱t'ats'oki ne nu'u̱ japa ma'ra da nts'oki. 42 Ne ma da t'u̱t'a har tsibi, ka ma da nzonu̱ ne da guxtya ts'i di tho ya u̱gi. 43 Ne nu'u̱ ya hogajö'i ma da yot'u̱ ngu ar hyadi núnu̱ mhets'i, habu̱ bi 'bu̱ ár ts'u̱t'wi Jö yá Dada. Nu'u̱ togo tu yá gu da 'yo̱de, dá 'yo̱xa nö'ö di mö. 44 Ár ts'u̱t'wi Jö bi 'bu̱ mhets'i ñhe̱hwi n'ar m'e̱ts'i t'a̱ har ha̱i. Nunar m'e̱ts'inu̱ bi dinga n'ar jö'i, ne bi mengi bi 'ñö man'agi. Ne xa bi njohya bi ma ba pa̱ gatho nö'ö mi pe̱ts'i, bi da̱nga ar ha̱i habu̱ mi t'a̱ ar m'e̱ts'i. 45 Nunár ts'u̱t'wi Jö bi 'bu̱ mhets'i jangu n'ar ma̱ honga ya nza̱tho do xa xi mhödi. 46 Nu mi dinga n'ar hoga do, bi ma ba pa̱ gatho nö'ö mi pe̱ts'i ne bi ma ba ta̱i. 47 Ár ts'u̱t'wi Jö bi 'bu̱ mhets'i jangu n'ar nt'a̱ts'i njöt'a har dehe ne tsa̱nt'ö ar zu'we bi gu̱ts'i. 48 Nu xta ñuxa yá nt'a̱ts'i, nuya ngu̱xhwö da gu̱ka har ñönthe, ne da hñudi da hwahna nuya xiñho da 'yu̱t'a ha yá 'bo̱ts'e, ne nu ma'ra hingi ho da 'ye̱nga nthi. 49 Ma da njap'u̱ xta göxa ar ximha̱i, da e ya e̱nxe̱ da 'weka ya ts'om'u̱i xi nthöskwi ya hogajö'i. 50 Ne da tho̱t'a har tsibi, ka ma da nzonu̱ ne da guxt'a yá ts'i. 51 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ya̱nga yá ma̱xte: 52 Nu'mu̱ nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 53 Mi wadi bi mönga nuya 'bedeyu̱, bi ma bi zohnu̱ nunar hnininu̱. 54 Ne bi zo̱nga hár ha̱i'ö, mi ku̱t'a ha yá nijö mi uti, ne nuya jö'i xa mi 'yo̱tho ne mi eñ'u̱: 55 Ha hinga gehnu̱ ár t'u̱ ar hye̱nza. Ha hingar Maria ár nönönu̱, ne ár jödö ar Hakobo, ar Huse, ar Simu ne ar Huda 'mu̱. 56 Ha hinge di 'bu̱hwihu̱wa yá nju n'ehe. Ha xpa pöhnu̱ gatho nö'ö mö ne o̱tnu̱ 'mu̱. 57 Ne nuya mengunu̱ xa mi tso̱t'a yá mu̱i, jange ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 58 Jange himbi 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udinu̱, ngetho ya jö'i himi ñ'emu̱ibi.
1 Nuya pa'u̱ ar ndö Erode bi zo ár gu gatho nö'ö mi o̱t'a ar Hesu. 2 Ne bi 'ñemba yá 'be̱go: 3 Ar Erode mi mönga njap'u̱ ngetho xki gu̱ ar Xuwa Xixthe, xki döt'i, ne xki got'a har fa̱di. Nunu̱ mi hökwahmö hinge nda m'u̱hwi ar Erodia ár 'be̱hñö ar Lipe ár jödöp'u̱'ö. 4 Ngetho ar Xuwa Xixthe xki 'ñemba ar Erode: 5 Jange ar Erode mi ne nda hyo. Himbi 'yo̱t'e ngetho mi tsu ya jö'i, nuyu̱ mi jamfi már m'e̱hni Jö. 6 Ha n'agi mi t'o̱t'wa ár da̱ngo ar Erode, nunár t'inxu ar Erodia bi nei madeda gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, ha nu ar Erode xa bi numañho. 7 Jange bi ñöt'wabi nda umba gatho nö'ö nda 'ya̱di, ne bi 'ñet'a made Jö. 8 Nu'mú̱ ar nxutsi bi 'ñemba ar Erode: 9 Ar ndö Erode xa bi zo̱t'a ár mu̱i. Mödi njap'u̱ himbi tsa̱ bi ponga ár ne, ngetho xki 'ñet'a made Jö, ne xki 'yo̱xa gatho nu'u̱ mi 'bu̱hwinu̱ har mexa. Jange bi mö nda t'umbabi. 10 Ne bi möñ'ö nda the̱kwa ár ñö ar Xuwa Xixthe har fa̱di. 11 Ba thömpa ár ñö ha n'ar döta manza, bi t'umba ar nxutsi, ne nunu̱ bi hñö'spa ár nönö. 12 M'e̱fa bi zo̱ yá ma̱xte har fa̱di habu̱ mi jothmö, bi hñö'spa ár ndo'yo ma ba a̱gi, ne bi ma'u̱ ba xipa ar Hesu nö'ö xki thogi. 13 Mi 'yo̱ ar Hesu njap'u̱, bi bo̱xa ha n'ar motsa, bi 'ranga 'randi ar dehe, bi ma habu̱ hinto mi 'bu̱i. Ha nu mi 'yo̱ ya jö'i ndi manu̱, ba po̱nga ha ya hnini, bi ma watho ma ba k'öts'i. 14 Nu mi bo̱nga ar Hesu har ñönthe, bi hyandi mi 'bu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya jö'i mi to̱'mi. Xa bi hwëki ne bi o̱thebi yá hñeni. 15 Nu mi nde bi wat'a yá ma̱xte habu̱ mi 'ba̱'ö, ne bi 'ñembabi: 16 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 17 Nuyá ma̱xte bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 18 Ne ar Hesu bi 'ñenö: 19 M'e̱fa bi xipabi ya jö'i nda hñu ha ya do̱ni. Ne bi gu̱ nu'u̱ ku̱t'a ya thuhme ne yoho ya tsi hwö, bi no̱'sa mhets'i bi jöpi, bi heke ne bi thokwabi yá ma̱xte, ne nuyu̱ bi hemba ya jö'i. 20 Gatho ya jö'i bi ñuni ne xa bi niñö, ha nuya xe̱ni bi bongi bi njo, ne bi ñhu'sa 're̱t'amayoho ya 'bo̱ts'e. 21 Nu'u̱ togo bi ñuni mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe ya ñ'o̱ho̱, himbi yu̱t'a ar m'ede ya 'be̱hñö ne ya bötsi. 22 Nep'u̱ ar Hesu bi xipa yá ma̱xte nda bo̱xa har motsa, ne nda m'e̱t'o ndi ma 'randi ar dehe. Nö'ö nda gotho nda 'ñe ya jö'i. 23 Nu mi ñ'ehwi gatho ya jö'i, bi bo̱xase̱ har t'o̱ho̱ ma ba a̱pa Jö. Nu mi nxui mi 'bu̱se̱nu̱ har t'o̱ho̱. 24 Ha nunar motsa mi 'yo madedar ñho̱nthe, ne xa mi mfe̱ts'i ngetho mi nto̱xkwi ar ndöhi. 25 Ngu n'ar hñumxudi ar Hesu bi ma ba tsu̱ yá ma̱xte, mi 'yoda mañö ar dehe. 26 Nuyá ma̱xte mi hyandi mi 'yo mañö ar dehe, xa bi ntsu ne mi eñ'u̱: 27 Ha nunar Hesu bi zofo ne bi 'ñembabi'u̱: 28 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñenö: 29 Ne ar Hesu bi 'ñembabi: 30 Ha nu mi za̱ ar ndöhi bi zu, jange bi ndu̱i bi yu̱ har dehe. Dama bi mafi ne bi 'ñenö: 31 Nu'mú̱ ar Hesu ngut'a bi pe̱nt'i, ne bi 'ñembabi: 32 Bi bo̱xkwi har motsa, ne ngut'a bi ntsa̱ya̱ ar ndöhi. 33 Nu ma'ra xki go har motsa ba e bi nsunda ar Hesu, bi nda̱ndihmö ne bi 'ñenö: 34 Ne bi zo̱ñ'u̱ 'randi ar dehe har ha̱i Genesare. 35 Nuya mengunu̱ mi bö'u̱ mar Hesu togo xki zo̱nu̱, bi xañ'u̱ ar 'bede gatho ár nthet'i nor ha̱i'ö, ne ba ts'impa gatho ya da̱thi. 36 Ha nuyu̱ ho̱nse̱ mi a̱di nda the̱gi nda da̱mba ár ñöni ár pa̱t'i, ne gatho nu'u̱ mi tha̱mbabi mi thits'i.
1 Nu'mú̱ 'ra ya böt'ofo ne 'ra ya de̱nga'be̱pate xki 'ñe Herusalen nda k'önga ar Hesu, bi wat'i ne bi 'ñembi: 2 —Yo'ö ri ma̱xte ts'okwa ár nt'umbi ma palehu̱ bi zoju̱. Yo'ö hingi xu̱'ye̱ m'e̱t'o nú'mu̱ ñuni. 3 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 4 Ngetho Jö bi mönga njawa: 'Ñe'spa ár nsu ri dada ne ri nönö, ha nö'ö togo da zanga ár dada wa ár nönö, hinda ma da k'ont'i da tho. 5 Mödi nu'ahu̱ gi eñhu̱ xiñho togo da 'ñemba ár dada wa ár nönö: Hinda tsa̱ ga fa̱x'a'i, ngetho nö'ö ma nga 'ra'ahmö, xta ñöt'wa Jö. 6 Njap'u̱ gi et'a ri xu̱thahu̱ hinda t'e'spa ár nsu ár dada wa ár nönö. Jange xka ts'okwabihu̱ ár 'be̱pate Jö gi te̱ñhu̱ ri nt'umbihu̱. 7 Xa gar nemhñöhu̱. Xa majöni xi zu̱'ahu̱ nö'ö bi mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: 8 Nuya jö'iyu̱ oxta mañö enö eska ma nsu, ngetho himbi po̱nga ha yá mu̱i. 9 Tema ñho'ö eska ma nsu, embabi n'ar hoga nt'uti nö'ö xi bense̱'u̱. 10 Nep'u̱ ar Hesu bi zo ya jö'i nda wat'i, ne bi 'ñembabi: 11 Hingi ts'oka ar jö'i nö'ö ku̱t'a hár ne. Nö'ö po̱ni hö, ts'ok'ö. 12 M'e̱fa bi wat'a yá ma̱xte habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi'u̱: 13 Ar Hesu bi dötwabi yá ma̱xte ne bi 'ñembabi: 14 Hye̱hu̱p'u̱ ya goda̱ ne da gu̱mhö yá migoda̱wi. Nu'mu̱ n'ar goda̱ da gu̱hna man'ar goda̱, da zowi har ots'i. 15 Ar Pedro bi 'ya̱mba ar Hesu ne bi 'ñembabi: 16 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 17 Ha hingi pöhu̱, gatho nö'ö gi tsihu̱, di ma ri mu̱ihu̱ ne da thogi gi 'ye̱ñhu̱. 18 Ha nu'mu̱ gi beñhu̱ ya ts'omfeni, go di bo̱nga ha ri nehu̱, ne go da ja'ahu̱ gi nts'oju̱. 19 Ngetho ha yá ne ya jö'i ka bi po̱mp'u̱ ya ts'omfeni, ngu ar ntho, ar ts'inga nthöti, ar m'e̱ngwi jö'i, ar mfë, ar nhemhñö ne ar ts'ate. 20 Gehyu̱ ts'oka ar jö'i. Ha nö'ö hingi xu̱ka ár 'ye̱ m'e̱t'o, m'e̱fa da ñuni, nö'ö hinte ma ts'oki o̱t'e. 21 Ar Hesu bi gu̱ ar 'ñu bi ma ha yá ha̱i ya hnini Tiro ne Sidon. 22 N'a mba eta n'ar 'be̱hñö me Nkanan xa mi mafi mi enö: 23 Ha nunar Hesu hinte bi döti. Nu'mú̱ nuyá ma̱xte bi ma ba tsu̱di ne bi 'ya̱pa ar möte mi embabi: 24 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Nu'mú̱ ba ep'u̱ nunar 'be̱hñö'ö, bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi 'ñembi: 26 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 27 Nunar 'be̱hñönu̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 28 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 29 Ar Hesu bi zohnu̱ nor ha̱i'ö, bi thogi bi ma ba tso̱nga hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea, ne bi bo̱xa mañö ha n'ar ngwani, ma ba huhnu̱. 30 Ne bi zo̱nu̱ nze̱ye̱ ya jö'i mi tsi ya dowa, ya goda̱, ya gone, ya do'ye̱ ne ma nze̱ye̱ ya da̱thi. Ba ts'ihi bi m'o̱kwa hár wa ar Hesu, ne nö'ö mi o̱the. 31 Jange nu'u̱ ya jö'i mi 'bu̱hnu̱ xa mi 'yo̱tho mi o̱de nda ñö ya gone, nuya do'ye̱ mi thits'i, nuya dowa mi 'yo, nuya goda̱ mi handi. Ne gatho'u̱ mi nsunda Jö ár Dada ya me Israel. 32 M'e̱fa ar Hesu bi zohna yá ma̱xte ne bi 'ñembabi'u̱: 33 Nu'mú̱ nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 34 Har Hesu bi 'ya̱mbabi'u̱: 35 Ne ar Hesu bi 'be̱pa ya jö'i nda hñu har ha̱i. 36 Bi gu̱ nu'u̱ yoto ya thuhme ne nuya tsi hwö, bi umba njamödi Jö, bi xe̱ka nuya thuhme ne bi umba yá ma̱xte nda thokwa ya jö'i. 37 Gatho ya jö'i bi ñuni ne bi niñö'u̱. Nep'u̱ bi njo nuya xe̱ni thuhme xki bongi, ne bi ñhu'sa yoto m'o̱ts'e. 38 Gatho nu'u̱ xki ñuni, mi tsu̱ ngu yon'a̱tenthebe ya ñ'o̱ho̱, himbi yu̱t'ar m'ede ya 'be̱hñö ne ya bötsi. 39 Ne ar Hesu bi ñ'ehwi ya jö'i, ne bi bo̱xa har motsa bi ma har ha̱i Magdala.
1 Ba e ya de̱nga'be̱pate ne ya de̱ngamöjö, ma ba honga ar Hesu nda tsa̱ti, ne mi a̱pabi nda uta n'ar nt'udi ndi 'ñe mhets'i. 2 Nö'ö bi döti ne bi 'ñembi: 3 Ha nu'mu̱ gi hanthu̱ xi the̱nga ya gui 'bu̱ xudi, gi eñhu̱ ma da ndö'ye. Nemhñöhu̱, hanja gi hanthu̱ nú'mu̱ mponga mhets'i, ne hinxka hyanthu̱ ya nt'udi ponga nuya payu̱, ne njap'u̱ gi pöhmöhu̱ xi zo̱ ya pa xi benga Jö. 4 Nu'ahu̱ gar ts'ojö'ihu̱ xka hye̱hu̱ Jö, jange gi a̱hu̱ da t'a'ahu̱ n'ar nt'udi di 'ñe mhets'i. Ha hinte ma nt'udi ma da t'a'ahu̱, ho̱nse̱ ár nt'udi ar Honas ár m'e̱hni Jö. 5 Mi zo̱ñ'u̱ 'randi ar dehe, ka bi böhnu̱ yá ma̱xte xki mpumhni nda hñöxa te nda zi'u̱. 6 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 7 Nuyá ma̱xte mi ense̱ n'a ngu n'a: 8 Mi böta ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 9 Ha hingi tsoda ri mfenihu̱. Wa xka pumhnihu̱ da hemba ngu̱dminthebe ya jö'i, ne hangu m'o̱ts'e ya xe̱ni ga johu̱. 10 Ne ha hingi beñhu̱ nu'u̱ yoto ya thuhme da hembabi yon'a̱tenthebe ya jö'i, ne hangu m'o̱ts'e ya xe̱ni ga johu̱ n'ehe. 11 Hanja himbi zo ri mfenihu̱ nö'ö ar nt'u̱sthuhme da xi'ahu̱. Hindi xi'ahu̱ nö'ö ar thuhme ga pumhnihu̱. Nuga di xi'ahu̱ gi jamasuhu̱ yá nt'u̱sthuhme ya de̱nga'be̱pate ne ya de̱ngamöjö. 12 Nu'mú̱ hö, ka bi zo yá mfeni'u̱, nunar Hesu himi xipabi'u̱ nda jamasu ar nt'u̱sthuhme ts'i. Mi xipabi'u̱ nda jamasu yá nt'uti ya de̱nga'be̱pate ne ya de̱ngamöjö. 13 Mi zo̱ñ'u̱ har ha̱i get'u̱ Nsesarea Filipo, ar Hesu bi 'ya̱nga yá ma̱xte ne bi 'ñembabi'u̱: 14 Bi dö'u̱ njawa: 15 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 16 Ar Simu Pedro bi dödi ne bi 'ñenö: 17 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 18 Nupya di xi'a'i gar Pedro, nuri thuhu di bo̱ni da 'ñenö n'ar do. Ne har ndo̱donu̱ ma ga hoka ma nijö, ne ár ts'e̱di ar 'be̱xui hinda ma da döhö. 19 Nu'ge ma ga 'ra'a yá nsoki ár ts'u̱t'wi Jö. Nö'ö gi thöt'wa har ximha̱i, ma da nthötnu̱ mhets'i n'ehe, ne nö'ö gi xot'wa har ximha̱i, ma da nsotnu̱ mhets'i n'ehe. 20 Nu'mú̱ bi xipa yá ma̱xte hinto nda xipabi go mi ge'ö ar Kristo xki 'ñexa Jö. 21 Nuya pa'u̱ ar Hesu bi ndu̱i bi xipabi yá ma̱xte mi mahyoni nda ma har hnini Herusalen, habu̱ ma nda u̱tsa ya dönziandö, ya ndömöjö, ya böt'ofo, ne nda tho. Ne ár hñupa nda mengi nda nte. 22 Nu'mú̱ ar Pedro bi gu̱ki, ne bi ndu̱i bi hñu'mba ár mu̱i bi 'ñenö: 23 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ba̱t'i bi ñhandwi ar Pedro ne bi 'ñembabi: 24 Nu'mú̱ ar Hesu bi zo yá ma̱xte ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Ngetho nö'ö ne da japi da k'ont'a ár te, ma da 'be̱di. Ha nö'ö e̱nt'i da unga ár te da de̱ngagi, ma da dinga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 26 Tema ñho da gu̱kwa n'ar jö'i da dö gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, ne da 'be̱ ár pa. Wa tema tsa̱ da unga n'ar jö'i da da̱nga ár pa. 27 Nö'ö Togo ba e bi Njö'i ma da penga man'agi di hömpa ár nsunda ár Dada mhets'i, ne di ñ'owi yá e̱nxe̱. Ge'mu̱ ma da umbyá nthöhö n'a ngu n'a tengu xi 'yo̱t'e. 28 Xa majöni di xi'ahu̱, 'ra gi 'bu̱hu̱wa hinge ma gi tuhu̱, m'e̱t'o gi hyanthu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i da zo̱ho̱ di ndö hár ts'u̱t'wi.
1 Mi tho 'rato mpa, ar Hesu bi zixa ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödö, ne bi bo̱xase̱yu̱ ha n'ar t'o̱ho̱ mar ñhets'i. 2 Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ har t'o̱ho̱'u̱, ar Hesu bi mponga ár 'ba̱i. Nor hmi mi yot'a ngu ar hyadi, ne ár he xa mi hyats'i ngu n'ar ñot'i. 3 N'a mbi hyandatho yá ma̱xte mi 'ba̱hwi ar Moise ne ar Elia xki zo̱hnu̱ mi ñöwi ar Hesu. 4 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñemba ar Hesu: 5 Himi jwatho nda ñö ar Pedro, n'a mbi go'matho'u̱ n'ar hya'sagui, ne ka bi nhekinu̱ n'ar mhö mi enö: 6 Nuyá ma̱xte mi 'yo̱xa nuya mhö'u̱, xa bi zo ar mbidi yá mu̱i, ne bi nts'a̱m'u̱, nuyá hmi mi tso̱nga har ha̱i. 7 Ar Hesu bi wat'a habu̱ mi 'boñ'u̱, bi hñuxa ár 'ye̱ ne bi 'ñembabi'u̱: 8 Nu mi gu̱xyá da̱'u̱, hinto man'a bi hyandi, ho̱nse̱ ar Hesu mi 'ba̱hnu̱. 9 Nu mi gö'u̱ har t'o̱ho̱, ar Hesu bi hñu'mba yá mu̱i hinto nda xipabi nö'ö xki hyant'u̱. Nda do̱'mi m'e̱t'o nda mengi nda nte man'agi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 10 Nuyá ma̱xte bi ñ'a̱ni ne bi 'ñembabi: 11 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 12 Ha di xi'ahu̱, nunar Elia ba ehe, ne hinto bi jamfi ha go mi ge'ö. Ne bi t'o̱t'wabi gatho nö'ö bi ne ya jö'i, ne ma da njapabip'u̱ n'ehe Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 13 Nu'mú̱ nuyá ma̱xte bi zo yá mfeni mi no̱nga ar Xuwa Xixthe. 14 Nu mi zo̱ñ'u̱ habu̱ mi 'bu̱ nze̱ye̱ ya jö'i, ba ep'u̱ n'ar ñ'o̱ho̱ bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 15 —Tsi Tata, pe̱'spa ar nhwëki ma bötsi, ar ndungo. Xa nts'e̱di, n'andi tso har tsibi ne n'andi har dehe. 16 Xta tsimpa ri ma̱xte, ne hinxi tsa̱ xi o̱the. 17 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 18 Ar Hesu bi zu̱ ar ts'ondöhi, ne dama bi hye̱ nor bötsi'ö, ha nunu̱ bi dits'i. 19 M'e̱fa yá ma̱xte bi ñöse̱wi ar Hesu ne bi 'ñembabi: 20 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 21 Di xi'ahu̱, nuya ts'ondöhiyu̱ xi ñhembi da bo̱ni, mahyoni ar nt'a̱pa Jö ne ar bëhë. 22 Ar Hesu nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ Ngalilea, bi 'ñemba yá ma̱xte: 23 Ne nuya jö'i ma da hyo, ha nu ár hñupa da mengi da nte man'agi. 24 Nu mi zo̱ngwi ar Hesu yá ma̱xte har hnini Nkapernaum, nu'u̱ togo mi jot'a ár bojö ar nijö ba e bi k'önga ar Pedro, ne bi 'ñembabi: 25 Ar Pedro bi dödi ne bi 'ñembabi: 26 Ar Pedro bi döti: 27 Di honi hinda mbo̱ yá kwe̱ nu'u̱ jot'a ar bojö, jange di ma ar nju̱xhwö, ne nö'ö ar m'e̱t'o hwö gi ju̱ts'i, xokwa ár ne, ka gi tinu̱ n'ar bojö da wadi gi jut'a ri me̱ti ne ma me̱ti.
1 Nuya pa'u̱ ba e yá ma̱xte bi zu̱ ar Hesu ne bi 'ya̱mbabi: 2 Nu'mú̱ ar Hesu bi mat'a n'ar tsi bötsi, bi 'ba̱'ma madetho. 3 Ne bi 'ñemba yá ma̱xte: 4 Nö'ö togo ne da ndönu̱ hár ts'u̱t'wi Jö, mahyoni da ñhe̱hwi n'ar tsi bötsi hinga ñ'ets'i. 5 Nö'ö togo da po̱tka ma thuhu japamasu n'a di ñhe̱hwi n'ar tsi bötsi, go jamasugi. 6 Nö'ö togo da japi da da̱ n'a nuya tsi bötsi ñ'emu̱igi, nunar jö'i'ö xiñhohmö da ts'u̱twa n'ar doju̱ni hár 'yu̱ga, ne da t'e̱nt'a madeda ar ñho̱nthe. 7 Hwëkate ya meximha̱i ngetho nze̱ye̱ ya nt'u̱t'i. Hyax'mu̱ ja ya nt'u̱t'i. Hwëkate nuya nt'u̱tate. 8 Jange nu'mu̱ ri 'ye̱hu̱ wa ri wahu̱ da ja'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ n'ar ts'oki, hye̱ju̱ ne gi 'ye̱ñhu̱ yap'u̱. Töte ar ñho gi ku̱thu̱ mhets'i di k'at'a n'a ri wahu̱ wa ri 'ye̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho ri 'ye̱hu̱ ne yoho ri wahu̱, da t'e̱nt'ahu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 9 Nu'mu̱ n'a ri da̱hu̱ ja'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ ar ts'oki, hñöhu̱ ne 'ye̱ñhu̱ yap'u̱. Töte ár ñho n'ada ri da̱hu̱ gi ku̱thu̱ mhets'i, hinge gatho yoho ri da̱hu̱ da t'e'ahu̱ har 'be̱xui habu̱ bi zo̱ ar tsibi. 10 Jamasuhu̱ hingi u̱tsahu̱ n'a nuyá tsi bötsiyu̱. Ngetho di xi'ahu̱, nuya e̱nxe̱ mhets'i xi me̱hna Jö da su, hyax'mu̱ handwa ár hmi ma Dada bi 'bu̱ mhets'i. 11 Nö'ö Togo ba e bi Njö'i xpa e da po̱ nu'u̱ xki m'e̱di. 12 Te gi beñhu̱, nu'mu̱ n'ar ma̱'yo 'ñe n'anthebe ya de̱ti ne da 'be̱ n'a, hage hinda zop'u̱ nu'u̱ gohon'a̱tema're̱t'a ne gu̱to, ne ma da hyonga ha ya t'o̱ho̱ nö'ö xi m'e̱di. 13 Ne nú'mu̱ xta dini, xa majöni di xi'ahu̱ xa da njohya bi dinga nö'ö ar de̱ti xki m'e̱di, ne hindi benga nu'u̱ ma'ra gohon'a̱te ne 're̱t'amagu̱to. 14 Njap'u̱ nuri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i n'ehe, hingi ne'ö da m'e̱ n'a nuyá tsi bötsiyu̱. 15 Di xi'ahu̱, nu'mu̱ n'a'ahu̱ da 'yo̱t'ahu̱ n'ar ts'oki ri ku, di ma ba k'öts'i gi ñöwise̱. Nu'mu̱ da 'yo̱xa nö'ö gi xipi, xka pengi gi ñhogamu̱iwi. 16 Ha nu'mu̱ hinda 'yo̱t'a'i, tsixa man'a wa yoho ri ku da 'yo̱xa nö'ö ma gi xipabi, ne njap'u̱ da da̱majöni yoho wa hñu. 17 Nu'mu̱ hinda 'yo̱ta nu'u̱ ga tsits'i, xipabi gatho ya ku har nijö, ne nu'mu̱ ar nijö hinda ne da 'yo̱te n'ehe, hyandi ngu n'ar 'yo̱t'ats'oki. 18 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö gi hñu'spabihu̱wa har ximha̱i, ma da thu'spabinu̱ mhets'i, ne nö'ö gi hñökwabihu̱wa har ximha̱i, ma da thökwabinu̱ mhets'i n'ehe. 19 Di xi'ahu̱ n'ehe, nu'mu̱ yoho gi nkohu̱wa har ximha̱i tema gi 'ya̱hu̱, ma Dada bi 'bu̱ mhets'i da 'ra'ahu̱. 20 Ngetho habu̱ xi mhunts'a yoho wa hñu matkagi, ka di 'bu̱'beganu̱'u̱. 21 Nu'mú̱ ar Pedro bi wat'a habu̱ mi 'ba̱ ar Hesu ne bi 'ñembabi: 22 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 23 Ár ts'u̱t'wi Jö ñhe̱hwi n'ar ndö ma da hñö'spa majöni yá 'be̱go. 24 Nu mi ndu̱i ba ts'impa n'ar 'be̱go mi tupabi n'anthebe ya 're̱t'anthebe ar bojö. 25 Nö'ö ar 'be̱go'ö himbi tsa̱ bi gut'wa nö'ö mi tupabi. Jange ár hmu bi mö nda 'ba̱wi mahye̱gi ár 'be̱hñö, yá bötsi ne gatho nö'ö mi pe̱ts'i, ne nda njo'spa ár bojö. 26 Nö'ö ar 'be̱go'ö bi nda̱ndihmö hár wa ár hmu, ne mi a̱pa ar möte mi embabi: Pe̱'ska ar ts'e̱ti, to̱bgagi ne ga jut'a gatho ri bojö. 27 Nu'mú̱ nu ár hmu nor 'be̱go'ö bi go ár mu̱i ne bi pumbabi gatho nö'ö mi tupabi, ne bi hye̱gi bi ma. 28 Ha nu mi manu̱, bi nthe̱wi n'ár mi'be̱gowi mi tupabi n'anthebe ya tsi t'axbojö. Bi ma ba mihi ne bi mit'wa ár 'yu̱ga mi embabi: Nupya hö, ma gi jutka gatho nö'ö gi tukagi. 29 Nu ár mi'be̱gowi bi nda̱ndihmö hár wa, ne bi 'ñembabi: Pe̱'ska ar ts'e̱ti to̱bgagi, ne ga jut'a gatho ri bojö. 30 Ha nö'ö himbi ne bi do̱'mi. Bi zixa har fa̱di habu̱ ba kot'i, bi do̱'mi nda gut'wa gatho nö'ö mi tupabi. 31 Nu mi hyanda njap'u̱ nu ma'ra ya 'be̱go, xa bi zo̱t'a yá mu̱i ne bi ma ba petwa ár hmu gatho nö'ö xki hyant'u̱. 32 Ar hmu bi zohna nu ar ndutha̱i xki mpumbabi nze̱ye̱, ne bi 'ñembabi: Nu'ge xa gar ts'ojö'i. Gatho nö'ö ar bojö ngi tukagi da pump'a'i, ngetho ga 'ya̱ka ar möte. 33 Ha hinge ndi 'ñep'a'i nda go ri mu̱i ngi pumpabi ri mi'be̱gowi, ngu nuga bi go ma mu̱i da pump'a'i. 34 Nu'mú̱ nu ár hmu xa bi mbo̱ ár kwe̱, bi da̱twa ha yá 'ye̱ ya sufa̱di nda got'i, ne nda do̱'mi nda gut'a gatho ár tha̱i. 35 Ma Dada bi 'bu̱ mhets'i ma da ja'ahu̱ njap'u̱ n'ehe, nu'mu̱ hindi tsit'a ri mu̱ihu̱ gi pumbabihu̱ yá ts'oki ri kuhu̱.
1 Ar Hesu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi zohnu̱ ar ha̱i Ngalilea. Bi gu̱ ar 'ñu bi ma har ha̱i Nhudea 'randi ar döthe Hordan. 2 Bi de̱nga nze̱ye̱ ya jö'i, ne nu'u̱ mi pe̱'sa ya hñeni ka ba o̱thenu̱. 3 Nu'mú̱ ya de̱nga'be̱pate bi ma ba k'ö'sa ar Hesu nda tsa̱ti, ne bi 'ñembabi: 4 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 5 Ne bi 'ñenga Jö: Jange ar ñ'o̱ho̱ da zop'u̱ ár dada ne ár nönö, ne da m'u̱hwi ár 'be̱hñö, ne nuya yohoyu̱, da n'atho. 6 Hinga yoho 'mu̱, n'ase̱. Jange nö'ö xi ju̱nga Jö, hinda 'weka ar jö'i. 7 Nuya de̱nga'be̱pate bi 'ñemba ar Hesu: 8 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 9 Di xi'ahu̱, nö'ö togo da hye̱p'u̱ ár 'be̱hñö, ne hinte ma ts'oki xi dimbabi di ñ'owi man'ar jö'i, ne da nthötwi man'ar 'be̱hñö, gehnu̱ n'ar tsinganthöti. Ne nö'ö togo da nthötwi nor 'be̱hñö xi nthe̱p'u̱, gehnu̱ n'ar tsinganthöti n'ehe. 10 Nuyá ma̱xte bi 'ñemba ar Hesu: 11 Bi dö ar Hesu ne bi 'ñembabi'u̱: 12 'Ra ya ñ'o̱ho̱ hingi tsa̱ da nthöti ngetho xi m'u̱i njap'u̱, ma'ra xi japabi njap'u̱ ya jö'i, ma'ra xi ne m'e̱t'o da me̱pabi Jö togo ar ndö mhets'i. Nö'ö togo tsa̱ da hñönga nunar mhönu̱, dá hñöni. 13 M'e̱fa ba ts'impabi 'ra ya tsi bötsi ar Hesu nda hñuxa yá 'ye̱ ne nda 'ya̱pa Jö nda jöpi. Ha nuyá ma̱xte bi zu̱i nu'u̱ togo mi tsihi. 14 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 15 Nu mi wadi bi hñuxa yá 'ye̱ ha ya tsi bötsi, bi gu̱ ar 'ñu bi ma. 16 M'e̱fa ba e n'a bi 'yo̱t'wa n'ar nt'a̱ni ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 17 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 18 Nor ñ'o̱ho̱'ö bi 'ñenö: 19 'Ñe'spa ár nsu ri dada ne ri nönö, ne mö ri ñ'ohu̱ ngu gi mhöse̱. 20 Nunar ñ'o̱ho̱ bi 'ñenö: 21 Ar Hesu bi 'ñembabi: 22 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nunar ñ'o̱ho̱nu̱, bi ma xa mi tu ár mu̱i, ngetho mi the̱ nze̱ye̱ ya ñho. 23 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 24 Di xi'ahu̱ xi ñhembi da tho n'ar döta me̱ti hár gu n'ar 'yomhni. Töte ár ñhembi da yu̱t'a n'a hinte k'at'i hár ts'u̱t'wi Jö. 25 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ yá ma̱xte, xa bi 'yo̱tho ne bi 'ñeñ'u̱: 26 Ar Hesu bi k'öt'i ne bi 'ñembabi'u̱: 27 Ar Pedro bi 'ñembabi 'mu̱: 28 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 29 To gatho xpa tsop'u̱ yá ngu, yá jödö, yá nju, yá dada, yá nönö, yá 'be̱hñö, yá bötsi wa yá ha̱i te̱mga ma thuhu, ma da hñönga n'anthebe ár nze̱ye̱ di töta nö'ö xi zogi, ne ma da hñönga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 30 Nze̱ye̱ nu'u̱ 'be̱t'opya ma da m'e̱fa, ha nu'u̱ togo 'be̱fapya ma da m'e̱t'o'u̱.
1 Ár ts'u̱t'wi Jö ñhe̱hwitho n'ar ñ'o̱ho̱ pe̱'sa n'ar hwöhi'obxi, ne da bo̱nga ra n'itho ma da hyonga ya 'be̱go da ma̱ts'i. 2 Ne bi nkohwi nuya 'be̱go nda gut'wa nö'ö tö n'ar 'be̱go n'a pa, ne bi me̱hna har hwöhi nda mpe̱fi. 3 Ngu n'ar gu̱to xudi bi bo̱nga man'agi ma ba honga ma'ra, ne bi dinga 'ra mi 'bu̱hnu̱ har ta̱i hinte mi pe̱fi. 4 Ne bi 'ñembabi'u̱: Di möhu̱ ba mpe̱hu̱ ha ma hwöhi n'ehe, ne ga jut'ahu̱ xiñho. Ne bi ma ba mpe̱'u̱. 5 Ngu madempa ne ar hñunde bi bo̱nga man'agi, ne bi nthe̱wi ma'ra, ne bi gohwi nda gut'wa xiñho n'ehe. 6 Ngu n'ar ku̱t'a nde bi bo̱nga man'agi, ne bi nthe̱wi ma'ra ya jö'i hinte mi pe̱fi, ne bi 'ñembabi: Yo'ö gi 'bu̱thu̱wa gatho ar pa hinte gi pe̱hu̱. 7 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: Hinto xi 'raje ar 'be̱fi. Nu'mú̱ nor ñ'o̱ho̱'ö bi 'ñenö: Di ma ba mpe̱hu̱ ha ma hwöhi n'ehe, ne ga jut'ahu̱ xiñho. 8 Nu mi yu̱ ar hyadi, nunar hmu bi 'ñemba ar ndöngi: Zohna ya 'be̱go gi jut'wa n'apa n'a ngu n'a. Jut'wa m'e̱t'o nu'u̱ bi yu̱t'a m'e̱fa, nep'u̱ nu'u̱ bi yu̱t'a ar ndu̱i. 9 Nu mi tho nu'u̱ bi yu̱t'a ngu ku̱t'a nde, bi njut'wabi xo̱ge ar pa. 10 Nu mi tho nu'u̱ ya 'be̱t'o xki yu̱t'a mi xudi, mi emp'ö nda hñuxa ár nze̱ye̱ nda t'umbabi, ha nu'u̱ bi njut'wabi n'apa n'ehe. 11 Nu mi hñönga ho̱nse̱'ö, mi ñömañ'u̱ mi no̱nga ar hmu. 12 Mi eñ'u̱: Nuyu̱ xi yu̱t'a m'e̱fa, ho̱nse̱ n'a xe̱nimpa xi mpe̱fi, ne xka jut'wabi mahye̱gi nguje xta mpe̱he gatho ar pa, xta tse̱the ar pahyadi. 13 Nu'mú̱ ar hmu bi 'ñemba n'a'u̱: Ha gi o̱de ño̱, hage xta ko̱mp'a ri bojö. Hage hinda nkohwi nga jut'a nö'ö ar nthöhö t'unga n'apa. 14 Hñöxa nö'ö xka töhö ne di ma, ngetho nuga xta ne ga jut'wa ngu'i nuyu̱ xi yu̱t'a m'e̱fa. 15 Hage ma gi xikagi teme ga japa ma bojö. Wa tso̱t'a ri mu̱i gi handgi ko ma mu̱i. 16 Ngetho nu'u̱ 'be̱t'o ma da m'e̱fa, ne nu'u̱ 'be̱fa ma da m'e̱t'o'u̱. Nze̱ye̱ xi ts'ohni, tx'u̱tho nu'u̱ xi thahni. 17 Ar Hesu mi 'yo ar 'ñu ndi ma Herusalen, n'a mbi 'weka n'amp'u̱ nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte ne bi 'ñembabi: 18 —Pöhu̱, nú'mu̱ xka tso̱ñhu̱nu̱ Herusalen, ka ma da mhihnu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Ma da nda̱twa ha yá 'ye̱ ya ndömöjö ne ya böt'ofo, ne da t'e̱nt'i da tho. 19 M'e̱fa ma da nda̱twa ha yá 'ye̱ nu'u̱ hingya xodyo. Nuyu̱ ma da zani, da 'we̱t'i, ne da tsu̱ta ha n'ar pont'i da the̱gi da du, ha nu ár hñupa da mengi da nte man'agi. 20 Nep'u̱ ba e ár 'be̱hñö ar Sebedeo mi ñ'owi yá t'u̱, dama bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu mi a̱pa ar möte. 21 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 22 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñemba ar Xuwa ne ar Hakobo: 23 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 24 Nu mi bö nu'u̱ ma 're̱t'a yá ma̱xte nö'ö xki 'ya̱ nuya yoho mi njödö, xa bi mbo̱ yá kwe̱. 25 Ne ar Hesu bi zo yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 26 Ha nu'ahu̱, yo gi njahu̱p'u̱, ngetho nu'mu̱ gi ne gi ndötahu̱, mahyoni gi pe̱fu̱ nu ma'ra. 27 Nö'ö togo gi ne gi 'be̱t'ohu̱, mahyoni gi m'e̱gohu̱ n'ehe. 28 Jahu̱ ngu Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Nö'ö himba ehe honi togo da me̱pabi. Xpa ehe da m'e̱go ne da unga ár te da gut'wa yá tha̱i nze̱ye̱ ya jö'i. 29 Nu mi bo̱nga ar Hesu har hnini Heriko, mi te̱nga yá ma̱xte ne mi te̱nga nze̱ye̱ ya jö'i. 30 Har 'ñu bi nthe̱wi mi huhnu̱ yoho ya goda̱, ne mi bö'u̱ mi thohnu̱ ar Hesu, bi mat'i ne bi 'ñembabi: 31 Ya jö'i mi tsu̱i hinge nda mafi, ha nu'u̱ xa mi umba yá mu̱i mi mafi mi eñ'u̱: 32 Nu'mú̱ ar Hesu bi m'a̱i bi mat'i, ne bi 'ñembabi'u̱: 33 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 34 Nu'mú̱ ar Hesu bi hwëki ne bi hñuxa ár 'ye̱ ha yá da̱'u̱, ne dama bi xogi, ne bi de̱ni.
1 Ar Hesu mi zo̱ngwi yá ma̱xte núnu̱ Betfage, mo̱te ar t'o̱ho̱ Njömdo̱ni, get'u̱ ar hnini Herusalen. Ka bi me̱hnu̱ yoho nda m'e̱t'o. 2 Ne bi 'ñembabi: 3 Nu'mu̱ togo da 'ya̱ñ'ahu̱, gi 'ñembabihu̱ njawa: Ar tsi Hmu honi, ne ka da kos'a man'agi. 4 Gathoyu̱ bi njap'u̱ ne nda thogi ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: 5 Di möhu̱ Herusalen nö'ö ar hnini t'embabi ar Sion n'ehe, ne xifu̱ ya mengunu̱: Hyanthu̱ ba ekwa ri Hmuhu̱ xpa e da k'ös'ahu̱, hingar ñ'ets'i, ngetho xpa nto̱ n'ar tsi n'o̱ge, ár bötsi n'ar tsi zu'we ndu. 6 Nu'mú̱ yá ma̱xte bi ma'u̱ ne bi 'yo̱t'a ngu xki xipabi. 7 Nep'u̱ ba tsimpa ar tsi n'o̱ge mi ñ'owi ár bötsi, ne yá ma̱xte bi gö'spa yá pa̱t'i ne bi bo̱xa ar Hesu bi nto̱ge. 8 Mi panu̱ nze̱ye̱ ya jö'i, 'ra mi höka yá pa̱t'i mi xi har 'ñu, ma'ra mi toka ya xiza mi po habu̱ nda thogi. 9 Nuya jö'i mi 'be̱t'o ne nu'u̱ mi 'be̱fa xa mi mafi mi eñ'u̱: 10 Ngu mi yu̱t'u̱ har hnini Herusalen, xa mi ñ'entya jö'i ne mi enga n'a ngu n'a: 11 Ne nu'u̱ togo mi te̱ni mi thödi ne mi eñ'u̱: 12 Nep'u̱ ar Hesu bi yu̱t'a hár thi ár dönganijö ar tsi Dada, ne bi 'ye̱nga gatho nu'u̱ mi mpa̱ ne nu'u̱ mi nta̱i. Bi pu̱'spa yá mexa ya pa̱tbojö ne yá nthuts'i nu'u̱ mi pa̱ ya domtxu. 13 Ne bi 'ñembabi: 14 'Ra ya goda̱ ne ya dowa ba e bi zu̱hnu̱ har nijö, ne nö'ö bi o̱thebi yá hñeni. 15 Nuya ndömöjö ne nuya böt'ofo mi hyanda ya döta nt'udi bi 'yo̱t'a ar Hesu, xa bi mbo̱ yá kwe̱ mi 'yo̱xa nuya bötsi mi ma mbor nijö mi eñ'u̱: Xa nsunda ár T'u̱ ar Dabi. 16 Ne bi xipa ar Hesu njawa: 17 Ne bi zohnu̱'u̱ bi bo̱nga har hnini, bi ma Betania, ka ba oxhnu̱. 18 Ár hyax'ö n'itho bi menga man'agi Herusalen, ne nú'mu̱ mi 'yo har 'ñu bi ntunthu. 19 Hár ñöni ar 'ñu bi hyandi mi 'ba̱hnu̱ n'ar 'ba̱i'iuxi. Bi ma ba k'öni, xömhö nda dinga te nda zi. Ha hinte mi tu, ho̱nse̱ xa mi k'amatho yá xi. Nu'mú̱ bi 'ñemba ar 'ba̱i'iuxi: 20 Nu mi hyanda yá ma̱xte nö'ö xki thogi, xa mi 'yo̱tho ne bi 'ñemba ar Hesu: 21 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 22 Ne gatho nö'ö gi 'ya̱hu̱ ne gi ñ'emu̱ihu̱ da t'a'ahu̱, gi hñöhu̱. 23 Nep'u̱ ar Hesu bi yu̱t'a man'agi har dönganijö Herusalen, mi uta ya jö'i. Ne ja bi zo̱hnu̱ ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo, ne bi 'ñembabi: 24 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Nö'ö ar xixthe mi o̱t'a ar Xuwa Xixthe, togo ba pe̱ñ'ö, Jö wa ya jö'i. 26 Ha nu'mu̱ ga emfu̱ ar Xuwa ba pe̱hna ya jö'i, da mbo̱ yá kwe̱yu̱, ngetho gatho handa ar Xuwa Xixthe ngu ár m'e̱hni Jö. 27 Nu'mú̱ ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo bi 'ñemba ar Hesu: 28 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 29 Nö'ö ar t'u̱'ö bi dödi ne bi 'ñenö: Hin'ö, hindi ne ga ma. Ne m'e̱fa bi 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi ne bi ma ba mpe̱fi. 30 Nep'u̱ nu ár dada'ö bi 'ñemba nö'ö man'ár t'u̱: Di ma ba mpe̱ har hwöhi. Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: Hö, ga ma. Ha himbi ma. 31 Xipya, nuya yohoyu̱, togo bi 'yo̱t'a nö'ö bi 'be̱pa ár dada. 32 Ngetho ba e ar Xuwa Xixthe bi ut'ahu̱ hanja gi ñhogajö'ihu̱, ne nu'ahu̱ hinga ne ga jamfihu̱ nö'ö mi möñ'ö. Nuya hya̱te ne ya ts'o'be̱hñö, nu'u̱ hö, bi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. Ha nu'ahu̱, mödi te gatho xka hyanthu̱, hinxka ñ'emu̱ihu̱ nö'ö bi möñ'ö. 33 Ar Hesu bi metwa man'ar 'bede ne bi 'ñembabi'u̱: 34 Nu mi zo̱ ar sofo, bi me̱hna 'ra yá 'be̱go ma nda k'ö'sa yá ñhandi, ne nda umba nö'ö made ndi 'ñepi. 35 Nuya ñhandi bi gu̱mpa yá 'be̱go, n'a bi me̱i, nö'ö man'a bi hyo, ne nö'ö man'a bi te̱do bi gui bi ma. 36 M'e̱fa bi mengi bi me̱hna ma nze̱ye̱ yá 'be̱go, ha nuya ñhandi bi mengi bi 'yo̱t'wa ngu xki 'yo̱t'wa nu'u̱ m'e̱t'o. 37 Nu ár ngöts'i, nö'ö tor me̱ti ar hwöhi bi me̱hna ár t'u̱, ne bi 'ñenö: Numa t'u̱ hö, ma da 'yo̱te. 38 Ha nuya ñhandi mi hyandwa ár t'u̱, bi 'ñenga n'a ngu n'a: Go gehnu̱ togo ma da gohwi ya ha̱i. Ma ga hohu̱ ne ga tsömfu̱ yá ha̱i. 39 Nu'mú̱ nuya ñhandi bi gu̱mpa ár t'u̱, bi gu̱ka har hwöhi ne bi hyo. 40 Nu xta penga nö'ö tor me̱ti ar hwöhi, tema da japa nuya ñhandi. 41 Nu'mú̱ nuya ndöxodyo bi 'ñenö: 42 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 43 Jange di xi'ahu̱, ma da thömp'ahu̱ nö'ö ar ts'e̱di gi pe̱'su̱ gi ku̱thu̱hmö hár ts'u̱t'wi Jö, ne da t'umba ma'ra ya jö'i nu'u̱ togo ne da 'yo̱ta nö'ö mönga Jö. 44 Nö'ö togo da nto̱xkwi nor do'ö, da 'waka yá ndo'yo, ha nö'ö togo da ze̱'mi, da ku̱nt'i. 45 Nu mi 'yo̱ ya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate nö'ö mi mönga ar Hesu, bi bö'u̱ go mi e̱mbabi'u̱. 46 Jange xa mi nemhö'u̱ nda gu̱ ar Hesu. Ho̱nse̱ mi tsu ya jö'i, ngetho nuyu̱ mi beni ar Hesu már m'e̱hni Jö.
1 Ar Hesu bi metwa man'ar 'bedeyu̱ ne bi 'ñembabi: 2 —Ár ts'u̱t'wi Jö bi 'bu̱ mhets'i, ma ga he̱ju̱ ngu n'ar ndö bi 'yo̱t'wa n'ar ngo ár t'u̱ bi nthöti. 3 Bi me̱hna yá 'be̱go ma nda tsi nu'u̱ mi tho̱'mi nda e har ngo, ha nu'u̱ himba ne ba ehe. 4 Nep'u̱ nunar ndö bi me̱hna ma'ra ya 'be̱go, ne bi 'ñembabi: Ba xifu̱ nu'u̱ togo di to̱'mhe, xta ñhoje. Xta hohe ya me̱ti ne ya nokaboi. Gatho xi thoki. 'Ñembabihu̱: Ba ehu̱ ar ngo. 5 Ha nu'u̱ mi tho̱'mi, himbi japamasu nö'ö bi xipa nuya 'be̱go. N'a bi mada ar 'be̱fi ha yá hwöhi, ha man'a bi ma ba k'önga yá m'a̱ har hnini. 6 Ma'ra bi gu̱mpa yá 'be̱go ar ndö, bi fe̱nza ne bi hyo. 7 Nu mi 'yo̱ ar ndö gatho nö'ö xki njapa yá 'be̱go, xa bi mbo̱ ár kwe̱. Bi munts'a yá ndogu, ne bi me̱hni ma nda hyonga nuya hyote nda hyo ne nda tsöt'wa yá hnini. 8 Nep'u̱ ar ndö bi 'ñemba yá 'be̱go: Xi thoka gatho da ho ar ngo, ne nu'u̱ ndi to̱'mi himba ne ba ehe. Bi nts'okse̱'u̱. 9 Jange nupya, di möhu̱ ha ya dö'ñu, ne ba tsihu̱ gatho nu'u̱ gi nthe̱wihu̱. 10 Bi ma yá 'be̱go ma ba munts'a gatho nu'u̱ mi nthe̱wi ha ya 'ñu, ya ts'om'u̱i ne ya hogajö'i. Njap'u̱ bi ñuxa nö'ö ar döta ngu habu̱ mi t'o̱t'a ar ngo. 11 Nu'mú̱ ar ndö bi yu̱t'a har ngu nda ze̱ngwa nu'u̱ xki zo̱ho̱, ne bi hyanda n'a mi 'bu̱hnu̱ hinxki theta ar hengo. 12 Jange bi 'ñembabi: Ha gi o̱de ño̱. Hanja ga ku̱t'wa ne hingi he ar hengo. Nö'ö hinte bi za̱ te bi dödi. 13 Nu'mú̱ ar ndö bi 'ñemba yá 'be̱go: Xo̱thwu̱ yá 'ye̱ ne yá wa, ba e̱ñhu̱ nthi har 'be̱xui habu̱ da nzoni ne da guxtyá ts'i. 14 Nu mi wa ar Hesu bi metwa nunar 'bedenu̱, bi 'ñenö: 15 Nu mi 'yo̱ ya de̱nga'be̱pate njap'u̱, bi nju̱ki bi ma'u̱, ma nda nkohi hanja nda tsa̱ nda hya̱t'a ar Hesu. 16 Ba pe̱hna 'ra yá ma̱xte bi me̱wi 'ra yá ñ'owi ar Erode, ma nda 'yo̱t'wa n'ar nt'a̱ni, ne bi 'ñembabi: 17 Jange di ne gi xikagihe, hage xiñho ga juthwe ar bojö jot'a ar Sesar, wa hin'ö. 18 Ha nunar Hesu mi pötwatho yá ts'omfeni, jange bi 'ñembabi: 19 Utkagihu̱ n'ar bojö a̱ ar Sesar. 20 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 21 Ha nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 22 Nu mi 'yo̱ njap'u̱, xa bi 'yo̱tho, ne bi zohnu̱ ar Hesu bi ma'u̱. 23 Nor pa'ö bi zo̱hnu̱ 'ra ya de̱ngamöjö, nu'u̱ hingi ñ'emu̱i da mengi da nte nu'u̱ xi du, ne bi 'ya̱mbabi, 24 bi 'ñeñ'u̱: 25 Nuje da pöhe yoto mi njödö. Nö'ö ar 'be̱t'o bi nthöti, bi du ne hinte bi zo ar bötsi. Jange nunar 'be̱hñö bi mengi bi nthötwi ár jödöp'u̱'ö. 26 Nor ñoho ñ'o̱ho̱ bi du n'ehe, ne ar hñu, ne bi njap'u̱ gatho yoto. 27 Ár ngöts'i bi du ar 'be̱hñö n'ehe. 28 Nú'mu̱ xta mengi da nte man'agi, togo ár 'be̱hñönu̱ 'mu̱, ngetho bi nthötwi gatho yoto ya ñ'o̱ho̱ mi njödö. 29 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 30 Nu xta menga ya jö'i da nte man'agi, hinda ma da nthöti, hinda ma da t'a̱di. Ma da ñhe̱hwi yá e̱nxe̱ Jö bi 'bu̱ mhets'i. 31 Nö'ö ha pengi da nte nu'u̱ xi du wa hin'ö, hage hinxka nehu̱ habu̱ enga njawa Jö har T'ofo: 32 Nuga ár Jögi ar Abra, ar Isa ne ar Hakob. Jö go ár Jö nu'u̱ te, hinge nu'u̱ xi du. 33 Nu mi 'yo̱xa njap'u̱ ya jö'i, xa bi 'yo̱da nö'ö mi ut'ö. 34 Nu mi bö ya de̱nga'be̱pate nunar Hesu xki gotwa yá ne ya de̱ngamöjö, bi mhunts'i nda nu te nda me̱'u̱. 35 Nep'u̱ n'a nu'u̱ már böt'ofo, bi ma ba o̱t'wa n'ar nt'a̱ni ar Hesu, xömhö nda hya̱t'i, ne bi 'ñembabi: 36 —Utate, ndana ar 'be̱pate töte ár nsu hár t'ofo ar Moise. 37 Ar Hesu bi 'ñenö: 38 Go gehnu̱ ar 'be̱t'o 'be̱pate, ne gehnu̱ töpa ár nsu gatho nu ma'ra. 39 Ne nor ñoho ñhe̱hwitho: Gi mö ri mijö'iwi ngu gi mhöse̱. 40 Ha nuya 'be̱pateyu̱, ka po̱ngwa gatho yá 'be̱pate ar Moise, ne gatho nö'ö mönga yá m'e̱hni Jö. 41 Nú'mu̱ xki mhunts'a ya de̱nga'be̱pate, ar Hesu bi 'yo̱t'wa n'ar nt'a̱ni. 42 Ne bi 'ñembabi: 43 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñenö: 44 Jö ar Dada bi 'ñemba ma tsi Hmu: Hñu ha ma ñ'e̱i ga huxkwi, to̱'mi ga tsiñ'a nuya ri ñ'u̱ni ga tse̱p'a ha ri wa. 45 Nu'mu̱ ar Dabi embabi ár Hmu, hanja ár t'u̱ 'mu̱. 46 Ne hinte bi za̱ te bi dödi. Nu ar pa'ö di 'ñe injawa, hinto bi ne bi 'yo̱t'wa ya nt'a̱ni.
1 Nu'mú̱ ar Hesu bi zo yá ma̱xte ne gatho ya jö'i mi 'bu̱hnu̱, ne bi 'ñembabi'u̱: 2 —Nuya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo, xi t'umba ar nsu da ut'ahu̱ tema di bo̱nga nö'ö bi 'yot'a ar Moise. 3 Jange 'yo̱thu̱ gatho nö'ö da xi'ahu̱. Ho̱nse̱ yo gi te̱mbabihu̱ yá ts'o'be̱fi, ngetho möñ'u̱ xiñho, ha hingi o̱t'a njap'u̱. 4 Nu'u̱ tutwa ya 'be̱ni ya jö'i xi ñhu̱, ha nuyu̱ hingi ne da da̱ñ'u̱ts'u̱ da ma̱ts'i. 5 Nö'ö o̱t'u̱, te gatho pe̱ ha yá nthandi ya jö'i, ne da 'ñexyá nsu. Tsu̱ta ya t'ofo ha yá dë ne ha yá 'ye̱, ne tutwa xi nxidi ár ñöni yá he. 6 Nu ha ya da̱ngo xa honga da hñuxa ha ya m'e̱t'o nthuts'i, ne xa ne da hñuxa ha ya hoga nthuts'i ha ya nijö, honi da t'e'spa yá nsu. 7 Xa ne da ndömbyá 'ye̱ nú'mu̱ da nze̱ngwa ha ya ta̱i, ne da t'embabi'u̱: Ma tsi utate'ihe. 8 Ha nu'ahu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ da t'es'ahu̱ ri nsuhu̱, ne da t'eñ'a'ihu̱ gar utatehu̱. Ngetho n'adar Utate, ho̱nse̱ ar Kristo, ha nu'ahu̱ gatho gi nkuhu̱. 9 Hinto ma gi 'ñembabihu̱ ri dadahu̱wa har ximha̱i, ngetho n'ada ri Dadahu̱, gehnu̱ bi 'bu̱ mhets'i. 10 Yo ma gi ñhe̱hu̱ da t'eñ'ahu̱ gar utatehu̱ gi tsixu̱ ar 'ñu, ngetho n'ada togo tsixa ar 'ñu, gehnu̱ ar Kristo. 11 Nö'ö togo 'bu̱ mañö pe̱'sa n'ar döta nsu, mahyoni da me̱pa nu ma'ra n'ehe. 12 Ngetho nö'ö togo da ñ'exase̱, m'e̱fa ma da m'e̱twa ár tsa̱, ha nö'ö togo da nts'a̱'mi, ma da t'e'spa ár nsu. 13 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Hingi ku̱thu̱, ne hingi he̱hu̱ da yu̱t'a nu'u̱ togo ne da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö. 14 Nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Gi ha̱thu̱ ya tsi 'ranxu, gi hömfu̱ yá ngu, ne xa gi o̱thu̱ ya nsa̱di, hingi ne da nheki ri ts'o'be̱fihu̱. Jange xa döta ri mfe̱i gi to̱'mhu̱. 15 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofo ne gar de̱nga'be̱patehu̱, nemhñöhu̱. Xa gi mpu̱nthu̱ gi hoñhu̱ togo da de̱mp'a ri nt'utihu̱. Ne xki tiñhu̱, xa gi ts'okwabihu̱ yá mfeni, gi 'be̱t'ohu̱ da ma njöntho har 'be̱xui habu̱ gir möhu̱ n'ehe. 16 Di hñöx'ahu̱ ya goda̱ gu̱hna ma'ra. Hwëkate'ihu̱ gi eñhu̱, nu'mu̱ togo da 'ñet'a made ar dönganijö, hinter me̱'ö. Ha nu'mu̱ togo da 'ñet'a made ar k'axt'abo̱jö ja har dönganijö, nu'mú̱ hö, xi nts'uni nö'ö bi mö. 17 Gar goda̱hu̱ ne xa xka 'be̱ ri mfenihu̱. Ndana töte ár nsu, ar k'axt'abo̱jö wa ar dönganijö japi da hñuxa ár nsunu̱. 18 Ne gi eñhu̱, nu'mu̱ togo da 'ñet'a made ar t'u̱xm'o̱ñho̱, hinter me̱'ö. Ha nu'mu̱ togo da 'ñet'a made nö'ö ar m'o̱ñho̱ oxhnu̱, nu'mú̱ hö, xi nts'uni nö'ö bi möñ'ö. 19 Goda̱hu̱ xka 'be̱thwu̱ ár 'ñu ar tsi Dada. Ndana töte ár nsu, ar m'o̱ñho̱ wa ar t'u̱xm'o̱ñho̱ nuna japi da hñuxa ár nsu. 20 Jange nö'ö togo et'a made ar t'u̱xm'o̱ñho̱, et'a made gatho nö'ö te ku̱xhnu̱ n'ehe. 21 Njap'u̱ hinge ho̱nse̱ et'a made ar dönganijö, et'a made Jö togo 'bu̱hnu̱. 22 Nö'ö togo et'a made mhets'i, et'a made ár thuxandö Jö, ne gese̱ Jö togo huxhnu̱. 23 Hwëkate'ihu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, gar nemhñöhu̱. Ngetho gi uñhu̱ ár 're̱t'a xe̱ni ya do̱ni t'u̱'sa ar ñhuni, ne xka hye̱hu̱ nuna 'be̱t'o ha yá 'be̱pate ar Moise. Xka hye̱hu̱ gi 'yo̱thwu̱ xiñho ma'ra, ar nhwëki ne ar ñ'emu̱i. Xiñho gi 'yo̱thu̱yu̱, ne hingi hye̱hu̱ nu ma'ra. 24 Gar goda̱ gu̱hnatehu̱. Gi o̱thu̱ nö'ö hints'u̱ nts'uni, ne gi he̱hu̱ nö'ö xa pe̱'sa ár nts'uni. Jangutho gi ntsuñhu̱ hingi tuthu̱ n'ar tsi t'u̱lo zu'we, ne gi tut'athohu̱ ya döta zu'we. 25 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Gi ñhe̱hwihu̱ n'ar 'bada wa n'ar mohi, ho̱nse̱ xi nsu̱t'a nthi, ne mbo ri mu̱ihu̱ ne ri mfenihu̱ xa ñuxa ar mfë ne ar ts'om'u̱i. 26 Goda̱ de̱nga'be̱patehu̱, xu̱thu̱ m'e̱t'o mbo ri mfenihu̱ ne ri mu̱ihu̱, ne njap'u̱ da t'axk'ahu̱ nthi n'ehe. 27 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Di hñöx'ahu̱ ya t'a̱gi xint'axi nthi ne nheki nza̱tho, ha ku̱ yá ndo'yo nu'u̱ xi du thota yá nts'otho. 28 Gi njahu̱p'u̱ n'ehe, ngetho ha yá hmi ya jö'i xa gi o̱thu̱ gar hogajö'i'ihu̱, ne ha ri mfenihu̱ hingi tsa̱ya̱ ar nhemhñö ne ar ts'oki. 29 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱ ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Ngetho gi hojwu̱ yá t'a̱gi yá m'e̱hni Jö, ne gi kö'thwu̱ yá t'a̱gi ya hogajö'i. 30 Ne gi eñhu̱: Nu'mu̱ xta 'bu̱hmöhu̱ nuya pa mi 'bu̱ ma palehu̱, hinxta fa̱xhmöhu̱ xi hyopa yá m'e̱hni Jö. 31 Jange gi nda̱se̱hu̱ yá 'be̱to'ihu̱ nu'u̱ togo bi hyopa yá m'e̱hni Jö. 32 Jwathu̱ 'mu̱ nö'ö bi du̱'ma ri palehu̱. 33 Yá bötsi'ihu̱ ya k'eñö. Hanja ma gi k'onthu̱ da 'be̱ñ'ahu̱ har tsibi. 34 Jange ma ga pe̱ñ'ahu̱ ma'ra ya m'e̱hni, ne nu'u̱ di pe̱'sa yá hoga mfeni ne ya böt'ofo. 'Rayu̱ ma gi hyohu̱, ma'ra gi tsu̱thu̱ har pont'i, ma'ra gi fe̱hu̱ ha ri nijöhu̱ ne gi kuhu̱ di ne ya hnini. 35 Ne njap'u̱ go ma gi k'othu̱ ar tha̱i xi thuts'i nú'mu̱ mi nhö'mba ár ji ya hogajö'i. Di ndu̱'ma nú'mu̱ mi nhö'mba ár ji ar hoga Abel, di göxa ár ji ar Sakaria ár t'u̱ ar Berekia, togo ga hyohu̱ madeda ar ts'ötm'o̱ñho̱ ne ar nijö. 36 Xa majöni di xi'ahu̱, gatho nor tha̱inu̱, ma da k'ot'a nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. 37 Nu'ahu̱ gar menguhu̱ Herusalen, gi k'ampabihu̱ togo bi pe̱ñ'ahu̱, ne gi hofu̱ yá m'e̱hni Jö. Hangu xta nemhö nga munts'a'ihu̱, ngu n'ar tsi o̱ni munts'a yá tsi t'u̱'ni da hwixa ha yá hwa, ne hinga nehu̱. 38 Pöhu̱, Jö ma da hye̱k'ase̱ ri nijöhu̱. 39 Ngetho di xi'ahu̱, hinge ma gi hyandgagihu̱ nuya payu̱. Gi to̱'mhu̱ m'e̱t'o da zo̱ ar pa gi 'ñeñhu̱: Nsunda togo xpa pe̱hna Jö ma Hmuhu̱.
1 Nu mi bo̱nga ar Hesu har dönganijö, mi 'ba̱ ar 'ñu nda ma, bi wat'a yá ma̱xte mi utwabi tengu ár nza̱tho ar nijö. 2 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 3 Nep'u̱ ar Hesu bi ma har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni ne ka ba huhnu̱. Ba ep'u̱ yá ma̱xte bi 'ya̱mbase̱ ne bi 'ñembabi: 4 Nu'mú̱ ar Hesu bi dötwabi ne bi 'ñenö: 5 Ngetho ma da e nze̱ye̱ togo ma da gu̱mka ma thuhu ne da 'ñeñ'u̱: Nuga go dar Kristo. Ne njap'u̱ ma da ka nze̱ye̱ ya jö'i. 6 Ma gi 'yo̱hu̱ habu̱ bi ja ya tuhni ne habu̱ ja ma da ndu̱i. Nu'ahu̱ yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho mahyoni da njap'u̱. Mödi thohyu̱, hinxi zo̱ta ár ngöts'i gatho nö'ö te japya. 7 Nuya hnini ma da ntunkwi yá mihniniwi. Ma da nja ya textehñeni, ar thuhu, ha nunar ximha̱i habu̱ gatho ma da nhwöni. 8 Gatho nuya dumu̱iyu̱, ho̱nse̱ ár ndu̱i ar u̱gi xi 'ñep'u̱. 9 Ma da nda̱t'ahu̱ da mfe̱p'ahu̱, da tho'ahu̱, ne xa ma da nt'u̱tsa'ihu̱ ngetho xka ñ'emu̱igihu̱. 10 Nuya pa'u̱ nze̱ye̱ ma da 'be̱ yá jamfi, ne ma da ñ'u̱tsa n'a ngu n'a, ne ma da da̱se̱ yá ñ'ohu̱. 11 Ma da e nze̱ye̱ ya hya̱te da 'ñenö xpa pe̱hna Jö, ne ma da hya̱t'a nze̱ye̱ ya jö'i. 12 Ne ár mhöte nze̱ye̱ ya jö'i ma da 'be̱di, ngetho ma da xu ar ts'oki gatho har ximha̱i. 13 Nu'u̱ togo da ze̱ta gatho nuya thogiyu̱, da do̱'mi da göxa xo̱ge, go ma da mpo̱'u̱. 14 Ne ma da nu̱nga nunar hoga mhönu̱ no̱mba ár ts'u̱t'wi Jö gatho ár nxidi ar ximha̱i, ne da 'yo̱ gatho ya jö'i. M'e̱fa da göxa xo̱ge. 15 Jange xki hyanthu̱ ar ts'oki xi nts'otho da yu̱t'a habu̱ ndönga Jö, ngu bi 'yot'a ar m'e̱hni Dañe (nö'ö togo da nehe, dá bödi xiñho tema ne da mö), 16 nu'mú̱, nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱wa Nhudea, di möhu̱ ba ñ'öñhu̱ ha ya t'o̱ho̱. 17 Nö'ö togo di to̱ mañö ar ngu, yo ma gi ku̱thu̱ te gi ju̱ju̱. Nixt'i di möhu̱. 18 Nö'ö togo 'yo har 'batha, yo ma gi penju̱ gi ju̱ju̱ ri pa̱t'ihu̱. 19 Hwëkate nu'u̱ ya 'be̱hñö di ñ'u̱, ne nu'u̱ di tsu̱tyá bötsi nuya pa'u̱. 20 'Ya̱pabihu̱ Jö, nö'ö ar pa gi nixt'ihu̱, hinda da̱t'a ya tse̱, ne hindar pa ntsa̱ya̱. 21 Ngetho nuya pa'u̱, xa ma da nja ya thogi ngu hinxka hyanthu̱ nú'mu̱ mi ndu̱ta ar ximha̱i di njawa, ne xta thogi hinda ma da nja man'a ngu'ö. 22 Nu'mu̱ hinda göxa ngut'a nuya pa'u̱, hinto da bonk'mu̱. Jö ma da jöts'i, ngetho ma da ma̱xa togo xi hwañ'ö. 23 Nu'mu̱ da t'eñ'ahu̱: Ka bi 'bu̱kwa ar Kristo, wa da t'eñ'ahu̱: Ndi, bi 'bu̱hnu̱, yo ma gi jafu̱masu. 24 Ngetho ma da e ya kate Kristo ne ya kate m'e̱hni. Ma da 'yo̱t'a ya döta nt'udi da hya̱t'a ya jö'i, ne nu'mu̱ da tsa̱hmö, da hya̱t'a nu'u̱ xi thahni. 25 Nuya xta xi'ahu̱ m'e̱t'o, yo ma gi ñhe̱hu̱ da hya̱'ahu̱. 26 Jange nu'mu̱ da si'ahu̱: Bi 'bu̱hnu̱ har ot'at'o̱ho̱, yo ma gi k'ö'su̱. Wa nu'mu̱ da t'eñ'ahu̱: 'Bu̱kwa har ngu, yo ma gi jafu̱masu. 27 Ngetho nu xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, xki tha̱ñhu̱ dama da zo̱ho̱. Ne da nheki xo̱ge ar ximha̱i, ngu n'ar hwe̱i da yot'a ha mahyats'i ne di m'e̱ mampuni. 28 Nuya pa'u̱ ma da ñhe̱hwi jangu ya pada kwat'a habu̱ 'be̱nga n'ar me̱ti xi du. 29 Ngu da göxa nuya pa'u̱ ñ'u̱tho, ar hyadi ma da m'e̱xui, ha nunar zönö hinda ma da unga ár hyats'i. Ya tso̱ ma da hyo̱i, ne gatho nu'u̱ ja yá ts'e̱di mhets'i ma da nhwöt'i. 30 Nu'mú̱ ma da nheki n'ar döta nt'udi mhets'i ár yo mpengi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Ne gatho ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ma da nzoni nu xta hyandi da zo̱ho̱ xta 'ñe ha ya gui, di hö n'ar döta ts'e̱di ne n'ar döta nsunda. 31 Ne ma da me̱hna yá e̱nxe̱ xta nt'o̱ ar k'axt'athu̱xi, da muspa gatho nu'u̱ togo xi hwañ'ö xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, di ndu̱ ha n'ár ñöni, di göxa man'a. 32 Pöhu̱ tema ne da utkagihu̱ ár 'bede ar iuxi: Nú'mu̱ xki hyanthu̱ po̱xa yá n'ogi ne po̱ yá xi, gi pöhu̱ ba ep'u̱tho ar pahyadi. 33 Jange nú'mu̱ xki hyanthu̱ gatho nuya thogiyu̱, pöhu̱, 'ba̱p'u̱tho da göxa xo̱ge. 34 Xa majöni di xi'ahu̱, hinda theta gatho nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱, ne xi wadi xi tho gatho nuya thogiyu̱. 35 Mödi da m'e̱di ar mhets'i ne ar ximha̱i, nuya mhö xta mö, hinda ma da m'e̱di. 36 Nö'ö ar pa ne ar xe̱nimpa ham'u̱ da göxa xo̱ge, hinto pödi. Nuyá e̱nxe̱ Jö hingi pöhmö n'ehe, ho̱nse̱ ma Dada bi 'bu̱ mhets'i go pö'ö. 37 Nu xta mengi da e man'agi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ma da njangu nuya pa mi 'bu̱ ar Noe. 38 Nú'mu̱ himi tso̱ta ar pa nda yu̱t'a ar Noe har motsa, ne nda ñuxa ar dehe xo̱ge ar ximha̱i, nuya jö'i mi ñuntho, mi tsithetho ne mi o̱tya ngo. 39 Himbi ne bi 'yo̱'u̱, mi da̱ñ'u̱ bi ñuxa ar dehe xo̱ge ar ximha̱i, ne gatho bi jöt'i. Ma da njap'u̱ xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 40 Nuya pa'u̱, nu'mu̱ yoho ya ñ'o̱ho̱ di 'yo har hwöhi di mpe̱fi, xta da̱ñ'u̱ n'a ma da ts'its'i ne nö'ö man'a ma da ts'op'u̱. 41 Nu'mu̱ yoho ya 'be̱hñö di ku̱nga mahye̱gi, da ts'ixa n'a, nö'ö man'a da ts'ogi. 42 Jange ndo̱'mhu̱, ngetho hingi pöhu̱ ham'u̱ da zo̱ ri Hmuhu̱. 43 Beñhu̱ 'mu̱, nu'mu̱ n'ar mengu di pöhmö ham'u̱ da zo̱ ar bë, hinda ñ'ö 'mu̱. Da su hinda hye̱gi togo da bëpa ár ngu. 44 Jange nu'ahu̱ n'ehe ndo̱'mhu̱, ngetho xki tha̱ñhu̱ ma da ep'u̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 45 Nö'ö togo ar hoga 'be̱go xa di ja ár mfeni, tsa̱ da t'e̱nt'wa hár 'ye̱ ár ngu ár hmu, ne da ts'okwabi da 'winga gatho nu'u̱ togo 'bu̱hnu̱. 46 Nu'mú̱ xa ma da njöpa nunar hoga 'be̱go'ö, xta zo̱ ár hmu da dini di o̱t'a xiñho gatho ar 'be̱fi xi ts'okwabi. 47 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö ar hmu'ö ma da 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ gatho nö'ö te pe̱ts'i. 48 Ha xi'mu̱ nö'ö ar 'be̱go'ö xi nts'o, ne ka̱xmbeni ár hmu hinda ma da penga ngut'a. 49 Ne da gu̱ da me̱ nu'u̱ yá mi'be̱gowi, ne da ñungwi ne da ntsithewi ya mihni. 50 Xta da̱ni nunar pa hingi to̱'mi, dama da zo̱ ár hmu. 51 Nu'mú̱ nor hmu'ö ma da mbo̱ ár kwe̱, xa ma da umba ar mfe̱i, ne da 'ñet'a habu̱ bi 'bu̱ ya kate. Ka ma da nzonu̱ ne da guxtyá ts'inu̱.
1 Nú'mu̱ xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i da 'ñekwa ár ts'u̱t'wi, ma da ñhe̱hwi ngu n'ar nthöti bi t'o̱t'e. 'Re̱t'a ya nxutsi bi hñöxa yá ñot'i, ma ba thö ar ñ'o̱ho̱ ma nda nthöti. 2 Ha nuya nxutsi'u̱, ku̱t'a mi ja yá mfeni ne ku̱t'a mi ñ'entho. 3 Nu'u̱ ku̱t'a mi ñ'entho, himbi hñöxa nze̱ye̱ ar nziki da xit'a yá ñot'i. 4 Ha nu'u̱ ma ku̱t'a mi ja yá mfeni, bi hñöxkwi mahye̱gi yá ñot'i n'a xito mi po ar nziki. 5 Nö'ö ma nda nthöti himbi ngut'a bi zo̱ho̱, jange gatho 're̱t'a ya nxutsi bi zo̱pa ar t'öhö ne bi ñ'ö'u̱. 6 Ngu made ar xui bi nheki n'ar mhafi mi emba ya nxutsi: Xi 'ñep'u̱ nö'ö togo ma da nthöti. Di ma ba thöhu̱. 7 Nu'mú̱ nu'u̱ 're̱t'a ya nxutsi bi nuhu, ne dama bi tso̱ yá ñot'i. 8 Nu'u̱ mi ñ'entho bi 'ñemba nu ma ku̱t'a mi ja yá mfeni: Thogagihe n'a tu̱i ri nzikihu̱, ngetho ma ñot'ihe hwet'atho. 9 Ha nuya nxutsi mi ja yá mfeni, bi 'ñemba nu ma'ra: Hin'ö, xi'mu̱ da k'atkagihe n'e. Xiñho ma gi ta̱nse̱hu̱ habu̱ bi 'ba̱. 10 Nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu ma nda da̱nga ar nziki, ge'mu̱ bi zo̱ nö'ö togo ma nda nthöti. Nu'mú̱ nu'u̱ ku̱t'a ya nxutsi xki ñhoki bi yu̱t'wi har ngo, ne bi njot'a ar goxthi. 11 M'e̱fa bi zo̱ nu'u̱ ma'ra ya nxutsi, ne mi eñ'u̱: Ndada, xogagihe ar goxthi. 12 Ha nö'ö togo ma nda nthöti, bi döti ne bi 'ñembabi'u̱: Xa majöni di xi'ahu̱, hindi pöka togo'ihu̱. 13 Jange nu'ahu̱ ndo̱'mhu̱, ngetho hingi pöhu̱ tema pa, wa tema xe̱nimpa, ma da zo̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 14 Ár ts'u̱t'wi Jö jangu n'ar hmu mi 'ba̱ ar 'ñu nda ma man'ar ha̱i yap'u̱. Ne bi zohna yá 'be̱go ne bi hyemba ár bojö nda japabi nda xu, 15 ngu ár nihi yá mfeni n'a ngu n'a. N'a bi umba ku̱t'a ya bojö, man'a bi umba yoho, ha nö'ö man'a n'ase̱ bi umbabi. Nep'u̱ bi gu̱ ar 'ñu bi ma. 16 Nö'ö togo bi t'umbabi ku̱t'a, bi ma ba japa nunar bojönu̱ bi mpe̱fi, ne bi gu̱ka ma ku̱t'a. 17 Njap'u̱ nö'ö xki t'umba yoho n'ehe, bi gu̱ka ma yoho. 18 Nö'ö togo xki t'umba n'a, bi ma ba xa̱'ma n'ar ots'i, ne ka bi 'ñöhnu̱ ár bojö ár hmu. 19 Mi tho nze̱ye̱ ya pa ba penga ar hmu, ne bi hñö'spa majöni yá 'be̱go. 20 Mi zo̱ nö'ö xki ts'okwabi ku̱t'a ya bojö, bi umba ár hmu ma ku̱t'a xki döhö, ne bi 'ñembabi: Tsi ndada, ga tsogagi ku̱t'a ya bojö, ha nuga da höñ'a ma ku̱t'a xta töhö. 21 Nu'mú̱ ar hmu bi dödi ne bi 'ñenö: Xiñho nö'ö xka pe̱fi, xa gar hoga 'be̱go gi o̱t'a nö'ö nsi'a'i. Ga pödi ga su nö'ö tsi tu̱i da 'ra'i. Nupya ma ga hus'a ár nze̱ye̱. Ba e ga 'bu̱hwi ri hmugi, ne ga njohyawi. 22 M'e̱fa bi zo̱ nö'ö xki t'umbabi yoho ya bojö, ne bi 'ñemba ár hmu: Tsi ndada, ga tsogagi yoho ya bojö, ha nuga xta höñ'a ma yoho xta töhö. 23 Nu'mú̱ ar hmu bi dödi ne bi 'ñenö: Xiñho nö'ö xka pe̱fi, xa gar hoga 'be̱go gi o̱t'a nö'ö nsi'a'i. Ga pödi ga su nö'ö tsi tu̱i da 'ra'i. Nupya ma ga hus'a ár nze̱ye̱. Ba e ga 'bu̱hwi ri hmugi, ga njohyawi. 24 Nú'mu̱ mi zo̱ ar 'be̱go xki ts'okwa n'ar bojö, bi 'ñemba ár hmu: Tsi ndada, di pödi xi nts'o'i, ne ma gi hñömga nö'ö xta töhö, ngetho gi xo nö'ö hinxka pot'i, ne gi munts'a ar t'e̱i hinxka pits'i. 25 Jange nuga da tsu, ne ma da a̱gi, ha nupya xi 'bu̱kwa nö'ö ri me̱ti. 26 Ar hmu bi dödi ne bi 'ñenö: Xa gar ts'o'be̱go ne gar döhñe. Nu'mu̱ ngi pödi di xo nö'ö hinxta pot'i ne di munts'a nö'ö hinxta pits'i, 27 nu'mú̱, yo'ö hinga kwata ma bojö ha ya jwatbojö, ne xta pengi nda t'akagi ma bojö ne nö'ö xki döhö. 28 Ne bi 'ñemba nu'u̱ togo mi ñ'owi: Hñömbabihu̱ ar bojö da tsokwabinu̱, ne umbabihu̱ togo pe̱'sa 're̱t'a. 29 Ngetho nö'ö togo pe̱ts'i, ma da t'umbabi da bongwathobi, ha nö'ö tsi tu̱i pe̱ts'i, ma da thömbabi xo̱ge. 30 Ne nö'ö ar 'be̱go hinter 'be̱fi, 'ñethu̱ har 'be̱xui habu̱ jar ts'oni ne ar nguxt'ats'i. 31 Nu xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i di hö n'ar döta nsunda, ne di ñ'owi yá e̱nxe̱, da hñuxa hár thuxandö da hñö'spa majöni ya meximha̱i. 32 Ma da mhunts'a gatho ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ne da hwahna n'a ngu n'a, njangu n'ar ma̱'yo 'weka ya de̱ti ne ya t'öxi. 33 Ne ma da 'ba̱'ma hár ñ'e̱i ya tsi de̱ti, ne hár ngöhö ya t'öxi. 34 Nu'mú̱ nunar Ndö ma da 'ñemba nu'u̱ 'ba̱ hár ñ'e̱i: Ba ehu̱ nu'ahu̱ xi jöp'ahu̱ ma Dada, ku̱thu̱ hár ts'u̱t'wi Jö xi thok'ahu̱ nú'mu̱ hinte mi 'bu̱hmö ar ximha̱i. 35 Ngetho nú'mu̱ ndi tunthu, ga 'raju̱ te da tsi. Nú'mu̱ ndi tuthe, ga 'raju̱ ar dehe, ne nú'mu̱ ndi ne ar 'ñu, ga 'raju̱ habu̱ da oxi. 36 Nú'mu̱ himi otho te nga he, ga hetkagihu̱. Nú'mu̱ ndi hñeni ne ndi o ar fa̱di, ga e ga k'öskagihu̱. 37 Nu'mú̱ nu'u̱ bi 'yo̱t'a xiñho da 'ñeñ'u̱: Ma tsi Hmu'ihe, ham'u̱ da hant'ahe ngi tunthu, ne da 'ra'ahe te ngi tsi. Wa ham'u̱ da hant'ahe ngi tuthe, ne da 'ra'ahe ar dehe. 38 Ham'u̱ da hant'ahe ngi ne ar 'ñu, ne da 'ra'ahe habu̱ ngi oxi. Wa ham'u̱ da hant'ahe mi otho te ngi hye, ne da het'ahe. 39 Ham'u̱ da hant'ahe ngi hñeni, wa ngi o ar fa̱di, ne ma da k'ös'ahe. 40 Nu'mú̱ ar Ndö da dödi ne da 'ñenö: Xa majöni di xi'ahu̱, nu'mu̱ ga 'yo̱thwu̱ n'a nu'u̱ ma tsi ku, mödi hingi döta hár nthandi ya jö'i, pöhu̱ go ga 'yo̱tkagihu̱. 41 M'e̱fa ar Ndö da 'ñemba nu'u̱ 'ba̱ hár ngöhö: 'Wehu̱ di möhu̱ nu'ahu̱ xi zu̱'ahu̱ ár kwe̱ Jö. Di ma ba ñho̱hu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i, xi t'e̱kwabi ar ts'ondöhi ne yá e̱nxe̱ te̱ni. 42 Ngetho ndi tunthu, ne hinga 'raju̱ts'u̱ te nga tsi. Ndi tuthe, ne hinga 'raju̱ts'u̱ ar dehe. 43 Ndi ne ar 'ñu, hinga 'raju̱ ar se̱ki habu̱ nga oxi. Mi otho te nga he, ne hinga hyetkagihu̱. Ndi hñeni ne ndi o ar fa̱di, ne hinga ma ga k'öskagihu̱. 44 Nu'mú̱ ya ts'ojö'i ma da dödi ne da 'ñeñ'u̱: Ma tsi Hmu'ihe, ham'u̱ da hant'ahe ngi tunthu, ngi tuthe, ngi ne ar 'ñu, hinte ngi pe̱'sa te ngi hye, ngi hñeni wa ngi o har fa̱di, ne hinda fa̱x'ahe. 45 Nu'mú̱ ar Ndö da dötwabi ne da 'ñenö: Xa majöni di xi'ahu̱, nu'mu̱ hingi fa̱xu̱ n'a numa tsi ku hingi döta hár nthandi ya jö'i, pöhu̱ go gekagi togo hinxka fa̱xu̱. 46 Nu'mú̱ nu'u̱ di ma habu̱ ma da hñönga ar mfe̱i hiñham'u̱ da göts'i. Ha nu'u̱ xi 'yo̱t'a xiñho, ma da yu̱t'a mhets'i habu̱ hiñham'u̱ da göxa yá te.
1 Nu mi wa ar Hesu bi mönga gatho nuya mhöyu̱, bi 'ñemba yá ma̱xte n'ehe: 2 —Ngu gi pöhu̱, ho̱nse̱ yopa 'be̱di da da̱t'a ar da̱ngo mbaxjwa. Nuya pa'u̱ ma da nda̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, da ts'u̱ta har pont'i, ne da tho. 3 Nö'ö ar pa'ö bi mönga njap'u̱ ar Hesu, nuya ndömöjö, ya böt'ofo ne ya dönziandö bi mhunts'a gatho hár thi ár ngu ar Kaifas nö'ö mar döngamöjö. 4 Mi hoñ'u̱ hanja nda gu̱ ar Hesu ñ'öntho, ne nda hyo. 5 Ho̱nse̱ mi eñ'u̱: 6 Nú'mu̱ mi 'bu̱ ar Hesu har hnini Betania, hár ngu ar Simu togo xki hye̱ ar hñeni tsit'ando'yo, 7 n'a mba ep'u̱ n'ar 'be̱hñö mi hö n'ar xito do, mi po n'ar hogañu̱ni xa mar mhödi, ne bi xispa hár ñö ar Hesu nú'mu̱ mi hu har mexa. 8 Nu mi hyanda njap'u̱ yá ma̱xte, xa bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi eñ'u̱: 9 Xi 'ba̱hmö ne xi t'unga nze̱ye̱ ar bojö xi themba ya hyoya. 10 Ar Hesu bi 'yo̱ nö'ö mi möñ'u̱, ne bi 'ñembabi: 11 Yo gi hyo̱ju̱ nö'ö xi goxkagi. Ngetho nuya hyoya hyax'mu̱ ma gi 'bu̱hwihu̱, ha nuga hinge hyaxtho ma gi hyandgagihu̱. 12 Nö'ö ar hogañu̱ni xi goxkagi, ngu n'ar ñhoki di to̱'ma ma nt'a̱gi. 13 Xa majöni di xi'ahu̱, habu̱ gatho ma da nho̱nga nunar hoga mhö xo̱ge hár nxidi ar ximha̱i, ne da mhönga nö'ö xi 'yo̱tnu̱ ngu n'ar feni. 14 Nep'u̱ n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte már thuhu ar Huda, bi ma ba k'ö'sa ya ndömöjö. 15 Ne bi 'ñembabi: 16 Nor pa'ö ar Huda bi ndu̱i mi honga hanja nda za̱ nda da̱twa ar Hesu ha yá 'ye̱'u̱. 17 Nö'ö ar pa bi ndu̱ ar da̱ngo ts'i ya thuhme hingi jots'i, yá ma̱xte bi wat'a habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu ne bi 'ñembabi: 18 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 19 Ne nuyá ma̱xte bi 'yo̱t'a ngu xki 'be̱pabi, bi ma ba hoka ar t'oximbaxjwa. 20 Nu mi nxui ar Hesu bi hñu har mexa, ne nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte bi hñuhwi. 21 Nú'mu̱ mi ñuni bi 'ñemba yá ma̱xte: 22 Nuyá ma̱xte xa bi du yá mu̱i, ne n'a ngu n'a mi a̱mbabi: 23 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 24 Majöni, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i 'ba̱ ar 'ñu da t'o̱t'wa gatho nö'ö mönga hár T'ofo Jö, ha hwëkate nö'ö togo ma da da̱. Xiñhohmö hinxi zo̱kwa har ximha̱i. 25 Nu'mú̱ ar Huda nö'ö togo ma nda da̱, bi 'ya̱mba ar Hesu ne bi 'ñembabi: 26 Nú'mu̱ mi nt'ox'u̱, ar Hesu bi gu̱ ar thuhme, bi 'ya̱pa Jö nda jöpi. Bi heke, bi hembabi yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 27 Nep'u̱ bi gu̱xa ar t'e̱ni mi po ar t'afi'obxi, bi umba njamödi Jö, ne bi thokwa yá ma̱xte, bi 'ñembabi'u̱: 28 Gehnu̱ ma ji da nhö'mi, ne da go ar 'ra'yo nkohi. Njap'u̱ da njut'wa yá ts'oki nze̱ye̱ ya jö'i. 29 Nupya di xi'ahu̱, hinga pengi ga tsipa ár t'afi ar 'ba̱i'obxi nuya payu̱. Ma ga to̱'mi ga tsiwihu̱ ma'ra'yo hár ts'u̱t'wi ma Dada. 30 Nu mi wa'u̱ bi ntu n'ar jöhñö, bi ma'u̱ har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni. 31 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 32 Ha nú'mu̱ xka pengi ga nte man'agi, ma ga 'be̱t'o gar nthe̱hu̱nu̱ Ngalilea. 33 Nu'mú̱ ar Pedro bi dödi ne bi 'ñenö: 34 Ar Hesu bi 'ñembabi: 35 Ar Pedro bi dödi ne bi 'ñembabi: 36 Ar Hesu bi zo̱ngwi yá ma̱xte habu̱ mar thuhu Getsemani, ne bi 'ñembabi'u̱: 37 Ne bi zixa ar Pedro ne nu'u̱ yoho yá t'u̱ ar Sebedeo, bi ma tsi yap'u̱, ne ar Hesu bi mu̱di xa bi du ár mu̱inu̱. 38 Ne bi 'ñemba nu'u̱ hñu yá ma̱xte: 39 Ne ar Hesu bi tho tsi tu̱i ár yap'u̱. Bi zohnu̱ yá ma̱xte, bi nda̱ndihmö, bi me̱ ár hmi har ha̱i, bi 'ya̱pa Jö ár Dada ne bi 'ñembabi: 40 M'e̱fa bi mengi ma ba k'ö'sa nu'u̱ hñu yá ma̱xte, ne bi dini mi ö'u̱, jange bi 'ñemba ar Pedro: 41 Zo̱t'a ri da̱hu̱ ne 'ya̱fu̱ Jö gi tse̱thu̱ ya ts'othogi xi 'ñep'u̱. Xa majöni di xi'ahu̱, nuna ri hñöhu̱ 'bu̱i da tse̱ti, ho̱nse̱ ri ndo'yohu̱ k'at'a ár ts'e̱di. 42 Ar Hesu bi menga man'agi habu̱ mi a̱pa Jö, ne bi 'ñenga man'agi njawa: 43 Ba pengi bi k'önga yá ma̱xte habu̱ xki zogi, ne bi dini mi öhö man'agi. Himi tsa̱ nda zo̱t'a yá da̱, ngetho xa mi kö ar t'öhö. 44 Nu'mú̱ ar Hesu bi zop'u̱ man'agi, ne bi ma ba a̱pa Jö ár Dada. Get'u̱ ya mhö xki mönga m'e̱t'o bi mengi bi xipabi. 45 Ba penga habu̱ xki zo nu'u̱ hñu yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi'u̱: 46 Nanju̱ möhö, ba ehnu̱ nö'ö togo ma da da̱gagi. 47 Himi jwadi nda mönga njap'u̱ ar Hesu, mi zo̱ ar Huda, n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, mi ñ'owi nze̱ye̱ ya jö'i mi hö ya ndo̱jwai ne ya za. Nuya jö'i xki me̱hna ya ndömöjö ne ya dönziandö. 48 Ar Huda togo mi da̱ ar Hesu, xki nkohwi'u̱ ne xki 'ñembabi: 49 Nu'mú̱ ar Huda dama ba tsu̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 50 Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembi: 51 Ngu mi nju̱ ar Hesu, n'a nu'u̱ mi ñ'owi'ö, bi k'os'a ar ndo̱jwai, ne bi dakwa ár gu n'ár 'be̱go ar döngamöjö. 52 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba nö'ö mi hö ar ndo̱jwai: 53 Ha hinxka pöthu̱ da tsa̱ ga a̱pa ma Dada da me̱nka n'a mut'i ya e̱nxe̱, ne nö'ö da 'yo̱t'e. 54 Nu'mu̱ ga jap'u̱, hanja da tho ngu mönga har T'ofo 'mu̱. 55 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba ya jö'i: 56 Gathoyu̱ xi thogi, ne nda njap'u̱ ngu xki mönga yá m'e̱hni Jö har T'ofo. 57 Nu'u̱ togo xki gu̱ ar Hesu, bi zixa habu̱ mi 'bu̱ ar döngamöjö már thuhu Kaifas. Ka xki mhushnu̱ n'ehe ya böt'ofo ne ya dönziandö. 58 Ha nu ar Pedro mi 'be̱fatho tsi yap'u̱ mi te̱nga ar Hesu. Mi zo̱nga hár thi ár ngu ar döngamöjö, ka bi hñuhwinu̱ ya ndogu, mi ne nda hyandi tema nda thogi. 59 Nuya ndömöjö, ya dönziandö ne gatho ár mhunts'andö ya xodyo, mi honga ya nhemhñö te nda hyo̱xa ar Hesu, ne njap'u̱ nda tsa̱ nda tho. 60 Ne hinte bi za̱ te bi thimbabi, mödi nze̱ye̱ ya jö'i mi ju̱spa ya nhemhñö. Ha m'e̱fa bi zo̱hnu̱ yoho ya nemhñö jö'i, 61 ne bi 'ñeñ'u̱: 62 Nu'mú̱ ar döngamöjö bi m'a̱i ne bi 'ñemba ar Hesu: 63 Nunar Hesu hinte bi dödi. Nu'mú̱ ar döngamöjö bi 'ñembabi: 64 Nu'mú̱ ar Hesu bi döti ne bi 'ñenö: 65 Nu'mú̱ ar döngamöjö bi xika yá he, ngetho mi beni ar Hesu xki ñömañ'u̱bi Jö, ne bi 'ñenö: 66 Te gi möñhu̱. 67 Nu'mú̱ 'ra'u̱ bi zospa ár hmi ne mi fe̱i, ne ma'ra mi umba ya mpe̱tgu. 68 Ne mi embabi: 69 Ar Pedro mi huhnu̱ har thi, n'a mba ep'u̱tho n'ar nxutsi mi m'e̱go. Bi ma ba tsu̱di ne bi 'ñembabi: 70 Nu ar Pedro bi nko̱ni ha yá nthandi gatho ya jö'i ne bi 'ñenö: 71 Nep'u̱ bi ma'ö har goxthi. Ne man'ar nxutsi mi m'e̱go n'ehe bi hyandi, ne bi 'ñemba nuya jö'i mi 'bu̱hnu̱: 72 Ar Pedro bi mengi bi nko̱ni, bi 'ñet'a Jö made ne bi 'ñenö: 73 Hingar ya'ö bi wat'a nuya jö'i mi 'bu̱hnu̱, ne bi 'ñemba ar Pedro: 74 Nu'mú̱ ar Pedro bi ntsate, ne bi 'ñet'a Jö made bi 'ñenö: 75 Nu'mú̱ ar Pedro bi zo ár mfeni nö'ö xki xipa ar Hesu nú'mu̱ xki 'ñembabi: Hinxi mata ar boxi, ha nu'ge xka ko̱ngagi hñu'gi. Ne bi bo̱nga nthi, xa bi hyu̱ ár ñö bi nzoni.
1 Nu ár hyax'ö ja mi hats'i, gatho ya ndömöjö ne ya dönziandö bi nko'u̱ nda hyo ar Hesu. 2 Ne bi zix'u̱ xki nso̱t'e, ma ba da̱twa ha yá 'ye̱ ar Ponsio Pilato togo mar ndö Nhudea. 3 Ar Huda togo xki da̱ ar Hesu, mi hyandi xki t'e̱nt'i nda tho, xa bi du ár mu̱i nö'ö xki 'yo̱t'e. Ne bi ntso̱'mi, bi ma ba ko'sa nu'u̱ n'a̱tema're̱t'a ya t'axbojö xki umba ya ndömöjö ne ya dönziandö. 4 Ne bi 'ñenö: 5 Nu'mú̱ ar Huda bi gu̱ bi fo̱ta ya bojö mbo har nijö, ne bi bo̱ni bi göt'a ar xögu ár 'yu̱ga, ne bi ñhose̱. 6 Nuya ndömöjö bi go ya bojö, ne bi 'ñeñ'u̱: 7 Nep'u̱ bi nko'u̱ nunar bojö'ö, ma nda da̱nga nunar ha̱i ár thuhu ár Ha̱i ar Gö, ne nda nt'a̱hnu̱ ya nzo̱ho̱ jö'i. 8 Jange gehnu̱ ár thuhu pe̱'sa nuya payu̱, ár thuhu ar Ha̱iji. 9 Njap'u̱ bi tho ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö ár thuhu Heremia nú'mu̱ bi 'ñenö: Bi nju̱ nö'ö n'a̱tema're̱t'a ya t'axbojö, gehnu̱ ár nze̱ye̱ ar bojö xki thu'spa togo bi 'ba̱, ngu xki hñu'spa ya me Israel. 10 Ne bi t'uni bi tha̱mba ár ha̱i ar gö, ngu xki 'be̱pkagi ar tsi Hmu. 11 Ar Hesu mi 'ba̱hnu̱ hár nthandi ar Pilato, togo mar ndö Nhudea, ne nunar ndönu̱ bi 'ya̱mba n'ar nt'a̱ni: 12 Nep'u̱ ya ndömöjö ne ya dönziandö xa te gatho mi ho̱ts'e, ha nö'ö hinte bi dödi. 13 Nu'mú̱ ar Pilato bi 'ñemba ar Hesu: 14 Nunar Hesu hinte bi dötwabi, jange ar ndö xa mi 'yo̱tho. 15 Xki nzönga ar ndö ta̱t'a je̱ye̱ har da̱ngo mbaxjwa nda hye̱ n'ar 'yofa̱di, nö'ö nda 'ya̱ ya jö'i. 16 Nuya pa'u̱ mi o ar fa̱di n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu Baraba. Gatho mi pödi tema jö'i'ö. 17 Ne nú'mu̱ mi mhunts'a nze̱ye̱ ya jö'i, ar Pilato bi 'ya̱mbabi ne bi 'ñenö: 18 Ar Pilato mi pödi xki zi'spabi ar Hesu nuya ndöxodyo, ngetho xki zo̱t'a yá mu̱i mi 'be̱twa yá tsa̱. 19 Nú'mu̱ mi huxa ar Pilato har thuxandö, ár 'be̱hñö ba pe̱mpa n'ar mhö, ne bi 'ñembabi: Yo te gi ñ'e̱nt'i gi japa nunar hogajö'inu̱, ngetho xa xi pikagi n'ar t'i ar pania. 20 Ha nuya ndömöjö ne ya dönziandö bi u̱t'a ya jö'i nda 'ya̱di nda the̱ ar Baraba, ne nda tho ar Hesu. 21 Nu'mú̱ ar Pilato bi 'ya̱mba ya jö'i man'agi ne bi 'ñembabi: 22 Jange ar Pilato bi mengi bi ñ'a̱ni ne bi 'ñenö: 23 Nu'mú̱ ar Pilato bi 'ñembabi'u̱: 24 Nu mi hyanda ar Pilato hinte mi tsa̱ te nda me̱fi, ho̱nse̱ mi fu̱di nda mu̱xma ya jö'i, bi 'ya̱di nda thömpa n'a tu̱i ar dehe, ne bi nxu̱'ye̱ ha yá nthandi ya jö'i, bi 'ñenö: 25 Gatho ya jö'i bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 26 Nu'mú̱ ar Pilato bi hye̱ ar Baraba. Ha nunar Hesu bi japi nda n'we̱xt'i, ne bi 'ye̱nt'wa ha yá 'ye̱ ya ndogu nda tsu̱ta har pont'i. 27 Nu'mú̱ ya ndogu bi zixa ar Hesu habu̱ mi 'bu̱ ar döta ts'u̱t'wi, ne nunu̱ xa ba kot'atho n'a mut'i ya ndogu. 28 Ne nu'u̱ bi mo̱kwa yá he, ne bi gö'spa n'ar the̱nga dutu. 29 Bi hñu'spabi hár ñö n'a ntsant'i ya 'mini xki m'e, ne bi t'e̱nt'wa hár ñ'e̱i n'ar ts'u̱t'o. Bi nda̱ndihmö hár nthandi'ö, ne mi o̱t'wa ar thede mi embabi'u̱: 30 Mi tsox'u̱, ne mi hömba ar t'o mi fe̱mba ár ñö. 31 Nu mi wadi bi 'yo̱t'wa ar thede, bi thökwa ar dutu, ne bi mengi bi thetwa ár he, ne bi ts'ixa habu̱ ma nda ts'u̱ta har pont'i, ka nda dunu̱. 32 Nu mi bo̱ñ'u̱ bi nthe̱winu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Simu, mar me Sirene. Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ bi njapi bi duxa ar pont'i habu̱ ma nda ts'u̱ta ar Hesu. 33 Ne mi zo̱nga habu̱ már thuhu Golgota, di bo̱ni da 'ñenö, Nñöxhmundo'yo. 34 Ka ba t'umbabinu̱ ar ixkat'afi mi nthöskwi n'ar bopo xi nju, ne nu mi za̱, himbi ne bi zi. 35 Nuya ndogu mi wadi bi tsu̱ta ar Hesu har pont'i, bi ñhe'u̱ yá dutu bi 'ye̱nts'a ar nthöhö. Ne bi thogi ngu xki mönga ár m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö: Bi hega ma dutu, ne bi 'ye̱nts'a ar nthöhö, ne njap'u̱ nda bö'u̱ togo nda hñöska ma he. 36 Ne ka bi hñuhnu̱'u̱ bi su ar Hesu. 37 Ne bi thuta n'ar xithe̱ har pont'i mañö ár ñö, mi mö yo'ö xki ts'u̱ti, mi enö njawa: Gehnu̱ ar Hesu, ár Ndö ya xodyo. 38 Bi ts'u̱ta yoho ya bë habu̱ bi ts'u̱ta ar Hesu n'ehe, n'a mi zu̱ hár ñ'e̱i, ha nö'ö man'a hár ngöhö. 39 Ne nu'u̱ mi thohnu̱ xa mi theni ne mi hwötyá ñö. 40 Mi embabi'u̱: 41 Nuya ndömöjö, ya böt'ofo, ya de̱nga'be̱pate ne ya dönziandö mi ñömañ'u̱bi ar Hesu n'ehe, mi eñ'u̱: 42 —Bi po̱ ma'ra, ha hingi tsa̱ da mpo̱se̱. Nu'mu̱ go gehnu̱ ár Ndö ya me Israel, dá göpya har pont'i ne ga ñ'emu̱ihu̱. 43 Jamfi Jönu̱ 'nö. Dá ma̱x'ö 'mu̱, nu'mu̱ xa majöni mödi. Ha hinxi mönse̱ gehnu̱ ár T'u̱ Jö. 44 Nuya bë xki ts'u̱ta mahye̱gi, mi njap'u̱ mi o̱t'wa ar thede n'ehe. 45 Ngu made mpa bi ndu̱i bi m'e̱xui xo̱ge ar ximha̱i, ne bi göxa ngu ar hñu nde. 46 Nú'mu̱ ma nda zu̱ ar hñu nde, ar Hesu bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 47 'Ra nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ bi 'yo̱de ne bi 'ñeñ'u̱: 48 N'a'u̱ dama bi nixt'i ba hö n'ar xi'yo ne bi pobo har ixkat'afi, bi tuta ha n'ar xithi, ne bi kwatwa hár ne. 49 Ha ma'ra mi eñ'u̱: 50 Ar Hesu bi mengi bi ñö nts'e̱di man'agi, bi da̱ ár hñö ne bi du. 51 Ge'mu̱ bi xi ar dutu mi naxa mbo ar dönganijö, bi ndu̱ mañö di göxa ha̱i ár nse̱gi. Ne bi nja n'a ra döta nhwöni, ne ya ndo̱do bi hege. 52 Bi xo ya t'a̱gi, ne nze̱ye̱ ya hogajö'i xki du m'e̱t'o bi mengi bi nte man'agi. 53 Bi bo̱ñ'u̱ ha yá t'a̱gi, ne mi mengi bi nte man'agi ar Hesu, bi yu̱t'u̱ har hnini Herusalen, ne bi hyanda nze̱ye̱ ya jö'i. 54 Nö'ö ar döndogu ne yá mindoguwi mi su ar Hesu, mi hyant'u̱ bi nhwönga ar ha̱i ne gatho nuya xki thogi, xa bi zu'u̱ ne bi 'ñeñ'u̱: 55 Yap'u̱tho mi 'ba̱hnu̱ nze̱ye̱ ya 'be̱hñö, mi handa gatho nö'ö mi thogi, gehyu̱ nu'u̱ ba te̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea mi fa̱ts'i. 56 'Ra'u̱ mar Maria me Magdala, ar Maria ár nönö ar Hakobo ne ar Huse, ne ár nönö nu'u̱ yoho yá t'u̱ ar Sebedeo. 57 Nú'mu̱ 'bu̱tho nda yu̱ ar hyadi, ba ehnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi te̱nga ar Hesu, már thuhu ar Huse me Arimatea, mi the̱ ya ñho. 58 Bi ma ba a̱pa ar Pilato nda umba ár ndo'yo ar Hesu. Nu'mú̱ ar Pilato bi mö nda t'umbabi. 59 Ar Huse bi ma ba hömpa ár ndo'yo ar Hesu, ne bi ma̱xa ha n'ar t'axdutu. 60 Ne bi ma ba a̱ ha n'ar 'ra'yo t'a̱gi, habu̱ ma nda t'a̱se̱'ö, xki nsa̱'ma ha n'ar ndo̱do. Nep'u̱ bi tönga n'a ra döta do, bi gota ar t'a̱gi, ne bi ma. 61 Getnu̱, mi huhnu̱ mi ñhandwi ar t'a̱gi ar Maria me Magdala ne nö'ö man'ar Maria. 62 Ár hyax'ö, nu xki tho ár pa ñhoki, bi ma ya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate, ma ba k'ö'sa ar Pilato, 63 ne bi 'ñembabi: 64 Jange di nehe gi pe̱hna togo ma da su ar t'a̱gi hñupa, yo ma da e yá ma̱xte da bë, ne da 'ñeñ'u̱ xi mengi xi nte. Ne nunar nhemhñö'ö da döta nö'ö xi mhönga m'e̱t'o. 65 Bi dö ar Pilato ne bi 'ñenö: 66 Nu'mú̱ nuya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate bi ma'u̱ ma ba thöt'a ar do mi kot'a ar t'a̱gi, ne bi zohnu̱ ya ndogu nda su.
1 Nu mi tho ar pa ntsa̱ya̱, ja mi fu̱di nda hats'i ár 'be̱t'o mpa man'a hñöto, ar Maria me Magdala ne man'a ar Maria ba e bi k'önga ar t'a̱gi. 2 Nu'mú̱, bi nja n'a ra döta nhwöni, ngetho ba kö n'ar e̱nxe̱ mhets'i. Ne mi zo̱hnu̱ habu̱ mi t'a̱ ar Hesu, bi hñöka nunar do mi kot'a ar t'a̱gi, ne ka bi hñuxhnu̱. 3 Nunár 'ba̱i ar e̱nxe̱ xa mi yot'a ngu n'ar hwe̱i, ne nuyá he mar nt'axi ngu n'ar t'axtse̱. 4 Nu mi hyanda ya ndogu xa bi zu'u̱, ne bi gohnu̱ to da 'ñenö xki du. 5 Ha nunar e̱nxe̱ bi zo nuya 'be̱hñö, ne bi 'ñembabi: 6 Hinjo'owa, bi mengi bi nte ngu bi möñ'ö. Ba e gi hyanthu̱ habu̱ bi 'be̱ ar tsi Hmu. 7 Ngut'a di möhu̱, ba xifu̱ yá ma̱xte xi mengi xi nte. Ne nupya xi m'e̱t'o di ma Ngalilea, ka ma gi hyanthu̱nu̱ man'agi. Gehnu̱ xta e ga xi'ahu̱. 8 Nu'mú̱ nu'u̱ yoho ya Maria, xa mi johya ne mi ntsu, bi nixt'i ma ba xipa nunar mhönu̱ yá ma̱xte ar Hesu. 9 Ne nu mi pa'u̱ har 'ñu, n'a mbi da̱ñ'u̱ ar Hesu bi bo̱ni bi nthe̱wi, ne bi ze̱ngwa bi 'ñembabi: 10 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 11 Nu mi 'yo ar 'ñu ya 'be̱hñö, bi ma 'ra ya ndogu mi su ar t'a̱gi har hnini, ma ba xipa ya ndömöjö gatho nö'ö xki thogi. 12 Nuya ndömöjö bi ñöwi ya dönziandö, ne bi nko'u̱ nda umba nze̱ye̱ ya bojö ya ndogu nda go'mnda nö'ö xki thogi. 13 Ne bi 'ñembabi'u̱: 14 Ne nu'mu̱ ar ndö da bödi teme bi thogi, yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho nuje ga ñöhe hinte da nja'ahu̱. 15 Ne nuya ndogu bi hñönga ar bojö, ne bi ma'u̱ bi 'yo̱t'a ngu xki nsipabi. Jange gehnu̱ ar mfeni no̱nga ya xodyo nuya payu̱ n'ehe. 16 Nuya 're̱t'aman'a yá ma̱xte bi ma Ngalilea har t'o̱ho̱ habu̱ xki xipabi ar Hesu nda nthe̱wi. 17 Nu mi hyant'u̱, bi nsundabi, mödi 'ra himi ñ'emu̱i. 18 Ar Hesu bi wat'i ne bi 'ñembabi'u̱: 19 Jange di möhu̱ ba zohu̱ ya jö'i xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. Uthu̱ da de̱ngagi'u̱ n'ehe, ne xixthehu̱ hár thuhu ar Dada, ar T'u̱ ne ár Hñö Jö. 20 Ne utwabihu̱ da 'yo̱t'a gatho ngu nö'ö xta 'be̱p'ahu̱. Ne nuga hyax'mu̱ ga 'bu̱hwihu̱ gatho ya pa di 'bu̱ta ar ximha̱i. Dá njap'u̱.
1 Ár ndu̱i ár hoga mhö ar Hesukristo ár T'u̱ Jö. 2 Ngu bi 'yot'a ar m'e̱hni Isaia: Hyandi di pe̱hna ma m'e̱hni da m'e̱t'o habu̱ gi pa, da m'e̱t'o da hyok'a ar 'ñu. 3 Ár mhafi n'a togo enga har ot'at'o̱ho̱: Hyojwu̱ ár 'ñu ar tsi Hmu; jömfu̱ habu̱ da thogi. 4 Ar Xuwa mi xixthe ya jö'i har ot'at'o̱ho̱, ne mi xipabi ar hoga mhö, ne nuyu̱ nda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi ne nda mpumbabi yá ts'oki. 5 Ne mi po̱nga ya jö'i mi e nda zu̱ ar Xuwa, gatho nu'u̱ mi 'bu̱ har hnini Herusalen ne nu'u̱ ma'ra ya hnini har ha̱i Nhudea, mi da̱majöni yá ts'oki, ne mi xixthe'ö har döthe Hordan. 6 Ar Xuwa mi hö n'ar he xki nju̱mpa ár xi n'ar me̱ti ár thuhu kameyo ne xki m'e, ne mi ngu̱t'a n'ar ximhni, ha mi tsi ya ma̱ngak'oto ne ar t'afi mi t'inga har t'o̱ho̱. 7 Ne mi mönga ar hoga mhö mi enö: 8 Nuga xta xixthe'ihu̱ har dehe, ha nö'ö ma da xixthe'ihu̱ hár Hñö Jö. 9 Nuya pa'u̱ ba e ar Hesu ba po̱nga har hnini Nasare har ha̱i Ngalilea, ne bi xixthe ar Xuwa har döthe Hordan. 10 Nep'u̱ mi bo̱nga har dehe, bi hyandi bi xo mhets'i, ne ár Hñö Jö ngu n'ar domtxu ba köi bi zu̱di. 11 Ne bi nheki n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i mi enö: 12 M'e̱fa ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu har ot'at'o̱ho̱. 13 Ne ba 'bu̱hnu̱ yon'a̱te mpa, har ts'ondöhi mi tsa̱tnu̱. Ba 'bu̱ madeda ya zu'we, ha nuyá e̱nxe̱ Jö mi pe̱pabi. 14 Nú'mu̱ mi njot'a ar Xuwa har fa̱di, ar Hesu bi menga Ngalilea mi mömba ár hoga ts'u̱t'wi Jö. 15 Mi enö njawa: 16 Mi ka̱ta hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea, ne bi hyanda ar Simu ne ar Andre ár jödöp'u̱, mi köt'a yá nt'a̱ts'i har dehe, ngetho ma ya ngu̱xhwö. 17 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 18 Dama bi zop'u̱ yá nt'a̱ts'i'u̱ bi de̱ni. 19 Bi ñ'o man'a tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödöp'u̱'ö, yá t'u̱ ar Sebedeo. Nuyu̱ mi to̱hnu̱ har motsa mi po̱t'a yá nt'a̱ts'i. 20 Dama bi zohni, ne nuyu̱ bi zop'u̱ ar Sebedeo yá dada'u̱, mi to̱hwi yá 'be̱go har motsa, ne bi de̱ni. 21 Bi zo̱ñ'u̱ har hnini Nkapernaum, ne ar pa ntsa̱ya̱ bi yu̱t'a ar Hesu ha yá nijö ya xodyo mi uti. 22 Nu'u̱ togo mi o̱ts'e mi 'yo̱da ár nt'uti, ngetho mi ñö ngu n'a pe̱'sa ár ts'e̱di, hinge ngu nuya böt'ofo. 23 Ha mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ ha yá nijö'u̱ mi nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi, n'a mbi hye̱xta n'ar mhafi, 24 bi 'ñenö: 25 Nunar Hesu bi zu̱i ne bi 'ñembabi: 26 Ha nunar ts'ondöhi bi hwö'sa nunar ñ'o̱ho̱, ne bi hye̱xa n'ar mhafi bi bo̱ni bi zop'u̱. 27 Gatho xa mi 'yo̱tho, ne mi ñöxhnatho mi eñ'u̱: 28 Ne ngut'a bi nu̱nga ár 'bede xo̱ge hár nthet'i ar ha̱i Ngalilea. 29 Mi bo̱nga hár nijö'u̱, bi ma hár ngu ar Simu ne ar Andre, bi me̱wi ar Hakobo ne ar Xuwa. 30 Ha nunár to ar Simu mi 'be̱nu̱ mi the̱ ar mpat'i, ne ngut'a bi nsipabi ar Hesu. 31 Nu'mú̱ bi wat'i bi mipa ár 'ye̱ bi gu̱ts'i, ne dama bi hñöka ár mpat'i, ne bi nangi mi umbabi te nda zi'u̱. 32 Mi taknde, ja xki yu̱ ar hyadi, ba ts'impa gatho ya da̱thi ne nu'u̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi. 33 Gatho ya mengunu̱ xa mi ñ'ent'i bi wat'a har goxthi. 34 Ne bi o̱the nze̱ye̱ tsa̱nt'ö ar hñeni mi pe̱ts'i, ne bi 'ye̱nga nze̱ye̱ ya ts'ondöhi, ne himi he̱gi nda ñö, ngetho mi pö'u̱ togo'ö. 35 Ár hyax'ö ar Hesu bi nanga n'itho nú'mu̱ mi nxuitho, bi ma ba a̱pa Jö ha n'ar ha̱i hinto mi 'bu̱i. 36 Ar Simu ne nu ma'ra mi ñ'owi, bi ma ba honi. 37 Ne mi dini bi 'ñembabi: 38 Nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 39 Ne bi ñ'o xo̱ge Ngalilea, mi ku̱t'a ha yá nijö, mi mönga ar hoga mhö ne mi e̱nga ya ts'ondöhi. 40 Ba e n'ar ñ'o̱ho̱ mi tsu̱ ar tsit'ando'yo, bi nda̱ndihmö ne mi a̱pa ar möte mi embi: 41 Ne ar Hesu bi ko ár nhwëki, bi maka ár 'ye̱ bi hñu'spabi, ne bi 'ñembi: 42 Nu mi mönga njap'u̱, nu ar tsit'ando'yo dama bi hye̱gi, ne bi dits'i. 43 Nu'mú̱ xa mi pe̱mbabi, ne bi me̱hni nda ma. 44 Ne bi 'ñembabi: 45 Ha nu mi ma'ö, xa to gatho mi xipabi, ne bi 'yonga ar 'bede nö'ö tema xki thogi. Jange ar Hesu himi tsa̱ nda yu̱t'a har hnini xiñho. Mi kota ha ya ha̱i hinto mi 'bu̱i, ne ka mi panu̱ ya jö'i ma nda zu̱di. Nuya jö'iyu̱ hagatho ya ha̱i mi ehe.
1 Xki tho 'ra ya tsi pa, ne ar Hesu bi yu̱t'a man'agi har hnini Nkapernaum, ne bi födi mi 'bu̱hnu̱ har ngu. 2 Ne dama bi wat'a nze̱ye̱ ya jö'i. Himi tsu̱di nda yu̱t'a har ngu, mödi nda m'a̱ta har goxthi, ne nunu̱ mi xipabi ar hoga mhö. 3 Nu'mú̱ ba e 'ra ya ñ'o̱ho̱ mi honi, mi tsi n'ar ñ'o̱ho̱ xki nza ár ndo'yo, mi nju̱nga goho mi muts'i. 4 Nuya jö'i xa mi nze̱ye̱, himi tsa̱ nda yu̱t'i. Jange bi xos'u̱ n'a xe̱ni ár m'et'e ar ngu, ne ka bi gö'mnu̱ har oki nunar fidi mi oxa ar ñ'o̱ho̱ xki nza ár ndo'yo. 5 Ar Hesu mi hyandwa yá jamfi nu'u̱ togo mi tsihi, bi 'ñemba ar ñ'o̱ho̱ xki nza ár ndo'yo: 6 Mi 'bu̱hnu̱ 'ra ya böt'ofo, mi 'yo̱xa njap'u̱ mi ense̱ ha yá mfeni: 7 Yo'ö ñö njap'u̱nu̱. Ts'okwa Jö. Hinjo'o man'a tsa̱ da pungya ts'oki, ho̱nse̱ Jö. 8 Ar Hesu mi pötwatho yá mfeni ne te gatho mi beñ'u̱, jange bi 'ñembabi: 9 Temar ñhembi ga embabi nunar ñ'o̱ho̱nu̱ xi nza ár ndo'yo: Xi mpump'a ri ts'oki, wa ga embabi: Nangi, ju̱xa ri fidi, di ma. 10 Pöhu̱pya, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i pe̱'skwa ar ts'e̱di har ximha̱i da pungya ts'oki, nuhu̱ teme ma ga pe̱fi. 11 —Nu'ge di xi'a'i: Nangi, ju̱xa ri fidi, di ma ri ngu. 12 Nu'mú̱ nö'ö dama bi gu̱xa ár fidi, bi thota madeda ya jö'i bi ma. Gatho xa mi 'yo̱tho mi nsundabi Jö mi eñ'u̱: 13 M'e̱fa ar Hesu bi mengi bi ma har ñönthe, ha nuya jö'i mi e nda zu̱di, ne nö'ö mi uti. 14 Nú'mu̱ mi thohnu̱, bi hyanda ar Lebi ár t'u̱ ar Alfeo, mi huxnu̱ habu̱ mi njut'a ar bojö mi jot'a ya ndö, ne bi 'ñembabi: 15 M'e̱fa ar Hesu bi ma hár ngu ne bi hñu har mexa. Bi wat'a nze̱ye̱ ya njotbojö ne ya 'yo̱t'ats'oki, mi huhwi ar Hesu mahye̱giwi yá ma̱xte, ngetho mi ja nze̱ye̱ togo xki de̱ni. 16 Ha nuya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate, mi hyandi mi ñungwi ya njotbojö ne ya 'yo̱t'ats'oki, bi 'ñemba yá ma̱xte: 17 Ar Hesu mi 'yo̱ njap'u̱, bi 'ñembabi'u̱: 18 Nuyá ma̱xte ar Xuwa Xixthe ne yá ma̱xte ya de̱nga'be̱pate, xki nzöi mi bë'u̱. Jange n'agi ba e 'ra, bi 'ya̱mba ar Hesu: 19 Ar Hesu bi 'ñembabi: 20 Xta zo̱hmö ya pa da ts'imbabi; nu'mú̱ hö, xi inda nehmö, da bëhyu̱. 21 Hinjo'o togo ju̱ n'ar 'ra'yo m'o̱t'e po̱ta n'ar ze̱ dutu. Ngetho nu xta yu̱t'a ar 'ra'yo m'o̱t'e, da gu̱t'a ar ze̱ dutu ne da xe̱ döta xe̱ni. 22 Hinto xit'a ar 'ra'yo t'afi ha ya ze̱ ximhni. Ngetho nu'mu̱ da jap'u̱, nunar 'ra'yo t'afi da xe̱ka ya ze̱ ximhni, ar t'afi da nö'mi ne da m'e̱ ya ximhni. Jange ar 'ra'yo t'afi nsit'a ha ya 'ra'yo ximhni. 23 N'ar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu bi tho ha ya hwöhi. Nuyá ma̱xte nú'mu̱ mi thohnu̱, bi ndu̱i bi dokwa yá ngöhö ya t'e̱i. 24 Nu'mú̱ nuya de̱nga'be̱pate bi 'ñembabi ar Hesu: 25 Nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 26 Bi yu̱t'a hár nijö Jö nú'mu̱ mar döngamöjö ar Abiatar, ne bi zi ya thuhme xki 'bo̱'spa Jö, nö'ö hingi ho to gatho da zi, ho̱nse̱ ya möjö. Ne himbi zise̱'ö, bi hyemba yá ñ'owi. 27 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱ n'ehe: 28 Jange Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, gehnu̱ ár Hmu ar pa ntsa̱ya̱.
1 Man'agi ar Hesu bi yu̱t'a ha yá nijö ya xodyo, ne mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a n'ár 'ye̱. 2 Ne nuya jö'i mi öthó, mi ne nda hyandi ha nda o̱the nunar da̱thi har pa ntsa̱ya̱, ne nda dini te nda hyo̱x'u̱. 3 Nu'mú̱ nö'ö bi 'ñemba ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a ár 'ye̱: 4 Ne bi 'ya̱mba nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱: 5 Nu'mú̱ nö'ö bi mbo̱ ár kwe̱ bi ñhanda hár nthet'i, bi du ár mu̱i ngetho xa mi kotyá mu̱i, ne bi 'ñemba nunar ñ'o̱ho̱: 6 Nu mi bo̱nga ya de̱nga'be̱pate, bi ñ'u̱t'wi yá ñ'ohu̱ ar Erode hanja nda tsa̱ nda hyo'u̱. 7 Ha nu ar Hesu bi me̱wi yá ma̱xte hár ñöni ar ñho̱nthe. Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jö'i, ya me Ngalilea, ya me Nhudea, 8 ya me Herusalen, ya me Idumea, nu'u̱ mi 'bu̱ 'randi ar döthe Hordan, ne nu'u̱ mi 'bu̱ hár nthet'i ar hnini Tiro ne ar Sidon. Xki zo yá gu'u̱ mi o̱t'a ya döta nt'udi, nze̱ye̱yu̱ ma ba k'öni. 9 Ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte nda ñhok'u̱ di pe̱'sa n'ar motsa nú'mu̱ mi mahyoni nda bo̱ts'e, ne hinge nda 'yent'a ya jö'i. 10 Ngetho xki o̱the nze̱ye̱ ya jö'i, jange gatho nu'u̱ mi hñeni, xa mi ñ'ent'i mi ne nda da̱ni. 11 Ha nuya mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, nú'mu̱ nda hyandi, mi nda̱ndihmö hár wa'ö, ne mi mafi mi eñ'u̱: 12 Nö'ö xa mi tsu̱i hinge nda möñ'u̱ togo'ö. 13 M'e̱fa bi bo̱xa har t'o̱ho̱, ne bi zohna nu'u̱ togo mi ne'ö, ne nuyu̱ bi ma ba tsu̱di. 14 Ne bi hñuxa 're̱t'amayoho nda ñ'owi, ne nda me̱hni ma nda mönga ar hoga mhö. 15 Ne nda me̱'sa ar ts'e̱di nda o̱the ya hñeni, ne nda 'ye̱nga ya ts'ondöhi. 16 N'a'u̱ ar Simu nö'ö bi hñu'spabi ar Pedro, 17 ar Hakobo ár t'u̱ ar Sebedeo, ne ar Xuwa ár jödö ar Hakobo, gehyu̱ bi thu'spabi ya Boanerges, ne da 'ñenö: Ya bötsi di hñöxa ár hñeti ar ñu̱ni; 18 ar Andre, ar Lipe, ar Bartolo, ar Teo, ar Toma, ar Hakobo ár t'u̱ ar Alfeo, ar Tadeo, ne ar Simu togo xki ñ'owi nu'u̱ mi ntuhni mi ñönga ár hnini, 19 ne ar Huda Iskariote nö'ö togo bi da̱. Ne mi wadi bi hwañ'u̱, bi menk'u̱ habu̱ mi 'bu̱'u̱. 20 Nu mi zo̱ñ'u̱nu̱, xa bi wat'a ra nze̱ye̱ ya jö'i man'agi, himi he̱gi nda ñuni. 21 Nu mi 'yo̱ yá mëni ar Hesu, ba e'u̱ nda zits'i, ngetho mi eñ'u̱ xi 'be̱ ár mfeni. 22 Nuya böt'ofo xki 'ñe Herusalen mi eñ'u̱ mi pe̱'sa ar Belsebu, ne mi hömpa ár ts'e̱di ár ndö ya ts'ondöhi, njap'u̱ mi e̱nga ya ts'ondöhi. 23 Ar Hesu bi xipabi nda wat'a ya jö'i, ne mi ut'u̱ m'ede, mi enö: 24 Nu'mu̱ n'ar hnini da ntunse̱, da nhwati. 25 Ne nu'mu̱ nu'u̱ togo 'bu̱ ha n'ar ngu da ntunse̱, da ñhege. 26 Ne nu'mu̱ ya ts'ondöhi da mpo̱xkwe̱ ne da ñhege, da nhwatase̱. 27 Hinto tsa̱ da yu̱t'a hár ngu n'ar ñ'o̱ho̱ xa ja ár ts'e̱di, ne da bëpa yá ñho nu'mu̱ hinxi xo̱t'e m'e̱t'o. Nú'mu̱ xta wadi da xo̱t'e hö, da tsa̱ da bëpa yá ñho. 28 Xa majöni di xi'ahu̱, gatho yá ts'oki ya meximha̱i ma da mpumbabi, ne tsa̱nt'ö ar ts'ate xi mö. 29 Ha nö'ö togo da 'ye̱mba ar ñömañ'u̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabi. Xi t'e̱kwabi ar mfe̱i hiñham'u̱ da thege. 30 Bi 'ñembabi njap'u̱ ngetho xki 'ñeñ'u̱: Xi nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. 31 M'e̱fa ba ehnu̱ ár nönö ne yá jödö, himbi tho'u̱, bi gota nthi, ne bi me̱ñ'u̱ togo nda zofo. 32 Nu'u̱ togo mi hu har nthet'i habu̱ mi hu'ö, bi 'ñembabi: 33 Ne nö'ö bi dödi: 34 Bi k'öt'a nu'u̱ mi hu hár nthet'i'ö, ne bi 'ñenö: 35 Ngetho gatho nu'u̱ togo o̱t'a ngu mönga Jö, go gehyu̱ ma jödö, ma nju ne ma nönö n'ehe.
1 Ar Hesu bi du̱'ma man'agi bi uta ya jö'i har ñönthe. Ne bi got'atho nze̱ye̱ ya jö'i, xa mar nze̱ye̱. Jange nö'ö bi yu̱t'a har motsa ne ka bi hñuxnu̱, ha gatho ya jö'i mi 'ba̱ta har ñönthe. 2 Ne te gatho mi ut'u̱ m'ede, ne njap'u̱ mi utwabi'u̱ ár nt'uti, bi 'ñembabi'u̱: 3 —'Yo̱xu̱ nö'ö ma ga xi'ahu̱: N'ar mot'i bi bo̱ni ma ba mpot'i. 4 Ne nú'mu̱ mi mpot'i, n'a tu̱i bi zo har 'ñu, ba e ya ts'ints'u̱ bi go bi za. 5 Man'a tu̱i bi zo ha ya do habu̱ himi köxa nze̱ye̱ ar ha̱i. Ngut'a bi k'onts'i ngetho himar mpidi ar ha̱i. 6 Nú'mu̱ mi bo̱xa ar hyadi, bi hwixki, ne bi 'yot'i, ngetho himi tsa̱ nda nu̱nga yá 'yu̱. 7 Man'a tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya 'mini. Ne nu mi te nuya 'mini, bi xuhña bi ot'i ne hinte bi uni. 8 Man'a tu̱i bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, ne bi unga n'ar hoga sofo, bi k'onts'i ne bi te. Bi unga n'a̱tema're̱t'a, hñun'a̱te ne n'anthebe n'a ngu n'a ar 'ba̱i. 9 Ne bi 'ñembabi'u̱: 10 Nú'mu̱ mi m'u̱se̱ nu'u̱ mi te̱ni ne nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, bi 'ya̱mbabi tema ndi bo̱nga nunar 'bede'ö. 11 Ne bi 'ñembabi'u̱: 12 Ne xta hyandi, hinda bödi ter me̱'ö, nu xta 'yo̱de hinda zo yá mfeni, njap'u̱ hinda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi, ne da mpumbabi. 13 Ne bi 'ñembabi'u̱: 14 Nunar mot'i, gehnu̱ nö'ö togo xanga ár mhö Jö. 15 Nö'ö te 'bot'i bi zo har 'ñu, njangu nu'u̱ togo xi nsipa ár mhö Jö. Ne xta wadi da 'yo̱de, ngut'a da 'ñep'u̱ ar ts'ondöhi, ne da hñömba nunar mhö xki zomhö ár mu̱i. 16 Njap'u̱tho nö'ö bi 'bot'a ha ya do, nú'mu̱ xta nsipa ar mhö, njohya da hñöni. 17 Ha hinxi nu̱nga yá 'yu̱, jange ngut'a da 'yot'i nu xta 'ñepabi ya thogi ne ya nt'u̱tsa ngetho te̱mba ár mhö Jö, dama da 'wege. 18 Ha nö'ö bi 'bot'a habu̱ mi ja ya 'mini, ñhe̱hwi nu'u̱ togo xi 'yo̱ ár mhö Jö, 19 ne tupár mu̱i gatho nö'ö te jawa har ximha̱i. Ne ñhe̱gi da ka ar bojö ne gatho nu ma'ra te hyo̱ke, ne da hwata ar mhö xki zo hár mu̱i, njangu ar t'e̱i hinte bi uni. 20 Ha nu ma'ra bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i. Ge'u̱ togo xi 'yo̱ ár mhö Jö, ne da hñöni xiñho, njangutho nu'u̱ bi unga ar hoga sofo, 'ra n'a̱tema're̱t'a, ma'ra hñun'a̱te, ne ma'ra n'anthebe n'a ngu n'ar 'ba̱i. 21 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱ n'ehe: 22 Njap'u̱tho n'ehe, gatho nö'ö t'o̱t'a ñ'öntho, n'ar pa ma da födi, ne ma da bo̱xa gatho nö'ö xi jo'mi. 23 Nö'ö togo tu ár gu, dá 'yo̱xa nö'ö di mö. 24 Ne bi 'ñembabi n'ehe: 25 Ngetho nö'ö togo pe̱ts'i, ma da thu'spabi ár nze̱ye̱, ha nö'ö hinte pe̱ts'i, da thömba nö'ö beni mi pe̱'shmö. 26 Ar Hesu bi 'ñembabi n'ehe: 27 Da ñ'öhö ne da nangi, parxui po̱ts'e ne te, mödi hingi pödi hanja. 28 Ngetho nunár ñhose̱ ar ha̱i unga ar sofo: m'e̱t'o ar do̱nitho, m'e̱fa da ngöhö, ne nuya ngöhö da ñuxa ya t'e̱i. 29 Ne nu xta ñöts'i, ngut'a da mfota ar t'e̱xu̱, ngetho xi zo̱ ar sofo. 30 Bi 'ñembabi n'ehe: 31 Ñhe̱hwi n'ar nda̱murtasa, nu'mu̱ xta 'bot'i xa tsi t'u̱lo, töta gatho nu ma'ra. 32 Ha nu xta te, töpa ár döta ma'ra ya k'ani. Ne xa di döta yá 'ye̱, nuya ts'ints'u̱ hokyá m'afi ha yá xudi. 33 Ar Hesu mi mönga nze̱ye̱ ya 'bede nguyu̱. Njap'u̱ mi utwa ya jö'i ár mhö Jö, njangu mi tsa̱ nda zo yá mfeni'u̱. 34 Nu'mu̱ himar 'bede, hinte mi xipabi'u̱, mödi yá ma̱xte mi ot'wa ar 'ñu tema ndi bo̱ni, nú'mu̱ mi 'bu̱se̱'u̱. 35 Nor pa'ö mi nxui, bi 'ñemba yá ma̱xte: 36 Bi 'ñe ya jö'i, ne har motsa habu̱ mi ku̱'u̱, bi ma'u̱. Mi 'bu̱hnu̱ ma'ra ya motsa n'ehe. 37 Nú'mu̱ mi ku̱ har dehe, bi ñ'o n'ar 'yomndöhi, ne xa mi e̱nsa ar dehe har motsa, 'bu̱tho nda ku̱'mi. 38 Ne ar Hesu mi 'be̱nga hár xu̱tha ar motsa mi öhö, xki ga̱xa ár ñö ha n'ar huhni. Bi ma ba t'a̱, ne bi t'embabi: 39 Ne bi nank'ö bi zu̱ ar ndöhi, ne bi 'ñemba ar ñho̱nthe: 40 Ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 41 Nu'mú̱ xa bi zu̱ n'ar mbidi, ne mi enga n'a ngu n'a'u̱:
1 Bi 'rañ'u̱ 'randi ar ñho̱nthe, bi zo̱ñ'u̱ ha yá ha̱i ya me Gadara. 2 Ne nu mi gö ar Hesu har motsa, dama ba e bi zu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki 'ñe ha ya t'a̱gi, mi nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. 3 Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ mi 'bu̱ ha ya t'a̱gi, ne hinto mi tsa̱ nda xo̱t'e, himi o̱ta ya nthöhibo̱jö. 4 Ngetho hinga n'agitho xki nthöt'a ya nthöhibo̱jö, ne nö'ö mi xe̱ki ne mi ku̱nt'a ya bo̱jö, hinto mi tsa̱ nda döhö. 5 Ne hyax'mu̱, parxui mi 'yo mi he̱xya mhafi ha ya t'o̱ho̱ ne ha ya t'a̱gi, ne mi ju̱ ya do xa mi ntse̱nse̱. 6 Nu mi hyanda ar Hesu mi e yap'u̱, bi nixt'i ba e bi nda̱ndihmö hár wa. 7 Ne mi mafi nts'e̱di mi enö: 8 Ngetho ar Hesu mi embabi: 9 Ne bi 'ya̱mbabi: 10 Ne xa mi a̱pa ar möte, hinge nda me̱hni nda ma ma'ra ya ha̱i'u̱. 11 Get'u̱nu̱ mi 'yonu̱ nze̱ye̱ ya ts'u̱di mi ñunga har ngwani. 12 Gatho nuya ts'ondöhi mi a̱pa ar möte ar Hesu mi embabi: 13 Ne ar Hesu bi umba ar se̱ki. Nuya ts'ondöhi bi bo̱ni bi ma ba ku̱t'a ha ya ts'u̱di. Nuyu̱ mi tsu̱ ngu n'a̱tenthebe, ne gatho bi ñho̱ har ma'ye, ma ba tso har ñho̱nthe, bi jöt'a gatho. 14 Ne nu'u̱ togo mi su ya ts'u̱di, bi nixt'i ma ba xipa ya jö'i mi 'bu̱ har hnini ne har nthet'i. Ne bi bo̱nga ya jö'i, ma ba handa te xki thohnu̱. 15 Ba e bi k'önga ar Hesu'u̱, ne bi hyant'u̱ mi 'bu̱hwinu̱ nö'ö togo xki nthe̱xkwi ár mut'i ya ts'ondöhi, mi huhnu̱ xki hye ár dutu ne mi ja ár mfeni. Nu'mú̱, xa bi zu'u̱. 16 Ne nuya togo mi 'bu̱hnu̱, ne bi hyanda tema xki ja nö'ö togo mi pe̱'sa ya ts'ondöhi ne ya ts'u̱di, mi petwa nu ma'ra. 17 Ne nuya jö'i bi ndu̱i bi 'ya̱pa ar möte ar Hesu nda manu̱ nda zokwabinu̱ yá ha̱i. 18 Ne mi bo̱xa ar Hesu har motsa, nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki nthe̱xkwihmö ya ts'ondöhi, mi a̱pa ar möte nda hye̱gi nda me̱wi. 19 Nö'ö himbi hye̱gi, ne bi 'ñembabi: 20 Ne bi ma, bi ndu̱i bi metwanu̱ Ndekapoli tengu ár döta ya nt'udi xki hwëkwa ar Hesu, ne gatho xa mi 'yo̱tho. 21 Bi 'raxa man'agi ar Hesu 'randi ar ñho̱nthe ha n'ar motsa. Bi wat'a ra nze̱ye̱ ya jö'i, ne nö'ö mi 'ba̱ta har ñönthe. 22 Ne ba e n'ar ndö ha yá nijö ya xodyo mar thuhu ar Hairo, mi hyandi bi nda̱ndihmö hár wa. 23 Ne xa mi a̱pa ar möte mi embabi: 24 Bi me̱wi 'mu̱. Ra nze̱ye̱ ya jö'i mi te̱ni, ne nuyu̱ xa mi ts'its'i. 25 Ja mi panu̱ n'ar 'be̱hñö mi pe̱'sa 're̱t'a ma yonje̱ye̱ mi xot'wa ya ji. 26 Xa mi ñ'u̱da ár m'u̱i. Xki k'önga nze̱ye̱ ya unga ñ'ethi, xki de gatho nö'ö mi pe̱ts'i ne hinte mañho xki dini, ho̱nse̱ mi tsa̱'ye̱ hyax'mu̱. 27 Nu mi 'yo̱de mi nho̱nga ar Hesu, bi yu̱t'a madeda ya jö'i, ne ba e hár xu̱tha bi da̱mba ár pat'i. 28 Ngetho mi ense̱: Nu'mu̱ mödi ho̱nse̱ ga tha̱mbahmö ár pat'i, da dixkagi. 29 Ne n'agitho bi k'u̱ nuya ji, ne bi za̱ hár ndo'yo xki hñöka nunar u̱gi'ö. 30 Ar Hesu dama bi za̱ xki bo̱nga ar ts'e̱di hár ndo'yo, bi ñegi bi hyanda ya jö'i, ne bi 'ñembabi: 31 Nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 32 Ha nö'ö mi handa hár nthet'i mi honi togo xki 'yo̱t'a njap'u̱. 33 Nu'mú̱ nunar 'be̱hñö, mi ntsu ne xa mi nhwöt'i, mi pö'ö tema xki me̱fi, ba e bi nda̱ndihmö hár wa'ö, ne bi da̱twa majöni. 34 Ha nö'ö bi 'ñembabi: 35 Hinxki watho nda ñö, ba e 'ra xki 'ñe hár ngu ár ndö yá nijö ya xodyo, ne bi 'ñembabi: 36 Mi 'yo̱ ar Hesu, bi 'ñemba ár ndö ar nijö: 37 Ne hinto bi hye̱gi nda de̱ni, ho̱nse̱ ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödöp'u̱'ö. 38 Ne bi ma hár ngu ar ndö'ö, ne bi hyanda ya jö'i xa mi nxint'i mi zoni ne mi mafi. 39 Ne nu mi yu̱t'i, bi 'ñembabi'u̱: 40 Ha nu'u̱ togo mi 'bu̱hnu̱ mi thentho. Nunu̱ bi 'ye̱nga gatho, ne ho̱nse̱ bi hye̱gi nda yu̱t'a habu̱ mi 'be̱ngar nxutsi ár dada, ár nönö ne nu'u̱ mi ñ'owi. 41 Bi mipa ár 'ye̱ ar nxutsi, ne bi 'ñembabi: 42 Ne dama bi nangi bi ñ'o. Nunar nxutsinu̱ mi pe̱'sa 're̱t'a ma yonje̱ye̱. Ne gatho nu'u̱ bi hyandi, xa bi 'yo̱tho. 43 Ar Hesu xa bi hñu'mba yá mu̱i, hinto nda metwabi nö'ö xki thogi, ne nda t'umba te nda zi ar nxutsi.
1 Ar Hesu ba po̱nu̱ bi ma ár ha̱i, ne nuyá ma̱xte mi te̱ni. 2 Mi zo̱ ar pa ntsa̱ya̱, bi ndu̱i bi uta ya jö'i ha yá nijö. Ne nze̱ye̱ mi 'yo̱de, xa bi 'yo̱tho, ne mi eñ'u̱: 3 Ha hinga gehnu̱ ar hye̱nza, ár t'u̱ ar Maria, ár jödö ar Hakobo, ar Huse, ar Huda ne ar Simu n'ehe. Ha hindi 'bu̱hwihu̱wa yá nju. 4 Ha nunar Hesu mi embabi'u̱: 5 Ne himbi tsa̱ bi 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udinu̱, ho̱nse̱ bi o̱the 'ra ya da̱thi mi hñu'spa ár 'ye̱yu̱. 6 Ne xa mi 'yo̱tho hanja himi ñ'emu̱i'u̱. Ne mi 'yo ha ya t'u̱lo hnini har nthet'i, mi uta ya jö'i. 7 M'e̱fa ar Hesu bi zohna nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne 'rama yoho bi me̱hni nda ma'u̱, ne bi umba ar ts'e̱di nda 'ye̱nga ya ts'ondöhi. 8 Ne bi xipabi hinte nda hñöxa nda ñ'o har 'ñu. Hinte nda hñöxa ar 'ro̱zö, wa te nda zi. Hinge nda nxö'sa ar bojö ha yá ngu̱t'i, ho̱nse̱ n'ar ndo̱ho̱ nda hñöts'i. 9 Nda dit'a yá thiza, ne hinge nda hñöxa yomponi ar dutu. 10 Ne bi 'ñembabi'u̱: 11 Nu habu̱ hinda t'a'ahu̱ ar se̱ki, ne hinda ne da 'yo̱x'ahu̱, po̱ñhu̱nu̱ ne hwöju̱ ar fontha̱i xi wat'a ha ri wahu̱. Njap'u̱ da bö'u̱ hingi ho nö'ö te pe̱'u̱. Xa majöni di xi'ahu̱, nunar pa ma da thö'spa majöni nö'ö ar hnini'ö, ma da hñönga n'ar döta mfe̱i, di töpa yá mfe̱i ya hnini Sodoma ne Gomora. 12 Ne mi bo̱ñ'u̱ mi xipa ya jö'i nda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 13 Mi e̱nga nze̱ye̱ ya ts'ondöhi, mi koxa ar nziki nze̱ye̱ ya da̱thi, ne mi o̱the'u̱. 14 Ar ndö Erode bi zo ár gu gatho nö'ö mi o̱t'a ar Hesu, ngetho xki nu̱nga ár thuhu gatho nuya ha̱i'u̱. Ne mi enö: 15 Ha ma'ra mi enö mar Elia. Ne ma'ra mi enö már m'e̱hni Jö, ngu nu ma'ra ya m'e̱hni mi 'bu̱ mam'e̱t'o. 16 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Erode bi 'ñenö: 17 Ngetho gese̱ ar Erode xki me̱hna togo nda gu̱ ar Xuwa, xki döt'a ya bo̱jö har fa̱di. Xki jap'u̱ ngetho xki hñökwahmö hinge nda m'u̱hwi ar Erodia, ár 'be̱hñö ar Lipe ár jödöp'u̱'ö, xki zimbabi ne mi 'bu̱hwi. 18 Ngetho ar Xuwa xki 'ñemba ar Erode: 19 Ha nunar Erodia mi öthó, mi ne nda hyohmö, ha himi tsa̱. 20 Ngetho nunar Erode mi tsu ar Xuwa, mi pödi mar hogajö'i ne hinte ma ts'oki mi tu, jange mi fa̱ts'i nda k'ont'i. Ne nú'mu̱ mi o̱xa nö'ö mi möñ'ö, himi pödi te nda beni, ne mi johya mi o̱ts'e. 21 Ha n'agi bi zo̱ ar pa mi to̱'ma ar Erodia. Nú'mu̱ mi da̱ ár da̱ngo ar Erode, mi umba n'ar t'oxi yá ma̱xte mi ndöwi, ya ndöndogu ne ya ndöngi me Ngalilea. 22 N'a mbi yu̱t'atho ár t'inxu ar Erodia bi nei, ne bi numañho ar Erode ne gatho nu'u̱ mi huhwi har mexa. N'a mbi 'ñembatho nunar nxutsi: 23 Bi 'ñet'a made Jö bi 'ñembabi: 24 Mi bo̱nga nunar nxutsi, bi 'ñemba ár nönö: 25 Nu'mú̱ dama bi yu̱t'a habu̱ mi 'bu̱ ar ndö, ne bi 'ya̱ njawa: 26 Ne nunar ndö Erode xa bi zo̱t'a ár mu̱i. Ne himbi tsa̱ bi ponga ár ne, ngetho xki 'ñet'a made Jö, ne xki 'yo̱xa gatho nu'u̱ mi huhwinu̱ har mexa. 27 Jange n'agitho bi me̱hna n'ar ndogu nda hömpa ár ñö ar Xuwa. 28 Ar ndogu bi ma ba he̱kwa ár ñö har fa̱di, ne ba hömpabi mi o ha n'ar döta manza. Ne bi da̱twa ar nxutsi, ha nuna bi thokwa ár nönö. 29 Nu mi 'yo̱ yá ma̱xte ar Xuwa tema xki thogi, ba e'u̱ ne bi hñö'spa ár ndo'yo ma ba a̱gi. 30 Nú'mu̱ ba penga yá ma̱xte ar Hesu, bi ma ba tsu̱'ö, ne bi metwabi gatho nö'ö xki me̱'u̱ ne nö'ö xki utwa ya jö'i. 31 Ha nö'ö bi 'ñembabi: 32 Ne bi mase̱'u̱ ha n'ar motsa, ndi ma habu̱ hinto mi 'bu̱i. 33 Ha nze̱ye̱ ya jö'i bi hyandi mi ma'u̱, ne bi bödi go mi ge'ö. Ba po̱ñ'u̱ ha ya hnini bi ma watho, ne bi döhö bi zo̱ñ'u̱ m'e̱t'o habu̱ ndi ma'u̱. 34 Ne nu mi gö ar Hesu har motsa, bi hyandi xa mi nze̱ye̱. Ne xa bi hwëki, ngetho mi ñhe̱hwi 'ra ya tsi de̱ti hinte 'ñe ár ma̱'yo, ne bi mu̱di te gatho mi uti. 35 Nú'mu̱ mi nde, bi wat'a yá ma̱xte ne bi 'ñembabi: 36 'Ñedi ma da hyonga te da ziyu̱ har nthet'i ne ya t'u̱lo hnini, ngetho hinte höyu̱. 37 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 38 Nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 39 Bi möñ'ö nda nsipabi ya jö'i nda hñudi mut'itho har k'angdo̱ni. 40 Ne bi hñu'u̱ bi 'yo̱t'a ya mut'i nthebe, ne ma'ra ngu̱dmi. 41 Nu'mú̱ ar Hesu bi gu̱ nuya ku̱t'a ya thuhme ne nuya yoho ya hwö, bi no̱'sa mhets'i bi jöpi. Bi heka ya thuhme, ne bi thokwa yá ma̱xte bi hyemba ya jö'i. Ne bi jap'u̱ nuya yoho ya hwö n'ehe. 42 Gatho ya jö'i bi ñuni ne xa bi niñö. 43 M'e̱fa bi njo nuya xe̱ni thuhme ne ya hwö bi bongi, bi ñhu'sa 're̱t'amayoho ya 'bo̱ts'e. 44 Ha nu'u̱ togo xki ñuni, mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe ya ñ'o̱ho̱. 45 M'e̱fa ar Hesu bi xipa yá ma̱xte nda bo̱xa har motsa, nda m'e̱t'o ndi ma'u̱ Betsaida, mi 'bu̱ 'randi har ngwani. Ha nö'ö nda gohmö nda ñ'ehwi ya jö'i. 46 Ne mi wadi bi 'ñe'u̱, bi bo̱xa har t'o̱ho̱ ma ba a̱pa Jö. 47 Nu mi nxui, ar motsa mi pa madeda ar ñho̱nthe, ne nö'ö mi 'bu̱se̱ har t'o̱ho̱. 48 Mi hyanda yá ma̱xte xa mar ñhembi nda ñ'o har dehe, ngetho ar ndöhi mi nto̱xkwi'u̱. Mi zo̱ ngu ar hñumxudi, bi ma ba tsu̱di mi 'yoda mañö ar dehe, ne bi 'yo̱t'e ngu mi ne nda thotho. 49 Mi hyant'u̱ mi 'yo har dehe, bi beñ'u̱ mar pite, ne xa bi ma'u̱. 50 Gatho bi hyandi ne xa bi ntsu. N'agitho bi zofo ne bi 'ñembabi: 51 Ne bi bo̱xkwi'u̱ har motsa. Nu'mú̱ bi nköt'a ar ndöhi, ne nu'u̱ xa bi 'yo̱tho, himi pödi te nda beni. 52 Ngetho hinxki zoda yá mfeni nú'mu̱ mi japa ya thuhme bi xu, xa mar me yá mfeni. 53 Mi zo̱ñ'u̱ 'randi ar dehe har ha̱i Genesare, ka bi dötnu̱ ar motsa. 54 Ne nu mi gö'u̱, n'agitho bi bö ya jö'i go mar Hesu. 55 Bi ne ya nguyu̱ xo̱ge har nthet'i nor ha̱i'ö, ne bi ndu̱i habu̱ gatho mi ts'impa ya da̱thi mi ku̱xa ha ya fidi, habu̱ nda nt'o̱de mi 'bu̱'ö. 56 Ne habu̱ gatho mi ku̱t'a ar Hesu ha ya t'u̱lo hnini, ha ya döhni ne ha xki font'a ya ngu, mi ts'i ya da̱thi ne nda 'bo̱ ha ya dö'ñu. Ne nuyu̱ ho̱nse̱ mi a̱di nda the̱gi nda da̱mba ár ñöni ár pa̱t'i, ne gatho nu'u̱ mi tha̱mbabi, mi thits'i.
1 Nuya de̱nga'be̱pate ne 'ra ya böt'ofo xki 'ñe Herusalen, ba e bi wat'a habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu. 2 Ne mi hyant'u̱ 'ra yá ma̱xte ar Hesu hinge mi xu̱'ye̱ nda ñuni, ne mi theñ'u̱. 3 Ngetho nuya de̱nga'be̱pate ne gatho ya xodyo xa mi te̱nga nunar nt'umbi xki zokwa yá pale, hinge nda ñuni nu'mu̱ hinge nda nxu̱'ye̱ xiñho. 4 Ne nú'mu̱ nda menga har ta̱i, m'e̱t'o nda nxu̱'ye̱, ne ja nda ñuni. Hinge ho̱nse̱nu̱, bi gu̱ ma'ra ya nt'umbi nda me̱fi, ngu ar su̱t'at'e̱ni, ar su̱t'bada, ar su̱t'at'e̱nibo̱jö, ne nda menga yá fidi. 5 Bi 'ya̱mbabi 'mu̱ ya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo: 6 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñembabi: 7 Ter ñho'ö eska ma nsu, embabi ar hoga nt'uti nö'ö xi bense̱'u̱. 8 Ngetho xka hye̱hu̱ ár 'be̱pate Jö, ne xa gi ne gi te̱mfu̱ yá nt'umbi ya meximha̱i, ngu ar nsu̱t'at'e̱ni, ar nsu̱t'bada, ne gatho nu ma'ra gi pe̱hu̱ njap'u̱tho. 9 Mi embabi'u̱ n'ehe: 10 Ngetho ar Moise bi 'ñenö: 'Ñe'spa ár nsu ri dada ne ri nönö. Ne enö: Nö'ö togo da zanga ár dada wa ár nönö, hinda k'ont'i da tho. 11 Ha nu'ahu̱ gi eñhu̱ xiñho togo da 'ñemba ár dada wa ár nönö: Hingi tsa̱ ga fa̱x'i, ngetho nö'ö nga 'ra'ahmö, gehnu̱ ar Korban (po̱ni da 'ñenö ár m'o̱ñho̱ Jö). 12 Ne njap'u̱ hingi he̱hu̱ da ma̱xa ár dada ne ár nönö. 13 Hinte gi nuthu̱ ár mhö Jö, gi hokse̱ ri nt'umbihu̱, ne nze̱ye̱ ma'ra ya 'be̱fi nguyu̱ gi o̱thu̱. 14 Ne bi zo gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, bi 'ñembabi'u̱: 15 Hiñ'otho te da yu̱t'a hár mu̱i ar jö'i ne da ts'okwabi. Nö'ö bi po̱nga mbo hö, go ts'ok'ö. 16 Nö'ö togo tu ár gu da 'yo̱de, dá 'yo̱xa nö'ö te di mö. 17 Nú'mu̱ mi zop'u̱ ya jö'i, bi yu̱t'a har ngu, nuyá ma̱xte bi 'ya̱mbabi tema ndi bo̱nga nö'ö xki mö. 18 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 19 Ngetho hingi tsinga hár mfeni, ho̱nse̱ tho hár mu̱i, ne da 'ye̱i xta ñ'e̱xjo. 20 Ne mi enö: 21 Ngetho ka bi ehnu̱ ya ts'omfeni, ya ts'inga nthöti, ya m'e̱ngwi jö'i, ar ntho, 22 ar mfë, ar nhem'e̱ts'i, ya ts'om'u̱i, ar nhemhñö, ar nhe'be̱hñö, ar hyo̱ke, ne da 'yomba ar 'bede ma'ra, ar ñ'ets'i, ne ar k'at'amfeni. 23 Gatho nuya ts'okiyu̱, di bo̱nga mbo, ne ts'oka ya jö'i. 24 Bi nangu̱nu̱ bi ma har ha̱i Tiro ne Sidon. Mi zo̱ni bi yu̱t'a ha n'ar ngu, hinto mi ne nda bödi mi 'bu̱hnu̱, ho̱nse̱ himbi tsa̱ bi ñ'öni. 25 Ngut'a bi zo ár gu n'ar 'be̱hñö mi 'ñe n'ár t'inxu xki nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. Mi bödi mi 'bu̱hnu̱, dama ba e bi nda̱ndihmö hár wa. 26 Nunar 'be̱hñönu̱ himar me Israel, xki m'u̱ har ha̱i Sirofenisia. Ne mi a̱pa ar möte ar Hesu nda 'ye̱mba ar ts'ondöhi ár t'inxu. 27 Har Hesu bi 'ñembabi: 28 Nunar 'be̱hñö bi dödi ne bi 'ñenö: 29 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 30 Ne nu mi zo̱nga ár ngu, bi dinga ár t'inxu mi 'be̱nga har fidi, xki hye̱ ar ts'ondöhi. 31 Bi bo̱nga ar Hesu har ha̱i Tiro, bi thota har ha̱i Sidon, ndi ma har ñho̱nthe Ngalilea, bi 'raxt'a ar ha̱i Dekapoli. 32 Ne ba ts'impanu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi gogu ne mar köne, bi t'a̱pa ar möte nda hñu'spa ár 'ye̱. 33 Nö'ö bi 'wekase̱, ne bi dint'wa yá xa̱ ha yá gu'ö. Bi zoxa ár 'ye̱ ne bi da̱mba ár jöhne. 34 Bi gu̱xa ár da̱ mhets'i, bi ngöts'i ne bi 'ñembabi: 35 Ne dama bi xo ár gu, ne bi tuka ár jöhne, bi ñö xiñho. 36 Ar Hesu bi hñu'mba yá mu̱i hinto nda xipabi'u̱. Ha nú'mu̱ mi xipabi'u̱ hinte nda mö, xa mi pe'u̱. 37 Ne xa mi 'yo̱'u̱ ne mi eñ'u̱:
1 Nuya pa'u̱ xki wat'a ra nze̱ye̱ ya jö'i man'agi, ne hinte mi pe̱'sa te nda zi. Ar Hesu bi zohna yá ma̱xte ne bi 'ñembabi: 2 —Di hwëka nuya jö'i, ngetho pe̱'sa hñupa di ñ'ohu̱, ne hinte hö te da ziyu̱. 3 Ha nu'mu̱ ga pe̱hna yá ngu hinte xi zi, yo ma da went'a har 'ñu, 'ra xpa e yap'u̱. 4 Nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 5 Ha nö'ö bi 'ya̱mbabi'u̱: 6 Ar Hesu bi 'be̱pa ya jö'i nda hñu har ha̱i 'mu̱. Bi gu̱xa nuya yoto ya thuhme, bi umba njamödi Jö. Bi heke ne bi hyemba yá ma̱xte, ha nuyá ma̱xte bi mo̱kwa ya jö'i. 7 Mi pe̱s'u̱ n'ehe 'ra ya tsi hwö. Bi jöp'ö n'ehe, ne bi me̱hna nda m'o̱kwa ya jö'i. 8 Bi ñuñ'u̱ ne xa bi niñö. Bi njo nuya xe̱ni xki bongi, ne bi ñuxa yoto m'o̱ts'e. 9 Mi tsu̱ ngu yon'a̱tenthebe nu'u̱ bi ñuni, ne ar Hesu bi 'ñedi bi me̱hni bi ma'u̱. 10 M'e̱fa bi bo̱xkwi yá ma̱xte har motsa, ne bi ma'u̱ har ha̱i Dalmanuta. 11 Ba e 'mu̱ ya de̱nga'be̱pate nda ntsa̱hñökiwi, ne mi a̱pa nda uta n'ar nt'udi ndi 'ñe mhets'i, ne njap'u̱ nda tsa̱ti. 12 Ar Hesu bi 'ye̱nts'a n'ar ngöts'i dumu̱i, ne bi 'ñenö: 13 Bi zop'u̱'u̱, ne bi mengi bi yu̱t'a har motsa, bi 'raxa 'randi ar ngwani. 14 Yá ma̱xte bi pumhni nda hñöxa ya thuhme, ne ho̱nse̱ n'a mi hö'u̱ har motsa. 15 Har Hesu bi 'ñembabi'u̱: 16 Mi ñöxhnatho n'a ngu n'a mi eñ'u̱: 17 Mi böta ar Hesu, bi 'ñembabi'u̱: 18 Ha hingi zo̱ ri da̱hu̱, wa hingi xo ri guhu̱, ne xka pumhnihu̱. 19 Nú'mu̱ nda hemba ku̱t'a thuhme ngu̱dminthebe ya jö'i, hangu m'o̱ts'e ya xe̱ni ga ñu'su̱. 20 —Ne nú'mu̱ nda hemba yoto thuhme yon'a̱tenthebe ya jö'i, hangu m'o̱ts'e ya xe̱ni ga ñu'su̱ n'ehe. 21 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱ 'mu̱: 22 M'e̱fa ar Hesu ba e Betsaida, ne ka ba ts'impanu̱ n'ar goda̱, ne mi t'a̱pa ar möte nda hñu'spa ár 'ye̱. 23 Bi mipa ár 'ye̱ ar goda̱ 'mu̱, ne bi gu̱ka nthi ar hnini. Bi zospa ár da̱, bi hñu'spa ár 'ye̱, ne bi 'ya̱mbabi ha mi handa n'a tsi tu̱i. 24 Nö'ö mi wadi bi hyandi bi 'ñenö: 25 Ne bi hñu'spa ár 'ye̱ man'agi hár da̱, bi japi bi hyandi. Ne bi ho yá da̱, bi hyanda yap'u̱, ne bi hyanda gatho xiñho. 26 Ar Hesu bi me̱hna ár ngu, ne bi hñu'mba ár mu̱i bi 'ñembabi: 27 Ar Hesu bi bo̱ngwi yá ma̱xte, bi ma ha ya t'u̱lo hnini har ha̱i Nsesarea Filipo. Ne nú'mu̱ mi ne ar 'ñu, bi 'ya̱mbabi yá ma̱xte: 28 Bi dö'u̱ njawa: 29 Nu'mú̱ nö'ö bi 'ñembabi: 30 Ar Hesu bi 'ñembabi hinto nda xipabi'u̱. 31 Ne bi ndu̱i bi uti mi mahyoni nda tho nze̱ye̱ ya thogi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Ne nda u̱tsa ya dönziandö, ya ndömöjö ne ya böt'ofo. Nda tho, ne ár hñupa nda mengi nda nte man'agi. 32 Mi ot'wa ar 'ñu xiñho. Nu'mú̱ ar Pedro bi gu̱ki ne bi ndu̱i bi hñu'mba ár mu̱i hinge nda jap'u̱. 33 Nunar Hesu bi ñhanda habu̱ mi 'ba̱ yá ma̱xte, ne bi zu̱ ar Pedro bi 'ñembabi: 34 Bi zohna ya jö'i ne yá ma̱xte, bi 'ñembabi: 35 Ngetho nö'ö togo ne da japi da k'ont'a ár te, ma da 'be̱di. Ha nö'ö togo e̱nt'i da unga ár te da de̱ngagi ne da mönga ar hoga mhö, ma da dinga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 36 Ngetho tema ñho da gu̱kwa n'ar jö'i, da dö gatho nö'ö te jawa har ximha̱i ne da 'be̱ ár pa. 37 Tema tsa̱ da unga n'ar jö'i da da̱nga ár pa. 38 Ngetho nö'ö togo da ntsa̱ da da̱tka majöni ha yá nthandi nuya ts'ojö'i 'bu̱ nuya payu̱, ne da ntsa̱ da mömga ma mhö, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i ma da ntsa̱ n'ehe xta ehe di hömpa ár nsunda ár Dada, ne di ñ'owi ya hoga e̱nxe̱.
1 Bi 'ñembabi n'ehe: 2 Mi tho 'rato mpa ar Hesu bi zixa ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa, bi bo̱xase̱yu̱ ha n'ar t'o̱ho̱ mar ñhets'i. Mi zo̱ñ'u̱ bi mponga ár 'ba̱i ar Hesu hár nthandi'u̱. 3 Ne ár he xa mi hyats'i, bi t'axki ngu ar tse̱. Hinjo'owa har ximha̱i n'ar meni da tsa̱ da japi da t'axki njangu'ö. 4 N'a mbi hyandatho yá ma̱xte mi 'ba̱hnu̱ ar Elia ne ar Moise mi ñöwi ar Hesu. 5 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñemba ar Hesu: 6 Ar Pedro mi mönga njap'u̱, ngetho himi pödi teme nda mö, xa xki zuyu̱. 7 N'a mba eta n'ar gui bi go'mtho, ne bi nhekinu̱ n'ar mhö bi 'ñenö: 8 M'e̱fa mi mengi bi hyant'u̱ man'agi, ho̱nse̱ ar Hesu mi 'ba̱hnu̱. 9 Ne mi gö'u̱ har t'o̱ho̱, bi hñu'mba yá mu̱i'u̱ hinto nda xipabi nö'ö xki hyant'u̱, nda do̱'mi m'e̱t'o nda mengi nda nte man'agi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 10 Bi kwatatho'u̱ nunar mhönu̱, ne mi ñö'u̱ n'a ngu n'a teme ndi bo̱nga nö'ö xki mö, nda mengi nda nte man'agi. 11 Ne bi 'ya̱mbabi'u̱ ar Hesu: 12 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 13 Ha di xi'ahu̱, ar Elia ba ehe, ne bi 'yo̱t'wabi gatho nö'ö mi ne ya jö'i, ngu xki t'ot'i nda tho'ö. 14 Nu mi zo̱ñ'ö habu̱ mi 'bu̱ yá ma̱xte, bi hyandi nze̱ye̱ ya jö'i xa xki got'atho, ne mi ñöwi ya böt'ofo. 15 Ne mi zo̱'ö, gatho ya jö'i xa bi 'yo̱tho, bi nixt'i ma ba tsu̱di ne bi ze̱ngwa. 16 Nö'ö bi 'ya̱mbabi: 17 Bi dö n'a mi 'bu̱ har mut'i, ne bi 'ñenö: 18 Habu̱ gatho da zu̱di xa hwöts'i, ne japi da 'ye̱nts'a ya fu̱gi hár ne, xa guxt'a yá ts'i, ne 'ramtx'u̱ di 'yot'i. Da xipa nuya ri ma̱xte nda 'ye̱mhö, ne hinte bi japabi. 19 Bi dö'ö ne bi 'ñenö: 20 Ne ba ts'impabi. Ha nunar ts'ondöhi mi hyanda ar Hesu, xa bi hwö'sa ar bötsi, mi zo har ha̱i xa mi ntöni, ne xa mi e̱nts'a ya fu̱gi hár ne. 21 Ar Hesu bi 'ya̱mba ár dada: 22 N'andi e̱nt'a har tsibi ne har dehe, ne da hyohmö. Ha nu'mu̱ da tsa̱ te gi japi, pe̱'skagihe ar nhwëki ne fa̱xkagihe. 23 Ar Hesu bi 'ñembabi: 24 Ne n'agitho ár dada ar bötsi bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 25 Nu mi hyanda ar Hesu ya jö'i mi ntuts'i mi kwat'i, bi zu̱ ar ts'ondöhi ne bi 'ñembabi: 26 Nu'mú̱ ar ts'ondöhi xa bi hye̱xa ar mhafi, ne xa bi nhwöste bi bo̱ni. Ne nunar bötsi bi gohnu̱ wande xki du, jange nze̱ye̱ mi enö: 27 Ha nunar Hesu bi mipa ár 'ye̱ bi 'ñei, ne bi nangi. 28 Nu mi yu̱t'ö har ngu, yá ma̱xte bi 'ya̱mbase̱: 29 Har Hesu bi 'ñembabi: 30 Ne mi bo̱nu̱'u̱, bi ñ'o'u̱ har ha̱i Ngalilea, ne himi ne'ö togo nda bödi. 31 Ngetho mi uta yá ma̱xte, ne mi embabi: 32 Ne nuyá ma̱xte himi tso yá mfeni nö'ö mi xipabi'ö, ne mi tsu nda 'ya̱mbabi. 33 Ne bi zo̱nga Nkapernaum, mi yu̱t'u̱ har ngu, ar Hesu bi 'ya̱mbabi yá ma̱xte: 34 Ha nu'u̱ bi ñhetho, ngetho har 'ñu mi ñöxhnatho'u̱, mi honi togo ma nda ntöte ár nsu. 35 Nu'mú̱ ar Hesu bi hñudi, ne bi zohna nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi'u̱: 36 Bi gu̱ n'ar tsi bötsi ne bi 'ba̱'ma madetho, bi de̱ts'i, ne bi 'ñembabi'u̱: 37 —Nö'ö togo da po̱tka ma thuhu japamasu n'ar tsi bötsi, jakamasugi. Ha nö'ö togo jakamasugi, go japamasu togo xpa pe̱nkagi. 38 Ar Xuwa bi 'ñembabi: 39 Ha nunar Hesu bi 'ñembabi: 40 Ngetho nö'ö togo hingo ma ñ'u̱nihu̱, fa̱xkagihu̱. 41 Nö'ö togo da 'ra'ahu̱ n'ar tsi 'bada ar dehe po̱tka ma thuhu ngetho yá me̱ti'ihu̱ ar Kristo, xa majöni di xi'ahu̱, hinda ma da 'be̱ ár nthöhö. 42 Nö'ö togo da japi da da̱ n'a nuya tsi bötsi ñ'emu̱igi, xiñho da ts'u̱twa n'ar doju̱ni hár 'yu̱ga nö'ö ar jö'i'ö, ne da t'e̱nt'a har dehe. 43 Nu'mu̱ ri 'ye̱hu̱ da ja'ahu̱ gi ta̱hu̱, hye̱ju̱. Xiñho gi ku̱thu̱ mhets'i di k'at'a n'a ri 'ye̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho ri 'ye̱hu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 44 Nunu̱ hingi the ya zu'we, ha nunar tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 45 Ha nu'mu̱ ri wahu̱ ja'ahu̱ gi ta̱hu̱, hye̱ju̱. Xiñho gi ku̱thu̱ mhets'i hinte di tu ri wahu̱, ne hinge gi me̱wi ri wahu̱ har tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 46 Nunu̱ hingi the ya zu'we, ha nunar tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 47 Ha nu'mu̱ ri da̱hu̱ ja'ahu̱ gi ta̱hu̱, hñöhu̱. Xiñho gi ku̱thu̱ hár ts'u̱t'wi Jö di k'at'a n'a ri da̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho har tsibi. 48 Nunu̱ hingi the ya zu'we, ha nunar tsibi hiñham'u̱ da hwet'i. 49 Ngetho gatho ma da thoka har tsibi, jangu gatho ar m'o̱ñho̱ da t'u̱'sa ar u. 50 Ar u xiñho, ha nu'mu̱ da 'be̱ ár ñ'uxi, hanja gi ko'sfu̱ ár nku̱hi. Di hñöx'ahu̱ ar u, ne gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i n'a ngu n'a.
1 Ar Hesu bi zohnu̱ nor ha̱i'ö, bi gu̱ ar 'ñu bi ma har ha̱i Nhudea 'randi ar döthe Hordan. Ya jö'i bi mengi bi mhunts'i, ne nö'ö bi uti ngu xki nzöñ'ö. 2 Bi wat'a ya de̱nga'be̱pate nda hya̱thmö, ne bi 'ya̱mbabi ha nda tsa̱ nda hye̱ ár 'be̱hñö n'ar ñ'o̱ho̱. 3 Nö'ö bi döti ne bi 'ñembabi: 4 Nu'u̱ bi 'ñeñ'u̱: 5 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 6 Hár ndu̱i, Jö bi hyoka ar ndo̱ ne ar 'be̱hñö. 7 Jange ar ñ'o̱ho̱ da zop'u̱ ár dada ne ár nönö, ne da m'u̱hwi ár 'be̱hñö. 8 Ne nuya yohoyu̱ da n'atho. Hindi yoho, n'ase̱. 9 Jange nö'ö xi ju̱nga Jö, hinda 'weka ar jö'i. 10 Nu mi zo̱ñ'u̱ har ngu, nuyá ma̱xte bi mengi bi 'ya̱mbabi nö'ö xki wadi xki mö. 11 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 12 Ha nu'mu̱ ar 'be̱hñö da hye̱ ár döme ne da nthötwi man'a, n'ar tsinganthöti n'ehe. 13 Ne mi ts'impa ya tsi bötsi nda hñuxyá 'ye̱, ha nuyá ma̱xte mi tsu̱i togo mi tsihi. 14 Mi hyanda ar Hesu, bi zo̱t'a ár mu̱i, ne bi 'ñembabi'u̱: 15 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo hinda hñömba ár ts'u̱t'wi Jö ngu n'ar tsi bötsi, hinda ma da yu̱tnu̱. 16 Ne mi the̱x'u̱, mi hu'spa yá 'ye̱ ne mi jöpi. 17 Mi bo̱ñ'ö nda mengi nda gu̱ ar 'ñu, ba e n'a mi nixt'i ne bi nda̱ndihmö hár wa'ö, ne bi 'ñembabi: 18 Ar Hesu bi 'ñenö: 19 Gi pötwa yá 'be̱pate Jö: Yo gi tsimba ár nthöti ri ñ'ohu̱, yo gi ñhote, yo gi mpë, yo gi ju̱xa ya nhemhñö, yo gi ha̱te, 'ñe'spa ár nsu ri dada ne ri nönö. 20 Bi dö nunar ñ'o̱ho̱ ne bi 'ñenö: 21 Nu'mú̱ ar Hesu bi k'öt'i xa mi mödi, ne bi 'ñembabi: 22 Ha nö'ö mi 'yo̱ nunar mhönu̱, xa bi du ár mu̱i ne njap'u̱ bi ma, ngetho xa mi the̱ nze̱ye̱ yá ñho. 23 Nu'mú̱ ar Hesu bi hyanda hár nthet'i, ne bi 'ñemba yá ma̱xte: 24 Nuyá ma̱xte xa bi 'yo̱da nö'ö te bi möñ'ö. Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Xi ñhembi da tho n'ar döta me̱ti hár gu n'ar 'yomhni, ha töte ár ñhembi da yu̱t'a n'a hinte k'at'i hár ts'u̱t'wi Jö. 26 Nu mi 'yo̱ njap'u̱, bi hñuxa yá 'yo̱'u̱, ne bi 'ñeñ'u̱ n'a ngu n'a: 27 Nu'mú̱ ar Hesu bi k'öt'i, ne bi 'ñembabi: 28 Nu'mú̱ ar Pedro bi ndu̱i bi 'ñembabi: 29 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 30 ma da hñuxa n'anthebe ár nze̱ye̱ nö'ö xi zop'u̱: yá ngu, yá jödö, yá nju, yá nönö, yá bötsi, yá ha̱i, mödi da tho ya nt'u̱tsa nuya payu̱, ne m'e̱fa to̱'ma ar te hiñham'u̱ da göts'i. 31 Nze̱ye̱ nu'u̱ 'be̱t'opya ma da m'e̱fa, ha nu'u̱ togo 'be̱fapya ma da m'e̱t'o'u̱. 32 Mi 'yo ar 'ñu'u̱ ndi ma Herusalen, ar Hesu mi 'be̱t'o, ha nuyá ma̱xte xa mi 'yo̱tho, mi te̱ni mi ntsu'u̱. Nu'mú̱ bi mengi bi 'weka nu'u̱ 're̱t'amayoho, ne bi mu̱di bi xipabi nuya thogi ma nda thogi. Bi 'ñenö: 33 —Nupya gar möhö har hnini Herusalen, ne Nö'ö Togo ba e bi Njö'i ma da t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱ ya ndömöjö ne ya böt'ofo. Ma da 'ye̱nt'u̱ da tho, ne da nda̱twa ha yá 'ye̱ nu'u̱ hingya xodyo. 34 Ne ma da ts'ani, ma da n'we̱t'i, ma da ts'ots'i ne da tho, ha nu ár hñupa ma da mengi da nte man'agi. 35 Nu'mú̱ ar Hakobo ne ar Xuwa yá t'u̱ ar Sebedeo, bi wat'a habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 36 Nö'ö bi 'ñembabi: 37 Bi 'ñeñ'u̱: 38 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 39 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 40 Mödi njap'u̱, nö'ö gi ne gi hñuxu̱ ha ma ñ'e̱i ne ha ma ngöhö, hinda tsa̱ ga unga. Ma da t'umba nu'u̱ togo xi t'e̱kwabi. 41 Nu mi 'yo̱ nu'u̱ ma 're̱t'a yá ma̱xte, bi ndu̱i bi mbo̱ yá kwe̱, himi numañho ar Hakobo ne ar Xuwa. 42 Nu'mú̱ ar Hesu bi zoñ'u̱ ne bi 'ñembabi: 43 Nu'ahu̱ yo gi njahu̱p'u̱. Nu'mu̱ gi ne gi ndötahu̱, mahyoni gi pe̱fu̱ nu ma'ra. 44 Ne nö'ö togo gi ne gi 'be̱t'ohu̱, mahyoni gi m'e̱gohu̱ n'ehe. 45 Jahu̱ ngu Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Nö'ö himba ehe honi togo da me̱pabi, ba ehe da m'e̱go, ne da unga ár te da gut'wa yá tha̱i nze̱ye̱ ya jö'i. 46 Ba e'u̱ Nheriko, ne nú'mu̱ mi 'yo ndi bo̱ni, mi ñ'owi yá ma̱xte, ne nze̱ye̱ ya jö'i mi te̱ni. Ar goda̱ Bartimeo, ár t'u̱ ar Timeo, mi hu har 'ñu mi pe̱ti. 47 Ne mi 'yo̱de mar Hesu me Nasare nö'ö mi thohnu̱, bi ndu̱i bi mafi mi enö: 48 Nze̱ye̱ mi tsu̱i hinge nda mafi, ha nö'ö xa mi umbár mu̱i mi mafi: 49 Nu'mú̱ ar Hesu bi m'a̱i ne bi mö nda ts'ohna ar goda̱, ne bi nsipabi njawa: 50 Nu'mú̱ bi 'ye̱mp'u̱ ár pa̱t'i, dama bi nangi ba e bi zu̱ ar Hesu. 51 Ar Hesu bi 'ñembabi: 52 Ar Hesu bi 'ñenö:
1 Nú'mu̱ mi 'bu̱tho nda zo̱nga har hnini Herusalen, mi pa'u̱ get'u̱ ha ya t'u̱lo hnini Betfage ne Betania, mi ku̱xa har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni. Ne ar Hesu bi me̱hna yoho yá ma̱xte, 2 ne bi 'ñembabi: 3 Ha nu'mu̱ togo da 'ñeñ'ahu̱: Yo'ö gi pe̱hu̱ njap'u̱, 'ñemfu̱: Ar tsi Hmu honi, ne m'e̱fa da mengi da kos'a man'agi. 4 Bi ma'u̱ ne bi dinga n'ar tsi n'o̱ge mi thöt'a hár goxthi n'ar ngu mi 'bu̱ta hár ñöni ar 'ñu, ne bi xot'u̱. 5 Ne 'ra nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ bi 'ñembabi: 6 Nuya ma̱xte bi 'ñemba ngu xki xipabi ar Hesu, ne bi hye̱'u̱. 7 Ne ba ts'impa ar tsi t'u̱lo n'o̱ge ar Hesu, ne bi gö'spa yá pa̱t'i'u̱, ne bi nto̱'ö. 8 Ne nze̱ye̱ mi xi yá pa̱t'i har 'ñu, ha ma'ra mi tokwa ya xiza ne mi po̱kwa habu̱ nda thogi. 9 Nu'u̱ mi 'be̱t'o ne nu'u̱ mi 'be̱fa mi ma'u̱ ne mi enö: 10 Dá jöpa Jö ár ts'u̱t'wi ma palehu̱ ar Dabi xi 'ñep'u̱. Nsunda Jö bi 'bu̱ mhets'i. 11 Ne bi yu̱t'a ar Hesu núnu̱ Herusalen ne har dönganijö. Ne mi wadi bi hyanda gatho ár nthet'i, bi menga Betania bi me̱wi yá ma̱xte, ngetho mi fu̱di nda nxui. 12 Nu ár hyax'ö mi bo̱ñ'u̱ har hnini Betania, ar Hesu bi ntunthu. 13 Bi hyanda yap'u̱ n'ar 'ba̱i'iuxi xa mi heda yá xi, bi ma ba k'öni, xömhö nda dinga te nda zi. Nú'mu̱ mi zo̱ni hinte bi dini ngetho himyá pa ya iuxi. 14 Nu'mú̱ bi 'ñemba ar 'ba̱i'iuxi: 15 Ba e'u̱ Herusalen 'mu̱, ne mi yu̱t'a ar Hesu hár thi ar dönganijö, bi mu̱di bi 'ye̱nga nu'u̱ togo mi mpa̱ ne mi nta̱i. Ne bi pu̱spa yá mexa ya pa̱tbojö, ne yá nthuts'i nu'u̱ mi pa̱ ya domtxu. 16 Ne hinto mi he̱gi nda na'sa ar nijö te mi muts'i. 17 Ne mi utwabi njawa: 18 Ne bi 'yo̱ nuya böt'ofo ne nuya ndömöjö, mi honga hanja nda hyohmö. Himi tsa̱ te nda jap'u̱, mi tsu ya jö'i, ngetho xa mi numañho'u̱ ár nt'uti mi udi. 19 Ha mi nxui ar Hesu bi zohnu̱ ar hnini, bi ma. 20 Ne mi thohnu̱ man'agi ár hyax'ö, bi hyant'u̱ xki 'yot'a ar iuxi xo̱ge ár 'ba̱i ne yá 'yu̱. 21 Nu'mú̱ ar Pedro bi beni, ne bi 'ñembabi: 22 Bi dö ar Hesu ne bi 'ñembabi: 23 Ngetho majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo da xipa nunar t'o̱ho̱nu̱: 'Ba̱i di ma ba tso har ñho̱nthe, ne hindi yomi, ne ka̱xmbeni da njap'u̱, ma da thogi nö'ö xi beni. 24 Jange di xi'ahu̱, gatho nö'ö gi 'ya̱fu̱ Jö, ka̱xmbenihu̱ ma gi hñöñhu̱. 25 Ne nú'mu̱ gi a̱fu̱ Jö, pumbabihu̱ ma'ra nu'mu̱ ja te gi tsa̱mañ'u̱hu̱, ne njap'u̱ ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i da pump'a'ihu̱ ri ts'okihu̱ n'ehe. 26 Ngetho nu'mu̱ hingi pumbabihu̱ ma'ra, ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i hinda pump'a'ihu̱ ri ts'okihu̱ n'ehe. 27 Ba penk'u̱ man'agi har hnini Herusalen, ne nu mi 'yo har dönganijö, ba e bi zu̱ ya ndömöjö, ya böt'ofo ne ya dönziandö, 28 ne bi 'ñembabi'u̱: 29 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 30 Nunár xixthe ar Xuwa, ha xki 'ñe mhets'i, wa xki me̱hnatho ya jö'i. Xikagihu̱. 31 Nu'u̱ mi ñöse̱ mi eñ'u̱: 32 Ha nu'mu̱ ga eñhu̱ xki me̱hnatho ya jö'i, ma da mbo̱ yá kwe̱yu̱. 33 Jange bi dö'u̱ ne bi 'ñembabi ar Hesu:
1 Nu'mú̱ ar Hesu bi ndu̱i mi utam'ede: 2 Mi zo̱nga ar pa bi me̱hna n'ar 'be̱go ma nda k'ö'sa ya ñhandi, ne nda 'ya̱pa ar sofo ndi 'ñepi nda hñöni. 3 Ha nu'u̱ bi gu̱ bi fe̱nza ne bi kots'i, ho̱nse̱ yá 'ye̱ bi hñöts'i. 4 Nö'ö togo már me̱ti ar hwöhi, bi mengi bi me̱mpabi man'ar 'be̱go. Nuyu̱ bi hyo̱xa ya nk'ahni, bi ze̱mba ár ñö ne bi kos'u̱ n'ehe. 5 Bi mengi bi me̱hna man'a, ne nunu̱ bi tho. Ne njap'u̱ bi mengi bi me̱hna nze̱ye̱, 'ra mi fe̱nza ne ma'ra mi ho. 6 Ár ngöts'i, mi 'ñe n'ár t'u̱ xa mi mödi, bi me̱mpabi n'ehe, mi eñ'ö: Numa t'u̱ ma da numansu. 7 Nuya 'be̱go'u̱ bi 'ñenga n'a ngu n'a: Gehnu̱ togo ma da gohwi ya ñho. Ba ehu̱ ga hohu̱ ne ga kohwihu̱ yá ñho. 8 Ne bi gu̱'u̱ bi hyo, ne bi 'ye̱ñ'u̱ nthi har hwöhi. 9 Tema da me̱hmö nuna togo ár me̱ti ar hwöhi 'mu̱. Ma da ehe ne da hyo ya ts'oñhandi, ne da thokwa ár 'be̱fi ma'ra ya 'be̱go. 10 Ha hinxka nehu̱ nunar t'ofonu̱ enga njawa: Nö'ö ar do bi 'ye̱mp'u̱hmö ya guxjödo, nupya gehnu̱ ar mu̱di do xi nju'spa ár nijö Jö. 11 Gese̱ Jö xi 'yo̱t'a njap'u̱, ne di hanthu̱ nza̱tho nö'ö bi 'yo̱t'e. 12 Nuya ndö xa mi nemhö'u̱ nda gu̱, ngetho bi zo yá mfeni go mi ho̱x'u̱ nunar 'bedenu̱. Ho̱nse̱ mi tsu nda mbo̱ yá kwe̱ ya jö'i mi 'bu̱hnu̱, jange bi zohnu̱ bi ma'u̱. 13 Ba 'be̱mpabi 'ra ya de̱nga'be̱pate ne 'ra yá ñ'owi ar Erode, xömhö nda dinga te nda hyo̱xa ar Hesu. 14 Mi zo̱'u̱ bi 'ñembabi: 15 Ha nö'ö bi bötwa yá ts'omfeni, bi 'ñembabi'u̱: 16 Nu'u̱ ba hömpa n'ar bojö, ne bi 'ñembabi'u̱: 17 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 18 Nu'mú̱ ba ep'u̱ ya de̱ngamöjö nu'u̱ hingi ñ'emu̱i da mengi da nte nu'u̱ xi du, ne bi 'ya̱mbabi njawa: 19 —Utate, ar Moise bi zogagihu̱ har t'ofo, nu'mu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ da du ne da zo ár 'be̱hñö hinte xi dinga ar bötsi, nu ár jödö da nthötwi ar 'ranxu, ne da gu̱'spa ár thuhu ár jödö man'agi. 20 Gi numhö: Mi 'bu̱ yoto ya ñ'o̱ho̱ mi njödö. Nunar 'be̱t'o bi nthöti, ne bi du hinte bi zo ar bötsi. 21 Ne nunár ñoho bi nthötwi ar 'ranxu, ne bi du. Njap'u̱nu̱ himbi zokwa ar bötsi, ne nunár hñu bi njap'u̱ n'ehe. 22 Ne bi njap'u̱ gatho yoto, ne hinte bi dinga ar bötsi. Ár ngöts'i bi du ar 'be̱hñö n'ehe. 23 Nú'mu̱ xta zo̱ ar menga nte, ne da nank'u̱, togo ár 'be̱hñönu̱ 'mu̱, ngetho bi nthötwi gatho yoto ya ñ'o̱ho̱ mi njödö. 24 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Ngetho nu xta mengi da nte ya jö'i man'agi, hinda ma da t'a̱di, ne hinda ma da nthöti, ngetho ma da ñhe̱hwi yá e̱nxe̱ Jö bi 'bu̱ mhets'i. 26 Ha nö'ö nt'a̱ni wa pengi da nte nu'u̱ xi du wa hin'ö, ha hinxka nehu̱ hár t'ofo ar Moise nú'mu̱ mi zo Jö ha n'ar 'minza mi zo̱, ne bi 'ñembabi: Nuga ár Jögi ar Abra, ar Isa, ne ar Hakob. 27 Jö go ár Jö nu'u̱ te, hinge nu'u̱ xi du. Jange nu'ahu̱ xa xka 'be̱ ri mfenihu̱. 28 Bi wat'a n'ar böt'ofo xki 'yo̱de xki dödi xiñho, ne bi 'ya̱mbabi: 29 Ar Hesu bi döti: 30 Xa gi 'ñet'a ri mu̱i, gi hñuxa ri mfeni, gi 'ye̱nt'a ri te ne ri ts'e̱di gi mö Jö ri Hmu. Gehnu̱ ar 'be̱pate töte ár ts'e̱di. 31 Ne nor ñoho di hñöts'i: Gi mö ri mijö'iwi ngu gi mhöse̱. Hiñ'otho man'ar 'be̱pate di töte ár nsu. 32 Nu'mú̱ nunar böt'ofo bi 'ñembabi: 33 Ne nö'ö togo et'a ár mu̱i, huxa ár mfeni, e̱nt'a ár te ne ár ts'e̱di da mö Jö, ne da mö ár mijö'iwi ngu mhöse̱, töpa ár nsu gatho nuya m'o̱ñho̱ ne ya ñhöt'i. 34 Ar Hesu nu mi hyandi mi ja ár mfödi, bi dödi ne bi 'ñembabi: 35 Ar Hesu mi uta ya jö'i har dönganijö, ne mi enö: 36 Ngetho gese̱ ar Dabi bi 'ñenö xki nzinga ár Hñö Jö: Jö ar Dada bi 'ñemba ma tsi Hmu: Hñu ha ma ñ'e̱i ga huxkwi, to̱'mi ga tsiñ'a nuya ri ñ'u̱ni ga tse̱p'a ha ri wa. 37 Gese̱ ar Dabi embabi ár Hmu. Yo'ö mhö ár t'u̱ 'mu̱. 38 Ar Hesu mi embabi ya jö'i ha yá nt'uti: 39 Xa ne da hñuxa ha ya 'be̱t'o nthuts'i ha ya nijö ne ha ya ñhuni. 40 Nuyu̱ tekwa yá ngu ya tsi 'ranxu, ne o̱t'a 'ra ya nsa̱di ra ma, ne da go'mahmö. Njap'u̱ ma da hñönga n'a ra döta mfe̱iyu̱. 41 Ar Hesu mi huhnu̱ mi ñhandwitho ár nt'u̱tm'o̱ñho̱ ar nijö. Mi handi hanja ya jö'i mi pa mi tsohnu̱ yá m'o̱ñho̱, ne nu'u̱ mi pe̱'sa yá ñho xa mi u̱t'a nze̱ye̱. 42 Ne ba e n'ar tsi hyoya 'ranxu, bi 'yu̱t'a yoho ya tsi bojö himar mhödi. 43 Nu'mú̱ ar Hesu bi mat'a yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 44 Ngetho gatho xi unga nö'ö pongwabi. Ha nunu̱, mödi mi hyoya, bi unga gatho nö'ö mi pe̱'shmö nda zi.
1 Mi bo̱nga ar Hesu har dönganijö, n'a nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 2 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 3 Mi zo̱nga ar Hesu har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni, bi hñudi mi ñhandwi ar dönganijö. Ha nu ar Pedro, ar Hakobo, ar Xuwa, ne ar Andre bi 'ya̱mbase̱: 4 —Xikagihe, ham'u̱ ma da tho gathoyu̱. Tema nt'udi ma da nheki, ne da födi 'ba̱p'u̱tho da göxa gathoyu̱. 5 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñembabi: 6 Ngetho ma da e nze̱ye̱ togo da gu̱mka ma thuhu da 'ñenö: Nuga go dar Kristo. Ne njap'u̱ da ka nze̱ye̱ ya jö'i. 7 Ha nú'mu̱ xki 'yo̱hu̱ habu̱ gatho di ja ya tuhni, ne ma'ra ma da ndu̱i, yo gi tu ri mu̱ihu̱. Ngetho mahyoni da tho njap'u̱, mödi hinxi zo̱ta ár ngöts'i ar ximha̱i. 8 Ngetho ya hnini ma da ntukwi yá mihniniwi, ya ndö ma da ntunkwi yá mindöwi. Ne xa hagatho ma da nhwönga ar ha̱i, ne ma da nja ar thuhu, ne ya jö'i xa di mu̱xmatho. Ho̱nse̱ ár ndu̱inu̱ ya u̱gi xi 'ñep'u̱. 9 Ha ntsunse̱hu̱, ngetho ma da ts'ix'ahu̱ ha ya ts'u̱t'wi, ne da mfe̱nza'ihu̱ ha yá nijö ya xodyo. Ma da m'a̱p'ahu̱ ha ya ts'u̱t'wi ne ya ndö ngetho gi te̱ngagihu̱, njap'u̱ da tsa̱ gi da̱thu̱ majöni xka pökagihu̱. 10 Ne mahyoni m'e̱t'o da mhönga ar hoga mhö ha gatho ya ha̱i jawa har ximha̱i, ne ka da e ar ngöts'i. 11 Ha nu'ahu̱, nu xta ts'ix'ahu̱ ma da nda̱t'ahu̱ ha ya ndö, yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi möñhu̱, ne hingi hyoñhu̱ tema gi thöhu̱. Ge'mu̱ ma da t'a'ahu̱ tema gi möñhu̱, ngetho hingo ge'ahu̱ togo gi ñöhu̱, go ñö ár Hñö Jö 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱. 12 Nuya njödö ma da da̱se̱ ár jödö da tho. Ne nuya dada ma da da̱se̱ yá bötsi, ha nuya bötsi ma da gu̱ yá dada da hyo. 13 Ne gatho ma da u̱tsa'ihu̱ ngetho gi te̱ngagihu̱. Nö'ö da ze̱tatho, da do̱'mi da göxa xo̱ge nuya thogiyu̱, go ma da mpo̱'ö. 14 Ha nú'mu̱ xki hyanthu̱ ar ts'oki xi nts'otho di 'bu̱ habu̱ hingi ho da m'u̱i, ngu bi 'yot'a ar m'e̱hni Dañe (nö'ö togo nehe, dá bödi xiñho teme ne da mö), nu'u̱ togo gi 'bu̱hu̱nu̱ Nhudea, di ma ba ñ'öñhu̱ ha ya t'o̱ho̱. 15 Nu'u̱ togo gi to̱hu̱ mañö ar ngu, yo ma gi ku̱thu̱ te gi ju̱ju̱. Nixt'i di möhu̱. 16 Ha nu'u̱ togo gi 'yohu̱ har 'batha, yo ma gi penju̱ gi ju̱ju̱ ri pa̱t'ihu̱. 17 Hwëkate nu'u̱ ya 'be̱hñö di ñ'u̱, ne nu'u̱ di tsi yá bötsi di tsu̱da nuya pa'u̱. 18 'Ya̱pabihu̱ Jö, nunar pa gi nixt'ihu̱, hinda da̱t'a ya pa xi ntse̱. 19 Ngetho nuya pa'u̱ xa ma da nja ya thogi ngu hinxka hyanthu̱ man'a, nú'mu̱ Jö bi hyoka ar ximha̱i, ne xta thogi hinda ma da nja man'a ngu'ö. 20 Ha nu'mu̱ ar tsi Dada hinda japi da göxa nuya pa'u̱, hinto ma da bonk'mu̱. Ma da jös'ö, ngetho ma da ma̱xa togo xi hwañ'ö. 21 Jange nu'mu̱ da t'eñ'ahu̱: Ndi, ka bi 'bu̱kwa ar Kristo, wa da t'eñ'ahu̱: Ndi, bi 'bu̱hnu̱, yo ma gi jafu̱masu. 22 Ngetho ma da nja ya kate Kristo ne ya kate m'e̱hni. Ne ma da 'yo̱t'a ya döta nt'udi da hya̱t'a ya jö'i, ne nu'mu̱ da tsa̱hmö, da hya̱t'a nu'u̱ xi hwahna ar tsi Dada. 23 Ha nu'ahu̱, zo̱t'a xiñho ri da̱hu̱, ngetho xta xi'ahu̱ nö'ö ma da thogi. 24 Nú'mu̱ xta göxa nuya pa'u̱ ñ'u̱tho, ar hyadi ma da m'e̱xui, ha nunar zönö hinda ma da unga ár hyats'i. 25 Ne nuya tso̱ ma da hyo̱i, ha nuya ts'e̱di bi 'bu̱ mhets'i ma da nhwöt'i. 26 Ne ma gi hyanthu̱ 'mu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ma da nheki di e ha ya gui, di hö n'ar döta ts'e̱di ne n'ar döta nsunda. 27 Ne ma da me̱hna yá e̱nxe̱ 'mu̱, da muspa gatho nu'u̱ togo xi hwañ'ö xo̱ge hár nxidi ar ximha̱i, ne habu̱ di göxa mhets'i. 28 Hyanthu̱ ar 'ba̱i'iuxi ne beñhu̱ tema utkagihu̱: Nú'mu̱ po̱xa yá n'ogi ne k'onts'a yá xi, gi pöhu̱ 'ba̱p'u̱tho ar pahyadi. 29 Njap'u̱ nu'ahu̱ n'ehe, nu xki hyanthu̱ da tho gatho nuya thogiyu̱, pöhu̱, 'ba̱p'u̱tho da göxa xo̱ge. 30 Xa majöni di xi'ahu̱, hinda theta nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱, ne xi wadi xi tho gatho nuya thogiyu̱. 31 Mödi da m'e̱di ar mhets'i ne ar ximha̱i, nuya mhö xta mönga, hinda ma da m'e̱di. 32 Nor pa ham'u̱ ma da göxa xo̱ge hinto pödi. Nuya e̱nxe̱ bi 'bu̱ mhets'i hingi pöhmö n'ehe, ne ár T'u̱ Jö hingi pödi, ho̱nse̱ ar Dada go pö'ö. 33 Zo̱thu̱ ri da̱hu̱, ndo̱'mhu̱ ne 'ya̱fu̱ Jö, ngetho hingi pöhu̱ ham'u̱ da zo̱ ar ngöts'i. 34 Ñhe̱hwi n'ar ñ'o̱ho̱ bi ma yap'u̱, bi zo ár ngu ne bi umba ar ts'e̱di nuyá 'be̱go. Bi zokwa yá 'be̱fi n'a ngu n'a, ne ar sugoxthi bi xipabi hinge nda ñ'öhö. 35 Jange ndo̱'mhu̱, ngetho hingi pöhu̱ tema xe̱nimpa da ep'u̱ togo ár me̱ti ar ngu, wa xta nde, made nxui, hár mhafi ar boxi, wa xta hats'i. 36 Nu'mu̱ n'a nda ep'u̱tho, hinda diñ'ahu̱ gi öthu̱ hingi to̱'mhu̱. 37 Ne nö'ö di xi'ahu̱, get'ö di xipabi gatho: Ndo̱'mhu̱.
1 Ár yopap'u̱ mar baxjwa ne ar da̱ngo mi ts'i ar thuhme himi jots'i, nuya ndömöjö ne ya böt'ofo mi honga hanja nda gu̱ ar Hesu ñ'öntho, ne nda hyo. 2 Ne mi eñ'u̱: 3 Nu mi 'bu̱hnu̱ Mbetania hár ngu ar Simu xki hye̱ ar hñeni tsit'ando'yo, ne nú'mu̱ mi hu har mexa, n'a mba ep'u̱tho n'ar 'be̱hñö mi hö n'ar xito t'axdo, mi po n'ar hogañu̱ni xa mar mhödi. Bi tehma nunar xito ne bi nö'spa ár ñö ar Hesu nunar hogañu̱ninu̱. 4 Ja 'ra togo bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi eñ'u̱: 5 Ngetho mi tsa̱ xi 'ba̱ ngu n'a nje̱ye̱ ár nthöhö n'ar jö'i, ne xi themba ya tsi hyoya. 6 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 7 Nuya hyoya hyax'mu̱ ma gi 'bu̱hwihu̱, ne da tsa̱ gi 'yo̱thwu̱ ar ñho nu'mu̱ gi nehu̱. Ha nuga hinge hyax'mu̱ ma gi hyandgagihu̱wa. 8 Nunu̱ xi umbár mu̱i xi 'yo̱t'a nö'ö mi tsa̱ nda me̱fi. Ne nunar hogañu̱ninu̱ xi goxkagi, gehnu̱ n'ar ñhoki di to̱'ma ha ma nt'a̱gi. 9 Xa majöni di xi'ahu̱, habu̱ gatho ma da mhönga nunar hoga mhönu̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, ma da mhönga nö'ö xi 'yo̱tnu̱ ngu n'ar feni. 10 Ar Huda Iskariote 'mu̱, n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, bi ma ba k'önga ya ndömöjö, mi ne nda da̱twa ar Hesu. 11 Nú'mu̱ mi 'yo̱'u̱ xa bi njohya, ne bi ñöt'i nda umba ar bojö. Ha nunar Huda mi honi hanja nda tsa̱ nda da̱twabi'u̱. 12 Nö'ö ar pa bi ndu̱i ar da̱ngo ts'i ar thuhme hinxi jots'i, nú'mu̱ mi tho ngu n'ar m'o̱ñho̱ ar ndöni mbaxjwa, nuyá ma̱xte ar Hesu bi 'ñembabi: 13 Ne bi me̱hna yoho yá ma̱xte, bi 'ñembabi'u̱: 14 Nu habu̱ da yu̱t'i, gi 'ñembabihu̱ nö'ö togo ár me̱ti ar ngu: Ar Utate ba pe̱hna ar nze̱ngwa ga eñ'ahe njawa: Habu̱ 'bu̱ ar ngu di hoñhe ga tsi'be ar t'oximbaxjwa ma ma̱xte. 15 Ne nö'ö ma da ut'ahu̱ n'ar döta ngu di to̱ mañö, xi thoki xiñho. Ka gi hyoju̱nu̱ ar t'oximbaxjwa ga tsihu̱. 16 Nuyá ma̱xte mi zo̱ñ'u̱ har hnini, bi diñ'u̱ ngu xki nsipabi, ne bi hyoknu̱ ar t'oxi. 17 Nu mi nxui ar Hesu ba ehwi nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte. 18 Nú'mu̱ mi hñuhnu̱ har mexa mi nt'oxi, ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 19 Nu'u̱ xa bi du yá mu̱i, ne bi ndu̱i bi 'ya̱mbabi'u̱ n'a ngu n'a: 20 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 21 Majöni Nö'ö Togo ba e bi Njö'i 'ba̱ ar 'ñu da tho ngu xi t'ot'wabi, ne hwëkate nö'ö togo ma da da̱'ö. Xiñhohmö hinxi zo̱kwa har ximha̱i. 22 Ne nú'mu̱ mi nt'ox'u̱, ar Hesu bi gu̱ ar thuhme ne bi 'ya̱pa Jö nda jöpi. Bi heke bi hemba yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi'u̱: 23 M'e̱fa bi gu̱xa ar t'e̱ni mi po ar t'afi'obxi, bi umba njamödi Jö, bi thokwa yá ma̱xte, ne gatho bi zi n'a tsi nts'iki. 24 Ne bi 'ñembabi'u̱: 25 Di xi'ahu̱, hinga pengi ga tsipa ár t'afi ar 'ba̱i'obxi nuya payu̱. Ma ga to̱'mi ga tsi ma'ra'yo hár ts'u̱t'wi Jö. 26 Nu mi wadi bi ntu'u̱ n'ar jöhñö, bi bo̱ñ'u̱ ndi ma har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni. 27 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 28 Ha nú'mu̱ xka pengi ga nte man'agi, ma ga 'be̱t'o gar nthe̱hu̱nu̱ Ngalilea. 29 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñenö: 30 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi: 31 Ha nunar Pedro himi tsa̱ya̱ mi enö: 32 Ba e'u̱ núnu̱ habu̱ t'embabi ar Getsemani, ne ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 33 Ne bi zixa ar Pedro, ar Hakobo, ne ar Xuwa, ne bi ndu̱i xa bi du ár mu̱i. 34 Bi 'ñembabi'u̱: 35 Bi tho man'a tsi tu̱i ár yap'u̱ ne ka bi nda̱ndihmönu̱. Ne bi 'ya̱pa Jö, nu'mu̱ nda tsa̱hmö, hinge nda zo̱pabi nuya thogi ñ'u̱tho mi ep'u̱tho. 36 Ne mi enö: 37 M'e̱fa ba ehe ne bi dinga nuya hñuyu̱ mi öhö, ne bi 'ñemba ar Pedro: 38 Zo̱t'a ri da̱hu̱ ne 'ya̱fu̱ Jö gi tse̱thu̱ ya ts'othogi xta ep'u̱. Xa majöni ri hñöhu̱ 'bu̱i da tse̱ti, ha nuna ri ndo'yohu̱ k'at'a ár ts'e̱di. 39 Bi ma ba a̱pa Jö man'agi, ne bi mengi bi xipa nuya mhö xki xipa m'e̱t'o. 40 Nu mba pengi bi diñ'u̱ mi öhö man'agi, ngetho nuyá da̱'u̱ xa mi kö ya t'öhö, ne himi pö'u̱ te nda dödi. 41 Ba e ár hñu'gi, ne bi 'ñembabi'u̱: 42 Nanju̱ möhö, ba ehnu̱ nö'ö togo ma da da̱gagi. 43 Himi jwata nda ñö ar Hesu nú'mu̱ mba ep'u̱ ar Huda, n'a nuya 're̱t'amayoho yá ma̱xte. Ne mi ñ'owi nze̱ye̱ ya jö'i mi hö ya ndo̱jwai ne ya za, xki me̱hna ya ndömöjö, ya böt'ofo, ne ya dönziandö. 44 Ha nö'ö togo mi da̱, xki nkohwi ya jö'i ne xki 'ñembabi: 45 Nu mi zo̱ho̱, dama bi wat'a habu̱ mi 'ba̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 46 Nuya jö'i 'mu̱, dama bi wat'i ne bi gu̱ ar Hesu. 47 Ha n'a nu'u̱ mi 'bu̱hwinu̱, bi k'o'sa ár jwai, ne bi dakwa ár gu ár 'be̱go ar döngamöjö. 48 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi ya jö'i: 49 Hyax'mu̱ ndi 'bu̱hwihu̱ har dönganijö, ne hinte ga jaju̱. Ne xi njanu̱, njap'u̱ da tho ngu mönga har T'ofo. 50 Nu'mú̱ gatho nuyá ma̱xte bi zohnu̱ bi nixt'i bi ma'u̱. 51 Ha n'ar bötsi mi te̱ni, ho̱nse̱ xki mpa̱xa n'ar dutu, ne nu mi nju̱, 52 dama bi zop'u̱ ar dutu ne bi nixt'i ngo̱tho. 53 Ba ts'i ar Hesu bi m'a̱mba ar döngamöjö, ne bi wat'a gatho ya ndömöjö, ya dönziandö ne ya böt'ofo. 54 Ha nunar Pedro bi de̱nda yap'u̱, ne bi zo̱nga hár thi ar döngamöjö, bi hñuhwi ya ndogu mi mpat'a har tsibi. 55 Nuya ndömöjö ne gatho ar mhunts'andö, mi honga te nda hyo̱xa ar Hesu ne nda t'e̱nt'i nda tho, hinte mi tiñ'u̱. 56 Ngetho nze̱ye̱ mi ho̱xa ya nhemhñö, mödi himi nthe̱xkwi nö'ö te mi möñ'u̱. 57 N'a mbi m'a̱ta 'ra bi hyo̱xa ya nhemhñö, mi eñ'u̱: 58 —Nuje xta o̱he xi 'ñenö: Nuga ma ga yo̱t'a nunar nijönu̱ xi hyoka ar jö'i, ne ár hñupa ga pengi ga ju̱xa man'a, hinte ma jö'i xi hyoki. 59 Ha nuyu̱ n'ehe himi nthe̱ nö'ö mi möñ'u̱. 60 Nu'mú̱ ar döngamöjö bi m'a̱ made ne bi 'ñemba ar Hesu: 61 Nö'ö mi ñhetho, hinte bi dödi. Ar döngamöjö bi mengi bi 'ya̱ni ne bi 'ñenö: 62 Ne ar Hesu bi 'ñembabi: 63 Nu'mú̱ ar döngamöjö bi xika ár he, ngetho mi beni ar Hesu xki ñömañ'u̱bi Jö, ne bi 'ñenö: 64 Xka 'yo̱hu̱ teme xi mö. Te gi möñhu̱. 65 Ne 'ra bi mu̱di mi tsots'i. Mi kotwa yá da̱ ne xa mi umba ya mfe̱i, ne mi embabi: 66 Ar Pedro mi 'bu̱hnu̱ ha̱i har thi, ne n'a mba ep'u̱tho n'ar 'be̱hñö mi pe̱pa ar döngamöjö. 67 Ne mi hyanda ar Pedro mi mpat'a har tsibi, bi 'ñenö: 68 Ha nö'ö bi nko̱ni bi 'ñenö: 69 Ne nunar 'be̱hñönu̱ mi hyanda man'agi, bi mu̱di bi 'ñemba nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱: 70 Ha nö'ö bi mengi bi nko̱nga man'agi. Ne hingar ya'ö nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ bi mengi bi 'ñembabi ar Pedro: 71 Nö'ö bi ndu̱i bi ntsate ne mi et'a made Jö, mi enö: 72 Ne ar boxi bi ma ár ño'gi. Nu'mú̱ ar Pedro bi benga nö'ö te xki mönga ar Hesu: Hinxi zo̱ta ár ñoho ár mhafi ar boxi, ha nu'ge ya xka ko̱ngagi hñu'gi. Mi oda ár mfeni njap'u̱, xa mi zoni.
1 Ár hyax'ö ra n'itho, mi wadi bi nko'u̱ ya ndömöjö, ya dönziandö, ya böt'ofo ne gatho ar mhunts'andö, bi zix'u̱ ar Hesu xki nso̱t'e, ma ba e̱nt'wa hár 'ye̱ ar Pilato. 2 Ar Pilato bi 'ya̱mbabi ar Hesu ne bi 'ñembabi: 3 Ne nuya ndömöjö xa te gatho mi ho̱ts'e. 4 Man'agi ar Pilato bi 'ya̱mbabi ar Hesu ne bi 'ñenö: 5 Ha nunar Hesu hinte bi dödi, jange ar Pilato xa mi 'yo̱tho. 6 Ar ndö xki nzöi nda hye̱kwa n'ar 'yofa̱di har da̱ngo nö'ö nda 'ya̱'u̱. 7 Ne mi onu̱ n'a már thuhu Baraba, xki jot'wi yá ñ'ohu̱, ngetho xki ñhote nú'mu̱ xki nju̱ts'i nda ntukwi ar ndö. 8 Ne mba e gatho ya jö'i, bi ndu̱i bi 'ya̱pabi nda umba ngu xki nzöi mi umba ta̱t'a da̱ngo. 9 Har Pilato bi dötwabi'u̱ njawa: 10 Mi pö'ö xki nda̱twabi ngetho xki zo̱t'wa yá mu̱i nuya ndömöjö. 11 Ha nuya ndöyu̱ mi ka ya jö'i nda 'ya̱'u̱ nda the̱ ar Baraba. 12 Ar Pilato bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 13 Ne nu'u̱ bi mengi bi mafi, mi eñ'u̱: 14 Ar Pilato mi embabi: 15 Ha nu ar Pilato mi ne nda gohwi xiñho ya jö'i, jange bi xoka ar Baraba. Ha nu ar Hesu bi mö nda n'we̱xt'i, ne bi da̱twa ya jö'i nda tsu̱ta har pont'i. 16 Nu'mú̱, nuya ndogu bi zixa mbo hár thi ar döta ts'u̱t'wi, ne bi ts'ohna gatho yá mindoguwi mi 'bu̱hnu̱. 17 Ne bi gö'spabi'u̱ n'ar the̱nga dutu, ne bi hñu'spabi n'ár ntsant'i ya 'mini xki m'e. 18 Bi mu̱di bi ze̱ngwabi'u̱ njawa: 19 Ne mi ju̱ n'ar t'o mi fe̱mba ár ñö, mi tsox'u̱, ne mi nda̱ndihmö mi ndöñ'u̱ emp'ö. 20 Nu mi wadi bi t'o̱t'wa ar thede, bi thökwa ar the̱nga dutu xki njö'spabi, bi thetwa yá dutuse̱, ne bi nju̱ki nda ts'u̱ta har pont'i. 21 Mi thohnu̱ ar Simu me Sirene, ár dada ar Handro ne ar Rufo, xki 'ñe har hwöhi, bi njapi nda hñöxa ar pont'i habu̱ nda ts'u̱ta ar Hesu. 22 Ne bi ts'ixa habu̱ mi t'embabi ar Golgota, di bo̱ni da 'ñenö Nñöxhmundo'yo. 23 Ne nunu̱ bi t'umbabi ar ixkat'afi, mi nthöskwi n'ar bopo xi nju ár thuhu ar mira, ha nö'ö himbi ne bi zi. 24 Nuya ndogu mi wadi bi tsu̱t'u̱ har pont'i, bi ñhe'u̱ yá dutu, mi e̱nts'a ya nthöhö nda nu'u̱ te nda hñöxa n'a ngu n'a'u̱. 25 Mi tsu̱ ngu n'ar gu̱to xudi nú'mu̱ mi ts'u̱ti. 26 Ne nunar xithe̱ habu̱ xki t'ot'a yo'ö xki ts'u̱ti, mi enö: Gehnu̱ ár Ndö ya xodyo. 27 Bi ts'u̱twi ma yoho ya ñ'o̱ho̱ ma ya bë, n'a hár ñ'e̱i ne man'a hár ngöhö. 28 Njap'u̱ bi thogi ngu xki t'ot'a har T'ofo habu̱ enö: Bi nhu ngu n'ar ts'okte. 29 Ha gatho nu'u̱ mi thohnu̱, xa mi theni, ne mi hwöt'a yá ñö mi eñ'u̱: 30 mpo̱se̱ 'mu̱, ne kö habu̱ gi zu̱di. 31 Mi njap'u̱ nu'u̱ ya ndömöjö n'ehe, mi theni. Ne ya böt'ofo mi mpehwi mi eñ'u̱ n'a ngu n'a: 32 Nunar Kristo 'nö, ár Ndö ya me Israel, dá göpya har pont'i. Ga hanthe ne ga ñ'emu̱ihe. 33 Nu mi zo̱nga madempa bi m'e̱xui xo̱ge ar ximha̱i, ne bi wadi mi zo̱t'a hñunde. 34 Nu mi zo̱nga hñunde, ar Hesu bi 'ñenö nts'e̱di: 35 'Ra nuya mi 'bu̱hnu̱ mi 'yo̱de bi 'ñeñ'u̱: 36 Ne bi nixt'i n'a, ma ba po n'ar xi'yo har ixkat'afi. Bi tuta ha n'ar xithi ne bi kwatwa hár ne, ne bi 'ñeñ'ö: 37 Har Hesu bi mafi nts'e̱di, ne bi du. 38 Nu'mú̱ bi xita made ar döta dutu mi naxa mbo har dönga nijö, mi kot'a habu̱ xa mar nsunda, ba ndu̱ mañö bi göxa ha̱i. 39 Ha nunar döndogu mi 'ba̱hnu̱ mi ñhandwi ar Hesu, mi hyandi bi du njap'u̱ xki wadi bi mafi nts'e̱di, bi 'ñeñ'ö: 40 Mi 'bu̱hnu̱ 'ra ya 'be̱hñö n'ehe mi handatho yap'u̱. Mi ñ'owi'u̱ ar Maria me Magdala, ar Salome, ne ar Maria ár nönö ar 'be̱fa Hakobo ne ar Huse. 41 Nu mi 'bu̱hyu̱ Ngalilea mi te̱ni ne mi fa̱ts'i, ne ma nze̱ye̱ xki de̱ni mba e Herusale. 42 Nú'mu̱ 'bu̱tho nda yu̱ ar hyadi nor pa'ö ar ñhoki, nunár hyax'öp'u̱ mar pa ntsa̱ya̱, 43 nunar Huse me Arimatea mi 'bu̱hwi ar mhunts'andö, ne xa mi nhumañho, mi to̱'mi nda hyandwa ár ts'u̱t'wi Jö n'ehe, bi ze̱ta ár mu̱i ne bi yu̱t'i ma ba ñöwi ar Pilato, bi 'ya̱pa nda umba ár ndo'yo ar Hesu. 44 Ar Pilato xa bi 'yo̱tho mi 'yo̱de xki du. Bi zofo nda e ar döndogu nda 'ya̱mbabi ha majöni xki du. 45 Ne mi wadi bi da̱majöni ar döndogu, bi t'umba ar Huse ár ndo'yo ar Hesu. 46 Ar Huse bi da̱nga n'ar t'axdutu, ne bi kö'mba ár ndo'yo har pont'i. Bi ma̱ts'i, ne bi 'ye̱nt'a ha n'ar t'a̱gi xki nsa̱'ma ha n'ar ndo̱do, ne bi tönga n'ar döta do bi gotwa ár goxthi ar t'a̱gi. 47 Ha nunar Maria me Magdala ne ar Maria ár nönö ar Huse mi hant'u̱ habu̱ bi t'a̱gi.
1 Nu mi tho ar pa ntsa̱ya̱, ar Maria me Magdala, ar Maria ár nönö ar Hakobo, ne ar Salome, bi da̱nga ya hogañu̱ni ma nda go'spa ár ndo'yo ar Hesu. 2 Ne ár hyax'ö ra n'itho ár ndu̱i ar hñöto, ba e'u̱ har t'a̱gi, mi k'onts'a ar hyadi. 3 Nu mi 'yo har 'ñu, mi ense̱'u̱ n'a ngu n'a: 4 Ne mi hyant'u̱, bi nu'u̱ xki thöka ar do. Nunar donu̱ xa mar döta. 5 Ne nu mi yu̱t'u̱ har t'a̱gi, bi hyant'u̱ mi huhnu̱ har ñ'e̱i n'ar bötsi, mi he n'ar t'axhe mi ju̱t'atho. Ne xa bi zu'u̱. 6 Ne nunu̱ bi 'ñembabi'u̱: 7 Jange di möhu̱ ba xipabihu̱ yá ma̱xte ne ar Pedro: Bi m'e̱t'o di ma Ngalilea, ja gi hyanthu̱nu̱ ngu bi xi'ahu̱. 8 Ne xa bi nixt'i bi ma'u̱, ngetho xa xki zo ar mbidi yá mu̱i. Ne hinto mi ñöwi'u̱, ngetho xa mi ntsu. 9 Nu mi mengi bi nte ar Hesu n'itho har 'be̱t'o mpa ar hñöto, bi ñ'udi bi hyanda m'e̱t'o ar Maria me Magdala, togo xki 'ye̱mba yoto ya ts'ondöhi. 10 Nunar 'be̱hñönu̱ bi ma ba k'önga nu'u̱ mi ñ'owi ar Hesu. Nuyu̱ xa mi tu yá mu̱i mi zoñ'u̱, ne nunar 'be̱hñö bi xipabi xki hyant'ö. 11 Nu mi 'yo̱'u̱ mi tetho ne xki hyant'ö, himbi ñ'emu̱i. 12 M'e̱fa bi ñ'udi n'añ'o, bi hyanda ma yoho nuya mi te̱ni, mi 'yo ar 'ñu ndi ma har 'batha. 13 Nuyu̱ n'ehe bi ma ba xipa nu'u̱ ma'ra. Njap'u̱tho himbi ñ'emu̱ibi. 14 M'e̱fa bi ñ'udi bi hyanda nu'u̱ 're̱t'aman'a yá ma̱xte, mi hu'u̱ har mexa. Ne bi zu̱'u̱ yo'ö himi ñ'emu̱i, ne xa mar me yá ñö, ngetho hinxki ñ'emu̱i nu'u̱ togo xki hyandi xki mengi xki nte. 15 Ne bi 'ñembabi'u̱: 16 Nö'ö togo da ñ'emu̱i ne da nxixthe, ma da mpo̱ho̱. Ha nö'ö togo hinda ñ'emu̱i, ma da t'e̱nt'i da hñömba ár mfe̱i Jö. 17 Ne nuya nt'udiyu̱ ma da 'yo̱t'a nu'u̱ togo da ñ'emu̱i: Po̱tka ma thuhu ma da 'ye̱nga ya ts'ondöhi, ma da ñö ya 'ra'yo mhö, 18 ma da mita ya k'eñö, ne nu'mu̱ da zi n'ar 'ñethi hote, hinte da japabi, da hñuxa yá 'ye̱ ha ya da̱thi ne da dits'i. 19 Mi wadi bi zo yá ma̱xte, ar tsi Hmu bi nju̱ts'i bi ts'ixa mhets'i, ne bi hñuxa hár ñ'e̱i Jö. 20 Ne nuyu̱ bi bo̱ni hagatho, ma ba mönga ar hoga mhö. Ne ar tsi Hmu mi fa̱ts'i, ne mi umba ár ts'e̱di ár mhö ha ya nt'udi mi o̱t'u̱. Dá njap'u̱.
1 Ja nze̱ye̱ togo xi ne xi 'yotkagihu̱ ar 'ñu gatho nö'ö xta thohu̱wa, ne di pöhu̱ hö njap'u̱, 2 njangu xi utkagihu̱ nu'u̱ hár ndu̱i bi hyandase̱, ne bi ñ'o bi mömbabi'u̱ ár mhö ar tsi Hmu. 3 Jange nuga n'ehe, Nda Teofilo, nu nda jwadi da ñ'a̱ni xiñho hanja bi ndu̱i ne hanja bi thohyu̱, xta beni ga ot'i ga pe̱ñ'a'i, ne njap'u̱ ga o't'a ar 'ñu, 4 ne gi pö xiñho nuna majöni xi t'ut'a'i. 5 Nuya pa'u̱ mar ndö ar Erode har ha̱i Nhudea, ne ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar möjö már thuhu ar Sakaria, mi 'bu̱ har mhunts'i ár thuhu ar Abia. Ha nö'ö ár 'be̱hñö már thuhu ar Sabe. Gatho yohoyu̱ ma yá mengu ar m'e̱t'o möjö Aron. 6 Ar Sakaria ne ár 'be̱hñö xa mi 'bu̱i xiñho hár nthandi Jö, ne mi o̱twa gatho yá 'be̱pate. 7 Ho̱nse̱ hinxki dinga ar bötsi, ngetho ar Sabe himi tsa̱ nda ñ'o̱nte, ne gatho yoho mi pe̱'sa nze̱ye̱ ya je̱ye̱. 8 Nu ar Sakaria ne ma'ra yá mimöjöwi nuya mi mpe̱hwi, bi zo̱t'ar pa nda yu̱t'a har dönganijö nda me̱pa Jö. 9 Nuya möjö bi 'ye̱nts'a ar nthöhö ngu yá nt'umbi'u̱, togo nda yu̱t'i nda tsöt'a ar githni. Ne bi zo ár thuhu ar Sakaria. 10 Ha nú'mu̱ mi tsöt'a ar githni mbo har nijö, nze̱ye̱ ya jö'i mi 'ba̱ nthi mi mat'a Jö. 11 Ar Sakaria n'a mbi hyandwatho n'ár e̱nxe̱ Jö mi 'ba̱ hár ñ'e̱i ar t'u'sgithni. 12 Ha nú'mu̱ mi hyandi xa bi zu, ne himi pödi teme nda me̱fi. 13 Ha nunar e̱nxe̱ bi 'ñembabi: 14 Nunu̱ xa ma da ja'a'i gi njohya, ne nze̱ye̱ ya jö'i xa ma da njohya n'ehe xta m'u̱i. 15 Ngetho nunu̱ xa ma da njár nsu hár nthandi Jö. Hinda za̱ da zi ar ixkat'afi ne gatho nö'ö unga ar nti. Ne di oda nzit'e̱i, di hömpa ár Hñö Jö. 16 Ma da zo ya me Israel, ne nze̱ye̱ ma da hye̱p'u̱ yá ts'oki, ne da mengi da hyonga Jö ár Dada'u̱. 17 Gehnu̱ di 'be̱t'o hokwa habu̱ da tho ar tsi Hmu. Ma da t'umba ár ts'e̱di ngu nö'ö bi t'umba ar Elia, da xokwabi yá mfeni ya dada da mö yá bötsi, ne nuya me̱'sku da 'yo̱de nö'ö nsipabi. Njap'u̱ da hyokwa yá m'u̱i ya jö'i, ne xta 'ñep'u̱ ar tsi Hmu da 'yo̱ts'e. 18 Ha nuna ar Sakaria bi 'ñemba ar e̱nxe̱: 19 Bi döta ar e̱nxe̱ ne bi 'ñembabi: 20 Ha hinga ñ'emu̱i, jange ma gi ngone, hinda za̱ gi ñö gatho nuya payu̱ hinxi m'u̱ta ri bötsi. Ngetho ma da thogi gatho ngu xta mö xta zo̱nga ar pa xi benga Jö. 21 Ha nu'u̱ ya jö'i mi 'ba̱ nthi, mi to̱'mi nda bo̱nga ar Sakaria. Ne himi pödi teme nda beni, ngetho mi ya'ö mi o mbo har nijö. 22 Ha nu mi bo̱ñ'ö, hinto mi tsa̱ nda ñöwi ngetho mi gone. Njap'u̱ bi böta ya jö'i xki hyanda n'a ngu ar t'i núnu̱ mbo. Ne mi ja yá 'ye̱ mi zo'u̱, ne bi gotho mi gone. 23 Ha nu mi wa ya pa mi mpe̱ har nijö, bi menga ár ngu. 24 Hingar yapa ar Sabe ár 'be̱hñö bi mu̱di bi nda̱thi, ne himbi bo̱ngár ngu ku̱t'a nzönö. Ne mi enö: 25 Nunár hwëki Jö xi hñögagi ma m'e̱tsa̱ himi tsa̱ nga tingar bötsi. 26 Mi tho 'rato nzönö, Jö ba pe̱hna man'agi ar e̱nxe̱ Grabie, bi zo̱nga har hnini Nasare har ha̱i Ngalilea. 27 Ba e bi k'ö'sa n'ar nxutsi már thuhu Maria. Nunar nxutsinu̱ xki t'a̱di nda nthötwi n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Huse, n'a yá 'be̱to ar ndö Dabi. 28 Mi yu̱t'a ar e̱nxe̱ mbor ngu habu̱ mi 'bu̱ ar Maria, bi ze̱ngwa ne bi 'ñembabi: 29 Nu ar Maria mi hyanda ar e̱nxe̱, bi 'yo̱da nuya mhö mi nsipabi, ne mi bense̱ teme ndi bo̱nga nunar nze̱ngwanu̱. 30 Nu'mú̱ ar e̱nxe̱ bi 'ñembabi: 31 Ma gi nda̱thi ne ma da m'u̱ n'a ri bötsi, ne gi hñu'spabi ár thuhu ar HESU. 32 Nö'ö xa ma da me̱'sa n'ar döta nsu, ne ma da t'embabi ár T'u̱ Jö bi 'bu̱ mhets'i. Ne Jö ar tsi Hmu ma da 'ñexa hár thuxandö, habu̱ mi huxa ar ndö Dabi ár pale. 33 Ne ma da ndö hár hnini yá 'be̱to ar Hakob gatho ya pa, ne nuna ár ts'u̱t'wi hinda ma da göts'i. 34 Nu'mú̱ ar Maria bi 'ya̱mbabi ar e̱nxe̱: 35 Ar e̱nxe̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: 36 Ne ar Sabe ri mëni, ngu gatho gi pöhu̱ himi tsa̱ nda dingya bötsi, nupya mödi xi ndötajö'i, pe̱'sa 'rato nzönö bi mu̱di bi nda̱thi. 37 Ngetho Jö hinter ñhembibi da 'yo̱t'e. 38 Nu'mú̱ ar Maria bi 'ñembabi ar e̱nxe̱: 39 Nuya pa'u̱ dama bi ma ar Maria, ma ba tso̱nga ha n'ar hnini mi 'bu̱ ha ya t'o̱ho̱ har ha̱i Nhudea. 40 Mi zo̱ni bi yu̱t'a hár ngu ar Sakaria, ne bi ze̱ngwa ar Sabe. 41 Nu mi 'yo̱ ár nze̱ngwa ar Maria, bi 'ñönga ár bötsi mbo hár mu̱i, ne xa bi hñönga ár Hñö Jö. 42 Bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñemba ar Maria: 43 Hanja xi t'akar se̱ki da k'öskagi ár nönö ma tsi Hmuhu̱. 44 Ngetho ngu da o̱xa ri nze̱ngwa, numa bötsi bi njohya bi nsa̱gi mbo ha ma mu̱i. 45 Jö xi jöp'a'i, ngetho ga ñ'emu̱i gatho ngu xi xi'a'i ar tsi Hmu nda thogi. 46 Nu'mú̱ ar Maria bi 'ñenö: Di e̱nt'a ma mu̱i di nsundabi ma tsi Hmu mhets'i. 47 Ne di e̱nt'a ma ts'e̱di di johya di o̱xa nö'ö xi 'yo̱tkagi Jö ma Po̱ho̱te. 48 Ngetho xi ko ár mu̱i xi hyandgagi ár tsi 'be̱gogi. Da ndu̱ nunar panu̱ di map'u̱, nuya jö'i di 'ñep'u̱ da 'ñengagi, Jö xa xi jöp'a'i. 49 Ngetho Jö togo ár me̱ti ar ts'e̱di, xa xi 'yo̱tkagi ya döta 'be̱fi. Xa nsunda ár thuhu'ö. 50 Jö pe̱'spa ar nhwëki gatho nu'u̱ ne da 'yo̱t'a nö'ö möñ'ö, ne hingi thege, thota n'ar m'u̱i di ma man'ar m'u̱i. 51 Xi ñ'udi ngu nö'ö hinte k'at'a ár ts'e̱di. Ne xi japi xi 'be̱ yá tsa̱ gatho nu'u̱ xa exa yá nsu. 52 Xi hñöka nu'u̱ mi ja yá ts'e̱di habu̱ mi huts'i, ne nö'ö ar nsu mi pe̱s'u̱, xi umba nu'u̱ hinte mi pe̱ts'i. 53 Nu'u̱ mi tu ar thuhu, xi umbabi xi niñö, ha nu'u̱ mi pongwathobi, xi hñömbabi gatho. 54 Xi ma̱xa ár hnini Israel yá 'be̱go, ne hinxi pumhni da me̱'spa ar nhwëki. 55 Xi 'yo̱t'a ngu xki ñöt'wabi ma dadahu̱ ar Abra, ne gatho yá 'be̱to ne yá ma̱nga'be̱to; hinge nda the ár nhwëki pe̱'spabi'u̱. 56 Ar Maria bi m'u̱hwi ar Sabe ngu hñu nzönö. M'e̱fa bi menga ár ngu. 57 Mi zo̱nga ar pa bi m'u̱ ár bötsi ar Sabe. 58 Ne mi bö gatho yá n'angu ne yá mëni hanja Jö xki hwëkwabi n'ar bötsi, ma ba k'öts'i bi njohyawi. 59 Ha nu ár hñöto mpa, ba e'u̱ bi hñu'spabi ar nse̱gi hár ndo'yo ngu yá nt'umbi'u̱. Mi ne nda thu'spabi ár thuhu ar Sakaria ngu ár dada. 60 Ha nunár nönö bi 'ñenö: 61 Nuyu̱ bi dötwabi ar Sabe: 62 Nep'u̱ bi ja yá 'ye̱ bi t'a̱mba ár dada tema thuhu nda thu'spabi. 63 Har Sakaria xki ngone, jange bi 'ya̱ n'ar xithe̱, ne ka bi hñuxp'u̱: Ár thuhu ar Xuwa. Gatho nuya mi 'bu̱hnu̱ xa mi 'yo̱tho. 64 Ge'mu̱ bi mengi bi xo ár ne ar Sakaria, ne bi mu̱di bi nsundabi Jö. 65 Gatho nuya jö'i bi hyanda nu te xki thogi, mi 'yo̱tho ne himi pödi te nda beni. Ne nunar 'bedenu̱ bi nxanga xo̱ge ya t'o̱ho̱ Nhudea. 66 Gatho nu togo xki bödi, mi o yá mfeni, ne mi ense̱ n'a ngu n'a: 67 Nu ar Sakaria ár dada ar bötsi, xa bi zinga ár Hñö Jö, ne bi ndu̱i bi mönga nö'ö mi umba Jö nda mö, ne bi 'ñenö: 68 Xa nsunda Jö ma tsi Hmu mhets'i, ár Dada ya me Israel, ngetho xpa e da po̱kagihu̱ yá hninigihu̱. 69 Xpa pe̱nkagihu̱ n'ar Po̱ho̱te nö'ö hinda the ár ts'e̱di, xpa po̱nga ha yá ma̱nga'be̱to ar ndö Dabi ár 'be̱go Jö. 70 Gehnu̱ xki ñötkagihu̱ Jö, ngu bi mönga yá hoga m'e̱hni mam'e̱t'o. 71 Bi ñötkagihu̱ nda ñöngagihu̱, hinte nda jaju̱ ma ñ'u̱nihu̱ ne nu'u̱ hingi ne da nugagihu̱. 72 Nda me̱'spa ar nhwëki ma palehu̱, ne hinge nda pumhni ár hoga nkohi bi nkohwi. 73 Nunár ñhöt'i Jö bi 'ñet'ase̱ ár thuhu, bi xipa ar Abra ma palehu̱, nda 'rakagihu̱. 74 Bi xipabi nda ñöngagihu̱ hinte nda jaju̱ ma ñ'u̱nihu̱, njap'u̱ nga pe̱pabihu̱'ö, ne hinto nda pikagihu̱. 75 Ne nga 'yohu̱ xiñho, nga 'bu̱hu̱ xint'axi hár nthandi Jö gatho ma tehu̱. 76 Ha nu'ge ma tsi bötsi'i, ma da nsi'a'i ár m'e̱hni'i Jö 'bu̱ mhets'i, ngetho ma gi 'be̱t'o gi paxt'wa ár 'ñu ar tsi Hmu. 77 Gi xipa ár hnini Jö ma da mpumbabi yá ts'oki, ne njap'u̱ da mpo̱'u̱. 78 Ngetho Jö ma tsi Dadahu̱ bi ko ár mu̱i, bi ñ'udi ba pe̱nkagihu̱ n'ar 'ra'yo hyats'i bi nheki mhets'i, 79 da yot'wabi yá mfeni gatho nu'u̱ 'bu̱ har 'be̱xui, to̱'mda ar ndöte. Ne da yotkagihu̱ ar 'ñu ga 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i. 80 Ne nuna ar bötsi mi te ne mi xu ár ts'e̱di ár pa. Mi 'bu̱se̱ ha ya ot'at'o̱ho̱. Ba e bi ñ'udi nú'mu̱ mi zo̱nga ar pa bi ndu̱i bi zo ya me Israel.
1 Nuya pa'u̱ ar döngandö Augusto Sesar bi japi nda nju̱spa yá thuhu gatho ya jö'i. 2 Ge'mu̱ mar ts'u̱t'wi ar Sirenio har ha̱i Nsiria, nu mi nja ar m'e̱t'o nju̱xthuhu. 3 Gatho ya jö'i mi penga ha yá hnini habu̱ mi 'bu̱ yá mengu, nda unga yá thuhu. 4 Jange ar Huse bi bo̱nga har hnini Nasare har ha̱i Ngalilea, bi ma har hnini Belen har ha̱i Nhudea, ngetho mar mengunu̱ ar ndö Dabi, ha nu ar Huse ka xki 'ñehnu̱ ha yá mëni ar Dabi. 5 Bi ma nda unga yá thuhu, nö'ö ne ar Maria xki 'ya̱di nda nthötwi, ha nuna mi ñ'u̱. 6 Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ har hnini Belen, bi wa yá pa nda m'u̱ ár bötsi. 7 Ka bi m'u̱hnu̱ ár 'be̱t'o bötsi, bi ma̱xa ya m'ant'i, ne bi ga̱xa habu̱ mi ñunga ya me̱ti, ngetho himi otho habu̱ nda t'umba ar se̱ki nda ñ'oxi. 8 Hingar yap'u̱nu̱, 'ra ya ma̱'yo mi haxa har 'batha mi su yá de̱ti. 9 N'a mbi da̱ñ'u̱ bi hyandwa n'ár e̱nxe̱ ar tsi Dada, ne ár nsunda Jö bi yot'a gatho habu̱ mi 'bu̱'u̱, ne xa bi zu'u̱. 10 Nunar e̱nxe̱ bi 'ñembabi'u̱: 11 Ngetho nupya xi m'u̱ hár hnini ar ndö Dabi, n'a togo da po̱'ahu̱, ne go ge'ö ar Kristo ar tsi Hmu. 12 Gehnu̱ n'ar nt'udi: Gi tiñhu̱ ar bötsi 'ba̱xa ya m'ant'i, di oxa habu̱ ñunga ya me̱ti. 13 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar e̱nxe̱, n'a mbi nhekitho n'a mut'i ya e̱nxe̱ mhets'i mi 'ba̱hwi, ne mi nsundabi Jö mi eñ'u̱: 14 Dar nsunda Jö bi 'bu̱ mhets'i, ne da m'u̱i n'ar hogam'u̱i nuya meximha̱i hár mhöte'ö. 15 Nu mi menga mhets'i ya e̱nxe̱, ya ma̱'yo mi enga n'a ngu n'a: 16 Nep'u̱ nuya ma̱'yo dama bi ma'u̱, ne bi dinga ar Huse ne ar Maria, ha nunár bötsi mi oxa habu̱ mi ñunga ya me̱ti. 17 Ha nu mi hyant'u̱ ar bötsi, bi ndu̱i bi möñ'u̱ gatho nö'ö xki nsipabi mi nho̱nu̱. 18 Ne gatho nu'u̱ togo mi o̱ts'e, xa mi 'yo̱da nö'ö te mi möñ'u̱. 19 Ha nunar Maria mi kwatatho hár mfeni gatho te mi mhö, ne mi bense̱ teme ndi bo̱nga gathoyu̱. 20 Ha nuya ma̱'yo bi menga har 'batha, mi nsunda ne mi umba njamödi Jö, gatho nuya xki 'yo̱de ne xki hyandi bi thogi ngu xki nsipabi. 21 Mi pe̱'sa hñöto mpa xki m'u̱ ar bötsi, bi thu'spabi ar nse̱gi hár ndo'yo ngu yá nt'umbi'u̱. Ne bi thu'spabi ár thuhu ar Hesu, gehnu̱ ar thuhu xki mönga ar e̱nxe̱ nú'mu̱ hinxki 'rotho. 22 Nu mi wa ya pa nda t'axk'u̱ ngu mönga ha yá 'be̱pate ar Moise, ar Huse ne ar Maria bi zixa ar bötsi har dönganijö Herusalen, nda nda̱twabi hár 'ye̱ ar tsi Dada. 23 Bi 'yo̱t'a njap'u̱, ngetho njanu̱ xki t'ot'a ha yá 'be̱pate ar tsi Dada: Gatho nuya 'be̱t'o bötsi da m'u̱i, nu'mu̱ ar ts'u̱nt'u̱, mahyoni nda t'e̱kwa ar tsi Dada. 24 Ne bi ma'u̱ har dönganijö, bi hñö'spabi ár m'o̱ñho̱ Jö, ngu mönga ha yá 'be̱pate ar tsi Dada, enö: Nu'mu̱ n'ar 'be̱hñö nda m'u̱ ár bötsi, mahyoni nda zixa yoho ya ngongo wa yoho ya domtxu, nda hñö'spabi Jö ngu ar m'o̱ñho̱. 25 Nuya pa'u̱ mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ núnu̱ Herusalen már thuhu ar Simiu. Xa mi 'yo xiñho hár nthandi Jö, mi hömpa ár Hñö Jö, ne mi to̱'ma nda hyanda ar Ñönte, nö'ö togo ma nda ñönga ya me Israel. 26 Go gehnu̱ xki xipabi ár Hñö Jö, nda hyanda m'e̱t'o nö'ö togo xki 'ñexa Jö nda ndö, ne ka nda du. 27 Nunu̱ xki ma har nijö ngetho ár Hñö Jö xki zits'i. Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ mbo, bi yu̱t'a ar Huse ne ar Maria, mi tsi ar tsi Hesu nda nda̱twa hár 'ye̱ Jö, ngu mi mönga ha yá 'be̱pate ar Moise. 28 Nu'mú̱ ar Simiu bi gu̱ bi de̱ts'i, ne bi nsunda Jö bi 'ñenö: 29 Jö ma Dada'i, da za̱ gi hyongagi. Xi hñu ma mu̱i, ngetho xta handa ngu xka xikagi. 30 Xi hyanda ma da̱ ar Po̱ho̱te xka pe̱hni, 31 ne xka hyokwa ár 'ñu ha yá nthandi gatho ya jö'i. 32 Nö'ö ngu n'ar ñot'i da yot'wa yá mfeni gatho nu'u̱ hingya me Israel, ne njanu̱ ma da t'e'spa ár nsu ri hnini Israel. 33 Ha nu ar Huse ne ar Maria ár nönö ar Hesu, xa mi 'yo̱tho gatho nö'ö mi mhö mi nho̱ñ'ö. 34 Nep'u̱ nu ar Simiu bi 'ya̱pa Jö nda jöp'u̱, ne bi 'ñembabi ar Maria ár nönö ar Hesu: 35 Ne njap'u̱ ma da nheki gatho nö'ö te pe̱'sa ha yá mfeni ya jö'i. Ne nu'ge xa ma gi tho n'ar dumu̱i, ngu n'ar ndo̱jwai da nsu̱s'a ri mu̱i. 36 Mi 'bu̱hnu̱ n'ar 'be̱hñö n'ehe már thuhu ar Ana, nunu̱ mi ñö mi hömpa ár ts'e̱di Jö. Gehnu̱ már t'inxu n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Fanuel, nuyá mengu ma yá 'be̱to ar Aser. Xki ndötajö'inu̱, bi nthöti mi nxutsitho, ne xki m'u̱hwi ár döme yoto nje̱ye̱. 37 Ha xki jwata gohon'a̱te ma goho nje̱ye̱ xki n'anxu. Himi po̱nga har nijö, ka mi 'bu̱hnu̱ parxui mi pe̱pa Jö, mi bëhë ne xa mi a̱pabi. 38 Nú'mu̱ mi ñö ar Simiu, bi wat'a ar Ana n'ehe habu̱ mi 'ba̱'u̱. Bi ndu̱i bi umba njamödi Jö, ne mi no̱nga ar tsi bötsi, mi xipa nu'u̱ mi to̱'mi nda ñhönga ar hnini Herusalen. 39 Nú'mu̱ mi wadi ar Huse ne ar Maria bi 'yo̱t'a gatho ngu mi huxa ha yá 'be̱pate ar tsi Dada, bi menga har hnini Nasare har ha̱i Ngalilea. 40 Ha nunar bötsi mi te, ne mi huxa ár ts'e̱di. Xa mi te ár mfödi, ne ár nhwëki Jö mi ñ'owi hyax'mu̱. 41 Ta̱t'a je̱ye̱ mi pa yá dada ar Hesu nda m'u̱ har da̱ngo mbaxjwa núnu̱ Herusalen. 42 Jange mi jwata 're̱t'amayoho nje̱ye̱ ar Hesu, bi ma'u̱ ar da̱ngo Herusalen ngu yá nt'umbi'u̱. 43 Nu mi wa ar da̱ngo, ba penga ar Huse ne ar Maria. Ha nu ar Hesu ba kohnu̱ Herusalen, ne nuyá dada himbi bödi. 44 Nu'u̱ mi hu yá mu̱i mi nthöskwi ya jö'i nu'u̱ mi pap'u̱ ndi menga yá ngu. Bi ñ'o xo̱ge n'apa. M'e̱fa ka bi hyoñ'u̱ ha mi ñ'owi yá mëni ne yá mpöhwi. 45 Ne himbi diñ'u̱, jange bi gu̱ ar 'ñu bi menga Herusalen man'agi, ma nda hyoni. 46 Ne ár hñupa bi diñ'u̱ mi 'bu̱hnu̱ mbo har dönganijö, mi huhnu̱ madeda nu'u̱ ya böt'ofo, mi o̱ts'e ne mi o̱t'wabi ya nt'a̱ni. 47 Ne gatho nu'u̱ ya jö'i mi o̱xa nö'ö te mi möñ'ö, xa mi 'yo̱tho, ngetho xa mi jár mfödi, mi thödi xiñho gatho nö'ö te mi t'a̱mbabi. 48 Ne nu mi hyanda ár nönö ne ar Huse mi huhwinu̱ ya böt'ofo, himi pödi te nda beni. Ne ár nönö bi 'ñembabi: 49 Ha nunar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 50 Mödi nuyu̱ himbi zo yá mfeni teme mi ne nda xipabi. 51 Ne bi me̱wi'u̱, bi menga Nasare, ne mi o̱ta gatho nö'ö mi xipabi'u̱. Ha ár nönö mi kwatatho hár mfeni gatho nö'ö te xki bödi. 52 Ne nu ar Hesu mi te ár mfeni ne ár ndo'yo, ne mi 'yo ndi hñuxa mi numañho Jö ne ya jö'i.
1 Xki m'u̱ ngu ar döngandö ar Tiberio Sesar 're̱t'amaku̱t'a nje̱ye̱, ha nu har ha̱i Nhudea mar ndö ar Ponsio Pilato, har Erode mar ndö har ha̱i Ngalilea. Ha nunar Lipe ár jödönu̱, mar ndö har ha̱i Iturea ne har ha̱i Trakonite, ne ar Lisania mar ndö har ha̱i Abilinia. 2 Ge'mu̱ ma ya döngamöjö ar Anas ne ar Kaifas. Nunar je̱ye̱nu̱ Jö bi zohna ar Xuwa ár t'u̱ ar Sakaria, mi 'bu̱ ha ya ot'at'o̱ho̱, nda zo ya jö'i. 3 Nu'mú̱ ar Xuwa bi ñ'o xo̱ge ár ñöni ar döthe Hordan. Ne mi xipa ya jö'i nda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi, ne nda nxixthe, njap'u̱ nda mpumba yá ts'oki. 4 Bi thogi ngu xki 'yot'a ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: Ár mhafi n'a togo enga har ot'at'o̱ho̱: Hyokwabihu̱ ár 'ñu ar tsi Hmu, jömfu̱ habu̱ da thogi. 5 Gatho ya hñe da ñhuts'i. Da thext'a ya t'o̱ho̱ ne ya ngwani, da jönga ya 'ñu nu'u̱ xi no̱ni, ne da ts'u̱ka habu̱ gatho xi ñ'ödi. 6 Ne gatho ya jö'i da hyanda ar mpo̱ho̱ unga Jö. 7 Nze̱ye̱ ya jö'i mi pa mi k'ö'sa ar Xuwa mi ne nda nxixthe, ne nö'ö mi embabi: 8 Mahyoni gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, njap'u̱ da nheki xka 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Yo ma gi 'ñexase̱ ri nsuhu̱ gi 'ñeñhu̱: Ma dadahe ar Abra. Ngetho nuga di xi'ahu̱, Jö tsa̱ da gu̱xa nuya doyu̱, ne da 'ñexa ngu yá bötsi ar Abra. 9 Ne di xi'ahu̱ n'ehe, Jö ngu ar tse̱nza hödar nts'e̱nza hár 'ye̱ da ze̱ka ar za. Ha nunar za hinte mañho uni, da ts'e̱ki ne da t'e̱nt'a har tsibi. 10 Nu'mú̱ nuya jö'i bi 'ya̱ni ne bi 'ñembabi: 11 Ne ar Xuwa bi döti ne bi 'ñembabi: 12 Ne ba e 'ra ya njotbojö nda nxixthe n'ehe, ne bi 'ya̱mba ar Xuwa: 13 Ar Xuwa bi dötwabi: 14 Nep'u̱ ba e 'ra ya ndogu, ne bi 'ya̱mba ar Xuwa: 15 Gatho ya jö'i mi oda yá mfeni ne mi ense̱'u̱: Xi nunar Xuwa, hage go gehnu̱ ar Kristo 'mu̱. 16 Jange ar Xuwa bi 'ñembabi: 17 Nö'ö xi ñhoki da mi'sa ar t'e̱i. Ma da paxt'a ár thi, ne da kwata ar t'e̱i hár t'u, ne nunar paxi da 'yu̱'sa har tsibi habu̱ hiñham'u̱ da wadi da nzo̱. 18 Njap'u̱ ar Xuwa mi mönga nze̱ye̱ ya mhö mi zohna ya jö'i, ne mi xipa ar hoga mhö. 19 N'agi bi zu̱i ar ndö Erode, ngetho xki zimbabi ár 'be̱hñö ár jödö már thuhu ar Lipe, ne xki 'yo̱t'a ma nze̱ye̱ ya ts'oki. 20 Nunar Erode, bi hñu'sa man'ar ts'oki, bi gu̱ ar Xuwa ne bi 'ñet'a har fa̱di. 21 Nú'mu̱ mi xixthe ya jö'i ar Xuwa, nuya pa'u̱ ar Hesu bi nxixthe n'ehe. Ne nu mi 'ya̱pa Jö, bi xo mhets'i, 22 ne ár Hñö Jö ba köi ngu n'ar domtxu, ne bi zu̱'ö. Ne bi nheki n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i, bi 'ñenö: 23 Ar Hesu mi pe̱'sa ngu n'a̱tema're̱t'a nje̱ye̱ nú'mu̱ mi du̱'ma ár 'be̱fi. Ne nö'ö, ngu mi benga ya jö'i, már t'u̱ ar Huse, ha nu ar Huse már t'u̱ ar Eli. 24 Ar Eli már t'u̱ ar Matat, har Matat már t'u̱ ar Lebi, ar Lebi már t'u̱ ar Melki, ar Melki már t'u̱ ar Hana, har Hana már t'u̱ man'ar Huse. 25 Ha nö'ö man'ar Huse már t'u̱ ar Matatia, ar Matatia már t'u̱ ar Amos, ar Amos már t'u̱ ar Naum, ar Naum már t'u̱ ar Esli, har Esli már t'u̱ ar Nagai. 26 Ar Nagai már t'u̱ ar Mat, ar Mat már t'u̱ man'ar Matatia, ha nö'ö man'ar Matatia már t'u̱ ar Semei, ar Semei már t'u̱ man'ar Huse, ha nö'ö man'ar Huse már t'u̱ ar Huda. 27 Ar Huda már t'u̱ ar Hoana, ar Hoana már t'u̱ ar Resa, ar Resa már t'u̱ ar Sorobabel, ar Sorobabel már t'u̱ ar Salatiel, har Salatiel már t'u̱ ar Neri. 28 Ar Neri már t'u̱ man'ar Melki, ha nö'ö man'ar Melki már t'u̱ ar Adi, ar Adi már t'u̱ ar Kosam, ar Kosam már t'u̱ ar Elmodam, har Elmodam már t'u̱ ar Er. 29 Ar Er már t'u̱ ar Hosue, ar Hosue már t'u̱ ar Elieser, ar Elieser már t'u̱ ar Horim, har Horim már t'u̱ man'ar Matat. 30 Ha nö'ö man'ar Matat már t'u̱ man'ar Lebi, ha nö'ö man'ar Lebi már t'u̱ ar Simiu, ar Simiu már t'u̱ man'ar Huda, ha nö'ö man'ar Huda már t'u̱ man'ar Huse, ha nö'ö man'ar Huse már t'u̱ ar Honan, har Honan már t'u̱ ar Eliakim. 31 Ar Eliakim már t'u̱ ar Melea, ar Melea már t'u̱ ar Mainan, ar Mainan már t'u̱ ar Matata, har Matata már t'u̱ ar Natan. 32 Ar Natan már t'u̱ ar Dabi, ar Dabi már t'u̱ ar Isai, ar Isai már t'u̱ ar Obed, ar Obed már t'u̱ ar Bos, ar Bos már t'u̱ ar Salmon, har Salmon már t'u̱ ar Naso. 33 Ar Naso már t'u̱ ar Aminadab, ar Aminadab már t'u̱ ar Aram, ar Aram már t'u̱ ar Esrom, ar Esrom már t'u̱ ar Fare, har Fare már t'u̱ man'ar Huda. 34 Ha nö'ö man'ar Huda már t'u̱ ar Hakob, ar Hakob már t'u̱ ar Isa, ar Isa már t'u̱ ar Abra, ar Abra már t'u̱ ar Tare, har Tare már t'u̱ ar Nakor. 35 Ar Nakor már t'u̱ ar Serug, ar Serug már t'u̱ ar Ragau, ar Ragau már t'u̱ ar Peleg, ar Peleg már t'u̱ ar Eber, har Eber már t'u̱ ar Sala. 36 Ar Sala már t'u̱ ar Kainan, ar Kainan már t'u̱ ar Arfaxad, ar Arfaxad már t'u̱ ar Sem, ar Sem már t'u̱ ar Noe, har Noe már t'u̱ ar Lamek. 37 Ar Lamek már t'u̱ ar Matusale, ar Matusale már t'u̱ ar Enok, ar Enok már t'u̱ ar Hared, ar Hared már t'u̱ ar Malalel, har Malalel már t'u̱ man'ar Kainan. 38 Ha nö'ö man'ar Kainan már t'u̱ ar Enos, ar Enos már t'u̱ ar Set, ar Set már t'u̱ ar Adan, ha nu ar Adan már t'u̱ Jö bi 'bu̱ mhets'i.
1 Mi wadi bi nxixthe ar Hesu, ne xki nzinga ár Hñö Jö, bi zohnu̱ ar döthe Hordan, ne ár Hñö Jö bi zixa ha ya ot'at'o̱ho̱. 2 Ne ka ba 'bu̱hnu̱ yon'a̱te mpa, ne mi ehnu̱ ar ts'ondöhi mi tsa̱ti. Ha nu ar Hesu gatho nuya payu̱ hinte xki zi, ne mi wahyu̱ bi ntunthu. 3 Nu'mú̱ ar ts'ondöhi bi 'ñembabi: 4 Ha nu ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi: 5 Ne ar ts'ondöhi bi zixa ar Hesu ha n'ar t'o̱ho̱ xa mar ñhets'i, ne bi utwabi gatho ya hnini 'bu̱ har ximha̱i, ne bi nhekinu̱ xo̱geyu̱. 6 Ne bi 'ñembabi n'ehe: 7 Ho̱nse̱ nu'mu̱ gi nda̱ndihmö ne gi nsundagi, gatho ga e̱nt'a ha ri 'ye̱. 8 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 9 Nep'u̱ ar ts'ondöhi bi zixa ar Hesu har hnini Herusalen, ne bi 'ñexa mañö hár ngöts'i ar dönganijö, ne bi 'ñembabi: 10 Ngetho huxa har T'ofo: Jö da me̱hna yá e̱nxe̱ da su'a'i. 11 Ne da mip'a ri 'ye̱, hingi fama ri wa ha ya do. 12 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 13 Nú'mu̱ himi tini hanja nda tsa̱ti, ar ts'ondöhi bi 'wege 'ra ya pa. 14 Nep'u̱ mi hömpa ár ts'e̱di ár Hñö Jö, ar Hesu bi menga har ha̱i Ngalilea. Gatho nu'u̱ ya jö'i mi 'bu̱ hár nthet'i bi 'yo̱ mi nho̱ñ'ö. 15 Ne nö'ö mi ku̱t'a ha yá nijö'u̱ mi uti. Ne gatho mi e'spa ár nsu. 16 Nep'u̱ ar Hesu bi menga har hnini Nasare habu̱ xki te'ö. Bi zo̱ta n'ar pa ntsa̱ya̱, bi yu̱t'a har nijö ngu ár nt'umbi'ö, ne bi m'a̱i nda né ar T'ofo. 17 Bi t'umbabi nda ne ar t'ofo xki 'yot'a ar m'e̱hni Isaia, ne bi dinga nö'ö ar xe̱ni enö njawa: 18 Nu ár Hñö Jö xi gobgatho, ngetho xi hñuxkagi ga xipa ar hoga mhö ya hyoya. Xpa pe̱nkagi ga hot'a nu'u̱ tu yá mu̱i, ga xipabi nu'u̱ togo jot'i, xi zo̱ ar pa da bo̱ni, ga xokwabi yá da̱ ya goda̱, ga ju̱xa nu'u̱ xi tho̱maha̱i. 19 Ne ga xipabi gatho ya jö'i xi zo̱ ar pa da hwëgagihu̱ ár mhöte Jö. 20 Mi wa ar Hesu bi nepa ár T'ofo Jö, bi tani bi da̱twabi nö'ö mi fa̱xte har nijö, ne bi hñudi. Ha gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ himi ju̱xa yá da̱ mi k'öt'i. 21 Nö'ö bi ndu̱i bi zofo, ne bi 'ñembabi'u̱: 22 Ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ xa mi ñömañho, ne xa mi 'yo̱da ya nza̱tho mhö mi mönga ar Hesu, ne mi eñ'u̱: 23 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 24 Ne bi 'ñenö n'ehe: 25 Di xi'ahu̱ majöni, nú'mu̱ mi 'bu̱ ar m'e̱hni Elia, himi k'at'a ya 'ranxu har ha̱i Israel, ge'mu̱ hinxki 'wö hñu nje̱ye̱ made, ne hagatho mi jar thuhu. 26 Ha Jö himbi me̱hna ar Elia nda t'inga ha yá ngu'u̱. Bi me̱hna ba 'winga n'ar 'ranxu me Sarepta, get'u̱ ar hnini Sidon. 27 Ne nuya pa mi 'bu̱ ar m'e̱hni Eliseo n'ehe, himi k'at'a togo mi tsu̱ ar tsit'ando'yo har ha̱i Israel, ha hinto bi dixyu̱, ho̱nse̱ ar Naman mar me Nsiria. 28 Nu mi 'yo̱x'u̱ nö'ö mi mönga ar Hesu, gatho nuya jö'i xki mhunts'a mbo har nijö xa bi mbo̱ yá kwe̱. 29 Xa bi m'a̱'u̱, bi gu̱ka ar Hesu har hnini, bi zixa har nengama'ye habu̱ mi huxa nunar hnininu̱, ne mi ne nda hyo̱t'u̱. 30 Ha nunar Hesu bi thota madeda ya jö'i, ne bi ma. 31 Nep'u̱ ar Hesu bi ma Nkapernaum, n'ar hnini har ha̱i Ngalilea, ne ha ya pa ntsa̱ya̱ mi uta ya jö'i. 32 Ne gatho nuya jö'i xa mi 'yo̱tho tengu ár nt'uti, ngetho mi ñö ngu nö'ö togo pe̱'sa ar ts'e̱di. 33 Ka mi 'bu̱hnu̱ har nijö n'ar ñ'o̱ho̱ mi nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi. N'a mbi hye̱xta n'ar mhafi, ne bi 'ñenö: 34 —Te gi hongwa. Hye̱gagihe, Hesu me Nasare. Hage xka e gi hwatkagihe. Di pödi togo'i, ár hoga T'u̱'i Jö. 35 Ar Hesu bi zu̱ ar ts'ondöhi, ne bi 'ñembabi: 36 Ne gathoyu̱ xa bi zu, ne mi enga n'a ngu n'a: 37 Ne gatho har ha̱i'ö ne ár nthet'i bi nu̱nga ár 'bede ar Hesu. 38 Nep'u̱ mba po̱nga ar Hesu har nijö, bi ma hár ngu ar Simu. Ne ár to xa mi the̱ ar mpat'i. Ne bi t'a̱pabi ar Hesu nda nu. 39 Ne nunu̱ bi ñ'ani habu̱ mi 'be̱nga ar da̱thi, ne bi xipa ar mpat'i nda bo̱ni. Ne nunar mpat'i dama bi hye̱gi, ne nunar 'be̱hñönu̱ bi nangi bi umba te nda zi'u̱. 40 Nú'mu̱ mi yu̱ ar hyadi, gatho nu'u̱ tsa̱nt'ö ar hñeni mi thogi, mi ts'ixa habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu nda hñu'spa ár 'ye̱ n'a ngu n'a, ne gatho mi o̱the. 41 Ne nze̱ye̱ ya da̱thi nu'u̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi mi e̱mbabi, ne nu nda bo̱ñ'u̱, mi mafi mi enö: 42 Ár hyax'ö n'itho ar Hesu bi bo̱nga har hnini, bi ma ha n'ar ha̱i habu̱ hinto mi 'bu̱i. Ha nuya jö'i xa bi ñ'o bi hyoni, ne mi zo̱nga habu̱ mi 'yo'ö, mi tsömi himi ne nda hye̱gi nda ma. 43 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 44 Ne mi 'yo xo̱ge Ngalilea, mi zo ya jö'i ha yá nijö.
1 N'ar pa ar Hesu mi 'yo hár ñöni ar ñho̱nthe Genesare. Nor pa'ö xa bi wat'a ra nze̱ ya jö'i, 'bu̱tho nda 'yent'i, ngetho gatho mi ne nda 'yo̱xa ár mhö Jö. 2 Ar Hesu mi hyanda yoho ya motsa mi ku̱ har ñönthe. Hinto mi 'yoni, ngetho nu togo yá me̱ti xki göi, mi pet'a yá nt'a̱ts'i. 3 Ne ar Hesu bi bo̱xa n'a nuya motsa mi 'bu̱hnu̱, már me̱ti ar Simu. Ne bi 'ya̱pa ar möte nda 'ñet'a n'ar tsi tu̱i mbo ar dehe, ne ka bi hñuxnu̱ mi uta gatho ya jö'i. 4 Ne mi wadi bi zofo, bi 'ñemba ar Simu: 5 Ha nu ar Simu bi dödi ne bi 'ñembabi: 6 Ne nu mi 'yo̱t'a ngu xki nsipabi, mi gu̱xa nuya nt'a̱ts'i xa mi ñuts'i, 'bu̱tho nda xe̱gi. 7 Jange bi gu̱xa yá 'ye̱ bi mat'a nu ma'ra yá ñ'ohu̱ mi e̱t'a man'ar motsa, nda e nda ma̱ts'i. Mba e'u̱, bi ñu'sa gatho yoho ya motsa, 'bu̱tho nda yu̱i. 8 Ha nu mi hyanda ar Simu njap'u̱, bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 9 Bi 'ñenö njap'u̱ ngetho ngu'ö ne nu ma'ra, xa xki zu, ne himi pödi te nda beni, xki hyanda gatho nuya hwö xki gu̱x'u̱. 10 Njap'u̱ nu ma'ra mi fa̱xa ar Simu har nt'a̱xhwö, ar Hakobo ne ar Xuwa nuyá t'u̱ ar Sebedeo, xa xki zo ar mbidi yá mu̱i. Ha nunar Hesu bi 'ñemba ar Simu: 11 Nu'mú̱ bi 'ye̱t'a ya motsa hár ñöni ar dehe, ne bi zohnu̱ gatho yá 'be̱fi, bi de̱nga ar Hesu bi me̱wi. 12 N'agi ar Hesu mi 'bu̱ ha n'ar hnini, ne ba e n'ar ñ'o̱ho̱ nts'e̱di mi tsu̱ ar tsit'ando'yo. Mi hyanda ar Hesu, bi wat'a habu̱ mi 'ba̱'ö, bi nda̱ndihmö, bi me̱ ár hmi har ha̱i. Ne mi a̱pa ar möte mi embabi: 13 Nu'mú̱ ar Hesu bi maka ár 'ye̱, bi hñu'spabi ne bi 'ñembi: 14 Nu ar Hesu bi hñu'mba ár mu̱i hinto nda xipabi, ne bi 'ñembabi: 15 Ha nunar 'bedenu̱ bi nu̱ngi, bi zo yá gu ya jö'i nö'ö mi o̱t'a ar Hesu. Ne xa mi kwat'i nda 'yo̱xa nö'ö te mi mö, ne nda o̱thebi yá hñeni. 16 Jange ar Hesu mi 'wege habu̱ hinte mi 'bu̱ ya jö'i, mi mat'a Jö ár Dada. 17 N'ar pa ar Hesu mi uta ya jö'i, ne mi 'bu̱hnu̱ 'ra ya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo, xki 'ñe Herusalen ne ma'ra ya hnini har ha̱i Nhudea ne Ngalilea. Ne ar Hesu mi hömpa ár ts'e̱di Jö mi o̱the ya da̱thi. 18 Nep'u̱ bi zo̱ 'ra ya ñ'o̱ho̱ mi tsi n'ar da̱thi xki 'ye̱nts'a ha n'ar fidi, ngetho xki nza ár ndo'yo. Ne nu'u̱ togo mi tsihi, mi ne nda ku̱t'a mbo habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu nda o̱the. 19 Ha himi tsa̱ nda yu̱t'i, ngetho xa mi ja nze̱ ya jö'i. Jange bi bo̱xa mañö ar ngu, ne bi gu̱ka 'ra ya domhi. Njap'u̱ bi tsa̱ bi kö'ma ar da̱thi mi oxa ár fidi habu̱ mi 'ba̱ ar Hesu, mbo har ngu madeda ya jö'i. 20 Har Hesu mi hyandwa yá jamfi nu'u̱ ya ñ'o̱ho̱ mi tsihi, bi 'ñembabi ar da̱thi: 21 Nu'mú̱ nuya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate mi ense̱'u̱ njawa: Teme xi benga nunar ñ'o̱ho̱nu̱, ts'okwa Jö. Ngetho ho̱nse̱ Jö tsa̱ da pungya ts'oki. 22 Ar Hesu bi bötwatho yá mfeni, jange bi 'ñembabi'u̱: 23 Temar ñhembi ga xipkanu̱: Xi mpump'a ri ts'oki. Wa ga embabi: Nangi gi 'yo. 24 Pöhu̱pya, Nö'ö Togo xpa e bi Njö'i pe̱'skwa ar ts'e̱di har ximha̱i da punga ya ts'oki, nuhu̱ teme ma ga pe̱fi. 25 Nu'mú̱ ar da̱thi bi nanga madeda ya jö'i, bi gu̱xa ár fidi, ne bi ma ár ngu, mi umba njamödi Jö. 26 Ne gatho ya jö'i bi hyandi xa bi 'yo̱tho, mi e'spa ár nsu Jö, xa mi ntsu mi eñ'u̱: 27 M'e̱fa ar Hesu bi bo̱ni bi ma, ne bi hyanda n'ar njotbojö már thuhu Lebi, mi huxa habu̱ mi njut'ar bojö mi jot'a ya ndö. Ne bi 'ñembabi: 28 Nu'mú̱ ar Lebi bi zop'u̱ xo̱ge, bi de̱ni bi me̱wi. 29 M'e̱fa bi 'yo̱t'wa n'ar da̱ngo ar Hesu hár ngu. Bi wat'a nze̱ye̱ ma'ra yá minjotbojöwi, ne ma'ra ya jö'i bi hñuxkwiyu̱ har mexa. 30 Nep'u̱ nuya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate bi ndu̱i bi ñömañ'u̱ mi e̱mba nu'u̱ mi te̱nga ar Hesu, ne mi embabi'u̱: 31 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 32 Nuga hinxta e ga zo ya hogajö'i. Xta e ga zo ya 'yo̱t'ats'oki da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 33 Bi t'a̱mbabi ar Hesu, ne bi t'embabi: 34 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 35 Ha ma da zo̱ ya pa nú'mu̱ xta ts'ixkagi. Nuya pa'u̱ hö, xinda ne, da bëhyu̱. 36 Ne bi xipa man'ar 'bede, enö njawa: 37 Ne hinto xit'a ar ut'afi ha ya ze̱ ximhni, ngetho ar t'afi da fo̱ka ya ze̱ ximhni, njap'u̱ ya ximhni ne ar t'afi da m'e̱di. 38 Jange mahyoni da nsit'a ar ut'afi ha ya 'ra'yo ximhni, ne njap'u̱ hinte da jayu̱. 39 Nö'ö togo tsi ar t'afi xi ñhe̱gi, hingi ne da zi nö'ö xi ñ'utho, ngetho eñ'u̱, nö'ö xi ñhe̱gi xiñho'ö.
1 N'ar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu ne yá ma̱xte bi tho ha ya hwöhi xki 'bot'a ya t'e̱i, ha nuyá ma̱xte mi toka ya ngöt'e̱i, ne mi töki mi tsa. 2 Nu'mú̱ 'ra ya de̱nga'be̱pate mi hyandi, bi 'ya̱ni ne bi 'ñembabi'u̱: 3 Ha nu ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 4 Bi yu̱t'a hár nijö Jö, ne bi gu̱ka nuya thuhme xki 'bo̱'spa Jö. Nuya thuhmeyu̱, hinto mi tsa̱ nda zi, ho̱nse̱ ya möjö. Mödi ar Dabi bi zi, ne bi umbabi gatho nu'u̱ togo mi ñ'owi. 5 Ne bi 'ñembabi n'ehe: 6 Man'ar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu bi yu̱t'a ha yá nijö'u̱, ne bi du̱'mi mi uti. Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a ár 'ye̱ ñ'e̱i. 7 Ha nuya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate, mi öda ar Hesu mi handi ha nda o̱the ar ñ'o̱ho̱ har pa ntsa̱ya̱, ne nda dinga te nda hyo̱x'u̱. 8 Har Hesu mi pötwatho yá mfeni'u̱, ne bi 'ñemba ar ñ'o̱ho̱ xki 'yot'a ár 'ye̱: 9 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi nuya böt'ofo ne nuya de̱nga'be̱pate: 10 Ne bi k'öt'a gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, ne bi 'ñembabi ar ñ'o̱ho̱: 11 Nuya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo xa bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi ñ'a̱nga n'a ngu n'a teme nda jap'u̱ ar Hesu. 12 Nuya pa'u̱ ar Hesu bi bo̱xa ha n'ar t'o̱ho̱, ma ba a̱pa Jö, ne gatho ar xui bi m'u̱hnu̱ mi ñöwi ár Dada. 13 Ár hyax'ö bi zohna gatho nu'u̱ mi te̱ni. Ne bi hwahna 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi yá mpo̱te n'ehe. 14 Go gehyu̱ yá thuhu'u̱: ar Simu nö'ö bi t'embabi ar Pedro, ar Andre ár jödöp'u̱'ö, ar Hakobo ne ar Xuwa, ar Lipe, ne ar Bartolo, 15 ar Teo, ar Toma, ne nö'ö man'ar Hakobo ár t'u̱ ar Alfeo, man'ar Simu togo mi t'embabi ar ñöngahnini n'ehe, 16 ar Huda nö'ö ár jödö ar Hakobo, ne ar Huda Iskariote togo m'e̱fa bi da̱ ar Hesu. 17 Nep'u̱ ar Hesu ba kö har t'o̱ho̱, ba ñ'owi nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte. Ne bi zo̱ñ'u̱ ha n'ar 'batha habu̱ xki mhunts'a nze̱ye̱ ya jö'i mi te̱ni. Ne mi janu̱ ma nze̱ye̱ ya jö'i, ma ya me Herusalen ne ma'ra ya hnini har ha̱i Nhudea, ma'ra xki 'ñe har hnini Tiro ne Sidon 'bu̱ hár ñöni ar döta ñho̱nthe. Nuya jö'iyu̱ ba ehe nda 'yo̱xa nö'ö mi mönga ar Hesu, ne nda o̱thebi yá hñeni. 18 Nu'u̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi mi e̱mbabi. 19 Ne gatho ya jö'i xa mi ne nda da̱nga ar Hesu, ngetho nu'u̱ togo nda da̱ni, mi po̱nga n'ar ts'e̱di mi hökwa gatho yá hñeni. 20 Ar Hesu bi hyanda yá ma̱xte, ne bi 'ñenö: 21 Nza̱tho nuya gi thohu̱ ar thuhu, ngetho ma gi niñöhu̱. 22 Nza̱tho nú'mu̱ xta u̱tsa'ihu̱ ya jö'i, xta gu'ahu̱, xta zañ'ahu̱, ne hinda ne da beñ'ahu̱ ri thuhuhu̱ ngu n'ar ts'ojö'i, ngetho gi te̱ñhu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 23 Nuya pa xki thohu̱ gatho nuya thogiyu̱, xa gi njohyahu̱, ngetho xa ma gi hñöñhu̱ n'ar nthöhönu̱ mañö mhets'i. Beñhu̱ mam'e̱t'o, gatho nuyá m'e̱hni ar tsi Dada bi nt'u̱tsa ngu'ahu̱ n'ehe. 24 Ha hwëkate nu'ahu̱ te xka pe̱'su̱wa har ximha̱i. Xi göxa ri johyahu̱ xka pe̱'su̱. 25 Hwëkate nu'ahu̱ hinxka thohu̱ ar thuhu, ngetho m'e̱fa xa ma da zit'ahu̱ ar thuhu. 26 Hwëkate'ihu̱ nu'mu̱ gatho ya jö'i es'ahu̱ ri nsuhu̱, ngetho nuya jö'i mi 'bu̱ mam'e̱t'o, njap'u̱ mi e'spa yá nsu nuyá m'e̱hnise̱ hinxki me̱hna Jö. 27 Ha nu'ahu̱ gi o̱xu̱ nö'ö teme di mö, möhu̱ ri ñ'u̱nihu̱, ne 'yo̱t'wabihu̱ ar ñho nu'u̱ togo u̱tsa'ihu̱. 28 'Ya̱fu̱ Jö da jöpa nu'u̱ togo tsañ'ahu̱, ne mat'wabihu̱ Jö nu'u̱ togo ñömañ'u̱'ihu̱. 29 Ha nu'mu̱ togo da me̱p'a n'a ri hmihu̱, ñhe̱hu̱ da me̱p'a nö'ö man'a n'ehe. Ha nu'mu̱ da hñömp'a ri pa̱t'ihu̱, hye̱hu̱ da hñöxa ri pahnihu̱ n'ehe. 30 Nu'mu̱ togo te da 'ya̱'ahu̱, umbabihu̱. Ne nu'mu̱ da hñöñ'ahu̱ n'a te ri me̱tihu̱, yo gi a̱pabihu̱. 31 Nö'ö teme gi nehu̱ da 'yo̱t'ahu̱ ya jö'i, 'yo̱t'wabihu̱ njap'u̱ n'ehe. 32 Nu'mu̱ ho̱nse̱ gi möhu̱ togo mö'ahu̱, tema ñho gi o̱thu̱ 'mu̱. Ha hingi jap'u̱ yá ñ'ohu̱ ya ts'okte n'ehe. 33 Ne nu'mu̱ ho̱nse̱ gi ko'sfu̱ ar ñho nu'u̱ togo xi 'yo̱t'ahu̱ n'ehe, tema ñho gi o̱thu̱ 'mu̱. Ngetho nuya ts'okte njap'u̱tho n'ehe. 34 Ha nu'mu̱ gi hmifu̱ ri bojöhu̱ ho̱nse̱ nu'u̱ togo gi pöhu̱ da gut'ahu̱, tema ñho gi o̱thu̱ 'mu̱. Ngetho ya ts'okte njap'u̱'u̱, hmipa yá bojö nu'u̱ togo pödi da ko'spabi. 35 Nu'ahu̱ möhu̱ ri ñ'u̱nihu̱ ne 'yo̱t'wabihu̱ ar ñho. Hmipabihu̱ nö'ö da mi'ahu̱, ne yo gi to̱'mhu̱ da kos'ahu̱. Ngetho nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱, ma gi hñöñhu̱ n'ar döta nthöhö, ne da nheki yá bötsi'ihu̱ Jö bi 'bu̱ mhets'i. Ngetho nö'ö pe̱'spa ar ts'e̱ti ya ts'om'u̱i ne nu'u̱ hiñ'otho yá njamödi. 36 Jange nu'ahu̱ pe̱'spabihu̱ ar hwëki gatho ya jö'i, ngu o̱t'a Jö ri Dadahu̱. 37 Yo gi nthentehu̱, ne njap'u̱ hinda ntheñ'ahu̱ n'ehe. Yo gi ñöthu̱ ar mfe̱i, ne hinda ñhöt'ahu̱ ar mfe̱i n'ehe. Pumbabihu̱ ma'ra, ne njap'u̱ da mpump'ahu̱ n'ehe. 38 Uñhu̱, ne da t'a'ahu̱, n'ar hoga t'e̱ni xi nhwöt'i ne xa di 'baxki. Ngu nö'ö ar t'e̱ni gi e̱ñhu̱, get'ar t'e̱ni ma da t'e̱ñ'ahu̱ n'ehe. 39 Nep'u̱ nö'ö bi xipabi'u̱ n'ar 'bede, ne bi 'ñembabi: 40 Hinjo'o n'ar jö'i togo t'uti di töpa ár mfödi ár utate. Ha nu'mu̱ da bödi xiñho, nu'mú̱ hö, da ñhe̱hwi ár utate. 41 Hanja gi handwa ár ts'oki ri ku, njangutho n'ar paxi o hár da̱'ö, ne hanja hingi jamasu nö'ö ri döta ts'oki ngu n'ar xo̱ka za o ha ri da̱ge. 42 Ne hanja da za̱ gi 'ñembabi ri ku: To̱'mi ga höp'a ar paxi o ha ri da̱. Ne hanja hingi handa nö'ö ar xo̱ka za o ha ri da̱ge. Xa gar nemhñö. Hñö m'e̱t'o nö'ö ar za o ha ri da̱ge, ne njap'u̱ da za̱ gi hyanda xiñho, ne gi hñö'mba ar paxi o hár da̱ ri ku. 43 Hiñ'otho n'ar hoga 'ba̱iza da unga nö'ö hingi ho da ts'i, wa n'ar ts'o'ba̱i da unga nö'ö xiñho. 44 Föta tema za'ö xta födi te uni. Ngetho nuya 'mini hinda tsa̱ da nthu̱kwa ya iuxi, ha nuya 'minza hinda tsa̱ da njo ya obxi. 45 Njap'u̱tho n'ehe n'ar hogajö'i o̱t'a nö'ö xiñho, ngetho xi me̱'sa ar ñho hár mfeni. Ha nor ts'om'u̱i jö'i o̱t'a nö'ö hingi ho, ngetho hár mfeni hyaxtho benga nö'ö hingi ho. Nö'ö di pe̱'su̱ ha ma mfenihu̱, ge'ö po̱nga ha ma nehu̱. 46 Hanja gi engagihu̱: Ma tsi Hmu'ihe, ma tsi Hmu'ihe, ne hingi ne gi 'yo̱thu̱ nö'ö di xi'ahu̱. 47 Nö'ö togo da e da zu̱kagi, da 'yo̱xa nö'ö di mö ne da 'yo̱t'e, ma ga xi'ahu̱ te ñhe̱hwi. 48 Nö'ö ma ga he̱kwatho n'ar ñ'o̱ho̱ ho̱ n'ar ngu. Bi xa̱'ma habu̱ da 'ñe ár ndu̱i, bi zo̱nga habu̱ o ar medo, ne ka bi du̱'mnu̱ bi guts'i. Ne nu mi zo̱ ya dö'ye, ne bi gö ya nzo̱the, bi tho habu̱ mi 'bu̱ ar ngu. Nunar ngu'ö himbi 'ñöni, ngetho ár ndu̱i mi foxa har medo. 49 Ha nö'ö togo da 'yo̱xa nö'ö di mö ne hinda 'yo̱t'e, ma ga he̱kwatho n'ar ñ'o̱ho̱ bi hyo̱ ár ngu har 'baxka ha̱i, himbi xa̱'mi nda hyokwa ár ndu̱i. Ne mi zo̱ ya nzo̱the, xa mar nze̱di, ne bi text'a nor ngu'ö, ne xa bi hwata gatho.
1 Mi wa ar Hesu bi zo ya jö'i, bi mengi bi yu̱t'a man'agi har hnini Nkapernaum. 2 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar döndogu me Nroma, mi 'ñe n'ár 'be̱go xa mi mödi, ne mi hñeni, xa mi nts'e̱di, 'bu̱tho nda du. 3 Nunar döndogu mi 'yo̱de mi nho̱nga ar Hesu, bi me̱hna 'ra ya ndöxodyo, nda 'ya̱pa ar möte nda e nda o̱thebi ár 'be̱go. 4 Ha nu mi zo̱ñ'u̱ habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, xa bi 'ya̱pa ar möte nda ma, ne bi 'ñembabi'u̱: 5 Ngetho mö ma jö'ihu̱, go gese̱ bi mö nda thogagihe n'ar nijö. 6 Jange ar Hesu bi me̱wi. Ne nú'mu̱ ma nda zo̱nga hár ngu ar döndogu, bi me̱hna 'ra yá ñ'ohu̱ nda 'ñembabi: 7 Jange hinda ne da mase̱ ma nga tsi'a'i. Nö'ö di a̱'i, ho̱nse̱ gi mö ma 'be̱go da dits'i, nuga di ñ'emu̱i da njap'u̱. 8 Ngetho nuga 'bu̱ togo 'be̱pkagi, ha di pe̱'sa ya ndogu di 'be̱pabi n'ehe. Nu'mu̱ ga emba n'a: Di ma, da ma. Nu'mu̱ ga emba man'a: Ba ehe, da ehe. Ha nu'mu̱ ga emba ma 'be̱go: 'Yo̱t'a nunar 'be̱finu̱, da 'yo̱t'e. 9 Nu mi 'yo̱ ar Hesu njap'u̱, xa bi 'yo̱tho. Ne bi ñhanda habu̱ mi 'bu̱ ar mhuntsjö'i mi te̱ni, ne bi 'ñembabi'u̱: 10 Ha nu mi menga nu'u̱ xki m'e̱hni hár ngu ar ndöndogu, bi hyandwa ár 'be̱go xki dits'i. 11 M'e̱fa ar Hesu bi thogi bi ma man'ar hnini ár thuhu Nain, mi ñ'owi yá ma̱xte, ne nze̱ye̱ ya jö'i mi te̱ni. 12 Nú'mu̱ mi 'ba̱i nda yu̱t'a har hnini, bi nthe̱wi mi po̱nga n'ár mhunts'i ya jö'i, ndi ma nda 'ya̱ ár t'u̱ n'ar 'ranxu, ne ho̱nse̱nu̱ mi 'ñehe. 13 Ar tsi Hmu mi hyanda ar tsi 'be̱hñö, xa bi hwëki ne bi 'ñembabi: 14 Nep'u̱ bi wat'a habu̱ mi pa'u̱, ne bi hñuxa ár 'ye̱ har xithe̱ habu̱ mi oxa nö'ö xki du. Ha nuya mi muts'i bi m'a̱i, ne ar Hesu bi 'ñemba nö'ö xki du: 15 Nu'mú̱ nö'ö xki du bi nangi bi hñudi, ne bi ndu̱i bi ñö. Ne ar Hesu bi da̱twabi ár nönö. 16 Ha nu mi hyanda njap'u̱ gatho ya jö'i, xa bi zu, ne bi ndu̱i bi nsunda Jö mi eñ'u̱: 17 Ne gatho har ha̱i Nhudea, ne gatho nuya hnini mi 'bu̱ hár nthet'i, bi zo yá gu nö'ö xki 'yo̱t'a ar Hesu. 18 Nuyá ma̱xte ar Xuwa Xixthe bi ma ba xipabi gatho nö'ö xki thogi. Ne ar Xuwa bi zohna yoho, 19 bi me̱hna ma nda 'ya̱nga ar Hesu: Ha go ge'e ár m'e̱hni Jö ma nda ehe, wa ga to̱'mhe man'a. 20 Nu'mú̱ yá m'e̱hni ar Xuwa bi ma ba k'ö'sa ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 21 Ha nú'mu̱ mi zo̱nga yá ma̱xte ar Xuwa, ar Hesu mi o̱the nze̱ye̱ ya da̱thi, mi e̱nga ya ts'ondöhi, ne mi o̱the nze̱ye̱ ya goda̱. 22 Jange nö'ö bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 23 Ne nza̱tho nö'ö togo hinda u̱ ár mu̱i xi zo ár gu nö'ö di pe̱fi. 24 Ha nu mi menga yá ma̱xte ar Xuwa, ar Hesu bi ndu̱i bi no̱nga ar Xuwa, ne bi 'ñemba ya jö'i: 25 Xi'mu̱ teme ga po̱ñhu̱ ma ga hyanthu̱. Hage n'ar ñ'o̱ho̱ mi he ya dutu xi mhödi. Hin'ö, ngetho nu'u̱ kö ya nza̱tho dutu ne pe̱'sa gatho nö'ö ne, 'bu̱ ha yá ngu ya ndö'u̱. 26 Tema ga po̱ñhu̱ ga hyanthu̱ 'mu̱. N'ár m'e̱hni Jö. Hö, ne di xi'ahu̱ hinge ho̱nse̱ n'ár m'e̱hni Jö, pe̱'sa man'ar döta nsu. 27 Gehnu̱ xki nho̱nga mam'e̱t'o har T'ofo habu̱ enö: Nuga di pe̱hna ma m'e̱hni da m'e̱t'o, da hyok'a ar 'ñu. 28 Nuga di xi'ahu̱, hinxi m'u̱ man'ár m'e̱hni Jö togo xi me̱'sa ár nsu ngu ar Xuwa Xixthe. Ha nu'u̱ xi yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö, mödi nheki hinte pe̱'sa yá nsu, töpa ár nsu ar Xuwa. 29 Gatho nu'u̱ ya jö'i mi o̱xa nö'ö mi mönga ar Xuwa, ne nu'u̱ ya njotbojö bi hñömbár xixthe, mi da̱majöni xiñho gatho nö'ö o̱t'a Jö. 30 Ha nuya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo, himbi numañho, ne himbi hñönga nunar ñho mi ne nda 'yo̱t'wa Jö. Jange himbi ne'u̱ nda xixthe ar Xuwa. 31 Ne ar tsi Hmu bi 'ñenö: 32 Nu'u̱ di hñöxa ya bötsi hu har ta̱i ñ'eni, ne mat'a yá mibötsiwi, enö: Da hu̱xthe ma nthu̱zahe, ne hinga nehu̱. Da ntuhe ya thuhu dumu̱i, ne hinga nzoñhu̱. 33 Jange nu'ahu̱ di hñöx'ahu̱ nu'u̱ ya bötsi'u̱, gi hanthu̱ gatho hingi ho. Ngetho ga hyanthu̱ bi zo̱ ar Xuwa, hinto mi ñungwi, hinto mi ntsixkwi, ne ngi emfu̱ mi pe̱'sa ya ts'ondöhi. 34 M'e̱fa bi zo̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ñungwi ne ntsixkwi ya jö'i, gi emfu̱ xa tsu̱ ar ts'o'yo ne ar nti, ár ñ'owi ya njotbojö ne ya 'yo̱t'ats'oki. 35 Ha nö'ö togo pe̱'sa ar hoga mfödi, nhekitho ha yá hoga 'be̱fi. 36 N'ar de̱nga'be̱pate bi zohna ar Hesu hár ngu nda ñungwi. Ne nú'mu̱ mi zo̱ni bi yu̱t'a har ngu ne bi hñuxa har mexa. 37 Mi 'bu̱hnu̱ n'ar ts'o'be̱hñö har hnini'ö. Mi bödi xki zo̱hnu̱ ar Hesu hár ngu ar de̱nga'be̱pate nda ñunu̱, bi ma ba k'öts'i. Ne bi hñöxa n'ar xito t'axdo, mi po n'ar ñu̱ni xa mi yu̱ni xiñho. 38 Mi zo̱ni bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, xa bi hñu ár mu̱i bi nzoni. Nuyá gida̱ mi nö'mi, mi xu̱kwa yá wa ar Hesu, ne mi ju̱ yá xtö mi thukwabi. Xa mi tsu̱spabi, ne mi ko'spa nö'ö ar hogañu̱ni mi hö. 39 Nu mi hyanda ar de̱nga'be̱pate xki zohna ar Hesu hár ngu, mi ense̱ hár mfeni: Nu'mu̱ majöni ár m'e̱hni Jö nunar ñ'o̱ho̱nu̱, di pöhmö tema 'be̱hñö tha̱mba ár wa, ngetho n'ar ts'o'be̱hñö. 40 Jange ar Hesu bi 'ñembabi ar de̱nga'be̱pate: 41 Ne bi 'ñenga ar Hesu: 42 Ha nu'u̱ himi tsa̱ nda gut'wa ár bojö nö'ö togo xki hmipabi. Jange nö'ö ar hmibojö, bi pumbabi yá tha̱i. Xikagipya, nuya yoho ya ñ'o̱ho̱yu̱ bi mpumbabi yá tha̱i, togo mi tsit'a ár mu̱i mi mö togo xki hmi ar bojö. 43 Nu'mú̱ ar Simu bi dödi ne bi 'ñenö: 44 Nep'u̱ bi ñhanda habu̱ mi 'bu̱ ar 'be̱hñö, ne bi 'ñembabi ar Simu: 45 Nu'ge hinxka tsu̱ski ngu ma nt'umbihu̱. Ha nunar 'be̱hñönu̱, ja nda ku̱t'atho, hingi tsa̱ya̱ tsu̱ska ma wa. 46 Nu'ge hinga ko'ska ar nziki ma ñö, ha nunar tsi 'be̱hñönu̱ xi goska ma wa n'ar hogañu̱ni. 47 Jange di xi'a'ipya, nunar 'be̱hñönu̱ xi mpumbabi gatho yá ts'oki, mödi nze̱ye̱ xki 'yo̱t'e, jange xa ja nze̱ye̱ ár mhöte. Ha nö'ö hingi nze̱ye̱ ár ts'oki xi mpumbabi, hingi nze̱ ár mhöte. 48 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi ar 'be̱hñö: 49 Ha gatho nu'u̱ ma'ra ya jö'i mi huhwinu̱ har mexa, bi ndu̱i bi bense̱ ha yá mfeni, ne mi eñ'u̱: 50 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi ar 'be̱hñö:
1 Mi tho gathoyu̱, ar Hesu bi ñ'o mi tso̱nga ya döhni ne ya t'u̱lo hnini, mi zohna ya jö'i, ne mi xipabi'u̱ ar hoga mhö no̱nga ár ts'u̱t'wi Jö. Ne mi ñ'owi nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte. 2 Mi te̱nga 'ra ya 'be̱hñö n'ehe, nuya xki o̱thebi yá hñeni, ne nuya xki 'ye̱mba ya ts'ondöhi. N'a már thuhu ar Maria mi t'embabi me Magdala, nö'ö xki t'e̱mbabi yoto ya ts'ondöhi. 3 Mi te̱ñ'u̱ ar Huana, nö'ö már 'be̱hñö n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Txusa, mar ndöngi mi pe̱pa ar ndö Erode. Mi te̱ñ'u̱ n'ehe ar Txana, ne ma'ra ya 'be̱hñö nu'u̱ mi fa̱xa ar Hesu, mi unga yá ñho mi pe̱ts'i. 4 Mi mhunts'a nze̱ye̱ ya jö'i, ne ma'ra mi 'yo mi po̱nga ha yá hnini mi e mi k'öts'i, ar Hesu bi metwa n'ar 'bede, ne bi 'ñembabi'u̱: 5 —N'ar pa n'ar mot'i bi ma nda mpot'a hár hwöhi. Nú'mu̱ mi mpont'e̱i, 'ra bi zo har 'ñu. Mi tho ya jö'i bi nets'i, ne ba e ya ts'ints'u̱ bi go bi za. 6 Ha nu ma'ra bi zo ha ya do habu̱ himi köxa nze̱ ar ha̱i. Nu mi k'onts'i, bi 'yot'atho, ngetho bi k'at'a ár xa ar ha̱i. 7 Nu ma'ra bi zo habu̱ mi ja ya 'mini. Nu mi k'onts'i bi tewi mahye̱gi, bi xuhña ne bi ot'i. 8 Ha nu ma'ra bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, ne nu mi ho'ya'u̱, xa bi unga n'ar hoga sofo, bi unga n'anthebe n'a ngu n'a ar 'ba̱i. 9 Yá ma̱xte bi 'ya̱mba ar Hesu ne bi 'ñembabi: 10 Ha nö'ö bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 11 Nunar 'bedenu̱ xka jwadi xka 'yo̱hu̱, di bo̱ni da 'ñenö: Nö'ö te 'bot'i, gehnu̱ ár mhö Jö. 12 Ha nuya bi zo har 'ñu, jangu nu'u̱ xi 'yo̱ ár mhö Jö. Ne xta 'ñep'u̱ ar ts'ondöhi da hñömba ar mhö xki zohmö ár mu̱i, njap'u̱ hinda ñ'emu̱i ne hinda mpo̱ho̱. 13 Ha nu ma'ra bi zo ha ya do, ñhe̱hwi nu'u̱ xi 'yo̱ ár mhö Jö, ne johya höni, po̱ntho hinxi nu̱nga yá 'yu̱. Jamfi 'ra ya tsi pa, ne xta ep'u̱ ya ts'othogi da 'wege. 14 Nuya bi zo ha ya 'mini, di hñöxa nu'u̱ togo xi 'yo̱ ár mhö Jö, ne tupár mu̱i gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, ne ñhe̱gi da ka ar bojö, ne umba gatho te ne ár te. Njap'u̱ 'ramtx'u̱ da 'be̱di gatho nö'ö te xi 'yo̱de, po̱ntho hinte unga ar sofo. 15 Ha nu'u̱ bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, njangu nu'u̱ togo e̱nt'a yá mu̱i da 'yo̱twa ár mhö Jö, ne da kwata xiñho nö'ö xi 'yo̱de, to̱'mi da unga ar hoga sofo. 16 Ar Hesu bi 'ñenö n'ehe: 17 Njap'u̱tho n'ehe gatho nö'ö t'o̱t'a ñ'öntho, n'ar pa ma da födi, ne ma da bo̱xa gatho nö'ö xi jo'mi, ne da födi xiñho. 18 Jange hyanthu̱ xiñho tema gi o̱hu̱, ngetho nu'mu̱ gi kwathu̱ xiñho nö'ö nsi'ahu̱, ma da thus'ahu̱ ár nze̱ye̱. Ha nö'ö togo hingi kwati, da thömba nö'ö mi beni mi pe̱'shmö. 19 N'agi mi uta ya jö'i, n'a mbi zo̱ta ár nönö ne yá jödö, ha himbi za̱ bi yu̱t'a habu̱ mi 'bu̱'ö, ngetho xa xki wat'a nze̱ye̱ ya jö'i. 20 Ne bi t'embabi ar Hesu: 21 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 22 N'ar pa ar Hesu bi bo̱xa ha n'ar motsa bi me̱wi yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi'u̱: 23 Nu mi pa har dehe, ar Hesu bi ñ'öhö. Ne mi da̱ñ'u̱ bi ñ'o n'ar 'yomndöhi, ne yá mfe̱ts'i ar dehe mi hexta ar motsa, 'bu̱tho nda yu̱i. 24 Nu'mú̱ nuyá ma̱xte dama ba a̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 25 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi yá ma̱xte: 26 Nu mi 'ranga ar dehe, ne bi zo̱nga har ha̱i Gadara, mi 'bu̱ hár ñöni ar ñho̱nthe, mi ñhandwitho ar ha̱i Ngalilea. 27 Ha nu mi gö ar Hesu har motsa, n'a mba ep'u̱tho bi zu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mar mengunu̱. Mi pe̱'sa nze̱ye̱ ya pa xki nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, hinte mi he ar dutu, himi 'bu̱ hár ngu, mi haxa ha ya t'a̱gi. 28 Ne nu mi hyanda ar Hesu, ba e bi nda̱ndihmö hár wa, ne bi hye̱xa n'ar mhafi bi 'ñenö: 29 Bi mönga njap'u̱ ngetho ar Hesu mi 'be̱pa ar ts'ondöhi nda bo̱ni. Mi pe̱'sa nze̱ye̱ ya pa xki nthe̱xkwi nunar ñ'o̱ho̱nu̱, ne xa te gatho mi japi. Nuya jö'i nda gu̱ ne nda döt'a ya nthöhibo̱jö, ha mi xe̱ktho. Ha nö'ö ar ts'ondöhi mi japi nda bo̱ni nda ma ha ya ot'at'o̱ho̱. 30 Ar Hesu bi 'ya̱mbabi ne bi 'ñenö: 31 Ha nu'u̱ ya ts'ondöhi xa bi 'ya̱pa ar Hesu hinge nda me̱hna har 'be̱xui. 32 Xa mi 'yonu̱ nze̱ye̱ ya ts'u̱di, mi ñunga har ngwani. Jange ya ts'ondöhi xa bi 'ya̱pa ar Hesu nda umba ar se̱ki nda yu̱t'a ha ya ts'u̱diyu̱. Ne nö'ö bi umba ar se̱ki. 33 Jange ya ts'ondöhi dama bi hye̱ ar ñ'o̱ho̱, bi ma ba ku̱t'a ha ya ts'u̱di. Nuya ts'u̱diyu̱ bi nixt'i ma ba ñho̱ har ma'ye, ba tso har dehe habu̱ ba jöt'a xo̱ge. 34 Ne nu'u̱ togo mi su ya ts'u̱di, mi hyandi xa bi ntsu, bi hye̱ ar nhixt'i ma ba 'yonga ar 'bede har hnini ne gatho ár nthet'i. 35 Gatho ya jö'i bi ma ba handase̱ nö'ö xki nsipabi. Ne mi zo̱ñ'u̱ habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, ka bi zu̱hnu̱ nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki t'e̱mbabi ya ts'ondöhi, mi huhnu̱ hár wa, xki hye ár dutu, ne mi ja ár mfeni. Ne xa bi zu'u̱. 36 Nep'u̱ nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ ne xki hyanda nö'ö xki thogi, mi xipabi'u̱ hanja xki mengi xki m'u̱i xiñho nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö. 37 Nu'mú̱ gatho ya me Gadara bi 'ya̱pa ar möte ar Hesu nda bo̱ni nda zokwabinu̱ yá ha̱i, ngetho xa mi ntsu'u̱. Jange ar Hesu bi bo̱xa har motsa, ne bi mengi bi ma. 38 Ha nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki t'e̱mba ya ts'ondöhi, xa mi a̱pa ar Hesu nda umba ar se̱ki nda de̱ni. Nö'ö bi xipabi nda gohi, ne bi 'ñembabi: 39 —Di ma ri ngu, ne gi xipabi gatho ya jö'i nu'u̱ ya döta nt'udi xi hwëk'a Jö. 40 Nú'mu̱ mba penga ar Hesu 'randi ar dehe, ya jö'i xa bi njohya mi hyandi, ngetho mi to̱'mtho nda pengi. 41 N'a mba ep'u̱tho n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Hairo, mar ndö hár nijö ya xodyonu̱. Bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi 'ya̱pa ar möte nda me̱wi hár ngu. 42 Ngetho ár t'inxu mi ntsa̱wi ar ndöte. Ho̱nse̱ ár t'inxunu̱ mi 'ñehe, ne mi pe̱'sa 're̱t'a ma yonje̱ye̱. Jange ar Hesu bi me̱wi. Ne nu mi ma, ra nze̱ ya jö'i bi de̱ni, xa mi ts'its'i. 43 Núnu̱ hár mhunts'i ya jö'i, ka mi panu̱ n'ar 'be̱hñö xki tho 're̱t'a ma yonje̱ye̱ xki xot'wa ya ji. Ne xa xki de gatho nö'ö mi pe̱ts'i mi honi nda ñ'o̱thehmö, ne hinxki za̱ nda dits'i. 44 Nunar 'be̱hñönu̱ bi wat'a hár xu̱tha ar Hesu, bi da̱mba ár ñöni ár pa̱t'i. Ne dama bi dits'i, ne bi ntsa̱ya̱ nö'ö mi xot'wa ya ji. 45 Nu'mú̱ ar Hesu bi ñ'a̱ni ne bi 'ñenö: 46 Ha nu ar Hesu bi 'ñenö: 47 Nu mi hyanda ar 'be̱hñö xki böta ar Hesu xki tha̱mba ár pa̱t'i, ba e bi nda̱ndihmö hár wa, ne xa mi nhwöt'i. Madeda ya jö'i bi da̱majöni yo'ö xki da̱ñ'ö, ne bi mö, nú'mu̱ mi da̱mba ár ñöni ár pa̱t'i, dama bi ntsa̱ya̱ ar hñeni mi thogi. 48 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 49 Mi ñöda ar Hesu, n'a mbi zo̱ta n'ar ñ'o̱ho̱ xki 'ñe hár ngu ar Hairo már ndö har nijö, ne bi 'ñembabi: 50 Ha nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Hesu, bi 'ñembabi ar Hairo: 51 Nu mi zo̱nga hár ngu ar Hairo, ar Hesu hinto ma'ra bi hye̱gi bi yu̱t'i, ho̱nse̱ ar Pedro, ar Hakobo, ar Xuwa, ár dada ne ár nönö ar nxutsi. 52 Nze̱ye̱ ya jö'i xki mhunts'a nthi, xa mi zont'i ne mi mafi. Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 53 Ha nu'u̱ bi dentho, ngetho mi pö'u̱ xiñho xki du. 54 Nep'u̱ ar Hesu bi mipa ár 'ye̱ ar nxutsi, ne bi mat'i nts'e̱di: 55 Ar nxutsi bi menga ár pa, ne dama bi nangi. Nep'u̱ ar Hesu bi mö nda t'umba te nda zi. 56 Ha nu ár dada ne ár nönö xa mi 'yo̱tho. Ne nu ar Hesu bi hñu'mba yá mu̱i hinto nda xipabi nö'ö xki thogi.
1 Ha nu ar Hesu bi munts'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi umba ar ts'e̱di nda 'ye̱nga gatho ya ts'ondöhi, ne nda o̱thebi yá hñeni ya jö'i. 2 Ne bi me̱hni nda xipa ár ts'u̱t'wi Jö ya jö'i, ne nda o̱thebi yá hñeni. 3 Ne bi 'ñembabi'u̱: 4 Nor ngu habu̱ ma gi tso̱ñhu̱, ka gi po̱nthu̱nu̱ nú'mu̱ xki möhu̱. 5 Ne nö'ö ar hnini habu̱ hinda ne da t'a'ahu̱ ar se̱ki gi kohu̱, po̱ñhu̱, ne hwöju̱ ár fontha̱i ri thizahu̱. Njap'u da bö'u̱ hinda ma da k'ont'a ár kwe̱ Jö, ngetho himbi ne bi 'yo̱xa nö'ö ga xifu̱. 6 Ne nu mi wadi bi xipa ar Hesu te nda 'yo̱t'u̱, bi nxañ'u̱ ha gatho ya hnini, mi mönga ar hoga mhö, ne mi o̱thebi yá hñeni ya jö'i habu̱ gatho mi tso̱ni. 7 Ar ndö Erode bi zo ár gu nö'ö mi o̱t'a ar Hesu, ne himi pödi te nda beni, ngetho n'añ'o mi mönga n'a ngu n'a. 'Ra mi enö ma ar Xuwa Xixthe xki mengi xki nte. 8 Ma'ra mi enö már m'e̱hni Jö Elia xki menga har ximha̱i. Ha nu ma'ra mi enö n'ár m'e̱hni Jö mi 'bu̱ maham'u̱ xki mengi xki nte. 9 Nu'mú̱ ar ndö Erode mi ense̱: 10 Yá ma̱xte ar Hesu mba pengi mi petwabi gatho nö'ö xki 'yo̱t'u̱. M'e̱fa bi zixyu̱ nda me̱wi habu̱ hinte mi 'bu̱ ya jö'i, get'u̱ ar hnini Betsaida. 11 Ha nu mi bö ya jö'i ndi manu̱, bi de̱ni. Ne nu mi zo̱ñ'u̱, ar Hesu himbi kots'i, bi metwabi ár ts'u̱t'wi Jö, ne bi o̱thebi yá hñeni. 12 Nu mi nde, bi wat'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 13 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 14 Xa mi ra nze̱ye̱ ya jö'i, ho̱nse̱ ya ñ'o̱ho̱ mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe. Ha nunar Hesu bi 'ñembabi yá ma̱xte: 15 Njap'u̱ bi 'yo̱t'u̱, ne bi japa gatho bi hñudi. 16 Ar Hesu bi hñönga nu'u̱ ku̱t'a ya thuhme ne yoho ya tsi hwö, bi no̱'sa mhets'i, bi jöpi. Bi heke ne bi thokwa yá ma̱xte, ne nuyu̱ bi hyemba ya jö'i. 17 Gatho ya jö'i bi ñuni ne xa bi niñö. M'e̱fa bi njo ya xe̱ni thuhme xki bongi, ne bi ñhu'sa 're̱t'amayoho ya 'bo̱ts'e. 18 N'agi ar Hesu mi 'bu̱se̱ ngetho xki ma nda 'ya̱pa Jö, ho̱nse̱ yá ma̱xte mi ñ'owi. N'a mbi 'ya̱mbatho'u̱, ne bi 'ñembabi: 19 Bi dö'u̱ njawa: 20 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 21 Nu'mú̱ ar Hesu bi hñu'mba yá mu̱i hinto nda xipabi togo'ö. 22 Ne bi 'ñembabi: 23 M'e̱fa bi zo gatho ya jö'i xki mhunts'i, ne bi 'ñembabi: 24 Ngetho nö'ö togo ne da japi da k'ont'a ár te, ma da 'be̱di. Ha nö'ö togo e̱nt'i da unga ár te da de̱ngagi, ma da dinga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 25 Tema ñho da gu̱kwa n'ar jö'i, da döhö gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, ne da 'be̱ ár pa. 26 Nö'ö togo da ntsa̱ da da̱majöni pökagi ne da mönga ma mhö, Nuga Xta e ga Njö'i ma ga ntsa̱ga n'ehe xka ehe di nheki ma nsunda, ne ga hömpa ár nsunda ma Dada, ne gar ñ'o'be ya hoga e̱nxe̱. 27 Xa majöni di xi'ahu̱, 'ra gi 'bu̱hu̱wa hinge ma gi tuhu̱, m'e̱t'o gi hyandwabihu̱ ár ts'u̱t'wi Jö. 28 Mi tho ñhöto mpa xki wadi xki mönga ar Hesu njap'u̱, bi bo̱xa ha n'ar t'o̱ho̱ nda ñöwi Jö ár Dada, ne bi zixa ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa. 29 Nú'mu̱ mi ñöwi Jö, bi mpa̱ta ár hmi, ne ár he xa bi t'axki ne mi hyats'i. 30 Ne bi nhekinu̱ yoho ya ñ'o̱ho̱ mi 'ba̱hwi mi ñöwi, mar Moise ne ar Elia. 31 Habu̱ mi 'ba̱'u̱ xki go'matho n'ar hyats'i. Mi no̱ñ'u̱ ár ndöte ar Hesu ma nda thohnu̱ Herusalen. 32 Nu ar Pedro ne nu'u̱ mi ñ'owi xa mi tsu̱ n'ar t'öhö, ha himbi döhö. Ne bi hyanda ar nsunda mi nheki har Hesu ne nu'u̱ yoho ya ñ'o̱ho̱ mi 'ba̱hwi. 33 Nú'mu̱ mi 'ba̱i nda ñ'edi nuya ñ'o̱ho̱yu̱, ar Pedro bi 'ñenö: 34 Himi jwadi nda mönga njap'u̱, n'a mbi nhekitho n'ar gui, xa bi go'matho'u̱, ne xa bi ntsu'u̱. 35 Ne har gui bi nheki n'ar mhö, bi 'ñenö: 36 Mi ñhe nu ar mhö'ö, ka bi hyant'u̱ mi ho̱nse̱ ar Hesu mi 'ba̱hnu̱. Ha nuyu̱ hinte bi mö, ne hinto bi xipabi nuya pa'u̱ nö'ö xki hyant'u̱. 37 Ár hyax'ö ba kö'u̱ har t'o̱ho̱, ne ra nze̱ye̱ ya jö'i bi ma ba k'ö'snu̱ ar Hesu. 38 N'a mbi ñö nts'e̱di n'ar ñ'o̱ho̱ madeda ya jö'i, ne bi 'ñemba ar Hesu: 39 Nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi, ne nu xta umbabi japi da mafi. Xa hwöts'i, ne xa e̱nts'a ya fu̱gi hár ne. Xa fo̱mi, 'be̱di da hye̱gi. 40 Xta a̱pahmö nuya ri ma̱xte da 'ye̱ni, ne hinte xi japabi. 41 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 42 Nu mi ts'impabi ar Hesu nö'ö ar bötsi'ö, ar ts'ondöhi bi fo̱ma har ha̱i, ne xa mi hwöts'i. Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ye̱nga ar ts'ondöhi, bi o̱the ar bötsi, ne bi mengi bi da̱twa ár dada. 43 Gatho ya jö'i xa mi 'yo̱tho mi handwa ár ts'e̱di Jö. 44 —'Yo̱hu̱ xiñho nuna ma ga xi'ahu̱, yo ma gi pumhnihu̱: Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ma da nda̱twa yá 'ye̱ ya jö'i. 45 Ha nuyá ma̱xte himbi bödi tema ndi bo̱nga nö'ö bi xipabi, ngetho himi nthe̱gi nda zo yá mfeni'u̱. Ne mi ntsu nda 'ya̱mbabi tema ndi bo̱nga nö'ö xki möñ'ö. 46 Nep'u̱ nuyá ma̱xte bi ndu̱i bi ñöxhnatho n'a ngu n'a togo nda ntöte ár nsu. 47 Nunar Hesu mi pötwatho yá mfeni'u̱. Jange ba tsi n'ar tsi bötsi, bi 'ba̱'ma habu̱ mi 'bu̱'ö. 48 Ne bi 'ñembabi'u̱: 49 Nep'u̱ ar Xuwa bi 'ñembabi ar Hesu: 50 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 51 Nú'mu̱ mi 'ba̱p'u̱tho nda zo̱ ar pa nda menga ar Hesu mhets'i, n'a mbi ze̱ta ár mu̱i, bi gu̱ ar 'ñu bi ma Herusalen. 52 Ne bi me̱hna 'ra togo bi m'e̱t'o nda ma ha n'ar hnini har ha̱i Nsamaria, nda hyoni habu̱ ndi zo̱ni. 53 Ha nuya mengunu̱ himbi ne bi umba nse̱ki, ngetho mi 'yo ar 'ñu ndi ma Herusalen. 54 Nu mi bö njap'u̱ ar Hakobo ne ar Xuwa, yoho yá ma̱xte, bi 'ñeñ'u̱: 55 Nu mi mönga njap'u̱'u̱, ar Hesu bi 'ba̱t'i bi k'öt'i, ne bi zu̱i bi 'ñembabi: 56 Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, hinxpa e da hñökwa yá te ya jö'i, ba e da po̱hyu̱. 57 Nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu, n'ar ñ'o̱ho̱ bi 'ñemba ar Hesu: 58 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 59 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba man'ar ñ'o̱ho̱: 60 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 61 Nep'u̱ man'ar ñ'o̱ho̱ bi 'ñemba ar Hesu: 62 Ha nunar Hesu bi 'ñembabi:
1 Mi tho gathoyu̱, ar tsi Hmu bi hwahna ma hñun'a̱te ma 're̱t'a ya ñ'o̱ho̱ mi te̱ni. Bi me̱hni 'ra ma yoho, nda m'e̱t'o'u̱ ha gatho ya hnini habu̱ m'e̱fa nda those̱'ö. 2 Ne bi 'ñembabi'u̱: 3 Di möhu̱ ne zo̱t'a ri da̱hu̱, di pe̱ñ'ahu̱ ngu ya tsi de̱ti madeda ya miñ'o. 4 Yo te gi höxu̱ ar nt'u̱tbojö, yo ma gi hyoju̱ ri 'be̱nihu̱, yo gi höxu̱ n'a mponi ri thizahu̱. Ne yo ma gi 'ba̱hu̱ gi ze̱ngwahu̱ ya jö'i har 'ñu. 5 Nu xki ku̱thu̱ ha n'ar ngu, gi ze̱ngwahu̱ njawa: Jö da hwëk'ahu̱ n'ar hogam'u̱i. 6 Ha nu'mu̱ ya mengunu̱ di 'bu̱ n'ar hogam'u̱i, nu'mú̱ Jö da hwëkwabi ngu xka xifu̱. Ha nu'mu̱ hin'ö, da mengtho da zu̱'ahu̱ ar hwëki. 7 Nu habu̱ da t'a'ahu̱ nse̱ki, ka gi kohu̱nu̱, ne gi tsihu̱ nö'ö da t'a'ahu̱. Ngetho n'ar 'be̱go di 'ñepi da t'umbabi ár nthöhö. Ne ka gi 'bu̱thu̱nu̱, yo gi 'yo gi nehu̱ ya ngu. 8 Nu'mu̱ gi tso̱ñhu̱ ha n'ar hnini ne da t'a'ahu̱ ar se̱ki, tsihu̱ gatho nö'ö te da 'bo̱s'ahu̱. 9 O̱thehu̱ ya da̱thi nu'u̱ di 'bu̱hnu̱, ne xifu̱ nuya mengunu̱, ba ep'u̱tho ár ts'u̱t'wi Jö. 10 Ha nu'mu̱ gi tso̱ñhu̱ ha n'ar hnini ne hinda t'a'ahu̱ ar se̱ki, 'ba̱hu̱ habu̱ da 'yo̱'ahu̱ ya jö'i, ne gi 'ñembabihu̱: 11 Ma ga hwöthe ma wahe da hyo̱ ár ha̱i nuna hnininu̱ xi m'a̱t'i. Njap'u̱ gi pöhu̱ döta ri mfe̱ihu̱ ba ep'u̱, ngetho hinga ñ'emu̱ihu̱ nö'ö xta xi'ahe. Pöhu̱ xiñho, ba ep'u̱tho ár ts'u̱t'wi Jö. 12 Di xi'ahu̱, nunar pa da nthöxmajöni, xa ma da me̱'sa n'ar mfe̱i nunar hnini'ö, ma da döta ar hnini Sodoma nö'ö bi hwata Jö. 13 Hwëkate nu'ahu̱ gar menguhu̱ Korasi, ne nu'ahu̱ gar me Betsaidahu̱. Ngetho nu'mu̱ ya me Tiro ne ya me Sidon xi hyanthmö nuya nt'udi xi t'o̱t'a ha ri ha̱ihu̱, nu'u̱ xi 'yo̱t'wahmö yá ntso̱'mi. Ne xi hyehmö ya he dumu̱i, ne xi nkoxhmö ya 'bospi ts'oni. 14 Ha nunar pa'ö xta thösp'ahu̱ majöni, ma da döta ri mfe̱ihu̱ nö'ö ma da hñönga ya me Tiro ne ya me Sidon. 15 Ha nu'ahu̱ gar menguhu̱ Nkapernaum, gi hu ri mu̱ihu̱ ma da nju̱x'ahu̱ mañö mhets'i. Hin'ö. Ma da t'e'ahu̱ har 'be̱xui. 16 Ne bi 'ñembabi yá ma̱xte: 17 Nú'mu̱ mba penga nu'u̱ hñun'a̱te ma 're̱t'a ya m'e̱hni, xa mi johya bi zo̱ho̱, ne bi 'ñemba ar Hesu: 18 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 19 Xta 'ra'ahu̱ ar ts'e̱di gi nethu̱ ya k'eñö ne ya penzu̱, ne gi töhu̱ gatho ár ts'e̱di ar ts'ondöhi, ne nö'ö hinte da za̱ te da ja'ahu̱. 20 Ha hints'u̱ gi njohyahu̱ ngetho ya ts'ondöhi o̱t'a nö'ö gi xifu̱. M'e̱t'o njohyahu̱ ngetho ri thuhuhu̱ xi nt'ot'a mhets'i. 21 Nu'mú̱ ar Hesu xa bi njohya hár ts'e̱di ár Hñö Jö, ne bi 'ñenö: 22 Mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, bi 'ñemba nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱: 23 Ne bi ñhanda habu̱ mi 'bu̱ yá ma̱xte, ne bi 'ñembase̱'u̱: 24 Ngetho nuga di xi'ahu̱, nze̱ye̱ yá m'e̱hni Jö ne ya ndö mi 'bu̱ mam'e̱t'o, mi nehmö xi hyanda nö'ö gi hanthu̱pya, ne himbi za̱ bi hyant'u̱. Ne mi nehmö xi 'yo̱ nö'ö gi o̱hu̱pya, ne himbi za̱ bi 'yo̱'u̱. 25 Nep'u̱ n'ar böt'ofo ma ba k'ö'sa ar Hesu nda 'yo̱t'wa n'ar nt'a̱ni, ne nda tsa̱ti ha nda dödi xiñho, ne bi 'ñemba njawa: 26 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 27 Nu ar böt'ofo bi dödi ne bi 'ñenö: 28 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 29 Ha nunar böt'ofo himi ne to nda k'a'spa ár nt'a̱ni. Jange bi mengi bi 'ya̱ni: 30 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 31 M'e̱fa bi thop'u̱tho har 'ñu'ö n'ar möjö, ne nu mi hyandi mi 'be̱mp'u̱ har 'ñu, bi ga̱xa hár ñöni, ne bi thogi bi ma. 32 Nep'u̱ bi thop'u̱tho n'ar ma̱xte har nijö. Nunu̱ n'e, bi hyandatho ar ñ'o̱ho̱ mi 'be̱mp'u̱, ne bi ga̱xa hár ñöni ar 'ñu, bi thogi bi ma. 33 Ha n'ar me Nsamaria bi thop'u̱tho har 'ñu'ö. Ne mi zo̱nga get'u̱ habu̱ mi 'be̱ñ'ö, mi hyandi, xa bi hwëki. 34 Bi ma ba k'öts'i, ne bi go'spa ar nziki ha yá nts'e̱ni, bi xi'spa ar ixkat'afi, ne bi dut'wabi. M'e̱fa bi 'ye̱nts'a hár n'o̱ge, bi zixa ha n'ar ngu t'ungar hats'i, ne ka bi sunu̱. 35 Ár hyax'öp'u̱, nu mi 'ba̱ ar 'ñu nda ma, bi hñö ar bojö, ne bi gut'wabi yopa ar 'be̱fi nö'ö ar unga hats'i. Ne bi 'ñembabi: Di tsok'ats'u̱wa nunar ñ'o̱ho̱nu̱ gi su, ne nu'mu̱ da k'at'a ar bojö, nu xka pengi ga jut'a'i. 36 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, bi 'ya̱mba ar böt'ofo, ne bi 'ñembabi: 37 Nu ar böt'ofo bi dödi ne bi 'ñenö: 38 Ar Hesu bi mengi bi ne ar 'ñu, ne bi zo̱nga ha n'ar hnini. Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar 'be̱hñö már thuhu ar Marta, togo bi umba ar se̱ki hár ngu. 39 Mi 'ñe n'ár juhwe̱ már thuhu ar Maria, gehnu̱ bi hñu hár wa ar Hesu mi o̱xa nö'ö mi möñ'ö. 40 Ha nu ar Marta xa mi nxint'i mi o̱t'a ar 'be̱fi har ngu. N'a mbi wat'atho habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 41 Nunar Hesu bi 'ñembabi: 42 Ho̱nse̱ n'ar 'be̱fi mahyoni gi 'yo̱t'e, ngu nunar hoga 'be̱fi xi hwahna ar Maria. Hinjo'o togo da hñökwabi.
1 Bi zo̱ta n'ar pa ar Hesu mi a̱pabi Jö ár Dada, ne nu mi wa'ö, n'ár ma̱xte bi 'ñembabi: 2 Nu ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 3 'Rakagihe te ga tsihepya. 4 Ne pumgagihe ma ts'okihe, ngetho nuje n'ehe di pumfe togo xi ts'okagihe. Ne yo gi he̱je da döje ar ts'a̱ti, ñöngagihe hinga o̱the nö'ö xi nts'otho. 5 Ne ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte n'ehe: 6 Ngetho ka di zo̱ man'ar ñ'o̱ho̱ di ntsix'be n'ehe, xpa e yap'u̱, ha hiñ'otho te ga umbi. 7 Ne nö'ö da dödi mbo hár ngu, ne da 'ñenö: Hindi ne gi k'öskagipya. Xta kot'a ma goxthi, ne di hwixa ma bötsi. Jange hinda tsa̱ ga nangi ga 'ra'a nö'ö teme gi a̱di. 8 Ha nuga di xi'ahu̱, hinda nangi da umbabi nö'ö te a̱di mödi ár mpöhwi. Da nangi da umba gatho nö'ö k'at'i, njap'u̱ da hye̱gi da 'ya̱pa ár t'öhö. 9 Jange di xi'ahu̱, 'ya̱hu̱ ne da t'a'ahu̱. Hyoñhu̱, ne gi tiñhu̱. Mathu̱, ne da nsok'ahu̱ ar goxthi. 10 Ngetho nö'ö togo da 'ya̱di, da t'umbabi. Nö'ö togo da hyoni, da dini. Ne nö'ö togo da mafi, da nsokwabi. 11 Nú'ahu̱ gar dadahu̱, nu'mu̱ ri bötsihu̱ da 'ya̱'ahu̱ n'ar thuhme, hage gi umfu̱ n'ar do. Xi'mu̱ da 'ya̱'ahu̱ n'ar hwö, hage gi umfu̱ n'ar k'eñö. 12 Xi'mu̱ da 'ya̱'ahu̱ n'ar t'axi, hage gi umfu̱ n'ar penzu̱. 13 Nu'mu̱ gar ts'oktehu̱, ne gi pöhu̱ gi umfu̱ nö'ö xiñho ri bötsihu̱, hanguhmö ar Dada mhets'i xa da umbabi ár Hñö Jö gatho nu'u̱ togo da 'ya̱pabi. 14 N'ar pa ar Hesu bi 'ye̱mba n'ar ts'ondöhi n'ar ñ'o̱ho̱ xki japi nda ngone. Nu mi bo̱nga ar ts'ondöhi, ar gone bi za̱ bi ñö. Ha nuya jö'i bi hyandi, xa bi 'yo̱tho. 15 Ha 'ra mi eñ'u̱: 16 Ma'ra ho̱nt'a mi ne nda hya̱thmö, mi a̱pabi n'ar nt'udi ndi 'ñe mañö mhets'i. 17 Ar Hesu mi pötho tema mi beñ'u̱, jange bi 'ñembabi'u̱: 18 Njap'u̱tho n'ehe, nu'mu̱ ar ts'ondöhi da ntunkwi yá mits'ondöhiwi, hanja da me̱'sa ár ts'e̱di'ö. Nuga di xi'ahu̱ njap'u̱, ngetho gi eñhu̱ di e̱nga ya ts'ondöhi di hömpa ár ts'e̱di ar Belsebu ár ndö ya ts'ondöhi. 19 Ha nu'mu̱ njap'u̱ ngu gi möñhu̱, xi nuya ri m'e̱hnihu̱ 'mu̱, togo ár ts'e̱di hömpabi da 'ye̱nga ya ts'ondöhi. Go da hñump'a ri hmihu̱'u̱. 20 Ha nu'mu̱ di e̱nga ya ts'ondöhi di hömpa ár ts'e̱di Jö, pöhu̱ 'mu̱, ár ts'u̱t'wi Jö xi zo̱kwapya habu̱ gi 'bu̱hu̱. 21 Nu'mu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ jár ts'e̱di ne the̱ ya bo̱jö tsa̱ da su ár ngu, 'be̱'sa xiñho gatho yá ñho 'mu̱. 22 Ha nu'mu̱ da zo̱ man'a di töte ár ts'e̱di, ne da döhö, da hñömba yá bo̱jö the̱ nda su ár ngu. Da hñö'spabi nö'ö mi pe̱ts'i, ne da hyemba yá ñ'ohu̱ gatho nö'ö te janu̱. 23 Nö'ö togo hindi ñ'o'be, u̱tsagi. Ne nö'ö togo hindi mus'be mahye̱gi, go font'i. 24 Nu'mu̱ n'ar ts'ondöhi da bo̱nga ha n'ar jö'i, da ñ'o ha ya ot'a ha̱i, di honga habu̱ da ntsa̱ya̱, ne hinte tini. Nu'mú̱ da bense̱ ne da 'ñenö: Xi'mu̱ ga penga ha ma ngu da po̱ni. 25 Ha nu xta pengi da dinga nö'ö ár 'be̱t'o ngu habu̱ mi 'bu̱i, xi njoki, ne xi thoki xiñho. 26 Nu'mú̱ nunar ts'ondöhi'ö, dama da hyonga ma yoto yá mits'ondöhiwi di töpa ár nts'o, ne da ku̱t'i da m'u̱hwi. Ne nunár 'be̱fam'u̱i nunar jö'i xki hye̱hmö ar ts'ondöhi, di töta ár nts'o, hinge ngu 'be̱t'o. 27 Nú'mu̱ mi mönga njap'u̱ ar Hesu, n'ar 'be̱hñö mi 'bu̱hnu̱ har mhunts'i bi ñö nts'e̱di, ne bi 'ñenö: 28 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 29 Mi 'yo mi mhunts'a ya jö'i hár nthet'i ar Hesu, ne nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 30 Ngetho njangu ar Honas bi 'be̱hni ngu ar nt'udi da hyanda ya me Ninibe, njap'u̱tho Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, gehnu̱ n'ar nt'udi da hyanda ya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. 31 Nunar 'be̱hñö mar ndö ndi 'ñe mak'angi, ma da nanga har thöxamajöni, ne ma da hñu'mba yá hmi nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. Ngetho nuna ba e har yap'u̱ ha̱i nda 'yo̱'spa ár mfödi ar Salomon. Ne gi 'bu̱hwihu̱wa n'a xa töpa ár nsu ar Salomon. 32 Nuya me Ninibe ma da nanga har thöxamajöni, ne ma da hñu'mba yá hmi nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. Ngetho nu'u̱ bi 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi nu mi zo ar Honas. Ne gi 'bu̱hwihu̱wa n'a xa töpa ár nsu ar Honas. 33 Hinjo'o n'ar jö'i togo da tso̱ n'ar ñot'i ne da 'ñögi, wa da go'ma ha n'ar ts'o̱i. Nö'ö da 'yo̱t'e, da 'ñexa habu̱ da tsa̱ da yot'a gatho mbo har ngu, ne da hyanda nu'u̱ togo da yu̱t'i. 34 Nuya ri da̱hu̱ ngu 'ra yá ñot'i ri ndo'yohu̱. Nu'mu̱ ri da̱hu̱ xiñho, xo̱ge ri ndo'yohu̱ 'bu̱ har hyats'i. Ha nu'mu̱ ri da̱hu̱ hingi ho, xo̱ge ri ndo'yohu̱ 'bu̱ har 'be̱xui. 35 Jange jamasuhu̱ nö'ö ar ñot'i gi pe̱'su̱, da yot'a xiñho ri mfenihu̱, ne hingi 'bu̱hu̱ har 'be̱xui. 36 Nu'mu̱ gatho ri ndo'yohu̱ 'bu̱ har hyats'i, ne hinte ts'omp'a ri mfenihu̱, xa di kop'athohu̱ ar hyats'i, ngu n'ar ñot'i e̱s'ahu̱ ár hyats'i. 37 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, n'ar de̱nga'be̱pate bi 'ya̱par möte nda me̱wi nda ñungwi hár ngu. Bi yu̱t'a ar Hesu, ne bi hñu har mexa. 38 Ha nu ar de̱nga'be̱pate xa bi 'yo̱tho mi hyanda ar Hesu himbi nxu̱'ye̱ m'e̱t'o ne nda ñuni ngu yá nt'umbi'u̱. 39 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'ö: 40 Xa xka 'be̱ ri mfenihu̱. Ha hingi pöhu̱, Jö ge'ö bi hyoka xo̱ge ár 'ba̱i ar jö'i, nthi ár ndo'yo ne mbo ár mfeni n'ehe. 41 Fa̱xu̱ ya hyoya hyemfu̱ nö'ö gi pe̱'su̱, ne njap'u̱ hö, da nt'axk'a'ihu̱ xo̱ge. 42 Hwëkate nu'ahu̱ gar de̱nga'be̱patehu̱. Ngetho gi 'wekwabihu̱ Jö n'a 're̱t'a xe̱ni ar xök'ni, ar ruda ne gatho nu ma'ra ya do̱ni. Ha hinto gi o̱t'wabihu̱ ar ñho, ne hingi möhu̱ Jö. Xiñho gi 'wejwu̱ ár me̱ti Jö, ne hingi hye̱hu̱ gi 'yo̱t'wabihu̱ ar ñho ma'ra, ne gi möhu̱ Jö. 43 Hwëkate nu'ahu̱ gar de̱nga'be̱patehu̱. Ngetho gi ne gi hñuhu̱ ha ya nthudi nsu ha ya nijö, ne gi nehu̱ da nze̱ngwa'ihu̱ xa di 'be̱nga nt'ek'ei ha ya ta̱i. 44 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱, ne gar de̱nga'be̱patehu̱, xa gar katehu̱. Gi ñhe̱hwihu̱ ya nt'a̱gi hingi nheki, thotya jö'i mañö, ne hingi pö'u̱ tengu ar nts'otho mbo. 45 Nep'u̱ bi dö n'ar böt'ofo, ne bi 'ñembabi ar Hesu: 46 Ha nunar Hesu bi 'ñenö: 47 Hwëkate'ihu̱. Ngetho gi pengi gi hokwabihu̱ yá nt'a̱gi yá m'e̱hni Jö mi 'bu̱ mam'e̱t'o, nu'u̱ bi hyose̱ ri palehu̱. 48 Njap'u̱ nheki gi et'athohu̱ ri xu̱thahu̱ nö'ö bi 'yo̱t'a ri palehu̱. Ngetho nu'u̱ bi hyo ya m'e̱hni, ha nu'ahu̱ go gi pengi gi hokwabihu̱ yá nt'a̱gi. 49 Jange Jö xki 'ñense̱ hár döta mfödi: Ma ga pe̱mpabi'u̱ ma m'e̱hni ne ma mpo̱te. 'Ra ma da tho, ne ma'ra xa ma da nt'u̱tsa. 50 Jange nuya jö'i 'bu̱pya, Jö go ma da got'wabi gatho ár ji yá m'e̱hni xi nhö'mba di ndu̱i nú'mu̱ mi thoka ar ximha̱i. 51 Da ndu̱'ma nú'mu̱ mi nhö'mba ár ji ar Abel, di göxa ár ji ar Sakaria nö'ö bi tho madedar m'o̱xm'o̱ñho̱ ne ar nijö. Jange di xi'ahu̱, Jö gatho ma da got'wa nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. 52 Hwëkate nu'ahu̱ gar böt'ofohu̱. Ngetho hingi he̱hu̱ da bötwa ár mhö Jö nu'u̱ togo ne da bödi. Himbi zo ri mfenihu̱, ne hingi he̱hu̱ ma'ra nda zo yá mfeni. 53 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, nuya böt'ofo ne nuya de̱nga'be̱pate, xa bi fa̱ts'i mi o̱t'wa nze̱ ya nt'a̱ni. 54 Ngetho xa mi ne nda 'yo̱'u̱ nda mönga nö'ö himi ho, ne njap'u̱ nda dinga te nda hyo̱ts'e.
1 Nep'u̱ xa mi thota ár nze̱ye̱ ya jö'i bi mhunts'i, ne mi ñ'ent'a n'a ngu n'a. Nu'mú̱ ar Hesu bi ndu̱i bi ñö, ne m'e̱t'o bi 'ñemba yá ma̱xte: 2 Hiñ'otho teme xi t'ögi ne hinda thini, wa teme xi t'o̱t'a ñ'öntho ne hinda födi. 3 Jange nuga di xi'ahu̱, gatho nö'ö gi möñhu̱ ñ'öntho, m'e̱fa ma da födi. Ne gatho nö'ö gi njont'anehu̱, ma da mhönga nts'e̱di gatho da 'yo̱de. 4 Ha nuga di eñ'ahu̱, ma tsi ñ'owi'ihu̱, yo gi tsuhu̱ togo ne da hñök'ahu̱ ri tehu̱, ne m'e̱fa hinda tsa̱ te man'a da ja'ahu̱. 5 Ma ga xi'ahu̱ togo mahyoni gi tsuhu̱. Tsuhu̱ nö'ö tsa̱ da hñök'a ri tehu̱, ne pe̱'sa ar ts'e̱di da me̱ñ'ahu̱ har tsibi n'ehe. Hö, go gi tsuhu̱nu̱. 6 Nuya tsi ts'ints'u̱ hingi hmödi, t'unga ku̱t'a ha n'ar tsi ngu̱dmi. Ha Jö hinxi pumhni n'ayu̱. 7 Xi'ahu̱hmö. Gatho ri xtöhu̱ Jö pödi hangu'u̱. Jange yo gi ntsuhu̱, ngetho gi töfu̱ ár nsu pe̱'sa n'a mut'i ya ts'ints'u̱. 8 Di xi'ahu̱, gatho nu'u̱ togo da da̱majöni ha yá nthandi ya jö'i xi bökagi, Nuga xta e ga Njö'i, ma ga da̱majöni ha yá nthandi yá e̱nxe̱ Jö xta mpö'be'u̱. 9 Ha nu'u̱ togo da ko̱ngagi ha yá nthandi ya jö'i, nuga n'e, ma ga ko̱nga ha yá nthandi yá e̱nxe̱ Jö, ga enö hiñham'u̱ xta mpö'be'u̱. 10 Nu'mu̱ n'a da ñömañ'u̱bi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, da mpumbabi. Ha nö'ö togo da zanga ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabi. 11 Nu xta ts'ix'ahu̱ ha yá nijö ya xodyo, wa ha yá nthandi ya nza̱ya̱, wa ma'ra yá ndö ya hnini, yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi thöhu̱, yo gi beñhu̱ m'e̱t'o tema gi möñhu̱. 12 Ngetho nu xki ñöhu̱, ár Hñö Jö ma da ut'ahu̱ teme mahyoni gi möñhu̱. 13 Nep'u̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi 'yo har mhuntsjö'i, bi 'ñemba ar Hesu: 14 Nunar Hesu bi 'ñembabi'ö: 15 Ne bi 'ñenö n'e: 16 Ne bi xipa n'ar 'bede nu'u̱ ya jö'i xki mhunts'i, ne bi 'ñembabi: 17 Nu'mú̱ nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö bi bense̱, ne bi 'ñenö: Te ga pe̱pya. Hiñ'otho habu̱ ga kwata gatho ma sofo. 18 N'a mbi 'ñense̱ hár mfeni: Da beni tema ga pe̱fi. Ma ga yo̱t'a nuyu̱ ma t'u, ne ma ga hoka ma'ra di töte ár döta. Ne ka ga u̱tnu̱ gatho ma sofo ne gatho nö'ö te di pe̱ts'i. 19 Nep'u̱ ka jwadi ga kwata gatho ma sofo, ma ga embase̱ ma te: Nupya hö, janu̱ gatho nö'ö te di honi ga tsi nze̱ye̱ ya je̱ye̱ da 'ñep'u̱. Nupya da tsa̱ ga tsa̱ya̱, ga ñuni, ga ntsithe, ne xa ga njohya. 20 Ha Jö bi 'ñembabi nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö: Xa xka 'be̱ ri mfeni, ngetho ar nxuinu̱, ma gi tu, ne gatho nö'ö gi pe̱ts'i, hingi pödi togo ma da gohwi. 21 Njap'u̱tho n'ehe, nö'ö togo xi munts'a nze̱ye̱ ya ñho ár me̱tise̱, nu xta du, ma da ñhoya hár nthandi Jö. 22 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 23 Ngetho ri tehu̱ töpa ár nsu ar ñhuni, ne ri ndo'yohu̱ töpa ár nsu ar he. 24 Hyanthu̱ ya ka. Nu'u̱ hingi pot'i, hingi xofo, ne hiñ'otho yá t'u. Jö go 'wiñ'u̱. Ne nu'ahu̱ gi töfu̱ ár nsu gatho ya zu'we nsa̱ni. 25 Togo da hñu'sa ár ñhets'i xa di tu ár mu̱i. 26 Nu'mu̱ hingi tsa̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö hingi hembi, yo'ö tup'a ri mu̱ihu̱ gatho nu ma'ra 'mu̱. 27 Hyanthu̱ hanja te ya do̱ni. Hingi het'i, hingi pe̱ man'ar 'be̱fi. Ha di xi'ahu̱, nunar ndö Salomon, mödi xa mi pe̱'sa ár nsu, himbi za̱ bi ñhe ngu ár nza̱tho'u̱. 28 Nu'mu̱ Jö heta ya do̱ni da ndo̱mpya har 'batha, ne xudi da nk'u̱ts'i da t'u̱'sa har tsibi, xi'ahu̱, tengu da thet'ahu̱ 'mu̱. Yo'ö xa hinte gi pe̱'su̱ ri jamfihu̱. 29 Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi tsihu̱ ne tema gi hyehu̱, ne hindi oda ri mfenihu̱ tema gi k'athu̱. 30 Ngetho gatho nu'u̱ ya jö'i hinxi ñ'emu̱i, hyax'mu̱ oda yá mfeni nö'ö te da zi ne te da hye. Ha nu'ahu̱, ri Dadahu̱ bi 'bu̱ mhets'i, pö'ö teme gi k'athu̱. 31 Jange hyoñhu̱ m'e̱t'o hanja gi 'bu̱hu̱ xiñho hár ts'u̱t'wi Jö, ne njap'u̱ hö, hinda k'at'ahu̱ gatho nö'ö gi hoñhu̱. 32 Ma tsi t'u̱lo mhunts'i'ihu̱, yo gi ntsuhu̱, ngetho Jö ri Dadahu̱ xi hwëk'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ hár ts'u̱t'wi'ö. 33 Jange pa̱hu̱ ri m'e̱ts'ihu̱, ne hyembabihu̱ ya hyoya. 'Yo̱thu̱ ri 'be̱nihu̱ hingi thege, ne ri m'e̱ts'ihu̱nu̱ mhets'i hinda göts'i, habu̱ hinda yu̱t'a ya bë da bëp'ahu̱, ne hinda de ar zu'we. 34 Ngetho habu̱ 'bu̱ ri m'e̱ts'ihu̱, ka 'bu̱hnu̱ ri mfenihu̱ n'ehe. 35 Ñhoju̱ ne ndo̱'mhu̱, ngu 'ra ya hoga 'be̱go di zo̱ yá ñot'i. 36 Jahu̱ ngu 'ra ya 'be̱go to̱'ma yá hmu xta menga n'ar ngo nthöti, ne nu xta ga̱nt'a ar goxthi, nu'u̱ ngut'a da xokwabi. 37 Xa ma da njohya nu'u̱ ya 'be̱go di nuhu nú'mu̱ xta zo̱ ár hmu. Nuga di xi'ahu̱, nunar hmu'ö da mo̱ ar mexa, ne da 'ñei da 'wini. 38 Mödi da zo̱ made ar xui, wa nú'mu̱ 'bu̱tho da hats'i, xa ma da njohya nu'u̱ ya 'be̱go da ts'u̱di nuhu. 39 Ne di xi'ahu̱, nu'mu̱ n'ar jö'i di pöhmö ham'u̱ da zo̱ ar bë, nu ar jö'i'ö hinda ñ'öhö, da su ár ngu, hinda hye̱ ar bë da yu̱t'i da bëpabi. 40 Jange nu'ahu̱ ndo̱'mhu̱, ngetho nö'ö ar pa hingi beñhu̱, n'a ngi tha̱ñhu̱tho, ma da mengi da ehe Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 41 Nep'u̱ ar Pedro bi 'ya̱mbar Hesu, ne bi 'ñembi: 42 Ne ar tsi Hmu bi dödi: 43 Xa da njohya nö'ö ar 'be̱go nu xta zo̱ ár hmu, ne da dini di o̱t'a gatho ngu nö'ö xki zokwabi nda me̱fi. 44 Xa majöni di xi'ahu̱, nu ar hmu'ö ma da 'ñexa ar hoga 'be̱go'ö, da supa gatho nö'ö te pe̱ts'i. 45 Ha nu'mu̱ nö'ö ar 'be̱go togo bi ts'ogi nda supa ár 'be̱fi ár hmu, da benga hár mfeni, nunár hmu hinda nxo̱ni da pengi. Ne da ndu̱i da me̱ ya ñ'o̱ho̱ ne ya 'be̱hñö nu'u̱ yá mi'be̱gowi, ne xa di ñuntho, ne di tsithetho, ne xa di ntitho. 46 Ha nu'mu̱ ár hmu da zo̱ho̱ nö'ö ar pa'ö hindi to̱'ma nor 'be̱go'ö, xa ma da t'umba n'ar döta mfe̱i, ne da 'ñet'a habu̱ bi ku̱ nu'u̱ hingi ñ'emu̱i. 47 Nö'ö ar 'be̱go pödi xiñho tema xi 'be̱pa ár hmu, ne hinda 'yo̱t'e, töte ár mfe̱i ma da t'umbabi'ö. 48 Ha nö'ö ar 'be̱go hindi pödi xiñho teme xi 'be̱pa ár hmu ne hinda me̱fi xiñho, da t'umba ar mfe̱i, mödi hingar nze̱ye̱ ngu nö'ö man'a. Ngetho nö'ö togo da t'e̱nt'wa nze̱ye̱ ar 'be̱fi hár 'ye̱, njap'u̱tho ma da thö'spa majöni n'ehe. Ne nö'ö togo da t'umbabi nze̱ye̱ da su, njap'u̱tho ma da thö'spa majöni. 49 Nuga xta ekwa har ximha̱i ga u ar tsibi, ne xa di nehmö da ndu̱i da nzo̱. 50 Mahyoni ga tho nze̱ye̱ ya u̱gi ne ya dumu̱i, ne xa di nehmö da ndu̱i ga thogi. 51 Ha gi beñhu̱ xta ekwa ga jö'sa ya tuhni har ximha̱i. Hin'ö, xta e ga exa ya jö'i da ntuhni. 52 Da ndu̱ ar pania di map'u̱, nu'mu̱ ha n'ar ngu di 'bu̱ ku̱t'a, ma da ñhehyu̱, hñu da u̱tsa nu yoho, ne yoho da u̱tsa nu hñu. 53 Ya dada da u̱tsa yá t'u̱, ha nuya t'u̱ da do̱xa yá dada. Ya nönö da u̱tsa yá t'inxu, ha nuya t'inxu da do̱xa yá nönö. Nuya ka̱ da u̱tsa yá ts'ihwe̱, ha nuya ts'ihwe̱ da u̱tsa yá ka̱. 54 Ar Hesu bi 'ñembabi ya jö'i n'ehe: 55 Nu'mu̱ da ndu̱i da ñ'o ar ndöhi, gi eñhu̱ ma da zo̱ ar pahyadi, ne majöni da njap'u̱. 56 Nemhñöhu̱. Gi pöhu̱ gi hyanthu̱ ham'u̱ mponga mhets'i ne ar ximha̱i, hanja hingi pöhu̱ mponga nuya payu̱ gi 'bu̱hu̱. 57 Hanja hingi bense̱hu̱ ndana'ö xiñho gi 'yo̱thu̱, ne ndana'ö hingi ho. 58 Nu'mu̱ n'a da zix'ahu̱ har ts'u̱t'wi, nu xki 'yohu̱ har 'ñu, dama gi nkohwihu̱ nú'mu̱ gi 'yose̱hu̱, njap'u̱ hinda zix'ahu̱ har nza̱ya̱. Ngetho nú'mu̱ xki tso̱ñhu̱ har nza̱ya̱, nö'ö da da̱t'ahu̱ ár mfa̱ts'i, ne nö'ö ár mfa̱ts'i da zix'ahu̱, ma da go'ahu̱ har fa̱di. 59 Di xi'ahu̱ hinda za̱ gi po̱ñhu̱, ma gi 'bu̱hu̱nu̱ gi k'othu̱ gatho nö'ö gi tuhu̱.
1 Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ 'ra ya jö'i bi metwabi ar Hesu hanja ar Pilato bi me̱hna togo nda hyo 'ra ya me Ngalilea. Ne bi nthöspabi ár jise̱'u̱ ár ji ya me̱ti m'o̱ñho̱ mi uñ'u̱ har dönganijö Herusalen. 2 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 3 Di xi'ahu̱ hin'ö. Ha nu'mu̱ hingi 'yo̱t'wabihu̱ ár ntso̱'mi, ma gi m'e̱hu̱ ngu bi m'e̱'u̱. 4 Xi nu'u̱ 're̱t'amahñöto ya jö'i bi ze̱'ma ar he'sjödo Siloe nú'mu̱ mi yo̱t'e, ha gi hu ri mu̱ihu̱ mi töpa yá ts'oki gatho nu ma'ra ya me Herusalen. 5 Di xi'ahu̱ hin'ö. Ha nu'mu̱ hingi 'yo̱t'wabihu̱ ár ntso̱'mi, ma gi m'e̱hu̱ ngu bi m'e̱'u̱. 6 Ne ar Hesu bi xipa n'ar 'bede ya jö'i, ne bi 'ñembabi: 7 Nep'u̱ bi 'ñemba ár 'be̱go mi su ar hwöhi: Di ne gi tse̱ka nunar 'ba̱i'iuxi, ngetho hñu nje̱ye̱ xta ehe di handi ha da ndu, ne hinte xta tini. Jange te ga jafu̱, ho̱nse̱ honga nze̱ ar ha̱i ne hinte uni. 8 Nu'mú̱ bi 'ñenga ar 'be̱go: Ma tsi hmu'i, yo gi tse̱jmö. Ma ga he̱hu̱ man'a nje̱ye̱. Ma ga fo̱mba ar ha̱i ne ga u̱t'wa ar 'yai. 9 Xömhö njap'u̱ da ndu. Ha nu'mu̱ hinda uni, nu'mú̱ hö, da za̱ gi tse̱ki. 10 N'ar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu mi 'bu̱ ha n'ár nijö ya xodyo, mi uta ya jö'i. 11 Ne mi 'bu̱hnu̱ n'ar tsi 'be̱hñö xki nk'oxtha. Xki tho 're̱t'amahñöto nje̱ye̱ n'ar ts'ondöhi xki japi nda ñheni, himi he̱gi nda jönga ár xu̱tha. 12 Nu mi hyanda ar Hesu, bi zofo ne bi 'ñembabi: 13 Nu'mú̱ bi hñu'spa yá 'ye̱ ar tsi 'be̱hñö. Ne dama bi za̱ bi jönga xiñho ár ndo'yo, ne bi mu̱di bi umba njamödi Jö. 14 Ne nö'ö mar ndöngi har nijö, bi mbo̱ ár kwe̱, ngetho ar Hesu bi o̱the ar tsi 'be̱hñö har pa ntsa̱ya̱. Ne bi 'ñemba ya jö'i: 15 Ar tsi Hmu bi dödi ne bi 'ñenö: 16 Xi nunar tsi 'be̱hñönu̱ ár ma̱nga'be̱to ar Abra, xi 'we̱'sa ar ts'ondöhi 're̱t'amahñöto nje̱ye̱, hage hingi ho da sot'i mödi ar pa ntsa̱ya̱. 17 Ne nu mi mönga njap'u̱ ar Hesu, gatho nuyá ñ'u̱niwi mi 'bu̱hnu̱, bi 'be̱ yá tsa̱. Ha nu ma'ra ya jö'i xa mi johya mi hyanda ya döta nt'udi mi o̱t'a ar Hesu. 18 Bi 'ñenga ar Hesu n'ehe: 19 Njangu n'ar tsi nda̱murtasa bi mot'a n'ar ñ'o̱ho̱ hár hwöza. Ne xa bi te n'ar 'ba̱iza, ne ya ts'ints'u̱ ka köxhnu̱ yá m'afi. 20 Bi 'ñenga ar Hesu n'ehe: 21 Ñhe̱hwi ar njoxthuhme bi pant'a n'ar 'be̱hñö ha gu̱to hwada ar ju̱ni, ne bi do̱'mi bi joxa xo̱ge. 22 Ar Hesu mi ne ar 'ñu ndi ma Herusalen, mi tho ha ya döta hnini ne ya t'u̱lo hnini, mi uta ya jö'i. 23 Ne n'ar jö'i bi 'ya̱ni ne bi 'ñembi: 24 —Umba ri mu̱ihu̱ gi ku̱thu̱ har goxthi xi nts'ixt'i. Nuga di xi'ahu̱, nze̱ye̱ di nemhö da yu̱tnu̱, ne hinda tsa̱. 25 Jangu xta got'a ar goxthi nö'ö togo ár me̱ti ar ngu, njap'u̱ nu'ahu̱ m'e̱fa xa ma gi mahmöhu̱ ne gi 'ñeñhu̱: Ma tsi Hmu'ihe, xogagihe ar goxthi. Ha nö'ö ma da dödi ne da 'ñeñ'ahu̱: Hindi pödi habu̱ xka 'ñehu̱. 26 Nep'u̱ nu'ahu̱ ma gi 'ñembabihu̱: Hanja hingi pöje. Ndi ñuñhu̱ ne ndi tsithehu̱, ne ha ma hninihe go ngi utkagihe ri 'ñu. 27 Ha nö'ö ma da 'ñeñ'ahu̱: Di xi'ahu̱ hindi pödi habu̱ xka 'ñehu̱. 'Wehu̱, 'yo̱t'ats'oki'ihu̱. 28 Ne xa gi nzoñhu̱nu̱, ne xa ma da du ri mu̱ihu̱, nu xki hyanthu̱ ndu ri mu̱di palehu̱ ar Abra, ne ar Isa, ne ar Hakob, ne gatho yá m'e̱hni Jö di 'bu̱hnu̱ hár ts'u̱t'wi Jö, ne nu'ahu̱ hinda the̱k'ahu̱ gi ku̱thu̱. Ma gi kohu̱ nthi. 29 Ne ma da e ya jö'i xo̱ge ar ximha̱i, di du̱'ma mahyats'i, di göxa mampuni, ne mahwifi di göxa mak'angi. Ne ma da yu̱t'u̱ hár ts'u̱t'wi Jö, ma da hñuhnu̱ har mexa da ñuni. 30 Ne nuya pa'u̱, nu'u̱ 'be̱t'opya, ma da m'e̱fa, ha nu'u̱ 'be̱fa, ma da m'e̱t'o'u̱. 31 Nunar pa'ö, bi zo̱ 'ra ya de̱nga'be̱pate ha mi 'bu̱ ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 32 Ha nu ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 33 Nupya ne xudi ne ndamöni, ga ne ma 'ñu gar ma Herusalen, ngetho habu̱ xi thopa yá m'e̱hni Jö, mahyoni da thogaginu̱ n'ehe. 34 Nu'ahu̱ gar menguhu̱ Herusalen, gi hofu̱ yá m'e̱hni Jö, ne gi k'ampabihu̱ togo bi pe̱ñ'ahu̱. Hangu xta nehmö nga munts'ahu̱, ngu n'ar tsi o̱ni munts'a yá t'u̱'ni da hwixa ha yá hwa, ne hinga nehu̱. 35 Pöhu̱, Jö ma da hye̱k'ase̱ ri nijöhu̱. Ne di xi'ahu̱, hinge ma gi hyandgagihu̱ nuya payu̱. Gi to̱'mhu̱ da zo̱ ar pa gi 'ñeñhu̱: Nsunda nö'ö togo xpa pe̱hna Jö ma tsi Hmuhu̱.
1 N'ar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu bi ma ba ñunga hár ngu n'ar ndö mar de̱nga'be̱pate, ne nuyá ñ'ohu̱ mi öthó tema mi o̱t'ö. 2 Ne ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi ñhandwi xa mi neni. 3 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ya̱mbabi ya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo, bi 'ñembabi'u̱: 4 Ha nu'u̱ bi ñhetho, hinte bi dödi. Nu'mú̱ ar Hesu bi hñu'spa ár 'ye̱ nö'ö ar ñ'o̱ho̱ mi neni, bi o̱the ne bi me̱hni bi ma. 5 Nep'u̱ bi 'ñembabi ya de̱nga'be̱pate ne ya böt'ofo: 6 Ha nu'u̱ himbi za̱ te bi dödi. 7 Ar Hesu mi hyanda mi tso̱ nu'u̱ xki ts'ohna har ñhuni, ne mi hwañ'u̱ ya 'be̱t'o nthuts'i nda hñu har mexa. Bi xipabi'u̱ n'ar 'bede, ne bi 'ñembabi: 8 —Nú'mu̱ xta ts'oñ'a'i ha n'ar ngo, yo ma gi hñuxa ha ya 'be̱t'o nthuts'i. Xi'mu̱ da zo̱ man'a nö'ö xi ts'ohni ne töte ár nsu. 9 Nep'u̱ nö'ö togo xi zoñ'a'i, da 'ñeñ'a'i: Tsokwap'u̱ ar nthuts'i nuna man'a. Ge'mu̱ n'ar m'e̱tsa̱ nu xki 'ba̱i gi hñu har ngöts'i. 10 Jange nú'mu̱ xta ts'oñ'a'i ha n'ar ñhuni, hñuxa har ngöts'i. Ne nu xta hyant'a togo xi zoñ'a'i, da 'ñeñ'a'i: Hanja ga hñuxkwa, ño̱. Thogi di ma ba hñuxa ha ya 'be̱t'o nthuts'i. Ne njap'u̱ da hyanda nu'u̱ ma'ra di huhnu̱ har mexa, ne da t'es'a'i ri nsu. 11 Nuga di xi'ahu̱, nö'ö togo da ñ'exase̱, ma da 'be̱ ár tsa̱. Ha nö'ö togo hingar ñ'ets'i, da t'e'spabi ár nsu. 12 Ne bi 'ñembabi nö'ö togo xki zohni: 13 Nú'mu̱ xki 'yo̱t'a n'ar ngo, zohna ya tsi hyoya, nu'u̱ do'ye̱, nu'u̱ dowa, nu'u̱ ya tsi goda̱. 14 Nuya tsi jö'i'u̱, hinda ma da kos'a nö'ö gi o̱twabi'u̱. Ne m'e̱fa har ñoho m'u̱i, nu xki pengi gi ntewi gatho nu ma'ra xi 'yo̱t'a xiñho, ma gi njohya gi hñönga ri nthöhö. 15 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nu'u̱ ya jö'i mi huhnu̱ har mexa, n'a'u̱ bi 'ñemba ar Hesu: 16 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 17 Nú'mu̱ mi ñhoki nda ñuni, bi me̱hna yá 'be̱go nda xipa nuya jö'i xki zohni: Ba ehu̱, ngetho xi 'bo̱k'ahu̱ ar mexa. 18 Ha gatho nu'u̱ ya jö'i xki zohni, bi 'ya̱ ar mpumbate, ngetho hinge nda ma. Nö'ö m'e̱t'o bi 'ñenö: Gi pumgagi ngetho hingi tsa̱ ga ma. Ka di jwadi di ta̱nga n'ar ha̱i, ne mahyoni ma ga k'öts'i. 19 Ha nö'ö man'a bi 'ñenö: Xta ta̱nga ku̱t'a nt'e̱i ya boi. Jange di a̱di gi pumgi, hinda tsa̱ ga ma, ngetho mahyoni ma ga nu ha mpe̱fi xiñho. 20 Ha nö'ö man'a bi 'ñenö: Ka di jwadi di nthöti, hinda tsa̱ ga ma. 21 Mi menga ar 'be̱go, bi xipabi ár hmu hanja bi dö gatho nu'u̱ xki zohni. Nu'mú̱ ar hmu xa bi mbo̱ ár kwe̱, ne bi 'ñemba ár 'be̱go: Di ma har ta̱i ne ha ya 'ñu har hnini, ne ba tsinkawa gatho nu'u̱ gi timp'u̱, ya tsi hyoya, ne nu'u̱ do'ye̱, nu'u̱ dowa, ne ya goda̱, ba tsihi ga ñum'e. 22 M'e̱fa nu ar 'be̱go bi 'ñemba ár hmu: Xta o̱t'a ngu xka xikagi, ne pongda habu̱ da hñuxa ma'ra. 23 Nep'u̱ ar hmu bi 'ñembabi ár 'be̱go: Nupya di ma ha ya dö'ñu, ne hár nthet'i ar hnini. Ne gatho nu'u̱ gi nthe̱wi gi japi da ehe, ne da ñuxa ma ngu habu̱ pongi. 24 Ngetho nuya da zohna m'e̱t'o, di xi'ahu̱ hinto ma da zipka ma ñhuni. 25 Nze̱ye̱ ya jö'i mi ñ'owi ar Hesu, ne nö'ö bi ñhandwi ne bi 'ñembabi'u̱: 26 —Nö'ö togo ne da de̱ngagi, mahyoni di töte ar mhöte di pe̱'skagi, ne m'e̱fa da mö ár dada, ár nönö, ár 'be̱hñö, yá bötsi, yá ku, ne ár tese̱. Ha nu'mu̱ hindi njap'u̱, hinda tsa̱ ga embabi ma ma̱xte. 27 Ha nö'ö togo hinda ñ'e̱nt'a ár te da de̱ngagi, hinda tsa̱ ga embabi ma ma̱xte. 28 Xi'mu̱ n'ar jö'i beni da hyoka n'ar he'sjödo, hage hinda hñudi m'e̱t'o da nu ha jwa ar bojö, wa hinda za̱ da jwati. 29 Ha nu'mu̱ hinda nu m'e̱t'o, ne ho̱nse̱ da du̱'mba ár wa ar jödo, ne hinda za̱ da jwati, gatho nu'u̱ ya jö'i bi hyandi, ma da deni. 30 Ne da 'ñeñ'u̱: Nunar ñ'o̱ho̱nu̱, ho̱nse̱ bi du̱'ma ar 'be̱fi, ne himbi za̱ bi jwati. 31 Xi'mu̱ n'ar ndö beni da do̱xa man'ár mindöwi togo pe̱'sa yonthebenthebe ya ndogu, hage hinda hñudi da nu m'e̱t'o, ha da za̱ da döhö hönse̱ di pe̱'sa nu'u̱ n'anthebenthebe ya ndogu. 32 Ha nu'mu̱ handi hinda ntöte, da me̱mpa 'ra yá m'e̱hni ár mindöwi bi e yap'u̱tho, da xipabi teme a̱di, ne da mengtho hinda ntunkwi. 33 Jange nuga di xi'ahu̱, nu'u̱ togo hinda hye̱p'u̱ gatho nö'ö te pe̱ts'i, hinda tsa̱ ga embabi ma ma̱xte. 34 Nu ar u xiñho, ha nu'mu̱ da 'be̱ ár ñ'uxi, hanja da menga ár nku̱hi. 35 Hingi ho da t'u̱t'a har hwöhi, wa da jwata ngu ar 'yai. Hinte ár ñho, jange da t'e̱mp'u̱. Nö'ö togo tu ár gu, dá 'yo̱xa nö'ö te di mö.
1 Nze̱ye̱ ya njotbojö ne ma'ra ya ts'ojö'i, bi ma ba tsu̱ ar Hesu nda 'yo̱xa nö'ö mi möñ'ö. 2 Jange nuya de̱nga'be̱pate ne nuya böt'ofo, mi ñömañ'u̱ mi eñ'u̱: 3 Nu'mú̱ ar Hesu bi xipabi n'ar 'bede, ne bi 'ñembabi'u̱: 4 —Xi'mu̱ gi 'ñehu̱ n'anthebe ya de̱ti, ne gi 'be̱hu̱ n'a, ha hingi tsohu̱ nuya gohon'a̱te ne 're̱t'amagu̱to har 'batha, ne gi 'yohu̱ xo̱ge ar ngwani, gi hyoñhu̱ nö'ö xka 'be̱hu̱. 5 Ne xki tiñhu̱, gi 'ye̱nts'a ha ri xi'nxihu̱, ne xa gi njohyahu̱ gi tsihu̱. 6 Ne xki tso̱hu̱ ri nguhu̱, gi zoñhu̱ gatho ri mpöhwihu̱ ne ri n'anguhu̱, ne gi 'ñembabihu̱: Di ne ga njohyahu̱, ngetho xta tinga n'a ma de̱ti xki m'e̱di. 7 Jange di xi'ahu̱, njap'u̱tho n'ehe, nu'mu̱ n'ar 'yo̱t'ats'oki da 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi, xa töte ar johya mañö mhets'i, töta nu'u̱ gohon'a̱te ne 're̱t'amagu̱to ya hogajö'i beni himahyoni da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 8 Xi'mu̱ n'ar 'be̱hñö pe̱'sa 're̱t'a ya bojö ne da 'be̱ n'a, ha hinda tso̱ ar ñot'i, ne 'ramtx'u̱ da goka xo̱ge ár ngu da hyoni. 9 Ne xta dini, da zohna gatho yá mpödi ne yá n'angu, ne da 'ñembi: Di ne ga njohyahu̱, ngetho xta tinga n'a ma bojö xki m'e̱di. 10 Jange di xi'ahu̱, njap'u̱tho n'ehe, nu'mu̱ n'ar 'yo̱t'ats'oki da 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi, bi ja ar johya habu̱ bi 'bu̱i yá e̱nxe̱ Jö. 11 Ar Hesu bi 'ñenö n'e: 12 Nö'ö ar 'be̱fat'u̱ bi 'ñemba ár dada: Te gi mö dada, xi'mu̱ gi 'raka nö'ö ar xe̱ni ma gi tsogagi. Ha nu ár dada bi hyembabi yá t'u̱ gatho nö'ö mi pe̱ts'i. 13 Xki tho 'ra ya tsi pa, nu ar 'be̱fat'u̱ bi munts'a gatho nö'ö te xki t'umbi. Ne bi bo̱nga hár ngu, bi gu̱ ar 'ñu bi hñöts'i, bi ma man'ar ha̱i yap'u̱, habu̱ ba e̱mp'u̱ ár bojö mi 'bu̱ n'ar 'mu̱i himar ñho. 14 Ha nu mi dege gatho nö'ö te mi hö, xa bi nja n'ar thuhu har hnininu̱ habu̱ mi 'bu̱'ö, hinte mi tini te nda zi. 15 Bi ma ba a̱pa ar 'be̱fi n'ar ñ'o̱ho̱ mar mengunu̱, ne nunar ñ'o̱ho̱'ö bi me̱hna hár 'batha nda supa yá ts'u̱di. 16 Xa mi tsu̱ n'ar thuhu, mi ne nda zipahmö nuyá ñhuni mi tsi ya ts'u̱di, ne hinto mi hwëki nda umbats'u̱ te nda zi. 17 N'a mbi bense̱: Hangu yá 'be̱go ma dada pongwathobi te da zi, ha nuga di tuwa ar thuhu. 18 Ma ga penga hár ngu ma dada, ne ga embabi: Ma dada'i, xta ts'okwa Jö, ne nu'ge n'ehe. 19 Hindi 'ñepkagi gi 'ñengagi ri t'u̱gi. Hyandgagipya ngu n'a ri 'be̱gotho. 20 Ne bi gu̱ ar 'ñu bi menga hár ngu ár dada. 21 Ar t'u̱ bi 'ñenö: Ma dada'i, xta ts'okwa Jö, ne nu'ge n'ehe. Hindi 'ñepkagi gi 'ñengagi ri t'u̱gi. 22 Ha nu ár dada bi 'ñembabi yá 'be̱go: Ba hömfu̱ ar hoga he, ne hyethu̱. Tuthwu̱ n'ar mfo'ye̱, ne tit'wabihu̱ ya thiza. 23 Ne ba tsihu̱ ar nokaboi, ga hohu̱ ne ga ñuñhu̱. Ma ga o̱thu̱ n'ar da̱ngo njohya. 24 Ngetho numa t'u̱ ndi humamu̱i xki du, ha tetho. Xki m'e̱di ne da pengi da tini. Ne bi ndu̱i ar da̱ngo njohya. 25 M'e̱fa bi zo̱ ar 'be̱t'ot'u̱ mi 'yo har hwöhi. Ha nu mi zo̱nga get'u̱ ar ngu, bi 'yo̱de mi ja ya me̱'mda ne ya nhei. 26 Bi mat'a n'ar 'be̱go, ne bi 'ya̱ni te mi ja har ngu. 27 Nu ar 'be̱go bi 'ñembabi: Ri jödö ba pengi, jange ri dada xi mö nda tho ar nokaboi da njohya, ngetho xi zo̱mañho. 28 Nu'mú̱ nunar 'be̱t'ojödö xa bi mbo̱ ár kwe̱, himi ne nda yu̱t'i. Ne ba po̱nga ár dada nda xipabi nda yu̱t'i. 29 Ha nunu̱ bi 'ñemba ár dada: Gi pöse̱ hangu ya je̱ye̱ di 'bu̱hwi, ne di pe̱p'a'i. Xta o̱t'a gatho ngu xka xikagi, ne hinxka 'raka n'ar tsi t'öxi ga njohya'be ma mpödi. 30 Ha nupya hö, xi zo̱ ri t'u̱ togo xpa e̱mba ri bojö ya ts'o'be̱hñö. Nö'ö hö, gi hopa ar nokaboi. 31 Nunár dada bi 'ñembabi: Ma tsi t'u̱'i, nu'ge hyaxtho di 'bu̱hwi, ne gatho nö'ö di pe̱ts'i ri me̱ti n'ehe. 32 Ho̱nse̱ nupya mahyoni ga njohyahu̱, ne ga o̱thu̱ ar da̱ngo njohya. Ngetho ri jödö ndi humamu̱i xki du, ne xpa pengi tetho. Xki m'e̱di, ne da pengi da tiñhu̱.
1 Ar Hesu bi 'ñembabi yá ma̱xte n'ehe: 2 Jange ar hmu bi zohna ár 'be̱go, ne bi 'ñembabi: Xta o̱ka 'ra ya 'bede ntho̱x'a'i. Jange di ne gi da̱tka majöni gatho ri 'be̱fi, ngetho hindi ne gi pe̱pkathogi. 3 Nep'u̱ nö'ö ar 'be̱go'ö bi bense̱ hár mfeni, ne bi 'ñenö: Xipya te ga pe̱fi. Ma hmu da hñömga ma 'be̱fi, ha hiñ'otho ma ts'e̱di ga xa̱'mar ha̱i, ha 'raka ar m'e̱tsa̱ ga mpe̱ti. 4 Xta beni te ga pe̱fi. Ma ga nu ha ga japi da 'rakar se̱ki ha yá ngu nu'u̱ togo tupabi ma hmu, nú'mu̱ xta thögagi ma 'be̱fi. 5 Ne bi zohna 'raman'a nu'u̱ togo mi tupabi ár hmu. Nö'ö ar ndu̱i bi 'ya̱mbabi: Hangu gi tupa ma hmu. 6 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: Di tupabi n'anthebe nts'o̱i ar nziki. Ha nö'ö ar 'be̱go bi 'ñembabi: 'Bu̱kwa ar he̱'mi habu̱ huts'i hangu gi tupa ma hmu. Dama hyoka man'a habu̱ di mö, ho̱nse̱ madenthebe nts'o̱i gi tu. 7 Nep'u̱ nö'ö man'a bi 'ñembabi: Xi'ge hangu gi tuge. Nö'ö bi 'ñenö: N'anthebe ndu ar t'e̱i. Nep'u̱ nö'ö ar 'be̱go bi 'ñembabi: 'Bu̱kwa ri he̱'mi habu̱ huxa hangu gi tupa ma hmu. Hyoka man'a habu̱ di mö, ho̱nse̱ gohon'a̱te gi tu. 8 Nep'u̱ nu ár hmu bi 'ñe'spa ár nsu nö'ö ar ts'o'be̱go'ö, ngetho dama bi tita ár mfeni bi gohwi xiñho nu'u̱ togo mi tu ya tha̱i. Jange njap'u̱ nuya meximha̱i, xa ka mbödi da zixkwi xiñho yá ñ'ohu̱ nuyá 'be̱fi'u̱, ha nu'u̱ xi jamfi Jö hingi njap'u̱'u̱. 9 Ha nuga di xi'ahu̱, nunár bojö ar ts'oximha̱i gi pe̱'su̱, fa̱xu̱ ma'ra, ne njap'u̱ gi ntsixkwihu̱. Ne nu xta the ri tehu̱, ne da the ar bojö, ma da t'a'ahu̱ habu̱ gi tsa̱ya̱hu̱nu̱ mhets'i hiñham'u̱ da göts'i. 10 Nö'ö togo su xiñho nö'ö n'a tsi tu̱i t'umbabi, njap'u̱tho nu'mu̱ da t'umba nze̱ye̱. Ha nö'ö hingi su xiñho nö'ö tsi tu̱i t'umbabi, nu'mu̱ da t'umba nze̱ye̱, hinda su n'ehe. 11 Njap'u̱tho n'ehe, nu'mu̱ hingi sufu̱ xiñho ya ñho jawa har ximha̱i, togo da ka̱xmbeni'ihu̱ da 'ra'ahu̱ gi kwathu̱ ya ñho hiñham'u̱ da thege. 12 Nu'mu̱ hingi suhu̱ xiñho nö'ö hingo ri me̱tihu̱, togo da 'ra'ahu̱ nö'ö ri me̱tihu̱ gi suhu̱. 13 N'ar 'be̱go hinda tsa̱ da me̱pa yoho yá hmu, ngetho njap'u̱ da u̱tsa n'a, ne da mö man'a. Wa da me̱pa n'a, ne nö'ö man'a hin'ö. Njap'u̱ n'ehe, hinda tsa̱ gi pe̱fu̱ Jö ne di oda ri mfenihu̱ ya ñho. 14 Ha nuya de̱nga'be̱pate mi 'bu̱hnu̱ mi o̱ts'e, xa mi thentho'u̱, ngetho xa mi mö ya bojö. 15 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 16 Nú'mu̱ himi tso̱ta ar Xuwa Xixthe, ya ngi pe̱'sfu̱ yá 'be̱pate ar Moise ngi 'yo̱thu̱, ne nö'ö xki mönga ma'ra yá m'e̱hni Jö. Ne nu mi zo̱ ar Xuwa dinjawa, xka 'yo̱hu̱ xi nsi'ahu̱ ar hoga mhö no̱nga ár ts'u̱t'wi Jö, ne nze̱ye̱ xi umba yá mu̱i da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi'ö. 17 Ar mhets'i ne ar ximha̱i hingi hembi da göts'i. Ha hiñ'otho n'ar t'ofo xi t'ot'a hár T'ofo Jö, hinda njap'u̱tho. Ma da tho gatho ngu möñ'ö. 18 Nu'mu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ da hye̱p'u̱ ár 'be̱hñö ne da nthötwi man'a, tsimbabi ár nthöti. Ne nö'ö togo da nthötwi n'ar 'be̱hñö xi hye̱ ár döme, tsimba ár nthöti n'ehe. 19 Mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ hinte mi k'at'i, ne xa mi ñhe xiñho, mi ko̱ 'ra ya hoga dutu xa mar nza̱tho. Ne hyax'mu̱ mi exa ár nsu mi o̱t'a ya da̱ngo. 20 Ne mi 'bu̱ n'ar tsi me̱ti már thuhu ar Lasaro, hyax'mu̱ mi huhnu̱ hár goxthi ár ngu ar ñ'o̱ho̱ hinte mi k'at'i. Nunar tsi me̱tinu̱ xa xki fo̱xt'a xo̱ge ár ndo'yo, ne mi po. 21 Mi e ya 'yo mi te'spabi habu̱ xki 'ya. Ne nö'ö ar tsi ñ'o̱ho̱'ö, mi nemhö nda go nda zi nu'u̱ ya xe̱ni mi ta̱ hár mexa ar ñ'o̱ho̱ hinte mi k'at'i. 22 N'ar pa bi du ar tsi me̱ti, ne ya e̱nxe̱ mhets'i ba e bi zits'i nda m'u̱hwi ar Abra. M'e̱fa bi du nö'ö hinte mi k'at'i n'ehe, ne bi t'a̱gi. 23 Nu mi onu̱ har 'be̱xui, xa mi tho n'ar u̱gi. Bi gu̱xnu̱ ár da̱, ne bi hyanda yap'u̱ ar Abra ne ar Lasaro mi 'bu̱hwinu̱. 24 Bi mat'i ne bi 'ñembabi: Ma tsi dada'i Abra, pe̱'ska ar nhwëki. Ba pe̱hna ar Lasaro da po n'ár xa̱ ha n'ar tsi tu̱i ar dehe, da e da tse̱tka ma jöhne. Ngetho xa di thokwa ya u̱gi ha ya faspi. 25 Ha nu ar Abra bi 'ñembabi: Ma tsi t'u̱'i, benga nú'mu̱ ngi 'bu̱hnu̱ har ximha̱i, xa ngi 'bu̱i xiñho, ha nu ar Lasaro mi ñ'u̱da ár m'u̱i mi hyoya. Ha nupya, nunu̱ 'bu̱kwa xiñho, ha nu'ge ñ'u̱da habu̱ gi 'bu̱i. 26 Ha hinda tsa̱ da map'u̱ ar Lasaro, ngetho ja n'ar ma'ye madetho xa ra ñhe. Jange nu'u̱ 'bu̱kwa, hinda za̱ da map'u̱, ha nu'u̱ bi 'bu̱p'u̱, hinda za̱ di 'ñekwa. 27 Ha nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö bi 'ñenö: Ma tsi dada'i Abra, nu'mú̱, di a̱'a ar möte gi pe̱hnats'u̱ ar Lasaro hár ngu ma dada. 28 Ngetho di 'ñe ku̱t'a ma jödö, di ne da zofo ne hinda ekwa da tho ya u̱gi ngu di thoka. 29 Ha nunar Abra bi 'ñembabi: Nu'u̱ bi pe̱'spa nö'ö bi 'yot'a ar Moise ne nö'ö bi 'yot'a nu'u̱ ma'ra yá m'e̱hni Jö. Go da 'yo̱x'u̱. 30 Nunar ñ'o̱ho̱'ö bi mengi bi 'ñenö: Hö, majöni nö'ö gi mö, ma dada'i Abra. Di beni, nu'mu̱ gi pe̱hna n'a nu'u̱ xi du, da 'yo̱ts'e ne da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 31 Ha nunar Abra bi mengi bi 'ñembabi: Nu'mu̱ hingo o̱ta nö'ö bi mönga ar Moise ne ma'ra yá m'e̱hni Jö, hinda ne da jamfi nö'ö da xipa n'a togo xi mengi xi nte.
1 Ar Hesu bi 'ñembabi yá ma̱xte: 2 Xiñhohmö nö'ö ar jö'i'ö da ts'u̱twa n'ar doju̱ni hár 'yu̱ga, ne da t'e̱nt'a har dehe, ne njap'u̱ hinda japi da da̱ nu'u̱ hinxi ze̱ta yá ñ'emu̱i. 3 Jange ntsuñhu̱. Nu'mu̱ n'a ri kuhu̱ da 'yo̱t'ahu̱ n'ar ts'om'u̱i, hñökwabihu̱. Nu'mu̱ da 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi, pumbabihu̱. 4 Nu'mu̱ da 'yo̱t'ahu̱ ar ts'om'u̱i yoto mpengi ar pa, ne yoto mpengi da ehe da 'ñeñ'ahu̱: Pumgagi, pumbabihu̱. 5 Nuyá ma̱xte ar Hesu bi 'ñembabi: 6 Nu'mú̱ ar tsi Hmu Hesu bi 'ñenö: 7 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱ n'ehe: 8 Hin'ö. Ma gi 'ñembabihu̱: M'e̱t'o hogar t'oxi, ne gi 'raka te ga tsi. M'e̱fa xka jwadi, ka gi hñudi gi ñunge n'ehe. 9 Ha gi umfu̱ njamödi nö'ö ar 'be̱go bi 'yo̱t'a nö'ö ga 'be̱fu̱. Di enga hin'ö. 10 Njap'u̱tho n'ehe, nu xki jwahu̱ gi pe̱fu̱ ár 'be̱fi Jö xi 'be̱p'ahu̱, mahyoni gi 'ñeñhu̱: Hindi 'ñepkagihe gi 'raje njamödi, ngetho dar 'be̱gothohe, ne ho̱nse̱ xta pe̱he nö'ö ndi 'ñepkagihe nga pe̱he. 11 Ar Hesu ndi ma Herusalen, ne bi 'ranga madeda yoho ya ha̱i, n'ár thuhu Nsamaria, ha nö'ö man'a Ngalilea. 12 Nú'mu̱ mi zo̱nga hár ñu̱t'i n'ar hnini, bi bo̱nga 're̱t'a ya ñ'o̱ho̱ mi tsu̱ ar tsit'ando'yo. Nuya ñ'o̱ho̱yu̱ bi m'a̱ yap'u̱tho. 13 Bi ma'u̱ nts'e̱di, ne bi 'ñeñ'u̱: 14 Ar Hesu nu mi hyant'u̱, bi 'ñembabi: 15 Ne n'ayu̱, mi za̱ xki dits'i, bi mengi xa bi ñö nts'e̱di, mi nsunda Jö. 16 Ne bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, bi me̱ ár hmi har ha̱i, bi umba njamödi ngetho xki o̱thebi. Nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö mar me Nsamaria. 17 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñenö: 18 Hage ho̱nse̱ nuna hingár me Israel ba pengi da nsunda Jö. 19 Ne bi 'ñemba nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö: 20 Nep'u̱ nuya de̱nga'be̱pate bi 'ya̱mba ar Hesu ham'u̱ nda zo̱ ár ts'u̱t'wi Jö nuwa har ximha̱i. Nö'ö bi dödi ne bi 'ñembabi: 21 Hinda za̱ da t'eñ'ahu̱: Xi 'bu̱kwa. Wa da t'eñ'ahu̱: Bi 'bu̱hnu̱. Nu ár ts'u̱t'wi Jö gi 'bu̱hwihu̱pya. 22 Nep'u̱ bi 'ñembabi yá ma̱xte: 23 Ne ma da t'eñ'ahu̱: Ka 'bu̱kwa. Wa da t'eñ'ahu̱: Ka bi 'bu̱hnu̱. Yo gi pa̱hu̱ gi k'ö'su̱, ne yo gi te̱ñhu̱ nu'u̱ togo da xi'ahu̱ njap'u̱. 24 Ngetho ngu gi hanthu̱ n'ar hwe̱i dama da yot'a n'ár ñöni mhets'i, ne da k'onga nö'ö man'ár ñöni, ma da njap'u̱ nö'ö ar pa xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 25 Ne nunu̱ mahyoni m'e̱t'o da tho nze̱ye̱ ya thogi, ne xa ma da u̱tsa ya jö'i 'bu̱ nuya payu̱. 26 Ngu bi tho nuya pa'u̱ mi 'bu̱ ar Noe, ma da njap'u̱tho nuya pa xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 27 Nuya jö'i'u̱ mi ñuntho, mi tsithetho, ne mi nthöta n'a ngu n'a. Mi da̱ñ'u̱ bi zo̱ ar pa bi yu̱t'a ar Noe har döta motsa, ne bi ñuxa ar dehe xo̱ge ar ximha̱i, ne bi jöt'u̱ gatho. 28 Bi njap'u̱ nuya pa mi 'bu̱ ar Lot n'ehe. Ya jö'i mi ñuni, mi tsithe, mi mpa̱ ne mi nta̱i, mi mpot'i ne mi ho̱ ya ngu. 29 Ha nunar pa bi bo̱nga ar Lot har hnini Sodoma, bi 'wö ya tsibi mi nthöskwi ya k'axt'ado mi zo̱, ne gatho ya jö'i bi zöt'i. 30 Ma da njap'u̱ nö'ö ar pa xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i n'ehe. 31 Nu ar pa'ö, nu'mu̱ n'a di to̱ mañör ngu, yo ma da göi da yu̱t'a hár ngu da gu̱ka te pe̱ts'i. Ne nö'ö togo di 'yo hár hwöhi, yo ma da mengár ngu. 32 Beñhu̱ teme bi ja ár 'be̱hñö ar Lot. 33 Gatho nu'u̱ da su ár te, da 'be̱di. Ha nu'u̱ togo xi 'ye̱nt'a ár te da thökwi, da dini. 34 Di xi'ahu̱, nö'ö ar nxui'ö, yoho di 'bonga ha n'ar fidi, xta da̱ñ'u̱ n'a da ts'its'i, ha nö'ö man'a da ts'op'u̱. 35 Yoho ya 'be̱hñö di ku̱nga mahye̱gi, xta da̱ñ'u̱ n'a da ts'its'i, ha nö'ö man'a da ts'op'u̱. 36 Yoho ya ñ'o̱ho̱ di 'yo ha n'ar hwöhi, n'a da ts'its'i, ha nö'ö man'a da ts'ogi. 37 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ yá ma̱xte, bi 'ya̱mbabi ar Hesu ne bi 'ñembabi:
1 Ar Hesu bi xipa n'ar 'bede yá ma̱xte, mi honi nda bö'u̱, mahyoni hinge nda ntsa̱ya̱, ne hinda za̱'u̱ nda 'ya̱pa Jö. 2 Ne bi 'ñembabi'u̱: 3 Ka mi 'bu̱hnu̱ har hnini'ö n'ar 'ranxu n'ehe. Xa mi doni mi k'ö'sa ar nza̱ya̱, ne mi embabi: 'Yo̱tka ar ts'u̱t'wi, ñöngagi hinte da jakagi ma ñ'u̱ni'be. 4 Bi tho 'ra ya pa nunar nza̱ya̱nu̱ himbi ne bi 'yo̱t'wa ar ts'u̱t'wi. Ne n'a mbi bense̱, bi 'ñenö: Nuga hindi tsupa Jö, ne hindi japamasu nö'ö mönga ya jö'i. 5 Mödi njap'u̱, nunar 'ranxunu̱ xa tso̱tka ma mu̱i. Jange ma ga o̱t'wa ar ts'u̱t'wi, xi'mu̱ hyaxtho da ehe, ne da 'be̱tka ma tse̱ti. 6 Nu'mú̱ ar tsi Hmu Hesu bi 'ñenö: 7 Xi Jö, hage hinda 'yo̱t'wa ar ts'u̱t'wi nu'u̱ togo xi hwahni, gehyu̱ parxui a̱pabi. Hage hinge ngut'a da ma̱ts'i. 8 Di xi'ahu̱ hö, dama da 'yo̱t'wa ar ts'u̱t'wi. Ha nu xta penga Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, hage da dinga n'a togo di ñ'emu̱i. 9 Ar Hesu bi mönga man'ar 'bede, mi xipa nu'u̱ mi beñ'u̱ ma ya hogajö'i ne himi numañho yá ñ'ohu̱. Bi 'ñemba njawa: 10 —Yoho ya ñ'o̱ho̱ bi ma ba a̱pa Jö har dönganijö, n'a mar de̱nga'be̱pate, ha nö'ö man'a mar njotbojö. 11 Nu ar de̱nga'be̱pate mi 'ba̱i mi a̱pase̱ Jö, ne mi enö njawa: Ma tsi Dada'i, di jamödi ngetho nuga hindi ñhe̱'be nu ma'ra ya jö'i, ya bë, ya ts'om'u̱i, ya zinga 'be̱hñö, ne hindi hñöxkagi nunar njotbojö 'ba̱hnu̱. 12 Nuga ta̱t'a hñöto di bë yo'gi, ne di 'ra'a ár 're̱t'a xe̱ni ma nthöhö. 13 Ha nö'ö ar njotbojö mi 'ba̱ta yap'u̱, himi ne nda gu̱xhmö ár da̱ mhets'i. Xa mi et'a ár mu̱i mi a̱pa Jö, mi enö: Ma tsi Dada'i, hwëgagi, dar 'yo̱t'ats'oki. 14 Jange bi 'ñenga ar Hesu: 15 Ba ts'impa ya tsi bötsi ar Hesu nda hñu'spa yá 'ye̱ ne nda jöpabi'u̱. Ha nu mi hyanda yá ma̱xte, bi zu̱i nu'u̱ togo mi tsihi. 16 Ha nunar Hesu bi mat'a ya bötsi nda wat'i, ne bi 'ñenö: 17 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo hinda hñömba ár ts'u̱t'wi Jö ngu n'ar tsi bötsi, hinda ma da yu̱tnu̱. 18 N'ar ndö bi 'ya̱mbabi ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 19 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi: 20 Gi pötwa yá 'be̱pate Jö: Yo gi tsimba ár nthöti ri ñ'ohu̱, yo gi ñhote, yo gi mpë, yo gi ju̱xa ya nhemhñö, 'ñe'spa ár nsu ri dada ne ri nönö. 21 Nö'ö ar ñ'o̱ho̱ bi 'ñenö: 22 Ha nu mi 'yo̱ ar Hesu njap'u̱, bi 'ñembabi: 23 Nú'mu̱ mi 'yo̱ njap'u̱ nö'ö ar ndö'ö, xa bi du ár mu̱i, ngetho mi the̱ nze̱ye̱ yá ñho. 24 Nu mi hyanda ar Hesu xa xki du ár mu̱i, bi 'ñenö: 25 Xi ñhembi da tho n'ar döta me̱ti hár gu n'ar 'yomhni, ha töte ár ñhembi da yu̱t'a n'a hinte k'at'i hár ts'u̱t'wi Jö. 26 Ha nu'u̱ togo bi 'yo̱de mi mönga njap'u̱, bi 'ñenö: 27 Nu ar Hesu bi 'ñembabi: 28 Ar Pedro bi 'ñembabi: 29 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 30 ma da thu'spabi ár nze̱ye̱ nö'ö da hñöngwa nuya payu̱, ne m'e̱fa ma da hñönga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 31 Ar Hesu bi 'weka n'amp'u̱ nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 32 Ma da t'e̱nt'wa yá 'ye̱ ya jö'i nu'u̱ hingyá xodyo. Ha nu'u̱ ma da zani, te gatho da tho̱ts'e, ne ma da ts'ots'i. 33 Xa ma da n'we̱t'i, nep'u̱ da tho. Ne ár hñupa ma da mengi da nte man'agi. 34 Ha nuyá ma̱xte himi tso yá mfeni nö'ö mi xipa ar Hesu, ne himi tsa̱ nda bö'u̱ te ndi bo̱nga nö'ö mi möñ'ö. 35 Nu mi zo̱nga ar Hesu hár ñu̱t'i ar hnini Heriko, ka bi nthe̱winu̱ n'ar tsi goda̱ mi huhnu̱ har 'ñu, mi pe̱ti. 36 Ha nu mi 'yo̱de mi thohnu̱ nze̱ye̱ ya jö'i, bi ñ'a̱ni teme mi thohnu̱. 37 Ne bi nsipabi mi thohnu̱ ar Hesu me Nasare. 38 Bi mafi nts'e̱di ne bi 'ñenö: 39 Nuya jö'i mi 'be̱t'o mi tsu̱i, ne mi xipabi nda ñhe. Ha nö'ö xa mi umba ár mu̱i mi mafi mi enö: 40 Nu'mú̱ ar Hesu bi m'a̱i, ne bi me̱hna togo nda tsihi. Mi zo̱nga habu̱ mi 'ba̱'ö, bi 'ya̱ni, 41 ne bi 'ñembabi: 42 Ne ar Hesu bi 'ñembabi: 43 Nu'mú̱ ar goda̱ bi za̱ bi hyandi, ne bi de̱nga ar Hesu, mi umba njamödi Jö. Ne gatho nu'u̱ ya jö'i bi hyandi, mi nsunda Jö n'ehe.
1 Nu mi zo̱nga ar Hesu har hnini Heriko, bi thota madeda ar hnini. 2 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ hinte mi k'at'i, már ndö ya njotbojö. 3 Xa mi ne nda hyanda ar Hesu, ne himi tsa̱, ngetho xki got'atho nze̱ye̱ ya jö'i, ne nö'ö himar ñhets'i. 4 Jange bi m'e̱t'o, ne bi bo̱xa ha n'ar za habu̱ ma nda tho ar Hesu, ne njap'u̱ nda tsa̱ nda hyandi. 5 Nu mi thop'u̱ ar Hesu habu̱ mi to̱ge, bi no̱ts'e ne bi 'ñembabi: 6 Nö'ö dama bi göi, ne xa mi johya bi zixa ar Hesu hár ngu. 7 Nuya jö'i mi hyandi xa bi nthente, mi nöñ'u̱ ar Hesu xki yu̱t'a hár ngu n'ar ts'okte. 8 Nunar Sakeo bi m'a̱i, ne bi 'ñemba ar Hesu: 9 Ha nu ar Hesu bi 'ñenö: 10 Nö'ö Togo bi Njö'i, ba e da hyoni ne da po̱ho̱ nu'u̱ togo xi m'e̱di. 11 Ya jö'i mi o̱xa nö'ö mi mönga ar Hesu. Ne nö'ö bi xipa n'ar 'bede, ngetho 'bu̱tho nda zo̱nga Herusalen, ne nuya jö'i mi hu yá mu̱i ma nda nheki n'agitho ár ts'u̱t'wi Jö. 12 Jange ar Hesu bi 'ñembabi: 13 Ha m'e̱t'o, bi zohna 're̱t'a yá 'be̱go, bi umba n'ar bojö. 'Rangutho bi umbabi, ne bi 'ñembabi'u̱: Jafu̱ da mpe̱ da xu nö'ö ar bojö xta 'ra'ahu̱, ne gi 'raju̱ xka pengi. Ne bi gu̱ ar 'ñu bi ma'ö. 14 Ha nuya mengunu̱ xa mi u̱tsa, ne bi me̱hna 'ra togo nda de̱ni, ma nda mö njawa: Hindi nehe ngu ma ndöhenu̱. 15 Mödi njap'u̱, bi t'ets'i ngu ar ndö. Ne mba penga ár ha̱i, bi zohna gatho nu'u̱ xki umbabi ar bojö, mi ne nda bödi hangu xki dö n'a ngu n'a. 16 M'e̱t'o ba e n'a, ne bi 'ñenö: Ma ndö'i, nuri bojö ga 'rakagi, da japi bi xu ma 're̱t'a ár nze̱ye̱. 17 Xa bi njohya ar ndö, ne bi 'ñembabi: Di za̱ nö'ö xka pe̱fi. Xka japi bi xu nö'ö tsi tu̱i da 'ra'i. Ma ga ex'a'i gi ndö 're̱t'a ya hnini. 18 Ba ep'u̱ man'ar 'be̱go, ne bi 'ñembabi: Ma ndö'i, nuri bojö ga 'rakagi, da japi bi döhö ma ku̱t'a ár nze̱ye̱. 19 Nu'mú̱ ar ndö bi 'ñembabi: Nu'ge n'ehe, ma ga ex'a'i gi ndö ku̱t'a ya hnini. 20 Ne bi zo̱ man'a nu'u̱ ya 're̱t'a xki t'umbabi ar bojö, ne bi 'ñenö: Ma ndö'i, xta höñ'a ri bojö, ho̱nt'a da pa̱xa ha n'ar nthu'mxi. 21 Da tsu da mbo̱ ri kwe̱, ngetho hingi pe̱'sa ar hwëki. Gi hönga nö'ö hingi töhö, ne gi xofo nö'ö hingi pot'i. 22 Nu'mú̱ ar ndö bi 'ñembabi: Ts'o'be̱go, nuna xka mö, bi ts'ok'a'i. Nu'mu̱ ngi pödi hiñ'otho ma nhwëki, di hönga nö'ö hinxta töhö, ne di xo nö'ö hinxta pot'i, 23 yo'ö hinga tsokwa ma bojö ya njwatbojö 'mu̱, ne nú'mu̱ nga pengi, nda njoska ma bojö ne yá nthöhö. 24 Nep'u̱ bi 'ñembabi nu ma'ra yá 'be̱go mi 'bu̱hnu̱: Hñömfu̱ ar bojö, ne umbabihu̱ nö'ö togo bi dö ma 're̱t'a. 25 Nu'mú̱ nu'u̱ bi 'ñembabi: Ma tsi ndö'ahe, nö'ö ya pe̱'sa 're̱t'a ya bojö. 26 Ha nunar ndö bi dödi ne bi 'ñenö: Di xi'ahu̱, nu'u̱ togo pe̱'sa nze̱ye̱, da t'umbabi. Ha nu'u̱ togo pe̱'sa tx'u̱tho, da thömbabi. 27 Ha nuya ma ñ'u̱ni himi ne nda nugagi ngu yá ndö'u̱, ba tsihu̱wa ga handi gi hyohu̱. 28 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi gu̱ ar 'ñu mi 'be̱t'o ndi bo̱xa Herusalen. 29 Nú'mu̱ mi zo̱nga get'u̱ ar hnini Betfage ne ar hnini Betania ku̱xa har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni, bi me̱hna yoho yá ma̱xte, 30 ne bi 'ñembabi: 31 Nu'mu̱ togo da 'ya̱ñ'ahu̱ yo'ö gi xothu̱, gi 'ñembabihu̱: Ar tsi Hmu honi. 32 Nu'mú̱ nuya yoho yá ma̱xte bi ma ne bi dini ngu xki xipabi'ö. 33 Ka mi xot'a ar n'o̱ge, ba ep'u̱ nu'u̱ togo yá me̱ti, ne bi 'ñembabi'u̱: 34 Nuyu̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: 35 Ne ba tsimpabi ar Hesu, bi gö'spa yá pa̱t'i, ne bi nto̱ge. 36 Xo̱ge har 'ñu habu̱ mi thogi, ya jö'i mi xi'mbabi yá pa̱t'i. 37 Ne nu mi donts'a har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni nda göi, gatho nu'u̱ mi te̱ni bi ndu̱i bi mafi mi johya'u̱. Ne mi nsunda Jö mi handa gatho nö'ö xki 'yo̱t'a ar Hesu. 38 Ne mi eñ'u̱: 39 Nu'mú̱ nuya de̱nga'be̱pate mi panu̱ n'ehe, bi 'ñembabi ar Hesu: 40 Nu'mú̱ ar Hesu bi dötwabi: 41 Nu mi zo̱nga get'u̱ ar hnini Herusalen, mi hyandi, xa bi hwëki ne bi nzoni. 42 Ne bi 'ñenö: 43 Ma da zo̱ ya pa ñ'u̱tho, ngetho ri ñ'u̱nihu̱ ma da ehe, xa da go'athohu̱ gatho ar nthet'i, ne hinda tsa̱ gi po̱ñhu̱, xa ma da tsis'ahu̱. 44 Ma da thext'a ri jödohu̱, hinda go n'ar do mañör midowi. Ma da tho'a gatho ri jö'ihu̱ 'bu̱ har hnini, ngetho hinga ne ga hñöñhu̱ ar mpo̱ho̱ xpa pe̱ñ'ahu̱ Jö. 45 Nep'u̱ ar Hesu bi yu̱t'a hár thi ar dönganijö, ne bi ndu̱i bi 'ye̱nga gatho nu'u̱ mi mpa̱ ne mi nta̱i. 46 Ne bi 'ñembabi: 47 Hyax'mu̱ ar Hesu mi uta ya jö'i har nijö. Ha nuya ndömöjö, nuya böt'ofo, ne ya ndöxodyo, mi honi hanja nda hyo. 48 Ha himi tini handa japi, ngetho gatho ya jö'i xa mi o̱xa nö'ö mi möñ'ö.
1 N'ar pa ar Hesu mi 'bu̱ har dönganijö mi uta ya jö'i, ne mi xipa ar hoga mhö. N'a mbi zo̱ta ya ndömöjö, ya böt'ofo, ne ya dönziandö. 2 Ne bi 'ñembabi'u̱: 3 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 4 Togo xki me̱hna ar Xuwa mi xixthe. Hage Jö, wa ya jö'i. 5 Nu'mú̱ nu'u̱ bi ndu̱i bi ñ'a̱ni n'a ngu n'a, ne mi eñ'u̱: 6 Ha nu'mu̱ ga emfu̱ ba pe̱hna ya jö'i, da mbo̱ yá kwe̱yu̱, ne da hyoju̱ nk'ahni, ngetho beñ'u̱ ar Xuwa xi me̱hna Jö. 7 Nu'u̱ bi dödi himi pödi togo xki me̱hni. 8 Jange ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 9 Nep'u̱ ar Hesu bi du̱'mi bi xipa ya jö'i n'ar 'bede, ne bi 'ñembabi: 10 Nu mi zo̱ ar sofo, bi me̱hna n'ár 'be̱go ma nda nu ya ñhandi, ne nda 'ya̱pa nö'ö ndi 'ñepabi'ö. Ha nuya ñhandi bi gu̱ ar 'be̱go bi me̱i, ne bi kots'i, ho̱nse̱ yá 'ye̱ bi hñöts'i. 11 Ha nö'ö togo már me̱ti ar hwöhi, bi mengi bi me̱hna man'ar 'be̱go. Nö'ö n'ehe bi mfe̱i, bi ts'ani, ne bi njui hinte bi t'e̱nt'wa hár 'ye̱. 12 Nep'u̱ bi me̱hna man'a. Ha nuya ñhandi bi gu̱ bi fe̱nza, ne xa bi ze̱ni, ne bi gui bi ma. 13 Nep'u̱ nö'ö togo már me̱ti ar hwöhi bi bense̱ hár mfeni, ne bi 'ñenö: Xipya, te ga pe̱pya. Ma ga pe̱hna ma hmöka t'u̱. Xömhö xta hyant'u̱, da numansu. 14 Ha nuya ts'oñhandi, mi hyandi bi zo̱ ár t'u̱ nö'ö togo már me̱ti ar hwöhi, bi 'ñeñ'u̱: Gehnu̱ togo ma da gohwi yá ha̱i ár dada. Ma ga hohu̱ ne ga tsömfu̱ yá ha̱i. 15 Jange nu'u̱ bi gu̱mpa ár t'u̱, bi gu̱ka har hwöhi, ne bi hyo. 16 Ma da e da hyo gatho'u̱, ne da umba ár hwöhi ma'ra ya ñhandi. 17 Nu'mú̱ ar Hesu bi hyant'u̱, ne bi 'ñembabi: 18 Nö'ö togo da nto̱xkwi nö'ö ar do'ö, da 'waka yá ndo'yo. Ha nö'ö togo da ze̱'mi, da ku̱nt'i. 19 Ya ndömöjö ne ya böt'ofo xa mi nehmö ge'mu̱ nda gu̱ ar Hesu, ngetho bi tso̱t'wa yá mu̱i nunar 'bede xki 'ye̱mbabi'u̱. Mödi mi tsu nda mbo̱ yá kwe̱ ya jö'i. 20 Jange bi me̱hna 'ra ya 'ñöxte nu'u̱ mi o̱t'a ngu ya hogajö'i, xömhö nda 'yo̱ ar Hesu nda ñömañ'u̱, ne nda dini te nda hyo̱ts'e, ne nda 'ye̱nt'wa ár 'ye̱ ar ts'u̱t'wi. 21 Nuya 'ñöxteyu̱ bi 'yo̱t'wa n'ar nt'a̱ni, ne bi 'ñembabi: 22 Di ne gi xikagihe, hage xiñho ga juthe ar bojö jot'a ar Sesar, wa hin'ö. 23 Nunar Hesu bi bötwatho yá ts'omfeni'u̱, ne bi 'ñembabi: 24 Utju̱ n'ar bojö. Togo ár me̱ti ar hmi huxkwa ne nö'ö te mö. 25 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 26 Ne hinte bi za̱ bi dimp'u̱ te nda hyo̱ts'e nö'ö mi möñ'ö ha yá nthandi ya jö'i. Go bi 'yo̱se̱'u̱ nö'ö bi dödi, ne hinte bi za̱ te bi möñ'u̱. 27 M'e̱fa mi zo̱ 'ra ya de̱ngamöjö nu'u̱ hingi ñ'emu̱i da mengi da nte nu'u̱ xi du. Ne bi 'ya̱mbabi'u̱, 28 bi 'ñenö: 29 Gi nuhmö, mi 'bu̱ yoto ya ñ'o̱ho̱ mi njödö. Nunar 'be̱t'o bi nthöti, ne bi du hinte bi zo ar bötsi. 30 Ne nunár jödö mi nto̱ngwi bi mengi bi nthötwi ar 'ranxu. Bi du'ö n'ehe, ne hinte bi zokwa ar bötsi. 31 Bi nthötwi ár hñu n'ehe, ne bi njap'u̱ gatho yoto, hinte bi zokwa ar bötsi. 32 Ar ngöts'i bi du ar 'be̱hñö n'ehe. 33 Jange xi xta mengi da nte, togo ár 'be̱hñönu̱ mhets'i 'mu̱. Ngetho gatho yoto ya jödö bi nthötwi. 34 Nep'u̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 35 Ha nu xta mengi da nte'u̱, ne xta m'u̱hnu̱ mhets'i nu'u̱ di 'ñepi da m'u̱hnu̱, hinda ma da t'a̱di, ne hinda ma da nthöti. 36 Ngetho hinda tsa̱ da mengi da du. Ma da ñhe̱hwi ya e̱nxe̱, ne yá bötsi Jö gatho nu'u̱ xi mengi xi nte. 37 Ha nu'mu̱ gi ne gi pöhu̱ ar menga nte, gese̱ ar Moise bi udi har T'ofo, ma da mengi da nte nu'u̱ xi du. Nu habu̱ no̱nga ar 'minza mi zo̱, ka bi no̱mp'u̱tho: Gehnu̱ ár Jö ar Abra, ar Isa, ne ar Hakob. 38 Ngetho Jö, ár Jö nu'u̱ te, hinge nu'u̱ xi du. Hár nthandi'ö, gatho ya jö'i ja yá te. 39 Nep'u̱ 'ra ya böt'ofo bi 'ñembabi: 40 Ne bi ntsa̱ya̱ hinte bi ne te bi 'ya̱mbabi. 41 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 42 Ne ar Dabi ense̱ njawa hár T'ofo Jö ha ya Dönga Nsa̱di: Jö ar Dada bi 'ñemba ma tsi Hmu: Hñu ha ma ñ'e̱i ga huxkwi, 43 to̱'mi ga tsiñ'a nuya ri ñ'u̱ni ga tse̱p'a ha ri wa. 44 Nu'mu̱ ar Dabi embabi ár Hmu, hanja ár t'u̱ 'mu̱. 45 Nu mi o̱xta gatho ya jö'i, ar Hesu bi xipa yá ma̱xte njawa: 46 —Jamasuhu̱ hinda ka'ahu̱ ya böt'ofo. Xa ne da ñ'o ko̱ yá he xi ma ju̱t'atho, honi da t'e'spa yá nsu. Ne xa ne da ze̱ngwabi ya jö'i di 'be̱nga nt'ek'ei nú'mu̱ 'yo ha ya ta̱i. Ne xa ne da hñuxa ha ya 'be̱t'o nthuts'i ha ya nijö ne ha ya ñhuni. 47 Ne tekwa yá ngu ya tsi 'ranxu, ne xa o̱t'a 'ra ya nsa̱di ra ma, honi da go'mahmö. Nuyu̱ xa ma da hñönga n'a ra döta mfe̱i.
1 Ar Hesu mi handa gatho nu'u̱ hinte mi k'at'i, mi u̱t'a yá bojö hár nt'u̱tm'o̱ñho̱ ar nijö. 2 Ne bi hyanda n'ar tsi 'ranxu, xa mi hyoya, bi 'ye̱ntnu̱ yoho ya tsi bojö. 3 Ne ar Hesu bi 'ñenö: 4 Ngetho gatho nu ma'ra xi 'yu̱t'a hár nt'u̱tm'o̱ñho̱ Jö nö'ö pongwathobi. Ha nunu̱, mödi mi hyoya, bi unga gatho nö'ö mi pe̱'shmö nda zi. 5 'Ra nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ mi mpede mi no̱ñ'u̱ ar dönganijö. Mi möñ'u̱ mi nheki nza̱tho ya hoga do xki thoki, ne xa xki thutnu̱ nu'u̱ tema xki t'uni ngu ya m'o̱ñho̱. Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 6 —Gatho nö'ö te gi hanthu̱, ma da zo̱ ar pa da thext'i, ne hinda ma da go n'ar do mañö ár midowi. 7 Nep'u̱ nuyá ma̱xte bi 'ya̱ni ne bi 'ñembabi: 8 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñenö: 9 Ne nu xki 'yo̱hu̱ hagatho di ja ya tuhni, ne habu̱ gatho ya jö'i di to̱xa ya ts'u̱t'wi, yo gi ntsuhu̱. Ngetho m'e̱t'o mahyoni da tho gathoyu̱, mödi hinda dama göxta ar ximha̱i. 10 Ne bi 'ñembabi n'ehe: 11 Ne xa ma da nja ya nhwöni di nts'e̱di, ne hagatho xa ma da nja ar thuhu ne ya textehñeni. Ha nu mañö mhets'i, ma da nheki 'ra ya döta nt'udi nu'u̱ xa ma da japi da bit'a ya jö'i. 12 Ma da tho gatho nö'ö di xi'ahu̱. Ha m'e̱t'o ma da t'u̱tsa'ihu̱, ma da ts'ix'ahu̱ da m'a̱p'ahu̱ ha yá nijö, ne da jo'ahu̱ har fa̱di. Ma da ts'ix'ahu̱ ha ya ndö ne ha ya ts'u̱t'wi ngetho gi te̱ngagihu̱. 13 Ne ka da tsa̱ gi da̱hu̱nu̱ majöni xka pökagihu̱. 14 Umba ri mu̱ihu̱ hingi beñhu̱ hanja gi thöthwu̱ ya ts'u̱t'wi gi ñönga ri tehu̱. 15 Ngetho nuga go ma ga 'ra'ahu̱ nö'ö tema gi möñhu̱ ne ar mfödi. Njap'u̱ nuya ri ñ'u̱nihu̱ hinda za̱ te da döt'ahu̱, ne hinda za̱ da dö'ahu̱. 16 Nuri dadase̱hu̱, ri kuhu̱, ri mënihu̱, ne ri mpöhu̱, go ma da da̱'ahu̱, ne 'ra ma da thök'a ri tehu̱. 17 Ne gatho ya jö'i ma da u̱tsa'ihu̱ ngetho gi jamfigihu̱. 18 Mödi njap'u̱, hinda ma da m'e̱ n'ase̱ ri xtöhu̱, gatho da gotho. 19 Ne nu'mu̱ gi tse̱thu̱ gatho nö'ö da t'o̱t'ahu̱, ma gi tsu̱hu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 20 Nu xki hyanthu̱ ár nthet'i ar hnini Herusalen di ñuxa ya ndogu, pöhu̱, bi zo̱ ar pa da nhwati. 21 Gatho nu'u̱ di 'bu̱ har ha̱i Nhudea, dá nixt'i ma da ñ'önga ha ya t'o̱ho̱. Nu'u̱ togo di 'bu̱ mbo har hnini Herusalen, dama da bo̱ni. Ha nu'u̱ togo di 'yo har 'batha, yo ma da mengi da yu̱t'i. 22 Ngetho nuya pa'u̱ ma da nheki ár kwe̱ Jö, ne ma da tho gatho ngu mönga hár T'ofo Jö. 23 Hwëkate nu'u̱ ya 'be̱hñö di ñ'u̱, ne nu'u̱ di tsu̱ta yá bötsi nuya pa'u̱. Ngetho xa ma da nja n'ar döta u̱gi ha nunar ha̱inu̱, ne ma da thi'sa ár kwe̱ Jö ha nunar hnininu̱. 24 Ngetho ma da tho ndo̱jwai 'ra, ha ma'ra ma da ts'ixa yap'u̱ da nxanga ha ya ha̱i. Ne nuya nzo̱ho̱ jö'i ma da ndö har hnini Herusalen. Ma da njap'u̱ gatho ya pa da umba ar se̱ki Jö. 25 Nuya pa'u̱ ma da nheki ya nt'udi har hyadi, har zönö ne ha ya tso̱. Ne gatho ya jö'i xo̱ge har ximha̱i xa di ntsu, ne hindi pödi te da beni nu xta hida ar döta ñho̱nthe xa di mpu̱nts'i. 26 Ha nuya jö'i ma da k'at'a yá ts'e̱di xa di ntsu, ne di ndo̱'mtho te da thokwa har ximha̱i, ngetho nuya ts'e̱di janu̱ mhets'i ma da nhwöt'i. 27 Ne gatho ma da hyanda Nö'ö Togo ba e bi Njö'i xta pengi, di e har gui di 'ñu ár döta ts'e̱di ne ár döta nsunda. 28 Nu xki hyanthu̱ da ndu̱i da nheki nö'ö di xi'ahu̱, yo gi ntsuhu̱. Ju̱xa ri da̱hu̱ mhets'i, ngetho 'ba̱p'u̱tho da zo̱ togo ma da ñöñ'ahu̱. 29 Ne bi xipabi'u̱ n'ar 'bede, bi 'ñenö: 30 Nu xta ndu̱i da k'onts'a yá xi, gi pöhu̱ xi 'ñep'u̱tho ar pahyadi. 31 Njap'u̱ n'ehe, nu xki hyanthu̱ da thogi ngu xta xi'ahu̱, pöhu̱ xi 'ñep'u̱tho ár ts'u̱t'wi Jö. 32 Xa majöni di xi'ahu̱, hinda ma da theta nuya jö'i 'bu̱ nuya payu̱, ne xi wadi xi tho gatho nuya thogiyu̱. 33 Mödi da m'e̱di mhets'i ne ar ximha̱i, nuya mhö xta mö hinda ma da m'e̱di. 34 Ntsuñhu̱, yo gi ñhe̱hu̱ da me ri mfenihu̱ har ts'o'yo, har nti, ne ha ya 'be̱fi jawa har ximha̱i, yo ma da zu̱'ahu̱ nunar pa hinge ngi to̱'mhu̱. 35 Ngetho ma da njap'u̱ gatho nu'u̱ 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, xta da̱ni da zo̱ ar pa, njangu n'ár xögu ar nthöhi bi thu̱ts'i, himi to̱'mi. 36 Jange ndo̱'mhu̱ hyax'mu̱, ne xa gi 'ya̱fu̱ Jö da tsa̱ gi k'onthu̱ gatho nuya thogi xi 'ñep'u̱, ne njap'u̱ da za̱ da nhu'ahu̱ xiñho hár nthandi Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. 37 Ar Hesu mi uta ya jö'i har dönganijö 'bu̱ mpa, ha nu'mu̱ xui mi pa har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni. 38 Ne gatho ya jö'i hyax'mu̱ mi e n'itho har dönganijö, mi o̱xa nö'ö mi möñ'ö.
1 Ma nda da̱t'a ar da̱ngo mbaxjwa nú'mu̱ mi ts'i ar thuhme himi jots'i. 2 Ya ndömöjö ne ya böt'ofo mi honga hanja nda hyo ar Hesu, ne himi pödi hanja nda gu̱, ngetho mi tsu ya jö'i. 3 Nep'u̱ ar ts'ondöhi bi yu̱t'a hár mfeni ar Huda, nö'ö mi t'embabi ar Iskariote, n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte ar Hesu. 4 Ne bi ma ba k'ö'sa ya ndömöjö ne yá ndö ya sunijö, ma ba ñöwi hanja nda za̱ nda da̱twa ar Hesu ha yá 'ye̱'u̱. 5 Nu'u̱ xa bi njohya, ne bi nkohi nda umba ar bojö. 6 Ha nunar Huda mi honga hanja nda tsa̱ nda da̱twa ar Hesu ha yá 'ye̱'u̱, ne mi hwahna ha'mu̱ hindi njo'o nze̱ ya jö'i habu̱ mi 'bu̱'ö. 7 Bi da̱t'a ar da̱ngo nú'mu̱ mi ts'i ar thuhme hinxki jots'i, ge'mu̱ mi mahyoni nda tho ngu n'ar m'o̱ñho̱ ar ndöni mbaxjwa. 8 Nu'mú̱ ar Hesu bi me̱hna ar Pedro ne ar Xuwa, ne bi 'ñembabi'u̱: 9 Ne nu'u̱ bi ñ'a̱ni ne bi 'ñembabi: 10 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 11 Ne gi 'ñembabihu̱ nö'ö togo ár me̱ti ar ngu: Ar Utate ba pe̱hna ar nze̱ngwa ga eñ'ahe njawa: Habu̱ 'bu̱ ar ngu di hoñhe ga tsi'be ar t'oxi mbaxjwa ma ma̱xte. 12 Ne nö'ö ma da ut'ahu̱ n'ar döta ngu di to̱ mañö, xi thoki xiñho, ne ka gi hoju̱nu̱ ar t'oxi mbaxjwa. 13 Mi ma'u̱, bi thogi gatho ngu xki xipa ar Hesu. Ne ka bi hyoknu̱ ar t'oxi. 14 Ne nu mi hñu'u̱ nda ñuni, ar Hesu bi hñuhwi yá ma̱xte har mexa. 15 Ne bi 'ñembabi'u̱: 16 Ngetho di xi'ahu̱, xta wadi da tho xo̱ge nö'ö tema mi ne nda bo̱ni, ma ga pengi ga tsi man'agi hár ts'u̱t'wi Jö. 17 Nep'u̱ bi gu̱ n'ar t'e̱ni, bi umba njamödi Jö, ne bi 'ñembabi'u̱: 18 Ngetho di xi'ahu̱, hinga pengi ga tsipa ár t'afi ar 'ba̱i'obxi nuya payu̱. Ma ga to̱'mi ga tsi man'agi xta e ár ts'u̱t'wi Jö. 19 M'e̱fa bi gu̱ n'ar thuhme, bi umba njamödi Jö, bi hekwabi'u̱ ne bi 'ñembabi: 20 Mi wadi bi nt'oxi, bi jap'u̱tho bi gu̱ ar t'e̱ni, ne bi 'ñembabi'u̱: 21 Ha n'a gi huhu̱wa har mexa, ma gi da̱gagihu̱. 22 Majöni Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, 'ba̱ ar 'ñu da tho gatho ngu xi thu'spabi, ha hwëkate nö'ö togo ma da da̱. 23 Nep'u̱ nu'u̱ yá ma̱xte bi ndu̱i bi ñ'a̱nga n'a ngu n'a togo nda 'yo̱t'a nunar ts'okinu̱. 24 Nuyá ma̱xte mi ñ'a̱ni n'a ngu n'a, mi ne nda bö'u̱ togo mi töte ár nsu. 25 Nunar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 26 Ha nu'ahu̱, yo gi njahu̱p'u̱. Nö'ö togo di pe̱'sa ár nsu, mahyoni da nts'a̱'mi. Ha nö'ö togo di ja ár ts'e̱di, mahyoni da njangu n'ar 'be̱go. 27 Togo töte ár nsu. Hage nö'ö huxa har mexa, wa nö'ö togo pe̱pabi. Hage hinge nö'ö huxa har mexa. Hö njap'u̱, mödi nuga di 'bu̱kwa ngu n'a ri 'be̱gogihu̱. 28 Ha nu'ahu̱ hinxka hye̱gase̱gihu̱, xta thohwihu̱ gatho ya thogi xta thoka. 29 Jange nuga ma ga 'ra'ahu̱ ri nsuhu̱ ngu ar ndö, ngu ma Dada xi 'rakagi. 30 Ma ga 'bu̱hwihu̱ ha ma ts'u̱t'wi, ga ñuñhu̱, ga tsithehu̱, ne ga ex'ahu̱nu̱ ha ri thuxandöhu̱, gi hñö'sfu̱ majöni nu'u̱ 're̱t'amayoho yá m'u̱i ya me Israel. 31 Ar tsi Hmu Hesu bi 'ñemba ar Simu Pedro: 32 Ha nuga xta a̱pa Jö ma Dada hinda the ri ñ'emu̱i. Ne nu xta mengi da xu ri jamfi man'agi, fa̱xa nu'u̱ ma'ra ri ku da ze̱ta yá ñ'emu̱i n'ehe. 33 Ha nu ar Simu bi 'ñembabi: 34 Ha nu ar Hesu bi 'ñembabi'ö: 35 Ar Hesu bi 'ya̱mba yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 36 Nep'u̱ nö'ö bi 'ñembabi: 37 Ngetho nuga di xi'ahu̱, mahyoni ga tho ngu mönga ár T'ofo Jö, habu̱ enö: Bi the̱ta ya 'yo̱t'ats'oki. Ngetho gatho nö'ö xi t'otkagi, mahyoni da thogi. 38 Nu'mú̱ bi 'ñeñ'u̱: 39 Nep'u̱ ar Hesu bi bo̱ni bi ma har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni ngu xki nzöi. Ne nuyá ma̱xte bi de̱ni. 40 Ha nu mi zo̱ñ'u̱, bi 'ñenö: 41 Nep'u̱ bi 'wege ngu ar yap'u̱ tso̱nga n'ar nk'ahni, ne bi nda̱ndihmö ba a̱pa Jö ár Dada. 42 Ne mi enö: 43 Ne núnu̱ habu̱ mi a̱pa Jö, bi zo̱hnu̱ n'ar e̱nxe̱ xki 'ñe mhets'i mi umba ar ts'e̱di. 44 Ha nu ar Hesu xa mi döta ár dumu̱i, xa mi e̱nt'a ar ts'e̱di mi a̱pa Jö. Xa mi xa̱nthe, ne nunár xa̱nthe mi tu̱ har ha̱i, mi ñhe̱hwi n'ár döta tu̱i ar ji. 45 Nu mi wadi bi 'ya̱pa Jö, ba penga habu̱ xki zo yá ma̱xte, ne bi diñ'u̱ mi öhö, ngetho xki went'i mi tu yá mu̱i. 46 Ne bi 'ñembabi'u̱: 47 Himi jwatho nda ñö ar Hesu, n'a mbi zo̱ta nze̱ye̱ ya jö'i. Ne ar Huda, n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte, mi 'be̱t'o, ne dama bi wat'i bi zu̱'sa ar Hesu. 48 Har Hesu bi 'ñembabi: 49 Nuyá ma̱xte mi ñ'owi ar Hesu, mi hyandi tema nda thogi, bi 'ñembabi: 50 N'a'u̱ bi k'o'sa ar jwai, ne bi dakwa ár gu ñ'e̱i n'ár 'be̱go ar döngamöjö. 51 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 52 Nep'u̱ bi 'ñemba ya ndömöjö, ya ndö sunijö, ne ya dönziandö nu'u̱ xki 'ñe nda zits'i: 53 Hyax'mu̱ ndi 'bu̱hwihu̱ har dönganijö, hinte ga jaju̱. Ha nupya hö, ja ri ts'e̱dihu̱, ne ja ár ts'e̱di ar 'be̱xui. 54 Nep'u̱ bi nju̱ ar Hesu, ne bi ts'ixa hár ngu ar döngamöjö. Ha nu ar Pedro mi 'be̱fa yap'u̱tho, mi te̱ni. 55 Ne mi zo̱nga hár ngu ar döngamöjö, xki t'u n'ar tsibi har thi, ka mi huhnu̱ 'ra ya jö'i mi mpat'i, ne ar Pedro ka bi hñuhwinu̱'u̱. 56 N'a mba ep'u̱tho n'ar nxutsi mi m'e̱go. Nu mi hyanda ar Pedro mi huhnu̱ har tsibi, xa bi k'öt'i, ne bi 'ñenö: 57 Ha nö'ö bi nko̱ni, ne bi 'ñenö: 58 Hingar ya'ö bi hyanda man'ar jö'i, ne bi 'ñembabi: 59 M'e̱fa xki tho n'a tsi tu̱i, man'a bi 'ñenö: 60 Ne ar Pedro bi 'ñenö: 61 Nu'mú̱ bi 'ba̱t'a ar tsi Hmu bi hyanda ar Pedro. Ha nu ar Pedro dama bi benga nö'ö xki xipabi m'e̱t'o, nú'mu̱ xki 'ñembabi: Hindi mata ar boxi, ha nu'ge ya xka ko̱ngagi hñu'gi. 62 Jange ar Pedro bi bo̱nga nthi, xa bi hyu̱ ár ñö bi nzoni. 63 Nuya jö'i mi su ar Hesu, xa mi o̱t'wa ar thede, ne xa mi fe̱i. 64 Bi gu̱ n'ar dutu bi dut'wa yá da̱, mi umba ya mpe̱tgu, ne mi embabi'u̱: 65 Ne xa ra nts'otho nö'ö te mi xipabi'u̱, mi tsani. 66 Ár hyax'ö bi mhunts'a ya dönziandö, ya ndömöjö, ne ya böt'ofo, ne bi ts'ixa ar Hesu habu̱ xki mhunts'u̱. Ka bi t'a̱mbabinu̱, ne bi t'embabi: 67 —Xije, ha go ge'e ar Kristo xi 'ñexa Jö. 68 Ha nu'mu̱ ga o̱t'ahu̱ ya nt'a̱ni, hingi thöhu̱, ne hingi hye̱gagihu̱. 69 Gi numhöhu̱ nuya pa xi 'ñep'u̱, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i ma da hñu hár ñ'e̱i Jö togo pe̱'sa gatho ar ts'e̱di. 70 Nep'u̱ gatho'u̱ bi 'ya̱mbabi'ö, ne bi 'ñembabi: 71 Nu'mú̱ bi 'ñeñ'u̱:
1 Dama bi nanga gatho nu'u̱ mi 'bu̱ har mhunts'i, bi gu̱ ar Hesu bi zi'spa ar Pilato. 2 Ne nunu̱ te gatho bi ndu̱i bi hyo̱x'u̱, ne bi 'ñeñ'u̱: 3 Jange ar Pilato bi 'ñembabi: 4 Ha nu ar Pilato bi 'ñemba ya ndömöjö ne gatho ya jö'i: 5 Ha nu'u̱ xa himi tsa̱ya̱ mi a̱pabi ne mi eñ'u̱: 6 Nu mi 'yo̱ ar Pilato mi nho̱nga Ngalilea, bi ñ'a̱ni hage már me Ngalilea ar Hesu. 7 Jange nu mi bö ar Pilato már mengu habu̱ már ndö ar Erode, dama bi me̱mpabi, ngetho nuya pa'u̱ xki zo̱ho̱ mi 'bu̱hnu̱ Herusalen. 8 Ar Erode, nu mi hyanda ar Hesu, xa bi njohya. Nze̱ye̱ ya pa mi ne nda hyandi, ngetho xa xki 'yo̱de mi nho̱ni. Ne xki do̱'mi nda nu nda 'yo̱t'a n'ar nt'udi. 9 Bi 'ya̱mba nze̱ye̱ ya nt'a̱ni, mödi ar Hesu hinte bi dödi. 10 Ka mi 'bu̱hnu̱ ya ndömöjö ne ya böt'ofo, xa mi umba yá mu̱i te gatho mi ho̱x'u̱. 11 Nep'u̱ ar Erode ne yá ndogu mi nu'u̱ hinter me̱'ö, xa mi o̱t'wa ar thede, bi gö'spa n'ar hoga he nza̱tho, ne bi mengi bi me̱mpa ar Pilato man'agi. 12 Nor pa'ö, ar Pilato ne ar Erode bi ñhogamu̱i, ngetho himi ntsix'u̱. 13 Nep'u̱ ar Pilato bi zohna ya ndömöjö, nuya ts'u̱t'wi, ne gatho nu ma'ra ya jö'i. 14 Ne bi 'ñembabi'u̱: 15 Nunar ndö Erode hinxpa timba n'ar ts'oki, jange ba pe̱hna man'agi injawa. Pöhu̱ 'mu̱, nunu̱ hinte ma ts'oki xi 'yo̱t'e gi 'ñeñhu̱ di 'ñepi da tho. 16 Jange nuga, ho̱nse̱ ma ga japi nda n'we̱xt'i, ne ga he̱gi da ma. 17 Ar Pilato mi mahyoni nda hye̱ n'ar 'yofa̱di ta̱t'a da̱ngo mbaxjwa, ngetho njap'u̱ ma yá nt'umbi'u̱. 18 Ha gatho nu'u̱ ya jö'i mi 'bu̱hnu̱, bi ndu̱i bi n'amamafi, ne bi 'ñeñ'u̱: 19 Nu ar Baraba xki njot'a har fa̱di, ngetho xki gu̱xa ya jö'i nda ntunkwi ya ndö har hnini, ne xki ñhote. 20 Ha nunar Pilato mi ne nda hye̱ ar Hesu, jange bi mengi bi zo ya jö'i. 21 Nuyu̱ bi ndu̱i bi n'amamafi man'agi, mi eñ'u̱: 22 Nu ar Pilato bi hñu'gi bi 'ñembabi'u̱: 23 Ha nuya jö'i xa bi ga̱hni bi mafi, mi a̱di nda tsu̱ta har pont'i. Ne nuyá mhafi'u̱, ne yá mhafi ya ndömöjö, bi japi nda t'umba nö'ö mi ne'u̱. 24 Jange ar Pilato bi 'ye̱nt'a ar Hesu nda t'o̱t'wa nö'ö mi a̱'u̱. 25 Bi hye̱ nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki 'ya̱ ya jö'i, már thuhu Baraba, xki njot'a har fa̱di ngetho xki gu̱xa ya jö'i nda ntuhni, ne xki ñhote. Ha nu ar Hesu bi nda̱ti nda tho ngu mi beñ'u̱. 26 Mi pa mi ts'ixa ar Hesu ma nda tsu̱ta har pont'i, bi nthe̱wi n'ar ñ'o̱ho̱ mar me Sirene, már thuhu ar Simu, xki 'ñe har 'batha. Bi njapi bi du'spa ár pont'i, mi 'be̱fa mi te̱nga ar Hesu. 27 Ne mi te̱nga ra nze̱ye̱ ya jö'i, ne nze̱ye̱ ya 'be̱hñö mi zont'i. 28 Nunar Hesu bi ñegi bi hyant'u̱, ne bi 'ñembabi: 29 Ngetho ma da zo̱ ar pa ma da 'ñenga ya jö'i: Mat'a Jö nu'u̱ togo hinxi dinga ar bötsi, ne hinto xi tede. 30 Nuya pa'u̱ nuya jö'i ma da 'ñemba ya t'o̱ho̱: Tse̱bgagihe. Ha nuya ngwani da 'ñembabi'u̱: Kobgagihe. 31 Xa majöni ma da ep'u̱ ya thogi, ngetho nu'mu̱ hinte nhu ar k'aza, teme da do̱'ma ar 'yonza. 32 Bi ts'ixkwi ar Hesu ma yoho ya ñ'o̱ho̱ xki t'e̱nt'i nda tho n'ehe, ngetho ma ya 'yo̱t'ats'oki. 33 Ha nu mi zo̱nga habu̱ mi t'embabi Nñöxhmundo'yo, ka bi ts'u̱tnu̱ har pont'i ar Hesu ne nu'u̱ ma yoho ya ñ'o̱ho̱, n'a bi ts'u̱ta hár ñ'e̱i, ha nö'ö man'a hár ngöhö. 34 Nu mi zu̱hnu̱ ar Hesu har pont'i, bi 'ñenö: 35 Ya jö'i mi 'ba̱hnu̱ mi handi, ya ndöxodyo mi 'ba̱hnu̱ n'ehe, xa mi theñ'u̱ mi enö: 36 Nuya ndogu xa mi theni n'ehe, bi wat'i mi umba ar ixkat'afi. 37 Ne bi 'ñembabi'u̱: 38 Ne xki thutwa n'ar xithe̱ har pont'i mañö hár ñö, mi mö yo'ö xki ts'u̱ti. Xki t'ot'i har griego, har lati, har ebreo, ne mi enö njawa: Go gehnu̱ ár Ndö ya xodyo. 39 Nep'u̱ n'a nuya 'yo̱t'ats'oki mi zu̱hwinu̱ mahye̱gi, bi ñömañ'u̱bi, ne bi 'ñenö: 40 Ha nö'ö man'a ar 'yo̱t'ats'oki xki ts'u̱ti, mi tsu̱i ne mi embabi: 41 Nuju̱ majöni di 'ñepkagihu̱ nö'ö di thohu̱, ngetho di juthu̱ ma ts'okihu̱ xta o̱thu̱. Ha nunar ñ'o̱ho̱nu̱ hinte ma ts'oki xi 'yo̱t'e. 42 Nep'u̱ bi 'ñembabi ar Hesu: 43 Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi: 44 Ngu made mpa bi ndu̱i bi m'e̱xui xo̱ge ar ximha̱i, ne bi göxa ngu hñunde, 45 ngetho ar hyadi himbi yot'i. Ha nu ar döta dutu mi naxa mbo har dönganijö, bi xi madetho. 46 Nep'u̱ ar Hesu bi mafi nts'e̱di ne bi 'ñenö: 47 Nu mi hyanda ar döndogu nö'ö xki thogi, bi nsunda Jö, ne bi 'ñenö: 48 Gatho nu'u̱ ya jö'i xki wat'i, mi hyanda tema xki thogi, bi du yá mu̱i bi mu̱di bi mfont'i. 49 Ha gatho nuyá mpödi ar Hesu, ne nuya 'be̱hñö xki de̱ni xki ndu̱ har ha̱i Ngalilea, bi gohi tsi yap'u̱tho, mi handa gatho nö'ö te mi thogi. 50 Mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Huse, már mengu ar hnini Arimatea har ha̱i Nhudea, xa mi o̱t'a xiñho ne mar hogajö'i. Mi 'bu̱ hár mhunts'andö ya xodyo n'ehe. 51 Ha mi to̱'mi nda hyandwa ár ts'u̱t'wi Jö, ne hinxki 'ñet'a ár xu̱tha nö'ö mi o̱t'a yá mindöwi, ne nö'ö xki nko'u̱ har mhunts'i. 52 Ne bi manu̱ ma ba k'ö'sa ar Pilato nda 'ya̱pa ár ndo'yo ar Hesu. 53 Ne bi kö'ma har pont'i, bi ma̱xa n'ar dutu, ne ba e̱nt'a ha n'ar 'ra'yo t'a̱gi xki nsa̱'ma ha n'ar ndo̱do. Nunar t'a̱ginu̱ hinto xki 'ra'yo. 54 Ha nor pa'ö már pa ar ñhoki, mi thota nde, 'bu̱tho nda yu̱t'a ar pa ntsa̱ya̱. 55 Nuya 'be̱hñö xki de̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea, mi 'be̱fa nda hyanda habu̱ xki t'a̱ ar Hesu, ne hanja xki 'be̱kwa ár ndo'yo. 56 Ha nu mi menga habu̱ mi 'bu̱'u̱, bi hyoka 'ra ya hogañu̱ni ne 'ra ya njots'i nda go'spa ár ndo'yo ar Hesu. Ne bi ntsa̱ya̱'u̱ ar pa ntsa̱ya̱ ngu mi mönga ar 'be̱pate.
1 Ár hyax'ö ra n'itho ár m'e̱t'o mpa ar hñöto, nuya 'be̱hñö bi menga habu̱ xki t'a̱ ar Hesu, mi hö'u̱ nö'ö ar hogañu̱ni xki hyoki. Ne bi me̱wi ma'ra yá mi'be̱hñöwi. 2 Mi zo̱ñ'u̱ har t'a̱gi, bi hyandi xki thöka nunar do mi kothmö. 3 Nu mi yu̱t'u̱, himbi dimba ár ndo'yo ar tsi Hmu Hesu. 4 Himi pödi te nda beñ'u̱. N'a mbi da̱ñ'u̱, bi hyandi mi 'ba̱hnu̱ yoho ya ñ'o̱ho̱, nuyá he xa mi hyats'i. 5 Ha nuya 'be̱hñö bi ntsu bi nts'a̱'mtho'u̱, himi ju̱xyá da̱. Ne nuya ñ'o̱ho̱ bi 'ñembabi'u̱: 6 Hinjo'owa, xi mengi xi nte. Beñhu̱ te bi xi'ahu̱ nú'mu̱ ngi 'bu̱hu̱ Ngalilea. 7 Mi eñ'ahu̱, Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, mi mahyoni nda nda̱twa ha yá 'ye̱ ya 'yo̱t'ats'oki, ne nda ts'u̱ta har pont'i. Ne ár hñupa nda mengi nda nte. 8 Nuya 'be̱hñö ka bi beñ'u̱ 'mu̱ nö'ö teme xki xipa ar Hesu. 9 Nu mba penk'u̱ har t'a̱gi, bi mu̱di bi metwa nu'u̱ 're̱t'aman'a yá ma̱xte ne nu ma'ra mi te̱nga ar Hesu, gatho nö'ö xki hyant'u̱. 10 Gehyu̱ ya 'be̱hñö togo bi ma ba xipa ya ma̱xte: Ar Maria me Magdala, ar Huana, ar Maria ár nönö ar Hakobo, ne ma'ra ya 'be̱hñö. 11 Ha nuya ma̱xte himi ñ'emu̱i, mi beñ'u̱ xki 'be̱ yá mfeni nuya 'be̱hñöyu̱. 12 Ha nunar Pedro bi nixt'i ma ba k'ö'sa ar t'a̱gi. Mi zo̱ñ'ö bi hyanda mbo, ne ho̱nse̱ bi hyanda ya dutu xki m'a̱xa ar Hesu mi 'bo̱mp'u̱. Nep'u̱ bi menga habu̱ mi 'bu̱'u̱, xa mi 'yo̱tho, himi pödi te nda beni teme xki thogi. 13 Get'ö ar pa'ö yoho ya ñ'o̱ho̱ mi te̱mhö ar Hesu, mi ne ar 'ñu ndi ma har t'u̱lo hnini Emaus, mi pe̱'sa ngu madempa ar 'ñu nda ñ'o nda zo̱nga Herusalen. 14 Mi 'yo ar 'ñu, mi mpe'u̱ te gatho xki tho nuya pa'u̱. 15 Ha nú'mu̱ mi mpe'u̱, gese̱ ar Hesu bi zu̱di, ne bi me̱wi mahye̱gi. 16 Mödi mi ñ'owitho, himi tsa̱ nda bödi togo'ö, ngetho xki njot'a yá da̱. 17 Ha nu ar Hesu bi 'ya̱mbabi njawa: 18 N'a mar thuhu ar Kleofa, bi dödi ne bi 'ñembabi: 19 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 20 Ha nuya ndömöjö, ne nu'u̱ ma'ra ma ndöhu̱, bi gu̱ bi t'e̱nt'i nda tho, ne bi ts'u̱ta ha n'ar pont'i. 21 Nuje ndi beñhe go mi ge'ö nö'ö ma nda ñönju̱ ya me Israel. Ha nupya ya pe̱'sa hñupa xi du. 22 Hinge ho̱nse̱'ö, 'ra ya 'be̱hñö ma ñ'owihe, bi ma manxudi ra n'itho har t'a̱gi. Ne pikagihe, 23 enö himbi dimba ár ndo'yo ar Hesu. Ne mi eñ'u̱ n'ehe, xki hyanda 'ra ya e̱nxe̱ ngu n'ar t'i. Nuyu̱ bi xipabi ar Hesu xki mengi xki nte. 24 Nep'u̱ bi ma 'ra ma ñ'owihe, ma ba k'ö'sa ar t'a̱gi. Ne eñ'u̱ bi dinga ngu xki mönga ya 'be̱hñö. Nuyu̱ n'ehe himbi dimba ár ndo'yo ar Hesu. 25 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 26 Ha hingi pöhu̱ mi mahyoni nda tho njap'u̱ ar Kristo, nep'u̱ nda mengi nda nte, ne nda hñuxa hár nsunda. 27 Ne bi ndu̱i bi 'yot'wa ar 'ñu gatho ngu mönga ár T'ofo Jö habu̱ no̱ñ'ö. Bi ndu̱ hár t'ofo ar Moise, ne gatho nö'ö bi mönga ma'ra yá m'e̱hni Jö. 28 Ha nu mi zo̱nga har hnini habu̱ ndi ma'u̱, ar Hesu bi 'yo̱t'e ngu ma nda thotho. 29 Nuyu̱ bi zömi nda ñ'oxhnu̱, ne bi 'ñembabi: 30 Nu mi hñu har mexa nda nt'oxi, ar Hesu bi gu̱ ar thuhme, bi umba njamödi Jö, ne bi heke bi umbabi'u̱. 31 Dama bi xo yá da̱'u̱, ne bi bö'u̱ mar Hesu. Ha nunu̱ bi m'e̱tho. 32 Ne bi 'ñense̱'u̱: 33 Nu'mú̱ dama bi menk'u̱ Herusalen. Ne ka bi dinu̱ nu'u̱ 're̱t'aman'a yá ma̱xte xki mhunts'i, ne ma'ra yá ñ'ohu̱. 34 Ne bi 'ñeñ'u̱: 35 Nep'u̱ nuya yoho'u̱ bi metwabi'u̱ n'ehe gatho nö'ö xki tho har 'ñu, ne hanja bi bö'u̱ mar Hesu nú'mu̱ mi hyeka ar thuhme. 36 Himi tsa̱ nda watho nda mönga nö'ö xki hyant'u̱ ne nö'ö xki thogi, n'a mbi nhekitho ar Hesu madeda habu̱ mi 'bu̱'u̱, ne bi 'ñenö: 37 Ha nu'u̱ xa bi ntsu, ne mi beni xki handwa ár pa n'ar jö'i. 38 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 39 Hyandgagihu̱ ma 'ye̱ ne ma wa, go gekaga. Tha̱ngagihu̱ ne hyandgagihu̱ xiñho, ngetho ár pa n'ar jö'i hinte pe̱'sa ár ngo̱, hingi pe̱'sa ár ndo'yo ngu gi hanthu̱ di pe̱'ska. 40 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi utwabi yá 'ye̱ ne yá wa. 41 Ha himi tsa̱ nda ñ'emu̱i'u̱, ngetho xa mi johya ne mi 'yo̱'u̱. Jange himi he̱gi nda bödi ha majöni nö'ö mi hant'u̱. Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 42 Ne bi t'umba n'ar xe̱ni ar hwö xki nthöxi, ne n'a xe̱ni ar t'afi sefi. 43 Ar Hesu bi hñöni, ne bi za ha yá nthandi'u̱. 44 Nep'u̱ bi 'ñembabi: 45 Nep'u̱ nö'ö bi xokwa yá da̱ nda zo yá mfeni nö'ö mönga hár T'ofo Jö. 46 Ne bi 'ñembabi: 47 Ne bi 'ñenö n'ehe, ma da nju̱mpa ár ts'e̱di ár thuhu'ö, da nho̱nga xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, da ndu̱'mnu̱ Herusalen. Da nsipabi ya jö'i da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi ne da mpumba yá ts'oki. 48 Ne bi 'ñembabi n'ehe: 49 Ne nuga ma ga pe̱ñ'ahu̱ nö'ö xi ñöt'ahu̱ ma Dada. Jange ka gi kohu̱wa Herusalen, to̱'mhu̱ m'e̱t'o gi hñöñhu̱ ar ts'e̱di di 'ñe mhets'i. 50 Nep'u̱ ar Hesu bi zixa yá ma̱xte get'u̱ har t'u̱lo hnini Betania. Ne nunu̱ bi gu̱xa yá 'ye̱ bi jöpabi'u̱. 51 Ne nú'mu̱ mi jöpi, bi ñ'o bi m'e̱di bi ts'ixa mhets'i. 52 Nuyá ma̱xte mi wadi bi nsundabi bi menk'u̱ Herusalen, xa mi pe̱s'u̱ n'ar döta johya. 53 Ne hyax'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ har nijö, mi nsunda Jö. Dá njap'u̱.
1 Har ndu̱i nú'mu̱ hinte mi jawa har ximha̱i, hinte mi janu̱ mhets'i, Nö'ö Togo mar Mhö mi 'bu̱'ö, mi 'bu̱hwi Jö, ne go gese̱ Jö n'ehe. 2 Har ndu̱i, Nö'ö Togo mar Mhö, mi 'bu̱hwi Jö. 3 Ne gatho nö'ö te ja go bi hyok'ö. Nu'mu̱ hinte xi hyoki, hinte di jamhö 'mu̱. 4 Ge'ö hör te, ne nunar tenu̱ gehnu̱ ar ñot'i yot'wa yá mfeni ya jö'i. 5 Nunar ñot'inu̱ yot'a har 'be̱xui, ne nunar 'be̱xui hinxi za̱ xi döhö. 6 Mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Xuwa, xki me̱hna Jö. 7 Ba 'be̱hni ngu n'ar nda̱majöni. Nunu̱ bi da̱majöni togo ar ñot'i, ne njap'u̱ nda ñ'emu̱i gatho ya jö'i. 8 Ar Xuwa hingo mi ge'ö ar ñot'i, ho̱nse̱ ba ehe nda da̱majöni togo mar ñot'i. 9 Nuna togo mar ñot'i majöni, ne yot'wa yá mfeni ya jö'i, ndi 'ñekwa har ximha̱i. 10 Gese̱ bi hyoka ar ximha̱i, ha nú'mu̱ mba ekwa har ximha̱i bi m'u̱i, nuya jö'i himbi bödi togo'ö. 11 Ba e hár ha̱ise̱, ha nuya mengunu̱ himbi numansu. 12 Ha nu'u̱ togo bi numansu, ne bi ñ'emu̱ibi ár thuhu, bi t'umba ar ts'e̱di bi mbötsi Jö. 13 Nuyu̱ hinto hömpa ár ji, ne hinto di hñö'spa ár ndo'yo, hinxi m'u̱i ngetho xi ne n'ar ñ'o̱ho̱, ho̱nse̱ Jö xi jap'u̱ yá bötsi. 14 Nö'ö Togo mar Mhö ba e bi njö'i, ne da 'bu̱hwihu̱wa. Xa mi ko ár nhwëki, ne himi tsa̱ya̱ mi mönga nö'ö majöni. Da handwabihe ár nsunda, ngu ár nsunda nö'ö n'ase̱ ár T'u̱ ar Dada bi 'bu̱ mhets'i. 15 Ar Xuwa bi da̱majöni togo'ö, mi ñö nts'e̱di mi enö: 16 Gathogihu̱ xa di hömfu̱ yá ñho, ne hiñham'u̱ di k'athu̱ ár nhwëki'ö. 17 Nuya 'be̱pate ba 'be̱hna ar Moise bi utkagihu̱. Ha nupya xpa 'be̱hna ar tsi Hmu Hesukristo, xpa hönju̱ ar nhwëki ne nö'ö majöni. 18 Hinto xi hyanda Jö ar Dada. Nö'ö n'ase̱ ár T'u̱ bi 'bu̱hwi ar Dada, gehnu̱ xi utkagihu̱ ár m'u̱i'ö. 19 Gehnu̱ ar mhö bi da̱majöni ar Xuwa Xixthe, nú'mu̱ ya xodyo bi me̱hna ya möjö ne yá ma̱xte xki 'ñe Herusalen, nda t'a̱mbabi mi togo'ö. 20 Himbi nko̱ni bi da̱majöni bi 'ñenö: 21 Nu'u̱ bi 'ya̱mbabi ne bi 'ñeñ'u̱: 22 Bi mengi bi 'ñembabi'u̱: 23 Ar Xuwa bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 24 Nuya jö'i xki m'e̱hni ma yá ñ'ohu̱ ya de̱nga'be̱pate. 25 Bi mengi bi 'ya̱mba man'agi ar Xuwa ne bi 'ñeñ'u̱: 26 Ar Xuwa bi dödi ne bi 'ñenö: 27 Gehnu̱ ndi enga nda 'ñep'u̱ m'e̱fa. Nunu̱ xa töka ár nsu, hindi 'ñepkagi ga xot'wats'u̱ ár nthöt'i yá thiza. 28 Gathoyu̱ ba tho núnu̱ Betabara 'randi ar döthe Hordan, habu̱ mi xixthe ar Xuwa. 29 Nu ár hyax'öp'u̱, ar Xuwa mi hyanda ar Hesu ndi 'ñe nda zu̱di, bi 'ñenö: 30 Go gehnu̱ togo ndi xi'ahu̱: 'Be̱fa n'ar ñ'o̱ho̱ xa töka ár nsu. Nú'mu̱ hinge ndi m'u̱katho, mi 'bu̱'ö. 31 Nuga hinge ndi pödi togo'ö. Di xixthega ya jö'i har dehe, ne njap'u̱ nda bö ya me Israel nú'mu̱ nda e'ö. 32 Ne ar Xuwa bi da̱majöni bi 'ñenö: 33 Nuga hinge ndi pöhmö togo'ö. Nö'ö togo ba pe̱nkagi ga xixthe'ihu̱ har dehe bi 'ñengagi: Ma gi hyandwa ár Hñö Jö da gö mhets'i, ne da zu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ da m'u̱hwi. Gehnu̱ ma da xixthe'ihu̱ ne gi hñömfu̱ ár Hñö Jö. 34 Nuga da handi, jange di da̱majöni go gehnu̱ ár T'u̱ Jö mhets'i. 35 Ár hyax'ö man'agi mi 'ba̱hwinu̱ ar Xuwa yoho yá ma̱xte. 36 Mi hyanda ar Hesu mi thohnu̱ bi 'ñenö: 37 Nuya yoho yá ma̱xte ar Xuwa mi 'yo̱ njap'u̱, dama bi de̱nga ar Hesu. 38 Ar Hesu mi ñegi bi hyandi mi te̱nga nuya yohoyu̱, bi 'ñenö: 39 Nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 40 Nu'u̱ yoho yá ma̱xte ar Xuwa bi 'yo̱xa nö'ö xki mö ne bi de̱nga ar Hesu, n'a'u̱ már thuhu ar Andre ár jödö ar Simu nö'ö bi t'embabi ar Pedro. 41 Nu mi ma'ö, m'e̱t'o bi nthe̱wi ar Simu ár jödö, ne bi 'ñembabi: 42 Nep'u̱ bi zi'spa ar Hesu. Ha nú'mu̱ mi zo̱ni, ar Hesu bi k'öt'i ne bi 'ñembabi: 43 Ár hyax'ö bi benga ar Hesu nda ma har ha̱i Ngalilea, ne nu mi ma, bi nthe̱wi ar Lipe ne bi 'ñembabi: 44 Ar Lipe mar me Betsaida, ja ma ya mengunu̱ ar Andre ne ar Pedro n'ehe. 45 Ar Lipe bi nthe̱wi ar Natanael ne bi 'ñembabi: 46 Ar Natanael bi 'ñenö: 47 Ar Hesu mi hyanda ar Natanael ndi 'ñe nda zu̱di, bi 'ñenö: 48 Nu'mú̱ ar Natanael bi 'ñemba ar Hesu: 49 Ar Natanael bi dödi ne bi 'ñenö: 50 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 51 Ne bi 'ñembabi:
1 Ár hñupa bi nja n'ar nthöti núnu̱ Nkana har ha̱i Ngalilea. Ka mi 'bu̱hnu̱ ár nönö ar Hesu n'ehe. 2 Ar Hesu ne yá ma̱xte bi nsipabi nda ma har ngo n'ehe. 3 Nú'mu̱ mi k'at'a ar ixkat'afi, ár nönö ar Hesu bi 'ñembabi: 4 Ha nu ar Hesu bi 'ñenö: 5 Nep'u̱ ár nönö bi 'ñemba nu'u̱ mi fa̱xte har ngo: 6 Ne mi tihnu̱ 'rato ya döta moto mi sit'a ar dehe, ngu yá nt'umbi ya xodyo ja mi nt'axku̱nu̱. Mi ñ'e̱nga ngu hñu wa goho xo̱ni ar dehe n'a ngu n'a ya motoyu̱. 7 Ar Hesu bi 'ñemba ya 'be̱go: 8 M'e̱fa bi 'ñembabi n'ehe: 9 Nunár ndö ar ngo mi za̱ ar dehe xki ñ'ixkat'afi, himi pöhnu̱ habu̱ xki 'ñehe. Ho̱nse̱ nuya 'be̱goyu̱ mi pö'u̱ xki 'ya̱t'u̱ har dehehmö. Nunar ndö 'mu̱ bi ma ba zo nö'ö togo xki nthöti. 10 Ne bi 'ñembabi: 11 Gehnu̱ ar 'be̱t'o dötant'udi bi 'yo̱t'a ar Hesu núnu̱ Nkana har ha̱i Ngalilea. Bi ñ'u ár nsunda ne nuyá ma̱xte bi ñ'emu̱ibi. 12 Nep'u̱ ar Hesu bi ma Nkapernaum, bi me̱wi ár nönö, yá jödö ne yá ma̱xte. Ka ba 'bu̱hnu̱ 'ra ya tsi pa. 13 Nú'mu̱ mi 'ba̱p'u̱tho ar baxjwa ár da̱ngo ya xodyo, ar Hesu bi bo̱ts'e bi ma Herusalen. 14 Mi zo̱nu̱ bi hyanda 'ra mi 'bu̱hnu̱ hár thi ar dönganijö mi pa̱ ya boi, ya de̱ti, ya domtxu, ne mi huhnu̱ ya pa̱tbojö. 15 Ar Hesu bi hyoka n'ar nk'e̱nxi nthöhi, ne bi 'ye̱nga nuya ma̱, mahye̱giwi yá de̱ti ne yá boi mi 'bu̱ har nijö. Bi font'wa yá bojö ya pa̱tbojö ne bi pu̱spa yá mexa. 16 Ne bi 'ñemba nu'u̱ togo mi pa̱ ya domtxu: 17 Nu'mú̱, nuyá ma̱xte bi beñ'u̱ xki t'ot'a hár T'ofo Jö habu̱ enö: Di tuse̱ di sup'a ri ngu. 18 Nuya ndöxodyo bi 'ñemba ar Hesu: 19 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 20 Nu'mú̱ nuya xodyo bi 'ñeñ'u̱: 21 Nunar nijö mi no̱nga ar Hesu gehnu̱ ár ndo'yose̱. 22 Ha nú'mu̱ mi mengi bi nte man'agi ar Hesu, nuyá ma̱xte bi beñ'u̱ xki mönga njap'u̱, ne bi ñ'emu̱i'u̱ gatho nö'ö xki t'ot'a hár T'ofo Jö, ne nö'ö mi mönga ar Hesu. 23 Nu mi 'bu̱hnu̱ Herusalen har da̱ngo mbaxjwa, nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱i ar Hesu, mi hyanda ya nt'udi mi o̱t'ö. 24 Ha nö'ö himi ñhe̱tho, ngetho mi pötwatho yá mfeni'u̱. 25 Ne himi hoñ'ö togo nda xipabi tengu yá m'u̱i ya jö'i, ngetho nö'ö mi pötho tema mi benga n'a ngu n'a'u̱.
1 Mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mar de̱nga'be̱pate már thuhu Nikodemo, mar ndö madeda yá mixodyowi. 2 Nunu̱ ba e nxui bi k'önga ar Hesu ne bi 'ñembabi: 3 Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi: 4 Ar Nikodemo bi 'ñembabi: 5 Bi dötwa ar Hesu: 6 Nu'u̱ to gatho xi 'yo̱nga n'ar jö'i, ar jö'i n'ehe. Ha nu'u̱ xi umba ár te ár Hñö Jö, ar hñö n'ehe. 7 Yo gi 'yo̱ nu'mu̱ di xi'a'i, mahyoni gi pengi gi m'u̱ man'agi. 8 Ar ndöhi habu̱ gatho 'yo ne gi o̱de bu̱, ha hingi pödi habu̱ xpa ehe, wa habu̱ di ma. Njap'u̱ nu'u̱ xi m'u̱ man'agi xi nzinga ár Hñö Jö. 9 Ar Nikodemo bi dödi ne bi 'ñembabi: 10 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 11 Xa majöni di xi'a'i, nö'ö di pöhe di xi'ahu̱, ne nö'ö xta hanthe di da̱he majöni, ha nu'ahu̱ hingi ñ'emu̱ihu̱ nö'ö di xi'ahe. 12 Nu'mu̱ hingi ñ'emu̱ihu̱ nö'ö di xi'ahu̱ di he̱kwa nö'ö te jawa har ximha̱i, hanja ma gi ñ'emu̱ihu̱ nu'mu̱ ga xi'ahu̱ nu'u̱ te janu̱ mhets'i. 13 Hinto xi bo̱xa mañö mhets'i, gese̱'ö ba kö mhets'i, gehnu̱ Togo ba e bi Njö'i, ar mengunu̱. 14 Ne njangu ar Moise bi tsu̱ta n'ar k'eñö ha n'ar za, nú'mu̱ mi 'yo ya me Israel ha ya ot'at'o̱ho̱, ma da njap'u̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, mahyoni da ts'u̱ta ha n'ar za n'ehe. 15 Ne gatho nu'u̱ togo da ñ'emu̱i, hinda m'e̱di, ma da me̱s'u̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 16 Jö xa bi mö ya meximha̱i, jange bi unga nö'ö n'ase̱ ár T'u̱, ne njap'u̱ gatho nu'u̱ togo da ñ'emu̱i, hinda m'e̱di, ma da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 17 Ngetho Jö hinxpa pe̱hna ár T'u̱ har ximha̱i da me̱hna har 'be̱xui ya meximha̱i. Xpa pe̱hni da po̱hyu̱. 18 Nö'ö togo da ñ'emu̱ibi'ö, hinda ma da 'be̱hna har 'be̱xui. Ha nö'ö togo hinda ñ'emu̱i, xi t'e̱kwabi da 'be̱hna har 'be̱xui, ngetho himbi ñ'emu̱ibi nö'ö n'ase̱ ár T'u̱ Jö. 19 Nu'u̱ ma da m'e̱hna har 'be̱xui, ngetho ar hyats'i ba ekwa har ximha̱i, ha nu'u̱ xa bi mö ar 'be̱xui, ngetho himi o̱t'u̱ nö'ö xiñho. 20 Gatho nu'u̱ togo o̱t'a nö'ö hingi ho, u̱tsa ar hyats'i, ne hingi kwat'i, njap'u̱ hinda nheki hingi ho nö'ö o̱t'e. 21 Ha nö'ö togo o̱t'a nö'ö majöni, kwat'a har hyats'i, honi da nheki nö'ö o̱t'e, ngetho o̱t'e ju̱mpa ár ts'e̱di Jö. 22 M'e̱fa ar Hesu bi me̱wi yá ma̱xte har ha̱i Nhudea, ne ka ba 'bu̱hnu̱ 'ra ya pa, mi xixthe ya jö'i. 23 Ar Xuwa n'ehe mi xixthe núnu̱ Enon get'u̱ ar hnini Salim, ngetho mi janu̱ nze̱ye̱ ar dehe. Jange ya jö'i mi panu̱ nda nxixthe'u̱. 24 Gathoyu̱ bi thogi nú'mu̱ hinxki t'et'atho ar fa̱di ar Xuwa. 25 Nu'mú̱ yá ma̱xte ar Xuwa bi ntsa̱hñökiwi yá mixodyowi, mi no̱ñ'u̱ ar xixthe nt'axki. 26 Bi ma ba k'ö'sa ar Xuwa, ne bi 'ñembabi: 27 Ar Xuwa bi dödi ne bi 'ñenö: 28 Nu'ahu̱ xka 'yo̱se̱hu̱ nú'mu̱ nda enö: Nuga hindar Kristo. Ho̱nse̱ xpa 'be̱nkagi ga 'be̱t'o. 29 Njangu n'ar ñ'o̱ho̱ ma da nthöti, go ma da zixa ar 'be̱hñö'ö, ha nö'ö ar 'ya̱te ñ'owi, o̱xa nö'ö te mö ne xa johya. Di njagap'u̱ n'ehe, di johya di o̱ nö'ö te thogi. 30 Ngetho mahyoni da hñuxa ár nsu'ö, ne nuga da the ma nsu. 31 Nö'ö xpa e mhets'i töpa ár nsu nuya 'bu̱kwa har ximha̱i. Ha nuya meximha̱i ár me̱ti ar ximha̱i, ne ho̱nse̱ mönga nö'ö te jawa. Hö, töte ár nsu nö'ö togo xpa e mhets'i. 32 Nunu̱ xipa ya jö'i te xpa o̱de ne xpa handnu̱, mödi njap'u̱ hinto ñ'emu̱i nö'ö möñ'ö. 33 Nu'u̱ togo hömba ár mhö, ñ'u njap'u̱ majöni nö'ö mönga Jö. 34 Nö'ö togo xpa pe̱hna Jö, mömba ár mhö'ö, ngetho Jö hingi e̱mbatho ár Hñö umbabi. 35 Jö ar Dada xa mö ár T'u̱, jange xi 'ye̱nt'wa gatho hár 'ye̱. 36 Nö'ö togo ñ'emu̱i ar T'u̱, pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Ha nö'ö hingi ne da ñ'emu̱i ar T'u̱, hinda ma da me̱'sa nunar tenu̱, ho̱nse̱ ár kwe̱ Jö ma da nthe̱xkwi'ö.
1 Nú'mu̱ mi bö ar tsi Hmu xki zo yá gu ya de̱nga'be̱pate nö'ö mi pe ya jö'i, mi eñ'u̱: Ar Hesu xa xixthe nze̱ye̱ ya jö'i, töta ar Xuwa Xixthe 2 (mödi ar Hesu hingo mi xixthe'ö, yá ma̱xte go mi o̱t'u̱). 3 Ne bi bo̱nga har ha̱i Nhudea, bi menga man'agi har ha̱i Ngalilea. 4 Mi mahyoni nda thota har ha̱i Nsamaria. 5 Jange mi thohnu̱ Nsamaria, ba e ha n'ar hnini ár thuhu Sikar, get'u̱ habu̱ 'bu̱ ár ha̱i ar Hakob xki zokwa ar Huse ár t'u̱. 6 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar po̱the, mi t'embabi ár po̱the ar Hakob. Nu mi thohnu̱ ar Hesu, xki za̱bi mi ne ar 'ñu, bi ma ba huhnu̱ habu̱ mi 'bu̱ ar po̱the, mi tsu̱ ngu made mpa. 7 Ba e har po̱the n'ar 'be̱hñö me Nsamaria nda 'ya̱t'a ar dehe, ne ar Hesu bi 'ñembabi: 8 Ha nuyá ma̱xte xki ma har hnini, ma nda da̱nga te nda zi'u̱. 9 Nunar 'be̱hñö me Nsamaria bi 'ñemba ar Hesu: 10 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 11 Ne nunar 'be̱hñö bi 'ñenö: 12 Hage gi töpke ár nsu ma palehe ar Hakob togo bi zogagihe nunar po̱thenu̱. Ka mi tsithewa'ö, yá t'u̱ ne gatho yá me̱ti. 13 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 14 Ha nö'ö togo da zi nunar dehe di unga, hinda ma da mengi da ntuthe. Ngetho nunar dehe ga umbabi, ma da njangu n'ar po̱the hár mu̱i, unga ar dehe hiñham'u̱ da xa̱. 15 Nu'mú̱ nunar 'be̱hñö bi 'ñembabi: 16 Ar Hesu bi 'ñembabi: 17 Ar 'be̱hñö bi dödi ne bi 'ñenö: 18 Ngetho ku̱t'a ya ndo̱ xka 'ñehe, nö'ö gi 'bu̱hwipya hingo ri döme. Jange majöni nö'ö xka mö, hinte ma döme gi 'ñehe. 19 Nu'mú̱ bi 'ñemba ar 'be̱hñö: 20 Numa palehe bi ndönga Jö núnu̱ har t'o̱ho̱nu̱. Ha nu'ahu̱ gar xodyohu̱, gi eñhu̱ mahyoni da ndönga Jö núnu̱ Herusalen. 21 Ar Hesu bi 'ñembabi: 22 Nu'ahu̱ gi ndöñhu̱ nö'ö hingi pöhu̱, ha nuje hö, di pöhe togo di ndöñhe, ngetho ar mpo̱ho̱ bi e ha ya xodyo. 23 Xi 'ñep'u̱ ar pa ne xi zo̱pya, nú'mu̱ togo majöni ndönga Jö ar Dada, da 'yo̱t'e di po̱nga hár mu̱i ne ngu nö'ö majöni, ngetho ar Dada honga togo da ndönga njap'u̱. 24 Jö ar hñö, ne hingi nheki. Jange nu'u̱ togo da ndöni, mahyoni di po̱nga hár mu̱i ne ngu nö'ö majöni. 25 Bi 'ñenga ar 'be̱hñö: 26 Ar Hesu bi 'ñembabi: 27 Ge'mu̱ bi zo̱ yá ma̱xte, ne nu'u̱ xa bi 'yo̱tho bi hyant'u̱ ar Hesu mi ñöwi n'ar 'be̱hñö, mödi hinto bi ñ'a̱ni tema mi a̱mbabi, wa tema mi mpe'u̱. 28 Nu'mú̱ nunar 'be̱hñö dama bi zop'u̱ ár xo̱ni, bi nixt'i bi ma har hnini, ne bi 'ñemba gatho ya jö'i: 29 —Ba ehu̱ gi hyanthu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xi xikagi gatho nö'ö xta o̱t'e. Ha hinga gehnu̱ ar Kristo 'mu̱. 30 Nu'mú̱ nze̱ye̱ ya jö'i ba po̱nga har hnini, ba e bi k'öts'i. 31 Nu mi ma ar 'be̱hñö, nuyá ma̱xte mi pe̱mbabi'u̱ ar Hesu mi embabi: 32 Ha nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 33 Nuyá ma̱xte mi enga n'a ngu n'a: 34 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 35 Nu'ahu̱ gi eñhu̱, 'be̱ta goho nzönö da zo̱ ar sofo. Ha nuga di xi'ahu̱: Ndi, hyanthu̱ ya 'bot'i xi ñöts'i da nsofo. 36 Nuya xathe hönga ar nthöhö ne ju̱xa ya sofo hiñham'u̱ thege, jange nuya xofo njohyawi ya mot'i. 37 Xa majöni nö'ö engar jö'i: N'añ'o togo pot'i ne man'a togo xofo. 38 Nuga di pe̱ñ'ahu̱ gi munsu̱ ya jö'i, ngu n'ar xofo nö'ö hinxka mpe̱hu̱. Ma'ra togo xi mpot'i, ne nu'ahu̱ go xka johu̱ ar sofo. 39 Ne nze̱ye̱ ya mengu ar hnini'ö har ha̱i Nsamaria, bi ñ'emu̱i mi 'yo̱'u̱ nö'ö mi da̱majöni nunar 'be̱hñönu̱, mi enö: Xi xikagi gatho nö'ö xta o̱t'e. 40 Nú'mu̱ mi zo̱nga ya me Nsamaria habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, bi 'ya̱pa ar möte nda gohnu̱, ne bi gohnu̱ yopa. 41 Ne ma nze̱ye̱ bi ñ'emu̱i mi 'yo̱ nö'ö te mi möñ'ö. 42 Ne mi embabi'u̱ ar 'be̱hñö: 43 Ár yopa bi gu̱ ar 'ñu man'agi ndi ma Ngalilea. 44 Ngetho ar Hesu xki da̱se̱ majöni bi 'ñenö, n'ár m'e̱hni Jö hingi t'e'spa ár nsu hár ha̱ise̱. 45 Mi zo̱nga Ngalilea, nuya mengunu̱ bi numañho, ngetho xki hyanda gatho nö'ö xki 'yo̱t'a núnu̱ Herusalen har da̱ngo. Nuya pa'u̱ ka mi 'bu̱hnu̱'u̱ n'ehe. 46 M'e̱fa ar Hesu bi ma man'agi núnu̱ Nkana har ha̱i Ngalilea, habu̱ xki japa ar dehe xki ñ'ixkat'afi. Núnu̱ Nkapernaum ka mi 'bu̱hnu̱ n'ár ma̱xte ar ndö togo mi hñenga ár bötsi. 47 Nu mi 'yo̱hnu̱ ar Hesu ba tsop'u̱ Nhudea, ba e Ngalilea, bi ma ba a̱pabi nda e nda hyandwa ár bötsi, ngetho mi tx'u̱da ár te. 48 Ne ar Hesu bi 'ñembabi: 49 Nunár ma̱xte ar ndö bi 'ñenö: 50 Ar Hesu bi 'ñembabi: 51 Nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu ndi ma ár ngu, nuyá 'be̱go ba e bi dödi, ne bi 'ñeñ'u̱: 52 Nö'ö bi 'ya̱mbabi ham'u̱ bi ndu̱i bi m'u̱ xiñho. Nu'u̱ bi 'ñembabi: 53 Nunár dada ar bötsi bi beni ge'mu̱ xki xipa ar Hesu mi 'bu̱ xiñho ár t'u̱, ne bi ñ'emu̱iwi gatho yá mëni. 54 Go gehnu̱ ár ñoho ar döta nt'udi bi 'yo̱t'a ar Hesu núnu̱ Ngalilea nú'mu̱ mba penga Nhudea.
1 M'e̱fa bi da̱t'a n'ár da̱ngo ya xodyo núnu̱ Herusalen, ne ar Hesu bi manu̱ n'ehe. 2 Núnu̱ Herusalen ka 'bu̱hnu̱ n'ar po̱the t'embabi Betesda har hñö ebreo, ne pe̱'sa ku̱t'a ya m'et'e, 'bu̱ get'u̱ ar goxthi t'embabi ar Goxthide̱ti. 3 Ka mi 'bonu̱ nze̱ye̱ ya da̱thi, ya goda̱, ya dowa ne nu'u̱ xki nza yá ndo'yo, gathoyu̱ mi to̱'mi nda mfe̱'sa ar dehe. 4 Ngetho mi jar pa mi kö n'ár e̱nxe̱ Jö mi wönt'a ar dehe, ne nö'ö togo nda ntöte nda yu̱t'a m'e̱t'o har dehe, nö'ö nda dixa tsa̱nt'ö ar hñeni mi thogi. 5 Ne mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi pe̱'sa n'a̱tema're̱t'a ne hñöto nje̱ye̱ mi hñeni. 6 Ar Hesu bi hyandi mi 'be̱nu̱, mi bödi mi pe̱'sa nze̱ye̱ ya je̱ye̱ mi njap'u̱, bi 'ñembabi: 7 Ar da̱thi bi dödi ne bi 'ñembabi: 8 Ar Hesu bi 'ñembabi: 9 Ne nunar ñ'o̱ho̱nu̱ dama bi dits'i, bi gu̱xa ár fidi ne bi ñ'o. Ha nor pa'ö mar pa ntsa̱ya̱. 10 Jange nuya ndöxodyo bi 'ñembabi nunar ñ'o̱ho̱ xki t'o̱the: 11 Nunar ñ'o̱ho̱ xki dits'i bi 'ñembabi'u̱: 12 Ne nu'u̱ bi 'ya̱mbabi: 13 Ha nunar ñ'o̱ho̱ xki dits'i, himbi bödi togo xki o̱the, ngetho mi 'bu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya jö'i, ha nunar Hesu xki ma. 14 M'e̱fa ar Hesu bi nthe̱wi har nijö nunar ñ'o̱ho̱nu̱ mi hñemhö, ne bi 'ñembabi: 15 Nep'u̱ nunar ñ'o̱ho̱nu̱ bi ma ba k'ö'sa ya ndöxodyo, bi xipabi'u̱ ar Hesu go xki o̱the'ö. 16 Jange nuya ndöxodyo xa mi u̱tsa ar Hesu, ne xa mi nemhö'u̱ nda hyo, ngetho mi o̱t'a ya döta nt'udi har pa ntsa̱ya̱. 17 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 18 Mi 'yo̱xa nuya mhöyu̱, nuya ndöxodyo xa bi hñuxa yá kwe̱. Ne mi ne nda hyo'u̱, ngetho himi o̱t'a nö'ö mönga har t'ofo habu̱ no̱nga ar pa ntsa̱ya̱, ne mi embase̱ Jö go már Dada, njap'u̱ mi ñhuxkwi. 19 Nu'mú̱ ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 20 Jö ar Dada xa mö ár T'u̱ jange uta gatho nö'ö te o̱t'ö. Ne ma da uta ma'ra xa di thota ár döta, ne xki hyanthu̱ xa gi 'yo̱hu̱. 21 Jö ar Dada ko'spa yá te nu'u̱ xi du, njap'u̱ ár T'u̱ n'ehe umba ár te nu'u̱ togo da ne'ö. 22 Jö ar Dada hinto hö'spa majöni, ngetho gatho bi 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ ár T'u̱, go da hñöxa majöni'ö. 23 Ne njap'u̱ gatho ya jö'i da 'ñe'spa ár nsu ar T'u̱, ngu t'e'spa ár nsu Jö ar Dada. Nö'ö togo hingi e'spa ár nsu ar T'u̱, hingi e'spa ár nsu ar Dada togo xpa pe̱hni. 24 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo jamasu nö'ö di mö, ne ñ'emu̱i Jö togo xpa pe̱nkagi, pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Ne hinda 'be̱hna har 'be̱xui, ngetho 'bu̱tho xki du, ne bi mengi bi me̱'sa n'ar 'ra'yo te. 25 Xa majöni di xi'ahu̱, xi 'ñep'u̱ ar pa, ne xi zo̱pya, nú'mu̱ nu'u̱ xi du ma da 'yo̱ ár mhö ár T'u̱ Jö, ne nu'u̱ togo da 'ñet'a ár mu̱i, ma da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 26 Ngetho jangu Jö ar Dada höse̱ ar te, njap'u̱ xi umba ar ts'e̱di ár T'u̱ da hñöse̱ ar te n'ehe. 27 Ne xi 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ ár T'u̱ da hñö'spa majöni gatho ya jö'i, ngetho go ba e bi njö'i'ö. 28 Yo gi 'yo̱hu̱ nu'mu̱ di xi'ahu̱ njap'u̱, ngetho ma da zo̱ ar pa, nu'u̱ to gatho xi t'a̱gi ma da 'yo̱'spa ár mhö ár T'u̱ Jö. 29 Ne nu'u̱ togo xi 'yo̱t'a nö'ö xiñho, ma da nangi da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Ha nu'u̱ togo xi 'yo̱t'a nö'ö hingi ho, ma da nangi da 'be̱hna har 'be̱xui. 30 Nuga hingi tsa̱ te ga o̱t'ase̱. Ngu di o̱de xika ma Dada, njap'u̱ di o̱t'a ar ts'u̱t'wi. Ne ma ts'u̱t'wi xiñho, ngetho hindi o̱t'a ngu di nega, di o̱t'e ngu ne ma Dada togo xpa pe̱nkagi. 31 Nu'mu̱ ga mönse̱ togogi, hinter me̱ nö'ö di mö. 32 'Bu̱i n'a togo da̱majöni togogi, ne di pödi pe̱'sa ár nsu nö'ö möñ'ö. 33 Nu'ahu̱ ga pe̱ñhu̱ 'ra togo ma ba a̱mba ar Xuwa togogi, ne nö'ö bi da̱majöni togogi. 34 Ha nuga hindi honga da da̱majönigi n'ar jö'i. Nu'mu̱ xta xi'ahu̱ njap'u̱, di honi gi mpo̱hu̱. 35 Ar Xuwa mi ñhe̱hwi n'ar ñot'i. Nö'ö mi xi'ahu̱ mi yot'a ri mfenihu̱, ne ga njohyahu̱ 'ra ya tsi pa ngi o̱xu̱. 36 Ha nuya 'be̱fi di pe̱fi töpa ár ts'e̱di ar Xuwa da da̱majöni togogi. Ngetho di pe̱ ar 'be̱fi ba pe̱nkagi Jö ga jwati, ne nuya 'be̱fiyu̱ da̱majöni ge'ö xpa pe̱nkagi. 37 Ma Dada togo ba pe̱nkagi go da̱majöni n'ehe togogi, mödi hinxka 'yo̱hu̱ xi ñö, ne hinxka hyanthu̱ tengu'ö. 38 Hingi pe̱'sfu̱ ár mhö ha ri mu̱ihu̱, ngetho hinga ñ'emu̱ihu̱ togo ba pe̱ñ'ö. 39 Hñethwu̱ ár T'ofo Jö, ngetho gi ka̱xmbenihu̱ ka gi tiñhu̱nu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. Hinxi zoda ri mfenihu̱ ka no̱ngaginu̱. 40 Ne hingi ne gi ñ'emu̱igihu̱, ne gi pe̱'su̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 41 Nuga hindi honi da 'ñeska ma nsu ya jö'i. 42 Di pötho nu'ahu̱ hingi pe̱'sfu̱ ár mhöte Jö. 43 Nuga xta e di po̱ta Jö ar Dada, ne hingi numañhogihu̱. Nu'mu̱ da ehmö n'ar jö'i di e di no̱nse̱ ár thuhuse̱, nu'mú̱ hö, gi numansuhu̱. 44 Hingi tsa̱ gi ñ'emu̱ihu̱, ngetho m'e̱t'o gi hoñhu̱ da t'es'ahu̱ ri nsuhu̱ n'a ngu n'a, ne hingi hoñhu̱ da 'ñes'ahu̱ ri nsuhu̱ nö'ö n'ase̱ Jö. 45 Yo gi beñhu̱ ma ga da̱t'a'ihu̱ hár nthandi Jö ma Dada. Nö'ö togo ma da da̱'ahu̱, gese̱ ar Moise togo gi ka̱xmbenihu̱ ma da ñöñ'ahu̱. 46 Ngetho nu'mu̱ gi ñ'emu̱ihmöhu̱ ar Moise, gi ñ'emu̱igihu̱ 'mu̱, ngetho ar Moise bi 'yot'a ar t'ofo no̱ngagi. 47 Ha nu'mu̱ hingi ñ'emu̱ihu̱ nö'ö bi 'yot'ö, hinda tsa̱ gi ñ'emu̱ihu̱ nö'ö di mönga.
1 M'e̱fa ar Hesu bi 'ranga 'randi ar dehe habu̱ ár thuhu Ngalilea, get'ö ar ñho̱nthe Tiberia. 2 Ha nze̱ye̱ ya jö'i bi de̱ni, ngetho xki hyanda ya nt'udi mi o̱t'e, nú'mu̱ mi o̱the ya da̱thi. 3 Nu'mú̱ ar Hesu bi bo̱xa mañö ar t'o̱ho̱ ne ka ba huxkwinu̱ yá ma̱xte. 4 Mi 'ba̱p'u̱tho ar baxjwa ár da̱ngo ya xodyo. 5 Ar Hesu mi hyanda ra nze̱ye̱ ya jö'i xki 'ñe nda zu̱di, bi 'ñemba ar Lipe: 6 Bi xipa njap'u̱ mi ne nda tsa̱ta ar Lipe, ngetho ar Hesu mi pödi teme nda me̱fi. 7 Ar Lipe bi dödi ne bi 'ñembabi: 8 N'a mbi döta n'ár ma̱xte ár thuhu ar Andre, ár jödö ar Simu nö'ö mi t'embabi ar Pedro, ne bi 'ñenö: 9 —'Bu̱kwa n'ar bötsi hö ku̱t'a ya tsi thuhmesebada ne yoho ya tsi hwö. Te di no̱mbabiyu̱. 10 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 11 Ne ar Hesu bi hñönga nu'u̱ ya tsi thuhme, bi umba njamödi Jö, ne bi hyemba yá ma̱xte. Nuyu̱ bi umba nu'u̱ mi hudi, ne bi jap'u̱ ya hwö n'ehe, mi t'umba gatho nö'ö mi ne'u̱. 12 Nú'mu̱ mi niñö gatho ya jö'i, ar Hesu bi 'be̱pa yá ma̱xte, ne bi 'ñembabi: 13 Bi go'u̱ ne bi ñu'sa 're̱t'amayoho m'o̱ts'e ya xe̱ni thuhme bi bongwabi nu'u̱ xki ñuni. 14 Nuya ñ'o̱ho̱'u̱ mi hyanda nuna döta nt'udinu̱ bi 'yo̱t'a ar Hesu, bi 'ñeñ'u̱: 15 Ar Hesu mi pötho mi ne nda zix'u̱ nda 'ñexa ngu yá ndö. Jange nö'ö bi mengi bi ma ba 'bu̱se̱ har t'o̱ho̱. 16 Nu mi nxui ba kö yá ma̱xte, bi ma hár ñöni ar ñho̱nthe. 17 Ne bi yu̱t'u̱ ha n'ar motsa ndi ma'u̱ Nkapernaum. Nú'mu̱ mi 'yo'u̱ har dehe, xki m'e̱xui, har Hesu hinxki zo̱ta habu̱ mi 'bu̱'u̱. 18 Ne bi ñ'o n'ar 'yomndöhi, xa mi japi nda mpu̱nsa ar dehe. 19 Nú'mu̱ xki 'ye̱t'u̱ ar motsa ngu yon'a̱tenthebe ya wëni ár yap'u̱, bi hyant'u̱ ar Hesu mi pap'u̱ mi 'yo har dehe, ndi wat'a har motsa, ne xa bi zu'u̱. 20 Ha nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 21 Nu'mú̱ nuyu̱ xa bi njohya bi po̱'sa ar Hesu har motsa, ne dama bi zo̱ñ'u̱ hár ñöni ar dehe. 22 Nu ár hyax'öp'u̱, nuya jö'i xki go 'randi ar dehe, xki hyant'u̱ n'adar motsa mi 'bu̱hnu̱, ne ka xki manu̱ yá ma̱xte, ha nu ar Hesu hinxki me̱wi'u̱. 23 Nu'mú̱ bi zo̱ ma'ra ya motsa xki 'ñe Tiberia, bi zo̱ñ'u̱ get'u̱ habu̱ ar tsi Hmu xki umba njamödi Jö, ne xki 'winga gatho ya jö'i. 24 Nu mi hyanda ya jö'i himi 'bu̱hnu̱ ar Hesu ne yá ma̱xte, bi bo̱xa ha ya motsa, ne bi ma'u̱ Nkapernaum ma ba honi. 25 Nu mi dinga ar Hesu mi 'yo 'randi ar dehe, bi 'ñeñ'u̱: 26 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 27 Yo gi umba ri mu̱ihu̱ gi hoñhu̱ ar ñhuni ngut'a da thege. Umba ri mu̱ihu̱ gi hyoñhu̱ ar ñhuni unga ar te hiñham'u̱ da göts'i, da 'ra'ahu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, ngetho go xi hñuxa Jö ár Dada da uñ'ö. 28 Nu'mú̱ bi 'ñeñ'u̱: 29 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 30 Bi 'ñeñ'u̱ 'mu̱: 31 Numa palehu̱ bi zi ar thuhme mi ta̱ mahets'i núnu̱ ha ya ot'at'o̱ho̱, ngu enga har t'ofo: Bi umba ar thuhme ndi 'ñe mhets'i nda zi'u̱. 32 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 33 Ngetho ar thuhme unga Jö, gehnu̱ nuna ba kö mhets'i, ne umba ár te ya meximha̱i. 34 Nu'u̱ bi 'ñembabi: 35 Ne ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 36 Ngu xta xi'ahu̱, mödi xka hyandgagihu̱, hingi ñ'emu̱ihu̱. 37 Gatho nu'u̱ togo xi 'raka Jö ma Dada, ma da e da hyongagi. Ha gatho nu'u̱ togo da e da zu̱kagi, hinga kots'i. 38 Ngetho nuga xta kö mhets'i, hinxta ehe ga o̱t'a nö'ö di nese̱ga, xta e ga o̱t'a gatho nö'ö ne togo xpa pe̱nkagi. 39 Gehnu̱ ne ma Dada togo xpa pe̱nkagi, gatho nu'u̱ togo xi 'ye̱ntk'a ha ma 'ye̱ hinga 'be̱di, ne nuya ngöxapa, ma ga ko'spa yá te hiñham'u̱ da göts'i. 40 Nö'ö togo xpa pe̱nkagi, ne'ö gatho nu'u̱ togo da hñuxka yá da̱ ár T'u̱gi Jö, ne da ñ'emu̱igi, pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i, ne nuga ga ko'spa yá te ha ya ngöxapa. 41 Nu'mú̱ nuya xodyo mi njont'ane n'a ngu n'a, ngetho xki 'ñeñ'ö: Nuga go dar thuhme xta kö mhets'i. 42 Ne mi eñ'u̱: 43 Ar Hesu bi döti ne bi 'ñembabi'u̱: 44 Ngetho hinto tsa̱ da e da hyongagi nu'mu̱ hinda zopa ár mfeni Jö ma Dada togo xpa pe̱nkagi. Ne nuga ga ko'spa ár te ha ya ngöxapa, ne da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 45 Njawa xi 'yot'a yá m'e̱hni Jö har t'ofo: Jö ma da uta gatho ya jö'i. Jange gatho nu'u̱ togo xi 'yo̱xa nö'ö mönga ma Dada, ne xi zo hár mfeni, da e da hyongagi. 46 Hingi 'bu̱ n'a togo xi hyanda Jö ar Dada, ho̱nse̱ nö'ö togo xpa pe̱hni. Nö'ö hö, go xi hyanda ar Dada. 47 Xa majöni di xi'ahu̱, nu togo ñ'emu̱igi pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 48 Nuga go dar thuhme ungar te. 49 Nuya ri palehu̱ mam'e̱t'o bi zi ar thuhme mi ta̱ mhets'i ha ya ot'at'o̱ho̱, ne bi du'u̱. 50 Nunar thuhme di xi'ahu̱, hingi njap'u̱. Nunu̱ di 'ñe mhets'i, ne gatho nu'u̱ togo da zi, hinda ma da du. 51 Nuga go dar thuhme ungar te xpa e mhets'i. Nö'ö togo da zi nuna thuhmenu̱, ma da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Nunar thuhme di xi'ahu̱, gehnu̱ ma ndo'yose̱ ga da̱, ne njap'u̱ ya meximha̱i da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 52 Nuya xodyo mi ntsa̱hñöki n'a ngu n'a mi eñ'u̱: 53 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 54 Nö'ö togo tsaka ma ndo'yo ne tsika ma ji, pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i, ne ga ko'spa ár te hár ngöts'i ar ximha̱i. 55 Ngetho ma ndo'yo gehnu̱ ar ñhuni majöni, ne ma ji ar ts'ithe majöni. Gehyu̱ unga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 56 Nö'ö togo tsaka ma ndo'yo ne tsika ma ji, ma ga 'bu̱'be'ö. 57 Njangu Jö ar Dada togo ba pe̱nkagi hö ar te, nuga di te ngetho di 'bu̱'bega'ö. Ha nu'u̱ togo da zaka ma ndo'yo, da nte n'ehe ngetho di 'bu̱'bega'u̱. 58 Go gehnu̱ ar thuhme di xi'ahu̱ ba kö mhets'i. Nö'ö togo da zi, ma da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i, hinge njangu ri palehu̱ bi zi ar thuhme mi ta̱ mhets'i, ne bi du'u̱. 59 Nuya mhöyu̱ bi mönga ar Hesu nú'mu̱ mi uta ya jö'i ha yá nijö'u̱ núnu̱ Nkapernaum. 60 Nze̱ye̱ nu'u̱ togo mi te̱ni, mi 'yo̱xa njap'u̱ mi eñ'u̱: 61 Ar Hesu mi pötho tema mi njont'ane, ne bi 'ñembabi'u̱: 62 Tema gi beñhu̱ nu'mu̱ gi hyanthu̱ Nö'ö Togo ba e bi Njö'i, da mengi da bo̱xa mhets'i habu̱ mi 'bu̱'ö m'e̱t'o. 63 Ar hñö go unga ar te, ha nö'ö bi e har ndo'yo hinte fa̱ts'i. Nuya mhö xta xi'ahu̱ no̱nga ar hñö ne unga ar te. 64 Ho̱nse̱, 'ra hingi ñ'emu̱ihu̱. 65 Ne bi 'ñenö: 66 M'e̱fa nze̱ye̱ nu'u̱ togo mi te̱ni, bi hye̱p'u̱ ne himi ñ'owi. 67 Jange ar Hesu bi 'ñemba nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte xki hwahni: 68 Ar Simu Pedro bi dödi ne bi 'ñenö: 69 Ha nuje xta ñ'emu̱ihe ne xta pöhe go gar Kristo ár T'u̱'i Jö togo höse̱ ar te. 70 Ar Hesu bi dödi: 71 Nö'ö mi no̱nga ar Huda Iskariote ár t'u̱ ar Simu, ngetho go ma nda da̱'ö, ne mi n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte.
1 M'e̱fa ar Hesu mi 'yo har ha̱i Ngalilea, himi ne nda m'u̱hnu̱ Nhudea ngetho ya xodyo mi honi nda hyo. 2 Mi 'ba̱p'u̱tho ár da̱ngo ya xodyo nö'ö ár thuhu, ar da̱ngo nguxiza. 3 Nuyá jödö bi 'ñemba ar Hesu: 4 Ngetho nu'mu̱ n'ar jö'i ne da ñ'udi, hingi o̱t'a ar 'be̱fi ñ'öntho. Nu'ge gi o̱t'a nuya döta nt'udiyu̱, ñ'udi habu̱ gatho da hyant'a'i. 5 Mi mönga njap'u̱ ngetho mödi ma yá jödö, himi ñ'emu̱i'u̱ xki 'ñexa Jö. 6 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 7 Nuya jö'i hingi tsa̱ da u̱tsa'ihu̱, ha nuga hö u̱tsagi, ngetho di xipa yá ts'o'be̱fi pe̱'u̱. 8 Di möhu̱ ar da̱ngo. Nuga hingi tsa̱da ga ma. 9 Ho̱nse̱ bi xipabi njap'u̱, ne bi gohnu̱ Ngalilea. 10 Nu mi wadi bi ma yá jödö, ar Hesu bi ma har da̱ngo n'ehe, mödi bi ma ngu ñ'öntho, himi ñ'udi. 11 Nuya ndöxodyo mi honga har da̱ngo, ne mi eñ'u̱: 12 Ne nze̱ye̱ nuya mi 'bu̱hnu̱ mi no̱nga ar Hesu, 'ra mi enö: Nunu̱ ar hogajö'i, ne ma'ra mi enö: Hingar hogajö'i, ngetho ka ya jö'i. 13 Txi 'ramtx'u̱ mi ñö'u̱, ngetho mi tsu nuya ndöxodyo. 14 Xki tho ngu made ar da̱ngo, mi yu̱t'a ar Hesu har dönganijö ne mi uta ya jö'i. 15 Nuya ndöxodyo xa mi 'yo̱tho ne mi eñ'u̱: 16 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñenö: 17 Nu'u̱ togo ne da 'yo̱t'a nö'ö ne Jö, da bö'u̱ di utwa ár mhö Jö, hinge nö'ö di bense̱ga. 18 Nö'ö togo bense̱ nö'ö mö, ho̱nse̱ ne da t'e'spa ár nsu. Ha nö'ö togo ne da t'e'spa ár nsu togo xpa pe̱hni, ge'ö mönga majöni ne hingar kate. 19 Ar Moise bi 'ra'ahu̱ ar t'ofo. Hinto xka 'yo̱thu̱ ngu mönga har t'ofonu̱. Yo'ö gi ne gi hyogagihu 'mu̱. 20 Nuya jö'i xki mhunts'i bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 21 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 22 Ar Moise bi 'ra'ahu̱ ar nse̱gi gi huxu̱ ha ri ndo'yohu̱, mödi hingo mar me̱ti'ö, már me̱ti ya pale. Ha nu'ahu̱ gi huxu̱ ar nse̱gi mödi ar pa ntsa̱ya̱. 23 Nú'mu̱ gi hu'sfu̱ ar nse̱gi ri bötsihu̱, mödi ar pa ntsa̱ya̱, hingi nehu̱ gi ts'okwabihu̱ ár t'ofo ar Moise. Xi'mu̱ hanja gi mbo̱ ri kwe̱hu̱ ngetho da o̱thebi gatho ár ndo'yo n'ar ñ'o̱ho̱ har pa ntsa̱ya̱. 24 Beñhu̱ xiñho hanja gi nthentehu̱, wa njap'u̱ wa hin'ö. Yo ma gi nthentehu̱ ho̱nse̱ gi hanthu̱ nö'ö oxa mañö. 25 'Ra ya me Herusalen mi eñ'u̱: 26 Hyanthu̱ 'ba̱hnu̱ madeda ya jö'i uti, ne hinte nsipabi. Hage xi ñ'emu̱i ma ndöhu̱ go gehnu̱ ar Kristo 'mu̱. 27 Ngetho di pöhu̱ habu̱ xpa ehnu̱, ha nu xta e ar Kristo, hinto ma da bödi habu̱ di 'ñehe. 28 Nú'mu̱ mi 'yo̱ njap'u̱ ar Hesu, mi 'ba̱hnu̱ mi uta ya jö'i har dönganijö, bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 29 Nuga hö di pödi, ngetho ka xta ehnu̱, ne ba pe̱nkagi ga ehe. 30 Nuya ndöxodyo mi 'yo̱xa njap'u̱, xa mi ne nda gu̱hmö'u̱. Ne hinte bi japabi, ngetho hinxki zo̱ta ár pa. 31 Ha nze̱ye̱ ya jö'i mi 'bu̱hnu̱ bi ñ'emu̱ibi, ne mi eñ'u̱: 32 Nuya de̱nga'be̱pate mi bödi mi no̱nga ar Hesu ya jö'i, nuyu̱ ne ya ndömöjö bi me̱ñ'u̱ ya nsunijö ma nda gu̱hmö. 33 Jange ar Hesu bi 'ñenö: 34 Ma gi hyongagihu̱ ne hingi tingagihu̱. Nu habu̱ gar maga, hinda tsa̱ gi möhu̱. 35 Nu'mú̱, nuya ndöxodyo mi 'bu̱hnu̱ mi enga n'a ngu n'a'u̱: 36 Tema di bo̱nga nö'ö bi 'ñenö: Ma gi hyongagihu̱ ne hingi tingagihu̱, ne nu habu̱ gar maga, hinda tsa̱ gi möhu̱. 37 Nö'ö ar pa mar nsu ár ngöts'i ar da̱ngo, ar Hesu bi m'a̱i ne bi ñö nts'e̱di bi 'ñenö: 38 Nö'ö togo ñ'emu̱igi, ma da bo̱nga hár mu̱i ngu ya döthe ar dehe unga ar te, ngu mönga har T'ofo. 39 Ar Hesu mi no̱nga ár Hñö Jö, nö'ö ma nda hñönga nu'u̱ togo nda ñ'emu̱ibi'ö. Ha nunár Hñö Jö hinxki etho, ngetho ar Hesu hinxki mengda hár nsunda mhets'i. 40 Nu mi 'yo̱xa njap'u̱ ya jö'i, 'ra mi eñ'u̱: 41 Ma'ra mi enö: 42 Hin'ö, ngetho har T'ofo enö, ar Kristo ma nda e ha yá 'be̱to ar Dabi mar mengu Belen. 43 Mi n'añ'o n'a ngu n'a yá mfeni mi no̱nga ar Hesu, jange ya jö'i bi ñhege. 44 'Ra mi ne nda gu̱mhö, ne hinte bi japabi. 45 Nu'u̱ togo xki m'e̱hni nda gu̱hmö ar Hesu, bi mengi ma ba k'ö'sa ya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate. Ne nuya ndöyu̱ bi 'ñeñ'u̱: 46 Nu'u̱ xki 'be̱hni bi dödi: 47 Nu'mú̱ nuya de̱nga'be̱pate bi döti ne bi 'ñembabi'u̱: 48 Gi pöhu̱ xiñho, hinjo'o n'ar ndömöjö, wa n'ar de̱nga'be̱pate xi ñ'emu̱i. 49 Nu'u̱ togo xi ñ'emu̱i, gehyu̱ nu'u̱ hingi pö ar t'ofo, ne xi theke da m'e̱di. 50 Ar Nikodemo, nö'ö togo xki ma nxui ma ba k'önga ar Hesu, mar de̱nga'be̱pate n'ehe, bi 'ñemba nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱: 51 —Gi pöhu̱ numa t'ofohu̱, hingi ho̱xa ár ts'oki n'ar jö'i nu'mu̱ hinxi 'yo̱ts'e m'e̱t'o, ne xi bödi teme xi 'yo̱t'e. 52 Nuya ndömöjö ne yá mi de̱nga'be̱patewi bi 'ñembabi: 53 Mi wa ar da̱ngo, n'a ngu n'a bi menga yá ngu.
1 Ha nu ar Hesu bi ma har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni. 2 Nu ár hyax'ö n'itho, ba penga man'agi har dönganijö, ne bi wat'a ra nze̱ye̱ ya jö'i, bi hñuhnu̱ bi uti. 3 N'a mba ep'u̱tho ya böt'ofo ne ya de̱nga'be̱pate, mi tsimpa n'ar 'be̱hñö xki ts'u̱di mi 'be̱ngwi n'ar ñ'o̱ho̱ himár döme. Bi m'a̱'ma madetho, 4 ne bi 'ñembabi'u̱: 5 Ar Moise 'be̱pkagihu̱ hár t'ofo ga hohu̱ nk'ahni nuya 'be̱hñö njanu̱. Wa te gi mönge. 6 Nu'u̱ bi mönga njap'u̱ mi honi nda hya̱thmö, mi ne nda dimbabi teme nda hyo̱ts'e. Ha nunar Hesu bi ñ'ani, bi ja ár 'ye̱ mi ot'a har ha̱i. 7 Ha nu'u̱ himi tsa̱ya̱ mi a̱mbabi. Nu'mú̱ ar Hesu bi m'a̱i ne bi 'ñembabi'u̱: 8 Ne bi mengi bi ñ'ani mi ot'a har ha̱i man'agi. 9 Nu mi 'yo̱ njap'u̱, ba e ha yá mfenise̱ nuyá ts'oki xki 'yo̱t'u̱, ne 'raman'a bi bo̱ni bi ma'u̱, m'e̱t'o bi bo̱nga nu'u̱ ya dönzia, m'e̱fa nu ma'ra mi bötsitho. Ho̱nse̱ bi gohnu̱ ar 'be̱hñö mi 'ba̱ made, ne ar Hesu. 10 Mi mengi bi m'a̱ ar Hesu, hinto bi hyandi, ho̱nse̱ ar 'be̱hñö mi 'ba̱hnu̱, ne bi 'ñembabi: 11 Bi 'ñeñ'ö: 12 Ar Hesu bi mengi bi zo ya jö'i ne bi 'ñembabi'u̱: 13 Nu'mú̱ nuya de̱nga'be̱pate bi 'ñembabi'ö: 14 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 15 Nu'ahu̱ gi höxu̱ majöni ngu ri mfenise̱hu̱, ha nuga hinto di hö'spa majöni. 16 Ha nu'mu̱ togo di hö'spa majöni, nö'ö di mö majöni 'mu̱, ngetho hindi höxase̱, di höx'be ma Dada togo xpa pe̱nkagi. 17 Nu ha ri t'ofohu̱ enö: Nu'mu̱ yoho ya jö'i n'at'wu̱ mö, majöni. 18 Nuga di da̱majöni togogi, ma Dada togo ba pe̱nkagi da̱majöni togogi n'ehe. 19 Bi 'ya̱mbabi'u̱: 20 Ar Hesu bi mönga njap'u̱ nú'mu̱ mi uta ya jö'i núnu̱ habu̱ mi 'bu̱ ar m'e̱sbojö har dönganijö. Ne hinto bi tsa̱ bi gu̱, ngetho hinxki zo̱ta ar pa nda jwata ár 'be̱fi. 21 Ar Hesu bi mengi bi 'ñembabi'u̱: 22 Nuya ndöxodyo mi ense̱'u̱: 23 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 24 Jange da xi'ahu̱ ma gi tuwi ri ts'okihu̱, ngetho nu'mu̱ hingi ñ'emu̱ihu̱ go geke, ma gi tuhu̱ gi tuxta ri ts'okihu̱. 25 Nep'u̱ nu'u̱ bi 'ñembabi'ö: 26 Nuga mödi di pe̱'sa ma'ra teme ga xi'ahu̱, ne ga hös'a majöni ri m'u̱ihu̱, ho̱nse̱ di xi'ahu̱ nö'ö xi xikagi togo xpa pe̱nkagi. Gehnu̱ di mönga har ximha̱i, ne majöni nö'ö möñ'ö. 27 Ha nu'u̱ togo mi o̱ts'e, himbi bö'u̱ mi no̱nga Jö ár Dada. 28 Jange ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 29 Numa Dada togo ba pe̱nkagi hinxi hye̱gase̱, hyax'mu̱ di 'bu̱'be, ngetho nuga di o̱t'a nö'ö numañho'ö. 30 Nú'mu̱ mi mönga njap'u̱ ar Hesu, nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱i. 31 Ar Hesu bi 'ñemba nu'u̱ ya xodyo xki ñ'emu̱i: 32 Ne ma gi pöhu̱ nö'ö majöni, ha nu'mu̱ gi pöhu̱ nö'ö majöni, gehnu̱ da xok'ahu̱. 33 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: 34 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 35 Nu'u̱ togo m'e̱gotho, hinda ma da go har ngu gatho ya pa. Ha nu ar t'u̱ hö, da gohnu̱. 36 Njap'u̱tho n'ehe, nu'mu̱ ár T'u̱ Jö da gu̱k'ahu̱ har ts'oki, majöni xka po̱ñhu̱, ne hinte ko'ahu̱. 37 Di pödi yá 'be̱to'ihu̱ ar Abra. Mödi njap'u̱ gi ne gi hyogagihu̱, ngetho gi tsa̱mañ'u̱hu̱ nö'ö di xi'ahu̱. 38 Nuga di mönga nö'ö xi utkagi ma Dada, ha nu'ahu̱ gi o̱thu̱ nö'ö xi mönga ri dadahu̱. 39 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: 40 Ha nu'ahu̱ mödi xta xi'ahu̱ nö'ö majöni xi xika Jö, gi ne gi hyogagihu̱. Ar Abra himbi 'yo̱t'a njap'u̱. 41 Nu'ahu̱ gi o̱thu̱ ngu o̱t'a ri dadahu̱. 42 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 43 Hanja hingi tso ri mfenihu̱ nö'ö di xi'ahu̱. Hingi tso, ngetho xi njot'a ri mu̱ihu̱. 44 Ar ts'ondöhi go ri dadahu̱'ö, ne gi ne gi 'yo̱thwu̱ nö'ö ne'ö. Hár ndu̱itho mar hyote ne ar hya̱te, hiñham'u̱ mönga nö'ö majöni. Nú'mu̱ mönga ya nhemhñö, go bense̱, ngetho ar nemhñö, ne go bi du̱'ma ar nhemhñö'ö. 45 Nu'ahu̱ hingi ñ'emu̱igihu̱, ngetho di mönga nö'ö majöni. 46 Hinjo'ö togo da tsa̱ te gi hyo̱xkagihu̱ n'ar ts'oki. Nu'mu̱ di mönga nö'ö majöni, yo'ö hingi ñ'emu̱igihu̱. 47 Nu'u̱ togo yá me̱ti Jö, o̱twa ár mhö. Hingi ne gi 'yo̱'spabihu̱, ngetho hingo yá me̱ti'ihu̱'ö. 48 Nep'u̱ nuya xodyo bi dödi ne bi 'ñembabi: 49 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 50 Nuga hindi mönga njap'u̱ di honi gi 'ñeskagihu̱ ma nsu. Ngetho 'bu̱ n'a togo eskagi, ne go ma da hñöxmajöni'ö. 51 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo o̱t'a nö'ö di mö, hiñham'u̱ da du. 52 Nu'mú̱ ya xodyo bi 'ñembabi: 53 Hage ri nsu töpa ár nsu ar Abra 'mu̱. Ngetho bi du'ö ne yá m'e̱hni Jö bi du'u̱ n'ehe. Tema nsu gi beni gi pe̱'ske 'mu̱. 54 Ha nu ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 55 Ha nu'ahu̱ hingi pöhu̱ togo'ö. Nuga hö di pödi. Nu'mu̱ ga enö hindi pödi, gar nemhñöhmö ngu'ahu̱, ngetho di pödi ne di o̱twa ár mhö. 56 Ri palehu̱ ar Abra xa mi johya, mi to̱'ma nda zo̱nga ar pa nga 'bu̱kwa har ximha̱i, ne bi njohya bi hyandi. 57 Nuya xodyo bi 'ñembabi'ö: 58 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 59 Jange nu'u̱ bi gu̱xya do nda k'ahmö. Ha nunar Hesu bi ñ'öni, bi bo̱nga har nijö bi thota madetho bi ma.
1 Nu mi panu̱ ar Hesu, bi hyandi mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki m'u̱i mi goda̱. 2 Nuyá ma̱xte bi 'ya̱mbabi'ö ne bi 'ñeñ'u̱: 3 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 4 Núpya mpa, mahyoni ga pe̱pa ár 'be̱fi nö'ö togo ba pe̱nkagi. Ba ep'u̱ ar xui nú'mu̱ hinto tsa̱ da mpe̱fi. 5 Núpya di 'bu̱kwa har ximha̱i, go dar ñot'iga di yot'wa ya meximha̱i. 6 Mi wadi bi mönga njap'u̱, bi ntsojni har ha̱i, bi 'ñöt'a ar bo̱ha̱i. Ne bi go'spa ha yá da̱ ar ñ'o̱ho̱ mi goda̱. 7 Ne bi 'ñembabi: 8 Nu'mú̱ nuyá n'angu ne nuya jö'i xki hyandi mi goda̱, mi eñ'u̱: 9 'Ra mi enö mi ge'ö, ma'ra mi enö ndi hñöts'i. Nö'ö mi ense̱: 10 Ne bi t'embabi: 11 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 12 Nu'u̱ bi 'ya̱mbabi: 13 Ya jö'i bi zi'spa ya de̱nga'be̱pate nö'ö mar goda̱hmö. 14 Ha nö'ö ar pa xki 'ñöt'a ar bo̱ha̱i ar Hesu, ne xki xokwa ár da̱ ar ñ'o̱ho̱ mi goda̱, mar pa ntsa̱ya̱. 15 Nuya de̱nga'be̱pate bi 'ya̱mbabi n'ehe hanja xki dixa ár da̱. Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 16 'Ra ya de̱nga'be̱pate mi eñ'u̱: 17 Nep'u̱ bi mengi bi t'embabi ar ñ'o̱ho̱ mi goda̱hmö: 18 Ha nuya ndöxodyo himi ñ'emu̱i mar goda̱ ne xki xo yá da̱, jange bi zompabi ár dada ne ár nönö. 19 Ne bi ñ'a̱ñ'u̱: 20 Nuyá dada bi 'ñeñ'u̱: 21 Nuje hindi pöhe hanja hantya, wa togo bi xokwabi ár da̱. Pe̱'sa yá je̱ye̱, 'ya̱mbabihu̱'ö, tsa̱ da döse̱. 22 Bi mönga njap'u̱ yá dada, ngetho mi tsu ya ndöxodyo, hinge nda hye̱gi nda yu̱t'a ha yá nijö'u̱. Ngetho nuya ndö xki 'yo̱t'a n'ar nkohi'u̱, mi enö, nö'ö togo nda 'ñemba ar Hesu mar Mesia, mi to̱'mi nda t'e̱nga har nijö. 23 Jange bi 'ñenga yá dada: Pe̱'sa yá je̱ye̱, 'ya̱mbase̱hu̱'ö. 24 Nu'mú̱ bi mengi bi ts'ohna nunar ñ'o̱ho̱ mar goda̱hmö ne bi t'embabi: 25 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 26 Bi mengi bi t'a̱mbabi man'agi: 27 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñembabi'u̱: 28 Nu'u̱ bi zani ne bi 'ñembabi: 29 Di pöhe Jö bi zo ar Moise, ha nunar ñ'o̱ho̱nu̱ hindi pöhe habu̱ xpa ehe. 30 Nunar ñ'o̱ho̱ mar goda̱hmö bi dödi ne bi 'ñenö: 31 Di pöhu̱ xiñho, Jö hingi o̱xa ya 'yo̱t'ats'oki. Ha nu'u̱ togo tsupi ne o̱t'a ngu ne'ö, hö o̱ts'e. 32 Hiñham'u̱ xta o̱hu̱ n'a togo xi xokwa yá da̱ n'a xi m'u̱ goda̱. 33 Nu'mu̱ hinxpa pe̱hna Jö nunar ñ'o̱ho̱nu̱, hinte xi tsa̱hmö xi 'yo̱t'a nö'ö xi 'yo̱t'mu̱. 34 Ha nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñembabi: 35 Ar Hesu bi 'yo̱de xki t'e̱nga har nijö nö'ö mar goda̱hmö. Bi ma ba honi, ne nu mi dini bi 'ñembabi: 36 Nö'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 37 Ne bi 'ñenga ar Hesu: 38 Nö'ö mar goda̱hmö bi 'ñenö: 39 Ar Hesu bi 'ñenö: 40 Nu'mú̱ 'ra ya de̱nga'be̱pate mi 'bu̱hnu̱, bi 'yo̱ nö'ö bi möñ'ö ne bi 'ñembabi: 41 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱:
1 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo hingi ku̱t'a hár goxthi ár nguñ'o ya de̱ti, ne po̱xta har jödo, n'ar bë ne ar da̱kate. 2 Ha nö'ö togo ku̱t'a har goxthi, gehnu̱ ar ma̱'yo. 3 Ar sugoxthi xokwabi, ne ya de̱ti pötwa ár mhö ar ma̱'yo. Ne nunu̱ da zopa yá thuhu n'a ngu n'a, ne da gu̱ki. 4 Nu xta bo̱nga nthi gatho yá me̱ti, da m'e̱t'o ar ma̱'yo, ne nuya de̱ti te̱ni, ngetho pötwa ár mhö. 5 Ne nuyá de̱ti hingi te̱nga ya n'añ'o ma̱'yo, da nixt'i ngetho hingi pö ya n'añ'o mhö. 6 Nunar 'bedenu̱ bi xipabi'u̱ ar Hesu, mödi himbi bö'u̱ teme mi ne nda xipabi. 7 Jange ar Hesu bi mengi bi xipabi'u̱: 8 Gatho nu'u̱ togo xi zo̱ m'e̱t'o, nú'mu̱ hinge ndi tso̱tka, ma ya bë ne ya da̱kate, ne nuya de̱ti himbi 'yo̱te. 9 Nuga go dar goxthi. Nö'ö togo da yu̱t'a har goxthi'ö da mpo̱ho̱, di ku̱t'i ne di po̱ni, ne xta bo̱ni da dinga te da zi. 10 N'ar bë ho̱nse̱ bi ehe da mpë, da ñhote ne da hwati. Ha nuga xta ehe ga unga ar te, hinge n'ar tetho, n'ar hoga te hiñham'u̱ da göts'i. 11 Nuga go dar hoga ma̱'yo. Ar hoga ma̱'yo e̱nt'a ár te da ñönga yá de̱ti. 12 Ha nö'ö togo m'e̱gotho ne hingar ma̱'yo'ö, hingo yá me̱ti ya de̱ti, xta hyandi da e ar miñ'o, da nixt'i da zop'u̱ ya de̱ti. Ha nunar miñ'o da font'i habu̱ gatho da ma. 13 Njap'u̱ nö'ö togo m'e̱gotho, da nixt'i da ma, ngetho ger 'be̱go hingi tupa ár mu̱i te da ja ya de̱ti. 14 Nuga go dar hoga ma̱'yo, ne di pödi togo ma de̱ti, ne numa de̱ti pökagi n'ehe. 15 Jangutho ar Dada pökagi, ne nuga di pöka'ö, ne di e̱nt'a ma te ga ñönga ma de̱ti. 16 Ne 'bu̱ ma'ra ma de̱ti nu'u̱ hingya mengu nunar nguñ'onu̱. Nu'u̱ n'ehe ma ga tsihi, ma da 'yo̱ ma mhö. N'adar mhunts'i ma da nja, ne n'adar ma̱'yo. 17 Jö ar Dada xa mökagi ngetho di unga ma te, ne ga pengi ga hönga man'agi. 18 Hinto da hñömga ma te, nuga go di unse̱. Di pe̱'sa ar ts'e̱di ga uni, ne di pe̱'sa ar ts'e̱di ga hönga man'agi. Njap'u̱ bi 'be̱pkagi ma Dada. 19 Nuya xodyo bi mengi bi ñöxhnatho ngetho bi 'yo̱xa nö'ö bi mönga ar Hesu. 20 Nze̱ye̱ mi eñ'u̱: 21 Ha ma'ra mi enö: 22 Núnu̱ Herusalen mi ta̱t'a n'ar da̱ngo mfeni, mi fenga ar pa xki mengi xki n'a'yo man'agi ar nijö, ne nuya pa'u̱ mar ntse̱. 23 Ha nu ar Hesu mi 'yonu̱ hár m'et'e ar dönganijö, t'embabi ár m'et'e ar Salomon. 24 Nuya ndöxodyo xa bi got'atho ne bi 'ñembabi: 25 Ar Hesu bi dödi: 26 Ne ngu xta xi'ahu̱, nu'ahu̱ hingi ñ'emu̱igihu̱, ngetho hingo ma de̱ti'ihu̱. 27 Nuya ma de̱ti o̱xa ma mhö. Di pöka'u̱, ha nu'u̱ te̱ngagi. 28 Ne di umba ar te hiñham'u̱ da göts'i, hiñham'u̱ ma da m'e̱di, ne hinto tsa̱ da zimga ha ma 'ye̱. 29 Numa Dada togo bi 'rakagi, xa döta ár ts'e̱di, ne hinto tsa̱ da zimba hár 'ye̱'ö. 30 Nuga ne ma Dada di n'atho'be. 31 Mi 'yo̱xa njap'u̱ ya ndöxodyo, bi mengi bi gu̱xya do, mi ne nda hyo̱xya nk'ahni. 32 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 33 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 34 Ar Hesu bi dötwabi'u̱: 35 Nu'mu̱ bi hñu'spabi ya jö nu'u̱ togo bi umba ár mhö, ha nunar T'ofo bi zoju̱ Jö hinto tsa̱ da 'ñenö hinga majöni, 36 nuga togo xpa e̱ntk'agi ne xpa pe̱nkagi Jö ar Dada, hanja gi engagihu̱ di hökwa ár nsu, ho̱nse̱ da mönga ár T'u̱gi Jö. 37 Nu'mu̱ hindi o̱t'wa ár 'be̱fi ma Dada, yo gi ñ'emu̱igihu̱. 38 Ha nu'mu̱ di o̱t'wabi, mödi hingi ñ'emu̱igihu̱, ñ'emu̱ihu̱ nuya 'be̱fi di o̱t'e, ne njap'u̱ gi 'ñet'a ri mu̱ihu̱ gi pöhu̱ di 'bu̱'be Jö ar Dada. 39 Man'agi ya ndöxodyo mi nehmö nda gu̱, ha bi k'ot'i bi ma. 40 Nep'u̱ ar Hesu bi mengi bi ma 'randi ar döthe Hordan, habu̱ m'e̱t'o mi xixthehmö ar Xuwa, ne ka ba kohnu̱'ö. 41 Ne nze̱ye̱ ya jö'i mi pa mi tsu̱di, ne mi eñ'u̱: 42 Ne nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱inu̱.
1 Mi hñenga n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu Lasaro me Betania, ar t'u̱lo hnini habu̱ mar mengu ar Maria, ne ár juhwe̱ ár thuhu ar Marta. 2 Ar Lasaro nö'ö mi hñeni, már indö ar Maria, togo xki go'spa ar hogañu̱ni hár wa ar Hesu, ne mi ju̱ yá xtö mi thukwabi. 3 Nuya 'be̱hñö mi njuhwe̱ bi me̱mpa ar mhö nda nsipa ar Hesu njawa: 4 Mi nsipa ar Hesu njap'u̱ ne bi 'ñeñ'ö: 5 Ha nu ar Hesu xa mi mö ar Marta, ár juhwe̱ ne ár jödö Lasaro, nuya hñuyu̱ mi nku. 6 Ne nú'mu̱ mi 'yo̱ mi hñenga ar Lasaro, bi gohnu̱ ma yopa habu̱ mi 'bu̱i. 7 Mi tho nuya yopa, ar Hesu bi 'ñemba yá ma̱xte: 8 Nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 9 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 10 Ha nö'ö togo 'yo 'bu̱ xui, da nthe̱wi ya mfets'e, ngetho hiñ'othobi ar ñot'i. 11 Mi wadi bi xipabi njap'u̱, bi 'ñembabi n'ehe: 12 Nuyá ma̱xte bi 'ñem'u̱: 13 Nunar Hesu mi no̱mba ár ndöte ar Lasaro, ha nu'u̱ mi hu yá mu̱i ar t'öhötho. 14 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi xiñho: 15 Di johya hinda 'bu̱hnu̱ nú'mu̱ mi hñeni. Gehnu̱ ri ñhohu̱, ngetho njanu̱ da te ri ñ'emu̱ihu̱. Möhö ma ga k'ö'su̱. 16 Nu'mú̱ bi 'ñenga ar Toma nö'ö mi t'embabi ar Didimo ngetho xki m'u̱hwi man'ár ku, bi 'ñemba nuyá mima̱xtewi: 17 Mi zo̱nga ar Hesu habu̱ mi 'bu̱ ar Lasaro, bi nsipabi mi pe̱'sa goho mpa xki t'a̱gi. 18 Ar hnini Betania 'bu̱ get'u̱ ar hnini Herusalen, ngu n'a̱tenthebe ya wëni ár yap'u̱. 19 Ne nze̱ye̱ ya xodyo xki ma ba k'ö'sa ar Marta ne ar Maria, nda hñu'mba yá mu̱i ngetho xki du yá indö. 20 Nu mi 'yo̱ ar Marta ndi 'ñe ar Hesu hár ngu, bi ma ba thödi. Ha nunar Maria bi gota har ngu. 21 Ne ar Marta bi 'ñemba ar Hesu: 22 Mödi di pöpya n'ehe, gatho nö'ö te gi 'ya̱pa Jö da 'ra'i. 23 Ha ar Hesu bi 'ñembabi: 24 Nep'u̱ ar Marta bi 'ñembabi: 25 Ar Hesu bi 'ñembabi: 26 Nu'u̱ togo 'bu̱i ne ñ'emu̱igi, hiñham'u̱ da du. Ha gi ñ'emu̱i nö'ö di xi'a'i. 27 Ar Marta bi 'ñembabi: 28 Ngu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Marta, dama ba xipa ar Maria ár juhwe̱, txi 'ramtx'u̱ bi 'ñembabi: 29 Nu mi 'yo̱'ö, dama bi m'a̱i ma ba k'öts'i. 30 Ar Hesu hinxki yu̱t'atho har hnini, ka xki gohnu̱tho habu̱ ma ba thö ar Marta. 31 Ha nuya xodyo mi 'bu̱hnu̱ hár ngu ar Maria mi hu'mba ár mu̱i, mi hyant'u̱ dama bi nangi bi bo̱nga har ngu, bi de̱ñ'u̱, ne mi enga n'a ngu n'a: 32 Ar Maria nu mi zo̱nga habu̱ mi 'bu̱ ar Hesu, mi hyandi bi nda̱ndihmö hár wa, ne bi 'ñenö: 33 Nu mi hyanda ar Hesu xa mi zonga ar Maria, ne nuya xodyo mi ñ'owi xa mi zoñ'u̱ n'ehe, xa bi ko ár mu̱i ne xa bi za̱mañ'u̱. 34 Ne bi 'ñeñ'ö: 35 Ne ar Hesu bi nzoni. 36 Nuya xodyo bi 'ñenga n'a ngu n'a: 37 'Ra bi 'ñeñ'u̱: 38 Ar Hesu xa bi za̱mañ'u̱ man'agi, bi ma ba k'ö'spa ár t'a̱gi, mi 'bu̱ ha n'ar oki, ne mi kota n'ar döta do. 39 Bi 'ñenga ar Hesu: 40 Ar Hesu bi 'ñembabi: 41 Nep'u̱ nuya jö'i bi hñöka nö'ö ar do mi kot'a ár goxthi habu̱ xki t'a̱ ar Lasaro, ne ar Hesu bi no̱'sa mhets'i ne bi 'ñenö: 42 Di pödi hyax'mu̱ gi o̱xkagi. Nú'mu̱ da mönga njap'u̱, di honga nuya nze̱ ya jö'i xi mhunts'i, da ñ'emu̱i go xka pe̱nkagi. 43 Mi wadi bi mönga njap'u̱, bi mafi nts'e̱di ne bi 'ñenö: 44 Ne nö'ö xki duhmö, ba po̱ni mi so̱t'a ya xu̱ni dutu yá 'ye̱ ne yá wa, ne mi 'ba̱xa n'ar nthu'mxi ár ñö. Ar Hesu bi 'ñemba ya jö'i: 45 Nze̱ye̱ ya xodyo nu'u̱ ma ba hu'mba ár mu̱i ar Maria, mi hyant'u̱ nö'ö bi 'yo̱t'a ar Hesu, bi ñ'emu̱i. 46 Ha ma'ra bi ma ba xipa ya de̱nga'be̱pate nö'ö xki 'yo̱t'a ar Hesu. 47 Nu'mú̱ nuya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate bi 'yo̱t'a n'ar mhunts'andö, ne bi 'ñeñ'u̱: 48 Nu'mu̱ ga he̱hu̱tho njap'u̱, gatho ya jö'i ma da ñ'emu̱i. M'e̱fa da e ya me Nroma da hwata ma nijöhu̱ ne ma hninihu̱. 49 Nu ar Kaifas n'a nuya möjö mar döngamöjö nor je̱ye̱'ö, bi 'ñembabi'u̱: 50 Hinxka beñhu̱, xiñho n'ar ñ'o̱ho̱ da unga ár te da po̱ta gatho ar hnini, ne njap'u̱ gatho ma ha̱ihu̱ hinda m'e̱di. 51 Himbi bense̱ nö'ö bi möñ'ö. Ngetho mar döngamöjö nunar je̱ye̱'ö, jange Jö bi umba nö'ö bi mö. Mi enö, nunar Hesu ma nda unga ár te nda po̱ta ya mengu nunar ha̱i'ö. 52 Ne hinge ho̱nse̱ nor ha̱inu̱, gatho yá bötsi Jö habu̱ gatho xi nxani, da munts'a n'atho. 53 Jange nor pa'ö nuya ndöyu̱ bi nkohi nda hyo. 54 Nu'mú̱ ar Hesu bi hye̱gi mi 'yo ha yá nthandi ya ndöxodyo. Bi ma get'u̱ ha ya ot'at'o̱ho̱ ha n'ar hnini ár thuhu Efrain, ne ka bi gohwinu̱ yá ma̱xte. 55 Mi 'ba̱p'u̱tho ar baxjwa, n'ár da̱ngo ya xodyo. Nze̱ye̱ ya jö'i ha yá ha̱i'u̱ bi m'e̱t'o bi ma'u̱ har hnini Herusalen, ma ba nt'axki. 56 Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ har dönganijö mi honga ar Hesu, ne mi enga n'a ngu n'a: 57 Ha nuya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate xki xipabi ya jö'i, nö'ö togo nda bödi habu̱ ndi 'bu̱i, nda da̱ ne nda nju̱ nda njot'i.
1 Nú'mu̱ mi 'be̱ 'rato mpa nda zo̱ ar baxjwa, ar Hesu ba e har hnini Betania, habu̱ mi 'bu̱ ar Lasaro nö'ö xki duhmö ne bi mengi bi ko'spa ár te man'agi. 2 Ne ka bi t'o̱t'wabinu̱ n'ar t'oxi. Ar Marta go mi po̱xa ar mexa, ne ar Lasaro mi huhwinu̱ har mexa n'ehe. 3 Ar Maria n'a mbi hñö n'ar xito, mi ñ'e̱nga ngu made nt'e̱ni n'ar hogañu̱ni xa mar mhödi, ne bi go'spa ár wa ar Hesu. Ne bi gu̱ yá xtö mi thukwabi, ne xo̱ge ar ngu bi ñuxa nor hogañu̱ni'ö. 4 Ne bi 'ñenga ar Huda Iskariote ár t'u̱ ar Simu, n'a nuyá ma̱xte togo ma nda da̱ m'e̱fa: 5 —Yo'ö himbi 'ba̱ nunar hogañu̱ninu̱, xi t'a̱ n'a nje̱ye̱ ár nthöhö n'ar jö'i, ne xi themba ya tsi hyoya. 6 Ar Huda bi mönga njap'u̱, hinge mi tupa ár mu̱i ya hyoya. Bi mö ngetho már bë, ha go mi hö'ö ar 'ro̱zöbojö, ne mi ju̱ nö'ö mi ne'ö. 7 Ha nunar Hesu bi 'ñembabi: 8 Ngetho nuya hyoya hyax'mu̱ ma gi 'bu̱hwihu̱, ha nuga hinge hyax'mu̱ ma ga 'bu̱hwihu̱. 9 Nze̱ye̱ ya xodyo bi bödi ar Hesu mi 'bu̱hnu̱ Betania, ba e'u̱ ma ba k'öni. Ne hinge ho̱nse̱'ö, mi ne nda nu'u̱ n'ehe ar Lasaro togo xki mengi xki nte man'agi. 10 Nu'mú̱ nuya ndömöjö bi nko'u̱ nda hyo ar Lasaro n'ehe. 11 Ngetho nö'ö xki t'o̱t'wabinu̱, bi japa nze̱ye̱ ya xodyo xki 'wege ne xki ñ'emu̱i ar Hesu. 12 Ár hyax'ö nze̱ye̱ ya jö'i xki 'ñe ar da̱ngo. Mi 'yo̱'u̱ ndi 'ñe ar Hesu Herusalen, 13 bi doka ya de̱nthi, ne bi ma ba thödi xa mi mafi mi eñ'u̱: 14 Ar Hesu bi dinga n'ar tsi n'o̱ge ne bi nto̱ge, njap'u̱ nda tho ngu mönga har T'ofo habu̱ enö: 15 Yo gi ntsuhu̱, menguhu̱ Sion; hyanthu̱ ba ehnu̱ ri Ndöhu̱, nto̱ n'ar tsi n'o̱ge. 16 Nuyá ma̱xte himbi zo yá mfeni n'agitho yo'ö xki thogi njap'u̱. Nú'mu̱ mi menga hár nsunda ar Hesu, ka bi beñ'u̱ xki t'ot'a gatho nuna tema xki njapi. 17 Ne mi da̱majöni nuya mi 'bu̱hwi hár t'a̱gi ar Lasaro, nú'mu̱ mi mat'i ne bi ko'spa ár te xki du. 18 Jange nuya jö'i ba e bi dödi, ngetho xki 'yo̱'u̱ xki 'yo̱t'a ar Hesu nunar nt'udinu̱. 19 Ha nuya de̱nga'be̱pate bi 'ñense̱ n'a ngu n'a: 20 'Ra ya me Gresia mi 'bu̱hnu̱, xki ma nda ndönga Jö har da̱ngo n'ehe. 21 Ne nuyu̱ bi wat'a habu̱ mi 'ba̱ ar Lipe ar me Betsaida har ha̱i Ngalilea, ne bi 'ya̱pa ar möte bi 'ñeñ'u̱: 22 Ar Lipe bi ma ba xipa ar Andre, ne bi ma ba xipabi'u̱ ar Hesu. 23 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñenö: 24 Xa majöni di xi'ahu̱, nu'mu̱ n'ar nda̱t'e̱i hinda zo har hwöhi ne da du, da gose̱. Ha nu'mu̱ da du, da unga nze̱ye̱ ar sofo. 25 Nö'ö togo xa mö ár te, da 'be̱di. Ha nö'ö togo da u̱tsa ár tewa har ximha̱i, ma da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 26 Nö'ö togo ne da me̱pkagi, dá de̱ngagi, ne habu̱ ga 'bu̱ka ka da m'u̱hnu̱ n'ehe. Nu'u̱ togo da me̱pkagi, ma Dada da 'ñe'spa ár nsu. 27 Nupya xa di tu ma mu̱i. Te ga a̱pa Jö ma Dada. Hage ga embabi: Ñöngagi hinga tho nunar thogi ba ep'u̱. Hinda tsa̱, ngetho xta e ga tho'ö. 28 Ma Dada'i, japa da nsunda ri thuhu. 29 Mi 'bu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya jö'i nu'u̱ bi 'yo̱xa nunar mhönu̱. 'Ra mi enö xki t'o̱ n'ar ñu̱ni, ma'ra mi enö n'ar e̱nxe̱ xki zo ar Hesu. 30 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 31 Xi zo̱ ar pa ya meximha̱i ma da thö'spa majöni, ne ar ts'ondöhi ár ndö nunar ximha̱inu̱, ma da thömba ár ts'e̱di. 32 Nuga, nú'mu̱ xta nju̱xka har ha̱i ne da ts'u̱tkagi, ma ga tsigase̱ gatho da hyongagi. 33 Bi mönga njap'u̱, ne nda födi hanja nda du. 34 Ya jö'i bi dödi ne bi 'ñenö: 35 Ar Hesu bi 'ñembabi 'mu̱: 36 Jange núpya gi 'bu̱hwihu̱ ar ñot'i, ñ'emu̱ibihu̱ ne gi mbötsihu̱ ar ñot'i. 37 Mödi ar Hesu xki 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya nt'udi ha yá hmi ya xodyo, nu'u̱ himi ñ'emu̱i. 38 Bi njanu̱ ne nda tho ngu xki mönga ar m'e̱hni Isaia nú'mu̱ bi 'ñenö: Tsi Hmu'i, hinto xi jamfi nö'ö di möñhu̱. Hinto xi ñ'emu̱i nuya döta nt'udi xka 'yo̱t'e. 39 Himi tsa̱ nda ñ'emu̱i'u̱, ngetho bi 'ñenga ar Isaia n'ehe: 40 Jö bi gotwa yá da̱, ne bi japi bi me yá mfeni, Njap'u̱ hinda xo yá da̱ da hyandi, ne hinda kwata ha yá mu̱i, ha nuga da tsa̱ ga umba ar nzaki. 41 Ar Isaia bi mönga njap'u̱ nú'mu̱ mi hyandwa ár nsunda, ne bi da̱majöni togonu̱. 42 Mödi njap'u̱, nze̱ye̱ ya xodyo bi ñ'emu̱ibi ar Hesu, mödi himi da̱majöni, ngetho mi tsu ya de̱nga'be̱pate nda 'ye̱nga ha yá nijö. 43 Ngetho mi honi nda 'ñe'spa yá nsu ya jö'i, hinge Jö. 44 Ar Hesu bi ñö nts'e̱di bi 'ñenö: 45 Ne nö'ö togo handgagi ma m'u̱i, handwa ár m'u̱i nö'ö togo ba pe̱nkagi. 46 Nuga go dar ñot'i, xta ekwa har ximha̱i. Gatho nu'u̱ togo da ñ'emu̱igi, hinda m'u̱ har 'be̱xui. 47 Nö'ö togo xi 'yo̱xa nö'ö xta mö ne hinda 'yo̱t'e, hingo ma ga e̱nt'wa ár mfe̱i. Ngetho hinxta eka ga e̱nt'wa ár mfe̱i ya meximha̱i, xta e ga po̱ka'u̱. 48 Nö'ö togo u̱tsagi ne hingi ne da ñ'emu̱i nö'ö di mö, 'ñe togo da 'ye̱nt'wa ár mfe̱i, gehnu̱ ar mhö xta xi'ahu̱, go da 'ye̱nt'wa ár mfe̱i'ö har ngöxapa. 49 Ngetho hinxta bense̱ nö'ö xta mö. Ma Dada togo ba pe̱nkagi, bi xikagi teme ga mö ne ga xipa ya jö'i. 50 Ne di pödi, nö'ö te xi 'be̱pkagi, gehnu̱ da xi'ahu̱, ne da 'ra'ahu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. Jange nö'ö di mö di te̱nda ngu xi xikagi ma Dada.
1 Mi 'ba̱p'u̱tho ar da̱ngo mbaxjwa. Ar Hesu mi pödi xki zo̱ ar pa nda zokwa ar ximha̱i, ne nda menga habu̱ bi 'bu̱ ár Dada. Nö'ö bi mödi nu'u̱ mi 'bu̱kwa har ximha̱i mi te̱ni, xa bi mö'u̱ gatho ya pa bi m'u̱kwa. 2 Ha nú'mu̱ mi nt'ox'u̱, ar ts'ondöhi xki wadi xki 'ye̱nt'wa hár mu̱i ar Huda Iskariote, ár t'u̱ ar Simu, nda da̱ ar Hesu. 3 Mi pö ar Hesu ár Dada xki 'ye̱nt'wa gatho hár 'ye̱, ne xki 'ñe habu̱ mi 'bu̱'ö, ne ma nda mengnu̱ man'agi, 4 jange mi nt'oxi, n'a mbi nangtho, bi mo̱ ár pa̱t'i, bi gu̱ n'ar dutu bi böt'i. 5 Nep'u̱ bi xit'a ar dehe ha n'ar döngmohi, ne bi ndu̱i bi xu̱kwa yá wa yá ma̱xte. Ne mi ju̱ ar dutu mi böt'i, mi thukwabi. 6 Ha nú'mu̱ ma nda xu̱kwabi yá wa ar Pedro, bi 'ñeñ'ö: 7 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 8 Ar Pedro bi 'ñembabi: 9 Ne bi 'ñenga ar Simu Pedro: 10 Ar Hesu bi 'ñembabi: 11 Ngetho mi pö'ö togo ma nda da̱, jange bi 'ñenö: Hinga gatho xi nt'axk'a'ihu̱. 12 Nú'mu̱ mi wadi bi xu̱kwa yá wa yá ma̱xte, bi gu̱ bi ma̱t'a ár pa̱t'i, ne bi mengi bi hñu har mexa, bi 'ñembabi'u̱: 13 Nu'ahu̱ gi engagihu̱ dar Utate ne dar Hmu. Majöni nö'ö gi xiju̱, ngetho hö njap'u̱. 14 Ngu xka möñhu̱, nuga dar Hmu ne dar Utate xta xu̱k'ahu̱ ri wahu̱. Nu'ahu̱ n'ehe mahyoni gi xu̱kwabihu̱ yá wa n'a ngu n'a ri ñ'ohu̱. 15 Nuga xta ut'ahu̱ gi te̱nthu̱ ngu xta o̱tka, njap'u̱ gi 'yo̱thu̱ n'ehe. 16 Xa majöni di xi'ahu̱, n'ar 'be̱go hingi töpa ár nsu ár Hmu, ngu n'ar m'e̱hni hingi töpa ár nsu togo xi me̱hni. 17 Nu'ahu̱ gi pöhu̱ nö'ö di xi'ahu̱, ne nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱, xa xi njöp'ahu̱. 18 Hinga gatho'ihu̱ di no̱ñ'ahu̱, di pöka togo xta hwañ'ahu̱. Ho̱nse̱ mahyoni da thogi ngu mönga har T'ofo habu̱ enö: Nö'ö togo di ñhe'be ar thuhme, bi gu̱xa ár 'ye̱ bi do̱xkagi. 19 Di xi'ahu̱pya hingi thotho, ne nú'mu̱ xta thogi, gi ñ'emu̱ihu̱ go geke. 20 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo numansu ma m'e̱hni, numansugi. Ha nö'ö togo numansugi, numansu togo ba pe̱nkagi. 21 Mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Hesu, xa bi du ár mu̱i, ne bi 'yot'wa ar 'ñu yá ma̱xte tema ndi bo̱nga nuya mhö, ne bi 'ñenö: 22 Nuyá ma̱xte mi nk'öt'a n'a ngu n'a, himi pö'u̱ togo mi no̱ni. 23 N'ár ma̱xte togo ar Hesu xa mi mödi, mi huhwi get'u̱. 24 Jange ar Pedro bi ja ár 'ye̱ nda 'ya̱mbabi togo mi no̱ni. 25 Nu'mú̱, nunar ma̱xtenu̱ bi njwaxa hár tiñö ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 26 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 27 Mi wa ar Huda bi zi nunar xe̱nithuhmenu̱, ar ts'ondöhi bi yu̱t'a hár mfeni. Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñembabi: 28 Nu'u̱ mi huhnu̱ har mexa, hinto bi bödi yo'ö mi xipabi njap'u̱. 29 'Ra mi beni mi emba ar Hesu: Di ma ba ta̱nga tema di hoñhu̱ har da̱ngo. Wa mi embabi nda ma nda umba n'a tu̱i ar bojö ya hyoya, ngetho ar Huda go mi kwata ar bojö. 30 Nú'mu̱ mi wadi bi zi ar xe̱nithuhme, dama bi bo̱ni bi ma. Mar m'e̱xui 'mu̱. 31 Nu mi bo̱ñ'ö, ar Hesu bi 'ñenö: 32 Nú'mu̱ xta ñ'u ár nsunda Jö, Jö ma da ñ'u ár nsunda'ö n'ehe, ne ngut'a ma da njap'u̱. 33 Ma tsi bötsi'ihu̱, hinga ma ga 'bu̱hwihu̱ nze̱ye̱ ya pa. Ma gi hyongagihu̱, ne ngu xta xipabi ya xodyo, di xi'ahu̱ n'ehe: Habu̱ gar maga, hinda tsa̱ gi möhu̱. 34 Di 'be̱p'ahu̱ n'ar 'ra'yo 'be̱pate, gi mhöhu̱ n'a ngu n'a. Ngu xta mö'ahu̱, njap'u̱ gi mhöhu̱ n'ehe. 35 Nu'mu̱ xa majöni gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, njap'u̱ gatho ya jö'i ma da bödi ma ma̱xte'ihu̱. 36 Ar Simu Pedro bi 'ñembabi: 37 Ar Pedro bi 'ñembabi: 38 Ar Hesu bi döti:
1 Yo gi tu ri mu̱ihu̱. Gi ñ'emu̱ihu̱ Jö, ñ'emu̱igihu̱ n'ehe. 2 Núnu̱ habu̱ bi 'bu̱ ma Dada, bi ja nze̱ye̱ ya ngu. Nu'mu̱ hindi njap'u̱, xta xi'ahu̱ n'agitho. Gar manu̱ 'mu̱, ma ga hok'ahu̱ habu̱ gi 'bu̱hu̱. 3 Ne xka ma ga hok'ahu̱ habu̱ gi 'bu̱hu̱, ma ga pengase̱ ga tsix'ahu̱, ne njap'u̱ mahye̱gi ga 'bu̱huihu̱, ne habu̱ ga 'bu̱ka ka gi 'bu̱hu̱nu̱ n'ehe. 4 Gi pöhu̱ habu̱ gar ma, ne gi pöhu̱ ar 'ñu. 5 Ar Toma bi 'ñembabi: 6 Ar Hesu bi 'ñembabi: 7 Nu'mu̱ gi pökahmögihu̱, gi pöhmöhu̱ ma Dada n'ehe. Di ndu̱ ar pania, xka pöhu̱ ne xka hyanthu̱. 8 Ha ar Lipe bi 'ñembabi: 9 Nu'mú̱ ar Hesu bi 'ñenö: 10 Hage hingi ñ'emu̱i di n'at'be ar Dada. Nuya mhö di xi'ahu̱, hinxta bense̱, ngetho ar Dada togo di 'bu̱'be go o̱t'a ar 'be̱fi'ö. 11 Ñ'emu̱ihu̱ nuga di n'at'be ar Dada. Nu'mu̱ hingi ñ'emu̱igihu̱ nö'ö di mö, ñ'emu̱igihu̱ ngetho di o̱t'a nuya 'be̱fiyu̱. 12 Xa majöni di xi'ahu̱, nö'ö togo ñ'emu̱igi ma da 'yo̱t'a nuya 'be̱fi di o̱tka n'ehe, ne da dökagi da 'yo̱t'e, ngetho gar maga habu̱ bi 'bu̱ ma Dada. 13 Ne gatho nö'ö tema gi 'ya̱fu̱ ma Dada gi thötju̱ ma thuhuga, nuga ma ga o̱t'ahu̱, ne njap'u̱ nuga ár T'u̱gi ga e'spa ár nsu ar Dada. 14 Nu'mu̱ tema gi 'ya̱fu̱ Jö gi thötju̱ ma thuhu, ga o̱tga. 15 Nu'mu̱ gi mökagihu̱, 'yo̱thu̱ nö'ö di 'be̱p'ahu̱. 16 Ne nuga ma ga a̱pa Jö ma Dada da me̱ñ'ahu̱ man'a togo da hup'a ri mu̱ihu̱, ne ma gi 'bu̱hwihu̱ gatho ya pa. 17 Ge'ö ár Hñö Jö togo mönga majöni. Ne nuya jö'i hingya gamfi hinda tsa̱ da hñöñ'ö, ngetho hingi handi, ne hingi pö'u̱ togo'ö. Ha nu'ahu̱ hö, gi pöhu̱, ngetho gi 'bu̱hwihu̱, ne ma da m'u̱ ha ri mu̱ihu̱. 18 Hinga ma ga he̱k'ase̱hu̱. Ga pengi ga 'bu̱hwihu̱ man'agi. 19 Ma'ra ya tsi patho, ne nuya jö'i hinda ma da hyandgagi, ha nu'ahu̱ ma gi hyandgagihu̱. Ngetho nuga di te, nu'ahu̱ n'ehe ma gi ntehu̱. 20 Nuya pa'u̱ ma gi pöhu̱ di n'atho'be ma Dada, ne gi n'at'wihu̱ ma m'u̱i, ne di n'at'wi ri m'u̱ihu̱. 21 Nö'ö togo o̱t'a nö'ö di 'be̱pabi, go mökagi. Ne nö'ö togo mökagi, ma Dada ma da mödi n'ehe, ne nuga ma ga mödi, ne ma ga ñ'udi da hyandga ma m'u̱i. 22 Nu'mú̱ ar Huda (hinge ar Iskariote) bi 'ñemba ar Hesu: 23 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñembabi: 24 Nö'ö togo hingi mökagi, hingi o̱t'a nö'ö te di mö. Ha nö'ö ar mhö xka 'yo̱hu̱, hingo xta mönse̱, ár me̱ti ma Dada togo xpa pe̱nkagi. 25 Xta xi'ahu̱yu̱ núpya di 'bu̱hwihu̱. 26 Ha nunár Hñö Jö togo ar Humamu̱i, ma da me̱hna ma Dada po̱tka ma thuhu, go da ut'ahu̱ ne da beñ'ahu̱ gatho te xta xi'ahu̱. 27 Di tsok'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i ngu di 'bu̱ka, hinge ngu nunar m'u̱i unga ar ximha̱i. Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱, yo gi ntsuhu̱. 28 Ngu xka 'yo̱hu̱ xta xi'ahu̱, ma ga ma, ne ga pengi ga 'bu̱hwihu̱. Nu'mu̱ gi mökhmöhu̱, xka njohyahu̱ nú'mu̱ nda xi'ahu̱: Gar ma habu̱ 'bu̱ ma Dada. Ngetho töpka ma nsu. 29 Di xi'ahu̱pya nö'ö hinxi thotho, ne nú'mu̱ xta njap'u̱ gi ñ'emu̱ihu̱. 30 Hinga ma ga ñöwihu̱ nze̱ye̱ ya pa, ngetho ba ep'u̱ ár ndö nunar ximha̱inu̱, ne nö'ö hinte di nja'be. 31 Di ne da bö ya meximha̱i di mö ar Dada, jange di o̱t'a ngu 'be̱pkagi'ö. Nanju̱, möhö ga po̱ñhu̱wa.
1 Nep'u̱ ar Hesu bi 'ñembabi yá ma̱xte: 2 Nu'u̱ togo di 'bu̱'be, jangu yá 'ye̱ ar 'ba̱i'obxi. Nu'u̱ yá 'ye̱ uni, nö'ö togo su da hoki xiñho, honi xa da du. Ha nu'mu̱ hinte uni, da me̱ki. 3 Nu'ahu̱ xi hok'ahu̱ xiñho nuya mhö xta xi'ahu̱. 4 Kwathu̱ ga 'bu̱hwihu̱. Jangu ar 'ye̱za hingi tsa̱ te da uni nu'mu̱ hingi thöt'a hár 'ba̱i, njap'u̱tho'ihu̱ n'ehe, nu'mu̱ hindi 'bu̱hwihu̱, hinte mañho gi uñhu̱. 5 Nuga go dar 'ba̱i'obxi, ha nu'ahu̱ yá 'ye̱. Nö'ö togo di 'bu̱'be, nunu̱ xa unga ar ñho. Ha nu'mu̱ hindi 'bu̱'be, hinte tsa̱ te da me̱fi. 6 Nö'ö togo hindi 'bu̱'be, ma da t'e̱nga har ñöni ngu n'ar 'ye̱za, ne da 'yot'i. Nep'u̱ da njo, ne da t'u̱'sa har tsibi habu̱ da nzo̱. 7 Nu'mu̱ xa gi umba ri mu̱ihu̱ ga 'bu̱hwihu̱, ne di oda ri mfenihu̱ ma mhö, 'ya̱hu̱ gatho nö'ö gi nehu̱ ne da t'a'ahu̱. 8 Nu'mu̱ xa gi uñhu̱ ar ñho, njap'u̱ nheki ár nsunda ma Dada, ne njap'u̱ gi 'ñuhu̱ go ma ma̱xte'ihu̱. 9 Ngu xi mökagi ar Dada, njap'u̱ di mö'ahu̱ n'ehe. Yo ma gi 'wehu̱, 'bu̱hu̱ ha ma mhöte. 10 Nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö xta 'be̱p'ahu̱, gi 'bu̱hu̱ ha ma mhöte 'mu̱, jangu xta o̱t'a nö'ö xpa 'be̱pkagi ma Dada, ne di 'bu̱ hár mhöte'ö. 11 Di xi'ahu̱ njap'u̱ ne ga thok'ahu̱ ma johya, ne da nxo̱ge ri johyahu̱. 12 Gehnu̱ ma 'be̱pate: Gi mhöhu̱ n'a ngu n'a ngu xta mö'ahu̱. 13 Hiñ'otho man'ar mhöte di töpa ár nsu, da unga ár te da po̱ yá ñ'ohu̱. 14 Nu'ahu̱ go ma ñ'ohu̱ nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö di 'be̱p'ahu̱. 15 Nupya hindi nu'ahu̱ ngu n'ar 'be̱go, ngetho n'ar 'be̱go hingi pödi tema pe̱ ár hmu. Ha nu'ahu̱ ma ñ'ohu̱, ngetho gatho nö'ö xta o̱de xi mönga ma Dada, xta xi'ahu̱ n'ehe. 16 Nu'ahu̱ hinga hwankagihu, nuga go da hwañ'ahu̱, ne xta ex'ahu̱ gi möhu̱, ne da nheki ri hoga 'be̱fihu̱ hiñham'u̱ da thege. Njap'u̱ gatho nö'ö gi 'ya̱fu̱ ma Dada gi po̱tju̱ ma thuhu, da 'ra'ahu̱. 17 Nö'ö di 'be̱p'ahu̱: Mhöhu̱ n'a ngu n'a. 18 Nú'mu̱ xta u̱tsa'ihu̱ ya jö'i, beñhu̱ bi u̱tsagiga m'e̱t'o. 19 Nu'mu̱ ár me̱ti'ihu̱hmö ar ximha̱i, nuya meximha̱i da mö'ahu̱ ngu mö yá mi meximha̱iwi. Ha nu'ahu̱ hingyá me̱ti'ihu̱, ngetho nuga nú'mu̱ nda hwañ'ahu̱, da zoñ'ahu̱ madeda ya meximha̱i, jange u̱tsa'ihu̱. 20 Beñhu̱ nö'ö xta xi'ahu̱, ar 'be̱go hingi töpa ár nsu ár hmu. Nö'ö togo xi u̱tsagi, ma da u̱tsa'ihu̱ n'ehe. Ha nu'mu̱ xi 'yo̱t'a nö'ö xta mö, ma da 'yo̱t'ahu̱ nö'ö gi xipabihu̱ n'ehe. 21 Ha nu'u̱ togo da u̱tsa'ihu̱, ma da jap'u̱ ngetho xka ñ'emu̱igihu̱, ne hingi pö'u̱ togo xpa pe̱nkagi. 22 Nu'mu̱ hinxta ekahmö ne hinxta zohmö nuya jö'iyu̱, hinte ma ts'oki di tuhmöyu̱. Ha xta ehe xta xipabi, jange hiñ'otho te da dö'u̱. 23 Nö'ö togo u̱tsagi, po̱ntho u̱tsa ma Dada n'ehe. 24 Nu'mu̱ hinxta ñ'uhmö ya nt'udi nö'ö hinto man'a xi za̱ xi 'yo̱t'e, hinte ma ts'oki di tuhmö'u̱. Ha xi hyandya nt'udi, ne xi u̱tsagi mahye̱gi'be ma Dada. 25 Xi njap'u̱ ne nda tho ngu mönga ha yá t'ofo habu̱ enö: Xi u̱tsagi mödi hinte xta japabi'u̱. 26 Ne ma ga pe̱ñ'ahu̱ ar Humamu̱i, gehnu̱ ár Hñö Jö mönga majöni, di 'ñe habu̱ bi 'bu̱ ma Dada. Nunu̱ da da̱t'ahu̱ majöni togogi. 27 Nu'ahu̱ n'ehe ma gi da̱thwu̱ majöni ma'ra togogi, ngetho har ndu̱itho ndi 'bu̱hwihu̱.
1 Di xi'ahu̱ njap'u̱, ne hingi 'wehu̱ xta 'ñep'u̱ ya nt'u̱tsa. 2 Ma da t'e̱ñ'ahu̱ ha ya nijö, ne ma da zo̱ ya pa nú'mu̱ togo ma da hyo'ahu̱, njap'u̱ pe̱pa Jö emp'ö. 3 Nu'u̱ ma da 'yo̱t'ahu̱ njap'u̱, ngetho hingi pö'u̱ togo ma Dada, ne hingi pö'u̱ togogi. 4 Xta xi'ahu̱ nuya mhöyu̱, ne nú'mu̱ xta tho njap'u̱, gi beñhu̱ xta xi'ahu̱ m'e̱t'o. 5 Ha nupya ma ga penga habu̱ bi 'bu̱ togo ba pe̱nkagi. Ne hinto xka 'ya̱ngagihu̱ habu̱ gar ma. 6 Ho̱nse̱ xa gi tu ri mu̱ihu̱ ngetho xta xi'ahu̱ njap'u̱. 7 Majöni di xi'ahu̱, gi to̱'mhu̱ ri ñhohu̱ nu'mu̱ gar maga. Nu'mu̱ hinga ma, hinda e ar Humamu̱i. Ha nu'mu̱ ga ma, ma ga pe̱mp'ahu̱ gi 'bu̱hwihu̱. 8 Nu xta zo̱'ö, ma da hñu'mba yá hmi ya jö'i, da bö'u̱ xa tu yá ts'oki, hanja da m'u̱ xiñho, ne Jö ma da hñö'spa majöni. 9 Ma da utwabi'u̱ xa tu ya ts'oki, ngetho hingi ñ'emu̱igi. 10 Ma da utwabi hanja da m'u̱i xiñho, ngetho nuga ma ga penga man'agi habu̱ bi 'bu̱ ma Dada, ne hinge ma gi hyandgagihu̱. 11 Ne da utwabi ar thöxamajöni, ngetho nö'ö togo ndöwa har ximha̱i, xi wadi xi thu'spa ár mfe̱i. 12 Di pe̱'sta ma nze̱ye̱ tema ga xi'ahu̱, ha nupya hinda tsa̱ ga ut'ahu̱, ngetho hinda tsa̱ da zo ri mfenihu̱ xo̱ge. 13 Nu xta ep'u̱ ár Hñö Jö nö'ö mönga majöni, ma da 'yot'ahu̱ xiñho ar 'ñu nö'ö majöni. Ngetho hinda ma da mönga nö'ö bense̱, ma da mönga nö'ö xi 'yo̱de, ne da xi'ahu̱ nö'ö tema da tho m'e̱fa. 14 Ma da 'ñeska ma nsu, ngetho ma da gu̱nka ma me̱ti ne da ut'ahu̱. 15 Gatho nö'ö ár me̱ti ma Dada ma me̱ti n'ehe, jange xta xi'ahu̱ da gu̱nka ma me̱ti ne da ut'ahu̱. 16 'Be̱ 'ra ya tsi pa, ne hinge ma gi hyandgagihu̱. Ne da tho ma'ra ya tsi pa, ne ma gi hyandgagihu̱ man'agi, ngetho gar ma habu̱ bi 'bu̱ ma Dada. 17 Nu'mú̱ 'ra yá ma̱xte mi enga n'a ngu n'a: 18 Mi eñ'u̱: 19 Ar Hesu bi bötho tema mi ne nda 'ya̱mbabi'u̱, jange bi 'ñembabi'ö: 20 Xa majöni di xi'ahu̱, xa ma gi nzoñhu̱ ne ma gi thohu̱ ar dumu̱i, ha nuya meximha̱i ma da njohya. M'e̱fa nuna ri dumu̱ihu̱ ma da thege, ne ma da e ar johya. 21 Ma gi njahu̱ ngu n'ar 'be̱hñö tho ya u̱gi ngetho xi zo̱ yá pa da m'u̱ ár bötsi. Ha nu xta wadi da m'u̱ ár bötsi, da pumhnitho ar u̱gi bi thogi, di töte ar johya pe̱ts'i, ngetho xi zo̱kwa n'ar bötsi har ximha̱i. 22 Gi njahu̱pya, xa gi tu ri mu̱ihu̱. Ha nú'mu̱ xka pengi ga hant'ahu̱, xa ma gi njohyahu̱, ne hinto ma da hñöñ'ahu̱ nunar johyanu̱. 23 Nuya pa'u̱ hinte ma nt'a̱ni gi 'ya̱ngagihu̱. Xa majöni di xi'ahu̱, gatho nö'ö gi 'ya̱pabihu̱ ma Dada gi no̱nju̱ ma thuhu, go da 'ra'ahu̱'ö. 24 Hinte xka 'ya̱pathohu̱ gi no̱nju̱ ma thuhu. 'Ya̱fu̱ ne da t'a'ahu̱, njap'u̱ da nxo̱ge ri johyahu̱. 25 Nö'ö xta xi'ahu̱ xta mönga m'ede. Ma da zo̱ ar pa hinga zo'ahu̱ njap'u̱. Ma ga xi'ahu̱ n'agitho togo ma Dada, ne njap'u̱ da zo xiñho ri mfenihu̱. 26 Nuya pa'u̱ ma gi 'ya̱pabihu̱ ma Dada gi no̱nju̱ ma thuhu. Di xi'ahu̱ hinge mahyoni ga a̱pa ma Dada da 'yo̱t'ahu̱. 27 Gese̱ ma Dada mö'ahu̱, ngetho xka mökagihu̱, ne xka ñ'emu̱ihu̱ xta e habu̱ bi 'bu̱'ö. 28 Ndi 'bu̱ habu̱ bi 'bu̱ ma Dada, ne xta ekwa har ximha̱i. Ma ga tsokwa ar ximha̱i, ne ga penga man'agi habu̱ bi 'bu̱ ma Dada. 29 Nuyá ma̱xte bi 'ñembabi: 30 Xi zo ma mfenihepya gi pö gatho, hinge mahyoni te da t'a̱ñ'a'i. Jange di ñ'emu̱ihe xka e habu̱ bi 'bu̱ Jö. 31 Ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñenö: 32 Pöhu̱ ma da ep'u̱ ar pa, ne di xi'ahu̱, 'ba̱p'u̱tho nú'mu̱ ma gi mfonthu̱. N'a ngu n'a ma gi ju̱hu̱ ri 'ñuhu̱, ne ma gi hye̱gase̱hu̱. Mödi hinga ma ga 'bu̱se̱, ma ga 'bu̱'be ma Dada. 33 Xta xi'ahu̱ njap'u̱, gehnu̱ da ja'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ter entho ga 'bu̱hwihu̱. Nuwa har ximha̱i ma gi thohu̱ ya thogi. Yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho nuga xta tö ar ximha̱i.
1 Mi wadi bi mönga njap'u̱, ar Hesu bi no̱'sa mhets'i ne bi 'ñenö: 2 Ngetho xka 'raka ar ts'e̱di töpa gatho ya meximha̱i, ga umba ar te hiñham'u̱ da göts'i nu'u̱ togo xka da̱tka ha ma 'ye̱. 3 Gehnu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i: da bö'a'i ho̱nse̱'i gar Jö majöni, ne da bökagi dar Hesukristo togo xka pe̱nkagi. 4 Nuga xta jwata ma 'be̱fi xka 'rakagi, njap'u̱ xta ñ'u ri nsundawa har ximha̱i. 5 Ma tsi Dada'i, koska ma nsunda ga 'bu̱hwi habu̱ gi 'bu̱i, ne njap'u̱ da nheki ma nsu, ngu nunar nsu ndi pe̱'skwi nú'mu̱ hinxki thoktho ar ximha̱i. 6 Xta utwabi togo'i nuyu̱ xka hwahna har ximha̱i, ne xka 'ye̱ntk'a ha ma 'ye̱. Go ma ri me̱ti ne xka 'rakagipya. Nuyu̱ xi 'yo̱t'a gatho ngu xka pe̱nkagi ga xipi. 7 Nupya pöhyu̱, gatho nö'ö di pe̱fi, go xka 'be̱pkagi. 8 Ngetho xta xipa nö'ö xka xikagi, ne nuyu̱ xi hñöni. Ne xi böhyu̱ majöni xta ehe habu̱ ndi 'bu̱hwi, ne xi ñ'emu̱i go xka pe̱nkagi. 9 Nuga di a̱'i gi suyu̱. Hinge di a̱'i gi su nu'u̱ hingya gamfi, di a̱'i gi su nuyu̱ togo xka 'rakagi, ngetho go ri me̱ti n'ehe. 10 Gatho nö'ö ma me̱ti go ri me̱ti n'ehe, ne nö'ö ri me̱tige go ma me̱ti n'e. Gehyu̱ xa japabi xi nheki ma nsunda. 11 Ma ga he̱gi di 'bu̱ka har ximha̱i, ngetho gar map'u̱ habu̱ gi 'bu̱i. Ha nuyu̱ ma da m'u̱kwatho har ximha̱i. Ma tsi Dada'i xa xint'axi'i, nuya xka 'rakagi, suyu̱ hár ts'e̱di ri thuhu, ne da n'athoyu̱, nguju̱ di n'athowi. 12 Nú'mu̱ ndi 'bu̱'bewa har ximha̱i, go ndi suga hár ts'e̱di ri thuhu hinge nda 'wege. Nu'u̱ ga 'rakagi ndi su, hinto bi m'e̱di, ho̱nse̱ nö'ö xki t'e̱nt'i nda m'e̱di, ne nda tho ngu huxa har T'ofo. 13 Nupya ma ga map'u̱ habu̱ gi 'bu̱i. Nú'mu̱ di 'bu̱kwatho har ximha̱i di mönga nuya mhöyu̱, njap'u̱ ga thokwabi ma johya ne da nxo̱ge yá johyayu̱. 14 Xta umbabi ri mhöyu̱. Ne ar ximha̱i bi u̱tsa, ngetho hingyá me̱ti ar ximha̱i, nguga hingo ár me̱tigi ar ximha̱i. 15 Hindi a̱'i gi ju̱ka har ximha̱i, ho̱nse̱ di a̱'i gi ñöni hinte da japa ar ts'ondöhi. 16 Nuyu̱ hingyá me̱ti ar ximha̱i, nguga hingar me̱tigi ar ximha̱i. 17 Di a̱'i gi utwabi nö'ö majöni, ne da 'ye̱nt'a yá te da me̱p'a'i. Nuna ri mhö gehnu̱ majöni. 18 Jangu xka pe̱nkagi har ximha̱i, njap'u̱ xta pe̱nkayu̱ har ximha̱i n'ehe. 19 Nuga di homba yá ñhoyu̱. Gese̱gi di e̱nt'a ma te ha ri 'be̱fi, ne njap'u̱ nuyu̱ n'ehe da 'ye̱ntyá te ha ri 'be̱fi, ngetho pöhyu̱ nö'ö majöni. 20 Hinge ho̱nse̱ di a̱'a'i gi fa̱xyu̱. Fa̱xats'u̱ nu'u̱ togo ma da ñ'emu̱igi n'ehe xta 'yo̱ yá mhö da̱majöniyu̱. 21 Ne da n'athoyu̱ ngu di n'athowi, ma tsi Dada'i, ngetho nu'ge ne nuga di 'bu̱hwi mahye̱gi. Ne ga n'at'wihu̱yu̱ n'ehe, ne njap'u̱ ya meximha̱i da ñ'emu̱i go xka pe̱nkagi. 22 Ngu nö'ö ar nsunda xka 'rakagi, njap'u̱ ga thokwabiyu̱ n'ehe, ne da n'athoyu̱ ngu di n'athowi. 23 Nuga ma ga 'bu̱'beyu̱, ne nu'ge di 'bu̱hwi. Njap'u̱ di n'athoyu̱, ne ya meximha̱i da bödi xka pe̱nkagi, ne xa gi möhyu̱ ngu xka mökagi. 24 Ma tsi Dada'i, núyu̱ xka 'ye̱ntk'a ha ma 'ye̱, di ne da m'u̱ habu̱ di 'bu̱ka, ne da hyanda nö'ö ar nsunda xka 'rakagi; ngetho ngi möki nú'mu̱ hinxki thoktho ar ximha̱i. 25 Ma tsi hoga Dada'i, nuya jö'i hingya gamfi hinxi bö'i. Ha nuga di pö'i, ne nuyu̱ xka 'rakagi pöhyu̱ n'ehe go xka pe̱nkagi. 26 Xta utwabiyu̱ togo'i ne tengu ri m'u̱i, ne hinga ma ga tsa̱ya̱ ga utwabi. Ne njangu xka mökagi, nuyu̱ n'ehe da me̱'sa nunar mhöte'ö ha yá mu̱i, ne ma ga 'bu̱'begayu̱.
1 Ar Hesu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi me̱wi yá ma̱xte bi 'rañ'u̱ ar hñe ár thuhu Nsedro. Mi 'bu̱hnu̱ n'ar hwöza, ne ka bi yu̱tnu̱. 2 Ha nu ar Huda, togo bi da̱ ar Hesu, mi pödi habu̱ mi 'bu̱ nunar hwöhinu̱, ngetho nze̱ye̱ ya pa ar Hesu xki me̱winu̱ yá ma̱xte. 3 Jange ar Huda bi zixa n'a mut'i ya ndogu xki 'ñe har ts'u̱t'wi, ne 'ra ya ndogu mi su ar nijö, xki me̱hna ya ndömöjö ne ya de̱nga'be̱pate, bi mayu̱ mi hö ya ñot'i, ya tu̱nza, ya za ne ya jwai. 4 Ar Hesu mi pötho tema nda 'ñepabi, jange bi m'e̱t'o ma ba thödi, ne bi 'ñembabi'u̱: 5 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 6 Nú'mu̱ mi 'ñembabi'u̱: Go geke, nu'mú̱ bi nthixtha ne bi hwank'u̱. 7 Ar Hesu bi mengi bi 'ñembabi'u̱: 8 Ar Hesu bi dötwabi: 9 Bi njap'u̱ ne bi tho ngu xki möñ'ö xki 'ñenö: Gatho nu'u̱ xka 'rakagi, di pe̱'stho, hinto xta 'be̱di. 10 Nu'mú̱ ar Simu Pedro n'a mbi k'osta n'ar ndo̱jwai mi nxöts'i, ne bi dakwa ár gu hár ñ'e̱i ár 'be̱go ar ndömöjö. Nor 'be̱go'ö már thuhu ar Malko. 11 Ar Hesu bi 'ñemba ar Pedro 'mu̱: 12 Nep'u̱ nunar mut'inu̱ ya ndogu mi ñ'owi yá ndö, ne ya ndogu mi su ar nijö xki me̱hna ya dönziandö, bi gu̱ ar Hesu ne bi xo̱t'e. 13 M'e̱t'o bi ts'i'spa ar Anas, ngetho már ndo̱hñö ar Kaifas togo mar döngamöjö nor je̱ye̱'ö. 14 Nunar Kaifasnu̱ gehnu̱ togo xki xipa ya ndöxodyo mar ñho nda duse̱ n'ar ñ'o̱ho̱, hinge gatho ya jö'i. 15 Ha nu ar Simu Pedro ne nö'ö man'a ár mima̱xtewi mi te̱ñ'u̱ ar Hesu mi nju̱. Nö'ö man'ar ma̱xte már mpödi ar döngamöjö, jange bi yu̱t'a hár thi ar ngu. 16 Har Pedro xki go nthi har goxthi. Jange ba e nö'ö man'ar ma̱xte mi mpöhwi ar döngamöjö, bi xipa ar 'be̱hñö mi su ar goxthi, nda hye̱ ar Pedro nda yu̱t'i. 17 Nu'mú̱ nor 'be̱hñö mi su ar goxthi bi 'ñemba ar Pedro: 18 Nuya 'be̱go ne nuya sunijö xki 'ñu'u̱ n'ar tsibi ngetho mar ntse̱, mi 'ba̱hnu̱ mi mpat'u̱. Ar Pedro mi 'ba̱hnu̱ n'ehe. 19 Ha nu ar döngamöjö bi 'ya̱mba ar Hesu tema xki ja yá ma̱xte ne ár nt'uti. 20 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 21 Yo'ö gi a̱ngagihu̱. 'Ya̱mbabihu̱ nu'u̱ togo xi 'yo̱xkagi, go pö'u̱ tema xta mö. 22 Nu mi mönga njap'u̱ ar Hesu, n'ar sunijö bi umba n'ar mpe̱tgu ne bi 'ñenö: 23 Ar Hesu bi 'ñembabi: 24 Nu'mú̱ ar Anas bi me̱hna ar Hesu xki nso̱t'e, nda ts'ixa habu̱ mi 'bu̱ ar Kaifas togo mar döngamöjö. 25 Ar Pedro mi 'ba̱ get'u̱ ar tsibi mi mpat'i, ne bi t'embabi: 26 N'ár 'be̱go ar döngamöjö már mëni nö'ö togo bi hye̱kwa ár gu ar Pedro, bi 'ñembabi: 27 Ar Pedro bi mengi bi nko̱ni, ne bi ma ar boxi. 28 Mi takxuditho nú'mu̱ mi nju̱ka ar Hesu hár ngu ar Kaifas, ne bi ts'ixa har döta ngu habu̱ mi 'bu̱ ya ndö me Nroma. Nuya ndöxodyo himbi ne bi yu̱t'u̱, himi ne nda ja̱xt'a yá m'u̱i, ne nda tsa̱ nda zi ar baxjwa. 29 Nu'mú̱, ba po̱nga ar Pilato ne bi 'ñembabi'u̱: 30 Nu'u̱ bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 31 Ar Pilato bi dötwabi'u̱: 32 Bi njap'u̱ ne nda thogi ngu xki mönga ar Hesu, nú'mu̱ xki mönga hanja nda du. 33 Ar Pilato bi mengi bi yu̱t'a har döta ngu, ne bi zohna ar Hesu, ne bi 'ñembabi: 34 Ar Hesu bi dötwabi njawa: 35 Ar Pilato bi dödi ne bi 'ñenö: 36 Ha nu ar Hesu bi dödi: 37 Ar Pilato bi 'ñembabi 'mu̱: 38 Ar Pilato bi 'ñenö: 39 Nu'ahu̱ gi pe̱'su̱ n'ar nt'umbi di he̱k'ahu̱ n'ar 'yofa̱di har da̱ngo mbaxjwa. Ha gi nehu̱ ga he̱k'ahu̱ ri Ndöxodyohu̱. 40 Nu'mú̱ gatho bi mengi bi ma'u̱ ne bi 'ñeñ'u̱:
1 Nu'mú̱ ar Pilato bi japi nda n'we̱xt'a ar Hesu. 2 Ne nuya ndogu bi me n'ar ntsant'i ya 'mini ne bi hñu'spabi. M'e̱fa bi gö'spa n'ar the̱nga dutu xa xki zi. 3 Ne bi 'ñeñ'u̱: 4 M'e̱fa ar Pilato bi bo̱nga man'agi ne bi 'ñemba ya xodyo: 5 Nu mi bo̱nga ar Hesu mi hu'sa ya 'mini xki m'e, ne mi he ar the̱nga dutu, bi 'ñenga ar Pilato: 6 Mi hyanda nuya ndömöjö ne ya sunijö, bi ndu̱i bi mafi ne mi eñ'u̱: 7 Nuya xodyo bi dötwabi ne bi 'ñeñ'u̱: 8 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Pilato bi hñuxa ár ntsu. 9 Ne bi mengi bi yu̱t'a har döta ngu, ne bi 'ñemba ar Hesu: 10 Jange ar Pilato bi 'ñembabi: 11 Ar Hesu bi dödi ne bi 'ñenö: 12 Mi wa ar Hesu bi mönga njap'u̱, ar Pilato xa bi umba ár mu̱i mi honi hanja nda hye̱gi. Ha nuya ndöxodyo xa mi mafi mi eñ'u̱: 13 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Pilato bi gu̱ka ar Hesu. Ne bi hñuxa hár nthuts'i habu̱ höxa majöni, mi 'bu̱ har Gabata har mhö ebreo, di bo̱ni da 'ñenö har Nt'u̱t'ado. 14 Mi 'be̱ n'apa nda zo̱ ar da̱ngo mbaxjwa, ngu made mpa nú'mu̱ ar Pilato bi 'ñemba ya ndöxodyo: 15 Ha nuya ndöxodyo bi ma'u̱ ne bi 'ñeñ'u̱: 16 Jange bi da̱twa ha yá 'ye̱'u̱ nda tsu̱t'u̱ har pont'i, ne nuya ndöxodyo bi gu̱ ar Hesu bi zix'u̱. 17 Ar Hesu bi bo̱ni mi muxa ár pont'i habu̱ ma nda ts'u̱ti, ndi ma har Nñöxhmundo'yo, har hñö ebreo t'embabi Golgota. 18 Ne ka bi ts'u̱tnu̱ har pont'i. Ne bi ts'u̱tnu̱ ma yoho n'ehe, har Hesu bi go madetho. 19 Ar Pilato bi 'yot'a n'ar döta thuhu, ne bi hñuxa mañö ar pont'i, mi enö njawa: Gehnu̱ ar Hesu me Nasare, ár Ndö ya xodyo. 20 Nunar thuhunu̱ bi ne nze̱ye̱ ya xodyo; ngetho habu̱ xki ts'u̱ti mi get'u̱ ar hnini, ne mi huxa har hñö ebreo, ar griego ne ar latin. 21 Nuya ndöxodyo bi 'ñemba ar Pilato: 22 Ar Pilato bi dödi ne bi 'ñenö: 23 Nuya ndogu mi wadi bi tsu̱ta ar Hesu, bi gu̱mpa yá dutu nda 'yo̱t'a goho xe̱ni, ne nda hñöxa n'a xe̱ni n'a ngu n'a. Bi gu̱mpa ár pa̱t'i n'ehe, nunu̱ mi n'adar m'e xki t'o̱t'e xki ndu̱ mañö ndi göxa ha̱i. 24 N'a mbi bentho ne bi 'ñeñ'u̱: 25 Get'u̱ har pont'i habu̱ xki ts'u̱ta ar Hesu, ka mi 'ba̱hnu̱ ár nönö ne ár juhwe̱p'u̱'ö, ar Maria ár 'be̱hñö ar Kleofa, ne ar Maria me Magdala. 26 Ar Hesu mi hyanda ár nönö ne ár ma̱xte togo xa mi mödi mi 'ba̱hnu̱ n'ehe, bi 'ñemba ár nönö: 27 Nep'u̱ bi 'ñemba ár ma̱xte togo xa mi mödi: 28 M'e̱fa mi bö ar Hesu xki jwata xo̱ge, bi 'ñenö: 29 Mi 'bu̱hnu̱ n'ar mohi mi po ar ixkat'afi. Bi nju̱ n'ar xi'yo bi mpobo, bi nthuta ha n'ar t'o ne bi njwatwa hár ne. 30 Ar Hesu mi wadi bi zi ar ixkat'afi bi 'ñenö: 31 Mi 'be̱ n'apa nda da̱t'a ar da̱ngo mbaxjwa. Jange ya ndöxodyo ma ba a̱pa ar möte ar Pilato nda n'wakwabi yá wa nu'u̱ xki ts'u̱ti. Ne nda njömba yá ndo'yo, hinge nda gop'u̱ har pont'i nö'ö ar pa ntsa̱ya̱. Nunar panu̱ mar nts'upi. 32 Jange ba e 'mu̱ ya ndogu, ne bi 'wakwa yá wa nö'ö ar 'be̱t'o ne nö'ö ár ñ'owi xki ts'u̱twi. 33 Ha nú'mu̱ mi zo̱nga habu̱ mi zu̱ ar Hesu, himbi 'wakwa yá wa, ngetho bi hyant'u̱ xki du. 34 Ne n'a nuya ndogu bi gu̱ n'ar maza, bi su̱'spa ár 'bo̱ts'e, ne bi k'onts'a ar ji ner dehe. 35 Ha nö'ö togo bi hyandi go da̱majöni, jange pödi xiñho majöni nö'ö te mö. Ne pet'ahu̱, njap'u̱ gi ñ'emu̱ihu̱ n'ehe. 36 Bi njap'u̱ ne nda tho ngu mönga har T'ofo habu̱ enö: Hinte ma ndo'yo nda n'wakwabi. 37 Man'ár xe̱ni ar T'ofo enö njawa n'ehe: Ya jö'i da hyanda nö'ö togo bi su̱nse̱'u̱. 38 Mi wa xo̱geyu̱, ar Huse me Arimatea, togo mi te̱nga ar Hesu n'ehe, mödi ñ'öntho ngetho mi tsu yá mi ndöxodyowi, bi ma ba a̱pa ar Pilato nda umba ar se̱ki nda hñö'spa ár ndo'yo ar Hesu. Ne ar Pilato bi umbabi, jange bi ma ba hömpabi. 39 Ar Nikodemo n'ehe togo ba e mi nxui bi k'önga n'agi ar Hesu, ba hö ar bopo ár thuhu ar mira, mi nthöskwi man'ar hogañu̱ni ár thuhu aloe, mi tho ngu n'a̱tema're̱t'a ya nts'u̱ti ár ñhu̱. 40 Jange bi gu̱'u̱ ár ndo'yo ar Hesu, bi go'spa ya hogañu̱ni, ne bi ma̱xa ya dutu, ngu yá nt'umbi ya xodyo mi a̱ yá jö'i. 41 Get'u̱nu̱ habu̱ xki ts'u̱ta ar Hesu mi 'bu̱hnu̱ n'ar hwöza, ne har hwöza mi 'bu̱hnu̱ n'ar 'ra'yo t'a̱gi hinto xki t'a̱gi. 42 Jange ka bi t'a̱hnu̱'ö, ngetho mi get'u̱tho, ne ma nda ndu̱ ar pa ntsa̱ya̱.
1 Ár m'e̱t'o mpa ar hñöto, ar Maria me Magdala bi ma ra n'itho mi nxuitho har t'a̱gi, ne bi hyandi xki thöka ar do mi kothmö'ö. 2 Nu'mú̱, dama bi nixt'i ma ba xipa ar Simu Pedro ne nö'ö man'ar ma̱xte xa mi mö ar Hesu, bi 'ñembabi'u̱: 3 Dama bi bo̱nga ar Pedro ne nö'ö man'ar ma̱xte, bi ma'u̱ har t'a̱gi. 4 Xa bi hye̱ ar nhixt'i gatho yoho, ha nö'ö man'ar ma̱xte bi ntöte ár nihi, jange bi zo̱nga m'e̱t'o. 5 Bi ka̱ka ár ñö ne bi hyanda ya xu̱ni dutu mi 'bu̱hnu̱, ha himbi yu̱t'i. 6 Ne mi zo̱ ar Simu Pedro n'ehe mi 'be̱fa, dama bi yu̱t'i ne bi hyanda ya xu̱ni dutu mi 'bonu̱. 7 Ne bi hyanda nunar nthu'mxi xki 'ba̱'spahmö ár ñö ar Hesu, himi nthöskwi nu ma'ra ya xu̱ni dutu, mi 'bu̱se̱ xki ntot'i xiñho. 8 Bi yu̱t'a nö'ö man'a xki zo̱ m'e̱t'o, ne bi hyanda gatho nö'ö te mi ja mbo, ne bi ñ'emu̱i. 9 Nuya pa'u̱ hinxki zoda yá mfeni nö'ö mönga har T'ofo, mi enö mi mahyoni ar Kristo nda mengi nda nte man'agi. 10 Ne bi menk'u̱ habu̱ mi 'bu̱ yá ñ'owi. 11 Nunar Maria me Magdala mi 'ba̱ nthi hár goxthi ar t'a̱gi mi zoni, bi ka̱ka ár ñö bi hyanda mbo. 12 Ne bi hyanda yoho ya e̱nxe̱ mi he ya t'axdutu, mi huhnu̱ habu̱ xki 'bo̱kwa ár ndo'yo ar Hesu, n'a habu̱ xki gohmö ár ñö, ne man'a habu̱ xki gohmö yá wa. 13 Ne bi 'ñenga nuya yohoyu̱: 14 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi ñegi ne bi hyanda ar Hesu mi 'ba̱hnu̱, ne himbi bödi ha go mi ge'ö. 15 Ar Hesu bi 'ñembabi: 16 Ar Hesu bi 'ñembabi: 17 Ar Hesu bi 'ñembabi: 18 Ar Maria me Magdala bi ma ba xipa yá ma̱xte xki hyanda ar Hesu, ne bi metwa nö'ö xki nsip'ö. 19 Nu mi nxui nor 'be̱t'o pa'ö, nuyá ma̱xte xki got'a gatho ya goxthi habu̱ xki mhus'u̱ ngetho mi tsu ya xodyo, ba e ar Hesu bi m'a̱ madetho, ne bi 'ñembabi'u̱: 20 Nu mi xipa njap'u̱, bi utwa yá 'ye̱ ne ár 'bo̱ts'e, ne nuyá ma̱xte xa bi njohya bi hyanda ar tsi Hmu. 21 Ar Hesu bi 'ñemba man'agi 'mu̱: 22 Nu mi wadi bi xipa njap'u̱, bi hwifi ne bi 'ñembabi'u̱: 23 Nu'u̱ togo gi pumbabihu̱ yá ts'oki, da mpumbabi. Ha nu'u̱ hingi pumbabihu̱, ma da duxta yá ts'oki. 24 Nunar Toma n'a yá ma̱xte ar Hesu, mi t'embabi ar Didimo ngetho xki m'u̱hwi mahye̱gi man'ár ku, himi 'bu̱hnu̱ nú'mu̱ mi zo̱ ar Hesu. 25 Bi 'ñemba nuyá mi ma̱xtewi: 26 Ár hñötop'u̱ man'agi mi 'bu̱ yá ma̱xte mbo ar ngu, ne ar Toma n'ehe. Bi yu̱t'a ar Hesu nú'mu̱ mi jot'a ya goxthi, bi m'a̱ madetho ne bi 'ñembabi'u̱: 27 Ne bi 'ñemba ar Toma: 28 Ar Toma bi dödi ne bi 'ñembabi 'mu̱: 29 Ar Hesu bi 'ñembabi: 30 Ar Hesu bi 'yo̱t'a ma nze̱ye̱ ya nt'udi hár nthandi yá ma̱xte, ne hingi huxkwa har t'ofonu̱. 31 Nuyu̱ xi t'ot'i, ne da tsa̱ gi ñ'emu̱ihu̱ nunar Hesu gehnu̱ ar Kristo ár T'u̱ Jö, ne xki ñ'emu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i.
1 Mi wadi bi tho gathoyu̱, ar Hesu bi ñ'udi man'agi nda hyanda yá ma̱xte núnu̱ hár ñöni ar ñho̱nthe Tiberia. Njanu̱ bi ñ'udi: 2 Mi 'yo mahye̱gi ar Simu Pedro, ar Toma togo mi nsipabi ar Didimo ngetho xki m'u̱hwi man'a, ar Natanael ar mengu Kana har ha̱i Ngalilea, nuyá t'u̱ ar Sebedeo, ne ma yoho yá ma̱xte. 3 Ar Simu Pedro bi 'ñemba nu ma'ra: 4 Nú'mu̱ 'bu̱tho nda hats'i, bi nheki ar Hesu mi 'ba̱ har ñönthe, ha himi pö'u̱ ha go mi ge'ö wa hin'ö. 5 Nö'ö bi 'ñembabi'u̱: 6 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 7 Nu'mú̱ nö'ö ar ma̱xte xa mi mö ar Hesu bi 'ñemba ar Pedro: 8 Nu ma'ra ba e mi e̱ ar motsa, mi ju̱t'a ar nt'a̱ts'i mi ku̱ ya hwö, ngetho himar yap'u̱ ar ñönthe, ngu n'anthebe ya ñhu̱fi ár yap'u̱. 9 Ha nu mi gö'u̱ har ñönthe, bi hyant'u̱ mi janu̱ ya de̱spi habu̱ mi oxa n'ar hwö, ne mi janu̱ ya thuhme n'ehe. 10 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 11 Bi bo̱xa ar Simu Pedro har motsa, ne bi gu̱t'a ar nt'a̱ts'i bi gu̱ka har ñöni. Xa mi ñuxa ya hwö, mi tsu̱ n'anthebe ne ngu̱dmihñu ya döta hwö. Mödi mi nze̱ye̱ himbi xe̱ ar nt'a̱ts'i. 12 Ar Hesu bi 'ñembabi'u̱: 13 Ba e ar Hesu bi gu̱ ar thuhme ne bi umbabi'u̱, ne bi jap'u̱tho ar hwö n'ehe. 14 M'e̱fa xki mengi xki nte man'agi ar Hesu, ár hñu'ginu̱ mi ñ'udi nda hyanda yá ma̱xte. 15 Nú'mu̱ mi wadi bi ñuñ'u̱, ar Hesu bi 'ñemba ar Simu Pedro: 16 Bi mengi bi xipa ár ño'gi: 17 Bi 'ñemba ár hñu'gi: 18 Xa majöni di xi'a'i, nú'mu̱ ngi bötsi, ngi ngu̱t'ase̱ ri böt'i, ne ngi ma habu̱ ngi nege. Ha nú'mu̱ xki ndönzia, gi ju̱xa ri 'ye̱, man'a da dut'a ri böt'i, ne da ts'ix'a habu̱ hingi nege. 19 Bi 'ñenga njap'u̱ mi xipa ar Pedro hanja nda du ne nda nsundabi Jö, ne bi 'ñembabi n'ehe: 20 Nep'u̱ ar Pedro bi ñegi, ne bi hyanda nunar ma̱xte xa mi mö ar Hesu. Get'ö togo xki njwaxa hár tiñö ar Hesu nu ar nxui mi tsi ar t'oxi, ne xki 'ñembabi: Tsi Hmu, togo ma da da̱'a'i. 21 Ar Pedro nu mi hyant'ö, bi 'ya̱mba ar Hesu: 22 Ar Hesu bi 'ñembabi: 23 Nunar 'bedenu̱ bi nu̱nga ha gatho ya gamfi, mi mhö nunar ma̱xtenu̱ hinge ma nda du. Himbi 'ñembabi hinge nda du'ö, ho̱nse̱ bi 'ñenö: Nu'mu̱ di nega da m'u̱tho nú'mu̱ xka pengi, tema gi ñ'a̱nge. 24 Gehnu̱ ár ma̱xte ar Hesu togo da̱majöni te bi thogi, ne bi 'yot'i, ne di pöhu̱ majöni nö'ö möñ'ö. 25 Ja ma nze̱ye̱ ya 'be̱fi bi 'yo̱t'a ar Hesu. Nu'mu̱ togo da 'yot'a n'a ngu n'a, di beni gatho ar ximha̱i hinda ñ'e̱nga ya he̱'mi'u̱. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Luka, nö'ö ar 'be̱t'o t'ofo da ot'i ne da pe̱ñ'a 'mu̱, nu'ge nda Teofilo, ja mömp'u̱ gatho te bi ndu̱i bi 'yo̱t'e ne te mi uta ar tsi Hmu Hesu, 2 ne di göxa nú'mu̱ bi mengi bi ma mhets'i. M'e̱t'o bi zohna yá mpo̱te xki hwahni, ne mi hömpa ár ts'e̱di ár Hñö Jö, bi xipabi tema nda 'yo̱t'u̱. 3 Ar tsi Hmu mi wadi bi tho ne bi mengi bi nte man'agi, bi ñ'udi yon'a̱te mpa nda hyanda yá ma̱xte ne nda ñ'emu̱i'u̱, ne himi tsa̱ya̱ mi petwabi'u̱ ár ts'u̱t'wi Jö. 4 Nú'mu̱ mi 'bu̱hwiyu̱, bi 'ñembabi: 5 Majöni ar Xuwa mi xixthe'ihu̱ har dehe. 'Ba̱p'u̱tho ar pa ma gi nxixthehu̱ gi hñöñhu̱ ár Hñö Jö. 6 Nú'mu̱ mi ñöwi yá ma̱xte xki mhunts'i, n'a mbi 'ya̱mbatho'u̱ ne bi 'ñembabi: 7 Nu'mú̱ ar Hesu bi dötwabi'u̱ ne bi 'ñembabi: 8 Ha nu xta e da zu̱'ahu̱ ár Hñö Jö, ma gi hñömfu̱ ár ts'e̱di, ne ma gi da̱hu̱ majöni togogi nuwa Herusalen, gathowa Nhudea, núnu̱ Nsamaria, ne gatho ár nxidi ar ximha̱i. 9 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱, bi nju̱xa mañö mhets'i nú'mu̱ mi handa yá mpo̱te, ha n'ar gui bi go'matho, ne himbi tsa̱ bi hyant'u̱. 10 Nu'u̱ xa mi no̱'sa mañö mi handa ar Hesu bi ma mhets'i, n'a mbi da̱ñ'u̱ mi 'ba̱hwi yoho ya e̱nxe̱ mi he ya t'axdutu. 11 Ne nuya e̱nxe̱ bi 'ñembabi nu'u̱ yá ma̱xtehmö: 12 M'e̱fa nuyá ma̱xte ar Hesu, ba kö har t'o̱ho̱ Njömdo̱ni, bi menga har hnini Herusalen. Mi get'u̱tho, bi ñ'o ngu hñötonthebe ya wëni ár yap'u̱, ngu ár yap'u̱ mi tsa̱ nda ñ'o har pa ntsa̱ya̱. 13 Nu mi zo̱ñ'u̱ har hnini, bi bo̱x'u̱ har to̱ngu habu̱ mi ko'u̱. Ka mi 'bu̱hnu̱ ar Pedro, ar Hakobo, ar Xuwa, ar Andre, ar Lipe, ar Toma, ar Bartolo, ar Teo, man'a ar Hakobo ár t'u̱ ar Alfeo, ar Simu nö'ö mi t'embabi ar ñöngahnini, ne ar Huda ár jödö ar Hakobo. 14 Gathoyu̱ hyax'mu̱ mi mhunts'i, mi pe̱s'u̱ n'adar mfeni mi a̱pa Jö. Mi 'bu̱hwi'u̱ mahye̱gi yá jödö ar Hesu, ar Maria ár nönö'ö, ne ma'ra ya 'be̱hñö. 15 Ha nuya pa'u̱ bi mhushnu̱ ngu n'anthebe ne n'a̱te ya ku. Nu'mú̱ ar Pedro bi m'a̱ madetho ne bi 'ñembabi'u̱: 16 —Ma tsi kuhu̱, mi mahyoni nda njap'u̱ ngu nö'ö xki mönga ar Dabi har T'ofo, nu mi 'yot'i ngu xki xipabi ár Hñö Jö. Bi no̱nga ar Huda nö'ö togo bi zixa ya jö'i ba ju̱ ar Hesu. 17 Ne nuju̱ ndi pöhu̱ mi gehnu̱ n'ár ma̱xte ar Hesu, ne mahye̱gi ndi pe̱fu̱. 18 Bi ma̱'ö ar tsi Hmu Hesu, ne nunar bojö bi t'umbabi, bi da̱nga n'a xe̱ni ar ha̱i. Ka gehnu̱ habu̱ bi da̱gi nzit'e̱i, ne bi fo̱ ár mu̱i, gatho yá xefo bi nxani. 19 Ne gatho ya me Herusalen bi bö nö'ö bi thogi, jange bi thu'spabi nor ha̱i'ö ha yá hñö'u̱: Aseldama, di bo̱ni da 'ñenö, ar Ha̱iji. 20 Bi njap'u̱ ngu xi t'ot'a hár T'ofo Jö ne ha ya Dönga Nsa̱di habu̱ enö: Nda nhwata ár ngu'ö, hinto ma da m'u̱hnu̱. 21 Jange mahyoni ga hwañhu̱pya n'a togo ndi ñ'ohu̱ nuya pa'u̱ ndi 'bu̱hwihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesu. 22 Bi du̱'mi da ñ'ohu̱ nú'mu̱ mi xixthe ar Xuwa ne hiñham'u̱ bi 'wege, bi zo̱nga ar pa mi ts'ixa ar tsi Hmu mhets'i. Nö'ö togo ma ga hwañhu̱ go ma da ma̱xkagihu̱ ga da̱hu̱ majöni, nuna ma tsi Hmuhu̱ Hesu xi mengi xi nte man'agi. 23 Bi hwañ'u̱ yoho ya ku, n'a már thuhu ar Huse nö'ö xki thu'spabi ar Barsaba, ne mi t'embabi ar 'Yomañho, ne bi nhwahna man'a ár thuhu ar Matia. 24 Nep'u̱ bi 'ya̱pabi'u̱ Jö ne bi 'ñenö: 25 Nu'ge go gi pödi togo xka hwahni da me̱p'a'i. Ne gi 'ñets'i ngu ri mpo̱te, da po̱ta ar Huda nö'ö togo bi nts'oki, ne bi 'wege bi gu̱ ar 'ñu habu̱ ndi 'ñepi nda ma. 26 Ne nu'u̱ bi 'ye̱nts'a n'ar nthöhö, ne bi bo̱nga ár thuhu ar Matia. Jange bi m'ede ngu n'a nu'u̱ 're̱t'amayoho yá ma̱xte ar tsi Hmu Hesu.
1 Nu mi zo̱ ar da̱ngo ár thuhu Pentekoste, gatho ya ku xki mhunts'a ha n'adar ngu, ne n'adar mfeni mi pe̱s'u̱. 2 N'a mbi nhekitho n'ar döta ñu̱ni ndi 'ñe mhets'i ngu n'ar 'yomndöhi, ne xa bi fat'a mbo ar ngu. 3 Ne bi nheki 'ra ngu ya jöhne faspi xki ñhege mi 'ba̱ ha yá ñö n'a ngu n'a nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱. 4 Ne gatho'u̱ bi hñömba ár nzini ár Hñö Jö, ne bi ndu̱i bi ñö ma'ra ya hñö n'a ngu n'a, ngu mi japabi ár Hñö Jö nda ñö'u̱. 5 Nuya pa'u̱ mi 'bu̱hnu̱ Herusalen 'ra ya xodyo, habu̱ gatho ár nxidi ar ximha̱i xki 'ñehe, gehyu̱ mi ndönga Jö. 6 Ne nú'mu̱ mi nt'o̱de ar döta ñu̱ni, nze̱ye̱ ya jö'i xa dama bi mhunts'i habu̱ mi 'bu̱ ya ku, ne bi 'yo̱tho ngetho mi o̱xa yá hñö n'a ngu n'ayu̱. 7 Ne himi pödi te nda beni, mi eñ'u̱: 8 Nu'mú̱, hanja di o̱hu̱ n'a ngu n'a ma hñöhu̱ di ñöhu̱ har ha̱i xta m'u̱hu̱. 9 Ngetho 'ra dar menguhu̱ Partia ne Media, Elam, Mesopotamia, Nhudea, Kapadosia, Mponto, ne Asia. 10 Ma'ra ya me Frigia, Panfilia, Ehipto, ne 'ra ya hnini Afrika tho ár yap'u̱ ar ha̱i Sirene. Ne ma'ra ya me Nroma, 'ra majöni ya xodyo, ha nu ma'ra xi nxodyo ngetho te̱mga ma nt'umbihu̱. 11 Ya me Kreta ne Arabia n'ehe, gatho di o̱hu̱ ma hñöhu̱ ñöyu̱ ngu di ñöhu̱ n'a ngu n'a, ne xikagihu̱ yá döta 'be̱fi Jö. 12 Nuya jö'i himi pödi te nda beni, ne xa mi 'yo̱tho mi enga n'a ngu n'a: 13 Ha ma'ra mi thentho mi eñ'u̱: 14 Nu'mú̱ ar Pedro bi m'a̱hwi nu'u̱ ma 're̱t'aman'a yá mi ma̱xtewi. Bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 15 Nuya togo gi o̱hu̱ ñö, hinxi nti ngu xka beñhu̱, ngetho jar gu̱to xudi. 16 Nö'ö gi hanthu̱ xi thopya, gehnu̱ xki mönga ar m'e̱hni Hoel ma nda njap'u̱. Xki 'yot'a njawa: 17 Jö bi 'ñenö: Nuya pa xi 'ñep'u̱, ma ga pe̱mpa ma Hñö gatho ya meximha̱i. Nuya ri t'u̱hu̱ ne ri t'inxuhu̱ ma da ñö di hömpa ár ts'e̱di'ö. Nuya bötsi ma da hyanda ya nthandi, nuya dönzia ma da 'wi ya t'i. 18 Xa majöni nuya pa'u̱, nuya ñ'o̱ho̱ ne ya 'be̱hñö di pe̱pkagi, xa ma ga umba ma Hñö. Gehnu̱ da umba tema da möñ'u̱. 19 Ne ma ga ut'wa'u̱ 'ra ya döta nt'udi mañö mhets'i ne nuwa har ximha̱i, ár nt'udi ar ji, ar tsibi, ne ar 'bifi. 20 Ma da nheki da boka ar hyadi. Ar zönö ma da the̱nga ngu ar ji. M'e̱fa da zo̱ ar pa da e ar tsi Hmu. Ge'ö ar pa ma da nheki ár döta ts'e̱di'ö. 21 Ne gatho nu'u̱ da matwa ár thuhu ar tsi Hmu, da mpo̱ho̱. 22 Nu'ahu̱ gar menguhu̱ Israel, 'yo̱hu̱ nö'ö tema ga xi'ahu̱: Gi pöhu̱ ar Hesu me Nasare, gatho nu'u̱ ya döta nt'udi bi 'yo̱t'e ga hyanthu̱, bi 'yo̱t'e mi hömpa ár ts'e̱di Jö, ne njap'u̱ mi ñ'u Jö go xki me̱ñ'ö. 23 Ha nu'ahu̱ ga ju̱hu̱, ne ga da̱thu̱ ha yá 'ye̱ ya 'yo̱t'ats'oki, ne bi hyo'u̱ ha n'ar pont'i. Gatho nö'ö bi thogi, bi njap'u̱ ngetho Jö go xki bense̱ nda jap'u̱ ngu mi ne'ö. 24 Ne gese̱ Jö bi japi bi nte man'agi. Njap'u̱ bi gu̱ka har u̱gi mi 'bu̱i xki du, ngetho ar ndöte himi pe̱'sa ar ts'e̱di nda zöm'ö. 25 Ar ndö Dabi xki no̱ñ'ö nú'mu̱ bi 'ñenö: Ndi handga Jö hyax'mu̱ ndi 'bu̱'be, 'ba̱ ha ma ñ'e̱i, hinga ntsu. 26 Jange nuga xa di johya ne di petwa ma'ra nor johya'ö. Ne di to̱'mi nú'mu̱ xka tu, ma ga pengi ga nte. 27 Ngetho nu'ge, ma tsi Dada'i, hinge ma gi tsohnu̱ ma te habu̱ bi ku̱ gatho nu'u̱ xi du. Ne hingi ma gi hye̱ ma ndo'yo da 'ya har ha̱i, ngetho go ri hoga 'be̱gogi. 28 Xka utka ar 'ñu tsixka har te, ne ma gi 'raka n'ar döta johya nu xka 'bu̱hwipu̱ mhets'i. 29 Nu'ahu̱ ma tsi kuhu̱ xka mhunshu̱wa, ngu xka pöhu̱, ma palehu̱ ar Dabi bi du, bi t'a̱gi, ne nuya payu̱ di handwathobihu̱ 'bu̱kwa ár t'a̱gi. 30 Ha nunar Dabi már m'e̱hni Jö mi mönga nö'ö ma nda thogi. Ne mi pödi ma nda m'u̱ n'ár t'u̱ togo nda po̱t'ö, ngetho njap'u̱ xki ñöt'wa Jö. Ne nór t'u̱'ö gehnu̱ ar Kristo xki ñhöt'wabi nda m'e̱hni nda ndö. 31 Jange ar Dabi xki t'utwa nö'ö m'e̱fa bi thogi. Ne bi 'yot'i ma nda mengi nda nte ar Kristo, ne hinge nda gohnu̱ ár te habu̱ ku̱ nu'u̱ xi du, ne hinge nda 'yanu̱ ár ndo'yo har ha̱i. 32 Nuje di da̱he majöni, Jö bi japi bi nte man'agi nunar Hesunu̱ di no̱ñhe. 33 Jange nupya xi t'exa hár ñ'e̱i Jö, bi nju̱xa mhets'i ba huxkwi ár Dada. Ne bi umba ár Hñö Jö xki ñhötkagihu̱. Gehnu̱ ba pe̱nkagihu̱, ne xi tho nö'ö xka hyanthu̱ ne xka 'yo̱hu̱pya. 34 Ar ndö Dabi himbi nju̱xa mhets'i, ha go bi 'ñeñ'ö: Jö ar Dada bi 'ñemba ma tsi Hmu: Hñu ha ma ñ'e̱i ga huxkwi, 35 to̱'mi ga tsiñ'a nuya ri ñ'u̱ni ga tse̱p'a ha ri wa. 36 Nupya, mahyoni da bö gatho ya me Israel, hinto di yomi: Jö ar Dada xi hñuxa ar Hesu ngu ar Hmu ne ar Ndö, ngetho gehnu̱ ar Kristo xpa pe̱ñ'ö, togo ga tsu̱thu̱ har pont'i ga hyohu̱. 37 Ha nu mi 'yo̱de nö'ö bi mönga ar Pedro, nuya jö'i mi 'bu̱hnu̱ xa bi du yá mu̱i, ne bi 'ya̱mba ar Pedro ne nu'u̱ ma'ra yá mpo̱te ar tsi Hmu mi 'bu̱hnu̱, ne bi 'ñeñ'u̱: 38 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñembabi: 39 Ngetho nuna ar ñhöt'inu̱ go xi t'aju̱ ne ma bötsihu̱, ne gatho nuya ma'ra ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, nu'u̱ da zohna Jö ma Hmuhu̱. 40 Ar Pedro xa mi zo ya jö'i, ne mi xipa nze̱ye̱ ya mhö, ne mi embabi'u̱: 41 Gatho nu'u̱ togo bi 'ñet'a yá mu̱i nö'ö te mi möñ'ö, bi nxixthe. Jange nu ar pa'ö bi hñuxa ngu n'a̱tema're̱t'anthebe ya gamfi. 42 Ne nuyu̱ mi te̱nda nö'ö mi xipa yá ma̱xte ar tsi Hmu, ne n'adar mfeni mi pe̱s'u̱. Ne hyax'mu̱ mi nt'oxi mahye̱gi ne mi tsipa ár t'oxi ar tsi Hmu, ne mi mat'a Jö. 43 Gatho ya mengunu̱ xa bi ntsu, ngetho xki hyandwa yá ma̱xte ar tsi Hmu mi o̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udi, ne ya 'be̱fi xa mi 'yo̱t'u̱. 44 Ne gatho ya gamfi mi mpe̱ mahye̱gi, ne mi mfa̱xa n'a ngu n'a, njap'u̱ hinte nda k'at'i. 45 Ne mi pa̱'u̱ nö'ö te mi pe̱s'u̱, ne mi thekwabi nö'ö te mi k'at'a n'a ngu n'a. 46 Ne hyaxtho mi mhunts'a har dönganijö, mi pe̱s'u̱ n'adar mfeni. Ne mi tsi'u̱ ár t'oxi ar tsi Hmu ha yá ngu'u̱, ne xa mi johya mi ñuñ'u̱ mahye̱gi, ne mi pe̱s'u̱ n'ar hogamu̱i. 47 Ne mi nsunda Jö mahye̱gi. Ne ma'ra ya jö'i mi handa te mi pe̱'u̱, mi numañho'u̱. Ne hyax'mu̱ ar tsi Hmu mi hu'sa ya gamfi, hyaxtho mi ñ'emu̱i ma'ra ne nda mpo̱ho̱.
1 N'ar pa ar Pedro ne ar Xuwa yá ma̱xtehmö ar Hesu, ndi ma har dönganijö ngu hñu nde, ge'mu̱ mi jar mhat'a Jö. 2 Ne nu hár goxthi ar dönganijö ár thuhu Nza̱tho, ka mi huhnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ xki m'u̱i mi dowa. Hyaxtho mi t'ehnu̱ mi a̱pa ar tsi bojö gatho nu'u̱ mi thohnu̱ ndi yu̱t'a har nijö. 3 Nunar tsi dowanu̱ n'a mbi hyandatho ar Pedro ne ar Xuwa, ma nda yu̱t'a har nijö, bi 'ya̱pa n'ar tsi bojö. 4 Nu'mú̱ ar Pedro ne ar Xuwa bi m'a̱i, bi ñhanda habu̱ mi hu ar tsi me̱tí, ne ar Pedro bi 'ñembabi: 5 Nu ar tsi dowa xa bi gohi mi k'öt'a nuya yohoyu̱, mi to̱'mi te nda hwëkwabi. 6 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñembabi: 7 Ne bi mipa ár ñ'e̱i, bi 'ba̱'mi, ne bi me̱'sa ár ts'e̱di yá wa ne yá bosndo'yo. 8 Dama bi 'ye̱nga n'ar nsa̱gi bi m'a̱i xiñho, ne bi ñ'o. Bi me̱wiyu̱ bi yu̱t'a mbo ar nijö, mi 'yo ne xa mi sa̱gi mi mat'a Jö. 9 Ne gatho ya jö'i bi hyanda ar dowa mi tsa̱ nda ñ'o ne mi mat'a Jö. 10 Dama bi böt'u̱ go mi gehnu̱ togo mi dowahmö, mi hu hár goxthi ar nijö ár thuhu Nza̱tho, mi a̱ ar tsi bojö. Xa bi 'yo̱tho ne xa bi zu'u̱ nö'ö xki thogi. 11 Nö'ö ar ñ'o̱ho̱ mar dowahmö himi ne nda hye̱ ar Pedro ne ar Xuwa. Ne gatho ya jö'i xa mi 'yo̱da nö'ö mi handi, jange dama bi mhunts'a ha ya m'et'e ár thuhu ar Salomon, habu̱ mi 'bu̱'u̱. 12 Ar Pedro mi hyanda xki mhunts'a ya jö'i, bi 'ñembabi'u̱: 13 Jö togo mi ndönga ar Abra ne ar Isa ne ar Hakob, ne gatho nu'u̱ ma'ra ma palehu̱ xi du, get'ö ar Jö togo bi japi bi ñ'o nunar ñ'o̱ho̱nu̱, ne bi 'ñe'spa ár nsu ar Hesukristo ár T'u̱'ö. Gehnu̱ togo ga da̱thu̱ ya ndö, ne ga xifu̱ ar Pilato hinge nda hye̱gi, mödi mi nemhö nda hye̱'ö. 14 Ha nu'ahu̱ hinga nehu̱, mödi gehnu̱ ár hoga T'u̱ Jö hinte ma ts'oki xki 'yo̱t'e. Ne ga 'ya̱hu̱ nda the̱ n'ar hyote. 15 Ne njap'u̱ ga hyohu̱ togo hö ar te. Ha Jö bi japi bi nte man'agi. Go da hanthe, jange di da̱he majöni. 16 Go di ñ'emu̱ibihe'ö, jange nunar ñ'o̱ho̱nu̱ gi hanthu̱ ne gi pöhu̱, xi dits'i, ne njap'u̱ xi ñ'u ár ts'e̱di'ö. Xi o̱the nunar ñ'o̱ho̱ gi hanthu̱pya. Xi njap'u̱ ngetho di ñ'emu̱ibihe. 17 Tsi kuhu̱, di pöhe xiñho ga da̱hu̱ ar Hesu ngetho hinte ngi pöhu̱, ngu nu'u̱ ma ndöhu̱ himbi zo yá mfeni n'ehe teme bi 'yo̱t'u̱. 18 Njap'u̱ Jö bi japi nda thogi ngu xki xipabi yá m'e̱hni maham'u̱, xki 'yot'u̱ mi mahyoni ar Kristo nda tho ya u̱gi, ne nda du. 19 Jange 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi ne penju̱ gi hyoñhu̱ Jö, ne da pump'ahu̱ ri ts'okihu̱. Njap'u̱ hö, da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i, ter entho gi 'bu̱hu̱. 20 Ne da mengi da me̱ñ'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo xki thuxa mam'e̱t'o nda me̱hni. 21 Ne xa majöni bi bo̱xnu̱ mhets'i, bi 'bu̱hnu̱ to̱'mda ar pa Jö da hoka ma'ra'yo gatho, ngu xki xipa maham'u̱ yá hoga m'e̱hni nda möñ'u̱. 22 Ngu bi mönga ar Moise, bi xipa ma palehu̱ ne bi 'ñembabi'u̱: Jö ma tsi Hmuhu̱ ma da hñux'a n'a'ahu̱ ngu ár m'e̱hni'ö, njangu xi hñuxkagi n'ehe, ne ma gi 'yo̱thu̱ nö'ö da xi'ahu̱'ö. 23 Ne gatho nu'u̱ hinda ne da 'yo̱ta nö'ö ar m'e̱hni'ö, ma da 'weka har hnini. 24 Di ndu̱ ar Samuel injawa, gatho nuyá m'e̱hni Jö xi no̱nga nuya pa di 'bu̱hu̱pya. 25 Ne gatho nu'u̱ ya ñhöt'i bi mönga nuya m'e̱hni'u̱, go xi'ahu̱. Ne nu'u̱ ya njöpi bi nkohwi Jö ma palehu̱, xi zok'ahu̱ n'ehe. Jange Jö bi 'ñembabi ar Abra: Ha n'a ri n'ogi ma da e m'e̱fa, ma ga jöpa xo̱ge ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i. 26 Ne nu'ahu̱ go gar 'be̱t'ohu̱ ba pe̱ñ'ahu̱ ár T'u̱ Jö, bi jöp'ahu̱ gi hye̱hu̱p'u̱ ri ts'okihu̱.
1 Ar Pedro ne ar Xuwa mi 'bu̱hnu̱ har dönganijö mi zo ya jö'i. N'a mbi zo̱hnu̱ 'ra ya möjö mi ñ'owi ár ndö ya sunijö, ne ya de̱ngamöjö nu'u̱ himi ñ'emu̱i nda mengi nda nte nu'u̱ xi du. 2 Xa bi mbo̱ yá kwe̱ mi bö'u̱ ar Pedro ne ar Xuwa mi uta ya jö'i nda mengi da nte nu'u̱ xi du, ngu bi mengi bi nte ar Hesu. 3 Nu'mú̱ bi nju̱ ar Pedro ne ar Xuwa, ne bi ts'its'i ba njot'a har fa̱di. Ne ka bi gohnu̱ nor nxuinu̱, ngetho xki nde nor pa'ö. 4 Ha nu'u̱ togo xki 'yo̱de nö'ö mi mönga ar Pedro, nze̱ye̱ bi ñ'emu̱i, mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe ya ñ'o̱ho̱. 5 Nu ár hyax'ö bi mhuntsnu̱ Herusalen yá dönziandö ya xodyo, ya böt'ofo, ne gatho nu ma'ra yá ndö ya xodyo. 6 Gathoyu̱ bi mhuskwi mahye̱gi ar Anas, gehnu̱ mar döngamöjö. Ka mi 'bu̱hnu̱ ar Kaifas, ar Xuwa ne ar Handro, ne gatho nuyá mëni ya döngamöjö. 7 Nep'u̱ bi ts'ixnu̱ ar Pedro ne ar Xuwa, bi m'a̱'ma madetho ne bi t'a̱mbabi njawa: 8 Nu'mú̱ ar Pedro xki nzinga ár Hñö Jö bi 'ñembabi'u̱: 9 Ngetho gi ñ'a̱nihu̱ nö'ö ar ñho bi t'o̱t'wa nunar tsi ñ'o̱ho̱nu̱ mi dowa, ne gi ne gi pöhu̱ hanja bi dits'i, 10 ma ga xi'ahe hanja bi za̱ bi dixhnu̱, ne njap'u̱ gi pöhu̱ ne gatho nu'u̱ ma'ra ya me Israel. Nunar ñ'o̱ho̱ gi hanthu̱ 'ba̱hnu̱, nunu̱ bi dits'i bi mhömba ár thuhu ar Hesukristo mar me Nasare, nö'ö ga tsu̱thu̱ ha n'ar pont'i, ne Jö bi japi bi mengi bi nte man'agi. 11 Gehnu̱ ar Hesu ga u̱tsahu̱, gi ñhe̱hwihu̱ n'ar guxjödo bi 'ye̱mp'u̱tho ar mu̱di do nö'ö ma nda hyoka ár nijö Jö. Ha nupya gehnu̱ ar mu̱di do xi nju'spa ár nijö Jö. 12 Hinjo'o man'a togo da 'raju̱ ar ts'e̱di ga mpo̱hu̱, ho̱nse̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesu. Ngetho hinjo'o man'a xi t'umba nunar ts'e̱dinu̱ ne da thokwa ya meximha̱i. 13 Nu'mú̱ nuya ndö mi 'bu̱hnu̱ xa mi 'yo̱tho, ngetho bi hyanda ar Pedro ne ar Xuwa himi ntsu. Ne mi pö'u̱ himya ñ'o̱ho̱ mi pe̱'sa ar döta mfödi, gehyu̱ ma ya hyoya jö'i. Njap'u̱ bi bö'u̱ xki ñ'owi ar Hesu. 14 Ne himbi za̱ te bi dötwabi'u̱, ngetho bi hyandi mi 'ba̱hwi'u̱ nö'ö ar tsi dowa xki dits'i. 15 Nu'mú̱ nuya ndö'u̱ bi 'be̱pabi nda bo̱nga har mhunts'i, ne bi gohnu̱tho'u̱ mi ñö'u̱. 16 Ne mi eñ'u̱: 17 Hindi nehu̱ da nu̱ngar 'bede. Ma ga zoñhu̱ ne ga pihu̱, ne njap'u̱ hinto ma da zofo hár thuhu ar Hesu. 18 Nep'u̱ bi ts'ohna man'agi ar Pedro ne ar Xuwa, bi pidi, ne bi nsipabi hinte nda möñ'u̱, ne hinto nda zofo hár thuhu ar Hesu. 19 Nu'mú̱ ar Pedro ne ar Xuwa bi dödi ne bi 'ñenö: 20 Ngetho hinda tsa̱ ga he̱he ga möñhe nö'ö xta hanthe ne xta o̱he. 21 Nu'mú̱ nuya ndö bi hñu'spar pidi, njap'u̱ hinte nda xipabi ya jö'i, ne bi hye̱gi bi ma'u̱. Himbi tsa̱ te bi japabi, ngetho mi tsu ya jö'i nda mbo̱ yá kwe̱. Gatho xa mi umba njamödi Jö nö'ö bi 'yo̱t'u̱. 22 Ngetho nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki t'o̱t'wa ar nt'udi xki dits'i, mi tho yon'a̱te nje̱ye̱ xki m'u̱i. 23 Nu mi nthe̱ ar Pedro ne ar Xuwa, bi ma ba k'ö'sa nu'u̱ ma'ra ya gamfi, ne bi metwabi nö'ö xki xipabi ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo. 24 Ha nu mi 'yo̱ ya ku, n'adar mfeni bi umba njamödi Jö, ne bi 'ñeñ'u̱: 25 Nu'ge ga xipa ri 'be̱go ar Dabi nda mönga njawa: Yo'ö ya jö'i bi mhunts'i bi ñ'u̱t'u̱ hanja nda 'yo̱t'a ar ts'om'u̱i, ne nuya hnini te gatho bentho da 'yo̱t'e. 26 Bi mhunts'a gatho yá ndö ya hnini ne yá ma̱xte 'bu̱ har ximha̱i, ne n'at'wu̱ bi ñ'u̱t'u̱ nda u̱tsa Jö ne ár Kristo togo xi hñux'ö da ndö. 27 Ngetho xa majöni har hnininu̱, bi mhunts'a ar ndö Erode ne ar Ponsio Pilato, ya me Israel ne nu'u̱ himya me Israel, bi u̱tsa ri hoga T'u̱ ar Hesu togo xka 'ñets'i da ndö. 28 Ne bi 'yo̱t'u̱ ngu nö'ö xka beni, ne xka mönga mam'e̱t'o nda thogi. 29 Ha nupya ma tsi Hmu'ihe, hyanda hanja hu'sje ya jö'i. Ne fa̱xkagihe hinga ntsuhe ga möñhe ri mhö, ngetho go ri 'be̱gogihe. 30 Ne hñuxke ri 'ye̱ ha ya da̱thi da dix'u̱. Ne gi 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udi hár thuhu ri hoga T'u̱ Hesu. 31 Ngu mi wa'u̱ bi ñöwi Jö, bi nhwönga ar ngu habu̱ xki mhunts'i. Ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ bi nthe̱xkwi ár nzini ár Hñö Jö, ne himbi ntsu'u̱ bi mömba ár mhö Jö. 32 Ne gatho nu'u̱ xki ñ'emu̱i ár mhö Jö, mi pe̱'sa n'ada ar mfeni, ne n'ada yá mhöte'u̱. Gatho nö'ö mi pe̱s'u̱, mahye̱gi mar me̱ti'u̱. Himi njo'o n'ar ku mi enö te mi pe̱ts'i mar me̱tise̱. 33 Ne xa mi pe̱s'u̱ ar ts'e̱di yá mpo̱te ar tsi Hmu Hesu, mi da̱majöni xki mengi xki nte'ö, ne Jö xa mi hwëkwabi'u̱ ár mfa̱ts'i. 34 Ha hinto mi tho'u̱ ar k'at'i, ngetho gatho nu'u̱ mi pe̱'sa yá ha̱i ne yá ngu mi pa̱'u̱, ne mi hö gatho nö'ö mi njut'wabi, 35 ne mi umba yá mpo̱te ar tsi Hmu. Ha nuyu̱ mi hekwabi n'a ngu n'a ya gamfi, ngu nö'ö mi o̱t'wa ar 'be̱di, njap'u̱ mi t'umbabi n'ehe. 36 Ne mi 'bu̱hnu̱ n'ar ku már thuhu ar Huse me Txipre, xki 'ñe ha yá 'be̱to ar Lebi. Ha nuyá mpo̱te ar tsi Hmu bi hñu'spabi ar Berhnabe, di bo̱ni da 'ñenö, nö'ö hu'mba yá mu̱i ma'ra. 37 Nö'ö mi pe̱'sa n'a xe̱ni ar ha̱i, bi gu̱ bi ma̱, ne gatho ar bojö bi njut'wi ba hö bi da̱twa yá mpo̱te ar tsi Hmu.
1 Mi 'bu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Anania, ha nunár 'be̱hñö már thuhu ar Safira. Nuyu̱ bi ma̱ n'a xe̱ni ar ha̱i mar me̱ti'u̱. 2 Ne bi zöma n'a xe̱ni ar bojö xki njut'wabi ar ha̱i, ne ár 'be̱hñö bi bödi n'ehe. Nö'ö man'ar xe̱ni bi ma ba da̱twa yá mpo̱te ar tsi Hmu. 3 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñembabi: 4 Nu'mu̱ xka tsöma ri ha̱i go ma ri me̱ti, ne nö'ö ar bojö bi njut'a'i go ma ri me̱ti n'ehe. Yo'ö ga beni ga jap'u̱. Hinge go xka kakagihe, xka beni gi ka Jö. 5 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Anania, bi hwangi xki du. Ne gatho nu'u̱ ma'ra bi bö nö'ö xki thogi, xa bi zu'u̱. 6 Nep'u̱ nuya bötsi mi 'bu̱hnu̱ bi gu̱ bi ma̱ts'i, ne bi gu̱ki ma ba a̱gi. 7 Xki tho ngu hñu xe̱nimpa, bi yu̱tnu̱ ár 'be̱hñö n'ehe. Ha nunu̱ hinte mi pödi te xki thogi. 8 Ne ar Pedro bi 'ñembabi: 9 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñembabi: 10 Nu'mú̱ ar Safira bi hwangi xki du ha yá wa ar Pedro. Ne mi yu̱t'a nu'u̱ ya bötsi, bi hyandi xki du'ö n'ehe, dama bi duts'i bi ma ba a̱gi habu̱ mi o ár döme, ka bi t'a̱p'u̱tho n'ehe. 11 Nep'u̱ gatho nuya ku bi bödi tema bi jayu̱, xa bi ntsu, ngu gatho nuya bi zo yá gu. 12 Nuyá mpo̱te ar tsi Hmu mi o̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udi mi handa ya jö'i. Ne gathoyu̱ mi pe̱s'u̱ n'ada ar mfeni mi mhunts'a ha ya m'et'e mi t'embabi ár thuhu Salomon. 13 Gatho nu'u̱ himya ku mi ntsu nda mhunskwi'u̱, mödi mi numañho gatho nö'ö mi o̱t'e. 14 Ne mi 'yo mi ñ'emu̱i ar tsi Hmu nze̱ye̱ ya jö'i, ya ñ'o̱ho̱ ne ya 'be̱hñö. 15 Ne 'yo mi födi nuya nt'udi mi o̱t'u̱. Jange mi nju̱ka ya da̱thi nthi ha ya 'ñu, ne mi 'be̱ ha ya fidi, ne nú'mu̱ nda thohnu̱ ar Pedro, mödi nda zu̱hmö ho̱nse̱ ár xudi, nda dixa ya da̱thi. 16 Nze̱ye̱ ya jö'i mi 'bu̱ ha ya hnini get'u̱ Herusalen, mi pa mi tsixa ya da̱thi ne nu'u̱ mi nthe̱xkwi ya ts'ondöhi, gathoyu̱ mi thits'i. 17 Nep'u̱ bi nju̱xa ar döngamöjö ne ya de̱ngamöjö mi mfa̱x'u̱, ngetho xki zo̱t'a yá mu̱i, hinto mi ne nda hñömba yá nsu. 18 Ne bi nju̱mpa yá mpo̱te ar tsi Hmu, bi njot'a har fa̱di. 19 Ha nunar nxui'ö, n'ár e̱nxe̱ Jö bi xokwa ár goxthi ar fa̱di, bi gu̱ka nuyá mpo̱te ar tsi Hmu, ne bi 'ñembabi'u̱: 20 —Di ma ba 'ba̱hu̱ har dönganijö, ba zohu̱ ya jö'i, ne xipabihu̱ ar hoga mhö no̱nga ar 'ra'yo te. 21 Jange ár hyax'ö ra n'itho, bi ma'u̱ har dönganijö, ngu xki xipabi ár e̱nxe̱ Jö. Ne nu mi zo̱ñ'u̱, bi yu̱t'a mbo bi zofo ya jö'i. Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ mi zohyu̱, ar döngamöjö ne yá ma̱xte bi zohnu̱ yá mindöwi me Israel nda me̱'sa n'ar mhunts'i. Ne bi me̱hna togo nda tsi nu'u̱ ya mpo̱te mi jot'a har fa̱di. 22 Ha nu mi zo̱nga ya gu̱jö'i har fa̱di, himi njo'onu̱ ya 'yofa̱di. Nu'mú̱, dama ba penk'u̱ bi mö, 23 ne bi 'ñeñ'u̱: 24 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar döngamöjö, ne ár ndö ya sunijö, ne ma'ra ya ndömöjö, himi pödi te nda beni, ne mi eñ'u̱: 25 N'a mbi zo̱ta n'ar jö'i, ne bi 'ñembabi'u̱: 26 Nu'mú̱ ár ndö ya sunijö bi me̱wi ya gu̱jö'i, ne bi mengi bi gu̱ ya mpo̱te. Ba ju̱'u̱ ne hinte bi japabi, ngetho mi tsu nda mbo̱ yá kwe̱ ya jö'i, ne nda umba ya nk'ahni. 27 Nep'u̱ bi zixa hár mhunts'i ya ndöxodyo, ne bi 'ba̱'ma madetho. Ne ar döngamöjö bi 'ya̱mbabi: 28 —Hage hinda xi'ahe hinge ngi zohu̱ ya jö'i, ne hingi no̱mfu̱ ár thuhu ar Hesu. Nu'mú̱, hanja hinxka 'yo̱hu̱. Gatho ya me Herusalen xka xifu̱ ri jamfihu̱. Ne gi ne gi hyo̱xkagihe da hoje nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö. 29 Nu'mú̱ ar Pedro ne gatho nu ma'ra ya mpo̱te, bi dödi ne bi 'ñeñ'u̱: 30 Jö togo mi ndönga ma palehu̱, go bi japi bi nte man'agi ar Hesu, gehnu̱ ga tsu̱thu̱ ha n'ar za, ne ga hyohu̱. 31 Ne nupya Jö xi 'ñe hár ñ'e̱i da ndöwi ne da mpo̱ho̱te, njap'u̱ da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi ya me Israel, ne da mpumba yá ts'oki. 32 Nuje di da̱he majöni togonu̱, ne ár Hñö Jö da̱majöni n'ehe, ha Jö xi umba ár Hñö gatho nu'u̱ togo o̱te. 33 Ha nu mi 'yo̱ njap'u̱ ya ndö, xa bi mbo̱ yá kwe̱, xa mi nehmö nda hyo ya mpo̱te. 34 Bi nank'mu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mi 'bu̱hnu̱ har mhunts'i mar de̱nga'be̱pate, már thuhu ar Gamalie, n'ar böt'ofo, ne gatho ya jö'i xa mi numañho'ö. Bi m'a̱i ne bi mö nda t'e̱nga n'a tsi tu̱i ya mpo̱te. 35 Nep'u̱ bi 'ñembabi gatho ya jö'i xki mhunsnu̱: 36 Beñhu̱ hingar yapa bi nanga n'ar ñ'o̱ho̱ mar thuhu Teuda, mi humamu̱i mi pe̱'sa n'ar nsu, ne bi de̱nga ngu gohonthebe ya ñ'o̱ho̱. Bi tho'ö, ne gatho nu'u̱ mi ñ'owi bi mfont'i, ne hinte ponk'u̱. 37 M'e̱fa ba e man'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Huda, mar me Ngalilea, nú'mu̱ mi nja ar nthuxthuhu. Nö'ö bi gu̱t'a nze̱ye̱ ya jö'i bi de̱ni. Bi tho'ö n'ehe, ne bi mfont'a gatho ya jö'i mi ñ'owi. 38 Jange nuga di xi'ahu̱, hye̱hu̱p'u̱ nuya ñ'o̱ho̱yu̱. Nu'mu̱ nö'ö te pe̱hyu̱ go xi bense̱'u̱, ma da göxtho. 39 Ha nu'mu̱ ár me̱ti Jö nö'ö te pe̱hyu̱, hinda za̱ gi hñökwabihu̱. Ngetho nu'mu̱ gi jahu̱p'u̱, po̱ntho gi ntunkwihu̱ Jö. 40 Ne nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ har mhunts'i, bi 'yo̱xa nö'ö te bi möñ'ö. Jange bi mengi bi ku̱t'a ya mpo̱te, bi 'we̱xt'u̱. Ne bi xipabi'u̱ nda hye̱gi nda mömba ár thuhu ar Hesu, ne bi hye̱gi bi ma'u̱. 41 Ne mi bo̱ñ'u̱ har mhunts'i, xa mi johya'u̱, ngetho Jö xki 'ñet'amañho ár mu̱i nda tho n'ar m'e̱tsa̱ ngetho mi no̱mba ár thuhu ar tsi Hmu Hesu. 42 Ne hyax'mu̱ himi tsa̱ya̱ mi zofo ne mi uta ya jö'i har dönganijö, ne mi 'yo ha ya ngu mi mömba ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Nuya pa'u̱ xa mi xönda ya ku. Ne nu'u̱ ya ku mi ñö ar griego bi ñömañ'u̱bi ya ku mi ñö ar ebreo. Ne mi eñ'u̱, nuyá 'ranxu himi t'umba mahye̱gi ar ñhuni mi thekwabi hyax'mu̱, ngu nu ma'ra ma ya ebreo. 2 Nu'mú̱ nu'u̱ 're̱t'amayoho ya mpo̱te bi zohna gatho ya ku ha n'ar mhunts'i, ne bi 'ñembabi'u̱: 3 Jange hwañhu̱ yoto'ihu̱ nu'u̱ xka hyanthu̱ 'bu̱i xiñho, xi nzimba ár Hñö Jö, ne xa di ja ár mfödi. Nu'u̱ go ma da me̱'sa nuna ar 'be̱finu̱. 4 Nuje hinga ma ga tsa̱ya̱he ga a̱fe Jö, ne ga mömfe ár mhö'ö. 5 Ha nu mi 'yo̱xa nö'ö xki nsipabi, gatho bi numañho njap'u̱. Ne bi nhwahna ar Teba nö'ö mi pe̱'sa n'ar döta ñ'emu̱i, ne xki nzimba ár Hñö Jö, ar Lipe, ar Prokoro, ar Nikanor, ar Timon, ar Parmena, ne ar Nikola mar me Antiokia, xki nxodyo ngetho xki de̱mba yá nt'umbi'u̱. 6 Ne bi ts'ixa habu̱ mi 'bu̱ ya mpo̱te, ne nuyu̱ bi te̱t'wa Jö'u̱, mi huspa yá 'ye̱. 7 Ne njap'u̱ dama mi nxanga ár mhö Jö, ne ya ku hyax'mu̱ xa mi xu núnu̱ Herusalen, ne nze̱ye̱ ya möjö bi gamfi n'ehe. 8 Ha nu ar ku Teba xa mi pe̱'spa ár ts'e̱di Jö ne ár nthekate. Mi o̱t'a ya döta nt'udi ha yá nthandi ya jö'i. 9 Ne núnu̱ ha yá nijö ya xodyo, nö'ö mar thuhu Nu'u̱ xi The̱gi, bi nju̱xa 'ra ya ñ'o̱ho̱, ne bi mfa̱xkwi 'ra ya me Sirene, ma'ra ya me Alejandria, ya me Nsilisia, ne ya me Asia. Gatho'u̱ bi ntsa̱hñökiwi ar Teba. 10 Himi tsa̱ te nda döt'u̱, ngetho nö'ö mi pe̱'sa ar hoga mfödi, ne mi hömpa ár ts'e̱di ár Hñö Jö mi ñö. 11 Nep'u̱ nuya jö'i'u̱ bi 'yu̱t'a 'ra ya ñ'o̱ho̱, ne bi gu'twabi nda mönga ya nhemhñö, ne nda 'ñeñ'u̱, xki 'yo̱'u̱ mi tsanga ar Moise, ne mi tsanga Jö n'ehe. 12 Njap'u̱ bi po̱mpa yá kwe̱ ya jö'i, yá dönziandö ya xodyo, ne ya böt'ofo. Nep'u̱ bi nju̱ ar ku Teba, ne ntukitho bi ts'ixa hár mhunts'a ndö ya xodyo. 13 Ne bi njapabi 'ra ya jö'i nda hyo̱xa ya nhemhñö ar ku Teba, ne bi 'ñeñ'u̱: 14 Nuje go xta o̱he teme xi mö, xi 'ñenö, nunar Hesu mar me Nasare ma da hwata nunar nijönu̱, ne ma da pa̱ta ma nt'umbihu̱ nu'u̱ bi utkagihu̱ ar Moise ga o̱thu̱. 15 Nu'mú̱ gatho nu'u̱ togo mi 'bu̱hnu̱ har mhunts'i, nú'mu̱ mi k'öt'a ar ku Teba, bi hyandwabi ár hmi mi ñhe̱hwi ár hmi n'ár e̱nxe̱ Jö.
1 Nep'u̱ ar döngamöjö bi 'ya̱mba ar Teba, ne bi 'ñembabi: 2 Nu'mú̱ ar Teba bi dödi ne bi 'ñenö: 3 Ne bi 'ñembabi: Po̱ni, tsokwa nunar ha̱inu̱, ne tsop'u̱ nu'u̱ te ri njawi. Di ma man'ar ha̱i habu̱ ma ga ut'a'i, ne ka ma gi 'bu̱hnu̱. 4 Nunar Abra 'mu̱, bi bo̱nga habu̱ mi 'bu̱hmö núnu̱ ha yá ha̱i ya kaldeo, ne bi ma ba 'bu̱ har ha̱i Aran. Ne nu mi du ár dada, Jö ba tsi injawa habu̱ di 'bu̱hu̱pya, ka bi m'u̱kwa n'ehe. 5 Ha Jö himbi umba n'a xe̱ni ar ha̱i nda 'ñenö már me̱ti. Bi ñö'twabi m'e̱fa nda umbabinu̱ ne gatho yá 'be̱to nda m'u̱i. Nunar ñhö'tinu̱ bi nsipabi nú'mu̱ hinte mi 'ñeta ar bötsi. 6 Ne Jö bi 'ñembabinu̱: Nuya ri 'be̱to ma da m'u̱ ha n'ar ha̱i ngu ya nzo̱ho̱tho habu̱ hingya me̱ti. Ne ka ma da m'u̱hnu̱ ngu gohonthebe nje̱ye̱ di m'e̱go, ne xa ma da mfe̱i. 7 Ne bi 'ñenö n'ehe: Nuga ma ga ko'spár mfe̱i nunar hnininu̱ habu̱ ma da m'e̱go'u̱. Ne m'e̱fa ma nda bo̱nu̱ nda ndöngagiwa. 8 Nep'u̱ Jö bi gohwi n'ar nkohi ar Abra, bi xipabi gatho nuyá 'be̱to nda thu'spa n'ar nse̱gi ha yá ndo'yo. Jange nu mi m'u̱ ár t'u̱ ar Abra mar thuhu ar Isa, ár hñöto mpa bi hñu'spa ar nse̱gi xki gohwi Jö. Ne njap'u̱ bi 'yo̱t'wa ar Isa ár t'u̱, már thuhu ar Hakob. Ne bi jap'u̱'ö n'ehe, bi tutwa nor nse̱gi'ö nu'u̱ 're̱t'amayoho yá t'u̱, go gehyu̱ ma palehu̱ habu̱ xta ehu̱. 9 M'e̱fa nuyá t'u̱yu̱ xa bi u̱tsa n'ár jödö már thuhu ar Huse. Bi ma̱yu̱, har Huse bi ts'ixa Ehipto. Ha Jö himbi hye̱se̱. 10 Bi ma̱xa ha ya thogi bi tho'ö. Ne bi umba n'ar döta mfödi, ne bi hwëkwabi nda numañho ar faraon togo már ndö Ehipto. Ne nunu̱ bi 'ñexa ngu ár ma̱xte xo̱ge har ha̱i Ehipto, ne nda supa ár ngu ar ndö n'ehe. 11 M'e̱fa xa bi nja n'ar thuhu xo̱ge Ehipto ne Kanan, ne xa mi ñ'u̱da yá m'u̱i'u̱. Numa palehu̱ hinte mi tini te nda zi'u̱. 12 Nep'u̱ ar Hakob bi 'yo̱de mi ja ar t'e̱i núnu̱ Ehipto, jange bi me̱hna yá t'u̱, gehyu̱ ma dadahu̱, ka bi ndu̱p'u̱ ndi ma Ehipto. 13 Nep'u̱ ar ño'gi mi ma'u̱, ar Huse bi ñ'udi togo'ö, njap'u̱ bi bö'u̱ már jödö'u̱. Ne bi bö ar faraon togo yá mëni ar Huse. 14 M'e̱fa ar Huse bi me̱mpar nze̱ngwa ár dada nda e nda m'u̱hwi, nunu̱ ne gatho yá mëni, mi tsu̱ ngu hñun'a̱te ne 're̱t'amaku̱t'a. 15 Njanu̱ bi ma'u̱ Ehipto. Ne ka ba tunu̱ ar Hakob ne yá t'u̱, nu'u̱ ma palehu̱. 16 M'e̱fa mi du'u̱, ba nju̱kwa yá ndo'yonu̱, bi thöxa Sikem, ne ba t'a̱ hár nt'a̱gi ar Abra xki da̱mba yá t'u̱ ar Hamor. 17 Nú'mu̱ mi 'ba̱p'u̱tho nda tho ngu ár ñhö'ti Jö xki gohwi ar Abra, xa xki xönda nuyá 'be̱to har ha̱i Ehipto. 18 Ne bi yu̱t'a man'ar ndö himi pödi togo mar Huse. 19 Nunar ndö'ö bi kadi ne bi 'yo̱t'war ts'om'u̱i nuya ma palehu̱. Ne bi japabi nda gu̱ka nthi yá tsi bötsi mi le̱le̱tho nda du'u̱, ne hinge nda nxöndi. 20 Ha nuya pa'u̱ bi m'u̱ ar Moise, ne xa bi numañho Jö. Bi tede yá dada ho̱nse̱ hñu nzönö ha yá ngu'u̱. 21 Nu mi tho nu'u̱ hñu nzönö, bi gu̱ka nthi nda duhmö. Ge'mu̱ ár t'inxu ar faraon ba ju̱ts'i, ne bi tede ngu ár bötsi'ö. 22 Jange ar Moise bi t'utwa gatho yá mfödi ya me Ehipto, ne mi pe̱'sa ar ts'e̱di te nda mö ne te nda 'yo̱t'e. 23 Nu mi jwata yon'a̱te nje̱ye̱, bi zo̱pa ár mfeni nda ma nda k'ö'sa yá ku, ya me Israel, ne nda nu tengu yá m'u̱i'u̱. 24 Nu mi zo̱nga habu̱ mi 'bu̱'u̱, bi hyanda n'ar me Ehipto mi net'wa n'a yá ku'u̱. Bi ma ba ñöni, jange ar Moise bi hyo nö'ö ar me Ehipto, ne njap'u̱ bi ko'spa ár ñöni. 25 Nu ar Moise mi beni nda zo yá mfeni yá mi me Israelwi gehnu̱ xki me̱ñ'ö Jö nda ñöñ'u̱, ha nu'u̱ himbi benga njap'u̱. 26 Ne ár hyax'öp'u̱ bi mengi bi thohnu̱ ar Moise man'agi, bi hyanda yoho ya me Israel mi ntuñ'u̱. Bi ma nda hyek'u̱, ne bi 'ñembabi: Nu'ahu̱ gi nkuhu̱, yo'ö gi ntuñhu̱. 27 Nu'mú̱ nö'ö togo mi net'a ár ñ'ohu̱, bi umba n'ar ntuki ar Moise, ne bi 'ñembabi: Togo xi hñux'age ngu ar ts'u̱t'wi wa ngu ar ndö, ne da tsa̱ gi hñögagihe nö'ö te di pe̱he. 28 Wa gi ne gi hyogagi ngu ga hyo ar me Ehipto mande. 29 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar Moise, bi ma ba ñ'önga har ha̱i ár thuhu Madian. Ka ba 'bu̱hnu̱ ngu n'ar nzo̱ho̱, ne ka ba tinu̱ yoho yá t'u̱. 30 Nu mi tho yon'a̱te nje̱ye̱, bi hyanda n'ár e̱nxe̱ Jö bi ñ'udi mi 'ba̱ madeda n'ar 'minza mi fagi, mi 'bu̱hnu̱ har ot'at'o̱ho̱ ár thuhu Sinai. 31 Nu mi hyanda ar Moise, xa bi 'yo̱tho. Bi wat'a har faspi nda hyanda te mar me̱'ö, bi 'yo̱xa ár mhö Jö, mi embabi: 32 Nuga dár Jö ri pale ar Abra, ar Isa, ne ar Hakob. Nu'mú̱ ar Moise xa bi ntsu mi nhwöt'i, ne himi nemhö nda hyanda nö'ö ar faspi'ö. 33 Ha bi 'ñemba ar tsi Hmu: K'ot'a ri thiza, ngetho nuwa habu̱ gi nets'i, n'ar jöpa ha̱i xint'axi. 34 Xa majöni xta handa ya dumu̱i thohnu̱ Ehipto ma bötsi. Xta o̱xa yá ts'oni, ne xta e ga ñöni. Jange nupya ba e ga pe̱ñ'a gi penga Ehipto. 35 Nunar Moisenu̱ xki nt'u̱tsabi ár mfa̱ts'i ne xki t'embabi: Togo xi hñux'age ngu ar ts'u̱t'wi wa ngu ar ndö, ne da tsa̱ gi hñögagihe nö'ö te di pe̱he. Gehnu̱ togo bi 'ñexa Jö ngu ar ndö, ne nda ma̱xa yá ku nda bo̱nga Ehipto, ngu xki me̱hna ár e̱nxe̱ nda mö, xki ñ'udi har 'minza mi zo̱. 36 Gehnu̱ ar Moise ba tsinga gatho ya me Israel mi 'bu̱hnu̱ Ehipto. Ka ba o̱tnu̱ nze̱ye̱ ya döta nt'udi, ne har The̱nga Ñho̱nthe, ne núnu̱ ha ya ot'at'o̱ho̱ habu̱ ba 'yo'u̱ yon'a̱te nje̱ye̱. 37 Nö'ö ar Moise'ö go bi xipa ma jö'ihu̱ ya me Israel, ne bi 'ñembabi: Jö ma tsi Hmuhu̱ ma da 'ñexa n'a'ahu̱ ngu ár m'e̱hni'ö, njangu xi hñuxkagi n'ehe. Ne ma gi 'yo̱thu̱ nö'ö da xi'ahu̱'ö. 38 Getnu̱ ar Moise mi 'yo har mhunts'i ndu ma palehu̱ nú'mu̱ mi 'yo ha ya ot'at'o̱ho̱. Ne ka ba 'bu̱hwinu̱ ár e̱nxe̱ Jö mi ñöwi har t'o̱ho̱ Sinai. Ne bi hñönga ya mhö ungar te, ne bi thogagihu̱. 39 Ha nu'u̱ ndu ma palehu̱ himbi ne bi 'yo̱te, bi zantho, ne yá mfeni mi 'yoda Ehipto. 40 Nu'mú̱ bi 'ñembabi'u̱ ar Aron: Di nehe gi hogagihe 'ra ma tsitahe ga te̱ñhe. Ngetho nunar Moise ba ju̱gagihe Ehipto, hindi pöhe teme xi ja'ö. 41 Jange bi hyok'u̱ n'ar boi bo̱jö, ne bi 'bo̱'spabi yá m'o̱ñho̱. Ne xa bi njohya'u̱ bi ndönga nö'ö bi hyokase̱'u̱. 42 Nu'mú̱ Jö bi 'wege, ne bi hye̱p'u̱ nda nsunda'u̱ ya tso̱, ar zönö, ne ar hyadi, ngu xi t'ot'a ha yá t'ofo yá m'e̱hni Jö, ha enö njawa: Me Israelhu̱, ham'u̱ ga 'rakagihu̱ n'ar m'o̱ñho̱ nú'mu̱ ga 'yohu̱ yon'a̱te nje̱ye̱ ha ya ot'at'o̱ho̱. 43 Hinga jahu̱p'u̱, ngetho nö'ö ngi o̱thu̱ ngi mu'sfu̱ ár ngu ar Molok, ne ngi ju̱thwu̱ ár tso̱ ri tsitahu̱ ar Renfán. Gehyu̱ ya tsita ga hyoju̱ ngi ndöñhu̱. Jange ma ga thok'ahu̱ da ts'ix'ahu̱ injanu̱ har ha̱i Mbabilonia. 44 Núnu̱ har ot'at'o̱ho̱ habu̱ bi 'ranga ndu ma palehu̱, ka xki thoknu̱ n'ar ngudutu, habu̱ mi ndönga Jö. Nunar ngudutu'ö xki thoki ngu xki utwa Jö, ne xki xipa ar Moise nda hyoki. 45 M'e̱fa nunar ngudutu'ö bi gohwi ndu ma palehu̱. Ne ba hö injawa'u̱ mi ñ'owi ar Hosue, nú'mu̱ bi hñömba yá ha̱i nu'u̱ himya me Israel. Jö go bi 'ye̱ñ'u̱ mi zo̱kwa ndu ma palehu̱. Ge'mu̱ bi ndu̱'u̱ bi nsundabiwa Jö. Mi jap'u̱tho'u̱ nuya pa mi 'bu̱ ar Dabi. 46 Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ xa bi numañho Jö. Mi nemhö nda hyokwa n'ar ngu habu̱ nda nsundabi nö'ö ar Jö mi ndönga ndu ma palehu̱ ar Hakob. 47 Ha n'ár t'u̱'ö hö, nö'ö már thuhu Salomon, go bi hyokwa ár ngu Jö nö'ö mi bemhö nda hyoka ár dada. 48 Mödi Jö bi 'bu̱ mañö mhets'i, hingi 'bu̱ ha n'ar ngu xi hyoka ár 'ye̱ ar jö'i, ngu bi 'ñenga ár m'e̱hni Jö, mi enö njawa: 49 Mhets'i go ma thuxandö, har ximha̱i habu̱ di exa ma wa. Tema ngu da tsa̱ gi hyogagihu̱ 'mu̱, enga ar tsi Hmu. Wa habu̱ ga tsa̱ya̱. 50 Hage hinxta hokaga gathoyu̱. 51 Xa xi me ri ñöhu̱, hinti tuka ri mu̱ihu̱, ne gar me̱'skuhu̱. Xa hingi ne gi 'yo̱thu̱ ár Hñö Jö, gi njanguthohu̱ ndu ma palehu̱. 52 Hangu yá m'e̱hni Jö himbi 'yo̱t'wa ar ts'om'u̱i ri palehu̱. Ne bi hyo nu'u̱ togo mi no̱mba ár 'ñehe ar Hogañ'o̱ho̱, gehnu̱ ga da̱hu̱ ne ga hyohu̱ nuya payu̱. 53 Nu'ahu̱ ga hñöñhu̱hmö ar t'ofo bi zok'ahu̱ yá e̱nxe̱ Jö, ne hinga 'yo̱thu̱. 54 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nuya jö'i xa mi ntsinse̱ yá kwe̱, ne xa mi guxt'u̱ yá ts'i. 55 Ha nunar ku Teba xa bi nzinga ár Hñö Jö, bi no̱'sa mhets'i, ne bi hyandwa ár nsunda Jö ne ar tsi Hmu Hesu mi huhnu̱ hár ñ'e̱i Jö. 56 Ne bi 'ñenö: 57 Nu'mú̱, gatho nu'u̱ ya jö'i xa bi mafi ne bi got'a yá gu, bi mfa̱ts'i bi gu̱ ar Teba. 58 Nep'u̱ bi nju̱ka har hnini bi nk'ahni. Nuya jö'i bi mo̱ yá dutu hár wa n'ar ñ'o̱ho̱ mi bötsitho ár thuhu ar Saulo. 59 Ne nú'mu̱ mi tho̱xa ya nk'ahni ar Teba, mi mat'a Jö, ne mi enö: 60 Bi nda̱ndihmö, ne bi 'ñenga nts'e̱di:
1 Nunar Saulo xki 'ñet'atho ár xu̱tha nú'mu̱ bi tho ar ku Teba. 2 'Raya hogajö'i bi gu̱'spa ár ndo'yo ar Teba bi 'ya̱gi, ne xa bi zont'u̱. 3 Ar Saulo xa mi e n'ar m'u̱i ya gamfi, 'raman'ar ngu mi ku̱t'i mi ju̱ka ya ñ'o̱ho̱ ne ya 'be̱hñö nda zixa nda got'ar fa̱di. 4 Ha nu ma'ra ya gamfi xki njui ne xki mfont'i, habu̱ gatho mi thogi, mi mönga ar hoga mhö. 5 Ha nö'ö már thuhu ar Lipe, bi ma har hnini Nsamaria, ma ba xipa ya jö'i togo ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Ne nuya jö'i n'at'wu̱ mi huxa ma su nö'ö mi mönga ar Lipe, ne mi hant'u̱ nu'u̱ ya nt'udi mi o̱t'ö. 7 Ngetho nze̱ye̱ ya jö'i nu'u̱ xki nthe̱xkwi ya ts'ondöhi mi e̱mbabi, ha nuya ts'ondöhi xa mi he̱xa ya mhafi nda bo̱ni. Ne nze̱ye̱ ya da̱thi xki nza yá ndo'yo, ne ya dowa mi thits'i. 8 Ne njap'u̱ xa mi pe̱'sa n'ar döta johya nuya mengu nor hnini'ö. 9 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Simu, mar ñ'ete har hnini'ö. Xki hya̱t'a nze̱ye̱ ya me Nsamaria, ne xa mi o̱t'a ndöta. 10 Ne gatho ya mengunu̱, ya döta ne ya tx'u̱lo, xa mi jamasu mi o̱xa nö'ö te mi mönga nö'ö ar ñ'ete'ö, ne mi eñ'u̱: 11 Gatho ya jö'i xa mi japamasu, ngetho ya maham'u̱ xki hya̱t'u̱ mi uta ya nt'ete. 12 Ha nu mi zo̱nga ar ku Lipe har hnini'ö, bi mönga ar hoga mhö no̱mba ár ts'u̱t'wi Jö, ne ár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo. Ne nze̱ye̱ ya ñ'o̱ho̱ ne ya 'be̱hñö mi ñ'emu̱i ne mi nxixthe'u̱. 13 Gese̱ ar Simu bi jamfi ne bi nxixthe. Ne hyax'mu̱ mi ñ'owi ar Lipe, mi handa tengu ya döta nt'udi mi o̱t'e, ne xa mi 'yo̱tho. 14 Nu mi bö ya mpo̱te mi 'bu̱ Herusalen, nuya me Nsamaria xki hñömba ár mhö Jö n'ehe, jange dama bi me̱hna ar Pedro ne ar Xuwa bi ma injanu̱. 15 Nu mi zo̱ñ'u̱, bi 'ya̱pa Jö nda hñöñ'u̱ ár Hñö Jö. 16 Ngetho hinto xki m'e̱mpatho ár Hñö Jö, ho̱nse̱ xki nxixthe hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo. 17 Jange ar Pedro ne ar Xuwa bi hñu'spa yá 'ye̱ ya gamfi, ne bi hñömbabi'u̱ ár Hñö Jö. 18 Nu mi hyanda njap'u̱ ar Simu nö'ö mar ñ'etehmö, mi hömba ár Hñö Jö nu'u̱ togo mi hñu'spa yá 'ye̱ ya mpo̱te, jange bi xipabi nda umba ar bojö, 19 ne bi 'ñembabi: 20 Nu'mú̱ ar Pedro bi döti ne bi 'ñembabi: 21 Hingi pe̱'sa ar se̱ki, ne hindi 'ñep'a'i gi pe̱ nunar 'be̱finu̱, ngetho Jö hingi numañho nö'ö xka beni. 22 Jange mahyoni gi 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi ri ts'oki xka beni, ne 'ya̱pa Jö, xömhö da pump'a nö'ö ga tsa̱ ha ri mu̱i. 23 Ngetho nuga di handi xa tso̱t'a ri mu̱i, ne xi gop'atho ar ts'oki. 24 Nu'mú̱ ar Simu bi dödi ne bi 'ñenö: 25 Ne nu'u̱ ya mpo̱te bi da̱majöni togo ma tsi Hmuhu̱ Hesu, bi mömba ár mhö Jö. M'e̱fa bi menga Herusalen, ne hagatho ya hnini Nsamaria mi thogi, mi mönga ar hoga mhö. 26 M'e̱fa n'ár e̱nxe̱ Jö bi zo ar ku Lipe, ne bi 'ñembabi: 27 Nu'mú̱ ar Lipe dama bi gu̱ ar 'ñu bi ma. Ne nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu, bi nthe̱wi n'ar ñ'o̱ho̱ már me Etiopia, ár ma̱xte ar ndö'be̱hñö ár thuhu Kandase mar ndönu̱ Etiopia. Nor ñ'o̱ho̱'ö már me̱sbojö ar ndö'be̱hñö, xki mengi ma ba ndönga núnu̱ Herusalen. 28 Mi huxa har tönza ndi menga ár ha̱i, ne mi ne ar t'ofo xki 'yot'a ar m'e̱hni Isaia. 29 Nu'mú̱ ár Hñö Jö bi 'ñemba ar Lipe: 30 Ar Lipe xa bi ntihi bi ma ba tsu̱ ar tönza. Ne bi 'yo̱xa nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö mi ne ár t'ofo ar m'e̱hni Isaia, ne bi 'ñembabi: 31 Ha nor ñ'o̱ho̱'ö bi dödi ne bi 'ñenö: 32 Nö'ö ar xe̱ni ár T'ofo Jö habu̱ mi nehe, enö njawa: Nö'ö bi ñhetho ngu n'ar tsi de̱ti ts'its'i da tho. Ngu n'a tsi ndöni da ngone nú'mu̱ da t'öxi, njap'u̱ himbi mafi. 33 Mi ñ'enda ya jö'i, ne hinto bi 'yo̱t'wa ar ts'u̱t'wi. Ne nuyá mëni, hinto tsa̱ da metwabi, ngetho bi thökwa ár tewa har ximha̱i. 34 Nep'u̱ nor me Etiopia bi 'ñembabi ar Lipe: 35 Nu'mú̱ ar Lipe bi gu̱ nunár xe̱ni ar T'ofo mi ne ar me Etiopia, ne bi ndu̱i bi xipabi ar hoga mhö no̱nga ar tsi Hmu Hesu. 36 Nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu'u̱, bi zo̱nga habu̱ mi jar dehe, ne bi 'ñenga nö'ö ar me Etiopia: 37 Ha nor Lipe bi 'ñembabi: 38 Nunu̱ bi mö nda m'a̱'ma ar tönza, ne bi göi bi yu̱t'u̱ har dehe gatho yoho. Ne ar Lipe bi xixthe ar me Etiopia. 39 Ha nu mi bo̱x'u̱ har dehe, ar Lipe bi m'e̱tho, ngetho ár Hñö Jö bi zits'i. Ne ar me Etiopia himbi mengi bi hyandi, ne xa bi njohya'ö bi gu̱ ar 'ñu bi ma. 40 Ha nunar Lipe bi zo̱nu̱ Asoto. Ha nú'mu̱ mi thohnu̱, bi ndu̱i bi mönga ar hoga mhö ha ya hnini mi ja har 'ñu ndi ma Nsesarea.
1 Ha nuya pa'u̱ ar Saulo mi hu'sa nda hyo gatho nu'u̱ mi ñ'emu̱i ar tsi Hmu. Ne bi ma ba k'ö'sa ar döngamöjö, 2 ma ba a̱pa ya he̱'mi nda hñö'spa yá nijö ya xodyo núnu̱ Ndamasko. Njap'u̱ nú'mu̱ nda dinga 'ra nu'u̱ mi te̱mba ár 'ñu ar tsi Hmu Hesu, ya ñ'o̱ho̱ wa ya 'be̱hñö, gatho nda tsi Herusalen, ne nda got'a har fa̱di. 3 Ha nú'mu̱ mi 'yo ar 'ñu, 'bu̱tho nda zo̱nga Ndamasko, n'a mbi hyexta n'ar hyats'i ndi 'ñe mhets'i. 4 Bi hwank'mu̱, ne bi 'yo̱ n'ar mhö mi enö: 5 Nu'mú̱ ar Saulo bi dödi ne bi 'ñenö: 6 Ne ar Saulo xa mi ntsu mi nhwöt'i, ne bi 'ñenö: 7 Ne nu'u̱ ya ñ'o̱ho̱ mi ñ'owi ar Saulo, bi m'a̱'u̱ himi pödi te nda beñ'u̱, ngetho bi 'yo̱'u̱ ar mhö n'ehe, ha hinto bi hyandi togo mi ñö. 8 Nep'u̱ ar Saulo bi nangi bi m'a̱i, ne bi zo̱tyá da̱, mödi himbi za̱ te bi hyandi. Jange bi ngu̱hni bi ts'ixa har hnini Ndamasko. 9 Ne ka ba 'bu̱hnu̱ hñupa himi handi. Ne nuya hñupayu̱ hinte bi zi. 10 Núnu̱ Ndamasko ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar gamfi már thuhu ar Anania. Nunu̱ bi zo ar tsi Hmu ngu n'ar t'i, ne bi 'ñembabi: 11 Ha nu ar tsi Hmu bi 'ñembabi: 12 Nö'ö xta utwabi ngu n'ar t'i, ma da zo̱nga n'ar ñ'o̱ho̱ ár thuhu ar Anania, ne da hñu'spa yá 'ye̱, njap'u̱ da mengi da hyandi. 13 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar ku Anania, bi dödi ne bi 'ñenö: 14 Ha xi umba nse̱ki ya ndömöjö da e da gu̱ gatho nu'u̱ mat'a ri thuhuwa n'ehe. 15 Nu'mú̱ ar tsi Hmu bi 'ñemba ar Anania: 16 Ne go ma ga utka hangu ma da thogi ngetho da̱tka ma thuhu. 17 Nu'mú̱ ar Anania bi ma, ba ku̱t'a har ngu habu̱ mi 'bu̱ ar Saulo, bi hñu'spa yá 'ye̱, ne bi 'ñembabi: 18 Nu'mú̱ bi hyo̱ 'ra ngu yá koto ya hwö mi kotwa yá da̱ ar Saulo, ne dama bi mengi bi hyandi, ne bi m'a̱i bi ma ba nxixthe. 19 Nu mi ñuni bi menga ár ts'e̱di, ne bi m'u̱hwinu̱ ya ku Ndamasko 'ra ya pa. 20 Nep'u̱ ngut'a bi ma ba da̱majöni ar tsi Hmu Hesukristo ha yá nijö ya xodyo, mi xipabi'u̱ ar Hesu gehnu̱ ár T'u̱ Jö. 21 Ne gatho nu'u̱ togo mi o̱xa nö'ö mi möñ'ö, xa mi 'yo̱tho ne mi eñ'u̱: 22 Ha nunar ku Saulo hyax'mu̱ mi huxa ár ts'e̱di nda xipa yá mixodyowi nunar Hesu gehnu̱ ar Kristo. Ne nuya xodyo mi 'bu̱hnu̱ Ndamasko himi pödi te nda beni. 23 Bi tho yapa, ne ya xodyo bi nko nda hyo'u̱ ar Saulo. 24 Bi nsipabi ar Saulo nö'ö mi beñ'u̱ nda 'yo̱t'e. Parxui mi supa gatho yá goxthi ar hnini, mi ne nda hyohmö. 25 Jange nuya ku bi ma̱xa ar Saulo nda bo̱nga har hnini, bi njö'mtho har jödo mi kot'a ar hnini, bi t'e̱nt'a ha n'ar 'bo̱ts'e mi nxui. 26 Nu mi zo̱nu̱ Herusalen ar Saulo, mi nemhö nda ñ'owi ya ku. Ha nuyu̱ xa mi ntsu, himi ñ'emu̱i'u̱ xki gamfi n'ehe. 27 Nunar ku Berhnabe bi zixa habu̱ mi 'bu̱ ya mpo̱te, ne bi metwabi'u̱ hanja xki hyanda ar tsi Hmu har 'ñu, ne xki ñöwi, ne himbi ntsu bi da̱ta majöni ár thuhu ar tsi Hmu Hesu núnu̱ Ndamasko. 28 Ne njap'u̱ bi za̱ bi mpe̱hwi ya gamfinu̱ Herusalen habu̱ gatho mi 'yo'u̱. 29 Himi ntsunu̱ nda mömba ár thuhu ar tsi Hmu, ne mi ntsa̱hñökiwi nuya xodyo mi ñö ar griego, jange nuyu̱ n'e, mi nehmö nda hyo. 30 Ha nu mi bö ya ku nö'ö xki t'e̱kwabi, bi zix'u̱ Nsesarea, nep'u̱ bi me̱ñ'u̱ nda ma Tarso. 31 Nu'mú̱ gatho ya gamfi mi pe̱'sa n'ar hogam'u̱inu̱ Nhudea, Ngalilea ne Nsamaria. Ne ndi hñuxa yá jamfi, ne mi 'yo'u̱ mi tsupa Jö, ne ár Hñö Jö mi fa̱x'u̱ nda xu ya gamfi. 32 Har ku Pedro mi 'yo mi tso̱nga gatho ya gamfi, ne bi ma ba k'ö'sa ya ku mi 'bu̱hnu̱ Lida. 33 Ne ka bi nthe̱winu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ ár thuhu ar Enea, mi pe̱'sa hñöto nje̱ye̱ mi 'be̱ngar t'oxi, xki nza ár ndo'yo. 34 Ne bi 'ñemba ar Pedro: 35 Ne gatho ya mengunu̱ Lida ne ya me Saron, mi hyant'u̱, bi ñ'emu̱i ar tsi Hmu. 36 Núnu̱ har hnini Nhope mi 'bu̱hnu̱ n'ar 'be̱hñö mar gamfi, mar thuhu ar Tabita, har griego t'embabi Dorka. Nunu̱ himi tsa̱ya̱ mi o̱t'a ya ñho ne mi fa̱xa ya hyoya. 37 Ha nuya pa'u̱ bi zu̱ n'ar hñeni ne bi du. Nep'u̱ bi nsu̱kwa ár ndo'yo ngu yá nt'umbi'u̱, ne ba 'be̱ ha n'ar ngu mi to̱ mañö. 38 Get'u̱ Nhope 'bu̱ ar hnini Lida. Ne nuya gamfi me Nhope xki 'yo̱de mi 'bu̱hnu̱ Nlida ar ku Pedro. Jange bi m'e̱hna yoho togo ma nda tsihi, ne nda 'ñembabi: 39 Dama bi nanga ar Pedro bi me̱wi. Ne nu mi zo̱ni, bi ts'ixa har ngu mi to̱ mañö, habu̱ xki mhunts'a nze̱ye̱ ya 'ranxu xa mi zont'a togo bi du. Ne ar Pedro bi got'atho, ne bi t'utwabi nuya pahni ne ma'ra ya he xki hyoka ar Dorka nú'mu̱ mi tetho. 40 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'be̱pa nda bo̱nga nthi gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, ne bi nda̱ndihmö, bi 'ya̱pa Jö. Nep'u̱ bi ñhanda habu̱ mi 'be̱nga nö'ö xki du, ne bi 'ñembabi: 41 Ne ar Pedro bi mipa ár 'ye̱, ne bi 'ba̱'mi. Nep'u̱ bi zohna ya 'ranxu ne nu ma'ra ya ku, ne bi utwabi xki mengi xki nte. 42 Ne xo̱ge har hnini Nhope bi nxanga nö'ö teme xki thogi, ne nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesu. 43 Har Pedro bi gohnu̱ Nhope nze̱ye̱ ya pa hár ngu n'ar ku ár thuhu ar Simu, ar hokaximhni.
1 Mi 'bu̱hnu̱ Nsesarea n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Kornelio. Nunu̱ mar döndogu har mhunts'a ndogu mi t'embabi ya me Italia. 2 Nunu̱ xa mar hogajö'i, ne mi tsupa Jö, mahye̱giwi gatho nu'u̱ mi 'bu̱ hár ngu. Ne mi fa̱xa nu'u̱ ma ya hyoya, ne hyax'mu̱ mi mat'a Jö. 3 Zo̱ta n'ar pa ngu n'ar hñu nde, bi hyanda xiñho n'ár e̱nxe̱ Jö ngu n'ar t'i, bi wat'a habu̱ mi 'bu̱'ö, ne bi 'ñembabi: 4 Nu mi hyandi xa bi k'öt'i ne xa bi ntsu, bi 'ñenö: 5 Jange nupya pe̱hna 'ra ya m'e̱hni har hnini Nhope, ma da tsi ar Simu nö'ö xi thu'spabi ar Pedro. 6 Nö'ö bi 'bu̱ hár ngu man'ar Simu nö'ö hoka ya ximhni, 'bu̱ har ñönthe. Nunar Pedronu̱ go ma da xi'a'i te di 'ñep'a'i gi 'yo̱t'e. 7 Ne nu mi ma nor e̱nxe̱ mi ñöwi ar Kornelio, nunu̱ bi zohna yoho yá 'be̱go ne n'ar ndogu xa mi honga Jö n'ehe, gehnu̱ mi pe̱pabi xiñho. 8 Bi metwabi gatho nö'ö te xki thogi, ne bi me̱hna har hnini Nhope. 9 Ha nu ár hyax'ö mi 'yo ar 'ñu'u̱, ne tx'u̱tho mi 'be̱di nda zo̱nga har hnini Nhope, ge'mu̱ ar Pedro bi bo̱xa mañö ár njo'mi ar ngu nda 'ya̱pa Jö, ngu mi made mpa. 10 Ne xa mi tsu̱ n'ar thuhu, xa mi nemhö nda ñuni. Ha nú'mu̱ mi thokwabi te nda zi, bi hyanda n'ar nt'udi ngu n'ar t'i. 11 Bi hyandi bi xo mhets'i, ne ba jö'ma har ha̱i ngu n'ar döta dutu mi thu'sa gatho goho yá ñöni. 12 Ne har dutu'ö, mi ku̱xa gatho ya zu'we tu goho yá wa, nu'u̱ nju̱t'a har ha̱i, ne nu'u̱ nsa̱nga har ndöhi. 13 Ne bi 'yo̱ n'ar mhö mi enö: 14 Ha nunar Pedro bi dödi ne bi 'ñenö: 15 Bi mengi bi nheki nuna ar mhö man'agi: 16 Hñu'gi bi nt'o̱de, ne bi nju̱xa mhets'i man'agi nö'ö ar dutu'ö. 17 Nunar Pedro mi 'bu̱hnu̱ xa mi 'yonga ár mfeni, mi ne nda bödi te ndi bo̱nga nö'ö ngu ar t'i xki hyandi. Ja bi zo̱ 'mu̱ har goxthi yá m'e̱hni ar Kornelio, mi ñ'a̱ni habu̱ mi 'bu̱ ár ngu ar Simu mi hoka ya ximhni. 18 Ne bi ñ'a̱ñ'u̱ nts'e̱di, ha mi 'bu̱hnu̱ ar Simu nö'ö xki thu'spabi ar Pedro n'ehe. 19 Ar Pedro mi benda nö'ö ngu ar t'i xki hyandi, ge'mu̱ bi 'ñembabi ár Hñö Jö: 20 'Ba̱i, ne köi gi me̱wi. Yo gi yomi, ngetho go xta pe̱nkayu̱. 21 Nu'mú̱ ar Pedro bi göi bi ma habu̱ mi 'ba̱ nu'u̱ yá m'e̱hni ar Kornelio, ne bi 'ñembabi'u̱: 22 Nuyu̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 23 Ar Pedro bi thoki bi umba nse̱ki bi ñ'ox'u̱ nö'ö ar nxui'ö habu̱ mi 'bu̱'ö. Ne ár hyax'ö ar Pedro bi nangi bi me̱wi'u̱, ne bi de̱nga ma'ra ya ku ma ya mengunu̱ Nhope. 24 Ár yopa bi zo̱ñ'u̱ Nsesarea habu̱ mi 'bu̱ ar Kornelio mi to̱'mi. Ne xki zohna gatho yá mëni, ne nu'u̱ yá ñ'owi mi ntsixkwi xiñho. 25 Nu mi zo̱nga ar Pedro hár ngu ar Kornelio, nunu̱ bi bo̱ni bi dödi, ne bi nda̱ndihmö ha yá wa mi ne nda ndöni. 26 Ha nunar Pedro bi 'ba̱'mi, ne bi 'ñembabi: 27 Nú'mu̱ mi ñöwi, bi yu̱t'u̱ mbor ngu. Ka mi 'bu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya jö'i xki mhunts'i. 28 Ne ar Pedro bi 'ñembabi'u̱: 29 Jange mi xikagi ri m'e̱hni nga ekwa, hinda o̱t'a ma 'ñöngi, ngut'a da ehe. Xikagihu̱ te gi jaju̱. 30 Nu'mú̱ ar Kornelio bi döti ne bi 'ñembabi: 31 Ne bi 'ñengagi: Kornelio, Jö xi 'yo̱xa nö'ö xka 'ya̱pabi, ne xi hyanda nö'ö ar ñho xka 'yo̱t'wa ya hyoya. 32 Pe̱hna togo da ma har hnini Nhope, ma da tsiñ'a ar Simu, nö'ö t'embabi ar Pedro n'ehe. 'Bu̱ hár ngu man'a ar Simu ar hokaximhni, 'bu̱ har ñönthe. Ne nu xta zo̱'ö, ma da xi'a te gi pe̱fi. 33 Jange ngut'a da pe̱mp'u̱ togo ba hoñ'a'i, ne xka 'yo̱t'a xiñho xka ekwa. Ngu gi nu, gatho di 'bu̱hewa hár nthandi Jö, ne di ne ga o̱he nö'ö xi 'ra'i gi xije. 34 Nu'mú̱ ar Pedro bi du̱'mi bi ñö, ne bi 'ñenö: 35 Numañho'ö gatho nu'u̱ togo 'yo hár nsu'ö ne o̱t'a nö'ö xiñho, mödi habu̱ gatho ya mengu'u̱. 36 Jö ba pe̱mpa ár mhö ya me Israel, ar hoga mhö no̱nga ar hogam'u̱i unga ar Hesukristo, gehnu̱ ár Hmu gatho ya meximha̱i. 37 Ngu xka 'yo̱se̱hu̱ gatho nö'ö xi tho ha ma ha̱ihe nuje dar xodyohe, bi ndu̱ Ngalilea nú'mu̱ ar Xuwa xki wadi mi no̱nga ar xixthe, ne bi nu̱nga gatho har ha̱i Nhudea. 38 Gi pöhu̱ n'e, Jö bi umba ár Hñö ar Hesu me Nasare. Bi me̱'sa ar ts'e̱di bi ñ'o bi 'yo̱t'a ya ñho, ne bi o̱thebi yá hñeni gatho nu'u̱ togo xki dënt'a ar ts'ondöhi. Bi tsa̱ bi 'yo̱t'a njap'u̱, ngetho mi 'bu̱hwi Jö. 39 Ne nuje di da̱he majöni gatho nö'ö bi 'yo̱t'a ar Hesu har hnini Herusalen ne xo̱ge har ha̱i Nhudea. M'e̱fa nunu̱ bi ts'u̱ta ha n'ar za bi tho. 40 Gehnu̱tho togo Jö bi japi bi nte man'agi ár hñupa, ne bi ñ'udi da hanthe. 41 Himbi ñ'udi bi hyanda gatho ya jö'i. Ho̱nse̱gihe da hanthe, ngetho hár ndu̱itho, Jö xki hwankagihe nga da̱thwe majöni. Nuje da ñum'ehe ne da tsithehe mahye̱gi nú'mu̱ mi mengi bi nte. 42 Ne bi me̱nkagihe ga xife ya jö'i, ne ga da̱he majöni gehnu̱ xi hñuxa Jö ngu ar ts'u̱t'wi, ne da hñö'spa majöni nu'u̱ tetho ne nu'u̱ xi du. 43 Ne gatho yá m'e̱hni Jö mi 'bu̱ mam'e̱t'o, bi da̱majöni bi 'ñeñ'u̱, gatho nu'u̱ da ñ'emu̱ibi ár thuhu, da mpumbabi yá ts'oki. 44 Ar Pedro himi jwatho nda mönga nuya mhöyu̱, ba kö ár Hñö Jö, ne bi zu̱ gatho nu'u̱ mi o̱xa nö'ö mi mönga ar Pedro. 45 Ha nuya xodyo ma ya gamfi ba ñ'owi ar Pedro, xa mi 'yo̱tho, ngetho xki hñömba ár Hñö Jö n'ehe nu'u̱ himya xodyo. 46 Bi 'yo̱de mi ñö ma'ra ya mhö nu'u̱ himi pö'u̱, ne mi umba njamödi Jö. 47 Nu'mú̱ ar Pedro bi 'ñenö: 48 Ne bi 'be̱pabi'u̱ nda nxixthe hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo. Ha nuyu̱ bi 'ya̱pa ar Pedro nda gohwinu̱ ma'ra ya pa.
1 Bi 'yo̱ ya mpo̱te ne ma'ra ya gamfi mi 'bu̱ Nhudea, nuya himya xodyo xki hñömba ár mhö Jö n'ehe. 2 Ne mi menga ar ku Pedro Herusalen, ka ba tsu̱hnu̱ nuyá mixodyowi ma ya gamfi ne mi te̱nda yá nt'umbi'u̱. 3 Ne bi 'ñembabi: 4 Nu'mú̱ ar Pedro bi mu̱di bi 'yot'wa ar 'ñu gatho nö'ö xki thogi, ne bi 'ñembabi'u̱: 5 —Nuga ndi 'bu̱hnu̱ ndi a̱pa Jö har hnini Nhope, ne da handa n'ar nt'udi ngu ar t'i. Ba jö'ma mhets'i n'ar döta dutu mi thu'sa gatho goho yá ñöni, ne bi jö'ma habu̱ ndi 'bu̱i. 6 Ne nu nda k'öt'i, da handi mi ku̱ gatho ya zu'we tu goho yá wa, ya zate, ya zu'we nju̱t'a har ha̱i, ne nu'u̱ nsa̱nga har ndöhi. 7 N'a nda o̱ta n'ar mhö bi 'ñengagi: Pedro, nangi gi hyo gi tsa. 8 Ne da embabi: Hinda nejö, tsi Hmu, ngetho hiñham'u̱ xta tsiga nö'ö hindi 'ñepki ga tsi hingi t'axi. 9 Nu'mú̱, nö'ö ar mhö mi e mhets'i bi mengi bi zokagi, ne bi 'ñengagi: Yo gi xipabi hindi 'ñep'a'i gi tsi nö'ö xi xu̱ka Jö, ne xi t'axki. 10 Bi nheki ar hñu'gi, ne bi nju̱xa mhets'i nö'ö ar dutu'ö. 11 N'a mbi zo̱nda hñu ya ñ'o̱ho̱ har ngu habu̱ ndi 'bu̱ka, xki 'ñe Nsesarea xki 'be̱hni nda zixkagi. 12 Ne ár Hñö Jö bi xikagi hinge nga yomi nga me̱'be'u̱. Ne da me̱'be nuyu̱ ma 'rato ya kuyu̱. Nda tso̱ñhe da ku̱the hár ngu nö'ö togo xki me̱hna yá m'e̱hni nda zixkagi. 13 Ha nor ñ'o̱ho̱'ö bi xije hanja xki hyandnu̱ hár ngu n'ár e̱nxe̱ Jö mi 'ba̱hnu̱, ne bi 'ñembabi 'nö: Pe̱hna 'ra ya m'e̱hni har hnini Nhope, ma da tsi ar Simu nö'ö xi thu'spabi ar Pedro. 14 Nunu̱ ma da xi'a'i ya mhö da ma̱x'a'i gi mpo̱ho̱, ne gatho ya mengu ri ngu. 15 Ha nu nda du̱'mi da ñö, bi hñöñ'u̱ ár Hñö Jö ngu da höñhu̱ ar ndu̱i n'ehe. 16 Da bem'u̱ nö'ö xki mönga ma tsi Hmuhu̱ nú'mu̱ bi 'ñenö: Ar Xuwa mi xixthe har dehe, ha nu'ahu̱ ma gi nxixthehu̱ gi nziñhu̱ ár Hñö Jö. 17 Nu'mu̱ Jö bi ne bi hwëkwabi ár Hñö mahye̱gi nguju̱ di ñ'emu̱ihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ter m'e̱kagiga ga hökwa ár 'be̱fi Jö. 18 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nuya ku mi 'bu̱hnu̱ Herusalen, bi ñhetho, ne bi nsunda Jö, bi 'ñeñ'u̱: 19 Nu'u̱ ya ku xki nt'u̱tsa xki mfont'i nu'u̱ ya pa mi tho ar ku Teba, 'ra ba tso̱nga har ha̱i Fenisia, ma'ra Txipre, ha ma'ra Antiokia. Ne habu̱ gatho mi tho'u̱, hinto ma'ra mi xipa ár mhö Jö, ho̱nse̱ yá mixodyowi. 20 Ha mi ñ'owi 'ra ya ku ma ya me Txipre, ne ma'ra ya me Sirene. Nu mi zo̱ñ'u̱ har hnini Antiokia, bi metwabi'u̱ ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesu nu'u̱ ya jö'i himya xodyo n'ehe. 21 Jö bi umba ar ts'e̱di'u̱, ne nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱i, ne bi de̱mba ár 'ñu ar tsi Hmu Hesu. 22 Nu mi bö ya ku mi 'bu̱hnu̱ Herusalen nö'ö mi thohnu̱ Antiokia, bi me̱ñ'u̱ injanu̱ ar ku Berhnabe. 23 Ne mi zo̱ñ'ö, bi hyandi teme xki hwëkwabi Jö'u̱, ne xa bi njohya. Ne bi xipa gatho nu'u̱ xki ñ'emu̱inu̱, hinge nda hye̱p'u̱ nunar jamfinu̱, ne nda umba yá mu̱i nda hyonga Jö. 24 Ar Berhnabe xa mar hoga ku, ne xki nzinga ár Hñö Jö, xa mi tse̱ ár jamfi. Njap'u̱ nze̱ye̱ ya jö'i bi ñ'emu̱i ar tsi Hmu. 25 Nep'u̱ ar Berhnabe bi ma Tarso, ba honga ar Saulo, ne mba tini bi zixa Antiokia. 26 Ne ka bi m'u̱hnu̱ n'a nje̱ye̱ nuya yohoyu̱, mi mhunskwi ya gamfi, ne mi utwa ár mhö Jö nze̱ye̱ ya jö'i. Ka gehnu̱ Antiokia habu̱ bi ndu̱i bi nsipabi ya gamfi ma ya me̱pa Kristo. 27 Nuya pa'u̱ ba po̱nga Herusalen 'ra yá m'e̱hni Jö, bi ma Antiokia. 28 N'a'u̱ már thuhu ar Agabo, bi m'a̱ madeda habu̱ xki mhunts'a ya ku. Ne bi nzinga ár Hñö Jö, bi 'ñenö ma nda nja n'ar döta thuhu xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. Ne hö, bi tho ngu xki möñ'ö nuya pa mar dönga ndö Nroma ar Klaudio. 29 Nep'u̱ nuya gamfi me Antiokia bi beñ'u̱ nda me̱mpa n'ar mfa̱ts'i nu'u̱ ma'ra ya gamfi mi 'bu̱hnu̱ Nhudea. N'a ngu n'a bi unga nö'ö mi tsu̱pa yá ts'e̱di. 30 Ne nunar mfa̱ts'i bi uñ'u̱, bi me̱mpa nuyá ndö ar nijö Nhudea, ne go bi hñöxa ar Berhnabe, bi me̱wi ar Saulo.
1 Nuya pa'u̱ ar ndö Erode bi ndu̱i bi u̱tsa ya gamfi, mi honi hanja nda hyo. 2 Ne ndo̱jwaitho bi tho ar Hakobo ár jödö ar Xuwa. 3 Ha nu mi bödi mi numañho ya xodyo, bi me̱hna nda nju̱ ar Pedro n'ehe. Bi nju̱ ha n'ár ngo ya xodyo nú'mu̱ mi ts'i ar thuhme himi jots'i. 4 Ha nu mi nju̱'ö, bi jot'a har fa̱di. Ne bi t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱ 're̱t'ama'rato ya ndogu, xki ñhege goho n'a ngu n'a nda su'ö. Ngetho ar Erode mi beni ngu nda wata ár ngo ar baxjwa, nda nju̱ka har fa̱di nda m'a̱'ma nts'u̱t'wi madeda ya jö'i. 5 Nu'mú̱ ar Pedro, xa mi nsu xiñho har fa̱di. Ha nuya ku himi tsa̱ya̱ mi mat'wa Jö. 6 N'apatho mi 'be̱di nda gu̱ka har fa̱di ar Erode, nor nxui'ö ar Pedro mi öhö madeda yoho ya ndogu, mi thöt'a ya nthöhibo̱jö, ne nu ma'ra ya ndogu mi 'ba̱ hár goxthi ar fa̱di mi su. 7 Mi da̱ni bi m'a̱hnu̱ n'ár e̱nxe̱ Jö, ne xa bi yot'a mbo har fa̱di. Nunar e̱nxe̱ bi da̱mbár 'bo̱ts'e ar Pedro ne bi 'ya̱, ne bi 'ñembabi: 8 Nep'u̱ bi 'ñemba ar e̱nxe̱: 9 Nu'mú̱ ar Pedro bi bo̱ni mi te̱nga ar e̱nxe̱, mödi himi ñ'emu̱i mi majöni nö'ö mi thogi, ngetho mi beñ'ö mi 'wi'thö. 10 Bi tho habu̱ mi 'ba̱ ar 'be̱t'o nsute. Nep'u̱ bi tho habu̱ mi 'ba̱ man'a, ne bi zo̱nga har döta goxthibo̱jö mi tso̱nga nthi. Nunar goxthinu̱ bi xose̱. Ne bi bo̱ñ'u̱ bi 'rañ'u̱ n'ar 'ñu. Ne n'a mbi 'weta ar e̱nxe̱. 11 Nu'mú̱ ar Pedro bi nja ár mfeni, ne bi 'ñense̱: 12 Mi wadi bi zo ár mfeni njap'u̱, bi már ngu ar Maria ár nönö ar Xuwa, nö'ö xki thu'spabi ar Mörko n'ehe. Ne ka mi 'bu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya ku mi a̱pa Jö. 13 Mi zo̱ni bi ma har goxthi, ne n'ar nxutsi már thuhu ar Rode, bi ma ba nu togo mi 'ba̱ har goxthi. 14 Nö'ö ar nxutsi bi bötwatho ár mhö ar Pedro. Xa bi njohya'ö, jange himbi beni bi xokwa ar goxthi. Bi nixt'i bi ma ba xipa nu'u̱ ma'ra ya ku mi 'ba̱ ar Pedro nthi. 15 Nu'u̱ bi 'ñembabi: 16 Ha nunar Pedro himi tsa̱ya̱ mi mafi. Ne nu mi soka ar goxthi, ka bi hyant'u̱ mi ge'ö, ne himi pödi te nda beñ'u̱. 17 Ar Pedro bi ja ár 'ye̱ bi xipabi nda ñhe'u̱, ne bi metwabi hanja xki gu̱ka Jö har fa̱di. Ne bi 'ñembabi'u̱: 18 Ár hyax'ö nuya ndogu xa mi nxint'i, himi pödi te xki ja ar Pedro. 19 Nu'mú̱ ar ndö Erode bi me̱hna nda mengi nda thoni, ne hinto bi dini. Jange bi zohna ya sufa̱di bi hñö'spa majöni, ne bi mö nda tho. Ne bi bo̱nga núnu̱ Nhudea, bi ma ba 'bu̱ har hnini Nsesarea. 20 Ar ndö Erode xki po̱mpa ár kwe̱ ya me Tiro ne Sido. Nuyu̱ xki nkohi ma nda k'ö'sa ar Erode. Ha m'e̱t'o bi umbar bojö ar Blasto nö'ö mi supa ár ngu, mi ne nda ma̱ts'i nda ñöwi, ne nda 'ya̱par hogam'u̱i. Ngetho gatho nö'ö te mi tsi'u̱, mi hö habu̱ mar ndö ar Erode. 21 Nu mi zo̱ ar pa xki zohna ya me Tiro ne ya me Sido, ar Erode bi hye yá he ngu ar ndö, bi hñuxa har nthuts'i habu̱ mi o̱t'a ar ts'u̱t'wi, ne bi ndu̱i bi zo'u̱. 22 Nu'mú̱ nuya jö'i xa mi he̱xa ya mhafi mi eñ'u̱: 23 N'ár e̱nxe̱ Jö dama bi umba ar mfe̱i ar Erode, ngetho himbi 'ñe'spa ár nsu Jö. Jange bi du xki deta ya zu'we. 24 Ha nuya pa'u̱ xa bi ñ'o bi nxangár mhö Jö hagatho ya hnini. 25 Nu mi wa ar 'be̱fi ar Berhnabe ne ar Saulo núnu̱ Herusalen, bi bo̱ni bi menga Antiokia. Ne bi zix'u̱ ar ku Xuwa nö'ö mi t'embabi ar Mörko n'ehe.
1 Mi 'bu̱hnu̱ har nijö Antiokia 'ra yá m'e̱hni Jö ne 'ra ya utate: Ar Berhnabe, ar Simu nö'ö mi t'embabi ar 'Bojö'i, ar Lusio nö'ö mar me Sirene, ar Saulo, ne ar Manaen nö'ö bi tewi mahye̱gi ar ndö Erode. 2 N'ar pa xki mhunts'i mi ndönga Jö, ne xki bë'u̱. Ár Hñö Jö bi 'ñembabi'u̱: 3 Jange mi wadi bi bë'u̱ ne bi 'ya̱pa Jö, bi hñu'spa yá 'ye̱'u̱, ne bi ñ'ehwi bi ma. 4 Nu'mú̱ ár Hñö Jö bi me̱hna ar Berhnabe ne ar Saulo har hnini Seleusia. Ne mi zo̱nu̱ bi yu̱t'a ha n'ar motsa, ne bi ma'u̱ ha n'ar ha̱i oda madeda ar dehe, ár thuhu ar Txipre. 5 Ne nu mi zo̱ñ'u̱ har hnini Salamina, bi du̱'mi bi mömba ár mhö Jö mbo ha yá nijö yá mixodyowi. Mi ñ'owi'u̱ ar Xuwa mi fa̱xte n'ehe. 6 Bi tho'u̱ xo̱ge ar ha̱i Txipre, ne bi zo̱nga ha n'ar hnini már thuhu Pafos. Ka bi nthe̱winu̱ n'ar xodyo már thuhu Barhesus, mar ñ'ete ne mi ha̱tya jö'i, mi embabi már m'e̱hnihmö Jö. 7 Hyax'mu̱ mi ñ'owi ar ndö Sergio Paulo togo xaka mbödi te da me̱fi. Nunar ndönu̱ bi zohna ar Berhnabe ne ar Saulo, ngetho mi ne nda 'yo̱twa ár mhö Jö. 8 Nunar ñ'etenu̱ mi t'embabi ar Elima (di bo̱ni da 'ñenö 'ñete), mi ne nda hñökwahmö ar ndö hinge nda ñ'emu̱ibi ár mhö Jö. 9 Nu'mú̱ ar Saulo nö'ö már thuhu ar Pablo n'ehe, xki nzimba ár Hñö Jö, xa bi k'öt'a nö'ö ar ñ'ete. 10 Ne bi 'ñembabi: 11 Ha gi o̱de, ma gi tsa̱pa ár 'ye̱ Jö. Nupya ma gi ngoda̱ ne hinda tsa̱ gi hyanda ar hyadi 'ra ya pa. 12 Ar ndö mi hyanda nö'ö xki thogi, bi ñ'emu̱ibi ár mhö Jö, ngetho xa bi 'yo̱da nö'ö xki 'yo̱ts'e. 13 Ar Pablo ne nu'u̱ ma'ra yá ñ'ohu̱, bi gu̱nu̱ Pafos n'ar motsa, bi ma'u̱ har hnini Perge har ha̱i Panfilia. Ha nunar Xuwa bi 'wege bi menga Herusalen. 14 Nu mi zo̱ñ'u̱ Perge, bi gu̱ ar 'ñu bi tho'u̱ har hnini Antiokia har ha̱i Pisidia. Ne n'ar pa ntsa̱ya̱ bi yu̱t'u̱ ha yá nijö yá mixodyowi, ne bi thogi bi hñuhnu̱. 15 Nu mi wadi bi nhehe ár t'ofo Jö bi 'yot'a ar Moise ne nu ma'ra yá m'e̱hni Jö, nu'mú̱ nuyá ndö ar nijö bi zohna ar Pablo ne ar Berhnabe, ne bi 'ñembabi: 16 Nu'mú̱ ar Pablo bi m'a̱i, ne bi jár 'ye̱ bi xipabi nda ñhe gatho, ne bi 'ñembabi'u̱: 17 Jö togo ndönga ya me Israel bi hwahna ma palehu̱, ne bi japi bi xu nú'mu̱ ma ya nzo̱ho̱tho har ha̱i Ehipto, ne bi ñ'u ár döta ts'e̱di mi gu̱knu̱. 18 Ne bi me̱'spa ar ts'e̱ti yon'a̱te nje̱ye̱ mi 'yo ha ya ot'at'o̱ho̱. 19 Nep'u̱ Jö bi hwata yoto ya hnini har ha̱i Kanan, ne bi hemba ma palehu̱ nuya ha̱iyu̱, ne ja bi m'u̱hnu̱'u̱. 20 M'e̱fa Jö bi hñuxa ya nza̱ya̱ nda ñöni. Bi m'u̱ njap'u̱ ngu gohonthebe ne ngu̱dmi nje̱ye̱, ne ka bi m'u̱ ár m'e̱hni Jö ár thuhu ar Samuel. 21 Nep'u̱ ma palehu̱ bi 'ya̱'u̱ n'ar ndö nda 'yo̱t'wa ar ts'u̱t'wi. Jö bi umba ar Saul már t'u̱ ar Sis, n'a yá ma̱nga'be̱to ar Benjamin, bi ndö yon'a̱te nje̱ye̱. 22 M'e̱fa bi thöka ar Saul ngu ar ndö, ne bi thuxa ar Dabi. Ne Jö bi 'ñenö mi no̱ñ'ö: Nunar Dabinu̱ ár t'u̱ ar Isai, pe̱'sa n'ar hogam'u̱i jakagi ga njohya, ne nunu̱ da 'yo̱tkagi gatho nö'ö di nega. 23 Ha n'ár ma̱nga'be̱to ar Dabi, ka ba ehnu̱ ar Hesu, ba e bi po̱ ya me Israel ngu xki ñöt'wabi'u̱. 24 Himi du̱'mda ár 'be̱fi ar Hesu nú'mu̱ ar Xuwa mi xipa gatho ya me Israel nda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi, ne nda nxixthe'u̱. 25 Ne nú'mu̱ ma nda wa ár 'be̱fi ar Xuwa, bi 'ñenö: Togo gi beñhu̱ go geke. Nuga hingo geke togo gi to̱'mhu̱. Ja togo 'be̱fa, hindi 'ñepkagi ga xot'wats'u̱ ár thiza hár wa'ö. 26 'Yo̱hu̱ ma mixodyowihu̱, yá ma̱nga'be̱togihu̱ ar Abra, ne nu'ahu̱ gi tsufu̱ Jö, go xpa 'be̱nkagihu̱ nunar mhönu̱ no̱nga ar mpo̱ho̱. 27 Nuya me Herusalen ne yá ndö, himi pödi togo'ö ar Hesu. Hinxki zo yá mfeni teme ndi bo̱nga nö'ö xki 'yot'a maham'u̱ yá m'e̱hni Jö, mödi mi ne'u̱ gatho ya pa ntsa̱ya̱. Ne nú'mu̱ mi 'ye̱nt'u̱ bi tho, bi thogi ngu xki t'ot'a maham'u̱. 28 Himbi thimba n'ar ts'oki xki 'yo̱t'ö ndi 'ñepi nda thomhö. Mödi bi bö'u̱ njap'u̱, bi 'ya̱pa ar Pilato nda hyo. 29 Ne nu mi wadi bi 'yo̱t'wabi'u̱ gatho ngu xki t'ot'wabi, bi göm'u̱ har pont'i ma ba a̱'u̱. 30 Ha Jö bi ko'spa ár te. 31 Nu'u̱ togo xki ñ'owi nú'mu̱ ba po̱nga har ha̱i Ngalilea ba e Herusalen, go gehyu̱ togo bi hyanda nze̱ye̱ ya pa nú'mu̱ xki wadi xki mengi xki nte. Ne nupya gehyu̱ togo da̱twa majöni ya jö'i ha ma hninihu̱. 32 Nuje n'ehe di xi'ahe ar hoga mhö, bi tho ngu xki ñhöt'wabi ma palehu̱ maham'u̱. 33 Ne nupya Jö xi 'yo̱tkagihu̱ ngu xki mö, yá 'be̱togihu̱ nu'u̱ togo xki ñhötwabi. Bi njap'u̱ nú'mu̱ mi ko'spa ár te ar tsi Hmu Hesu, ngu xi t'ot'a hár ñoho ar Dönga Nsa̱di, habu̱ enö njawa: Go ma t'u̱'i, ne nupya di ñ'udi go ri Dadagi. 34 Jö bi ko'spa ár te, hiñham'u̱ nda ts'onga ár ndo'yo har ha̱i. Gehnu̱ xki mö bi 'ñenö: Ga 'ra'ahu̱ gatho ya ñhö'ti da ñöt'a ar Dabi nga umbabi. 35 Ha man'ar Dönga Nsa̱di bi 'ñenga ar Dabi n'ehe: Hinge ma gi hye̱ ri hoga 'be̱gogi da ts'onga ár ndo'yo har ha̱i. 36 Xa majöni ar Dabi bi me̱mpa yá mijö'iwi mi 'bu̱ nuya pa'u̱ ngu mi ne Jö. Nep'u̱ bi du ne bi t'a̱gi, ha ár ndo'yo bi ts'onga har ha̱i, ngu gatho nu ma'ra ndu ma palehu̱. 37 Ha nö'ö togo bi ko'spa ár te Jö, nö'ö himbi ts'onga ár ndo'yo har ha̱i. 38 Ndadahu̱, dá zo ri mfenihu̱ nö'ö di xi'ahu̱: Nuna bi 'yo̱t'a ar tsi Hmu, gehnu̱ bi pumgagihu̱ gatho ma ts'okihu̱. 39 Gatho nö'ö himbi tsa̱ da o̱thu̱ ndi te̱ñhu̱ yá 'be̱pate ar Moise, ne njap'u̱ nda nhugagihu̱ hinte ma ts'oki ndi tuhu̱, nupya hö da tsa̱, nu'mu̱ ga ñ'emu̱ibihu̱'ö. 40 Jange jamasuhu̱ hinda zu̱'ahu̱ nö'ö xi mönga yá m'e̱hni Jö nú'mu̱ bi 'ñenö njawa: 41 'Yo̱hu̱, nu'ahu̱ gi tsañhu̱ nö'ö majöni, xa ma gi 'yo̱hu̱ ne ma gi nhwathu̱. Ngetho nuya pa gi 'bu̱hu̱, xa ma ga o̱t'a ya döta nt'udi. Nu xta nsi'ahu̱ nuya nt'udiyu̱, hingi ma gi ñ'emu̱ihu̱. 42 Ar Pablo ne yá ñ'ohu̱, nú'mu̱ mi po̱nga ha yá nijö ya xodyo, bi t'a̱pa ar möte nda mengi nda xipabi'u̱ nor mhö'ö ár hñöto man'agi. 43 Ne mi wadi bi bo̱ñ'u̱, nze̱ye̱ ya xodyo ne ma'ra ya jö'i xki de̱mba yá nt'umbi ya xodyo ne mi ndönga Jö, bi de̱nga ar Pablo ne ar Berhnabe. Ne nuyu̱ mi ñöwi ne mi hu'mba yá mu̱i nda tsunga nö'ö xki hwëkwa Jö. 44 Ar hñötop'u̱ har pa ntsa̱ya̱, tx'u̱tho mi 'be̱di nda mhunsa xo̱ge ar hnini nda 'yo̱'spa ár mhö Jö. 45 Ha nuya xodyo mi hyanda ra nze̱ye̱ ya jö'i, xa bi zo̱t'a yá mu̱i ne mi k'a'spa nö'ö mi mönga ar Pablo, ne xa mi ñömañ'u̱. 46 Nu'mú̱ ar Pablo ne ar Berhnabe himbi ntsu bi 'ñeñ'u̱: 47 Ngetho njawa xi 'be̱mkagihe ar tsi Dada: Xta hux'ahu̱ ngu n'ar ñot'i gi yot'wahu̱ gatho nu'u̱ hingya xodyo, ne gi xipabihu̱ ar mhö no̱nga ar mpo̱ho̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. 48 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nu'u̱ himya xodyo, xa bi njohya, ne xa mi ñömañhobi ár mhö Jö. Ne bi jamfi gatho nu'u̱ xki thahni nda me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 49 Ne ár mhö ar tsi Hmu bi mhömba xo̱ge nor ha̱i'ö. 50 Nu'mú̱ nuya xodyo bi u̱tya hoga 'be̱hñö mi nhumañho, ne ya ñ'o̱ho̱ mi pe̱'sa yá nsu har hnini, ne bi nt'u̱tsa ar Pablo ne ar Berhnabe, ne bi t'e̱nga ha yá hnini'u̱. 51 Nu'mú̱ ar Pablo ne ar Berhnabe bi hwöka ar ha̱i mi tu ha yá wa, ne bi gu̱ yá 'ñu'u̱ bi ma har hnini Ikonio. 52 Ha nu'u̱ xki ñ'emu̱i ba kohnu̱, xa mi johya'u̱, ne xa xki nziñ'u̱ ár Hñö Jö.
1 Ar Pablo ne ar Berhnabe, mi zo̱nga har hnini Ikonio, bi yu̱t'a ha yá nijö yá mixodyowi, mi xipa ya jö'i ár mhö Jö. Ne mi hyanda hanja mi ñö'u̱, bi ñ'emu̱i nze̱ye̱ ya xodyo ne nu'u̱ himya xodyo. 2 Ha nuya xodyo himbi ne bi jamfi, bi u̱t'a nu'u̱ himya xodyo ne bi ts'okwa yá mfeni nda u̱tsa ya ku. 3 Jange ar Pablo ne ar Berhnabe bi gohnu̱ nze̱ye̱ ya pa. Ne himi ntsu'u̱ nda mömba ár mhö Jö, ngetho mi pö'u̱ mi fa̱xa Jö, ne mi umbar ts'e̱di nda 'yo̱t'a ya döt'a nt'udi. Njap'u̱ bi ñ'udi gehnu̱ ar mhö no̱nga ar nhwëki nö'ö mi möñ'u̱. 4 Nuya mengunu̱ xki ñhege. 'Ra mi te̱nga ya xodyo, ha ma'ra mi te̱mba yá mpo̱te ar tsi Hmu. 5 Ha 'ra ya xodyo ne 'ra nu'u̱ himya xodyo, bi mfa̱xkwi yá ndö'u̱ nda me̱i, mi ne nda gu̱ nk'ahni ya mpo̱te. 6 Ha nunar Pablo ne ar Berhnabe mi bödi nö'ö mi ne nda njapabi'u̱, bi bo̱ni bi ma'u̱ har hnini Listra ne har hnini Derbe, yá hnini ar ha̱i Likaonia, ne bi ñ'o'u̱ gatho ár nthet'i nö'ö ar ha̱i'ö. 7 Ne ka ba möñ'u̱nu̱ ar hoga mhö. 8 Har hnini Listra mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ himi tsa̱ nda ñ'o, ngetho xki m'u̱i njap'u̱, ne hiñham'u̱ xki ñ'o, hyax'mu̱ mi huhnu̱tho. 9 Nor ñ'o̱ho̱'ö mi o̱xa nö'ö mi mönga ar Pablo, ha nunar ku bi k'öt'i, ne bi hyandi mi pe̱'sa ar ñ'emu̱i nda dits'i. 10 Jange bi 'ñenga ra nts'e̱di: 11 Nu'mú̱ nuya jö'i'u̱ mi hyanda nö'ö xki 'yo̱t'a ar Pablo, bi 'ñenga nts'e̱di ha yá hñöse̱'u̱: 12 Jange ar Berhnabe bi t'embabi mar jö Hupiter, ha nu ar Pablo ar jö Merkurio, ngetho go mi höxa ar mhö, ngu yá 'be̱fi yá jö'u̱ ya me Likaonia. 13 Nu'mú̱ ár möjö ar Hupiter, mi pe̱'sa ár nijö hár ñu̱t'i ar hnini, ba tsi ya boi ne ba hö ya do̱ni, nda zo har goxthi. Ne gatho ya jö'i mi ne nda ungwi mahye̱gi ar m'o̱ñho̱ nda ndömba ya ku. 14 Nu mi hyanda njap'u̱ ar Berhnabe ne ar Pablo, bi xika yá dutu, ne bi nixt'i bi yu̱t'a har mhunts'i. 15 Mi enö njawa: 16 Ma'ra ya m'u̱i maham'u̱ Jö xi hye̱ ya jö'i xi 'yo̱t'a gatho nö'ö xi beñ'u̱. 17 Ha hinxi hye̱gi n'agitho. Hyax'mu̱ xi ñ'udi nú'mu̱ 'raju̱ ar 'ye bi e mhets'i. 'Raju̱ ya hoga sofo, 'raju̱ te ga tsihu̱, ne 'raju̱ ar johya ha ma mu̱ihu̱. 18 Mödi ar Pablo ne ar Berhnabe mi xipa njap'u̱, ne hinge nda hyompa ya me̱ti m'o̱ñho̱, xa mar ñhei nda hñökwabi'u̱. 19 Bi zo̱ 'mu̱ 'ra ya xodyo xki 'ñe'u̱ har hnini Antiokia ne Ikonio. Mi zo̱hyu̱ bi u̱tya jö'i bi k'ahna ar Pablo, ne bi gu̱ka hár ñöni ar hnini ba e̱i, mi hu yá mu̱i xki du. 20 Ha nú'mu̱ xki mhunts'a ya gamfi har nthet'i habu̱ mi 'be̱ñ'ö, bi m'a̱i ne bi mengi bi yu̱t'a har hnini. Ne ár hyax'ö bi me̱wi ar Berhnabe, bi ma'u̱ man'ar hnini ár thuhu Derbe. 21 Bi möñ'u̱nu̱ ar hoga mhö, bi uta ya mengunu̱, ne bi gu̱xa nze̱ye̱ ya gamfi. Ne mi wa'u̱, bi menk'u̱ har hnini Listra, ne bi tho Ikonio, nep'u̱ bi ma'u̱ Antiokia. 22 Ha ya hniniyu̱ mi fa̱xa ya ku nda ze̱ta yá ñ'emu̱i, ne mi hu'mba yá mu̱i hinge nda hye̱p'u̱ ar 'ñu. Njanu̱ mi embabi'u̱: 23 Ne bi t'exa 'ra ya ku, mi t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱'u̱ ar nijö mi 'bu̱ ha ya hnini mi tho'u̱. Nep'u̱ bi bë'u̱ ne bi t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱ Jö togo xki gamfi'u̱. 24 Bi thot'u̱ har ha̱i Pisidia, bi zo̱ñ'u̱ har ha̱i Panfilia. 25 Ne mi wadi bi mömba ár mhö Jö har hnini Perge, bi thogi imanu̱ har hnini Atalia. 26 Mi zo̱nu̱'u̱, bi gu̱ ar motsa bi 'raxa ar ñho̱nthe, bi menga Antiokia habu̱ xki t'e̱nt'wa ár 'ye̱ Jö, nda hwëkwa ár mfa̱ts'i har 'be̱fi xki wadi xki me̱'u̱. 27 Nu mi zo̱ñ'u̱, bi munts'a gatho ya ku, ne bi metwabi'u̱ ya döta nt'udi xki 'yo̱t'a Jö ha yá 'be̱fi'u̱, ne hanja Jö xki xoka ar goxthi nda ñ'emu̱i nu'u̱ himya xodyo. 28 Ar Pablo ne ar Berhnabe ka bi gohwinu̱ ya gamfi nze̱ye̱ ya pa.
1 Nuya pa'u̱ 'ra ya ku xki 'ñe har ha̱i Nhudea, bi du̱'mi bi uta ya ku, nu'mu̱ hinge nda thu'spa ar nse̱gi ha yá ndo'yo, ngu ar nt'umbi bi unga ar Moise, hinge nda mpo̱'u̱. 2 Jange ar Pablo ne ar Berhnabe xa bi ntsa̱hñökiwi'u̱. Bi nko'u̱ nda 'be̱hna ar Pablo ne ar Berhnabe ne ma'ra ya ku, ma nda k'önga ya mpo̱te ne yá ndö ar nijö Herusalen, ne nda mhunts'i nda no̱nga nö'ö mi thohnu̱. 3 Nuya gamfi bi ñ'ehwi ne bi 'ñet'ar 'ñu ya ku xki m'e̱hni. Ha nuyu̱ bi thot'u̱ har ha̱i Fenisia ne Nsamaria, mi petwa ya ku habu̱ mi tho'u̱, nuyu̱ himya xodyo mi ñ'emu̱i ár mhö Jö n'ehe. Njap'u̱ nuya ku xa mi johya mi o̱xa nö'ö mi nsipabi. 4 Nu mi zo̱ñ'u̱ Herusalen, bi döta ya mpo̱te, yá ndö ar nijö, ne ma'ra ya ku mi 'bu̱hnu̱. Ha nu ar Pablo ne nu'u̱ mi ñ'owi, bi metwabi'u̱ gatho nö'ö xki 'yo̱t'a Jö ha yá 'ye̱'u̱. 5 'Ra ya de̱nga'be̱pate xki jamfi mi 'bu̱hnu̱ n'ehe, bi m'a̱i ne bi 'ñenö: 6 Nep'u̱ nuya mpo̱te ne yá ndö ar nijö bi mhunts'i nda ñö'u̱ hanja nda jap'u̱ nö'ö mi thohnu̱. 7 Nú'mu̱ ya xa xki ñö'u̱, ar Pedro bi m'a̱i ne bi 'ñembabi'u̱: 8 Ha Jö togo pötwa yá mfeni ya jö'i, bi da̱majöni xki ñ'emu̱i'u̱ mi umba ár Hñö Jö, jangu xi 'rakagihu̱ n'ehe. 9 Ne bi nu mahye̱gigihu̱, ngetho mi ñ'emu̱i'u̱, gese̱ Jö bi xu̱kwabi yá mu̱i. 10 Nu'mú̱, yo'ö gi ne gi tso̱thwu̱ ár mu̱i Jö. Yo'ö gi jafu̱ ya ku da 'yo̱t'a nö'ö hinxi tsa̱ dá o̱thu̱, ne himbi tsa̱ bi 'yo̱t'a ma palehu̱. 11 Nuju̱ di ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo bi hwëgathohu̱ ar mpo̱ho̱, ne njap'u̱ gatho nu'u̱ ma'ra n'ehe. 12 Nu'mú̱ gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, bi ñhe'u̱ bi 'yo̱xa nö'ö mi mönga ar Berhnabe ne ar Pablo. Bi metwabi'u̱ hanja mi hömpa ár ts'e̱di Jö mi o̱t'a ya döta nt'udi ha yá nthandi nu'u̱ himya xodyo 13 Nu mi wadi bi ñö'u̱, ar Hakobo bi 'ñenö: 14 Ar Simu Pedro xi metkagihu̱ hanja Jö bi ndu̱i bi jöpa nu'u̱ hingya xodyo, ne bi hwahna 'ra'u̱ da 'yo̱t'a ár hnini'ö. 15 Njangu bi mönga yá m'e̱hni Jö habu̱ bi 'yot'a njanu̱: 16 M'e̱fa ma ga pengi, ga ko'spabi ár ts'u̱t'wi ar Dabi, ga ju̱xa ngu n'ar ngu xki nhwati. Ga pengi ga hoka man'agi ngu ar ndu̱i, ga ju̱xa habu̱ xi yo̱t'e. 17 Ne njap'u̱ gatho nu'u̱ ma'ra ya jö'i da hyongagi dar Hmu, da njap'u̱ gatho nu'u̱ hingya xodyo matka ma thuhu. 18 Mönga njap'u̱ ar tsi Hmu nö'ö togo maham'u̱ mi ñ'udi nda thogi. 19 Jange di enga, hinga k'asfu̱ nu'u̱ hingya xodyo da e da ñ'emu̱i Jö. 20 Ho̱nse̱ ma ga pe̱mfu̱ n'ar he̱'mi, ga xifu̱ hinda zipa yá ñhuni ya tsita emp'ö, hinda m'e̱ngwi nö'ö hingo ár nthöti, hinda za n'ar me̱ti hinxi mpo̱mba ár ji, hinda zi ar ji. 21 Ngetho maham'u̱ hagatho ya hnini, ja togo mömba ár t'ofo ar Moise nö'ö nhehe tat'a pa ntsa̱ya̱ ha yá nijö ya xodyo. 22 Nu'mú̱ nuya mpo̱te, yá ndö ar nijö ne gatho ya gamfi, bi numañho. Jange ma nda nhwahna 'ra'u̱ nda 'be̱hna Antiokia, da me̱wi ar Pablo ne ar Berhnabe. Bi thahna yoho, n'a már thuhu ar Huda nö'ö mi t'embabi ar Barsaba, ne ar Sila. Nuyu̱ mi pe̱'sa yá nsu har nijö mi 'bu̱hnu̱. 23 Ne bi 'yot'a n'ar he̱'mi bi hñö'spa ya ku, mi enga njawa: 24 Xta pöhe 'ra ya ku xi bo̱ngwa hinxta pe̱ñhe. Xi map'u̱, ma xpa tup'a ri mu̱ihu̱, ne xi xi'ahu̱ 'ra ya mhö xi ts'omp'a ri mfenihu̱. Xi 'be̱p'ahu̱ gi tuthu̱ ar nse̱gi ha ri ndo'yohu̱, ne gi 'yo̱thu̱ gatho nö'ö bi mönga ar Moise har t'ofo. 25 Jange gathogihe xta beñhe xiñho ga hwañhe 'ra ya ñ'o̱ho̱ di 'bu̱hewa, ga pe̱ñhe da k'ös'ahu̱, ne da mengwi ma tsi kuhu̱ Berhnabe ne ar Pablo. 26 Nuya m'e̱hniyu̱ xi 'ye̱nt'a yá te da mömba ár thuhu ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 27 Di pe̱ñ'ahe ar ku Huda ne ar ku Sila, go ma da zo'ase̱'ihu̱ nuna xta ñöhe n'ehe. 28 Ár Hñö Jö ne nuje xta beñhe xiñho hinga 'be̱p'ahe gi 'yo̱thu̱ nze̱ye̱ ya 'be̱pate. Ho̱nse̱ ga 'be̱p'ahe gi 'yo̱thu̱ nuyu̱ mahyoni: 29 Nu'mú̱, yo ma gi tsifu̱ yá ñhuni ya tsita emp'ö, hingi ma gi tsihu̱ ya ji, yo ma gi tsahu̱ n'ar me̱ti hinxi mpo̱mba ár ji, hingi 'be̱ngwi nö'ö hinga ri nthötihu̱. Nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱yu̱, gi pe̱hu̱ xiñho. Jö da ma̱x'ahu̱. 30 Jange nu'u̱ xki m'e̱hni, bi ma Antiokia. Bi mhunts'a gatho ya gamfi ne bi umba ar he̱'mi. 31 Nu mi wadi bi ne'u̱, xa bi njohya'u̱ ngetho xa mi hu'mbabi yá mu̱i. 32 Ar Huda ne ar Sila ma yá m'e̱hni Jö n'ehe, jange xa mi pe̱s'u̱ te nda möñ'u̱, mi zo ya ku, ne mi hu'mba yá mu̱i nda hñuxa yá ñ'emu̱i. 33 Ka bi gohwinu̱ ya ku nze̱ye̱ ya pa. M'e̱fa bi t'umba n'ar hoga nt'edi nda menga Herusalen habu̱ xki m'e̱hni. 34 Ha nunar Sila bi beni mar ñho nda gohnu̱ Antiokia. 35 Ar Pablo ne ar Berhnabe ka bi gohnu̱ n'ehe, mi mfa̱xkwi ma'ra ya ku, mi ut'u̱ ár mhö Jö, ne mi mömba ár hoga mhö ar tsi Hmu, mi xipa nze̱ye̱ ma'ra. 36 Nú'mu̱ xki tho 'ra ya pa, ar Pablo bi 'ñemba ar Berhnabe: 37 Ar Berhnabe mi ne nda zixa ar Xuwa nö'ö mi t'embabi ar Mörko n'ehe. 38 Ha nunar Pablo himbi numañho nda zix'u̱, ngetho mam'e̱t'o mi 'ñowi, ne núnu̱ Panfilia bi 'wege, ne himbi ne nda me̱witho nda mömba ár mhö Jö. 39 Njap'u̱ xa bi ntsa̱hñökiwi ar Pablo ne ar Berhnabe, jange bi ma n'amp'u̱ n'a ngu n'a. Ar Berhnabe bi zixa ar Mörko, bi gu̱ ar motsa bi 'raxa ñho̱nthe ndi ma Txipre. 40 Nor Pablo bi hwahna ar Sila nda me̱wi. Ne nuya ku bi 'ye̱nt'wa ár 'ye̱ Jö ne nda hwëkwa ár mfa̱ts'i. 41 Ne bi gu̱ yá 'ñu bi ma har ha̱i Nsiria, bi 'randa Nsilisia mi hu'mba yá mu̱i ya ku, njap'u̱ nda hñuxa yá ñ'emu̱i.
1 Mi zo̱nga ar Pablo ne ar Sila har hnini Derbe, ne bi tho'u̱ bi ma har hnini Listra, habu̱ ba nthe̱wi n'ar gamfi ár thuhu Timoteo. Ár nönö mar xodyo ne mar gamfi, ha nu ár dada mar me Gresia. 2 Nuya ku mi 'bu̱ Listra ne Ikonio, xa mi ñömañhobi ar ku Timoteo. 3 Ar Pablo bi beni mar ñho nda zits'i. Ho̱nse̱ m'e̱t'o bi hñu'spa ar nse̱gi hár ndo'yo, ne hinge nda bo̱ yá kwe̱ nu'u̱ ya xodyo mi 'bu̱hnu̱, ngetho gatho mi pödi már me Gresia ár dada. 4 Ne bi gu̱ ar 'ñu bi ma'u̱, ne ha gatho ya hnini mi thogi, mi xipabi ya gamfi nö'ö xki nko ya mpo̱te ne yá ndö ar nijö Herusalen, tema nda 'yo̱t'e. 5 Njap'u̱ xa mi huxa yá jamfi ya ku, ne hyax'mu̱ mi xu'u̱ ár nze̱ye̱. 6 Ne bi mengi bi gu̱ yá 'ñu'u̱, bi ga̱xta Frigia ne Galasia, ngetho ár Hñö Jö himbi hye̱gi nda tho'u̱ har ha̱i Asia nda mömba ár mhö Jö. 7 Nu mi zo̱nga har ha̱i Misia, mi nehmö nda tho'u̱ Bitinia, nunár Hñö Jö himbi hye̱gi. 8 Jange bi thota Misia, bi ma'u̱ har hnini Ntroa. 9 Mi nxui ar Pablo bi hyanda nt'i n'ar ñ'o̱ho̱ me Nmasedonia, mi 'ba̱hnu̱, mi a̱pa ar möte, ne mi embabi: Di a̱'i gi ekwa Nmasedonia gi fa̱xkagihe. 10 Nu mi wa ar Pablo bi hyanda nö'ö ngu ar t'i, dama da hoñhe hanja nga möhe har ha̱i Nmasedonia, ngetho ndi pöhe xiñho gese̱ Jö mi pe̱nkagihe ma nga mömfenu̱ ar hoga mhö. 11 M'e̱fa da po̱ñhenu̱ Ntroa, da 'raxe njöntho har ñho̱nthe, da tso̱ñhe har ha̱i Samotrasia. Ár hyax'öp'u̱ da tso̱ñhe har hnini Neapolis. 12 Da thohenu̱ da möhe Nfilipo n'ár hnini ya me Nroma, ne gehnu̱ n'ar döta hnini har ha̱i Nmasedonia. Ka da 'bu̱henu̱ 'ra ya pa. 13 N'ar pa ntsa̱ya̱, da po̱ñhe har hnini da möhe har döthe, habu̱ xki nzöngya jö'i mi a̱pa Jö. Ka da huhenu̱ habu̱ xki mhunts'a 'ra ya 'be̱hñö, ne da du̱'mhe da xife ár mhö Jö. 14 Mi 'bu̱hnu̱ n'ar 'be̱hñö mar thuhu Lidia, me Tiatira. Mi pa̱ ya hoga dutu xki njöt'a the̱ni, ne xa mi honga Jö. Mi 'yo̱ nö'ö mi mönga ar Pablo, Jö bi xokwa ár mfeni nda jamasu ñö'ö mi möñ'ö. 15 Nu mi wadi bi nxixthe'ö ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱ hár ngu, bi 'ñengagihe: 16 N'ar pa ngar möhe habu̱ xki nzöi mi t'a̱pa Jö, har 'ñu da nthe̱he n'ar nxutsi mi nthe̱xkwi n'ar ts'ondöhi mi japi nda bödi. Nuyá hmu xa mi tö nze̱ ar bojö har 'be̱fi mi pe̱ ngu ar bödi. 17 Nunar nxutsinu̱ mi te̱ngagihe, ne xa mi mafi mi enö: 18 Hyax'mu̱ mi njap'u̱ nze̱ye̱ ya pa mi te̱ngagihe. Ar Pablo bi the ár ts'e̱ti mi o̱ts'e hyax'mu̱. Nu'mú̱, bi mengi ne bi xipa nö'ö ar ts'ondöhi mi pe̱'sa ar nxutsi: 19 Ha nu mi hyanda yá hmu hinge nda dö ar bojö, bi gu̱ ar Pablo ne ar Sila, bi zi'spa yá ndö mi 'bu̱hnu̱ har ta̱i. 20 Mi m'a̱'ma ha ya nza̱ya̱, bi t'embabi: 21 Utkagihu̱ yá nt'umbi nu'u̱ hingi ho ga höñhu̱ ga o̱thu̱, ngetho dar me Nromahu̱. 22 Gatho nuya jö'i xki mhunts'i, bi wat'i nda me̱i. Ha nuya nza̱ya̱ bi mo̱kwa yá dutu, ne bi 'be̱pa nda thu̱xt'a ya t'o. 23 Mi wadi xa bi n'we̱xt'i, bi t'et'a har fa̱di, ne bi nsipa ar sufa̱di nda su xiñho. 24 Mi 'yo̱ njap'u̱ ar sufa̱di, bi got'a ya mbo ar fa̱di, ne bi ze̱'mba yá wa ha n'ar za, ne njap'u̱ hinge nda za̱ nda xot'i. 25 Ha nu made ar xui, ar Pablo ne ar Sila mi mat'a Jö, mi tutwa ya thuhu, ne gatho nu ma'ra ya 'yofa̱di mi o̱xtho. 26 N'a mbi da̱ñ'u̱ bi nja n'ar döta nhwöni. Xa mi nhwönga ya jödo, ne bi xo gatho ya goxthi, ha nuya bo̱jö mi thöt'a yá 'ye̱ ya 'yofa̱di bi xot'u̱. 27 Bi nu ar sufa̱di, ne mi hyandwa yá goxthi ar fa̱di mi xotho, bi gu̱ ár ndo̱jwai nda ñhose̱, ngetho mi humamu̱i xki bo̱nga gatho ya 'yofa̱di. 28 Nunar Pablo bi mat'i, ne bi 'ñembabi: 29 Nu'mú̱ ar sufa̱di bi 'ya̱ n'ar ñot'i, bi nixt'i bi yu̱t'a mbor fa̱di, ne xa mi nhwöt'ar ntsu. Ngut'a bi nda̱ndihmö ha yá wa ar Pablo ne ar Sila. 30 Nep'u̱ bi gu̱ka nthi, ne bi 'ya̱mbabi njawa: 31 Nuya ku bi 'ñembabi: 32 Ne bi xipabi ár mhö Jö ar sufa̱di ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱ hár ngu. 33 Nú'mu̱ mi nxuitho, ar sufa̱di bi xu̱kwabi habu̱ xki nthe̱wi ya mfe̱i. Ne hingar ya'ö bi nxixthewi gatho yá mëni. 34 Nep'u̱ bi zixa hár ngu, ba umba te nda zi'u̱. Ne xa bi njohyawi gatho nu'u̱ mi 'bu̱ hár ngu, ngetho xki ñ'emu̱ibi Jö. 35 Ár hyax'ö, ya nza̱ya̱ bi me̱hna yá mfa̱ts'i, ma nda 'ñemba ar sufa̱di: 36 Ar sufa̱di bi 'ñemba ar Pablo: 37 Nunar Pablo bi 'ñembabi nu'u̱ togo ba hö ar mhö: 38 Nuyá mfa̱ts'i ya nza̱ya̱ bi mengi, ma ba xipabi nö'ö bi möñ'ö. Nú'mu̱ mi bödi ma ya me Nroma, xa bi ntsu. 39 Jange nuya ndö bi ma ba a̱pa ar mpumbate ya ku, bi gu̱ka har fa̱di, ne bi 'ya̱pabi nda bo̱nga har hnini. 40 Nu mi bo̱nga ya ku har fa̱di, bi ma hár ngu ar Lidia, habu̱ ba hu'mbabi yá mu̱i ya ku. Nep'u̱ bi bo̱ni bi ma'u̱.
1 Ar Pablo ne ar Sila bi thota ha ya hnini Anfipoli ne Apolonia, ne bi zo̱ñ'u̱ har hnini Ntesalonika. Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ár nijö ya xodyo. 2 Ar Pablo ngu xki nzöñ'ö bi yu̱t'a har nijö, mi ñöwi ya xodyo hñu ya pa ntsa̱ya̱. 3 Mi xipabi ne mi ut'u̱ ngu mi mönga ár T'ofo Jö. Mi enö mi mahyoni nda tho nze̱ye̱ ya u̱gi ar Kristo, nda du, ne nda mengi nda nte. Ne mi enö n'ehe: 4 'Raya xodyo bi ñ'emu̱i, ne bi de̱nga ar Pablo ne ar Sila. Bi ñ'emu̱i nze̱ye̱ ya me Gresia n'ehe nu'u̱ mi honga Jö, ne nze̱ye̱ ya 'be̱hñö nu'u̱ mi numañho ar hnini. 5 Jange ya xodyo nu'u̱ himya gamfi, xa bi mbo̱ yá kwe̱, ne bi ma ba munts'a 'ra ya ts'ojö'i mi 'yo döhñetho. Bi gu̱xa ya jö'i ne bi zixa hár ngu ar Hason, ma nda gu̱jhmö ar Pablo ne ar Sila, ne nda 'ye̱nt'wa ha yá 'ye̱ ya jö'i. 6 Ne himbi dini, jange bi gu̱ka ar Hason ne ma'ra ya ku, bi zixa ha yá ndö ar hnini, ne xa mi mafi mi eñ'u̱: 7 Ha nunar Hason xi umbar se̱ki hár ngu. Gathoyu̱ hingi o̱ta nö'ö xi möngar Sesar ma ndöhu̱ Nroma, ngetho eñ'u̱ 'bu̱ man'ar ndö ár thuhu ar Hesu. 8 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ya jö'i ne yá ndö ar hnini, bi mbo̱ yá kwe̱ ne xa mi ñöxhnatho. 9 Nunar Hason ne nu ma'ra mi ñ'owi, bi unga ar bojö mi t'a̱pabi, ne bi nthe̱gi bi ma. 10 Ngu mi nxuitho, ya ku mi 'bu̱hnu̱ dama bi me̱hna ar Pablo ne ar Sila nda ma har hnini Berea. Nu mi zo̱ñ'u̱, bi yu̱t'a ha yá nijö ya xodyo. 11 Nuya xodyo me Berea xa ma ya hogajö'i, hinge ngu nuya me Ntesalonika. Jange xa bi njohya bi 'yo̱'spa ár mhö Jö, ne hyaxtho mi honga har T'ofo, mi he̱ki ha majöni mi njap'u̱ nö'ö mi möñ'u̱. 12 Ne nze̱ye̱ ya xodyo bi ñ'emu̱i, njap'u̱tho n'ehe 'ra ya 'be̱hñö me Gresia mi nhumahño. Ne nze̱ye̱ ya ñ'o̱ho̱ ya mengunu̱ bi ñ'emu̱i n'ehe. 13 Ha nu mi 'yo̱ ya xodyo me Ntesalonika xki zo̱nga ar ku Pablo Berea, mi mömba ár mhö Jö nu̱ n'ehe, nuyu̱ bi ma ba japa ya jö'i bi mu̱xmatho. 14 Ne nuya ku ngut'a bi gu̱ka ar Pablo bi me̱hna har ñönthe, ha nunar Sila ne ar Timoteo bi gohnu̱'u̱ Berea. 15 Nu'u̱ togo bi zixa ar Pablo, bi me̱wi ba tso har hnini Atena. Nu mba penk'u̱, ba hömpa ar nze̱ngwa nda xipa ar Sila ne ar Timoteo nda ma ngut'a ma nda nthe̱winu̱. 16 Nu mi 'bu̱hnu̱ Atena ar Pablo, mi to̱'ma ar Sila ne ar Timoteo, xa mi tso̱t'a ár mu̱i, ngetho bi hyandi xa mi janu̱ nze̱ye̱ ya tsita emp'ö mi ndönga ya jö'i. 17 Jange mi ñöwi ya xodyo ha yá nijö, ne gatho nu ma'ra mi honga Jö, ne hyaxtho mi 'yonu̱ har ta̱i mi zo ya jö'i. 18 Bi ntsa̱hñökiwi 'ra ya utate te gatho bentho. 'Ra mi enö da t'umba gatho nö'ö ne ár ndo'yo, ma'ra mi enö nunar mfödi da jakagihu̱ ga 'bu̱hu̱ xiñho. Ne mi eñ'u̱: 19 Nep'u̱ bi ts'ixa ar Pablo ha n'ar mhunts'i mi t'o̱t'a har n'ar tsi t'o̱ho̱ xki thu'spa ár thuhu yá jö'u̱ Ares. Ne bi t'embabi: 20 Ngetho gi xikagihe nö'ö hinxta o̱he. Di ne ga pöhe te di bo̱nga nuya mhö gi mö. 21 Bi mönga njap'u̱ ngetho gatho ya me Atena ne nuya nzo̱ho̱ mi 'bu̱hnu̱, xki nzöi nda mhunts'i ho̱nse̱ nda mpede tema xki bödi ma'ra'yo. 22 Nu'mú̱ ar Pablo bi m'a̱ madeda ar mhunts'i har tsi t'o̱ho̱ Ares, ne bi 'ñenö: 23 Ndi tho ha ri nijöhu̱ habu̱ gi ndöñhu̱, da handa habu̱ gi exu̱ ri jöhu̱, mi tu n'ar nt'ofo enö: Ka 'bu̱kwa nö'ö ar Jö hingi födi. Nunar Jö gi ndöñhu̱ ne hingi pöhu̱, get'ö nö'ö xta e ga xi'ahu̱. 24 Nö'ö ar Jö togo bi hyoka ar ximha̱i ne gatho te jawa, go ge'ö ar ndö mhets'i ne ar ximha̱i, hingi 'bu̱ ha ya nijö xi hyoka ya jö'i. 25 Hingi japar 'be̱di nö'ö te da mo̱'spa ya jö'i, ngetho ge'ö togo hö ar te, ne 'raju̱ ar ndöhi ga joxa ma hñöhu̱, ne 'raju̱ gatho nö'ö di hoñhu̱. 26 Ha n'adar jö'i bi japi bi bo̱nga gatho ya meximha̱i, ne bi xanga xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. Xi hñu'spa hangu nje̱ye̱ da m'u̱i, ne habu̱ tso̱nga ár me̱ti. 27 Bi jap'u̱ ne nga hoñhu̱ Jö, xömhö ga tiñhu̱, xa majöni hingi yap'u̱ di 'bu̱hu̱. 28 Ngetho di 'bu̱hwihu̱'ö, di 'ñöñhu̱, ne go gekagihu̱ ngu ne'ö. Jangu bi 'ñenga 'ra ri duhuhu̱: Nuju̱ go yá bötsigihu̱ Jö. 29 Jange nu'mu̱ yá bötsigihu̱ Jö, hinga ma ga möñhu̱ ñhe̱hwi Jö n'ar tsita xi thoka ar k'axt'abo̱jö, wa ar t'axbo̱jö, wa ar do, ngu xi bense̱ xi hyoka ya jö'i. 30 Nuya pa xi thogi, Jö himbi jamasu nuna tema bi 'yo̱t'a ya jö'i himi pö'ö. Ha nupya hö, ne gatho ya jö'i da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 31 Ngetho Jö xi hñuxa n'ar pa ham'u̱ ma da hñö'spa majöni gatho nuya jö'i xi m'u̱kwa har ximha̱i, ma da 'yo̱t'a har hoga ts'ut'wi. Ha nö'ö togo xi hñuts'i da hñöxa majöni, get'ö togo bi ñ'u'ö nú'mu̱ mi ko'spa ár te. 32 Nu mi 'yo̱'u̱ da mengi da nte nu'u̱ xi du, 'ra mi thentho ne ma'ra mi enö: 33 Nu'mú̱ ar Pablo bi ma bi zop'u̱ habu̱ mi 'bu̱'u̱. 34 Ha 'ra bi ñ'emu̱i ne mi ñ'owi, n'a már thuhu ar Nisio mar ndö n'ehe har mhunts'inu̱, n'ar 'be̱hñö már thuhu Damari, ne ma'ra ya mengunu̱.
1 M'e̱fa ar Pablo bi bo̱nga Atena, bi ma har hnini Nkorinto. 2 Ka bi nthe̱winu̱ n'ar xodyo már thuhu Akila, mar me Ponto. Ja xki 'ñe har ha̱i Italia, mi ñ'owi ár 'be̱hñö, ár thuhu Prisila. Xki bo̱ñ'u̱ har hnini Nroma, ngetho ar ndö Klaudio bi mö nda t'e̱nga gatho ya xodyo mi 'bu̱hnu̱. Ar Pablo bi ma ba tsu̱'u̱. 3 Bi ma ba 'bu̱hwi'u̱, ngetho n'adar 'be̱fi mi pe̱'u̱, ma ya hoka ngudutu n'a ngu n'a'u̱. 4 Gatho ya pa ntsa̱ya̱, ar Pablo mi pa ha yá nijö ya xodyo mi ñöwi. Ne mi umbár mu̱i mi nehmö nda ñ'emu̱i ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo. 5 Mi zo̱ ar Sila ne ar Timoteo, xki 'ñe Nmasedonia. Nu mi nthe̱wi ar Pablo, xa mi umbár mu̱i mi xipabi ar hoga mhö ya xodyo, mi embabi'u̱ nunar Hesu gehnu̱ ar Kristo. 6 Ha nuya xodyo bi do̱xtho ne mi tsani. Nu'mú̱ ar Pablo bi hwöt'a ár he, ne bi 'ñembabi'u̱: 7 Ar Pablo bi bo̱ni bi ma hár ngu n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Husto, xa mi honga Jö. Nor ngu'ö mi 'bu̱ get'u̱ ár nijö ya xodyo. 8 Nep'u̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Krispo, már ndö ha yá nijö ya xodyo, bi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesu, nunu̱ ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱ hár ngu. Ne nze̱ye̱ ya me Nkorinto bi 'yo̱twa ár mhö Jö, bi ñ'emu̱i'u̱, ne bi nxixthe. 9 N'ar nxui ar tsi Hmu bi zo ar Pablo ngu n'ar t'i, ne bi 'ñembabi: 10 Ngetho nuga di 'bu̱hwi, hinjo'o togo da gu̱xa ár 'ye̱ da 'yo̱t'ar ts'om'u̱i. Ha nunar hnininu̱ 'bu̱ nze̱ye̱ ya jö'i xta hwahni da ñ'emu̱igi. 11 Jange ar Pablo bi gohnu̱ n'a nje̱ye̱ made har hnini Nkorinto, mi utwa ya jö'i ár mhö Jö. 12 Bi zo̱ta n'ar pa ya xodyo bi me̱'sa n'adar nkohi bi gu̱ ar Pablo, ne bi zi'spa ar ts'u̱t'wi. Nuya pa'u̱ ar Galio mar ndö núnu̱ har ha̱i Akaya. 13 Ne bi 'ñenga ya xodyo: 14 Ar Pablo mi fu̱di nda ñömhö, ha nunar ndö Galio bi 'ñemba ya xodyo: 15 Ha nu'mu̱ ho̱nse̱ gi no̱ñhu̱ ya mhö, ya thuhu, ne yá 'be̱fi ri t'ofohu̱, nuhu̱ tema gi pe̱hu̱. Hindi ne gi ju̱gagihu̱ ngu ar ts'u̱t'wi. 16 Ne bi t'e̱nga hár ts'u̱t'wi. 17 Nu'mú̱ nu'u̱ himya xodyo bi gu̱ ar Sostene, ár ndö ár nijö ya xodyo mi 'bu̱ har hnini'ö, xa bi fe̱nza hár nthandi ar ndö Galio, ha nunu̱ himbi dupa ár mu̱i. 18 Ar Pablo bi gohnu̱ ma nze̱ye̱ ya pa. M'e̱fa bi 'ñe ya ku, bi me̱wi ar Akila ne ar Prisila, bi 'raxa ar ñho̱nthe bi ma har ha̱i Nsiria. Nu mi 'yo ar 'ñu, ar Pablo bi 'ñöxa ár xtö núnu̱ Nsenkrea, ngetho xki ñöt'wa Jö. 19 Nu mi zo̱nga Efeso, ka bi hye̱hnu̱ ar Akila ne ar Prisila, ne nö'ö bi yu̱t'a ha yá nijö yá mixodyowi mi ñöwi. 20 Nuya mengunu̱ mi a̱par möte nda gohnu̱ 'ra ya pa, ha nunar Pablo himbi ne. 21 Jange bi ñ'ehwi, ne bi 'ñembabi: 22 Nu mi zo̱nga Nsesarea, bi thogi ndi ma Herusalen, ma ba ze̱ngwa ya ku. Nep'u̱ bi gu̱ ar 'ñu bi ma Antiokia. 23 Ka bi gohnu̱ 'ra ya pa. Ne bi mengi bi bo̱ni, ma ba k'ö'sa n'a ngu n'a ya hnini har ha̱i Galasia, ne har ha̱i Frigia. Mi xipa ya ku hyax'mu̱ nda ze̱ta yá ñ'emu̱i, nda umbyá mu̱i nda mpe̱fi. 24 Nuya pa'u̱ n'ar xodyo már thuhu Apolo bi zo̱nga Efeso. Mar me Alejandria, xaka mbödi te nda mö, ne mi pötwa xiñho ár T'ofo Jö. 25 Nunu̱ xki t'ut'wabi ár 'ñu ar tsi Hmu, xa mi umba ár mu̱i mi mömba ár mhö ar tsi Hmu, ne njap'u̱ mi uta ma'ra, mödi ho̱nse̱ mi pötwa ár xixthe ar Xuwa. 26 Bi ndu̱i bi zo ya xodyo ha yá nijö'u̱, hinto mi tsu. Ha nu mi 'yo̱xa ar Prisila ne ar Akila, bi zixyu̱ n'amp'u̱, bi utwabi xiñho ár 'ñu Jö. 27 Nunu̱ mi ne nda ma Akaya, ne nuya ku me Efeso bi hñu'mba ár mu̱i. Ne bi me̱mpa n'ar he̱'mi nuya ku mi 'bu̱hnu̱ Akaya nda numañho nú'mu̱ nda zo̱ho̱. Nu mi zo̱ñ'ö, xa bi ma̱xa gatho nu'u̱ xki hwëkwa Jö nda ñ'emu̱i. 28 Ngetho xa mi umba ár mu̱i mi kotwa yá ne ya xodyo madeda ya jö'i, ne mi ot'wa ar 'ñu hár T'ofo Jö, nda bö'u̱ ar Hesu gehnu̱ ar Kristo.
1 Nú'mu̱ mi 'bu̱hnu̱ Nkorinto ar Apolo, ar Pablo bi thota ar 'ñu tho ha ya t'o̱ho̱ ba tso̱nga Efeso. Ka bi nthe̱winu̱ 'ra ya gamfi. 2 Ne bi 'ya̱mbabi: 3 Nu'mú̱ ar Pablo bi 'ya̱mbabi'u̱: 4 Ar Pablo bi 'ñembabi'u̱: 5 Nu mi 'yo̱ njap'u̱, bi nxixthe'u̱ hár thuhu ar tsi Hmu Hesu. 6 Nep'u̱ ar Pablo bi hñu'spa ár 'ye̱ ya ku, ne bi hñöñ'u̱ ár Hñö Jö. Bi ndu̱i bi ñö ma'ra ya hñö, ne mi ñö'u̱ ngu mi xipa ár Hñö Jö nda möñ'u̱. 7 Nuya mi 'bu̱hnu̱ mi tsu̱ ngu 're̱t'amayoho ya ñ'o̱ho̱. 8 Ar Pablo mi ku̱t'a ha yá nijö ya xodyo. Mi ñöwi ne himi ntsu mi mömba ár mhö Jö, ne mi umba ár mu̱i mi utyu̱ ár ts'u̱t'wi Jö. Hñu nzönö bi jap'u̱. 9 'Ra bi got'a yá mfeni, himbi ne bi jamfi, ne madeda ya jö'i, mi tsamba ár 'ñu Jö. Jange ar Pablo bi 'weka ya gamfi, ne hyax'mu̱ mi uta ha n'ar ngu nt'uti, már me̱ti n'ar utate már thuhu ar Tirano, mar mengunu̱. 10 Yo nje̱ye̱ bi jap'u̱, ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱ har ha̱i Asia bi 'yo̱twa ár mhö ar tsi Hmu Hesu, ngu ya xodyo ne nu'u̱ himya xodyo. 11 Ar Pablo bi 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya döta nt'udi mi hömpa ár ts'e̱di Jö. 12 N'andi ho̱nse̱ mi thö'spa yá nthu'mxi ne ma'ra yá dutu xki hye ar Pablo, ne nda thö'spa habu̱ mi 'bu̱ ya da̱thi, mi thits'i, ne ya ts'ondöhi mi po̱ni mi he̱'u̱. 13 Ne 'ra ya xodyo ma ya gu̱ka ndöhi, habu̱ gatho mi 'yo mi ju̱ka ya ts'ondöhi, n'a mbi beñ'u̱ nda 'ye̱nga ya ts'ondöhi nda no̱mba ár thuhu ar tsi Hmu Hesu n'ehe. Njanu̱ mi embabi ya ts'ondöhi: 14 Mi pe̱ njanu̱ nu'u̱ yoto yá t'u̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Seba, mar xodyo ne már ndö ya möjö. 15 Ha nú'mu̱ mi e̱nga n'ar ts'ondöhi, nunu̱ bi dödi ne bi 'ñenö: 16 Nö'ö ar ñ'o̱ho̱ xki nthe̱xkwi ar ts'ondöhi, bi 'ye̱ngar nsa̱gi ne bi 'yent'a nuya ñ'o̱ho̱yu̱. Bi ntöte, ne nuya ñ'o̱ho̱ nú'mu̱ mi bo̱nga nhixt'itho har ngu, mi nthe̱mfotho, ne xa xki nts'e̱ni. 17 Gatho ya me Efeso, ya xodyo ne nu'u̱ himya xodyo, bi 'yo̱xa nö'ö xki thogi, jange xa bi zu'u̱, ne xa mi t'e'spár nsu ár thuhu ar tsi Hmu Hesu. 18 Nze̱ye̱ nu'u̱ xki ñ'emu̱i mi e madeda gatho ya ku mi da̱majöni nö'ö xki 'yo̱t'u̱. 19 Nze̱ye̱ ya ku ma ya ñ'ete bi hñöxa yá he̱'mi bi ts'öt'a habu̱ xki mhunts'a gatho. Nu mi nu'u̱ hangu xki 'be̱p'u̱, mi tsu̱ ngu ku̱t'anthebe ya nthebe ya t'axbojö. 20 Njap'u̱ xa mi ntu̱nga ár mhö ar tsi Hmu ne mi nheki ár ts'e̱di. 21 Mi wadi da tho gathoyu̱, ar Pablo bi beni nda tho Nmasedonia ne Akaya, ne nda zo̱nga Herusalen. Ne mi enö: 22 Ne bi me̱hna yoho yá ma̱xte bi ma Nmasedonia, ar Timoteo ne ar Erasto. Ha nö'ö bi gohnu̱ Asia ma'ra ya pa. 23 Nuya pa'u̱ bi mu̱xma ya me Efeso, ngetho mi mhömba ár 'ñu Jö. 24 Mi 'bu̱hnu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ mar thuhu ar Demetrio. Már 'be̱fi'ö mi hoka ya tsita ma ya t'axbo̱jö. Mi k'o'spabi ár nijö yá tsita ar Diana, mi pa̱pa ya jö'i. Njap'u̱ nu'u̱ togo mi mpe̱ nor 'be̱finu̱, mi tö nze̱ye̱ ya bojö. 25 Ar Demetrio bi munts'a gatho nu'u̱ mi pe̱ nunar 'be̱finu̱, ne bi 'ñembabi'u̱: 26 Xka 'yo̱hu̱ ne xka hyanthu̱ ar Pablo, 'yo xipa ya jö'i nuya tsita hoka ya ñ'o̱ho̱, hingya jö'u̱. U̱t'a ya jö'i, ne nze̱ye̱ xi 'weke te̱ñ'ö, hinge ho̱nse̱wa Efeso, xi jap'u̱ xo̱ge har ha̱i Asia. 27 Nunar ts'okinu̱, hinge ho̱nt'a da hwata ma 'be̱fihu̱. Da tsa̱ da m'e̱ ár nsu ár nijö ma tsi nönöhu̱ Diana, ne da m'e̱ ár nsunda nuna togo ndönga gatho ya jö'iwa me Asia, ne gatho ya meximha̱i. 28 Mi 'yo̱xa gatho nu'u̱ mi pe̱ nunar 'be̱finu̱, xa bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi he̱xa ya mhafi, mi eñ'u̱: 29 Gatho ya mengunu̱ himi pödi te nda beñ'u̱, ne n'a mfenitho bi nixt'i bi ma habu̱ xki nzöi mi t'o̱t'a ya mhunts'i. Ne bi nju̱ ar ku Gayo ne ar ku Aristarko, ya me Nmasedonia, yá ñ'ohu̱ ar Pablo. 30 Ar Pablo mi nehmö nda yu̱t'i nda zo ya jö'i, ha nuya ku mi 'bu̱hnu̱ himbi hye̱gi. 31 'Ra ya ndö me Asia mi ntsixkwi ar Pablo, bi me̱mpa ar nze̱ngwa hinge nda ma har döta mhunts'i. 32 Nu har mhunts'i, 'ra mi mafi mi mönga n'ar mhö, ma'ra mi mönga man'a, ngetho ya jö'i himi pödi tema nda beni, ne ma'ra himi pödi yo'ö xki mhunts'i. 33 Nuya xodyo bi gu̱ka ar Handro nda zohmö ya jö'i. Bi jár 'ye̱ bi xipa ya jö'i nda ñhe, ne nda tsa̱ nda ñönga yá mixodyowi. 34 Nú'mu̱ mi bö ya jö'i mar xodyo n'e, bi ndu̱i n'at'wu̱ bi mafi nts'e̱di ngu yo xe̱nimpa, mi eñ'u̱: 35 Nep'u̱ n'ár ma̱xte ár ndö ar hnini, nú'mu̱ mi wadi bi japi bi ñhe ya jö'i, bi 'ñembabi: 36 Nu'mu̱ hinjo'o togo da tsa̱ da ko̱ni, xiñho gi ñhe'u̱ ne hinge dama gi ju̱xa ri 'ye̱hu̱. 37 Xka tsihu̱wa nuya ñ'o̱ho̱yu̱ hinte xi bë har nijö, ne hinxi ñömañ'u̱ ma tsitahu̱. 38 Nu'mu̱ ar Demetrio ne nuyá ñ'owi ja te da ga̱'spa ya nza̱ya̱, 'bu̱'u̱ da 'yo̱ts'e. Jange 'bu̱ nuya ts'u̱t'wiyu̱, dá nga̱xte n'a ngu n'a. 39 Ha nu'mu̱ ja man'a te gi nga̱xtehu̱, ma ga e̱nthu̱ n'ar mhunts'i habu̱ da tsa̱ da hogi. 40 Ma ga ntsuñhu̱ hinda tho̱xkagihu̱ di ju̱xu̱ ya jö'i xta bö'u̱ nö'ö xi thopya, ngetho nu'mu̱ da t'a̱ngagihu̱, tema ga thöhu̱. 41 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ár ma̱xte ar ndö, bi font'a ya jö'i.
1 Nu mi wa ar mu̱xmajö'i, ar Pablo bi zohna gatho ya ku, bi hñu'mba yá mu̱i, bi hyu̱fi, ne bi ñ'edi bi bo̱ni bi ma Nmasedonia. 2 Bi mengi bi thota habu̱ xki tho m'e̱t'o mi tso̱nga ya ku, ne xa mi zofo mi hu'mba yá mu̱i. Bi jap'u̱ gatho ar 'ñu ndi ma Gresia. 3 Ka bi m'u̱hnu̱ hñu nzönö, mi ñhoki ndi ma Nsiria. Ha bi zo ár gu nuya xodyo xki hñuts'i nda hyo nú'mu̱ nda gu̱ ar motsa ndi manu̱, jange bi beni nda ga̱xta har ha̱i Nmasedonia man'agi. 4 Bi me̱wi ndi ma Asia ar Sopate me Berea, ar Aristarko ne ar Segundo ya me Ntesalonika, ar Gayo me Derbe, ar Tikiko ne ar Trofimo ya me Asia, ne ar Timoteo. 5 Nuya kuyu̱ bi m'e̱t'o, ma ba to̱bgagihe Ntroa. Ka dá nthe̱henu̱. 6 Nuje da to̱'mhe bi tho ar da̱ngo nú'mu̱ ts'i ar thuhme hingi jots'i. M'e̱fa da po̱ñhenu̱ Mfilipo, da 'rañhe ar ñho̱nthe. Ku̱t'a mpa da 'yohe har dehe, ne da tso̱ñhe Ntroa. Dá nthe̱henu̱ ya ku xki m'e̱t'o, ne da kohenu̱ ma yoto mpa. 7 Nö'ö ár 'be̱t'o mpa ar hñöto, bi mhunts'a gatho ya gamfi nda zipa ár t'oxi ar tsi Hmu. Ar Pablo mi uti, mi zo̱nga made nxui himi tsa̱ya̱tho, ngetho ma nda bo̱nga ár hyax'ö. 8 Nunar ngu habu̱ xki mhunts'i, mi to̱ mañö, ne xki tso̱ nze̱ye̱ ya ñot'i. 9 N'ar ts'u̱nt'u̱ már thuhu Eutiko, mi huhnu̱ ha n'ar ku̱t'ahyats'i. Bi zo̱par t'öhö, ngetho ar Pablo bi ñö ya'ö. Mi mit'ar t'öhö bi da̱ har hñu nto̱ngu. Ha bi nju̱ts'i, xki du. 10 Nu'mú̱ ar Pablo bi göi, bi 'yoxa nö'ö ar bötsi ne bi hyu̱fi. Ne bi 'ñembabi ya ku: 11 Bi bo̱xa man'agi habu̱ xki mhunts'i. Bi heka ar thuhme, bi zi'u̱ ár t'oxi ar tsi Hmu bi ñuñ'u̱. M'e̱fa ar Pablo bi mengi bi ñö ya'ö, ne mi nthe̱ngxudi bi gu̱r 'ñu bi ma. 12 Ha nu mi ts'ixa nö'ö ar ts'u̱nt'u̱ xki da̱gi mi tetho, gatho ya ku xa bi hñu yá mu̱i. 13 Nuje da ju̱he ar motsa da 'be̱t'ohe, da möhe har hnini N'ason, ka nga nthe̱henu̱ ar Pablo ngu dá möñhe, ngetho mi ne'ö nda ma watho. 14 Nda nthe̱henu̱ N'ason, da tsixe har motsa ndi ehe, da möhe mahye̱gi har hnini Mitilene. 15 Da po̱ñhenu̱, ne ár hyax'ö da tso̱ñhe get'u̱ har xe̱ni ha̱i Kio. Ár yopa da tso̱ñhe ha man'a xe̱ni ár thuhu Nsamo, ne da kohe habu̱ ár thuhu Trogilio. Ár hñupa da tso̱ñhe har hnini Mileto. 16 Ar Pablo xki beni hinge nda tho har hnini Efeso, ngetho himi ne nda m'u̱ nze̱ye̱ ya pa har ha̱i Asia. Mi xo̱ni nda zo̱nga har hnini Herusalen, ma nda m'u̱ har da̱ngo Pentekoste, nu'mu̱ nda za̱mhö nda zo̱ni. 17 Nu mi 'bu̱hnu̱ Mileto, ar Pablo bi me̱mpa ar nze̱ngwa yá ndö ar nijö Efeso, bi 'ñembi mi to̱'mnu̱ Mileto. 18 Nu mi zo̱ñ'u̱ habu̱ mi 'bu̱ ar Pablo, bi 'ñembabi'u̱: 19 Xta pe̱pa ma tsi Hmuhu̱, hinxta ñ'ets'i. Xta nö'ma ma gida̱, xta tho ya ts'om'u̱i nu'u̱ xi 'yo̱tka ya xodyo, hu'skathogi da hyogagi'u̱. 20 Mödi njap'u̱, hinte xta ögi nö'ö gi hoñhu̱ da ja'ahu̱ ar ñho. Gatho xta ut'ahu̱ ha ya mhunts'i wa ha ri nguhu̱. 21 Nu'ahu̱ gar xodyohu̱ ne nu'u̱ hingya xodyohu̱, xta zo'ahu̱ gi ehu̱ hár nthandi Jö gi 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi, ne gi ñ'emu̱ihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 22 Ha nupya tsixka ár Hñö Jö gar ma Herusalen, mödi hindi pödi teme bi to̱bgaginu̱. 23 Ho̱nse̱ di pödi xi xikagi ár Hñö Jö ha gatho ya hnini di thogi, bi to̱bgagi ar fa̱di ne ya thogi. 24 Ha nuyu̱, hindi japamasu, ne hindi japa ma te da me̱pkase̱. Nö'ö di nega, ga johya ga jwata nunar 'be̱fi bi 'raka ar tsi Hmu Hesu. Nor 'be̱fi'ö, ga mömba ár hoga mhö no̱nga teme xi hwëgagihu̱ Jö. 25 Ha di pöpya xiñho, nu'ahu̱ xtá thop'u̱ xta xi'ahu̱ ár ts'ut'wi Jö, hingi ma gi penju̱ gi hyandagihu̱ man'agi. 26 Jange di xi'ahu̱, hingo 'ba̱ ma ñöni nú'mu̱ gi m'e̱hu̱pya. 27 Ngetho nuga hinte xta ögi. Gatho nö'ö xi utka Jö, xta ut'ahu̱ n'ehe. 28 Di xi'ahu̱, ntsuñhu̱, ne suhu̱ gatho ya gamfi xi 'ye̱nt'ahu̱ ri 'ye̱hu̱ ár Hñö Jö, ngu n'ar ma̱'yo su yá tsi de̱ti. Gese̱'ö xi 'ñex'ahu̱ gi sufu̱ ár nijö ar tsi Hmu xi unga ár ji xi da̱i. 29 Nuga di pödi n'ehe, nu xka magawa, ma da ep'u̱ 'ra ya ts'ojö'i, da ne da hwatwa gatho ár nijö Jö, ngu n'ar miñ'o hinte ma de̱ti e̱gi. 30 Hinge ho̱nse̱'u̱, 'ra da bo̱nga madeda ri mhunts'ihu̱, ma gi möñhu̱ 'ra ya nt'uti hinga majöni, ne gi 'weju̱ ya ku gi tsixu̱. 31 Jange ntsuñhu̱, ne beñhu̱ nu'u̱ hñu nje̱ye̱ parxui hinge ndi tsa̱ya̱ ndi nö'ma ma gida̱, xa ndi hup'a ri mu̱ihu̱ n'a ngu n'a. 32 Nupya tsi kuhu̱, di te̱t'ahu̱ Jö ne ár mhö mönga teme xi hwëk'ahu̱. Gehnu̱ pe̱'sa ar ts'e̱di da ze̱t'a ri jamfihu̱, ne gi hñöñhu̱ gatho nö'ö xi ñhöt'wa nu'u̱ xi t'axka yá m'u̱i. 33 Nuga hinto xta hyo̱kwabi ár bojö wa ár he. 34 Ngetho nuga ngu gi pöse̱hu̱, nuya 'ye̱yu̱ xi ma̱xkagi xta mpe̱fi xta tö nö'ö ndi honse̱ ne nö'ö honga nu'u̱ di ñ'o'be. 35 Hyax'mu̱ xta ut'ahu̱ ga mpe̱hu̱ njap'u̱, ne da tsa̱ ga fa̱xu̱ nu'u̱ hinte pe̱ts'i. Ne ga beñhu̱ nö'ö bi mönga ar tsi Hmu Hesu, nú'mu̱ bi 'ñenö: Töte ár nza̱tho ga uñhu̱, hinge nö'ö ga höñhu̱. 36 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Pablo, bi nda̱ndihmöwi gatho ya ku, ne mahye̱gi bi 'ya̱pa Jö'u̱. 37 Gatho ya ku xa mi zoni, mi döta ár dumu̱i'u̱. Mi hu̱ ar Pablo ne mi tsu̱'spa ár hmi. 38 Ngetho xa mi tu yá mu̱i mi 'yo̱xa nö'ö bi mönga ar Pablo, hinge nda mengi nda hyandi. Bi ma ba exa har motsa, bi ñ'ehwi bi ma.
1 Nu nda ñ'ehe ya ku, da ju̱he ar motsa da möhe njöntho har xe̱ni ha̱i ár thuhu Kos. Ár hyax'öp'u̱ da tso̱ñhe man'ar xe̱ni ha̱i ár thuhu Roda. M'e̱fa da möhe har hnini ár thuhu Patara. 2 Núnu̱ Patara da tiñhe n'ar motsa ndi ma Fenisia, dá po̱xenu̱ ne da möhe. 3 Nu ndi pa̱he har dehe, da hanthe ha ma ngöhöhe ar xe̱ni ha̱i Txipre. Da thothe da möhe har ha̱i Nsiria, ngetho nö'ö ar motsa ka ma nda zohnu̱ nö'ö te mi hö har hnini Tiro 'bu̱ har ñönthe, ne ka da kohenu̱. 4 Ma da tsu̱henu̱ ya ku, ne da 'bu̱hwihenu̱ yoto mpa. Nuya ku xki nzinga ár Hñö Jö mi xipabi ar Pablo hinge nda ma Herusalen. 5 Mi wa ya yoto mpa, bi de̱ngagihe gatho ya gamfi, yá 'be̱hñö ne yá bötsi. Da po̱ñhe har hnini ma ba tsogagihe har motsa, ne ka da nda̱ndihmöhenu̱ har ñönthe da a̱pabihe Jö. 6 Nu nda ehe ya ku, da ñhu̱he n'a ngu n'a, ne da po̱xe har motsa, ha nu'u̱ bi mengi bi ma yá ngu. 7 Núnu̱ Tiro bi göxa ar 'ñu ndi 'yohe har dehe, ne da möhe har hnini Tolemaida. Da ze̱ngwahe ya ku, ne da kohwihenu̱ n'a pa. 8 Ár hyax'ö ar Pablo ne nu'u̱ ndi ñ'ohe, da po̱ñhe da möhe har hnini Nsesarea. Ne da haxe hár ngu ar Lipe nö'ö mi mömba ár mhö Jö, mi n'a nu'u̱ yoto ya ma̱xte xki thahna har nijö Herusalen. 9 Ar Lipe mi 'ñe goho yá t'inxu himi nthöti, ne mi möñ'u̱ nö'ö mi xipa ár Hñö Jö. 10 Da 'bu̱henu̱ 'ra ya pa, ne bi zo̱hnu̱ n'ár m'e̱hni Jö xki 'ñe Nhudea, már thuhu Agabo. 11 Ba e bi k'öskagihe, bi hñömba ár böt'i ar Pablo, ne bi dut'a yá 'ye̱ ne yá wa, ne bi 'ñenö: 12 Nda o̱he njap'u̱, nuya ku ma ya mengunu̱ ne nuje, da tsa̱hmöhe nga hökwe hinge nda ma Herusalen. 13 Ha nunar Pablo bi 'ñenö: 14 Nda nuhe hinge nda tsa̱ nga hökwabihe hinge nda manu̱. Hinte da xife, ho̱nse̱ da eñhe: 15 M'e̱fa nu mi tho nuya pa'u̱, da ñhoje da möhe Herusalen. 16 Ba te̱ngagihe 'ra ya ku mi 'bu̱hnu̱ Nsesarea, n'a már thuhu Naso me Txipre. Mi pe̱'sa nze̱ye̱ ya je̱ye̱ xki ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesu. Gehnu̱ bi 'rakagihe ar se̱ki hár ngunu̱ Herusalen. 17 Nú'mu̱ nda tso̱ñhe Herusalen, ya ku xa bi njohya bi ze̱ngwagihe. 18 Ár hyax'ö da me̱'behe ar Pablo ma da k'öse ar Hakobo, ne ka xki mhushnu̱ gatho ya ku ma ya ndö har nijö. 19 Ar Pablo bi ze̱ngwa'u̱, ne bi metwabi gatho nö'ö xki 'yo̱t'a Jö hár 'be̱fi xki t'umbabi, nda hñö'spa ár mhö nu'u̱ hingya xodyo. 20 Nu mi 'yo̱'u̱ njap'u̱, bi nsundabi Jö, ne bi 'ñemba ar Pablo: 21 Xi nsipabi'u̱ gi uta ya xodyo bi 'bu̱ ha ma'ra ya ha̱i, hinda de̱mba ár t'ofo ar Moise. Enö gi hökwabi da hñu'spabi ar nse̱gi yá bötsi, ne hinda de̱nga ma nt'umbihu̱. 22 Xipya, te ga pe̱hu̱ 'mu̱. Ngetho nu xta böhyu̱ gi 'bu̱kwa, ma da mhunts'a gatho'u̱. 23 Jange di xi'ahe gi 'yo̱t'a njawa: 'Bu̱kwa goho ya ku ma da 'yo̱t'a n'ar ñhöt'i xi ñöt'wa Jö. 24 Tsits'i me̱wi, ma gi nxu̱ju̱ ngu ma nt'umbihu̱, ne jut'i da ñ'öxyu̱. Ne njap'u̱ da hyanda gatho ma mixodyohu̱ gi o̱t'a ngu mönga har t'ofo, ne hinga majöni nö'ö xi 'yo̱'u̱. 25 Ha nuya gamfi hingya xodyo, xta xipabihe hinga mahyoni da 'yo̱t'a ngu ma nt'umbihu̱. Ho̱nse̱ mahyoni hinda zi ya ñhuni xi ñhöt'wa ya tsita emp'ö, hinda zipa yá ji ya me̱ti, hinda za ya me̱ti hinxi po̱mba ár ji, ne hinda m'e̱ngwi man'a nö'ö hingo ár nthöti. 26 Nu'mú̱ ár hyax'öp'u̱, ar Pablo bi zixa nu'u̱ goho ya ñ'o̱ho̱, ne mahye̱giwi bi nxu̱k'u̱ ngu yá nt'umbi'u̱. M'e̱fa bi yu̱t'u̱ har dönganijö, ma ba mö ham'u̱ nda wa ya pa nda nt'axki, ne ham'u̱ nda zo̱ ar pa nda unga yá m'o̱ñho̱ n'a ngu n'a. 27 Ne nú'mu̱ ma nda wa nu'u̱ yoto mpa nt'axki, 'ra ya xodyo ya me Asia bi hyanda ar Pablo mi 'bu̱ har dönganijö, bi 'yu̱t'a ya jö'i bi mbo̱ yá kwe̱, ne bi gu̱ ar Pablo. 28 Xa mi ma'u̱ nts'e̱di mi eñ'u̱: 29 Mi möñ'u̱ njap'u̱, ngetho xki hyanda ar Pablo har hnini mi ñ'owi ar Trofimo ar me Efeso, mi hu yá mu̱i'u̱ ar Pablo xki zixa har nijö. 30 Jange gatho ar hnini bi mu̱xmatho, ne xa mi ma'u̱. Bi wat'u̱ bi mi ar Pablo, ne bi gu̱t'i bi gu̱ka har nijö, ne dama bi njot'a ya goxthi. 31 Mi ne nda hyo'u̱, ne bi nsipabi ar ndöndogu, gatho ar hnini Herusalen mi mu̱xmatho. 32 Nu'mú̱, bi musnu̱ gatho ya ndogu ne yá ndö, bi nixt'i bi ma habu̱ xki mhunts'a ya jö'i. Nu mi hyant'u̱ mi ep'u̱ ya ndogu ne yá ndö, bi hye̱p'u̱ ar Pablo. 33 Mi zo̱nga ar ndöndogu, bi gu̱ ar Pablo, ne bi xipa togo nda xo̱t'a yoho ya nthöhibo̱jö, ne bi ñ'a̱ni togo'ö ne te xki 'yo̱t'e. 34 Ha nuya jö'i xa mi ñöxhnatho, n'añ'o mi mönga n'a ngu n'a. Hinte bi zo ár mfeni ar ndöndogu, jange bi beni mar ñho nda zixa habu̱ mi 'bu̱ ya ndogu. 35 Nu mi zo̱nga ha ya 'rendo ár goxthi yá ngu'u̱, ya ndogu bi gu̱xta ar Pablo, ngetho ya jö'i xa mi ne nda net'i. 36 Ya jö'i mi 'be̱fa xa mi mafi mi eñ'u̱: 37 Nú'mu̱ ma nda t'et'a habu̱ mi ku̱ ya ndogu, ar Pablo bi 'ñemba yá ndö'u̱: 38 Hinga ge'e nö'ö ar me Ehipto bi gu̱xa ya jö'i nda ntuhni pe̱'sa 'ra ya pa, ne bi zixa ha ya ot'at'o̱ho̱ nu'u̱ yon'a̱tenthebe ya hyote. 39 Ar Pablo bi dödi ne bi 'ñenö: 40 Ar Pablo mi t'umba ar se̱ki nda ñö, bi m'a̱ ha ya 'rendo ne bi jár 'ye̱ bi xipya jö'i nda ñhe. Nú'mu̱ hinto mi ñö, bi ndu̱i bi ñö ebreo, ne bi 'ñenö:
1 —Ha gi o̱hu̱ ndadahu̱ di nkuhu̱, ne nu'ahu̱ tatahu̱. 'Yo̱hu̱ ma ga xi'ahu̱ nö'ö xta o̱t'e. 2 Nuya jö'i mi 'yo̱ ar Pablo mi ñö ar hñö ebreo, gatho dama bi ñhetho. Nu'mú̱ ar Pablo bi 'ñenö: 3 —Nuga dar xodyo, da m'u̱ har hnini Tarso har ha̱i Nsilisia, da tewa Herusalen. Bi utkagi ar utate ár thuhu ar Gamalie. Bi t'utkagi xiñho teme di bo̱nga ar t'ofo bi zogagihu̱ ma palehu̱. Ne xa ndi umba ma mu̱i ndi ne nga pe̱pa Jö, ngu gi o̱thu̱ gatho'ihu̱ ar pania. 4 Nuga n'ehe da u̱tsa nu'u̱ togo mi te̱nga nunar 'Ñunu̱, ndi nehmö nga ho. Ndi ju̱ nda njot'a har fa̱di, hinge ndi jamasu ha ma ya ndo̱ wa ma ya 'be̱hñö. 5 Nunar döngamöjö ne gatho ya dönziandö, da tsa̱ da da̱majöni bi 'raka ya he̱'mi nga hö'spa ma kuhu̱. Ne da ma Ndamasko, ma nga ju̱ nu'u̱ mi te̱nga nunar 'Ñunu̱, ne nga tsi Herusalen nda mfe̱i. 6 Nú'mu̱ ndi ne ar 'ñu tx'u̱tho mi 'be̱di nga ku̱t'a Ndamasko, ngu made mpa, n'a nda tha̱ni bi gobgatho n'a ra döta hyats'i ba e mhets'i. 7 Da hwangi, ne da o̱ n'ar mhö mi enö: Saulo, Saulo, yo'ö gi u̱tsagi. 8 Nuga da thöti ne da embabi: Ndada, togo'i. Nö'ö bi dötkagi: Nuga dar Hesu me Nasare, togo gi u̱tsa. 9 Nu'u̱ ndi ñ'o'be bi hyanda ar hyats'i, ne xa bi ntsu, mödi himbi 'yo̱'u̱ nö'ö ar mhö mi zokagi. 10 Nuga da a̱ni ne da embabi: Ma tsi Hmu'i, tema gi ne ga pe̱pya. Nö'ö bi 'ñengagi: Nangi di ma Ndamasko, ka gehnu̱ ma da nsi'a'i gatho nö'ö xta beni gi pe̱fi. 11 Nunar hyats'i'ö xa mi nts'e̱di, jange da ngoda̱, ne nu'u̱ ndi ñ'o'be bi gu̱nkagi bi zixka Ndamasko. 12 Nu'mú̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu Anania, xa mi o̱t'a xiñho mi te̱mba yá 'be̱pate ar Moise, ne gatho ya xodyo mi 'bu̱hnu̱ xa mi ñömañhobi. 13 Bi ma ba k'öskagi, ne mi zo̱nga habu̱ ndi 'bu̱i, bi 'ñengagi: Ma tsi ku Saulo, hñönga ri nthandi. Ne bi tsa̱ da handa togo mi k'öskagi. 14 Nep'u̱ bi 'ñengagi: Jö togo mi ndönga ma palehu̱, xi hwañ'a'i ngi pö teme beni da 'yo̱t'e, ne gi hyandwa ár ts'e̱di, ne gi 'yo̱'spa ár mhö Nö'ö Togo ar Hogajö'i. 15 Ngetho ma da me̱ñ'a'i gi da̱twa majöni gatho ya jö'i nö'ö xka hyandi ne xka 'yo̱de. 16 Nu'mú̱, tema gi to̱'mi. Nangi, möhö ma gi nxixthe, ne gi xu̱ka ri ts'oki, gi mat'wa ár thuhu ar tsi Hmu. 17 Nep'u̱ da penga Herusalen, nda tso̱ho̱ da ku̱t'a har dönganijö ma nga ndönga Jö, n'a nda handatho n'a ngur t'i. 18 Da handa ar tsi Hmu, mi engagi: Ngut'a po̱ngwa Herusalen, ngetho nuya jö'i 'bu̱kwa, hinda ma da ñ'emu̱i nö'ö ma gi da̱twa majöni gi no̱ngagi. 19 Ha nuga da embabi: Ma tsi Hmu'i, pö'u̱ xiñho ndi ku̱t'a ha yá nijö, ndi ju̱ nga et'a ar fa̱di ne ndi fe̱ nu'u̱ togo mi ñ'emu̱i'i. 20 Nú'mu̱ mi nhö'mba ár ji ar Teba togo mi da̱majöni'i, ka ndi 'bu̱hnu̱ n'ehe. Hinda hökwa nu'u̱ mi k'ahni, nuga go da supa yá dutu ya hyote. 21 Ha nunar tsi Hmu bi 'ñengagi: Di ma, di pe̱ñ'a'i ma gi zo nu'u̱ hingya xodyo. 22 Nu mi mönga njap'u̱ ar Pablo, ya jö'i himbi ne bi 'yo̱ts'e. Bi ndu̱i bi ñöxhnatho, ne mi eñ'u̱: 23 Xa mi he̱xa ya mhafi, mi fo̱ta yá dutu ne mi pönsa ya ha̱i. 24 Nu'mú̱ ar ndöndogu bi mö nda thoka ar Pablo mbo ha yá ngu'u̱ nda mfe̱i, ne njap'u̱ nda mö tema xki 'yo̱t'e, hanja ya jö'i xa xki mbo̱ yá kwe̱. 25 Nú'mu̱ mi nso̱t'e nda mfe̱i, ar Pablo bi 'ñemba n'ar döndogu mi 'ba̱hnu̱: 26 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ ar döndogu, dama ba xipa ár ndöp'u̱ n'ehe, ne bi 'ñembabi: 27 Nu'mú̱ ar ndöndogu bi ma ba k'ö'sa ar Pablo ne bi 'ya̱mbabi: 28 Nu'mú̱ nunu̱ bi 'ñembabi: 29 Nu mi 'yo̱ njap'u̱ nu'u̱ ma nda hyu̱xt'i, dama bi zop'u̱. Gese̱ ar ndöndogu bi zu n'ehe nú'mu̱ mi bödi mar me Nroma, ngetho xki 'be̱pa yá ma̱xte nda xo̱t'e. 30 Ár hyax'öp'u̱ ar ndöndogu mi ne nda bödi tema xki 'yo̱t'e, bi mö nda thökwa ya bo̱jö xki so̱t'e. Ne bi zohna ya ndömöjö ne gatho yá ndö ya xodyo, bi 'yo̱t'a n'ar mhunts'i, ne bi gu̱kwa ar Pablo habu̱ mi 'bu̱'u̱.
1 Nu'mú̱ ar Pablo bi k'öt'a yá ndö ya xodyo, ne bi 'ñembabi: 2 Ge'mú̱ ar Anania togo mar döngamöjö, bi 'be̱pa nu'u̱ mi 'ba̱ get'u̱ habu̱ mi 'ba̱ ar Pablo nda me̱t'wa ár ne. 3 Nu'mú̱ ar Pablo bi 'ñembabi: 4 Nu ma'ra ya jö'i mi 'bu̱hnu̱ bi 'ñembabi: 5 Nu'mú̱ ar Pablo bi dödi: 6 Ar Pablo mi nu mi 'bu̱hnu̱ made ya de̱ngamöjö ne made ya de̱nga'be̱pate, bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 7 Nu mi mönga njap'u̱ ar Pablo, ya de̱nga'be̱pate ne ya de̱ngamöjö bi ndu̱i bi ntsa̱hñöki n'a ngu n'a, ne njap'u̱ bi ñhe ar mhunts'i. 8 Ngetho nuya de̱ngamöjö eñ'u̱, nu'u̱ togo xi du, hinda mengi da nte, ne hingi ñ'emu̱i'u̱ 'bu̱ ya e̱nxe̱, hingi 'bu̱ yá pa ya jö'i 'nö. Ha nuya de̱nga'be̱pate hö, eñ'u̱ da mengi da nte n'a, 'bu̱ ya e̱nxe̱, ne 'bu̱ yá pa ya jö'i. 9 Ne gatho xa mi ñöxhnatho. N'a mbi m'a̱ 'ra ya böt'ofo ma ya de̱nga'be̱pate, ne bi 'ñeñ'u̱: 10 Xa bi ga̱hni ar tuhni. Jange ar ndöndogu, mi tsu nda nxe̱nga ar Pablo, bi zohna yá ndogu nda e nda zixnu̱ nda 'ñet'a habu̱ mi 'bu̱'u̱. 11 Nu mi nxui ar tsi Hmu bi zo ar Pablo ne bi 'ñembabi: 12 Ár hyax'ö 'ra ya xodyo bi mhunts'i nda hyonga hanja nda hyo ar Pablo. Bi 'ñet'u̱ made Jö hinte nda zi'u̱, m'e̱t'o nda 'yo̱t'a nö'ö xki beñ'u̱. Nu'mu̱ hin'ö, ndá zu̱twa ár mfe̱i Jö. 13 Mi tho yon'a̱te nuya ñ'o̱ho̱ mi mönga njap'u̱. 14 Nuya ñ'o̱ho̱yu̱ bi ma ba k'ö'sa ya ndömöjö ne ya dönziandö, bi 'ñeñ'u̱: 15 Jange nu'ahu̱ ne gatho ya ndö, 'ya̱fu̱ ar ndöndogu da tsiñ'ahu̱ xudi ha ri mhunts'ihu̱. Gi 'ñemfu̱ gi ne gi pöhu̱ xiñho nö'ö te xi 'yo̱t'e. Ne nuje ma ga ta̱je har 'ñu ga hohe, hinga he̱he da zo̱kwa. 16 Bi 'yo̱ n'ár t'u̱ ár nju ar Pablo nö'ö xki t'e̱kwabi. Ngut'a bi ma ba k'ö'sa ha yá ngu ya ndogu ne bi xipabi. 17 Nu'mú̱ ar Pablo bi zohna n'ar döndogu, ne bi 'ñembabi: 18 Nunar döndogunu̱ bi zixa habu̱ mi 'bu̱ ár ndö, ne bi 'ñenö: 19 Nö'ö ar ndöndogu bi mipa ár 'ye̱ ar bötsi, ne bi zixa habu̱ bi 'ya̱mbase̱: 20 Ar ts'u̱nt'u̱ bi 'ñembabi: 21 Yo ma gi 'yo̱te, ngetho ngu yon'a̱te ya ñ'o̱ho̱ ma da 'ñöthó. Xi 'ñet'a made Jö hinte ma da zi'u̱, m'e̱t'o da hyo ar Pablo. Nu'mu̱ hin'ö, dá zu̱twa ár mfe̱i Jö. Ho̱nt'a to̱'matho tema gi mönge. 22 Ne ar ndöndogu bi 'ñemba ar bötsi nda ma, ne hinto nda xipabi xki metwabi nö'ö ma nda thogi. 23 Nö'ö ar ndöndogu bi zohna yoho ya döndogu, bi 'be̱pabi nda japi nda ñhoka yonthebe ya ndogu watho, ne ngu̱dmi ma n'a̱te ya to̱ge, ne ma yonthebe ya ndogu hö ya maza, nda ma'u̱ har hnini Nsesarea ngu ar gu̱to nxui. 24 Ne bi 'ya̱ 'ra ya fani nda nto̱ ar Pablo, ne nda ts'i'spa ar ndö Feli. Bi 'be̱pabi nda su xiñho, hinte nda njapabi. 25 Ne bi 'yot'a n'ar he̱'mi bi me̱mpa ar ndö Feli, mi enö njawa: 26 Nuga dar Klaudio Lisia, di ze̱ngwa'i ma hoga ndö'i Feli. 27 Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ ár thuhu ar Pablo, bi gu̱ ya xodyo 'bu̱tho nda hyo. Ha nuga nda pödi mar me Nroma, da tsixa ma ndogu, ma da ñöni. 28 Ha ndi ne nga pödi tema mi ho̱x'u̱, jange da tsi'spa ha yá mhunts'andö. 29 Da pödi mi tho̱xa xki ts'okwa yá t'ofose̱'u̱, ha hinte xki 'yo̱t'e ndi 'ñepi nda tho, hinge ndi 'ñepi nda t'et'a har fa̱di. 30 Ha nuga bi nsikagi xki mhunts'a ya xodyo mi öthó nda hyo. Jange ngut'a dá pe̱ñ'a'i, ne da xipabi nu'u̱ yá nga̱xte, go da ga̱x'a'i nö'ö teme ho̱ts'e. Di ne gi 'bu̱i xiñho. 31 Nep'u̱ nuya ndogu, ngu xki m'e̱pabi, bi zixa ar Pablo mi nxui har hnini Antipatri. 32 Ár hyax'ö nuya ndogu mi 'yotho bi menk'u̱ habu̱ mi 'bu̱'u̱. Ho̱nse̱ nuya to̱ge bi zixa ar Pablo. 33 Nu mi zo̱ñ'u̱ Nsesarea, bi umba ar he̱'mi xki m'e̱mpa ar ndö Feli, ne bi t'ent'wa ha yá 'ye̱ ar Pablo. 34 Nu mi wadi bi ne ar he̱'mi ar ndö Feli, bi 'ya̱ni habu̱ mar mengu. Ne nu mi bödi mar me Nsilisia, 35 bi 'ñembabi:
1 Nu mi tho ku̱t'a mpa mi 'bu̱hnu̱ ar Pablo Nsesarea, bi zo̱nga ar döngamöjö már thuhu Anania, mi ñ'owi 'ra ya dönziandö, ne n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu Tertulo mi fa̱xa ya jö'i ha ya ts'u̱t'wi. Bi zo̱ñ'u̱ ma nda hyo̱xhya nhemhñö ar Pablo hár nthandi ar Feli. 2 Nep'u̱ bi ts'ohna ar Pablo, ne nu mi zo̱ habu̱ mi 'bu̱'u̱, ar Tertulo bi mu̱di bi ñö te gatho mi ho̱ts'e, ne bi 'ñemba ar Feli: 3 Hoga ndö Feli, di to̱p'ahe gatho ya pa habu̱ gatho gi ma, ga 'ra'ahe njamödi nuya ñho xka 'yo̱t'e. 4 Hindi ne ga hök'ahe ri 'be̱fi. Di a̱'ahe gi jar möte gi 'yo̱xkagihe n'a tsi tu̱i nö'ö ma ga xi'ahe. 5 Xta tiñhe nunar ñ'o̱ho̱nu̱, ñhe̱hwi n'ar hñeni 'yo habu̱ gatho 'bu̱ ya xodyo u̱t'i. Di pöhe go gehnu̱ ár ñöxhmu 'ra ya jö'i te̱nga n'ar me Nasare. 6 Nunu̱ mi ne nda ts'oka ma dönganijöhe. Jange nuje da ju̱he ndi ne nga hö'sfe majöni ngu mönga ma t'ofohe. 7 Ha nunar ndöndogu ár thuhu Lisia, ba ehe bi zimgagihe nunar ñ'o̱ho̱nu̱. 8 Nep'u̱ bi 'ñenö, nu'mu̱ togo mi ne nda nga̱xte, nda e nda ga̱x'a'i. Ne nú'mu̱ xki hñö'spa majöni, ma gi pöse̱ ha majöni nö'ö di xi'ahe. 9 Gatho nuya xodyo mi 'bu̱hnu̱, bi 'ñeñ'u̱ majöni nö'ö mi mönga ar Tertulo. 10 Ar ndö Feli bi jár 'ye̱ bi umba ar se̱ki ar Pablo nda ñö, jange nunu̱ bi ndu̱i bi 'ñenö: 11 Da tsa̱ gi ñ'a̱ni ne gi pödi xiñho, ja pe̱'sa 're̱t'amayoho mpa xta tso̱nga Herusalen ma nga ndönga Jö. 12 Hinto xi zu̱kagi di ntsa̱'be man'a. Hinxi ts'u̱kagi di u̱t'a ya jö'i har dönganijö, ha ya t'u̱lo nijö, wa har hnini. 13 Nuya jö'iyu̱ hinda tsa̱ da hñubga ma hmi nö'ö te ho̱xkagi. 14 Nuga di da̱majöni di te̱nga nunar 'Ñunu̱, ne njap'u̱ di pe̱pa Jö mi ndönga ma pale, mödi nuyu̱ enö n'ar ts'ont'uti. Di jamfi gatho nö'ö xi mhönga hár t'ofo ar Moise, ne gatho nö'ö xi 'yot'a yá m'e̱hni Jö. 15 Nuga di ndo̱'mi ngu mi ndo̱m'u̱ n'ehe, Jö ma da gu̱xa man'agi nu'u̱ xi du, ya hogajö'i ne ya ts'ojö'i. 16 Jange hyax'mu̱ di umba ma mu̱i ga pe̱'sa n'ar hogam'u̱i, hinte ga tsa̱mañ'u̱ hár nthandi Jö ne ya jö'i. 17 Mi tho 'ra ya je̱ye̱ ndi 'yo yap'u̱, da pengi nga umba ma ñhöt'i Jö, ne nga hömpa n'ar mfa̱ts'i nu'u̱ ma mixodyo'be hyoya. 18 Go ndi o̱t'ö har nijö nú'mu̱ mi hyangagi 'ra ya xodyo me Asia. Bi zu̱kagi ndi nxu̱ki ngu ma nt'umbihe, himbi ts'u̱kagi ndi u̱t'a nze̱ye̱ ya jö'i, ne himi mu̱xhyu̱. 19 Go di 'bu̱kwa'u̱, da ga̱x'a'i nu'mu̱ pe̱'sa tema da hyo̱xkagi. 20 Dá mönga nuyu̱ 'bu̱kwa nu'mu̱ xi dimgagi n'ar ts'oki nú'mu̱ bi ts'ixkagi hár mhunts'i ya ndöxodyo. 21 Ho̱nse̱ nö'ö da mönga nts'e̱di ha yá mhunts'i, nú'mu̱ nda enö: Ngi zonkagihu̱ ngetho di jamfi da mengi da nte nu'u̱ xi du. 22 Nú'mu̱ mi wadi bi 'yo̱xa gatho ar ndö Feli, ngetho mi pöhnu̱ ár m'u̱i nu'u̱ togo mi te̱mba ár 'Ñu ar tsi Hmu, bi 'ye̱nt'a man'ar pa, ne bi 'ñembabi'u̱: 23 Ne bi 'be̱pa n'ar döndogu nda su xiñho ar Pablo, nda the̱ts'u̱ nda bo̱ni, ne nda t'umba ar se̱ki nu'u̱ togo mi ne nda k'öts'i nda hñö'spa te mi honi. 24 Mi tho 'ra ya pa, ba e ar ndö Feli, mi ñ'owi ár 'be̱hñö ár thuhu Drusila mar xodyo. Bi 'be̱pa togo nda zixa ar Pablo, bi 'yo̱xa ár jamfi 'be̱'spabi ar tsi Hmu Hesukristo. 25 Ha nú'mu̱ mi ndu̱ ar Pablo bi mönga nö'ö xiñho ga o̱thu̱, ne ga ntsuñhu̱ hinga o̱thu̱ ya ts'oki, ne Jö ma da hñöxa majöni ar ngöts'i, nu'mú̱ ar Feli bi zu, ne bi 'ñembabi: 26 Ar ndö Feli mi to̱'mi nda umbar bojö nda hye̱gi, jange himi tsa̱ya̱ mi zohni nda ñöwi. 27 Mi wa yo nje̱ye̱ bi bo̱nga ar Feli ngu ar ndö, ne bi go ar Porsio Festo ngúr mponi. Ar Feli mi ne nda gohwi xiñho ya xodyo, jange himbi hye̱ ar Pablo.
1 Ar Festo bi zo̱nu̱ Nsesarea, bi bo̱xa ngur ndönu̱. Nep'u̱ ár hñupa bi ma ba tso̱nga Herusalen. 2 Nunu̱ ya ndömöjö ne ma'ra ya ndöxodyo, bi ma ba k'öts'i nda ga̱xa nö'ö xki 'yo̱t'a ar Pablo. 3 Bi 'ya̱pa ar möte nda ts'i Herusalen, mi beñ'u̱ nda 'ñöthó ne nda da̱ki nda hyo. 4 Nunar Festo bi 'ñembabi'u̱ bi jot'a ar Pablo har fa̱di Nsesarea, ha nö'ö ngut'a ma nda menga injanu̱. 5 Bi 'ñembabi'u̱: 6 Ar Festo bi m'u̱hnu̱ Herusalen ho̱nse̱ ngu ma hñöto wa 're̱t'a mpa, ne bi menga Nsesarea. Ár hyax'öp'u̱ bi hñu habu̱ mi o̱t'a ar ts'u̱t'wi, ne bi 'be̱pa togo nda tsi ar Pablo. 7 Nu mi yu̱t'a ar Pablo, nuya xodyo xki 'ñe Herusalen xa bi got'atho, ne te gatho mi ho̱x'u̱, mödi hinte mi tsa̱ nda hñu'mbár hmi. 8 Nu ar Pablo bi dödi ne bi 'ñenö: 9 Ha nunar Festo mi ne nda gohwi xiñho ya xodyo, jange bi 'ya̱mba ar Pablo ne bi 'ñembabi: 10 Nu'mú̱ ar Pablo bi dödi njawa: 11 Nu'mu̱ xta o̱t'a n'ar döta ts'oki ne di 'ñepkagi da thogi, hindi o̱t'a ma 'ñöngi. Ha nu'mu̱ hinge majöni nu'u̱ tho̱xkagi, hinto pe̱'sa ar se̱ki da t'e̱ntkagi ha yá 'ye̱ ya xodyo. Jange nuga di a̱di ma ga da̱majöninu̱ Nroma hár nthandi ar ndö Sesar. 12 Nu'mú̱ ar Festo bi ñöwi yá ma̱xte, nep'u̱ bi 'ñembabi ar Pablo: 13 Bi tho 'ra ya pa, ne bi zo̱hnu̱ Nsesarea ar ndö Agripa ne ár 'be̱hñö ár thuhu Berenise, bá e bi ze̱ngwa'u̱ ar ndö Festo. 14 Bi m'u̱hnu̱ nze̱ye̱ ya pa, jange ar Festo bi metwabi ár thogi ar Pablo, ne bi 'ñembabi: 15 Nda 'bu̱hnu̱ Herusalen bá k'öskagi ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo, mi ho̱xa ar Pablo 'ra ya ts'oki, ne mi a̱di nga e̱nt'i nda tho. 16 Ha nuga da xipabi'u̱ ar ts'u̱t'wi Nroma hinxi nzöi ho ya jö'i n'agitho. M'e̱t'o da ñhandwi yá nga̱xte da hñu'mba yá hmi. 17 Jange ngu mi zo̱kwa'u̱, ár hyax'öp'u̱ n'agitho da huxa ha ma ts'u̱t'wi, ne da 'be̱pa togo nda tsinka nö'ö ar ñ'o̱ho̱'ö. 18 Ka mi 'bu̱hnu̱ gatho nu'u̱ mi ho̱ts'e, mödi hinte bi hyo̱x'u̱ ngu nuya ndi benga. 19 Ho̱nse̱ mi ho̱x'u̱ tema mi jamfi'u̱, ne mi no̱ñ'u̱ n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu ar Hesu xki du, ha nunar Pablo mi mö mi tetho. 20 Ha nuga hinte ndi pödi te nga thöti, jange da emba ar Pablo, hage mi ne nda ma Herusalen nda t'o̱t'wa ar ts'u̱t'winu̱. 21 Ha nö'ö bi 'ya̱di nda hñö'spa majöni ar döngandö Augusto. Jange da 'be̱pa togo da su xiñho ne ga pe̱mpabinu̱. 22 Nu'mú̱ ar ndö Agripa bi 'ñembabi ar Festo: 23 Jange ár hyax'ö ar Agripa ne ar Berenise bi zo̱ho̱ ne bi yu̱t'u̱ xa xki ñhe nda ñ'u yá nsu. Bi mhuskwi ya döngandogu, ne bi yu̱t'u̱ mahye̱gi ma'ra ya ndö har hnini. Ne ba ts'i ar Pablo ngu xki mönga ar Festo. 24 Ne ar Festo bi 'ñenö: 25 Ha nuga hinte ma ts'oki xta timbabi da tsa̱ da tho. Ne nunu̱ xi 'ya̱se̱ da ma da da̱twa majöni ar ndö Augusto Sesar, jange xta e̱nt'i ga pe̱mpabi. 26 Nuga hinte di pe̱ts'i te ga xipa ar ndö Nroma. Jange xta tsiñ'a'i, nu'ge ndö Agripa, ne gatho nuya gi 'bu̱hu̱wa, xki jwahu̱ gi ñöwihu̱, ga pe̱ts'i tema ga ot'wabi ma ndöhu̱. 27 Ngetho di enga, hingi ho ga pe̱mpa n'ar 'yofa̱di ma ndöhu̱ Sesar, ne hinga xipabi tema ts'oki tho̱ts'e.
1 Nep'u̱ ar ndö Agripa bi 'ñembabi ar Pablo: 2 —Hoga ndö Agripa, di johya ma ga ñhönse̱ ha ri nthandi, ne ga ot'ar 'ñu te gatho ho̱xkagi ma mixodyo'be. 3 Döta ma johya ngetho gi pötwa xiñho yá nt'umbi ya xodyo, ne tema thohnu̱. Jange nuga di a̱'ar möte gi pe̱'ska ar ts'e̱ti gi 'yo̱xa nö'ö ma ga mö. 4 Gatho ya xodyo pötka ma m'u̱i, di ndu̱ nú'mu̱ ndi bötsi ndi 'bu̱ ha ma ha̱i, ne nú'mu̱ nda e Herusalen. 5 Go pö'u̱ n'ehe, nu'mu̱ ne da mömhö, nda ndu̱i xta te̱mba yá nt'umbi ya de̱nga'be̱pate. Ngu gi pöse̱ go töte umba yá mu̱i o̱t'wa yá 'be̱pate ar Moise. 6 Ha nupya, ngetho di pe̱'sa n'a ndo̱'mi ma da mengi da nte nu'u̱ xi du, ngu xi ñöt'wa Jö ma palehe, xi ja̱xkagi ar ts'u̱t'wi. 7 Gatho ma mixodyo'be, yá 'be̱togihe nu'u̱ 're̱t'amayoho ya pale mi 'bu̱ mam'e̱t'o, to̱'mi da hñönga ár ñhöt'i Jö, jange parxui pe̱pabi. Ngu gi numhö, hoga ndö Agripa, ngetho di pe̱'sa nunar ndo̱'minu̱, nuya ma mixodyo'be xi 'ba̱bgagi ha ya ts'u̱t'wi. 8 Xi'mu̱, wa hingi ñ'emu̱ihu̱, Jö tsa̱ da gu̱xa nu'u̱ xi du. 9 Nuga n'ehe har ndu̱i, ndi beni mar ñho te gatho nga o̱t'wa nu'u̱ togo mi no̱mba ár thuhu ar Hesu me Nasare. 10 Njap'u̱ da o̱tnu̱ Herusalen. Xki 'raka ya he̱'mi ya ndömöjö nda tsa̱ nga ju̱ ya gamfi. Nze̱ye̱ ndi kot'a ha ya fa̱di, ne ndi et'atho ma xu̱tha nú'mu̱ mi tho. 11 Hinge ndi tsa̱ya̱ ndi o̱t'wa nö'ö ndi ne ha yá nijö ya xodyo, ndi ne nga japi nda ko̱nga ar tsi Hmu. Xa xki zu̱kar kwe̱, ndi pa ma'ra ya ha̱i ndi honi ne nga o̱t'wa ar ts'om'u̱i. 12 Jange ngar mamhö Ndamasko, xki 'raka ar ts'e̱di ne xki me̱nkagi ya ndömöjö nga ju̱ ya gamfi, nga et'a ar fa̱di. 13 Ha ngu made mpa, tsi ndö'i di xi'a'i, ndi 'yohe ar 'ñu, n'a nda handatho n'ar hyats'i mi töta ár hyats'i ar hyadi, bi gobgathogihe, nuga ne gatho nu'u̱ ndi ñ'o'be. 14 Dama da hwanje gathogihe, ne dá o̱ n'ar mhö mi ñö ebreo, bi 'ñengagi: Saulo, Saulo, yo'ö gi u̱tsagi. Go gi nts'okse̱, ngu n'ar boi pu̱nse̱ ar maza. 15 Nu'mú̱ nuga da embabi: Ndada, togo'i. Har tsi Hmu bi 'ñengagi: Nuga dar Hesu, togo gi u̱tsa. 16 Ha nupya nangi gi 'ba̱i, ngetho xta ñ'upya ga hux'a'i gi pe̱pkagi, ne gi da̱majöni nö'ö xka hyandi ne nö'ö ma ga ut'a m'e̱fa. 17 Nuga ga ñöñ'a'i hinte da ja'a'i nuyu̱ ri mixodyowi, ne nu'u̱ hingya xodyo habu̱ gatho ma ga pe̱ñ'a'i. 18 Ka ma gi zohnu̱ ya jö'i, gi xokwa yá da̱ da bo̱nga har 'be̱xui, ne da e da m'u̱ har hyats'i. Da k'ot'a ha yá 'ye̱ ar ts'ondöhi, ne da e da zu̱ Jö. Da ñ'emu̱igi, ne njap'u̱ ga pumbabi yá ts'oki, ne da hñönga gatho nö'ö xa ñhöt'wa nu'u̱ xi nt'axkwabi yá m'u̱i. 19 Jange, nu'ge ndö Agripa, nuga da o̱ta nö'ö ngur t'i ndi 'ñe mhets'i. 20 Ne da du̱'ma Ndamasko da zo ya jö'i, nep'u̱ Herusalen ne gatho ma'ra ya hnini Nhudea. M'e̱fa da ma habu̱ mi 'bu̱ nu'u̱ hingya xodyo, da zofo nda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi ne da ñ'emu̱i Jö. Ne da 'yo̱t'u̱ nö'ö xiñho, njap'u̱ da ñ'udi xi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 21 Gehnu̱ ndi pe̱fi, jange bi mikagi ya xodyo har dönganijö, 'bu̱tho nda hyogagi. 22 Ha Jö bi ma̱xkagi, jange di 'bu̱kwatho ga zo ya jö'i, wa nu'u̱ pe̱'sa yá nsu ne nu'u̱ hinte pe̱ts'i. Hinte di huts'i, ho̱nse̱ di mönga ngu bi 'yot'a ar Moise ne ma'ra yá m'e̱hni Jö ma nda thogi. 23 Bi möñ'u̱, nunar Kristo ma nda tho nze̱ye̱ ya u̱gi ne nda tho. Ha m'e̱fa gehnu̱ ar 'be̱t'o nda mengi nda nte, ne nda utwa ar hyats'i ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo. 24 Nu mi mönga njap'u̱ ar Pablo mi ñönga ár te, ar ndö Festo bi ñö nts'e̱di ne bi 'ñenö: 25 Ha nunar Pablo bi dödi ne bi 'ñenö: 26 Nunar ndö Agripa pödi xiñho tema di mö, jange hindi ntsu ga ñö hár nthandinu̱. Di pödi nunu̱, xi zo ár gu nö'ö di mö, ngetho hinxi tho ñ'öntho. 27 Ndö Agripa, ha gi ñ'emu̱i nö'ö xi mönga yá m'e̱hni Jö. Di pödi hö, gi jamfi. 28 Nu'mú̱ ar ndö Agripa bi dödi ne bi 'ñenö: 29 Jange ar Pablo bi 'ñembabi: 30 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Pablo, ar ndö Agripa ne ar Festo, ar Berenise ne gatho nu'u̱ mi 'bu̱hnu̱, bi m'a̱'u̱. 31 Mi ma'u̱ n'amp'u̱se̱, bi 'ñembabi n'a ngu n'a: 32 Ar ndö Agripa bi 'ñemba ar Festo:
1 Nu mi beñ'u̱ nda 'be̱nkagihe ga 'yohe ar dehe gár möhe har ha̱i Italia, ar Pablo ne ma'ra ya 'yofa̱di bi t'e̱nt'wár 'ye̱ n'ar döndogu már thuhu Hulio, yá ndogu ar Augusto Sesar. 2 Da po̱xe ne da möhe ha n'ar döta motsa xki 'ñe har hnini Adramitio, ne nda mengi nda thota ha ya hnini 'bu̱ har ñönthe har ha̱i Asia. Mi panu̱ ndi ñ'ohe n'ehe ar Aristarko me Ntesalonika har ha̱i Nmasedonia. 3 Ár hyax'ö da tso̱ñhe har hnini Sidon. Ar Hulio xa bi ñhogajö'i bi hye̱ ar Pablo nda k'ö'sa yá mpödi mi 'bu̱hnu̱, ne nda t'umba nö'ö mi k'at'i. 4 Da po̱ñhenu̱ Sidon, da thothe habu̱ mi ta̱gagihe ar ndöhi ar xe̱niha̱i Txipre, ngetho ndi nto̱xkwihe. 5 Da 'ranthe njöntho har dehe, da thothe get'u̱ ar ha̱i Nsilisia ne Panfilia, da tso̱ñhe har hnini Mira har ha̱i Lisia. 6 Ar döndogu ka bi dinu̱ n'ar motsa mar me Alejandria, ndi ma har ha̱i Italia. Ka bi 'ñexkagihenu̱. 7 Dá 'yohe 'ramtx'u̱ nze̱ye̱ ya pa, xa n'ar döta 'be̱fi'ö dá tso̱ñhe 'randitho ar hnini Gnido. Xa mi nts'e̱di ar 'yomndöhi, ne himi he̱gagihe nga 'yohe, da thothe har xe̱niha̱i Kreta habu̱ mi ta̱gagihe ar ndöhi get'u̱ ar xe̱niha̱i Salmon. 8 Da ka̱tathohe ar xe̱niha̱i Kreta, 'ramtx'u̱ ndi 'yohe ndi nto̱xkwihe ar 'yomndöhi. Da tso̱ñhe ha n'ar ñönthe xki thu'spabi Ya Hoga Goxthi get'u̱ ar hnini Lasea. 9 Xki tho nze̱ye̱ ya pa ndi 'yohe har dehe, ne mar ñhembi, ngetho xki tho ar ndöbëhë ne xki zo̱ ya tse̱. Jange ar Pablo mi xipabi'u̱: 10 —Ha gi o̱hu̱, ndadahu̱. Di handi ma ga thohu̱ nze̱ye̱ ya thogi har 'ñu. Da tsa̱ ga 'be̱hu̱ ar motsa ne gatho nö'ö hö. Hinge ho̱nse̱'ö, tsa̱ ga jöthu̱ n'ehe. 11 Ha nunar döndogu himbi japamasu nö'ö mi mönga ar Pablo. Mi te̱nda nö'ö mi mönga togo mi e̱t'a ar motsa ne togo már me̱ti. 12 Ngetho hints'u̱ mar ñho nda gohnu̱ ar motsa ha Ya Hoga Goxthi nuya pa mar ntse̱. Jange nze̱ye̱ nu'u̱ mi panu̱ bi beñ'u̱ mar ñho nda bo̱nu̱, xömhö nda tsa̱ nda zo̱nga har hnini ñhanda mahyats'i ár thuhu Fenise har xe̱niha̱i Kreta, ne nda thohnu̱ ya tse̱. 13 N'a mbi ñ'oda n'ar ndöhi ndi 'ñe mak'angi, jange bi beñ'u̱ gehnu̱ mi hoñ'u̱. Dama bi gu̱xa ya bo̱jö mi to̱'sa ar motsa, ne da ka̱tathohe ár ñönthe ar xe̱niha̱i Kreta. 14 Hingar ya'ö bi zu̱je n'ar 'yomndöhi xa mi nts'e̱di, ndi 'ñe mahwifi ne mahyats'i. 15 Nor 'yomndöhi xa mi ts'e̱di bi duxa ar motsa, da tsa̱hmöhe nga ñhanthwe, ne himbi tsa̱. Jange da he̱he bi duts'i. 16 Da thothe get'u̱ n'ar xe̱niha̱i ár thuhu Klauda habu̱ mi ta̱gagihe ar ndöhi. Xa da o̱the ar ts'e̱di da ju̱xenu̱ ar t'u̱lo motsa mi ju̱t'i. 17 Da jwahe da ju̱xe ar t'u̱lo motsa, bi xo̱t'u̱ nor döta, hinge nda nhwati. Nu'u̱ togo mi e̱t'a ar motsa, mi tsu nda nthe̱xkwi ya bo'sa'bomu ja mbo ar dehe yá thuhu Sirte. Jange bi gö'ma ya dutu nu'u̱ tuxa ar motsa nda ñ'o, ne bi hye̱'u̱ nda ñ'ose̱. 18 Ár hyax'öp'u̱ mi nto̱xkwitho ar 'yomndöhi, jange bi ndu̱i bi 'ye̱nga har dehe gatho nö'ö mi tu ar motsa. 19 Ár hñupap'u̱, man'agi bi menk'u̱ bi 'yu̱t'a har dehe nuya tema pongwa ar motsa. 20 Bi tho nze̱ye̱ ya pa himbi nheki ar hyadi wa ya tso̱, ngetho xa mi 'yo ar 'yomndöhi. Ho̱nse̱ ndi to̱'mthohe ar ndöte. 21 Xki tho nze̱ye̱ ya pa hinte ndi tsihe, jange ar Pablo bi m'a̱ madetho, ne bi 'ñengagihe: 22 Ha nupya di xi'ahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho hinto ma ga tuhu̱, ho̱nse̱ ar motsa ma da m'e̱di. 23 Ngetho manxui bi zokagi n'ár e̱nxe̱ Jö, togo ár me̱tigi ne di pe̱pabi. 24 Ne bi 'ñengagi: Pablo, yo gi ntsu, ngetho mahyoni gi 'ba̱hnu̱ hár nthandi ar ndö Sesar. Ne hinge ho̱nse̱'i, Jö xi hwëk'a'i da k'ont'a gatho nu'u̱ gi ñ'owi. 25 Jange nupya di xi'ahu̱, ndadahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho nuga di ñ'emu̱i Jö, ne ma da 'yo̱t'a ngu xi xikagi. 26 Mödi ar ndöhi ma da 'ye̱ngagihu̱ ha n'ar xe̱niha̱i. 27 Nu mi zo̱ ár 're̱t'amagoho mpa ndi 'yohe njap'u̱, mi tuxkagihe ar ndöhi har ñho̱nthe ár thuhu Adriatico. Ngu made ar xui, nu'u̱ togo mi e̱ ar motsa mi beni ma nga tso̱ñhe ha n'ar ha̱i. 28 Ne bi ndu̱i bi 'ye̱nga hangu ár ñhe ar dehe. Mi pe̱'sa n'a̱te ñhu̱fi ár ñhe. Da thohe man'a tsi tu̱i, bi mengi bi 'ye̱ni man'agi. Ho̱nse̱ mi pe̱'sa 're̱t'amaku̱t'a ñhu̱fi ár ñhe. 29 Mi ntsu'u̱ nda nto̱xkwi ya do ar motsa, jange bi kö'ma goho ya bo̱jö mo̱te ar motsa nu'u̱ tso̱nga har ha̱i, tsöma ar motsa. Gathogihe xa ndi nehe ngut'a nda hats'i. 30 Nu'u̱ togo mi e̱t'a ar motsa, mi ne nda göi nda zop'u̱. Jange bi mengi bi 'ye̱nt'a har dehe ar t'u̱lo motsa, mi o̱t'u̱ ngu mi e̱nt'a ma'ra ya bo̱jö hár ñö ar motsa. 31 Ha nunar Pablo dama bi xipabi ar döndogu ne yá ndogu, bi 'ñembabi'u̱: 32 Jange ya ndogu dama bi hye̱ka ya nthöhi habu̱ mi zu̱ ar t'u̱lo motsa, ne bi ntho̱ge bi ma. 33 Nu mi hats'i, ar Pablo mi xikagihe gatho nga nzimxudihe, ne bi 'ñenje: 34 Jahu̱ ar möte gi ñuñhu̱. Mahyoni gi pe̱'su̱ ar ts'e̱di, ngetho di xi'ahu̱ hinto gi 'be̱hmöhu̱ n'ar xtö. 35 Mi mönga njap'u̱ ar Pablo, bi gu̱ n'ar thuhme, bi umba njamödi Jö ha yá nthandi'u̱. Ne bi xe̱ka n'a xe̱ni bi ndu̱i bi zi. 36 Nu'mú̱ gatho bi hñu yá mu̱i, ne bi ñuñ'u̱ n'ehe. 37 Nu'u̱ ndi pa̱he har motsa, yonthebe hñun'a̱tema're̱t'a ne 'rato ya jö'i. 38 Nu mi niñö'u̱, bi 'yu̱t'a har dehe ya t'e̱i, ne njap'u̱ nda göt'a ár ñhu̱ ar motsa. 39 Nu mi hats'i, nu'u̱ togo mi e̱t'a ar motsa bi hyanda n'ar ha̱i, mödi himi pödi tema ha̱i'ö. Mi pe̱'sa n'ar ñu̱t'i har ñönthe habu̱ mi nheki ar 'bomu. Bi beñ'u̱ xömhö nda tsa̱ nda 'ba̱'mnu̱ ar motsa. 40 Bi hye̱ka ya nthöhi mi thöt'a ya bo̱jö mi tsöma ar motsa, ne bi zop'u̱ har ñho̱nthe. Bi nsot'wa yá nthöhi nö'ö ar za e̱t'a ar motsa. Nep'u̱ bi po̱'sa nu'u̱ ya dutu hár ñö ar motsa, ne njap'u̱ ar ndöhi bi 'ye̱t'a har ñönthe. 41 Ha nú'mu̱ mi zo̱nga habu̱ mi pe̱'sa yoho ya ts'e̱di ar dehe, ar motsa bi nthe̱wi ar 'bomu, ne bi mfoxa ár ñö, ne himbi tsa̱ bi ñ'o. Ha nu mo̱te mi nhwati xa mi fe̱'sa ar dehe. 42 Nu'mú̱ nuya ndogu bi beni mar ñho nda hyo gatho ya 'yofa̱di, ne hinge nda hya̱t'i nda ma'u̱ ñ'a̱nthe. 43 Nunar döndogu himi ne nda tho ar Pablo, jange himbi hye̱gi nda 'yo̱t'u̱. Ne bi 'be̱pa nda 'ye̱ngar nsa̱gi m'e̱t'o gatho nu'u̱ mi pödi nda ñ'a̱nthe, ne nda bo̱nga har ñönthe. 44 Ha nu ma'ra himi pödi nda ñ'a̱nthe, bi 'be̱pabi nda gu̱ 'ra ya xithe̱ ne 'ra yá xe̱ni ar motsa. Ne njap'u̱ hinto bi du, gatho da tso̱ñhe har ñönthe.
1 Nu nda jwadi da po̱ñhe har dehe, da pöhe nunar xe̱niha̱inu̱ már thuhu Malta. 2 Nuya mengunu̱ xa bi numañhogihe. Bi 'ñutkagihe n'ar tsibi nga mpathe, ngetho mi ra ntse̱ mi 'wöi. 3 Ar Pablo bi gu̱xa 'ra ya t'o nda 'yu̱'sa har tsibi. Ka mi op'u̱ n'ar k'eñö, mi za̱ ár mpa ar tsibi, bi bo̱ni ne bi m'a̱t'a hár 'ye̱ ar Pablo. 4 Nu mi hyanda nuya mengunu̱ mi zu̱ta ar k'eñö hár 'ye̱ ar Pablo, mi eñ'u̱ n'a ngu n'a: 5 Ha nunar Pablo bi hwöt'a ár 'ye̱ har tsibi nda da̱ ar k'eñö, ne hinte bi ja. 6 Nuya mengunu̱ mi to̱'mtho ham'u̱ nda neni, wa nda hwangi xi du. Xa bi do̱'mi ne hinte bi ja. Nu mi hyanda njap'u̱ bi pongyá mfeni, mi eñ'u̱ nunar Pablo mi n'ar jö. 7 Habu̱ da tso̱ñhe, ka mi the̱nu̱ 'ra yá ha̱i n'ar ñ'o̱ho̱ már thuhu Publio, togo mar ndö gatho ar ha̱i'ö. Xa mar hogajö'i, bi 'raje nse̱ki hñupa hár ngu. 8 Nór dada'ö mi oxar t'oxi, mi umbar mpat'i ne ar 'biji. Ar Pablo bi ma ba k'öts'i, ne mi 'ya̱pa Jö bi hñuxpa yá 'ye̱, ne dama bi dits'i. 9 Njap'u̱, gatho nu'u̱ ma'ra ya mengunu̱ har ha̱i'ö mi hñeni, mi e nda k'öts'i ne mi thits'i. 10 Xa bi numansugihe, bi 'raje n'ar hoga tsa̱ya̱. Ne nda po̱ñhenu̱, bá tutkagihe gatho nö'ö nga hoñhe har 'ñu. 11 Da 'bu̱henu̱ hñu nzönö. Nep'u̱ da ju̱henu̱ n'ar motsa mar me Alejandria, xki thohnu̱ ya tse̱ n'ehe. Mi tu hár ñö ar motsa yoho yá ja̱t'i yá jö'u̱, n'a már thuhu Kasto, ha nö'ö man'a már thuhu Polu. 12 Nep'u̱ da tso̱ñhe ha n'ar hnini ár thuhu Sirakusa, ka da 'bu̱henu̱ hñupa. 13 Da ka̱tathohe nor xe̱niha̱i'ö, ne da möhe har hnini Regio. Ha nu ár hyax'ö bi ñ'o ar ndöhi ndi 'ñe mak'angi, jange ár yopa da tso̱ñhe har hnini Puteoli. 14 Ka da nthe̱henu̱ 'ra ya ku, bi 'ya̱kagihe nga kohenu̱ yoto mpa. Ne ka da po̱ñhe da möhe har hnini Nroma. 15 Nuya ku me Nroma, xki 'yo̱'u̱ ma nga tso̱ñhe, bi bo̱ñ'u̱ ma ba thöje har dö'ñu get'u̱ ar ta̱i ár thuhu Apio, ne ma'ra har hnini Hñu Ngu. Ar Pablo mi hyanda ya ku, bi umba njamödi Jö, ne bi ze̱ta ár mu̱i. 16 Nu nda tso̱ñhe Nroma, ar döndogu bi 'ye̱nt'wa ár 'ye̱ ar ndösufa̱di nu'u̱ ya 'yofa̱di mi tsi'ö. Ha nunar Pablo bi t'umba nse̱ki bi m'u̱ n'amp'u̱, mi su n'ar ndogu. 17 Mi tho hñupa xki zo̱nga ar Pablo Nroma, bi zohna gatho ya ndöxodyo mi 'bu̱hnu̱. Nu mi wat'u̱, bi 'ñembabi'u̱: 18 Ha nu mi thö'ska majöni, hinte ma ts'oki bi thimgagi ndi 'ñepki nda hyogagi'u̱, jange mi ne nda hye̱gahmö'u̱. 19 Ha numa mixodyohu̱, himbi ne'u̱, jange da a̱di nda hñöska majöni ar ndö Sesar. Mödi hinte di ne te ga ho̱xa ma mixodyohu̱. 20 Jange xta zoñ'ahu̱ ga hant'ahu̱ ne ga ñöhu̱. Ngetho di pe̱'spa ár ndo̱'mi ya me Israel, xi nthötkagi nuya nthöhibo̱jöyu̱. 21 Nu'mú̱ nuya ndö xodyo bi 'ñembabi: 22 Ndi to̱'mhe ngi xikagihe nö'ö gi beni, ngetho ho̱nse̱ di pöhe habu̱ gatho ya jö'i ñömañ'u̱ nuna ar 'ra'yo 'ñunu̱. 23 Nep'u̱ bi nko'u̱ ham'u̱ nda penk'u̱. Bi zo̱ ar pa, bi zo̱hnu̱ nze̱ye̱ habu̱ mi 'bu̱ ar Pablo. Gatho ar pa mi zofo ne mi da̱twa majöni ár ts'u̱t'wi Jö. Mi ot'wa ar 'ñu ár t'ofo ar Moise ne nö'ö bi 'yot'a yá m'e̱hni Jö maham'u̱, mi ne'ö nda ñ'emu̱i'u̱ ar tsi Hmu Hesu. 24 'Ra mi ñ'emu̱i nö'ö mi mönga ar Pablo, ha ma'ra himi ne nda jamfi. 25 Ne himi n'at'wu̱ mi ñ'emu̱i, jange mi ma'u̱ bi 'ñenga ar Pablo: 26 Di ma ba zo nuya jö'iyu̱, ne gi 'ñembabi: Ma gi 'yo̱hu̱, ne hinte da zo ri mfenihu̱. Ma gi hyanthu̱, ha hingi pöhu̱ tema di bo̱nga nö'ö gi hanthu̱. 27 Ngetho nuya jö'iyu̱ xi japi xi më yá ñö, hingi ne da 'yo̱xa nö'ö o̱de. Xi ts'a̱nt'a yá da̱, njap'u̱ hinda xo yá da̱ da hyandi, ne hinda zo yá gu, hinda kwata ha yá mu̱i, ne da hñuxka yá da̱, ha nuga da tsa̱ ga umba ár nzaki. 28 Jange pöhu̱ 'mu̱, nuna ar mpo̱ho̱nu̱ unga Jö, ma da t'umbabi nu'u̱ hingya xodyo, ngetho nu'u̱ ma da 'yo̱ts'e ne da ñ'emu̱i. 29 Nu mi wadi bi mönga njap'u̱ ar Pablo, ya xodyo bi ma'u̱, xa mi ñöxhnatho n'a ngu n'a. 30 Ha nor Pablo bi m'u̱hnu̱ xo̱ yo nje̱ye̱ ha n'ar ngu njut'i, ne mi thöta gatho nu'u̱ mi tso̱ho̱ nda ñöwi. 31 Mi xipabi ya jö'i ár ts'u̱t'wi Jö, ne mi utwabi'u̱ togo ar tsi Hmu Hesukristo. Himi ntsu nda ñö, ne hinto bi hñökwabi.
1 Nuga dar Pablo, ár 'be̱gogi ar tsi Hmu Hesukristo. Xi ts'onkagi ngu ár mpo̱te, ne xi t'exkagi ga mömba ár hoga mhö Jö. 2 Nuna xki ñötkagihu̱ mam'e̱t'o ha yá jöpa T'ofo bi 'yot'a yá m'e̱hni'ö. 3 Ja no̱mp'u̱ ár T'u̱, nuna ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. Bi m'u̱ ngu n'ar jö'i ndi 'ñe ha yá ma̱nga'be̱to ar Dabi. 4 Ne ár Hñö Jö xint'axi bi ñ'u gehnu̱ ár T'u̱ Jö pe̱'sa ár ts'e̱di, nú'mu̱ mi menga ár te man'agi xki wadi xki du. 5 Gese̱ xi hwëgagihu̱ ga po̱thu̱ ga zohu̱ ya jö'i 'bu̱ ha ya ha̱i gatho ár nxidi ar ximha̱i, ne da ñ'emu̱i da de̱ni, njap'u̱ da t'e'spa ár nsu ár thuhu. 6 Jange gi nthöskwihu̱yu̱ n'ehe, xi ts'oñ'ahu̱ ngu yá me̱ti'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ gatho nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ Nroma, xa mö'ahu̱ Jö ne xi zo'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ xint'axi. Jö ma Dadahu̱ ne ar tsi Hmu Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i, ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 8 Di ne ga xi'ahu̱ m'e̱t'o, di umba njamödi Jö hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, xka ñ'emu̱ihu̱ xiñho, ne hagatho nho̱ni gar gamfihu̱. 9 Ar tsi Dada togo xa di umba ma mu̱i di pe̱pabi, di mömba ár hoga mhö no̱nga ár T'u̱, gehnu̱ pödi hindi tsa̱ya̱ di mat'ahu̱ Jö. 10 Di a̱pa Jö da ne'ö da 'rakar se̱ki ga tso̱ñ'ahu̱, ngetho pe̱'sa ya pa di to̱'mi ga map'u̱. 11 Ngetho di ne ga hant'ahu̱ ne ga fa̱x'ahu̱ gi hñöñhu̱ n'ar ñho di 'ñe mhets'i, ne njap'u̱ da ze̱ta ri ñ'emu̱ihu̱. 12 Njanu̱ mahye̱gi da te ma ñ'emu̱ihu̱, ngetho n'adar jamfi di pe̱'su̱. 13 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱, hinge n'agitho xta ne xta map'u̱, ne hinxi k'at'i te xi k'aski. Di ne ga fa̱x'ahu̱ da te ri ñ'emu̱ihu̱, ngu xta fa̱xa ma'ra hingya xodyo n'ehe. 14 Di beni gatho di tupabi ma ga zofo, ya böt'ofo ne hingya böt'ofo, nu'u̱ xa te gatho pödi, ne nu'u̱ hinte pödi. 15 Jange xa di nemhö ma ga k'ös'ahu̱ gar me Nromahu̱, ne ga xi'ahu̱ ar hoga mhö n'ehe. 16 Hindi ntsa̱ga ga mönga ar hoga mhö, ngetho ka nhekinu̱ ár ts'e̱di Jö da po̱ gatho nu'u̱ da ñ'emu̱i, m'e̱t'o ya xodyo, m'e̱fa nu'u̱ hingya xodyo n'ehe. 17 Ngetho har hoga mhö, ka nhekip'u̱ hanja ga 'bu̱hwihu̱ xiñho Jö ngetho di ñ'emu̱ibihu̱. Ne ga 'bu̱hu̱ di ñ'emu̱ihu̱, ngu enga har T'ofo: Nö'ö togo ñ'emu̱i, 'bu̱i xiñho hár nthandi Jö, ne pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 18 Jö ñ'u ár kwe̱ di 'ñe mhets'i, da umba ár mfe̱i ya ts'ojö'i. Nuyá ts'o'mu̱iyu̱ k'a'sa nö'ö majöni. 19 Nuyu̱ xi bö nö'ö tsa̱ da fötwa Jö, ngetho Jö xi utwabiyu̱. 20 Ngetho nö'ö hingi tsa̱ ga handwabihu̱, ngu ár ts'e̱di hingi thege ne ár nsunda, bi nheki nú'mu̱ bi hyokar ximha̱i, ha gathoyu̱ födi togo'ö. Jange hiñ'otho te da dödi. 21 Bi bö'u̱ Jö, ha himbi nsundabi ngu ndi 'ñepi, himbi ump'u̱ njamödi. Te gatho bi bent'u̱ ne bi me̱'sku, jange bi ts'oka yá mfeni. 22 Mi o̱t'u̱ xa mi pödi, bi 'be̱ yá mfeni'u̱. 23 Bi hye̱gi bi nsunda Jö hiñham'u̱ da göxa ár te. Ne bi ndu̱i bi nsundabi ár 'ba̱i ya jö'i the yá te, ya ts'ints'u̱, ya me̱ti ne ya zu'we ju̱t'a yá mu̱i. 24 Jange Jö bi hye̱gi bi 'yo̱t'a gatho nuya ts'oki mi ne'u̱. Njap'u̱ bi 'be̱twa ár tsa̱ yá ndo'yose̱'u̱. 25 Ngetho bi hye̱'u̱ nö'ö majöni xi zogagihu̱ Jö, ne bi de̱nga nö'ö hinga majöni. Bi ndönga m'e̱t'o ya nthojtho, hinge nö'ö togo bi hyoki, togo di 'ñepi hinda the ar nsunda t'umbabi. Dá njap'u̱. 26 Jange Jö bi hye̱gi bi 'yo̱t'a gatho nuya ts'omfeni ndi 'ñepabi. Njap'u̱ bi 'be̱se̱ yá tsa̱. Nuya 'be̱hñö bi hye̱ nö'ö ngu xki t'umbabi nda 'yo̱t'e, ne bi 'yo̱t'a nö'ö hinxi t'umbabi nda 'yo̱t'e. 27 Njap'u̱tho ya ñ'o̱ho̱ n'ehe, bi hye̱p'u̱ yá 'be̱hñö, bi nhese̱ yá mindo̱wi, ne bi 'yo̱t'u̱ nö'ö ar m'e̱tsa̱. Jange bi hñöñ'u̱ ár njut'i yá ts'oki ha yá ndo'yose̱. 28 Ne himbi ne bi beñ'u̱ Jö. Jange Jö bi hye̱gi nda ts'oka yá mfeni, ne nda 'yo̱t'a gatho nö'ö xi nts'otho. 29 Xa bi ñ'e̱nt'i nda nts'ojö'i, ya m'e̱ngwi jö'i, ya ts'om'u̱i, ya ne m'e̱ts'i, ya ñö ts'ate. 'Be̱ntebi yá me̱ti ma'ra, ya hyote, ya tuhni, ya nemhñö, ya ts'okte; 30 ya ñömañ'u̱, hingi ne da 'yo̱de, u̱tsa Jö, ya tsate, ya ñ'ets'i, ya gese̱, nu'u̱ togo honi hanja da nts'okte, hingi o̱ta yá dada; 31 ya me̱'sku, hingi o̱t'a nö'ö möñ'u̱, hinte ja yá mhöte, hinto hwëki. 32 Nuya jö'iyu̱ pötwabi tengu ár njut'i Jö, pö'u̱ nu'u̱ togo o̱t'a njap'u̱ di 'ñepi da du. Mödi pöhyu̱, hinge ho̱nse̱ o̱t'e, johya da hyanda togo o̱t'e.
1 Jange nu'ahu̱ gi 'yomfu̱ ár 'bede ma'ra, hinda tsa̱ gi k'onthu̱. Ngetho nu'mu̱ gi mömfu̱ ár mfe̱i di 'ñepabi, gi ku̱t'ase̱hu̱ har tsibi, ngetho gi njahu̱p'u̱ n'ehe. 2 Ne di pöhu̱ o̱t'a n'ar hoga ts'u̱t'wi Jö, nú'mu̱ xta umba yá mfe̱i togo o̱t'a nuya ts'okiyu̱. 3 Nu'ahu̱ gi theñhu̱ nu'u̱ togo hingi o̱t'a xiñho, ha gi beni gi k'onthu̱ hinda zu̱'ahu̱ ár kwe̱ Jö gi ñhe̱xkwihu̱ n'ehe. 4 Yo'ö gi u̱tsabihu̱ ár döta ñhogajö'i Jö, ár ts'e̱ti, ne ár mhöte. Ha hingi pöhu̱, gehnu̱ ár ñhogajö'i da ma̱x'ahu̱ gi 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. 5 Ngetho xa gar me̱'skuhu̱, hinxka ne xka 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Njap'u̱ xka hñu'su̱ ár mfe̱i ma da t'a'ahu̱ nor pa da ñ'u ár döta kwe̱ ne ár hoga ts'u̱t'wi Jö. 6 Gehnu̱ ma da umba ár njut'i n'a ngu n'a ngu yá 'be̱fi xi 'yo̱t'e. 7 Ma da t'umba ar te hinda göts'i nu'u̱ xi umba yá mu̱i xi 'yo̱t'a nö'ö xiñho, xi hyonga da m'u̱ hár nsunda Jö, ne da t'e'spa ár nsu, ne xi hyonga nö'ö di 'ñe mhets'i. 8 Ha ma da nto̱xkwi ár kwe̱ ne ár nzo̱t'amu̱i Jö nu'u̱ ya hyonga tuhni, ne hingi ne da de̱nga nö'ö majöni. Ho̱nse̱ ne da 'yo̱t'a nö'ö hingi ho. 9 Ma da mfe̱i ne da tho ar ts'oni gatho nu'u̱ bi 'yo̱t'a nö'ö xi nts'otho, ya xodyo m'e̱t'o, ne m'e̱fa nu'u̱ hingya xodyo. 10 Ha ma da m'u̱ nsunda, da t'e'spa ár nsu, ne da m'u̱ n'ar hogam'u̱i gatho nu'u̱ togo da 'yo̱t'a ar ñho, ya xodyo m'e̱t'o, m'e̱fa nu'u̱ hingya xodyo. 11 Ngetho Jö handa gatho ya jö'i mahye̱tho. 12 Gatho nu'u̱ togo himi pötwa yá 'be̱pate ar Moise, ne bi 'yo̱t'a ya ts'oki, nú'mu̱ xta thö'spa majöni, hinda ma nda nho̱mba ya 'be̱pate. Ha nu'u̱ togo mi pötwa yá 'be̱pate ar Moise, ne bi 'yo̱t'a ya ts'oki, nú'mu̱ xta thö'spa majöni, ma da t'a̱pa ngu mönga ya 'be̱pate. 13 Hingi 'bu̱hwi xiñho Jö nu'u̱ togo ho̱nse̱ xi 'yo̱'spa ya 'be̱pate, mahyoni da 'yo̱t'a ngu möñ'u̱. Gehyu̱ ma da nhu hinte ma ts'oki tu'u̱. 14 Ngetho nu'mu̱ nu'u̱ hingya xodyo o̱t'a ngu mönga ya 'be̱pate, mödi hingi pödi teme̱'u̱, o̱t'a njap'u̱ ngetho gese̱'u̱ pödi tema xiñho ne tema hingi ho. 15 Njap'u̱ nheki o̱t'a ya hoga 'be̱fi huxa ha ya 'be̱pate ne xi thu'spa ha yá mu̱i, ne nu'mu̱ da hñudi da beni wa ja te tsu̱pa yá mfeni, wa hinte tsu̱i. 16 Njap'u̱tho nu xta hñöxa majöni Jö hár 'ye̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ma da xet'wa yá mfeni nu'u̱ togo xi kwati ho̱nse̱ pö'u̱. Njap'u̱ mönga ar hoga mhö di mönga. 17 Ha nu'ahu̱, xi thus'ahu̱ gar xodyohu̱, ne gi hu ri mu̱ihu̱ gi 'bu̱hu̱ xiñho, ngetho gi pe̱'sfu̱ yá 'be̱pate ar Moise. Xa gi exa ri nsuhu̱ gi ndöñhu̱ ri Jöhu̱. 18 Gi pöhu̱ teme ne'ö, ne xi t'ut'ahu̱ ha ya 'be̱pate, gi 'ñethu̱ ri mu̱ihu̱ nö'ö xiñho. 19 Gi ka̱xmbenihu̱ gar gu̱hnihu̱ ya goda̱, ne yá ñot'i nu'u̱ togo 'bu̱ har 'be̱xui. 20 Gi hu ri mu̱ihu̱ gi uthu̱ nu'u̱ hinte pödi, gar utatehu̱ ya bötsi, xka hñuxa ri mfenihu̱ har mfödi majöni mönga ha ya 'be̱pate. 21 Nu'ahu̱ gi uthu̱ ma'ra, yo'ö hingi ñ'utase̱hu̱. Gi uthu̱ ma'ra hinda mpë, yo'ö gi mpëhu̱. 22 Gi möñhu̱ hingi ho da ts'imba ár nthöti ma'ra, yo'ö gar tsinganthötihu̱. Gi u̱tsahu̱ ya tsita, yo'ö gi pëfu̱ yá nijö 'mu̱. 23 Nu'ahu̱ gi exu̱ ri nsuhu̱ gi pe̱'sfu̱ yá 'be̱pate ar Moise, yo'ö gi ts'ojwu̱ Jö, hingi o̱thu̱ nö'ö mönga ha ya 'be̱pate 'mu̱. 24 Ngetho ngu enga hár t'ofo Jö: Go ri ts'okihu̱ tsamba ár thuhu Jö nu'u̱ hingya xodyo. 25 Nunar nse̱gi gi tuthu̱ ri ndo'yohu̱, fa̱x'ahu̱ nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ ngu mönga ha yá 'be̱pate ar Moise. Ha nu'mu̱ hingi 'yo̱thu̱, po̱ntho hinte ma nse̱gi gi pe̱'su̱. 26 Ha nu'mu̱ togo hinxi thu'spa ar nse̱gi, ne da 'yo̱t'a ngu mönga ha yá 'be̱pate ar Moise, ma da nhu'mbabi wande xi thu'spabi. 27 Nö'ö togo hinxi thu'spa ar nse̱gi hár ndo'yo ne o̱t'a ngu mönga yá 'be̱pate ar Moise, ma da xi'a ri mfe̱ihu̱. Ngetho gi pe̱'su̱ ya 'be̱pate nt'ot'i ne ar nse̱gi, ha hingi te̱ñhu̱. 28 Hinge gehnu̱ ar xodyo majöni nö'ö oxta mañö, wa nunar nse̱gi thutwa hár ndo'yo. 29 Majöni ar xodyo togo di 'ñe mbo hár mu̱i. Ne ar hoga nse̱gi nö'ö 'be̱'sa hár mu̱i unga ár Hñö Jö, hinge ar t'ofo. Ne nunar nsu go eskagihu̱ Jö, hinge ya jö'i.
1 Nu'mú̱, hage töte ár mfa̱ts'i pe̱'sa n'ar xodyo. Wa tema ñho japabi da tuta ar nse̱gi hár ndo'yo. 2 Nze̱ye̱ ya mfa̱ts'i pe̱'sa ya xodyo, ne töte ár hño. Gehyu̱ m'e̱t'o bi t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱ ár mhö Jö. 3 Nu'mu̱ 'rayu̱ hinxi ñ'emu̱i, hage njap'u̱ Jö hinda 'yo̱t'a nö'ö xi mö. 4 Hö, da 'yo̱t'e. Mödi gatho ya jö'i da mönga ya nhemhñö, Jö hin'ö. Ngu enga har t'ofo: Ma da födi gi mönge majöni, ne ma gi ntöte nú'mu̱ theñ'a ya jö'i. 5 Nu'mu̱ ma ts'okihu̱ japi da nheki ár hogajö'i Jö, hage hingi njap'u̱ nö'ö o̱t'a Jö 'rakagihu̱ ar mfe̱i 'mu̱. (Di te̱nda nö'ö mönga ya jö'i.) 6 Hin'ö, hinda njap'u̱. Ngetho hanja da hñö'spa majöni ya meximha̱i 'mu̱. 7 Tsa̱ da 'ñenga ya jö'i n'ehe, nu'mu̱ ma nhemhñö japi da nheki nö'ö majöni mönga Jö, ne njap'u̱ da t'e'spa ár nsu, yo'ö ma da t'aka ar mfe̱i ngu n'ar 'yo̱t'ats'oki 'mu̱. 8 Ha nu'mu̱ njap'u̱, yo'ö hinga eñhu̱ 'mu̱ n'ehe: Ma ga o̱thu̱ ar ts'oki ga to̱'mhu̱ ar ñho, ngu ho̱xkagihe 'ra, thengagihe eñ'u̱ di uthe njap'u̱. Nuya xi mönga njap'u̱, to̱'ma yá mfe̱i di 'ñepabi. 9 Te ga möñhu̱pya. Hage nuju̱ dar xodyohu̱ di tötehu̱ di 'bu̱hu̱ xiñho. Hin'ö, hingi njap'u̱, ngetho xta möñhu̱, mahye̱gi di ohu̱ hár 'ye̱ ar ts'oki, ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo. 10 Ngu enga har t'ofo: Hinjo'o n'ar hogajö'i, hinjo'o n'amhö. 11 Hinjo'o togo o̱de, hinjo'o togo honga Jö. 12 Gatho bi hye̱p'u̱ ar hoga 'ñu, n'at'wu̱ bi nts'oki. Hinjo'o togo da 'yo̱t'a ar ñho, hinjo'o n'amhö. 13 Ngu n'ar t'a̱gi xoxtho, njap'u̱ yá ne'u̱. Nuyá jöhne kate, ha yá ne thente, ñhe̱hwi ár ngi n'ar k'eñö po ha yá ne. 14 Nuyá ne odar ts'ate ne ar tso̱t'amu̱i. 15 Nuyá wa ntihi ma da xangar ji. 16 Habu̱ gatho thogi, tso ar dumu̱i ne ar ts'oni; 17 ne hinxi bö'u̱ tengu ar hogam'u̱i. 18 Hingi tsupa Jö. 19 Ne di pöhu̱, gatho nö'ö mönga yá 'be̱pate ar Moise, xipa nu'u̱ togo te̱ni. Njap'u̱ gatho hinte da tsa̱ te da dödi nú'mu̱ xta thö'spa majöni. 20 Hinto tsa̱ da t'embabi, hinte ma ts'oki tu hár nthandi Jö ngetho o̱t'a ngu mönga yá 'be̱pate ar Moise. Nuya 'be̱pate ho̱nse̱ jakagihu̱ ga pöhu̱ ma ts'okihu̱. 21 Ha nupya xi t'utkagihu̱ hanja ga 'bu̱hwihu̱ xiñho Jö. Hinge ga 'bu̱hu̱ ga o̱thwu̱ yá 'be̱pate ar Moise, mödi ja mönu̱, ne ha ya he̱'mi bi 'yot'a ma'ra yá m'e̱hni Jö. 22 Gatho nu'u̱ xi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, 'bu̱i xiñho hár nthandi Jö. Nö'ö handgagihu̱ mahye̱gi di gathohu̱. 23 Ngetho gatho xi nts'okte ne hindi 'ñepi da hyandwa ár nsunda Jö. 24 Ha Jö xi ñ'u ár nhwëki, ne bi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱. Gehnu̱ bi t'akthogihu̱, ngetho ar tsi Hmu Hesukristo bi zimgagihu̱ ha yá 'ye̱ ar ts'oki. 25 Gehnu̱ Jö bi 'ye̱nt'a ngu n'ar m'o̱ñho̱, da gut'wa yá ts'oki ya meximha̱i nu'mu̱ da jamfibi ár ñho ungár ji bi nö'mi. Njap'u̱ bi ñ'u ár ñhogajö'i ne ár ts'e̱ti, himbi umbár mfe̱i ya jö'i xki 'yo̱t'a ya ts'oki mam'e̱t'o. 26 Xki beñ'ö nda ñ'udi nuya payu̱ ár hoga ts'u̱t'wi. Njap'u̱ xi nheki ár hogajö'inu̱, ne embabi hinte ma ts'oki tu gatho nu'u̱ ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 27 Hage da tsa̱ ga ñ'exu̱ 'mu̱ handgagihu̱ xiñho Jö ngetho xta o̱thu̱ ya hoga 'be̱fi. Hin'ö, hinda tsa̱. Jö numañhogihu̱, ho̱nse̱ nuya xta ñ'emu̱ihu̱. 28 Jange di pöhu̱, nunar meximha̱i nhu hinte ma ts'oki tu ngetho ñ'emu̱i. Hingi nhumañho ngetho te̱mba yá 'be̱pate ar Moise. 29 Hage Jö ho̱nse̱ ár Jö ya xodyo. Hage hinge ár Jö nu'u̱ togo hingya xodyo n'ehe. Hö, majöni yá me̱ti nu'u̱ hingya xodyo n'ehe. 30 Ngetho Jö n'ase̱, ne ma da nu hinte ma ts'oki tu nu'u̱ togo pe̱'sa ar nse̱gi ne ñ'emu̱i. Njap'u̱tho ma da numañho nu'u̱ hinte pe̱'sa ar nse̱gi ne da ñ'emu̱i n'ehe. 31 Hage nu'mu̱ di ñ'emu̱ihu̱, hinte di nuhu̱ ya 'be̱pate. Hin'ö, di ñ'uhu̱ pe̱'sa yá nsu.
1 Te ga beñhu̱ bi dinga ar Abra 'mu̱, ma palehu̱ mi 'bu̱ mam'e̱t'o. 2 Nu'mu̱ ar Abra bi nhu hinte ma ts'oki mi tu ngetho bi 'yo̱t'a ya hoga 'be̱fi, tsa̱ da 'ñexhmö ár nsu, ha nunu̱ hingi tsa̱ te da netebi Jö. 3 Ngetho te mönga har T'ofo. Ar Abra bi ñ'emu̱ibi Jö, ne njap'u̱ bi nhu hinte ma ts'oki mi tu. 4 Ha nu'u̱ togo o̱t'a ya hoga 'be̱fi, nunar nthöhö t'umbabi, hinge nt'untho 'mu̱, ngetho xi döhö, ne da njut'wabi ngu n'ar tha̱i. 5 Ha nu'u̱ togo ñ'emu̱ibi Jö togo hökwa yá ts'oki ya ts'okte, nunar ñ'emu̱inu̱ ma da japi da nhu hinte ma ts'oki tu, mödi hinte ma hoga 'be̱fi xi 'yo̱t'e. 6 Jangu ar Dabi bi no̱nga yá nza̱thom'u̱i nu'u̱ bi numañhobi Jö, mödi hinte ma hoga 'be̱fi xi 'yo̱t'e. 7 Bi 'ñenö njawa: Nza̱thom'u̱i pe̱'sa nu'u̱ togo xi mpumbabi yá ts'oki, ne xi njut'wabi yá ts'om'u̱i. 8 Nza̱tho nu'u̱ togo ar tsi Hmu hinte ma ts'oki ho̱ts'e. 9 Hage nunar nza̱thom'u̱inu̱ ho̱nse̱ xi t'e̱kwa ya xodyo togo xi thu'spa ar nse̱gi, wa da tsa̱ da hñönga nu ma'ra hingya xodyo n'ehe. Jangu xta eñhu̱, ar Abra bi ñ'emu̱ibi Jö, jange bi nhu hinte ma ts'oki mi tu. 10 Hanja bi nhumañho 'mu̱. Hage bi nhumañho ngetho xki thu'spa ar nse̱gi wa hin'ö. Bi nhumañho hinxki thu'spatho. 11 Ar Abra m'e̱t'o bi gamfi, m'e̱fa bi hñönga ar nse̱gi. Gehnu̱ n'ar nt'udi da̱majöni xki nhu hinte ma ts'oki mi tu ngetho xki ñ'emu̱i nú'mu̱ hinxki thu'spatho ar nse̱gi. Njap'u̱ ar Abra bi t'embabi ár dada gatho nu'u̱ hinxki thu'spa ar nse̱gi xta ñ'emu̱i, ne nunar ñ'emu̱inu̱ japi da nhu hinte ma ts'oki tu n'ehe. 12 Njap'u̱ ár dada n'ehe gatho nu'u̱ hinge ho̱nse̱ xi thu'spa ar nse̱gi, te̱mba ár m'u̱i xa mi ñ'emu̱i ndu ma dadahu̱ ar Abra nú'mu̱ hinxki thu'spathobi ar nse̱gi. 13 Himbi ñhöt'wabi ar Abra ne yá 'be̱to nda hñönga ar ximha̱i nu'mu̱ nda de̱nga ya 'be̱pate. Bi ñhöt'wabi nú'mu̱ mi nhumañhobi ár ñ'emu̱i. 14 Ngetho nu'mu̱ ma da t'umba ar ximha̱i nu'u̱ te̱nga ya 'be̱pate, hinter me̱'ö ar ñ'emu̱i 'mu̱, ne xi 'be̱ ár ts'e̱di ár ñhöt'i Jö. 15 Nu habu̱ ja ya 'be̱pate, ja bi ehnu̱ ár kwe̱ Jö. Ne habu̱ hiñ'otho ya 'be̱pate, hiñ'otho hanja da me̱'sku. 16 Jange gatho nu'u̱ togo ñ'emu̱i, ma da t'umba nö'ö xi hwëkwa Jö, ne njap'u̱ gatho yá 'be̱to ar Abra da zu̱ ar ñhöt'i. Nunar ñhöt'inu̱ ma da hñönga nu'u̱ yá 'be̱to te̱nga ya 'be̱pate, ne nu'u̱ te̱mba ár ñ'emu̱i ar Abra togo ár dada n'a ne man'a. 17 Ngu xi nt'ot'i: Nuga xta ex'a'i ngu ár dada nze̱ye̱ ya jö'i. Jange nuju̱ yá bötsigihu̱ ar Abra hár nthandi Jö togo bi ñ'emu̱i'ö. Gehnu̱ ju̱xa nu'u̱ xi du, ne handa nö'ö hinxi thoktho wande xi thoki. 18 Mödi mar ñhembi nda ñ'emu̱i, ar Abra bi do̱'mi nda tho ngu xki ñhöt'wabi. Njap'u̱ bi thuts'i ár dada nze̱ye̱ ya jö'i. Bi t'embabi: Ma da njap'u̱ ár nze̱ye̱ ri 'be̱to. 19 Ne himbi went'a ár ñ'emu̱i nú'mu̱ mi hyandi bi za̱ ár ndo'yo, mi pe̱'sa ngu n'anthebe nje̱ye̱, ne mi pödi himi tsa̱ nda ñ'o̱nte ar Sara. 20 Himbi ts'oka ár mfeni nda 'ñenö hinge nda 'yo̱t'a Jö ngu xki ñöt'wabi. Nö'ö bi me̱'ö, bi no̱xka ár ñ'emu̱i, ne njap'u̱ bi nsundabi Jö. 21 Xa xki zo hár mu̱i xiñho, mi pe̱'sa ar ts'e̱di Jö nda 'yo̱t'a gatho nö'ö xki ñöt'wabi. 22 Jange bi nhu hinte ma ts'oki mi tu, ngetho mi pe̱'sa nunar ñ'emu̱inu̱. 23 Hinge ho̱nse̱ nda zu̱ ar Abra nö'ö xi t'ot'i bi nhu hinte ma ts'oki mi tu. 24 Da nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ n'ehe, nú'mu̱ di ñ'emu̱ihu̱ togo bi ko'spa ár te ar Hesu ma tsi Hmuhu̱. 25 Gehnu̱ bi nda̱, ne njap'u̱ bi gut'a ma ts'okihu̱. Ne bi mengi bi nte, njap'u̱ bi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱.
1 Xi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ ngetho di ñ'emu̱ihu̱. Jange di 'bu̱hwihu̱ xiñho Jö, ngetho bi m'a̱ made ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 2 Núm'u̱ nda ñ'emu̱ihu̱, ba tsigagihu̱ nda zu̱kagihu̱ ár nhwëki Jö. Ne xa xta m'a̱thu̱, ne di johyahu̱ di to̱'mhu̱ ga 'bu̱hu̱ hár nsunda. 3 Hinge ho̱nse̱'ö. Di johyahu̱ nú'mu̱ di thohu̱ ya thogi n'ehe, ngetho di pöhu̱ ar thogi fa̱xkagihu̱ ga pe̱'su̱ ar ts'e̱ti. 4 Ar ts'e̱ti fa̱xkagihu̱ ga thohu̱ xiñho xta ts'a̱tkagihu̱, ha nunar ts'a̱ti fa̱xkagihu̱ ga pe̱'su̱ ar ndo̱'mi. 5 Ha nunar ndo̱'mi hinda 'be̱tka ma tsa̱hu̱, ngetho ár Hñö Jö xi t'akagihu̱ xi ñuska ma mu̱ihu̱ ár mhöte Jö. 6 Ar tsi Hmu Hesukristo nú'mu̱ xki wentkathogihu̱, mi zo̱nga ar pa bi unga ár te bi po̱kagihu̱ ndar ts'oktehu̱. 7 Xi ñhembi da thinga n'a togo ne da unga ár te da po̱ta n'ar jö'i 'bu̱i xiñho. Ha nu'mu̱ di 'bu̱hmö n'a di ñ'e̱nt'i da ne da po̱ta n'a xa dar hogajö'i. 8 Ha Jö bi ñ'use̱ hangu mökagihu̱, ngetho nú'mu̱ ndar ts'oktehu̱, ar tsi Hmu Hesukristo bi unga ár te bi po̱kagihu̱. 9 Xipyahmö, xi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ ngetho bi nö'ma ár ji, ne gatho nö'ö bi me̱fi da jaju̱ ga k'onthu̱ ár kwe̱ Jö xi 'ñep'u̱. 10 Ngetho nú'mu̱ ndar ñ'u̱nihu̱ Jö, bi ñhogamu̱igihu̱ ár T'u̱ nú'mu̱ mi du. Xipyahmö, xta jwahu̱ xta ñhogamu̱iwihu̱, hage hinda po̱kagihu̱ ár te. 11 Hinge ho̱nse̱'ö, di johyahu̱ di 'bu̱hwihu̱ Jö. Numa tsi Hmuhu̱ Hesukristo go bi m'a̱ made'ö, ne njap'u̱ da ñhogamu̱iwihu̱. 12 Nu'mú̱, n'adar ñ'o̱ho̱ bi ku̱t'a ar ts'oki har ximha̱i, ne har ts'oki bi yu̱t'a ar ndöte. Ne ar ndöte bi nexa gatho ya jö'i, ngetho gatho bi nts'okte. 13 Núm'u̱ hinxki t'unda yá 'be̱pate ar Moise, mi jar ts'oki har ximha̱i. Ho̱nse̱ nu habu̱ hiñ'otho ya 'be̱pate, hinte ma ts'oki tho̱xa n'a. 14 Mödi njap'u̱, ar ndöte xki ntöte mi tsixa gatho nu'u̱ xki nts'okte, mödi nuyu̱ hinxki de̱mbahmö ár mhe̱'sku ar Adan. Bi ndu̱i nuya pa mi 'bu̱ ar Adan, ne mi njap'u̱tho nuya pa mi 'bu̱ ar Moise. Ha nunar Adan nu̱, gehnu̱ ngu n'ar nt'udi nö'ö togo ma nda e m'e̱fa. 15 Nuna ár mhe̱'sku ar Adan himi tsa̱ nda ñhuxkwi ár nt'uni hwëgagihu̱ Jö. Ngetho ár njut'i ar mhe̱'sku, ba e ar ndöte bi zu̱ nze̱ye̱. Ha nunár nhwëki ne ár nt'uni Jö bi hyexta nuya nze̱ye̱yu̱, gehnu̱ ár nhwëki nuna n'adar ñ'o̱ho̱nu̱, ar tsi Hmu Hesukristo. 16 Nunár ts'oki n'adar ñ'o̱ho̱, hingi tsa̱ da ñhe̱xkwi ár nhwëki Jö. Ngetho nunar n'adar ts'okinu̱, ba tsimpar mfe̱i bi zu̱ ya meximha̱i. Ha nuna ár nhwëki Jö ba e bi zu̱ ya meximha̱i, ne bi t'embi hinte ma ts'oki tu, mödi xi 'yo̱t'a nze̱ye̱ ya ts'oki. 17 Nunár ts'oki nuna n'adar ñ'o̱ho̱, bi japi bi ntöte ar ndöte. Ha nunár 'be̱fi nuna man'a n'ase̱ ar ñ'o̱ho̱, japi da m'u̱ xiñho ya meximha̱i, nu'u̱ togo xi hyexta ár nhwëki Jö ne ár nt'uni, gehyu̱ xi numañho Jö. Nuna n'ase̱ ar ñ'o̱ho̱nu̱, gehnu̱ ar Hesukristo. 18 Nunár ts'oki n'adar ñ'o̱ho̱ bi ku̱t'a ar mfe̱i, bi zu̱ gatho ya meximha̱i. Njap'u̱tho n'ehe, nunár hogam'u̱i n'adar ñ'o̱ho̱, nda nhu hinte ma ts'oki tu gatho ya meximha̱i n'ehe, ne da me̱'syu̱ ar te. 19 Ngetho njangu ár mhe̱'sku n'adar ñ'o̱ho̱, gatho ya jö'i bi t'embabi ya ts'okte. Njap'u̱tho n'ehe nunár nt'o̱de n'ar ñ'o̱ho̱, gatho bi nhu hinte ma ts'oki mi tu. 20 Nuya 'be̱pate bi t'uni, ne njap'u̱ nda xönda ar ts'oki. Ha nú'mu̱ mi xönda ar ts'oki, xa bi ntöte bi xu ár nze̱ye̱ ár nhwëki Jö. 21 Njangu ar ts'oki bi ntöte, bi nja ar ndöte, njap'u̱ ár nhwëki Jö bi ntöte, bi nhu hinte ma ts'oki tu ya jö'i. Ne da me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i har 'be̱fi bi 'yo̱t'a ma tsi Hmuhu̱ ar Hesukristo.
1 Te ga möñhu̱ 'mu̱. Hage ga 'bu̱hu̱ har ts'oki, ga to̱'mhu̱ da hyexkathogihu̱ ár nhwëki Jö. 2 Hin'ö, hinga njahu̱p'u̱. Ngetho ar ts'oki handgagihu̱ wande xta tuhu̱, hage ma ga 'bu̱thu̱ ga o̱thu̱ nö'ö hingi ho 'mu̱. 3 Wa hingi pöhu̱, gatho nu'u̱ xi xixthegihu̱, di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Po̱ntho da nxixthewihu̱ nú'mu̱ mi du, ne da tuhu̱ n'ehe. 4 Ngetho nú'mu̱ da nxixthehu̱, po̱ntho bi thogagihu̱ mahye̱giwi ar Kristo. Ha nú'mu̱ mi mengi bi nte man'agi, bi gu̱xa ár ts'e̱di ár Dada, njap'u̱ nuju̱ n'ehe, ga 'bu̱hu̱ n'ar 'ra'yo m'u̱i. 5 Ngetho nú'mu̱ ndi hñöxkagihu̱ hár ndöte, njap'u̱ ndi hñöxkagihu̱ hár menga nte n'ehe. 6 Di pöhu̱ 'mu̱, numa 'be̱t'o m'u̱ihu̱ bi ts'u̱ta har pont'i mahye̱giwi'ö. Ne njap'u̱ nunar m'u̱inu̱ bi nhwati, hinda mengi da me̱pa ar ts'oki. 7 Jangu nu'u̱ xi du, hinte tsa̱ te da japabi ar ts'oki. 8 Ha nu'mu̱ xta tuwihu̱ mahye̱gi ar tsi Hmu Hesukristo, di ñ'emu̱ihu̱ ma ga 'bu̱hwihu̱ n'ehe. 9 Di pöhu̱, ar Kristo mi nte man'agi, hinda mengi da du. Ha nunar ndöte hinte tsa̱ te da japabi. 10 Ngetho nunár ndöte bi hwata ar ts'oki n'agitho. Ha nupya te, 'bu̱hwi Jö. 11 Njap'u̱ nu'ahu̱, beñhu̱ nunar ts'oki hant'a'ihu̱ wande xka tuhu̱. Ne gi tehu̱ gi pe̱fu̱ Jö, gi 'bu̱hwihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 12 Yo ma gi ñhe̱hu̱ da dö ar ts'oki ri ndo'yohu̱ tso̱nga ár ngöts'i. Jange yo gi o̱thwu̱ ya ts'oki ne. 13 Hingi 'ye̱nthu̱ ri ndo'yohu̱ da me̱pabi ar ts'oki. 'Ye̱nt'ase̱ ri tehu̱ hár 'ye̱ Jö, ngu n'a xi mengi xi nte, ne japi da me̱ nö'ö xiñho. 14 Ngetho ar ts'oki hinda hyo̱p'ahu̱ ha̱i. Hingi gu̱ñ'ahu̱pya yá 'be̱pate ar Moise. Nupya tsix'ahu̱ ár nhwëki Jö. 15 Xi'mu̱, hage ga o̱thu̱ ya ts'oki ngetho hindi 'bu̱hu̱ ha yá 'be̱pate ar Moise, di 'bu̱hu̱ hár nhwëki Jö. Hin'ö, hingi njap'u̱. 16 Hage hingi pöhu̱, nu'mu̱ gi ñhe̱hu̱ gi m'e̱gohu̱ gi pe̱fu̱ n'a, go ár 'be̱go'ihu̱ togo gi o̱thu̱. Wa ar ts'oki tsix'ahu̱ har ndöte, wa Jö da ma̱x'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ xiñho. 17 Jamödi Jö, mödi ngar 'be̱go'ihu̱hmö ar ts'oki, xka umba ri mu̱ihu̱ xka te̱ñhu̱ nunar mhönu̱ xi t'a'ahu̱. 18 Ne bi nju̱k'ahu̱ har ts'oki, ne gi pe̱fu̱ ar ñhopya. 19 Xta he̱kwa nö'ö gi hanthu̱ hyax'mu̱, ne njap'u̱ da zo ri mfenihu̱. Maham'u̱ ngi e̱nt'a ri ndo'yohu̱ nda me̱pa nö'ö hingi ho ne nö'ö xints'otho. 'Ye̱nthu̱pya da me̱pa nö'ö xiñho, ne njap'u̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi. 20 Ngetho nú'mu̱ ngi pe̱fu̱ ar ts'oki, hinge ngi pe̱fu̱ ar ñho. 21 Tema ñho ga ju̱jwu̱ nö'ö ngi pe̱hu̱ 'be̱t'a ri tsa̱hu̱pya. Ngetho nunar njut'i ngi to̱'mhu̱, gehnu̱ ar ndöte. 22 Ha nupya xi nju̱k'ahu̱ har ts'oki, ne ár 'be̱go'ihu̱ Jö, gi pe̱'su̱ ar m'u̱i xint'axi ngu ri nthöhöhu̱. Ne ár ngöts'i gi to̱'mhu̱ ar te hiñham'u̱ da thege. 23 Nunár njut'i ar ts'oki, ar ndöte. Ha nor nt'uni Jö, ar te hiñham'u̱ da göts'i, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo.
1 Tsi kuhu̱, gi pöhu̱ ya 'be̱pate, jange gi pöhu̱ nuya 'be̱pateyu̱ ho̱nse̱ pe̱'sa ar ts'e̱di ha n'ar jö'i tetho. 2 Njangu n'ar 'be̱hñö, nuya 'be̱pate hingi umba ar se̱ki da hye̱ ár döme nú'mu̱ tetho. Ha nu'mu̱ da du ár döme, da m'e̱ ár ts'e̱di nunar nkohi mi te̱t'ö. 3 Jange nu'mu̱ 'bu̱ta ár döme, ne da me̱wi man'ar ñ'o̱ho̱, da nhu ngu n'ar zinganthöti. Ha nu'mu̱ da du ár döme, ne da me̱wi man'ar ñ'o̱ho̱, njap'u̱ hingi ts'oka nor nkohi'ö, hinda nhu ngu n'ar zinganthöti. 4 Njap'u̱pya tsi kuhu̱, nú'mu̱ nga tuwihu̱ ár ndo'yo ar tsi Hmu Hesukristo, ga hye̱hu̱p'u̱ ngi te̱ñhu̱ ya 'be̱pate. Gi 'bu̱hwihu̱pya man'a nunu̱ togo bi mengi bi nte, ne da tsa̱ gi 'yo̱thu̱ ya hoga 'be̱fi gi e̱nthwu̱ Jö. 5 Ngetho nú'mu̱ ndi 'bu̱hu̱ nga o̱thu̱ gatho nö'ö ndi nehu̱, ar ts'o'yots'oki mi jakagihu̱ nga o̱thu̱ nö'ö mi högagihu̱ ya 'be̱pate. Ne nuya ts'o'be̱fiyu̱ ndi o̱thu̱, ho̱nse̱ ndi to̱'mhu̱ ar ndöte nda t'akagihu̱ ngu ma njut'ihu̱. 6 Ha nupya hindi ohu̱ hár 'ye̱ ya 'be̱pate, ngetho po̱ntho xta tuhu̱, ne hinte tsa̱ te da jakagihu̱. Jange di pe̱fu̱ Jö ha nunar 'ra'yo m'u̱i bi 'rakagihu̱ ár Hñö Jö, ne hindi te̱nthu̱ nuya 'be̱pate xi t'ot'i xi ndönziatho. 7 Te da tsa̱ ga möñhu̱ 'mu̱. Hage n'ar ts'oki da t'o̱t'a ya 'be̱pate 'mu̱. Hin'ö, hingi njap'u̱. Ho̱nse̱ nuga, nuya 'be̱pate bi utkar ts'oki. Ngetho hinga pöhmö ga 'be̱nte nu'mu̱ hinxi xika ya 'be̱pate: Yo ma gi 'be̱nte. 8 Ha nor ts'oki bi gu̱ ar 'be̱pate ne bi jakagi da 'be̱nte. Ngetho nu'mu̱ hindi othohmö ar 'be̱pate, ar ts'oki xi m'e̱tho. 9 Nuga ndi tehmö 'ra ya tsi pa, hinge ndi pöta ya 'be̱pate. Ha mi zo̱ ya 'be̱pate, da pödi tema ar ts'oki. Ne po̱ntho da tuga, ngetho da ts'oka ya 'be̱pateyu̱. 10 Ne da timbi nunar 'be̱pate xki ñötkagi ar te, bi jakagi da tu. 11 Ngetho ar ts'oki bi gu̱ ar 'be̱pate bi kakagi, ne njap'u̱ bi hyogagi. 12 Xa majöni ar t'ofo ne ya 'be̱pate xint'axi, o̱t'ar ñho ne fa̱xkagihu̱. 13 Hage nö'ö mar ñhomhö bi jakagi da tu 'mu̱. Hin'ö, hingi njap'u̱. Nunar ts'oki bi ñ'udi tengu'ö, bi gu̱ nö'ö mar ñho, bi jakagi da tu. Ne njap'u̱ nunar 'be̱pate bi utkagi hangu ár nts'otho ar ts'oki. 14 Ngetho di pöhu̱, nuya 'be̱pate xpa e mhets'i, ha nuga dar meximha̱i, di pe̱par ts'oki. 15 Hindi pödi tema di pe̱fi. Ngetho hindi o̱t'a nö'ö di ne, ne di o̱t'a nö'ö di u̱tsa ga o̱t'e. 16 Nu'mu̱ nö'ö hindi ne ga o̱t'e, go di pe̱'ö, di et'a ma mu̱i xiñho ya 'be̱pate. 17 Hingo geke togo te gatho o̱t'mu̱, go o̱t'a ar ts'oki di pe̱'sa mbo. 18 Ne di pödi hingi 'bu̱ ar ñho ha ma ndo'yo, ngetho di bemhö ga o̱t'a xiñho, ne hindi o̱t'a njap'u̱. 19 Ngetho hindi o̱t'a nö'ö ar ñho di nemhö ga o̱t'e. Ha xa di o̱t'a nö'ö hingi ho, hindi nemhö ga o̱t'e. 20 Nu'mu̱ di o̱t'a nö'ö hindi ne, hingo di o̱tga 'mu̱, go o̱t'a ar ts'oki di pe̱'sa mbo. 21 Ngetho di nemhö ga o̱t'a nö'ö xiñho, ne di handi 'yoda ar ts'oki ha ma mu̱i. 22 Ngetho mbo ha ma mu̱i xa di johya di ne ga te̱mba ár 'ñu Jö. 23 Ne di handi n'ehe, nuna ma ndo'yo nto̱xkwi ma mfeni, ne tsixkagi hár 'ye̱ ar ts'oki di 'bu̱'be. 24 Hwëkategi. Togo da gu̱gagi ga he̱ nunar ndo'yonu̱ tsixka har ndöte. 25 Di umba njamödi Jö, bi ñöngagi har 'be̱fi bi me̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. Gekase̱, ha ma mfeni di pe̱pa Jö, mödi ma ndo'yo pe̱pa ar ts'oki.
1 Nupya hinte ma mfe̱i to̱'ma nu'u̱ togo 'bu̱hwi ar tsi Hmu Hesukristo, ne o̱t'a ngu xipa ár Hñö Jö, hinge ngu nese̱'u̱. 2 Ngetho di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, nu ár Hñö Jö togo unga ar te, xi gu̱gagihu̱ ndi ohu̱ hár 'ye̱ ar ts'oki ne ar ndöte. 3 Nö'ö himbi tsa̱ bi 'yo̱t'a ya 'be̱pate, ngetho ya meximha̱i himi otho yá ts'e̱di nda 'yo̱t'e, jange gese̱ Jö ba pe̱hna ár T'u̱, jangutho n'ar meximha̱i mi tsa̱hmö nda 'yo̱t'a ar ts'oki. Nunu̱ bi unga ár te bi hñömba ár ts'e̱di ar ts'oki. 4 Njap'u̱ bi tsa̱ ndar hogajö'ihu̱ ngu a̱kagihu̱ ya 'be̱pate. Ngetho hindi 'yohu̱ ngu di nese̱hu̱, di 'yohu̱ ngu ne ár Hñö Jö. 5 Ngetho nu'u̱ togo 'bu̱ ngu ne yá mfenise̱, ho̱nse̱nu̱ beni. Ha nu'u̱ togo da̱twa yá mfeni ár Hñö Jö, ho̱nse̱nu̱ beñ'u̱ n'ehe. 6 Nu'u̱ togo pe̱pa yá mfenise̱, ma da dinga ar ndöte. Ha nu'u̱ togo pe̱pa ár Hñö Jö, ma da dinga ar te ne ar hogam'u̱i. 7 Nu'u̱ 'bu̱ ngu ne yá mfenise̱, nto̱xkwi Jö, ngetho hingi ne, ne hingi tsa̱ da 'yo̱twa yá 'be̱pate möñ'ö. 8 Ne nu'u̱ togo 'bu̱ ngu ne'u̱, Jö hinda tsa̱ da numañhobi yá te'u̱. 9 Ha nu'ahu̱ hingi pe̱fu̱ ri mfenise̱hu̱, gi pe̱fu̱ ár Hñö Jö 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱, nu'mu̱ majöni 'bu̱hnu̱. Ha nu'mu̱ n'a hingi pe̱'spa ár Hñö ar tsi Hmu Hesukristo, hingo ár me̱ti'ö. 10 Ha nu'mu̱ ar tsi Hmu Hesukristo 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱, mödi ri ndo'yohu̱ 'bu̱tho xi du har ts'oki, nuri hñöhu̱ te, ngetho gi 'bu̱hwihu̱ xiñho Jö. 11 Nu'mu̱ 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱ ár Hñö Jö togo bi ko'spa ár te ar tsi Hmu Hesukristo, Jö, ngu bi gu̱xa ar tsi Hmu, njap'u̱ da umba n'ar 'ra'yo te ri ndo'yohu̱ xi du. Da njap'u̱ ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ár Hñö. 12 Jange tsi kuhu̱, hindi 'ñepi ga pe̱fu̱ gatho nö'ö ne ma ndo'yohu̱. 13 Ngetho nu'mu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu xi'ahu̱ ri mfenise̱hu̱, ma gi tuhu̱. Ha nu'mu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu ut'ahu̱ ár Hñö Jö, gi jafu̱ da m'e̱ nö'ö ne ar ndo'yo, ne gi pe̱'su̱ ar te. 14 Ngetho nu'u̱ togo tsixa ár Hñö Jö, go yá bötsi Jö'u̱. 15 Hinxta höñhu̱ ár Hñö Jö ne ga penju̱ ga ntsuhu̱. Xta höñhu̱ ár Hñö Jö xi jakagihu̱ yá tedegihu̱ Jö. Jange di emfu̱pya: Ma tsi Dada'i. 16 Ár Hñö Jö da̱twa majöni ma hñöse̱hu̱, ne embabi yá bötsigihu̱ Jö. 17 Ha nu'mu̱ yá bötsigihu̱, ma da 'raju̱ nuya ñho xi ñötkagihu̱, ne ga ñhehwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ngetho nu'mu̱ ga thohu̱ ya thogi ngu bi tho'ö, ma ga 'bu̱hwihu̱ hár nsunda. 18 Di pöka xiñho, nuya thogi di thohu̱pya, hinter me̱'ö nu'mu̱ ga he̱jwu̱ ar nsunda di to̱'mhu̱ ga hanthu̱ m'e̱fa. 19 Gatho nö'ö xi hyoka ár 'ye̱ Jö, to̱'ma ar pa da hyanda ar tsi Dada da ñ'u yá bötsi. 20 Ngetho gatho nö'ö bi hyoka ár 'ye̱ Jö, bi 'be̱ ar 'ñu nö'ö nda me̱fi. Hingo bi nese̱ nda njap'u̱, bi ne Jö togo bi umba ar ndo̱'mi n'ehe. 21 Gatho nö'ö bi hyoka ár 'ye̱ Jö, ma da thökwabi nunar ts'e̱di japabi da nhwati, ne da njohyawi xta hñönga ár nsunda yá bötsi Jö. 22 Ngetho di pöhu̱, gatho nö'ö bi hyoka Jö, 'rangutho xa hu̱ ár ñö hinxi ntsa̱ya̱ xi nzoñ'u̱, ntsa̱wi ar u̱gi ngu n'ar 'be̱hñö ma da da̱ ár bötsi. 23 Ne hinge ho̱nse̱'u̱. Gese̱gihu̱ n'ehe, togo xi t'akagihu̱ ár Hñö Jö ngu n'ar nkohi nö'ö da t'akagihu̱ m'e̱fa. Ne di zoñhu̱ tu ma mu̱ihu̱ di to̱'mhu̱ da tekagihu̱ Jö, ne da 'rakagihu̱ n'ar 'ra'yo ndo'yo hinda du. 24 Ngetho nú'mu̱ nda mpo̱hu̱, gehnu̱ di to̱'mhu̱. Ha nu'mu̱ gar hanthu̱hmö, hingar ndo̱'mi. Hinto to̱'ma nö'ö pe̱ts'i. 25 Ha nu'mu̱ di to̱'mhu̱ nö'ö hindi hanthu̱, ga tse̱thu̱ ga to̱'mhu̱. 26 Njap'u̱tho ár Hñö Jö togo fa̱xkagihu̱ hinte ja ma ts'e̱dihu̱. Ngetho hindi pöhu̱ ga a̱hu̱ ngu di 'ñepi. Gese̱'ö xa hu̱ ár ñö zoni, 'ba̱ made a̱pkagihu̱ tema di hoñhu̱. 27 Ne Jö togo het'wa yá mu̱i ya jö'i, pödi tema ne ár Hñö Jö. Ngetho nunu̱ a̱pkagihu̱ ngu benga Jö xiñho da umba yá bötsi xi ñ'emu̱i. 28 Di pöhu̱, nu'u̱ togo mö Jö, gatho nö'ö te thogi fa̱ts'i di 'ñepa ar ñho, gehyu̱ togo xi ts'ofo ngu xi benga Jö. 29 Nu'u̱ xki bödi nda mpo̱ho̱ nú'mu̱ hinxki thokta ar ximha̱i, gehyu̱ bi hñuts'i nda ñhe̱hwi ár T'u̱, togo nda ñöxhmu gatho ya ku. 30 Ha nu'u̱ togo xki hñuts'i, gehyu̱ bi zohni. Ha nu'u̱ togo bi zohni, gehyu̱ bi nu hinte ma ts'oki mi tu. Ha nu'u̱ togo bi nu hinte ma ts'oki mi tu, gehyu̱ togo bi umbi nda m'u̱ hár nsunda. 31 Tema da tsa̱ ga möñhu̱ 'mu̱. Nu'mu̱ di 'bu̱hwihu̱ Jö, togo tsa̱ te da jakagihu̱ 'mu̱. 32 Jö togo himbi 'yo̱t'a ár 'ñöngi bi da̱ ár T'u̱ bi po̱kagihu̱, hage hinda 'rakagihu̱ mahye̱giwi ár T'u̱ gatho nö'ö di hoñhu̱. 33 Togo tsa̱ te da hyo̱xa nu'u̱ togo xi hwahna Jö, nu'mu̱ gese̱ Jö xi nu hinte ma ts'oki mi tu. 34 Hage 'bu̱ man'a togo da hñuxhmö ar mfe̱i. Ar tsi Hmu Hesukristo bi unga ár te. Hinge ho̱nse̱'ö, get'ö togo bi mengi bi nte, ne bi huxkwi ár Dada hár ñ'e̱i, habu̱ bi 'ba̱ made a̱pkagihu̱ Jö. 35 Hiñ'otho te da japa ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da hye̱gi da mökagihu̱. Wa di thohu̱ ar thogi, ar dumu̱i, ar nt'u̱tsa, ar thuhu, ar k'at'a he. Nú'mu̱ 'bu̱tho da thöga ma tehu̱, wa ñhötju̱ ar jwai. 36 Ngu enga har T'ofo: Ngetho di te̱ñ'ahe, hyax'mu̱ 'bu̱tho xta tuhe. Nhugagihe ngu ar tsi de̱ti xi t'e̱nt'i da tho. 37 Ha nuju̱ di töhu̱ gatho nuya thogiyu̱, ngetho fa̱xkagihu̱ togo xi mökagihu̱. 38 Jange xa di ka̱xmbeni, nunar ndöte, ar te, nuya e̱nxe̱, ya ndö, nu'u̱ ja yá ts'e̱di, nö'ö te japya, nö'ö te di 'ñep'u̱, 39 nö'ö te bi ja mañö, nö'ö te bi ja ha̱i, wa man'a tema xi hyoka Jö, hinda tsa̱ da 'wegagihu̱ hár mhöte Jö, bi utkagihu̱ mba pe̱nkagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Nuga, nö'ö di mö majöni, ngetho di n'at'be ar tsi Hmu Hesukristo. Ne hinte di pe̱ts'i te ga ntsa̱, ngetho ár Hñö Jö da̱tka majöni. 2 Xa tu ma mu̱i, ne xa di tsa̱mañ'u̱. 3 Nuga di ne nu'mu̱ da tsa̱hmö, go ga m'e̱ka, hinga 'bu̱'be ar tsi Hmu Hesukristo, nu'mu̱ njap'u̱ da tsa̱ da mpo̱ nu'u̱ ma mixodyo'be. Gehyu̱ ma ku di pe̱s'be n'adar ji. 4 Nuya me Israel gehyu̱ yá tede Jö, bi utwa ár nsunda. Bi umbabi ya nkohi ne ya 'be̱pate. Bi xipa hanja nda nsundabi, ne bi umba yá ñhöt'i. 5 Ka ba ehnu̱ yá pale mi te̱nga Jö, ne ha yá 'be̱toyu̱, ka ba m'u̱hnu̱ ngu n'ar ñ'o̱ho̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Gese̱nu̱ Jö, go ár me̱ti gatho tema ja, hindi tsa̱ya̱ di t'umba ar nsunda. Dá njap'u̱. 6 Hinge xi njap'u̱tho ár mhö Jö. Ho̱nse̱ hinga gatho nu'u̱ yá 'be̱to ar Hakob gehyu̱ ár hnini Jö. 7 Hinda tsa̱ ga eñhu̱ gatho nu'u̱ yá 'be̱to ar Abra yá bötsi Jö n'ehe. Hin'ö, ngetho bi xipabi: Ho̱nse̱ yá 'be̱to ar Isa gi 'ñembabi ri 'be̱to. 8 Nu'mú̱, hinge gatho yá bötsi ar Abra yá bötsi Jö n'ehe. Ho̱nse̱ nu'u̱ xi zu̱ ár ñhöt'i Jö, gehyu̱ xi t'embabi yá bötsi ne yá 'be̱to ar Abra. 9 Ngetho njanu̱ enga ár ñhöt'i ar tsi Dada: Ga penga ri je̱ye̱ ngu nuya payu̱, ne ar Sara ma da 'yo̱nga ár bötsi. 10 Hinge ho̱nse̱'ö, man'a te bi thogi. Núm'u̱ mi dinga yoho yá bötsi ar Rebeka, n'ase̱ ár dada, gehnu̱ ar Isa ma palehu̱. 11 Núm'u̱ hinxki m'u̱ta nuya yoho yá bötsi, ne hinxki 'yo̱t'atho ar ñho wa ar ts'oki, Jö xki hwahna n'a'u̱. Hinxki hyandwa yá hoga 'be̱fi, ngetho njap'u̱ xki beñ'ö nda 'yo̱t'e. 12 Bi 'ñembabi ar Rebeka: Ri 'be̱t'o t'u̱ ma da me̱pa ar 'be̱fa. 13 Ngu enga har T'ofo: Nuga da mö ar Hakob, ne da u̱tsa ar Esau. 14 Tema tsa̱ ga möñhu̱ 'mu̱. Hage hingi o̱t'a xiñho Jö. Hin'ö, hingi njap'u̱. 15 Ngu bi 'ñemba ar Moise: Nuga ga hwëka togo di nega, ne ga pe̱'spa ar ts'e̱ti togo di nega n'ehe. 16 Hinge nu'mu̱ da nese̱ ar jö'i, wa nú'mu̱ xa umbár mu̱i da thahni. Jö go da möñ'ö togo da me̱'spa ar ts'e̱ti. 17 Har T'ofo huxa tema nsipabi ar ndö Ehipto: Nuga xta ju̱x'a'i ga ñ'u ma ts'e̱di, ne da nu̱nga ma thuhu gatho ár nxidi ar ximha̱i. 18 Nu'mú̱, Jö pe̱'spa ar ts'e̱ti togo ne'ö, ne nö'ö togo ne da japabi da nme̱'sku, tsa̱ da 'yo̱t'e. 19 Nu'mú̱, da tsa̱ gi 'ñengagihu̱: Hanja Jö umba ár mfe̱i ya jö'i 'mu̱. Ngetho hinjo'o togo da do̱spa ár mfeni Jö. 20 Ha nuga ga thöt'ahu̱ njawa: Tsi jö'i'i, togo'i gi ne gi ntsa̱wi Jö. Hage n'ar 'bada tsa̱ da 'ñemba ar gö, yo'ö xka hyogagi njawa. 21 Hage hingi pe̱'sa ár ts'e̱di ar gö da hyoka nor 'bada ne'ö. N'adar xe̱ni ar bo̱ha̱i, da tsa̱ da hyoka ya 'bada di 'bo̱xa habu̱ jar nsu, ne ya 'bada di hö har 'be̱fi hyax'mu̱. 22 Hage hingi njap'u̱tho Jö n'ehe. Mi nemhö nda ñ'u ár kwe̱, ne nda ñ'u ár ts'e̱di, ha bi me̱'spatho ar ts'e̱ti nu'u̱ xki hñuts'i nda hwati. 23 Bi 'yo̱t'a njap'u̱ nda utwabi tengu ár döta ár nsunda nu'u̱ togo xi zu̱twa ár nhwëki, ne xi hñux'ö da m'u̱hwi hár nsunda. 24 Ngetho Jö xi zonkagihu̱ ga po̱ñhu̱ madeda ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo. 25 Jangu enga har t'ofo bi 'yot'a ar m'e̱hni Osea, habu̱ enö njawa: Ma ga embabi ma hnini nu'u̱ hingo ma hninihmö, Ne nö'ö ar hnini hingi ndi mödi, ma ga möpya. 26 Ne habu̱ xki t'embabi: Nu'ahu̱ hingo ma hnini'ihu̱, ja ma da t'embabinu̱, gehyu̱ yá bötsi Jö hö ar te. 27 Ar Isaia mi enö n'ehe, nú'mu̱ mi no̱nga ya me Israel: Mödi mar nze̱ye̱ ngu ar 'bomu 'bonga har ñönthe, ho̱nse̱ n'a tsi tu̱i xi bongi ma da mpo̱ho̱. 28 Ngetho ar tsi Hmu ngut'a ma da japi da thokwa har ximha̱i ngu xi möñ'ö. 29 Ngu bi 'ñenga mam'e̱t'o ar Isaia n'ehe: Nu'mu̱ ar tsi Dada togo pe̱'sa ar ts'e̱di hinxi 'ye̱gagihu̱ 'ra ma 'be̱tohu̱, xta ñhe̱hwihu̱ ar hnini Sodoma, ne ndi hñöxkagihu̱ ar hnini Gomora. 30 Te da tsa̱ ga möñhu̱pya. Nu'u̱ hingya xodyo himi honi nda m'u̱ xint'axi hár nthandi Jö, gehyu̱ xi nhu hinte ma ts'oki tupya ngetho ñ'emu̱i. 31 Ha nu ar hnini Israel togo mi umba ár mu̱i bi de̱mba yá 'be̱pate ar Moise, ne njap'u̱ nda nhu hinte ma ts'oki mi tuhmö, himbi zu̱di. 32 Yo'ö. Ngetho mi umbyá mu̱i mi honi nda t'axki hinge har ñ'emu̱i. Mi hoñ'u̱ nda t'axka ha ya hoga 'be̱fi mönga ya 'be̱pate, ne bi nto̱xkwi ar do mfets'e. 33 Ngu enga har T'ofo: Pöhu̱, nuga di po̱ n'ar do mfets'e ne nt'ent'i núnu̱ Sion. Ha nö'ö togo da ñ'emu̱ibi'ö, hinda ma da 'be̱ ár tsa̱.
1 Tsi kuhu̱, xa majöni di xi'ahu̱, di umba ma mu̱i di a̱pa Jö da mpo̱ ya me Israel. 2 Nuga di da̱majöni, nuyu̱ xa umbyá mu̱i honga Jö, mödi hingi pödi xiñho nö'ö o̱t'u̱. 3 Ngetho hinxi bö'u̱ ar hogam'u̱i ungar tsi Dada. Xi umbyá mu̱i da nhumañhobi nö'ö o̱t'u̱, ne njap'u̱ hingi japamasu nö'ö xi 'yo̱t'a Jö nda nhumañhogihu̱. 4 Nuyá 'be̱pate ar Moise bi göxa ár ts'e̱di nú'mu̱ ba e ar tsi Hmu Hesukristo, ne njap'u̱ nda nhu hinte ma ts'oki tu gatho nu'u̱ da ñ'emu̱ibi. 5 Ngetho nö'ö togo ne da m'u̱i xiñho hár nthandi Jö di te̱nga nö'ö bi 'yot'a ar Moise, enga njawa: Nö'ö togo da 'yo̱t'a gatho nuya 'be̱pateyu̱, ma da me̱'sa ar te. 6 Ha nunar nhumañho bi e har ñ'emu̱i, engagihu̱ njawa: Yo ma gi beñhu̱ togo ma da bo̱xa mhets'i da tsiwa ar tsi Hmu Hesu. 7 Wa gi 'ñeñhu̱: Togo da gö har 'be̱xui da gu̱xa ar tsi Hmu Hesu habu̱ bi ku̱ nu'u̱ xi du. 8 Ne te mönga har T'ofo: Gi pe̱'sp'u̱ get'u̱tho ar mhö, oda ha ri ne, ne ha ri mu̱i. Gehnu̱ ar mhö ñ'emu̱i di da̱he majöni. 9 Nu'mu̱ nuna ri ne da̱majöni ar Hesukristo gehnu̱ ar Hmu'ö, ne gi jamfi ha ri mu̱i Jö bi gu̱xa man'agi har ndöte, ma gi mpo̱ho̱. 10 Ngetho ha ma mu̱ihu̱ di ñ'emu̱ihu̱, ne njap'u̱ nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱. Ha numa nehu̱ da̱majöni nö'ö di ñ'emu̱ihu̱, ne njap'u̱ ga mpo̱hu̱. 11 Ngetho har T'ofo enga njawa: Gatho nu'u̱ togo da ñ'emu̱ibi, hinda ma da 'be̱ ár tsa̱. 12 Mahye̱tho ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo, n'adár Hmu gatho'u̱, ne umbabi da bongwatho gatho nu'u̱ togo mat'i. 13 Ne enga ar T'ofo n'ehe: Gatho nu'u̱ togo da mat'wa ár thuhu ar tsi Hmu, ma da mpo̱ho̱. 14 Ha nu'mu̱ hinxi ñ'emu̱i, hinda tsa̱ da mat'i. Ha nu'mu̱ hinxi 'yo̱de, hanja ma da ñ'emu̱i. Ha nu'mu̱ hinto hö'spa ar hoga mhö, hinda ma da 'yo̱'u̱. 15 Ne nu'mu̱ hinto xi m'e̱hni, hanja da mhönga ar hoga mhö. Jangu enga har T'ofo: Nza̱da ár nzo̱ho̱ nö'ö togo mönga ar hogam'u̱i ne ar hoga mhö. 16 Mödi hinga gatho xi 'yo̱ta ar hoga mhö xi 'yo̱de. Ngu xi 'ñenga ar m'e̱hni Isaia: Tsi Hmu, hinto xi ñ'emu̱i ar hoga mhö xta möñhe. 17 Da thinga ar ñ'emu̱i nu'mu̱ da t'o̱xa ar hoga mhö, ne nunar mhönu̱ no̱nga ar tsi Hmu. 18 Ha di a̱ñ'a'ihu̱pya: Hage hinxi 'yo̱'u̱ 'mu̱. Hö, xi 'yo̱de, ngetho enga har T'ofo: Gatho ár nxidi ar ximha̱i xi nu̱nga yá mhö'u̱, ne habu̱ gatho xi zo̱nga nö'ö möñ'u̱. 19 Di enga n'ehe: Hage hinxi bö ya me Israel. Hö, xi bödi, ngetho ar Moise bi 'ñenö m'e̱t'o: Nuga ar tsi Dada di enga: Ma ga tso̱t'ahu̱ ri mu̱ihu̱, ga honga man'ar hnini nö'ö hingo ma hnini. Ne ma ga po̱ñ'ahu̱ ri kwe̱hu̱, ga munts'a 'ra ya jö'i te gatho bentho. 20 M'e̱fa ar m'e̱hni Isaia himbi ntsu bi 'ñenö: Ar tsi Dada enö: Bi dingagi nu'u̱ togo himi hongagi. Da ñ'udi bi hyandga nu'u̱ himi a̱ngagi. 21 Har tsi Hmu emba ya me Israel: Gatho ar pa da tu̱ngwa ma 'ye̱ 'ra ya jö'i xa ya me̱'sku ne ya to̱xte.
1 Jange di a̱ñ'ahu̱: Hage Jö xi hye̱p'u̱ ár hnini 'mu̱. Hin'ö, ngetho nuga dar me Israel n'ehe, ár 'be̱togi ar Abra, ne ár bötsigi ar Benjamin. 2 Jö hinxi hye̱ ár hnini yanu̱ mam'e̱t'o xi bödi. Ha hinxka nehu̱ tema mönga ar T'ofo habu̱ no̱nga ar m'e̱hni Elia, nú'mu̱ mi ka̱xa Jö tema mi o̱t'a ya me Israel. Mi enga njawa: 3 Tsi Hmu'i, xi tho'a gatho ri m'e̱hni, xi thext'a gatho ri 'bo̱xm'o̱ñho̱. Ho̱nse̱ di koka, ne thongagi da thogi n'ehe. 4 Ne bi dötwa Jö bi 'ñenö: Xta hwahna hñun'a̱tema're̱t'a ya nthebe togo hinxi nda̱ndihmö xi ndönga ar tsita ár thuhu Bal. 5 Njap'u̱ nuya payu̱, 'bu̱ 'ra ya tsi tu̱i xi bongi togo xi hwahna Jö xi hwëkwa ár nt'uni. 6 Ha nu'mu̱ xi nhwëkwabi, hinxi dö'u̱ o̱t'a ya hoga 'be̱fi. Ngetho nu'mu̱ xi dö'u̱ di o̱t'a ya hoga 'be̱fi, hingar nthekate 'mu̱ ár nt'uni xi unga ar tsi Dada. 7 Xi'mu̱, te ga beñhu̱. Nuya me Israel himbi dinga nö'ö tema mi honi. Ho̱nse̱ nu'u̱ tsi tu̱i xki thahni bi diñ'u̱. Ha nu ma'ra bi njapi bi me yá mfeni hinge nda diñ'u̱. 8 Ngu enga har T'ofo: Jö bi 'ñökwa yá mfeni, ne bi gotwa yá da̱ ne yá gu. Njap'u̱tho 'bu̱ nuya payu̱. 9 Ne ar Dabi bi 'ñenö njawa: Nuyá ñhuni, dá japi da nts'okse̱, ngu n'ar xögu wa n'ar nt'a̱ts'i habu̱ da zose̱'u̱, gehnu̱ ár mfe̱i'u̱. 10 Dá m'e̱xui yá da̱, hinda hyant'u̱, ne hindi tsa̱ya̱ yá xu̱tha di muxa yá 'be̱ni. 11 Di a̱ñ'ahu̱ n'ehe: Hage xi mfe'sa ya me Israel ne xi nhwati 'mu̱. Hin'ö, hingi njap'u̱. Ngetho xa ya me̱'sku, bi t'umba ar mpo̱ho̱ nu'u̱ hingya xodyo, ne njap'u̱ nda ts'o̱t'wa yá mu̱i. 12 Ha nu'mu̱ nuyá ts'oki'u̱ bi ma̱ts'i da me̱'sa ya ñho gatho ya meximha̱i, ne nú'mu̱ bi da̱hyu̱ bi ma̱xa nu'u̱ hingya xodyo nda zu̱ ar ñho, tenguhmö nú'mu̱ xta mengi da m'u̱hwi Jö man'agi. 13 Nuga di zo'ahu̱ hingar xodyohu̱, ngetho dar mpo̱te ar tsi Hmu, xi me̱nkagi ga zo nu'u̱ hingya xodyo, ne di numansu ma 'be̱fi. 14 Xömhö njanu̱ ga tso̱t'wa yá mu̱i nuya ma mixodyo'be, ne da mpo̱ 'ra'u̱. 15 Ngetho nú'mu̱ mi the̱'u̱, bi ñhogamu̱iwi Jö gatho nu ma'ra 'bu̱ ma'ra ya ha̱i, nu xta mengi da ts'ihi, po̱ntho da mengi da me̱'sa yá te'u̱. 16 Njangu nu'mu̱ nor 'be̱t'o xe̱niju̱ni xi nda̱twa Jö, gatho nö'ö man'a xe̱ni n'ehe. Ha nu'mu̱ yá 'yu̱ n'ar za ár me̱ti Jö, gatho yá 'ye̱za n'ehe. 17 Nu'mu̱ n'ar hoga 'ba̱i ar njömdo̱ni bi mfe̱kwa 'ra yá 'ye̱za, ne bi thux'a'i nu'ge gar 'ye̱za ar ma̱nga njömdo̱ni, ne gi tsipa ár ngi ar hoga 'ba̱i, 18 yo gi exa ri nsu gi ne gi hyo̱maha̱i nuya 'be̱t'o 'ye̱za. Ngetho gi pödi hingi to̱xke ar 'yu̱za, go to̱x'a'i. 19 Tsa̱ gi 'ñemhö: Nuya 'ye̱za bi mfe̱ki ne bi thuxkagiga. 20 Nuyu̱ bi mfe̱ki ngetho ma ya me̱'sku, ha nu'ge ngetho gi ñ'emu̱i bi thux'a'i. Jange yo gi exa ri nsu, tsupa Jö. 21 Ngetho nu'mu̱ Jö himbi pumbabi nuya 'ye̱za xki bo̱hnu̱, hanja ma da pump'a'ige. 22 Jange hyandwa xiñho ár ts'e̱ti ne ár kwe̱ Jö. Hö, ár kwe̱ pe̱'spa nu'u̱ xi da̱gi. Ha nu'ge, pe̱s'a ar ts'e̱ti nu'mu̱ gi pödi gi su nunar ts'e̱tinu̱. Nu'mu̱ hin'ö, ma da me̱k'a'i ngu bi japa nuyu̱ ma'ra ya 'ye̱za. 23 Njap'u̱ nu'u̱ xi mfe̱ki, nu'mu̱ da hye̱p'u̱ yá me̱'sku, da mengi da thuta man'agi, ngetho Jö pe̱'sa ar ts'e̱di da mengi da tuta har 'ba̱i man'agi. 24 Ngetho nu'ge, ngu n'ar ma̱nga njömdo̱ni bi ts'e̱k'a'i ne bi thut'a'i har hoga njömdo̱ni, ter ñhembibi 'mu̱ da mhenga da thuta man'agi nu'u̱ xki bo̱hnu̱ m'e̱t'o. 25 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱ nö'ö himi fö mam'e̱t'o, ne hingi 'ñexa ri nsuhu̱: Nuya me Israel bi got'a yá mfeni 'ra ya tsi pa, da do̱'mi da yu̱t'a gatho nu'u̱ hingya xodyo 'bu̱ ma'ra ya ha̱i xi zu̱ ár nhwëki Jö. 26 M'e̱fa gatho ya me Israel ma da mpo̱ho̱, ngu enga har T'ofo: Ma da zo̱ n'ar ñönte di 'ñe Sion, ne da paxt'a nö'ö xi nts'otho ha yá 'be̱to ar Hakob. 27 Njap'u̱ xta nko'be ma ga hökwa yá ts'oki, ngu xta ñöt'wabi. 28 Nuyu̱, yá ñ'u̱ni ar hoga mhö, njapu̱ xok'ahu̱ ar goxthi da tsa̱ gi mpo̱hu̱. Ha Jö mödi, ngetho xki hwampa yá dada mam'e̱t'o. 29 Ha nuyá nt'uni ne yá nzote o̱t'a Jö, hinda njap'u̱tho. Jö hingi pa̱ta ár ne. 30 Ngu'ahu̱ maham'u̱ hinge ngi o̱thu̱ Jö, ha nupya xka tsu̱hu̱ ár nhwëki, ngetho himbi 'yo̱t'u̱ Jö. 31 Njanu̱pya ya me Israel hinxi 'yo̱ta Jö'u̱, njanu̱ da zu̱'u̱ nunar nhwëki xi zu̱'ahu̱ n'ehe. 32 Ngetho Jö bi 'ye̱nt'a gatho nda nme̱'sku, ne m'e̱fa nda me̱'spa ar nhwëki xo̱ge. 33 Xa nze̱ye̱tho ár mfeni ne ár mfödi Jö. Hinjo'o togo da bödi tema ne da 'yo̱t'e. Hinjo'o togo da xet'wa yá 'ñu'ö. 34 Ngetho, togo xi bötwa ár mfeni Jö, wa togo xi uta Jö tema da me̱fi. 35 Hage 'bu̱ n'a togo te xi umba Jö m'e̱t'o, ne da ko'spya. 36 Ngetho gatho nö'ö te ja, go ár me̱ti'ö, go bi hyok'ö ne 'bu̱i da me̱pabi'ö. Go di 'ñepabi hinda ntsa̱ya̱ da t'umba ar nsunda. Dá njap'u̱.
1 Jange tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ gi umfu̱ Jö xo̱ge ri ndo'yohu̱, ngu n'ar m'o̱ñho̱ tetho, xint'axi ne numañho Jö. Gehnu̱ ar mhat'ajö di 'ñepi gi 'yo̱thu̱, ngetho Jö xa xi utkagihu̱ ár nhwëki. 2 Yo gi ñhogamu̱ihu̱ nö'ö te 'ra'ahu̱ ar ximha̱i. Mahyoni gi n'a'yohu̱ ri 'ra'yo mfenihu̱, ne njap'u̱ gi tsa̱se̱hu̱ tema ne Jö embi nza̱tho, numañho ne handi xiñho. 3 Nuga xi hwëgagi ga pe̱pa ar tsi Hmu, jange di xi'ahu̱, hinge xa di thotho gi 'ñexa ri nsuhu̱. Nuhu̱ xiñho tema gi bense̱hu̱, ngu ár nze̱ye̱ ar ñ'emu̱i xi hyeni xi 'ra'ahu̱ Jö, ngu ár nt'e̱ni'ö. 4 Ngetho jangu ma ndo'yohu̱ pe̱'sa nze̱ye̱ yá xe̱ni, ne hinga gatho get'ar 'be̱fi pe̱ts'i, 5 di njahu̱p'u̱ n'ehe. Mödi di nze̱ye̱hu̱, 'rangugihu̱ dár ndo'yohu̱ ar Hesukristo, ne di mfa̱xu̱ n'a ngu n'a. 6 N'añ'o n'a ngu n'a ya hogant'uni xi hwëgagihu̱ Jö. Nu'mu̱ n'a xi t'umbabi ngu ár m'e̱hni Jö, dá me̱pabi ngu ár nze̱ye̱ ár ñ'emu̱i pe̱ts'i. 7 Ha nu'mu̱ xi thembabi da m'e̱go, dá ma̱xa ma'ra. Wa xi t'umbabi da ñ'utate, dá uta ma'ra. 8 Nö'ö togo xi t'umbabi da hñu'mba yá mu̱i ma'ra, dá hñu'mba yá mu̱i. Wa xi t'umbabi da hyeni, dá me̱'sa n'ar hogamu̱i da 'yo̱t'e. Wa xi t'umbabi da ndö, dá umba ár mu̱i da 'yo̱t'e. Ha nö'ö xi t'umbabi da ma̱xa togo honga ar mfa̱ts'i, di johya da 'yo̱t'e. 9 Nö'ö ar mhöte gi pe̱'su̱, xa majöni di 'ñe ha ri mu̱ihu̱, hindi oxta mañö. U̱tsahu̱ nö'ö hingi ho, te̱ñhu̱ nö'ö xiñho. 10 Mhöhu̱ n'a ngu n'a, gi pe̱'su̱ n'ar hoga mhöte gar kuhu̱. Ne di 'be̱nga nt'ek'ei gi zohu̱ ma'ra. 11 Mpe̱hu̱ nts'e̱di, yo gar döhñehu̱. Umba ri mu̱ihu̱ pe̱fu̱ ar tsi Hmu. 12 Njohyahu̱ gi ndo̱'mhu̱, tse̱thu̱ ya thogi, hingi hye̱hu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö. 13 Ñhehwihu̱ ma'ra ya gamfi tho ar k'at'i, ne nzöihu̱ gi uñhu̱ ar se̱ki ha ri nguhu̱ da ñ'oxa ma'ra. 14 Mathwu̱ Jö nu'u̱ togo u̱tsa'ihu̱. 'Ya̱fu̱ ár ñho, yo gi a̱fu̱ nö'ö hingi ho. 15 Njohyawihu̱ nu'u̱ togo johya, ne nzongwihu̱ nu'u̱ togo zoni. 16 N'adar mfeni gi pe̱'su̱. Yo gar ñ'ets'ihu̱, ntsixkwihu̱ nuya tsi hyoya. Yo gi 'ñexa ri nsuhu̱ xa gi pöhu̱. 17 Yo gi ko'spabihu̱ ár ñöni togo o̱t'ahu̱ ar ts'oki. Umba ri mu̱ihu̱ da hyant'ahu̱ ya jö'i gi o̱thu̱ ar ñho. 18 Nö'ö 'ba̱ ri ñöni, umba ri mu̱ihu̱ gi ntsixkwi gatho ya jö'i nu'mu̱ da tsa̱. 19 Tsi kuhu̱, yo gi ja ri 'ye̱se̱ gi ko'spa ár ñöni togo xi 'yo̱t'a n'ar ts'oki. Tsokwabihu̱ ár tsi kwe̱ Jö, ngetho enga har T'ofo: Go ma me̱tiga ar nko'sñöni, go di unga ar njut'i, enga ar tsi Hmu. 20 Di xi'ahu̱, nu'mu̱ ri ñ'u̱nihu̱ tunthu, umbabihu̱ te da zi, ha nu'mu̱ tuthe, umfu̱ ar dehe. Nu'mu̱ gi japabihu̱ njap'u̱ ri ñ'u̱nihu̱, hindi pödi ha da hwi'sa ár ñö di ntsa̱. 21 Yo gi ñhe̱hu̱ da dö'ahu̱ ar ts'oki. Ju̱hu̱ ar ñho gi töhu̱.
1 Gatho ya jö'i dá 'yo̱ta ya ts'u̱t'wi, ngetho Jö go xi umbár nsu gatho nu'u̱ togo pe̱'sar ts'e̱di. Gatho nuya jö'i pe̱'sa yá nsu go xi 'ñex'ö. 2 Jange gatho nu'u̱ hingi o̱ta ya ts'u̱t'wi, to̱xa nö'ö xi hñuxa Jö, ne njap'u̱ munts'ase̱ ár mfe̱i da zu̱di. 3 Ngetho nuya ts'u̱t'wi hinxi t'ets'i da pi nu'u̱ togo o̱t'a ar ñho, tsu nu'u̱ togo hingi o̱t'e xiñho. Nu'mu̱ hingi ne gi 'bu̱hu̱ gi tsuhu̱ ya ts'u̱t'wi, 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, ne da t'es'a ri nsuhu̱. 4 Ngetho yá 'be̱go Jö'u̱, hoñ'a ri ñhohu̱. Ha nu'mu̱ hingi o̱thu̱ nö'ö xiñho, nu'mú̱ hö, gi ntsuhu̱. Ngetho hinga m'e̱tho hö ár ndo̱jwai, gehnu̱ ár 'be̱go Jö da ko'spa yá ts'oki ne da umbár mfe̱i ya ts'okte. 5 Jange 'yo̱thu̱ ya ts'u̱t'wi, ne hinda mfe̱p'ahu̱, ne hinte di tsu̱'a ri mfenihu̱ n'ehe. 6 Jange gi juthu̱ ar bojö jot'a ya ndö, ngetho yá 'be̱goyu̱ Jö, xi 'ye̱ntyá te da me̱ nunar 'be̱finu̱. 7 Juthwu̱ gatho nu'u̱ togo gi tufu̱: nö'ö ar bojö jot'a ya ndö, ne gatho ma'ra di 'ñep'ahu̱ gi juthwu̱. Togo mahyoni gi numañhohu̱, jahu̱p'u̱, ne togo di za̱ gi 'ñe'sfu̱ ár nsu, 'yo̱thu̱ n'ehe. 8 Yo gi ñho̱xu̱ ya tha̱i. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, gi mhöhu̱ n'a ngu n'a. Ngetho nu'mu̱ gi möhu̱ ri ñ'ohu̱, gi o̱thu̱ ya 'be̱pate mönga har T'ofo. 9 Ngetho nu habu̱ enö: Hingi tsimba ár nthöti ma'ra, hingi mpë, hingi pe ya nhemhñö, hingi hyo̱kwa yá ñho ri ñ'ohu̱, ne ma'ra ya 'be̱pate; gathoyu̱ da tsa̱ da tx'u̱ki ho̱nse̱ da t'enö: Mö ri ñ'ohu̱ ngu gi mhöse̱. 10 Nö'ö togo möte, hingi ts'okwa yá ñ'ohu̱. Jange gatho ya 'be̱pate go o̱t'a nö'ö to möte. 11 Jahu̱ njap'u̱, ne nuhu̱ ya pa di 'bu̱hu̱. Ma ga zo̱t'a ma da̱hu̱ ga he̱hu̱ ar t'öhö. Ngetho nupya hints'u̱ yap'u̱ 'bu̱ ma mpo̱ho̱hu̱, ngu mi 'bu̱ nú'mu̱ nda ñ'emu̱ihu̱. 12 Ya 'bu̱tho da göxar xui, ne xi 'ñep'u̱tho ar hyats'i. Jange ma ga he̱hu̱p'u̱ yá 'be̱fi ar 'be̱xui, ne ga hehu̱ ar he di b'u̱hu̱ har hyats'i, ngu xi ñhoka n'ar ndogu di ma har tuhni. 13 Ma ga 'bu̱hu̱ di nheki di 'yohu̱ har hyats'i, ga o̱thu̱ xiñho gatho. Hinga 'bu̱hu̱ hinte di ju̱ju̱ ha ya da̱ngo habu̱ xa ñuntho ne ntitho. Hinga 'bu̱hu̱ har hyo̱ka 'be̱hñö ne nö'ö xi nts'otho. Hinga ntuñhu̱, ne hinga hyo̱kwabihu̱ yá ñho ma ñ'ohu̱. 14 Ga ñhexu̱ ár ts'e̱di ar tsi Hmu Hesukristo, ne hinga ñhe̱hu̱ da kakagihu̱ nö'ö te gatho bi e ha ma mfenihu̱.
1 Yo gi 'weju̱ nu'u̱ ya ku hingi tse̱di yá ñ'emu̱i, ne yo gi ñöniwi tema gi beñhu̱. 2 Ngetho 'ra beni tsa̱ da zi gatho, ha ma'ra hingi tse̱ yá ñ'emu̱i, ho̱nse̱ tsi ya tsi k'ani. 3 Nö'ö togo tsi gatho, yo ma da denga nö'ö togo hingi tsi xo̱ge. Ha nunu̱, yo di thenga nö'ö togo tsi, ngetho Jö go xi numañho'ö. 4 Xi nu'ge, ter me̱'age gi themba ár 'be̱go man'a. Ar hmu go da möñ'ö ha da nangi wa da da̱gi. Ha ma da nangi, ngetho döta ár ts'e̱di ar tsi Hmu togo da gu̱ts'i, ne hinda hye̱gi da da̱gi. 5 'Ra handi xiñho da nhumansu 'ra ya pa da me̱pa Jö, ha ma'ra handa gatho ya pa mahye̱tho. N'a ngu n'a mahyoni da bödi tema pe̱fi. 6 Nö'ö togo hwahna 'ra ya pa, e̱nt'wa ar tsi Hmu. Ha nö'ö handa gatho ya pa mahye̱tho, njap'u̱tho n'ehe. Nö'ö tsi gatho, e̱nt'wa ar tsi Hmu ne umba njamödi. Ha nö'ö hinga gatho tsi, njap'u̱tho n'ehe umba njamödi Jö. 7 Ngetho hinto di 'bu̱hu̱ ga pe̱pase̱ ma tehu̱, ha hinga tuhu̱ di honga ma ñhose̱hu̱. 8 Nu'mu̱ di tehu̱, di e̱nthwu̱ ma tehu̱ ar tsi Hmu, ha nu'mu̱ ga tuhu̱, go di e̱nt'wabihu̱'ö n'ehe. Jange nu'mu̱ di 'bu̱hu̱, wa xta tuhu̱, ár me̱tigihu̱ ar tsi Hmu. 9 Jange bi du ar tsi Hmu ne bi nanga man'agi. Bi mengi bi nte, ne njap'u̱ bi hñuts'i ngu ár Hmu nu'u̱ te ne nu'u̱ xi du. 10 Xi nu'ge 'mu̱, yo'ö gi thenga ri ku. Wa hinte gi nuge nö'ö o̱t'ö. Ha hingi pöhu̱, gatho ma ga 'ba̱hu̱ da hñöskagihu̱ majöni ar tsi Hmu Hesukristo. 11 Ngetho enga har T'ofo: Nuga di 'bu̱i, enga njap'u̱ ar tsi Hmu, ne gatho ya jö'i ma da nda̱ndihmö da nsundagi, ne da da̱majöniyu̱ dar Jöga. 12 Nu'mú̱, n'a ngu n'a ma ga da̱thwu̱ majöni Jö gatho nö'ö xta o̱thu̱. 13 Jange hinga ma ga ntheñhu̱ n'a ngu n'a. Ma ga nkohu̱ ha ma mu̱ihu̱ hinga po̱jwu̱ ya mfets'e da japi da da̱ ma kuhu̱. 14 Nuga di pödi ne di ka̱xmbeni njap'u̱ benga ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho hinte xints'othose̱. Ha nu'mu̱ n'a beni xints'otho, hö njap'u̱ hár mfeni'ö. 15 Ha nu'mu̱ nuna ri ñhuni tso̱t'wa ár mu̱i ri ku, hingi pe̱'sa ar mhöte 'mu̱. Nuna ri ñhuni, yo ma da japa da m'e̱ ri ku, togo ar tsi Hmu Hesukristo bi ungár te bi po̱ho̱. 16 Yo gi xoju̱ ar goxthi da nthenga nö'ö gi beñhu̱ xiñho. 17 Ngetho har ts'u̱t'wi Jö, hinge m'e̱t'o ya ñhuni wa ya ts'ithe. M'e̱t'o ar m'u̱i xint'axi, ar hogam'u̱i, ne ar johya. Gathoyu̱ unga ár Hñö Jö. 18 Nö'ö togo pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo njanu̱, numañho Jö ne ya jö'i. 19 Jange ma ga te̱ñhu̱ nor ñho unga ar hogam'u̱i, ne fa̱xkagihu̱ n'a ngu n'a da te ma ñ'emu̱ihu̱. 20 Yo gi jafu̱ ar ñhuni da hwatwa ár 'be̱fi Jö. Mödi gatho nö'ö te jawa xiñho da ts'i, nö'ö hingi ho, n'ar ku da japa ár ñ'ohu̱ da da̱gi ngetho te gatho tsi. 21 Xiñho hingi tsa ar ngo̱, wa gi tsi ar ixkat'afi, nu'mu̱ gi japi da mfe'sa ri ku, gi tso̱t'wa ár mu̱i, wa da went'a ár ñ'emu̱i. 22 Nu'mu̱ gi ñ'emu̱i xiñho nö'ö gi o̱t'e, ho̱nse̱ gi pöhwi Jö. Nza̱tho nö'ö togo hinte tsu̱ ár mu̱i ngetho pödi xiñho nö'ö o̱t'e. 23 Ha nö'ö yomi ha xiñho nö'ö tsi, tuxar ts'oki, ngetho hingi ñ'emu̱i xiñho nö'ö o̱t'e. Ne gatho nö'ö o̱t'e hingi ñ'emu̱i, nunu̱ o̱t'ar ts'oki.
1 Jange nuju̱ xi nze̱di ma ñ'emu̱ihu̱, mahyoni ga pe̱'sfu̱ ar ts'e̱ti ga fa̱xu̱ nu'u̱ togo hingi tse̱ yá ñ'emu̱i, ne hinga honse̱ ma ñhohu̱. 2 Ma ga hoñhu̱ n'a ngu n'a ár ñho ma ñ'ohu̱, ga fa̱xu̱ da no̱xka ár ñ'emu̱i. 3 Nunar tsi Hmu Hesukristo himbi hyonga ár ñhose̱, jange bi tho'ö ngu enga har T'ofo: Go da nthe̱x'be ya nts'ani mi tho̱x'a'i. 4 Ngetho nuya T'ofo bi t'ot'a maham'u̱, xi t'ot'i nda utkagihu̱ nda hñuxa ma ndo̱'mihu̱, ga pe̱'su̱ ar humamu̱i ne ar ts'e̱ti mönga har T'ofo. 5 Jö togo ár me̱ti ar ts'e̱ti ne ar humamu̱i, n'at'wu̱ da 'ra'ahu̱ n'adar mfeni n'a ngu n'a gi 'bu̱hu̱ xiñho, ngu benga ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Njap'u̱ n'adar mfeni ne n'adar mhö gi nsundabihu̱ Jö ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 7 Uñhu̱ ar tsa̱ya̱ n'a ngu n'a, ngu ar tsi Hmu Hesukristo bi 'rakagihu̱ n'ar hoga tsa̱ya̱, ne njap'u̱ da t'e'spa ár nsu Jö. 8 Di xi'ahu̱, nunar tsi Hmu Hesukristo ba e da me̱pa ya xodyo, ne njap'u̱ bi ñ'udi mönga majöni Jö, ne o̱t'a gatho ngu xki ñöt'wa ma palehu̱. 9 Ne nu'u̱ hingya xodyo da nsundabi Jö da bötwa ár döta nhwëki, jangu enga har T'ofo: Ga da̱twa majöni togo'i nu'u̱ hingya xodyo 'mu̱, ne ga tút'a ri thuhu. 10 Ne enö n'ehe: Nu'ahu̱ hingya xodyohu̱, njohyawihu̱ ár hnini Jö. 11 Ne pengi enö njawa: Gatho'ihu̱ hingya xodyohu̱, nsundahu̱ ar tsi Hmu. Hö, nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ma'ra ya ha̱i, 'ñe'sfu̱ ár nsu. 12 Ar m'e̱hni Isaia bi 'yot'a njawa n'ehe. Ar Isai ngu n'ár 'ba̱i n'ar za ma da 'ro n'ár 'yu̱, gehnu̱ di o hár 'ye̱ nu'u̱ hingya xodyo. Ja gehnu̱ togo ma da hñuxyá da̱. 13 Ha nunar Jö togo unga ar ndo̱'mi, xa da 'ra'ahu̱ ar johya ne ar hogam'u̱i ngetho gi ñ'emu̱ihu̱. Ne da hñus'a ri ndo̱'mihu̱ tsix'ahu̱ ár ts'e̱di ár Hñö Jö. 14 Ha nuga di ka̱xmbeni tsi kuhu̱, xa gi pe̱'su̱ ar hogamu̱i, ne hingi k'athu̱ ar mfödi gi hñu'mfu̱ ár mu̱i n'a ngu n'a ri kuhu̱. 15 Tsi kuhu̱, xta ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱, jar xe̱ni xta top'ahu̱, ngetho hindi ne gi pumhnihu̱. Xta ot'a njap'u̱ ngu xi hwëga Jö ga o̱t'e. 16 Dar 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo, di xipa nu'u̱ hingya xodyo ár hoga mhö Jö. Di hö'spa nunar hoga mhönu̱, ne njap'u̱ ga da̱twa Jö nu'u̱ hingya xodyo, ngu n'ar m'o̱ñho̱ thandi xiñho xi xu̱ka ár Hñö Jö. 17 Tsa̱hmö ga exa ma nsu, ngetho xi ma̱xkagi ar tsi Hmu Hesukristo xta mpe̱ hár 'be̱fi Jö. 18 Ngetho hinte man'a di ne ga mö, ho̱nse̱ nö'ö xi 'yo̱t'a ar tsi Hmu ha ma 'ye̱, njap'u̱ da ts'i nu'u̱ hingya xodyo da 'yo̱twa ár mhö. Gathoyu̱ xi njap'u̱ xi 'yo̱x'u̱ ar mhö xta xipabi, ne xi hyant'u̱ ar hogam'u̱i xta utwabi. 19 Xi nheki ya döta nt'udi, ne ár ts'e̱di ár Hñö Jö, xi ma̱xkagi xi 'yo̱ ya me Herusalen ne gatho ár nthet'i. Da tso̱nga Iliriko habu̱ xa mi yap'u̱, gathonu̱ xta mömba ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Njanu̱ xa da umba ma mu̱i da mönga ar hoga mhö, hinge habu̱ xki mhömba ár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, ne hinge nga mfis'be̱fi'be ma'ra. 21 Nö'ö da pe̱fi, ngu enga har T'ofo: Nu'u̱ togo hiñham'u̱ xki nsipabi togo'ö, ma da bödi. Ha nu'u̱ hiñham'u̱ xi 'yo̱de, ma da zo yá mfeni. 22 Hangu xta nemhö ma ga k'ös'ahu̱, ha nuya 'be̱fiyu̱ xi k'askagi ga map'u̱. 23 Ne nupya hindi pe̱'sa ma'ra ya 'be̱fi ha ya ha̱iyu̱, ha xta to̱'ma nze̱ye̱ ya je̱ye̱ di ne ga 'bu̱hwihu̱. 24 Jange nú'mu̱ xka ma España, ma ga thop'u̱tho. Di ne ga nu'ahu̱, ne gi fa̱xkagihu̱ ga ju̱ ma 'ñu man'agi xka jwahu̱ ga njohyahu̱. 25 Nupya gar ma Herusalen, ma ga hö'spa ár mfa̱ts'i m'e̱mpa ya gamfi bi 'bu̱hnu̱. 26 Ngetho nuya ku me Nmasedonia ne Akaya, bi beñ'u̱ xiñho nda me̱mpa n'ar mfa̱ts'i nu'u̱ ya gamfi hyoya 'bu̱hnu̱ Herusalen. 27 Nuya kuyu̱ bi numañho nda 'yo̱t'a njap'u̱, ne xiñho, ngetho po̱ntho tupabi'u̱. Nu'mu̱ ya xodyo bi mfa̱xkwi yá ñho umba Jö di 'ñe mhets'i, xiñho nuya hingya xodyo da ñhehwi yá ñho pe̱'skwa har ximha̱i n'ehe. 28 Di xi'a'ihu̱ 'mu̱, nu xka jwadi ga tso nunar mfa̱ts'inu̱, ga tso̱ñ'ahu̱ xka ma España. 29 Di beni xka map'u̱, ma ga hös'ahu̱ ár ñho ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo, ne xa ga höñhu̱ ar njöpi. 30 Di a̱'ahu̱ tsi kuhu̱, hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo ne hár mhöte ár Hñö Jö, gi fa̱xju̱ ga a̱fu̱ Jö da zixkagi xiñho, 31 hinte da jakagi nuya hingi ñ'emu̱i 'bu̱hnu̱ Nhudea. Ne nunar mfa̱ts'inu̱ bi t'akagi ga höts'i, da numañho ya gamfi me Herusalen. 32 Ne xa ga njohya ga tso̱ñ'ahu̱ nu'mu̱ njap'u̱ ne Jö, ne ga tsa̱ya̱wihu̱ mahye̱gi. 33 Jö togo unga ar hogam'u̱i, gi 'bu̱hwihu̱ hyax'mu̱. Da njap'u̱.
1 Di xi'ahu̱, nunar ku Febe n'ar hoga ku togo fa̱xte har nijö Nsenkrea. 2 Umfu̱ n'ar hoga tsa̱ya̱ ngu n'ar gamfi xi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho njap'u̱ xiñho da 'yo̱t'a ya ku. Fa̱xu̱ ne umfu̱ gatho te k'at'i, ngetho nunu̱ xi ma̱xa nze̱ye̱. Gese̱gi xi ma̱xkagi n'ehe. 3 Ze̱ngwagihu̱p'u̱ ar ku Prisila ne ar ku Akila, togo xi ma̱xkagi hár 'be̱fi ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Nuyu̱ bi 'ye̱nt'a yá te bi ma̱xkagi, jange di umba njamödi. Hinge ho̱nse̱gi, gatho nuya nijö hingya xodyo umba njamödi n'ehe. 5 Ze̱ngwagihu̱ ya ku mhunts'a ha yá nguyu̱, ne ma tsi hmöka ku Epeneto. Gehnu̱ m'e̱t'o bi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo núnu̱ Akaya. 6 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Maria togo xa xi umba ár mu̱i xi ma̱x'ahu̱. 7 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Androniko ne ar ku Hunias, po̱ntho ma mëni ne ma ñ'ohu̱ har fa̱di. Gehyu̱ xi nu xiñho ya mpo̱te, ne bi dökagi m'e̱t'o bi ñ'emu̱iyu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Ze̱ngwagihu̱ ar Amplia, ma tsi hmöka ku xta jamfihe ar tsi Hmu. 9 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Urbano ma ma̱xte hár 'be̱fi ar tsi Hmu Hesukristo, ne ze̱ngwagihu̱ ma hmöka ku Estaki. 10 Ze̱ngwagihu̱ ar Apele togo bi ze̱ta ya thogi te̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. Ze̱ngwagihu̱ nu'u̱ 'bu̱ hár ngu ar Aristobulo. 11 Ze̱ngwagihu̱ ar Erodion togo po̱ni ma mëni. Ze̱ngwagihu̱ nu'u̱ 'bu̱ hár ngu ar Xixo xi ñ'emu̱i ar tsi Hmu. 12 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Trifena ne ar ku Trifosa, togo mpe̱ hár 'be̱fi ar tsi Dada. Ze̱ngwagihu̱ ar hmöka ku Persida togo xa xi me̱pabi ar tsi Hmu. 13 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Rufo, nza̱da ár m'u̱i ñ'owi ar tsi Hmu. Ze̱ngwabihu̱ ár nönö, po̱ntho ma nönöga n'ehe. 14 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Asinkrito, ar ku Fregonte, ar ku Herma, ar ku Patroba, ar ku Herme ne gatho ya ku 'bu̱hwinu̱. 15 Ze̱ngwagihu̱ ar ku Filologo, ar ku Hulia, ar ku Nereo ne ár njup'u̱, ar ku Olimpa ne gatho ya ku mhuskwinu̱. 16 Ne uñhu̱ n'ar ñhu̱fi n'a ngu n'a dar nt'axi ri mfenihu̱. Di ze̱ngwa'ihe gatho nuyá nijögihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 17 Tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ gi hyanthu̱ xiñho togo heka ya ku, ne japi da da̱gi uta ma'ra ya mfeni, ts'oka ar hoga nt'uti xka pöhu̱. Nu xki pöhu̱ togo'u̱, 'wehu̱. 18 Ngetho nuya jö'iyu̱ hingi pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo. Pe̱pase̱ yá mu̱i, ne xa nza̱da yá ne ka nu'u̱ o̱xa gatho nö'ö nsipabi. 19 Gatho pödi xa gi o̱thwu̱ ár mhö Jö, jange xa di johya. Ne di ne gi pöhu̱ xiñho gi te̱ñhu̱ ar ñho, ne hingi jafu̱masu nö'ö xints'otho. 20 Jö togo unga ar hogam'u̱i, ngut'a ma da ze̱'ma ar ts'ondöhi ha ri wahu̱. Ar tsi Hmu Hesukristo da hwëk'ahu̱ ár nt'uni. 21 Pe̱ñ'a'ihu̱ ar nze̱ngwa ar ku Timoteo ma ma̱xte, ne nuya po̱ntho ma mëni, ar ku Lusio, ar ku Hason, ne ar ku Sosipater. 22 Nuga, ar ku Tersio togo di fa̱xa ar ku Pablo, di ot'a nunar he̱'minu̱, di ze̱ngwa'ihu̱ ngetho xta ñ'emu̱i ar tsi Hmu n'ehe. 23 Ze̱ngwa'ihu̱ ar ku Gayo togo 'raka ar se̱ki di kokwa hár ngu, ne ka mhunskwa ar nijö n'ehe. Ze̱ngwa'ihu̱ ar ku Erasto togo tsixa ár bojö ar hnini. Ar ku Kuarto ze̱ngwa'ihu̱ n'ehe. 24 Dá hwëk'ahu̱ gatho'ihu̱ ár nt'uni ar tsi Hmu Hesukristo. Dá njap'u̱. 25 Nsunda Jö togo tsa̱ da ze̱ta ri ñ'emu̱ihu̱, ngu enga ar hoga mhö di mönga, ne nunar nt'uti no̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. Xi t'utkagihu̱pya nö'ö mi 'bu̱i xki jo'mtho nú'mu̱ hinxki thokta ar ximha̱i. 26 Ha nupya xi zu̱kagihu̱ nö'ö xi 'yot'a ya m'e̱hni nda thogi, ngu xki mönga Jö togo hö ar te. Ne njap'u̱ xi nu̱nga ha gatho ya ha̱i, ne nda e ya jö'i nda ñ'emu̱i ne nda 'yo̱te. 27 Nö'ö ho̱nse̱ n'a Jö 'bu̱i, ne ár me̱ti ar mfödi. Hinda ntsa̱ya̱ da hñönga ar nsunda xi döpa ar tsi Hmu Hesukristo. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, xi ts'onkagi ga po̱ta ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho njap'u̱ bi ne Jö. Nuga ne ar ku Sostene, 2 di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱, nu'ahu̱ ár nijö'ihu̱ Jö gi 'bu̱hu̱nu̱ Nkorinto. Xi xu̱k'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne xi 'wek'ahu̱ go ár me̱ti'ihu̱ Jö, mahye̱giwi nu'u̱ habu̱ gatho mat'wa ár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, ár Hmu'u̱ ne ma Hmuhu̱ n'ehe. 3 Jö ma tsi Dadahu̱ ne ar tsi Hmu Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 4 Hindi tsa̱ya̱ di umba njamödi Jö, di beñ'ahu̱ ne ya ñho xi hwëk'ahu̱ Jö, ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 5 Ngetho gi 'bu̱hwihu̱, xa xi nhwëk'ahu̱ nze̱ye̱ ya ñho, xa ja te gi möñhu̱, ne gi pe̱'su̱ ar mfödi xiñho. 6 Ne xi nheki xi mpe̱ ha ri m'u̱ihu̱ nunar mhö da xi'ahu̱ ndi no̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Xa gi pe̱'sfu̱ gatho yá nt'uni Jö, hinte gi k'athu̱, gi to̱'mthohu̱ da penga ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Nö'ö n'ehe ma da ze̱t'a ri ñ'emu̱ihu̱, ne njap'u̱ da za̱ gi tso̱ñhu̱ hár ngöts'i ar 'ñu, ne hinte di ja te da thös'ahu̱ majöni har ngöxapa da penk'ö. 9 Jö o̱t'a nö'ö mö, ne go gehnu̱ togo bi zo'ahu̱ gi ntsixkwihu̱ ár T'u̱, gehnu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 10 Tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ ar möte hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, gi ñöhu̱ n'adar mhö, ne hinda nja ya ñhege. Mahyoni gi pe̱'su̱ n'adar mfeni ne n'at'wu̱ gi pe̱hu̱. 11 Tsi kuhu̱, xta o̱de xi mönga yá mëni ar Kloe, enö hingi beñhu̱ mahye̱gi ne gi ntsa̱hñökihu̱. 12 Gehnu̱ di ne ga beñ'ahu̱, 'ra gi eñhu̱: Nuga ár me̱tigi ar Pablo. Ma'ra gi eñhu̱: Ár me̱tigi ar Apolo. Ha ma'ra: Ár me̱tigi ar Pedro. Ne ma'ra gi eñhu̱: Ár me̱tigi ar Kristo. 13 Hage xi nxe̱nga ar tsi Hmu Hesukristo 'mu̱. Hage bi ts'u̱ta har pont'i ar Pablo ne njap'u̱ xka mpo̱hu̱. Wa ga nxixthehu̱ hár thuhu ar Pablo. 14 Di umba njamödi Jö hinto xta xixthe'ihu̱, ho̱nse̱ ar ku Krispo ne ar ku Gayo. 15 Njap'u̱ hinto da tsa̱ da ñ'enö xi nxixthe ha ma thuhu. 16 Da xixthe yá mëni ar ku Estefana n'ehe. Hindi beni ha xta xixthe ma'ra. 17 Ar tsi Hmu Hesukristo himbi me̱nkagi ga xixthe. Bi me̱nkagi ga mönga ar hoga mhö; hinge ngu ár mfödi ya meximha̱i, ne njap'u̱ da hñökwa ár ts'e̱di ár ndöte ar tsi Hmu Hesukristo har pont'i. 18 Nunar mhö no̱nga ár ndöte ar tsi Hmu bi ts'u̱ta har pont'i, handa ngu n'ar 'be̱mfeni nu'u̱ togo xi m'e̱di. Ha nuju̱ togo xta mpo̱hu̱, gehnu̱ ár ts'e̱di Jö xi t'akagihu̱. 19 Ngetho njanu̱ enga hár T'ofo Jö: Ma ga hwatwabi yá mfödi nu'u̱ togo ja yá mfödi, ne ma ga e̱mba yá mfeni nu'u̱ togo xa ti yá mfeni. 20 Hinjo'o n'ar nimfenipya. Hingi thinga n'ar böt'ofo. Habu̱ tsa̱ da thinga n'a togo thö xiñho nuya payu̱. Ngetho Jö handwa yá mfeni ya meximha̱i ngu n'ar 'be̱mfeni. 21 Jö xa döta ár mfödi, ne bi hñuts'i hinge nda bö ya jö'i togo'ö di te̱nda yá mfödise̱. Jange bi beñ'ö mar ñho nda po̱ nu'u̱ nda ñ'emu̱i ar hoga mhö xi t'enö, mödi handa ya jö'i ngu ar 'be̱mfeni. 22 Nuya xodyo a̱di da hyanda ya nt'udi, ne nu'u̱ hingya xodyo a̱di da t'uta ar mfödi. 23 Ha nuju̱, di möñhu̱ ar hoga mhö no̱nga ar tsi Hmu Hesukristo bi ts'u̱ta har pont'i. Nunar mhönu̱ japi da mfe'sa nuya xodyo, ne handa ngu n'ar 'be̱mfeni nu ma'ra hingya xodyo. 24 Ha nu'u̱ togo xi zohna Jö, ngu ya xodyo wa hingya xodyo, nunar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ár döta mfödi ne ár ts'e̱di Jö xi ñ'udi. 25 Ngetho nö'ö benga ya jö'i n'ar 'be̱mfeni pe̱ Jö, töpatho yá mfödi gatho ya jö'i. Ha nö'ö hant'u̱ hinte ja ár ts'e̱di Jö, töpatho ár ts'e̱di gatho ar meximha̱i. 26 Hyanthu̱ xiñho tsi kuhu̱, tengu xi zo'ahu̱ Jö. Hinge ngar nze̱ye̱hu̱ ngi pe̱'su̱ ar mfödi ngu benga ya meximha̱i, hinte mi ja ri ts'e̱dihu̱, hinte mi ja ri nsuhu̱. 27 Nö'ö handa ya meximha̱i hinte pe̱'sa ár mfödi, go xi hwahna Jö da 'be̱twa yá tsa̱ ya nimfeni. Ne nö'ö beñ'u̱ hinte ja ár ts'e̱di, gehnu̱ xi hwahna Jö da 'be̱twa yá tsa̱ nu'u̱ ja yá ts'e̱di emp'ö. 28 Ne nö'ö xi nt'u̱tsa, xi t'e̱i, ne nö'ö hinter me̱'ö, gehnu̱ xi hwahna Jö da hwata nö'ö pe̱'sa ár nsu. 29 Njap'u̱ hinto tsa̱ da 'ñexa ár nsu hár nthandi'ö. 30 Jö bi te̱tju̱ nga 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ne njap'u̱ bi t'akagihu̱ ar hoga mfödi, bi t'engagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱, xi nt'axkagihu̱, ne xi ts'imgagihu̱ har ts'oki ndi 'bu̱hu̱. 31 Bi tho njap'u̱ ngu enga har T'ofo: Nu togo exa ár nsu, dá 'ñexa ár nsu 'bu̱hwi ar tsi Hmu.
1 Tsi kuhu̱, nú'mu̱ nda map'u̱ ma da da̱t'ahu̱ majöni ár mhö Jö, hinda tso̱mp'u̱ da xi'ahu̱ ya nza̱tho mhö ha n'ar döta mfödi. 2 Ngetho da beni gatho ya pa nga 'bu̱hwihu̱, ho̱nse̱ nga zo'ahu̱ togo ar tsi Hmu Hesukristo, ne hanja bi ts'u̱ta har pont'i. 3 Nú'mu̱ nda 'bu̱p'u̱, ndi 'bu̱ ngu xki wentkatho, ne xa ndi tsu ne ndi nhwöt'i. 4 Nunar hoga mhö ndi xi'ahu̱, hinge ndi ne nga ka'ahu̱ nga ju̱mpa ár mfödi ya meximha̱i. Da ñ'u ár ts'e̱di ár Hñö Jö. 5 Ne njap'u̱ ri ñ'emu̱ihu̱ hindi huxa ha yá mfödi ya meximha̱i, di huxa hár ts'e̱di Jö. 6 Hö, di no̱ñhu̱ ar mfödi, ne di xipabihu̱ nu'u̱ togo xi ñöxa yá ñ'emu̱i, hinge ngu ár mfödi ya meximha̱i ne nu'u̱ yá ndö. Gese̱yu̱ tx'u̱tho 'be̱di da tho yá ts'e̱di. 7 Ha nunar mfödi di möñhu̱, gehnu̱ unga Jö hinto mi pödi ngetho xki t'ögi, ne ya mam'e̱t'o xki hñuts'i nda t'akagihu̱ ne nga 'bu̱hwihu̱ hár nsunda. 8 Nunar mfödinu̱ hinxi bö ya ndö 'bu̱ nuya payu̱, ngetho nu'mu̱ xi böhmö, hinxi tsu̱ta har pont'i ar tsi Hmu togo ár me̱ti ar nsunda. 9 Bi thogi ngu enga hár T'ofo Jö: Nö'ö hinxi hyanda yá da̱ ar meximha̱i, hinxi 'yo̱xa ár gu, wa xi zo̱pa hár mfeni, gehnu̱ xi 'ye̱kwa Jö da umba nu'u̱ togo möpa ár 'ñu. 10 Ha Jö ba pe̱hna ár Hñö bi utkagihu̱, ngetho ar Hñö gatho het'i, het'wabi nö'ö xi ñhembi da fötwa Jö. 11 Hinjo'o n'ar jö'i di pödi tema tsa̱ hár mu̱i man'ár mijö'iwi, ho̱nse̱ ár hñöse̱ 'bu̱ hár mu̱i'ö. Njap'u̱tho n'ehe hinto man'a pötwa tema benga Jö, ho̱nse̱ ár Hñöse̱. 12 Ne nuju̱ hingi tsixkagihu̱ ár mfeni ar meximha̱i, go tsixkagihu̱ ar Hñö xpa pe̱hna Jö, njap'u̱ ga pöhu̱ tema xi hwëgagihu̱. 13 Jange di ñöhu̱ hindi te̱mfu̱ ár mfödi ar meximha̱i. Di ñöhu̱ ngu utkagihu̱ ár Hñö Jö, ne di othwu̱ ar 'ñu ma'ra, di te̱nthu̱ nuya mhö xi nsikagihu̱. 14 Ha nö'ö ar ñ'o̱ho̱ 'yo te̱nga ár mfenise̱, hingi handa nö'ö unga ár Hñö Jö. Ngetho beñ'ö xi 'be̱ yá mfeni nu'u̱ togo o̱xa nuya mhöyu̱. Ne hingi tsa̱ da zo ár mfeni, ngetho nu'mu̱ da hñet'i, mahyoni ár mfa̱ts'i ár Hñö Jö. 15 Ha nö'ö togo tsi'spa ár mfeni ár Hñö Jö, gatho pödi da hwahni, ne hinto tsa̱ da bötwa tengu pe̱'ö. 16 Ngu mönga hár T'ofo Jö: Hinto xi bötwa ár mfeni ar tsi Hmu, hinto tsa̱ te da uti. Ha nuju̱ di pe̱'sfu̱ ár mfeni ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Tsi kuhu̱, hinxi tsa̱ xta zo'ahu̱ ngu nu'u̱ togo pe̱'spa ár Hñö Jö. Xta zo'ahu̱ ngu gar jö'ithohu̱, jangu n'ar tsi t'u̱lo bötsi ja xi m'u̱i; gi njahu̱p'u̱ hár 'ñu ar tsi Hmu Hesukristo. 2 Po̱ntho di 'ra'ahu̱ ar 'ba, hinge mahye̱gi ngu ar ñhuni tsi ya döta jö'i. Ngetho himi tsa̱ ngi tsihu̱, ha nuya payu̱ hingi tsa̱ gi tsithu̱. 3 Gar jö'ithohu̱ ngetho xa gi gese̱hu̱, xa gi ntuñhu̱, ne hingi pe̱'su̱ n'adar mfeni. Hage hingya jö'itho'ihu̱ 'mu̱, di hñöx'athohu̱ gatho nu ma'ra. 4 Ngetho nú'mu̱ gi eñhu̱: Nuga ár me̱tigi ar Pablo, ne ma'ra enö: Nuga ár me̱tigi ar Apolo; hage hingar jö'itho'ihu̱ njap'u̱ 'mu̱. 5 Ter me̱ka, ne ter me̱ ar Apolo. Nuje ho̱nse̱ yá 'be̱gogihe ar tsi Hmu togo da hös'ahe ár mhö'ö, ne da mfa̱xtehe ga ñ'emu̱ihu̱. Da jahep'u̱ n'a ngu n'a da o̱the ngu bi 'rakagihe ar tsi Dada. 6 Ngu n'ar 'bot'i, nuga da pot'i, ar Apolo bi 'ñunthe. Ha Jö go bi japi bi te'ö. 7 Nu'mú̱, hinter m'e̱fi nö'ö togo mpot'i wa nö'ö 'ñunthe, ngetho Jö go jap'ö da te. 8 Nö'ö togo mpot'i, ñhe̱hwitho nö'ö togo 'ñunthe, mödi ma da hñönga n'a ngu n'a ár nthöhö ngu xi 'yo̱t'a ar 'be̱fi. 9 Ngetho nuje yá ma̱xtegihe Jö, ha nu'ahu̱ ár 'bot'i'ihu̱, ne ár ngu'ahu̱ Jö n'ehe. 10 Nuga, Jö xi hwëgagi ngu n'ar ho̱ngu pödi xiñho, da du̱'mba ár wa ar ngu, ha man'a bi guts'i di hets'i. Dá jamasu n'a ngu n'a da hyandi hanja juxa ar ngu. 11 Ngetho hinjo'o togo da gu̱xa man'ár ndu̱i ar ngu. Nunar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ar ndu̱i'ö. 12 Ha mañö nunar ndu̱inu̱, tsa̱ da t'u̱xya k'axt'i wa ya t'axbo̱jö, ya nza̱tho do, ar za, ya t'e̱i, ya xiza. 13 Ha nu xta zo̱nga ar pa da thö'spa majöni, ka ma da nhekinu̱ ár 'be̱fi n'a ngu n'a; ngetho ma da thoka har tsibi, ne njap'u̱ da födi tema bi gu̱ bi hyoka ár 'be̱fi. 14 Nö'ö togo hinda zöt'a ár 'be̱fi bi guts'i, ma da me̱'sa ár nthöhö. 15 Nu'mu̱ ár 'be̱fi n'a da zöt'i, da m'e̱p'u̱, ne ho̱nse̱ ma da k'ont'i ngu nú'mu̱ da k'ont'a ha n'ar tsibi. 16 Ha hingi pöhu̱ go ár nijö'ihu̱ Jö, ne ár Hñö Jö 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱. 17 Nu'mu̱ togo da hwatwa ár nijö Jö, ma da nhwat'ö n'ehe, ngetho ár nijö Jö go ár me̱ti'ö, ne go ge'ahu̱. 18 Yo gi nkase̱hu̱. Ha nu'mu̱ n'a gi beñhu̱ gi pe̱'sfu̱ ár mfödi ar meximha̱i, 'yo̱thu̱ ngu hinte gi pöhu̱, ne njap'u̱ majöni gi pe̱'su̱ ar hoga mfödi. 19 Ngetho nunar mfödi jawa har ximha̱i, Jö handi ar 'be̱mfeni, ngu enga har T'ofo: Jö bi japi bi mfe'sase̱ ha yá ts'omfeni. 20 Man'agi enö: Jö emba yá mfeni ya bömfödi, hinter me̱'u̱. 21 Jange hinto gi 'ñexa ri nsuhu̱ gi te̱ñhu̱ ya jö'i, ngetho gatho ri me̱tihu̱. 22 Nu'mu̱ ar Pablo, ar Apolo, wa ar Pedro, ar ximha̱i, ar te, ar ndöte, ár pania, nö'ö xi 'ñep'u̱, gatho'u̱ go ri me̱tihu̱. 23 Ne nu'ahu̱ ár me̱ti'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, har Hesukristo ár me̱ti Jö.
1 Di ne ga xi'ahu̱, gi nugagihe ngu yá 'be̱gogihe ar tsi Hmu Hesukristo; xi hñuxkagihe Jö ga möñhe nö'ö himi fö mam'e̱t'o ne xi utkagihepya. 2 Nuyá 'be̱go Jö xi t'umba n'ar 'be̱fi, mahyoni da 'yo̱t'a ngu xi nsipabi. 3 Nuga hinte tupka ma mu̱i te gi k'askagihu̱, wa n'ar ts'u̱t'wiwa har ximha̱i. Gekase̱gi hindi handase̱ ma 'be̱fi wa xiñho wa hin'ö. 4 Ngetho nuga, mödi hinte tsu̱ka ma mfeni, hinge njap'u̱ da tsa̱ ga enö gatho xta o̱t'e xiñho. Ha nö'ö togo ma da hñöska majöni, gehnu̱ ar tsi Hmu. 5 Jange hinto gi theñhu̱ nuya payu̱. To̱'mhu̱ da zo̱ ar pa da ep'u̱ ar tsi Hmu, togo ma da gu̱ka har hyats'i nö'ö hingi födi t'o̱t'a har 'be̱xui, ne ma da mönga nö'ö te pe̱'sa ha yá mu̱i ya jö'i. Nu'mú̱ hö, Jö ma da 'ñe'spa ár nsu n'a ngu n'a. 6 Tsi kuhu̱, gatho nuna xta xi'ahu̱, xta no̱nga ar Apolo ne xta nho̱nse̱ga. Njap'u̱ gi pöhu̱ tema gi pe̱hu̱. Hingi thohu̱ gi beñhu̱ nö'ö hinxi t'ot'i, ne gi 'ñe'sfu̱ ár nsu n'a, ne man'a di tx'u̱tho. 7 Yo'ö xa gi ñ'exu̱. Hage ja te gi pe̱'su̱ ne hinxi 'ra'ahu̱ Jö. Ha nu'mu̱ xi 'ra'ahu̱ Jö, yo'ö xa gi exu̱ ri nsuhu̱, wande go xka 'yo̱t'ase̱hu̱. 8 Nu'ahu̱ to da 'ñenö hinte gi k'athu̱. Gi eñhu̱ gi pe̱'su̱ gatho nö'ö gi hoñhu̱, gar ndöhu̱ hingi hoñhu̱ ma mfa̱ts'ihe. Xömhö gar ndömhöhu̱, ngetho njap'u̱ nga ndömhöhu̱ mahye̱gi. 9 N'andi nuga di beni, nuyá mpo̱te ar tsi Hmu xi hñuxkagihe har ngöts'i. Di ñhe̱he ngu nu'u̱ ts'its'i xi t'e̱nt'i da tho, ne xi m'e̱tkagihe ma tsa̱he madeda ya e̱nxe̱ ne ya jö'i. 10 Nuje ngetho di pe̱fe ar tsi Hmu Hesukristo, nhugagihe ngu hinte di pöhe, ha nu'ahu̱ hö, gi eñhu̱ xa gi pöhu̱ ne gi 'yohu̱ xiñho. Nuje hiñ'otho ma ts'e̱dihe, ha nu'ahu̱ gi beñhu̱ xa gi pe̱'su̱ ar ts'e̱di. Xa nu'ahu̱ xiñho ya jö'i, ha nuje hingi ne da nugagihe. 11 Hinxi ntsa̱ya̱tho di thohe ar thuhu, ar duthe, hinte di köhe ar dutu, mfe̱bgagihe, ne hindi pe̱'se n'ar ngu ha ga 'bu̱he. 12 Tsa̱kagihe di mpe̱se̱he ga töhe te ga tsihe. Ts'angagihe, ha nuje di te̱the Jö. Te gatho t'o̱tkagihe, ha nuje di tse̱tathohe. 13 Tho̱xkagihe ar nhemhñö, ne nuje di a̱fe Jö da ma̱ts'i. Thandgagihe hinter m'e̱figihe, gatho e̱ngagihe. Di njahethopya nuya payu̱. 14 Gatho nuna te di xi'ahu̱, hindi jap'u̱ di ne ga 'be̱t'ahu̱ ri tsa̱hu̱. Di ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱, di ne ga hup'a ri mu̱ihu̱ ngu ma hmöka bötsi'ihu̱. 15 Ngetho mödi gi 'ñehmöhu̱ n'anthebe ya nthebe ya utate ut'ahu̱ ár 'ñu ar tsi Hmu Hesukristo, hingi 'ñehu̱ nze̱ye̱ ya dada. Nuga go ri dadagihu̱, po̱ntho ga m'u̱hu̱ nú'mu̱ nda hös'ahu̱ ar hoga mhö ne ga ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu. 16 Jange di a̱'ahu̱ ar möte gi te̱mgathogihu̱ ma m'u̱i. 17 Ne di pe̱ñ'a'ihu̱p'u̱ ar ku Timoteo, po̱ntho ma t'u̱ xa di mödi, gehnu̱ n'ár hoga 'be̱go ar tsi Hmu. Xta zo̱mp'u̱nu̱ go ma da bemp'ahu̱ tengu di pe̱pa ar tsi Hmu, ne hanja di mömbabi ár mhö'ö ha gatho ya nijö di 'yo. 18 'Raya ñ'ets'i ya mengup'u̱ ka̱xmbeni hinga ma ga pengi ga map'u̱. 19 Hö, ma ga map'u̱ ngut'a, nu'mu̱ njap'u̱ da ne ar tsi Hmu. Ne ga handa nuya ñ'ets'i, hage xa majöni hömpabi'u̱ ár ts'e̱di Jö, wa ho̱nse̱ möntho. 20 Ngetho ár ts'u̱t'wi Jö hinda ñ'udi di mönthu̱, da nheki hár ts'e̱di Jö. 21 Hanja gi nehu̱ ga map'u̱, di tsu̱kar kwe̱, wa gar map'u̱ gar pe̱'sa ar mhöte ne ar hogamu̱i.
1 Xi nu̱nga ar 'bede mhö, xi t'enö, n'a'ahu̱ 'bu̱hwi ár ho̱me ngu ár 'be̱hñö. Nunar ts'okinu̱ hindi numhöhu̱ di o̱t'a nu'u̱ hingya gamfi. 2 Ho̱nse̱ xa gi ñ'exu̱, hingi tup'a ri mu̱ihu̱. Hage hinge m'e̱t'o ngi 'ye̱mhöhu̱ har nijö nö'ö togo bi 'yo̱t'a njap'u̱. 3 Majöni nuga hindi 'bu̱hwihu̱, mödi ma mfeni hinxi hye̱k'ahu̱. Jange nuga hö, xta beni te da njapa nö'ö xi 'yo̱t'a njap'u̱. 4 'Yo̱thu̱ n'ar mhunts'i 'mu̱ hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo. Ka gi 'bu̱hwihu̱nu̱ ma mfeni, mahye̱giwi ár ts'e̱di ar tsi Hmu. 5 Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ dá t'e̱nt'wa hár 'ye̱ ar ts'ondöhi da nhwatwa ár ts'ojö'i, ne njap'u̱ da mpo̱ nor pa xta penga ar tsi Hmu. 6 Hingi ho gi 'ñexa ri nsuhu̱, gi 'ñeñhu̱ gi 'bu̱hu̱ xiñho. Ha hingi pöhu̱ ar hmö, enö: N'a tsi tu̱i ar njoxthuhme japi da joxa gatho ar ju̱ni xi 'bant'i. 7 Jange ngu ar ju̱ni, hñöju̱ gatho ar njoxthuhme, ne gi ñhe̱hwihu̱ n'ar 'ra'yo ju̱ni hinte xi t'u̱ts'i, go gi njahu̱p'u̱. Ngetho ar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ar tsi Ntxönandöni, bi tho ha ma da̱ngo baxjwahu̱, ngu n'ar m'o̱ñho̱, ne njap'u̱ bi hñöga ma ts'okihu̱. 8 Jange ma ga njohyahu̱ ga o̱thu̱ ar da̱ngo baxjwapya, ga ñhogamu̱ihu̱ ne ga te̱ñhu̱ nö'ö majöni, njanu̱ di tsithu̱ ar thuhme hinxi njots'i. Ga he̱hu̱ ar ts'omfeni ne ar ts'oki, ñhe̱hwi ar njoxthuhme xi ndönziatho. 9 Xta ot'ahu̱ hingi nthöskwihu̱ nu'u̱ togo 'be̱ngwi ya jö'i. 10 Nú'mu̱ nda xi'ahu̱ njap'u̱, hinge ndi no̱nga ya meximha̱i 'be̱ngwi ya jö'i, wa nu'u̱ togo xa mö ya bojö, nuya bë, nuya ndönga ya tsita emp'ö. Nu'mu̱ di njap'u̱, mahyoni gi po̱ñhu̱ har ximha̱i 'mu̱. 11 Nuga ndi xi'ahu̱ nu'u̱ enö ya kuhmö n'ehe, 'be̱ngwitho ya jö'i, xa mö ar bojö, ndönga ya tsita emp'ö, wa ya ts'one, ya nti, ya bë. Nuyu̱ hingi ñungwihu̱. 12 Hindi 'ñepkagihu̱ ga hö'sfu̱ majoni nu'u̱ hingi ku̱ har nijö. Di 'ñepkagihu̱ ga hö'sfu̱ majöni nu'u̱ ku̱ mbo. 13 Ngetho nu'u̱ 'bu̱ nthi, Jö go ma da hñö'spa majöni'u̱. Jange 'ye̱ñhu̱ nunar 'yo̱t'ats'oki gi 'bu̱hwihu̱.
1 Nu'mu̱ xka ntunkwihu̱ n'a ri kuhu̱, yo'ö dama gi ka̱xu̱ nu'u̱ hingya gamfi, ne hingi ka̱xu̱ ya ku. 2 Ha hingi pöhu̱, nuju̱ dar gamfihu̱ ma ga hö'sfu̱ majöni gatho nu'u̱ hingya gamfi. Nu'mu̱ go ma gi hñö'sfu̱ majöni ya meximha̱i, hage hinda tsa̱ gi hñö'sfu̱ majöni n'ar tsi t'u̱lo hñö 'mu̱. 3 Wa hingi pöhu̱ ma ga hö'sfu̱ majöni ya e̱nxe̱. Hage töte ár ñhembi nuya tema gi thohu̱pu̱ 'mu̱. 4 Nu'mu̱ gi thohu̱ nuya hñöyu̱ thokwa har ximha̱i, yo'ö gi exu̱ da hñös'ahu̱ majöni nu'u̱ hinter m'e̱fi har nijö. 5 Di 'be̱t'a ri tsa̱hu̱ di xi'ahu̱ njawa: Hage hinte gi 'ñehu̱p'u̱ n'ar ku di pe̱'sa ar mfödi da japi da ñhanda nuya ku ntuhni. 6 Ngetho gi 'ba̱hwihu̱ ri kuhu̱ ha ya ts'u̱t'wi, ne gi ñhandwihu̱ ha yá nthandi nu'u̱ hingya gamfi. 7 Nu'mu̱ gi ntuñhu̱ n'a ngu n'a, xka nts'oju̱. Yo'ö hingi tse̱tathohu̱ togo bi ts'ok'ahu̱. Xiñho gi ñhe̱thu̱ te gatho nja'ahu̱. 8 Ngetho nu'ahu̱ hingi jahu̱ njap'u̱. Gi ts'ojwu̱ ne gi pëfu̱ ri kuhu̱. 9 Ha hingi pöhu̱, nuya ts'okte hinda ma da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö. Yo gi kase̱ ri mfenihu̱. Pöhu̱, nu'u̱ 'be̱ngwi ya jö'i, nu'u̱ ndönga yá tsita emp'ö, nuya tsinganthöti, nu'u̱ togo 'be̱ngwi yá mi ndo̱wi, 10 ya bë, nu'u̱ togo xa mö ar bojö, ya nti, ya ts'one, nu'u̱ ha̱t'a yá ñ'ohu̱ da hñömba ár bojö, gathoyu̱ hinda ma da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö. 11 'Ra ngi njahu̱p'u̱ nú'mu̱ hinge ngi ñ'emu̱ithohu̱. Ha nupya xi nsu̱k'ahu̱, xi thök'ahu̱ gatho ri ts'okihu̱, ne hinte ma ts'oki gi tuhu̱, ngetho bi gut'a ar tsi Hmu Hesukristo, ne ár Hñö ma tsi Dadahu̱ o̱t'a ar 'be̱fi ha ri tehu̱. 12 Nuju̱ tsa̱ ga eñhu̱, nza̱tho ga o̱thu̱ gatho nö'ö di beñhu̱, mödi hinga gatho fa̱xkagihu̱ ga tsu̱hu̱ ar ñho. Mödi nza̱thohmö, hinga ñhe̱hu̱ da dökagihu̱. 13 Majöni nunar ñhuni bi thoki da ts'i da ma har mu̱i, ha nu ar mu̱i honga ar ñhuni, mödi Jö ma da jö'sa n'a ne man'a. Numa ndo'yohu̱ himbi thoki da me̱mpa ar ts'oki, bi thoki da me̱mpa ar tsi Hmu, ne ar tsi Hmu nda m'u̱ ha ma ndo'yohu̱. 14 Ne Jö togo bi ko'spa ár te ar tsi Hmu Hesukristo, ma da 'ñu ár ts'e̱di da ko'ska ma tehu̱ n'ehe. 15 Wa hingi pöhu̱, nuna ri ndo'yohu̱ gehnu̱ n'a xe̱ni ár ndo'yo ar tsi Hmu Hesukristo. Hage ma ga hömfu̱ n'a xe̱ni ár ndo'yo, ne ga te̱thwu̱ ár ndo'yo n'ar ts'o'be̱hñö. Hin'ö, hinga jahu̱p'u̱. 16 Ha hingi pöhu̱, nö'ö togo da m'e̱ngwi n'ar ts'o'be̱hñö, da n'adar ndo'yowi. Ngetho enga har T'ofo: Nuya yoho da n'adar ndo'yo. 17 Ha nö'ö togo da m'u̱hwi ar tsi Hmu, da n'at'witho ár Hñö. 18 'Wehu̱ gi tsohu̱ yap'u̱ ar ts'oki gi 'be̱ngwihu̱ ya jö'i. Gatho nu ma'ra ya ts'oki o̱t'a n'ar jö'i, 'yoda nthi ár ndo'yo, ha nö'ö 'be̱ngwi ya jö'i, ts'okase̱ ár ndo'yo. 19 Ha hingi pöhu̱, nuna ri ndo'yohu̱ hingo ri me̱tihu̱, gehnu̱ ar ngu habu̱ 'bu̱ ár Hñö Jö xi t'a'ahu̱. 20 Jö bi gut'a xi mhödi bi da̱ngagihu̱. Jange ndöñhu̱ Jö ha ri ndo'yohu̱ ne ha ri hñöhu̱, ngetho gatho go yá me̱ti'ö.
1 Nupya ma ga thöt'a'ihu̱ nuya nt'a̱ni ga 'ya̱ngagihu̱ nú'mu̱ nga 'yotkagihu̱, ne di xi'ahu̱: Xiñhohmö nuya ñ'o̱ho̱ hinda hyongyá 'be̱hñö. 2 Ho̱nse̱ ngetho jar ts'oki 'ra 'be̱ngwi ya jö'i, xiñho n'a ngu n'a da 'ñese̱ ár 'be̱hñö ne ár döme. 3 Ar ñ'o̱ho̱ da umba nö'ö di 'ñepi da umba ár 'be̱hñö, ha nunar 'be̱hñö dá jap'u̱ ár döme n'ehe. 4 Nunar 'be̱hñöpya, hingo ár me̱tise̱ ár ndo'yo, gor me̱ti ár döme. Njap'u̱ nunar ñ'o̱ho̱, hingo ár me̱tise̱ ár ndo'yo, gor me̱ti ár 'be̱hñö n'ehe. 5 Yo gi nko̱ñhu̱ n'a ngu n'a, ho̱nse̱ nu'mu̱ xka nkohu̱ njap'u̱ ne gi umba ri mu̱ihu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö. M'e̱fa gi penju̱ gi 'bu̱hu̱ mahye̱gi man'agi, yo ma da tsa̱t'ahu̱ ar ts'ondöhi ne hinda tsa̱ gi tse̱thu̱. 6 Gehnu̱ di xi'ahu̱ da tsa̱ gi 'yo̱thu̱, mödi hinge n'ar 'be̱pate. 7 Nguga di nemhö hinto da nthöti, ho̱nse̱ hinge mahye̱gigihu̱. Jö xi 'rakagihu̱ n'ar nt'uni n'añ'o n'a ngu n'a. 'Ra umbi da nthöti, ma'ra hin'ö. 8 Jange di xi'ahu̱, nu'ahu̱ hinxka nthöthu̱ ne nu'ahu̱ xka n'anxuhu̱, xiñhohmö gi kohu̱ njap'u̱tho nguga di 'bu̱se̱. 9 Ha nu'mu̱ gi hanthu̱ hinxi 'ra'ahu̱ Jö ar nt'uni gi 'bu̱se̱hu̱, xiñho gi nthöthu̱, ne hinge hyax'mu̱ di oda ri mfenihu̱nu̱. 10 Ha nú'ahu̱ xka nthöthu̱, hingo di 'be̱p'ahu̱. Njanu̱ 'be̱p'ahu̱ ar tsi Hmu ne xi'ahu̱ njawa: Nunar 'be̱hñö, yo ma da hye̱ ár döme. 11 Ha nu'mu̱ da hye̱gi, yo ma da mengi da nthöti. Ne nu'mu̱ da tsa̱hmö da mengi da m'u̱hwi ár döme man'agi, dá 'yo̱t'a njap'u̱. Njap'u̱ nunar ñ'o̱ho̱, yo ma da hye̱ ár 'be̱hñö. 12 Di ne ga zo'ahu̱ n'ehe, di xi'ahu̱se̱ga, hinxi mönga ar tsi Hmupyanu̱. Nu'mu̱ n'ar ku 'ñe ár 'be̱hñö hingar gamfi ne hopi da m'u̱hwitho, yo ma da hye̱gi. 13 Njap'u̱tho n'ar nju n'ehe, nu'mu̱ 'ñe ár döme hingar gamfi ne hopi da m'u̱hwitho, yo ma da hye̱p'u̱. 14 Ngetho nunar döme hingar gamfi, ma da t'axka ár m'u̱i hár hogam'u̱i ár 'be̱hñö. Ha nunar 'be̱hñö hingar gamfi, ma da t'axka ár m'u̱i hár hogam'u̱i ár döme. Nu'mu̱ hindi njap'u̱, nuya ri bötsihu̱ hindar ñho'u̱ 'mu̱, ha nuyu̱ xint'axipya. 15 Ha nu'mu̱ nö'ö togo hingar gamfi da 'wege, hye̱hu̱p'u̱. Nuya ku hingi njapabi da m'u̱hwi, wa ar ndo̱ wa ar 'be̱hñö, ngetho Jö xi zokagihu̱ ga 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i. 16 Ngetho te gi pöke tsi nju, xi'mu̱ gi japi da ñ'emu̱i ri döme. Xi'ge tsi ku, xi'mu̱ gi japa ri 'be̱hñö da ñ'emu̱i. 17 N'a ngu n'a da 'yo̱t'a ngu xi hwëkwabi Jö, ne da gohi ngu bi dinga ar tsi Hmu. Gehnu̱ di 'be̱pabi gatho ya nijö. 18 Hage ngi pe̱'spa ár nse̱gi ya xodyo nú'mu̱ mi zu̱'a ar tsi Hmu. Kothu̱ njap'u̱. Wa hinte ngi pe̱'su̱ ar nse̱gi, yo ma gi tuthu̱. 19 Ngetho nunar nse̱gi hinter me̱'ö, ha nu'mu̱ hinte gi pe̱'su̱ ar nse̱gi hinte ja. Nö'ö xiñho, gi 'yo̱thu̱ gatho nö'ö 'be̱p'ahu̱ Jö. 20 Ngu ngi 'bu̱hu̱ n'a ngu n'a nú'mu̱ mi zu̱'ahu̱ ar tsi Hmu, njap'u̱ gi kohu̱. 21 Nú'mu̱ mi zo'a ar tsi Hmu ngi ñ'emu̱i, hage ngar 'be̱go ngi 'ñe ri hmu. Yo gi tu ri mu̱i, mödi nu'mu̱ da tsa̱ gi k'ot'i, hyoni ha gi japi. 22 Ngetho nu'u̱ togo bi zo'ahu̱ ar tsi Hmu, ngi m'e̱gohu̱ ngi 'ñehu̱ ri hmuhu̱, xi xot'ahu̱ ar tsi Hmu. Ha nuya bi zu̱'ahu̱ ngi mhuhu̱, beñhu̱ nupya ár 'be̱go'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 23 Ar tsi Hmu bi gut'a n'ar döta njut'i bi xot'ahu̱, jange yo ma gi ñhe̱hu̱ da nja'ahu̱ ár me̱ti n'ar jö'i. 24 Tsi kuhu̱, di xi'ahu̱ man'agi, ngu bi zu̱'ahu̱ n'a ngu n'a ar tsi Hmu, njap'u̱ gi 'bu̱hu̱ hár nthandi Jö. 25 Nuya hingi nthöti, hinte xi 'be̱pkagi ar tsi Hmu. Nuga di unga nö'ö di beni, ngu n'ar hoga 'be̱go xi dimba ár nhwëki Jö. 26 Xi ñhembitho nuya pa di 'bu̱hu̱pya, jange xiñhohmö da gota njap'u̱, hinda nthöti. 27 Nu'mu̱ xka nthötwi n'ar 'be̱hñö, yo ma gi hye̱gi. Nu'mu̱ hinte xka nthötwi, yo ma gi hyoni hanja da mhi'a'i. 28 Mödi njap'u̱, nu'mu̱ gi ne gi nthöti, hingi nts'oki. Ha nu'mu̱ n'ar nxutsi ne da nthöti, hingi o̱t'a ar ts'oki. Ho̱nse̱ nu'mu̱ da nthöti, ma da me̱'sa ma'ra ya dumu̱iwa har ximha̱i, ne nuga di nemhö hingi thohu̱. 29 Tsi kuhu̱, di xi'ahu̱ tx'u̱da ya pa pongi. Jange nu'u̱ togo 'ñe yá 'be̱hñö, humamu̱ihu̱ hinte gi 'ñehu̱. 30 Nu'u̱ togo gi zoñhu̱, humamu̱ihu̱ ngu hingi zoñhu̱. Ha nu'u̱ togo gi johyahu̱, humamu̱ihu̱ hingi johyahu̱. Ne nu'u̱ togo gi nta̱ñhu̱, humamu̱ihu̱ hinte gi the̱hu̱. 31 Nu'u̱ togo tsa̱nt'ö pe̱'skwa har ximha̱i, humamu̱ihu̱ hinte gi pe̱'su̱, ngetho nö'ö gi hanthu̱wa nza̱tho har ximha̱i, ma da thotho. 32 Jange di nemhöga gi 'bu̱hu̱ hinte di tup'a ri mu̱ihu̱. Nunar ñ'o̱ho̱ 'bu̱se̱, umba ár mu̱i da me̱pa xiñho ar tsi Hmu, ne honi hanja da numañhobi. 33 Ha nö'ö xi nthöti, huxa ár mfeni nö'ö te jawa har ximha̱i, ne honi hanja da numañhobi ár 'be̱hñö. 34 Ne njap'u̱tho ya 'be̱hñö n'ehe, nuna nxutsitho hingi ñhe̱hwi nuna xi nthöti. Nunar nxutsi, umba ár mu̱i da me̱pa ar tsi Hmu, xi 'weka ár ndo'yo ne ár mfeni da da̱twa hár 'ye̱'ö. Ha nuya xi nthöti, huxa ár mfeni nö'ö te jawa har ximha̱i, ne honi hanja da numañhobi ár döme. 35 Gathonu̱ di xi'ahu̱ di ne ri ñhohu̱, hinge di ne ga k'as'ahu̱. Di honi gi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xiñho, ne hinte da k'as'ahu̱ gi hyoñhu̱ ar tsi Hmu. 36 Ha nu'mu̱ 'ra gi beñhu̱ hingi ho ár t'inxu da tho ya je̱ye̱ ne hinxi nthötatho, ne gi hanthu̱ di 'ñepi da nthöti, 'yo̱thu̱ ngu gi beñhu̱, hingi o̱thu̱ n'ar ts'oki. Hye̱hu̱ da nthöti. 37 Ha nö'ö togo tse̱ ár mu̱i ne xi beni hindi 'ñepi da thöta ár t'inxu, ne pödi xiñho nö'ö te pe̱fi, xiñho njap'u̱ n'ehe. 38 Di xi'ahu̱, nö'ö togo da unga ár t'inxu da nthöti, o̱t'e xiñho, mödi nö'ö togo hinda thöti, töte ár ñho nö'ö te o̱t'e. 39 Nunar 'be̱hñö xi nthöti, ar t'ofo xipabi da m'u̱hwi ár döme nú'mu̱ tetho. Ha nu'mu̱ da du, tsa̱ da mengi da nthötwi togo ne'ö, nu'mu̱ da dinga n'ar gamfi. 40 Gehnu̱ di benga, nza̱tho nu'mu̱ hinda mengi da nthöta man'agi, ne di enga di pe̱'spa ár Hñö Jö.
1 Nupya ma ga xi'ahu̱ nö'ö ngi ne gi pöhu̱: ngi a̱ngagihu̱, ha xiñho da ts'ipa yá ñhuni ya tsita emp'ö. Gatho di pöhu̱ tema ga pe̱hu̱. Ho̱nse̱ nunar mfödi jakagihu̱ ga ñ'exu̱, ha nunar mhöte utkagihu̱ ga fa̱xu̱ ma'ra. 2 Nu'mu̱ 'ra beni xa pö nze̱ye̱, hinte pö nö'ö mahyoni da bödi. 3 Ha nu'mu̱ 'bu̱ n'a togo mö Jö, Jö go pö'ö n'ehe. 4 Ma ga no̱ñhu̱ nuya ñhuni m'o̱'spa ya tsita emp'ö. Di pöhu̱, nuya tsita hinter m'e̱piwa har ximha̱i, ne di pöhu̱ n'ehe, n'adar Jö 'bu̱i, hingi 'bu̱ nze̱ye̱. 5 Mödi enga 'ra janu̱ nze̱ye̱ ya jö mhets'i ne nuwa har ximha̱i. Hö, ja nze̱ye̱ ya tsita ne ya tsi hmu emp'u̱. 6 Ha nuju̱ di pöhu̱, ho̱nse̱ n'ar Jö 'bu̱i, togo ma Dadahu̱ habu̱ xpa e gatho te ja, ne nuju̱ go yá me̱tigihu̱. Ne di 'ñehu̱ n'ar tsi Hmu, ar Hesukristo togo bi hyoka gatho ne bi 'raju̱ ar te. 7 Hinga gatho ya ku handi njap'u̱. 'Ra xki bödi mi pe̱pa ya tsita emp'ö, ne nupya nú'mu̱ tsipa yá ñhuni xi m'o̱'spabi, tsu̱pa yá mfeni, ngetho hingi tse̱ yá ñ'emu̱i. 8 Di pöhu̱, nunar ñhuni hingi kwakagihu̱ Jö. Nu'mu̱ ga tsihu̱ wa hinga tsihu̱, hinte hu'skagihu̱, ne hinte högagihu̱. 9 Hyanthu̱ xiñho, yo ma gi jafu̱ da mfe'sa nu'u̱ hingi tse̱ yá ñ'emu̱i, da 'yent'a nö'ö gi beñhu̱ xiñho da t'o̱t'e. 10 Ngetho nu'mu̱ nu'ge ja ri mfödi gi huxkwi habu̱ ñunga ya me̱pate, ne da thop'u̱ n'a ri ku hingi tse̱ ár ñ'emu̱i, beni hingi ho da ts'i. Ha da hyant'a'i gi tsi nuya ñhuni'u̱, hage hinda ne da zi n'ehe. 11 Ne njap'u̱ nuna ri mfödi bi japi bi m'e̱ n'ar ku togo hingi tse̱ ár ñ'emu̱i, nuna n'e xki da̱nga ar tsi Hmu Hesukristo nú'mu̱ mi unga ár te. 12 Nu'mu̱ gi o̱t'wa ar ts'oki ya ku ne gi ts'okwa yá mfeni, po̱ntho gi ts'okwa ar tsi Hmu Hesukristo. 13 Jange nu'mu̱ nunar ñhuni di tsi, japa ma ku da mfets'e, hinga ma ga tsi, ne hinga japka ma ku da da̱gi.
1 Xi'mu̱, hage hindar mpo̱tegi ar tsi Hmu. Hage hinda tsa̱ ga o̱tka nö'ö di handi xiñho. Hage hinxta handga ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. Wa hinxka ñ'emu̱ihu̱, ne njap'u̱ xi nheki ma 'be̱fi ndi pe̱pa ar tsi Hmu. 2 Mödi 'ra enö hindar mpo̱te ar tsi Hmu, ho̱nse̱ nu'ahu̱ gi hanthu̱ hö njap'u̱. Ngetho xka ñ'emu̱ihu̱, ja nhekip'u̱ ár mpo̱tegi ar tsi Hmu. 3 Gehnu̱ di xipabi nu'u̱ togo thengagi eñ'u̱ hindar mpo̱te: 4 Hage hindi 'ñepkagihe ga höñhe te ga tsihe 'mu̱. 5 Hage hindi 'ñepkagihe ga tsihe n'ar nju ngu ma 'be̱hñöhe, jangu nu ma'ra ya mpo̱te, yá jödö ar tsi Hmu ne ar ku Pedro. 6 Wa ho̱nse̱ nuga ne ar ku Berhnabe, mahyoni ga mpe̱he ga töhe te ga tsihe. 7 Hage xka nuhu̱ n'ar ndogu honse̱ n'amp'u̱ te da zi. Habu̱ xka nuhu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ et'a ya obxi ne hingi ju̱xa ar sofo. Ne nu'u̱ togo su ya me̱ti, hage hingi tsa̱ da zipa ár 'ba. 8 Hage di mönse̱ga ngu mönga ya jö'i. Hage hingi e hár t'ofo ar Moise n'ehe. 9 Ngetho hár t'ofo ar Moise enö njawa: Yo gi kotwa ár ne ar boi ne'ma ar t'e̱i töki. Hage Jö ho̱nse̱ mi benga ya me̱ti nú'mu̱ mi mönga njap'u̱. 10 Wa mi bengagihu̱ n'ehe. Hö, bi t'ot'a mi bengagihu̱; ngetho pe̱'sa n'ar ndo̱'mi nö'ö togo mpot'i, jangu nö'ö togo töki, to̱'mi da dö n'a tu̱i n'ehe. 11 Nuje po̱ntho xta pothe ár mhö ar tsi Hmu ha ri mu̱ihu̱, hage di a̱the nze̱ye̱ nu'mu̱ di a̱he te ga tsihe, po̱ntho di xohe. 12 Nu'mu̱ ma'ra xi hñönga nunar mfa̱ts'inu̱, töte di 'ñepkagihe ga höñhe n'ehe. Hinxta ne xta a̱he, ne di tse̱tathohe gatho, di nehe hinte da do̱'spa ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 13 Ha hingi pöhu̱, nu'u̱ togo mpe̱ har nijö, ka po̱nu̱ nö'ö te da zi. Ha nu'u̱ mpe̱ har m'o̱xm'o̱ñho̱, ka po̱nu̱ te da zi n'ehe. 14 Ar tsi Hmu bi 'be̱pkagihu̱ njanu: Nu'u̱ togo mönga ar hoga mhö, har 'be̱finu̱ ka da dimp'u̱ te da zi. 15 Hinte xta höngaga. Hindi pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ di ne ga ja'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱. Di 'bu̱i ga tu m'e̱t'o, ne hindi ne da thömga nunar nsu di mpe̱ njap'u̱tho. 16 Ngetho nu'mu̱ di mönga ar hoga mhö, hinda tsa̱ ga exa ma nsu. Xi njakagi ga mönganu̱. Hwëkategi nu'mu̱ hinga mömba ár hoga mhö ar tsi Hmu. 17 Jange nu'mu̱ ga netho ga o̱t'e, ma ga pe̱'sa ma nthöhö. Ha nu'mu̱ hindi ne ga o̱t'e, mahyoni ga o̱t'e, ngetho go xi zoga ar tsi Hmu nunar 'be̱finu̱. 18 Ndana ma nthöhö 'mu̱. Nö'ö ma nthöhö, gehnu̱ da tsa̱ ga mömba ár hoga mhö ar tsi Hmu ne hinte ga a̱di, ne njap'u̱ hinte ga ju̱ nö'ö di 'ñepkagi ga höni. 19 Mödi hinto ár 'be̱gogi, xta m'e̱gose̱ ga pe̱pa gatho, di ne ga tö nze̱ye̱ da hñömba ár hoga mhö ar tsi Hmu. 20 Di te̱mba yá m'u̱i ya xodyo, ne njap'u̱ da yu̱t'u̱ hár 'ñu ar tsi Hmu n'ehe. Di fe̱ta nu'u̱ togo te̱mba ár t'ofo ar Moise, njap'u̱ ga tsi'u̱ n'ehe, mödi nuga hindi te̱mhö. 21 Di fe̱ta nu'u̱ togo hingi te̱mba yá 'be̱pate ar Moise, ne njap'u̱ di ne ga tö nu'u̱ hingi te̱ni. Mödi nuga hinge xa majöni hindi te̱mba yá 'be̱pate Jö, ngetho di te̱mba yá 'be̱pate ar tsi Hmu Hesukristo. 22 Xta ñhe̱'be nu'u̱ togo hiñ'otho yá ts'e̱di, di honi ga töhö da e hár 'ñu ar tsi Hmu. To gatho di fe̱ti, ne njap'u̱ hagatho da tsa̱ ga tö 'ra'u̱. 23 Gathonu̱ di o̱t'e di honi da nu̱nga ár hoga mhö ar tsi Hmu, ne ga hönga nuya ñho n'ehe. 24 Ha hingi pöhu̱, nu'u̱ togo ntö har nhixt'i, majöni gatho nixt'i, ne n'atho nö'ö togo ma da hñöxa ar nthöhö. Umba ri mu̱ihu̱ gi hñöñhu̱ nunar nthöhönu̱. 25 Nu'u̱ togo ñhoki da ntöhö, hingi o̱t'a nö'ö te da k'a'spabi da ntöte. Nuyu̱ xa umba yá mu̱i da dö n'ar nthöhö da nhwati, ha nuju̱ di hoñhu̱ n'ar nthöhö hiñham'u̱ da thege. 26 Nuga di honi ga ntöte, hinge njangu nu'u̱ togo ñ'entho, ne n'a ngu nu'u̱ ntuhni, e̱nse̱ ya mpe̱tgu har ndöhi. 27 Hin'ö, nuga di fe̱ ma ndo'yo da 'yo̱t'a nö'ö di nega, hinge nö'ö ne'ö. Ngetho hindi ne da t'e̱ngagi, mödi di fa̱xa ma'ra da ntöte.
1 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱ n'ehe, ma palehu̱ gatho mi hexa ar gui, ne gatho bi 'ranga ar ñho̱nthe. 2 Gathoyu̱ po̱ntho bi nxixthe har gui ne har ñho̱nthe, mi ñ'owi ar Moise. 3 Ne gatho bi zi n'adar ñhuni mi pe̱hna Jö. 4 Ne bi zi n'adar dehe mi umba Jö, ngetho mi tsithe har do xki me̱hna Jö mi ñ'owi'u̱, ne nunar donu̱, gehnu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 5 Ha Jö himbi numañho nze̱ye̱'u̱, jange yá ndo'yo bi nxanu̱ ha ya ot'at'o̱ho̱. 6 Gathoyu̱ bi thogi ne da xo ma da̱hu̱, hinga hyo̱ju̱ nö'ö hingi ho ngu bi hyo̱k'u̱. 7 Jange yo ma ga ndöñhu̱ ya tsita emp'ö, ngu bi 'yo̱t'a 'ra'u̱. Njanu̱ enga har T'ofo: Nuya jö'i bi hñu ar ñhuni ne ar ts'ithe, m'e̱fa bi nank'u̱ bi ñ'eni. 8 Yo ga 'be̱ngwihu̱ ma'ra ya jö'i ngu bi 'yo̱t'a 'ra'u̱, ne n'apatho bi du yonthebe ya nthebe. 9 Hinga xa'sfu̱ ár kwe̱ ar tsi Hmu ngu bi 'yo̱t'a 'ra'u̱, ne bi du'u̱ xki mu̱hna ya k'eñö. 10 Hinga ñömañ'u̱hu̱ ngu bi 'yo̱t'a 'ra'u̱, ne bi du bi hyo togo ba 'be̱hni nda hyo'u̱. 11 Gathoyu̱ bi thogi ne da xo ma da̱hu̱, ne xi t'ot'i da hñubga ma mu̱ihu̱ togo di 'bu̱hu̱ nuya ngöxapayu̱. 12 Jange nö'ö togo beni xi nze̱ ár jamfi, dá ntsuni, yo ma da mfets'e ne da da̱gi. 13 Gatho nuya ts'a̱ti xpa ep'ahu̱, mahye̱tho ngu ts'a̱ta ma'ra. Ha Jö o̱t'a ngu xi mö, hinda hye̱gi da zo̱p'ahu̱ n'ar ts'a̱ti hinda tsa̱ gi tse̱thu̱. Ngu xta nheki ar ts'a̱ti, dama da nheki hanja gi po̱ñhu̱ n'ehe, ne gi tse̱thu̱. 14 Jange ma tsi hmöka kuhu̱, 'wehu̱ tsohu̱ yap'u̱ ar mfeni gi nthöskwihu̱ nu'u̱ ndönga ya tsita. 15 Di zo'ahu̱ njap'u̱, ngetho di beni gi pöhu̱ tema gi pe̱hu̱, jange hyanthu̱ di njap'u̱ nö'ö di mö. 16 Nú'mu̱ di umfu̱ njamödi Jö, ne di tsihu̱ ar nt'e̱ni njöpi, ne da 'ñenö di tsifu̱ ár ji ar tsi Hmu Hesukristo, ne di n'at'wihu̱'ö. Ha nunar thuhme di heju̱, ne da 'ñenö di n'at'wihu̱ ár ndo'yo'ö. 17 Mödi di nze̱ye̱hu̱, n'adar thuhme di tsihu̱, jange di n'adar ndo'yohu̱. 18 Jangu nuya xodyo te̱nda yá nt'umbi unga yá m'o̱ñho̱, ne nú'mu̱ xta zi'u̱, ne da 'ñenö n'at'wi ar m'o̱xm'o̱ñho̱. 19 Hage gi beñhu̱ di ne ga xi'ahu̱ nuya tsita ja yá 'be̱fi'u̱. Wa gi beñhu̱ jár 'be̱fi nö'ö te t'umbabi'u̱. 20 Hin'ö. Nuga di beni, nu'u̱ togo po̱'spa ar ñhuni ya tsita, go po̱'spa ya ts'ondöhi, hingo umba Jö. Ne nuga hindi ne gi ntsixkwihu̱ ya ts'ondöhi. 21 Hingi tsa̱ gi tsifu̱ ár t'e̱ni ar tsi Hmu Hesukristo ne ár t'e̱ni ya ts'ondöhi, ne hinda tsa̱ gi hñuxu̱ hár mexa ar tsi Hmu ne hár mexa ya ts'ondöhi. 22 Wa xiñho ga tso̱thwu̱ ár mu̱i ar tsi Hmu. Ha gi beñhu̱ töte ma ts'e̱dihu̱. 23 Nuju̱, tsa̱ ga eñhu̱ nza̱tho ga o̱thu̱ gatho nö'ö di beñhu̱, mödi hinga gatho fa̱xkagihu̱ ga tsu̱hu̱ ar ñho. Mödi gatho nza̱thohmö, hinga gatho fa̱xkagihu̱ da te ma ñ'emu̱ihu̱. 24 Hinto gi hyoñhu̱ ri ñhose̱hu̱, umba ri mu̱ihu̱ gi hyomfu̱ ár ñho nu ma'ra. 25 Gatho nö'ö 'ba̱ har 'ba̱ngo̱, tsihu̱, ne yo gi ñ'a̱nihu̱ tema ngo̱'ö, ne hinte da zu̱'a ri mfenihu̱. 26 Ngetho gor me̱ti ar tsi Hmu ar ximha̱i ne gatho nö'ö te jawa. 27 Nu'mu̱ n'ar jö'i hingar gamfi da zix'ahu̱ hár ngu, ne gi ne gi möhu̱, gatho nö'ö te da 'bo̱s'ahu̱ har mexa, tsihu̱, ne yo te gi ñ'a̱ñhu̱. Njap'u̱ hinte da zu̱'a ri mfenihu̱. 28 Ha nu'mu̱ n'a togo da xi'ahu̱ xi 'bo̱'spa ya tsita, yo gi tsihu̱. Hyomfu̱ ár ñho nö'ö togo bi xi'ahu̱, ne hinte da ja ár tsu̱mfeni. Gehnu̱ enga har T'ofo: Ár me̱ti ar tsi Hmu ar ximha̱i ne gatho te jawa. 29 Nu'mu̱ di xi'ahu̱ ar tsu̱mfeni, hingo ri mfenihu̱, ár me̱ti nö'ö man'a. Da tsa̱ gi 'ñeñhu̱hmö, yo'ö hingi nhumañho ga o̱the nö'ö di nehe, ho̱nse̱ di hoñhe hinte da zu̱pa ár mfeni nu'u̱ ma'ra. 30 Xi'mu̱ di umfe njamödi Jö ga ñuñhe, hage ma da nthengagihe hanja di o̱the 'mu̱. 31 Jange nu'mu̱ gi ñuñhu̱, gi tsithehu̱, wa te man'a gi pe̱hu̱, gi 'yo̱thu̱ gi hyoñhu̱ m'e̱t'o da t'e'spa ár nsunda Jö. 32 Yo ma gi jafu̱ da mfe'sa ya xodyo, nu'u̱ hingya xodyo, wa nu'u̱ togo xi ñ'emu̱i ar tsi Dada. 33 Jangu nuga di honi hanja da 'ñet'a mañho yá mu̱i gatho. Hindi honse̱ ma ñho, di homba ár ñho gatho, di ne da mpo̱'u̱ n'ehe.
1 Te̱ngagihu̱ ma m'u̱i ngu di te̱mbaga ár m'u̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 2 Tsi kuhu̱, di es'a ri nsuhu̱, ngetho hinxka pumhnigihu̱, ne gi te̱nthu̱ nuya nt'uti da tsok'ahu̱. 3 Di ne gi pöhu̱ n'ehe, ar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ár ñöxhmu gatho ya ñ'o̱ho̱, ha nunar ñ'o̱ho̱ ár ñöxhmu ár 'be̱hñö, ngu Jö gehnu̱ ár ñöxhmu ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Jange nu'mu̱ n'ar ñ'o̱ho̱ ko'ma ár ñö da mat'a Jö, wa da mömba ár mhö Jö, hingi numansu togo ár ñöxhmu. 5 Ha gatho nuya 'be̱hñö mat'a Jö, wa mönga ya mhö umba Jö, ne hingi ko'ma ár ñö, hingi numansu ár ñöxhmu, jangutho nu'mu̱ da 'ñöxt'a ár ñö. 6 Ngetho nu'mu̱ ar 'be̱hñö hingi ne da go'ma ár ñö, dá ñ'öxt'mu̱. Ha nu'mu̱ n'ar m'e̱tsa̱ da ñ'öxi wa da 'ñöxt'a ár ñö, dá go'ma 'mu̱. 7 Nu ar ñ'o̱ho̱ hingi ho da go'ma ár ñö, ngetho di hñöxa Jö, ne ka nhekinu̱ ár nsunda'ö, ha nu ar 'be̱hñö ka nhekinu̱ ár nsu ar ñ'o̱ho̱. 8 Ngetho nunar ñ'o̱ho̱ hinxpa e har 'be̱hñö. Nunar 'be̱hñö xpa e har ñ'o̱ho̱. 9 Nunar ñ'o̱ho̱ himbi thoki ngetho mi honga ar 'be̱hñö, nunar 'be̱hñö hö, bi thoki ngetho mi honga ar ñ'o̱ho̱. 10 Jange ar 'be̱hñö mahyoni da go'ma ár ñö, ne da nheki numansu ár ñöxhmu, ngetho handa ya e̱nxe̱. 11 Ha nuya xta jamfihu̱ ar tsi Hmu, hingi tsa̱ ga eñhu̱, nunar ñ'o̱ho̱ hingi honga ar 'be̱hñö, wa ga eñhu̱ ar 'be̱hñö hingi japa ar 'be̱di ar ñ'o̱ho̱. 12 Ngetho jangu ar 'be̱hñö ba po̱nga har ñ'o̱ho̱, ar ñ'o̱ho̱ m'u̱ har 'be̱hñö nuya payu̱. Mödi Jö go umba ár te gatho. 13 Bense̱hu̱, hage xiñho hinda go'ma ár ñö ar 'be̱hñö nú'mu̱ ñöwi Jö. 14 Gi pöhu̱ xiñho, njanu̱ bi hyogagihu̱ Jö, ngetho n'ar m'e̱tsa̱ n'ar ñ'o̱ho̱ da hye̱ ár xtö da te xi ma. 15 Ha nu ar 'be̱hñö nza̱tho nu'mu̱ da hye̱gi da te ár xtö, ngetho xi t'umba ár xtö ngu ar njöxañö. 16 Ha nu'mu̱ ja togo ne da ntsa̱ñhöki, nuje hindi te̱ñhe man'ar nt'umbi, ne njap'u̱ nu ma'ra ya gamfi. 17 Nupya ja tema ga xi'ahu̱ n'ehe, ne hinga ma ga es'ahu̱ ri nsuhu̱, ngetho hingi mhunsu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, gi o̱thu̱ nö'ö hingi ho. 18 M'e̱t'o ma ga xi'ahu̱, enö nú'mu̱ gi o̱thu̱ ri mhunts'ihu̱ har nijö, di o̱de jar ñhege, ne di beni hö njap'u̱ n'a tsi tu̱i. 19 Ngetho mahyoni da njap'u̱, ne da nheki togo majöni ma da de̱mba ár 'ñu ar tsi Hmu. 20 Jange nú'mu̱ gi o̱thu̱ ri mhunts'ihu̱, nö'ö gi tsihu̱ hingár t'oxi ar tsi Hmu. 21 Ngetho nú'mu̱ gi nt'oxihu̱, n'a ngu n'a 'be̱t'o da zise̱ ár ñhuni. Njap'u̱ 'ra kotho tunthu, ha ma'ra thotho nö'ö xi zi. 22 Hage hinte gi pe̱'su̱ ri nguhu̱ habu̱ gi ñuñhu̱ ne gi ntsithehu̱. Wa hinte gi nuthwu̱ ár nijö Jö, ne gi ne gi 'be̱thwu̱ yá tsa̱ nu'u̱ hinte pe̱ts'i. Te ga xi'ahu̱. Nuwa hö, hinga es'ahu̱ ri nsuhu̱. 23 Ngetho nuga xta ut'ahu̱ nö'ö xi utkagi ar tsi Hmu n'ehe: Nö'ö ar pa bi nda̱ ar tsi Hmu Hesu, nor nxui'ö bi gu̱ ar thuhme. 24 Ne mi wadi bi unga njamödi, bi hyeke ne bi 'ñenö: Hñöñhu̱ gi tsihu̱, gehnu̱ ma ndo'yo ma da theni da gut'a ri ts'okihu̱. 'Yo̱thu̱ njanu̱ gi bengagihu̱. 25 Nu mi wadi bi nt'oxi, bi gu̱ ar t'e̱ni ne bi 'ñenö: Nunar t'e̱ninu̱ jangu n'ar 'ra'yo nkohi ma da zok'ahu̱ Jö xta nhö'ma ma ji. 'Yo̱thu̱ njanu̱ nú'mu̱ gi tsihu̱ gi bengagihu̱. 26 Jange nú'mu̱ gi tsihu̱ ar thuhme ne gi tsihu̱ te po nunar t'e̱ninu̱, gi da̱hu̱ majöni ár ndöte ar tsi Hmu Hesukristo. Gi jahu̱p'u̱ gi to̱'mhu̱ ar pa da zo̱ho̱. 27 Nu'mu̱ n'a togo da zi nunar thuhmenu̱ ne nunar t'e̱ninu̱, ne hingi o̱t'a ngu di 'ñepi, ma da tho̱xa ár ji bi nhö'mbabi ar tsi Hmu, ne ár ndo'yo bi ts'u̱t'wabi. 28 Jange tsa̱se̱hu̱ n'a ngu n'a tengu gi 'bu̱hu̱, ne tsihu̱ nunar thuhmenu̱ ne nunar t'e̱ninu̱. 29 Ngetho nö'ö togo tsi ar thuhme ne tsi ar t'afi po har t'e̱ni, ne hingi japamasu tema di bo̱nga ár ndo'yo ar tsi Hmu, nts'okse̱ njap'u̱. 30 Jange nze̱ye̱ gi hñeñhu̱, ne xi went'ahu̱, ma'ra xi hyoñ'ahu̱ Jö. 31 Nu'mu̱ ga tsa̱se̱hu̱ tengu di 'bu̱hu̱, hinte da tho̱xkagihu̱. 32 Ha nu'mu̱ da thimgagihu̱ xta nts'oju̱, ar tsi Hmu 'raju̱ ma nju̱tguhu̱, ne njap'u̱ hinga möhu̱ har tsibi mahye̱giwi nu ma'ra ya meximha̱i. 33 Jange di xi'ahu̱ tsi kuhu̱, nú'mu̱ gi mhunsu̱ gi nt'oxihu̱, to̱'mhu̱ n'a ngu n'a ri ñ'ohu̱. 34 Nu'mu̱ gi tunthuhu̱, ñuñhu̱ ha ri nguhu̱, hinte di ja te da tho̱x'ahu̱ nú'mu̱ gi kwathu̱ har mhunts'i. Nu ma'ra ya nt'a̱ni ga 'ya̱ngagihu̱, ga xi'ahu̱ xka ñöhu̱ m'e̱fa xka map'u̱.
1 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱ xiñho nuya hogant'uni unga Jö. 2 Ha hingi beñhu̱, nú'mu̱ hinge ngi pöhu̱ ár mhö Jö, ngi m'e̱thu̱ habu̱ gatho mi ts'ix'ahu̱ ma ngi ndöñhu̱ ya gone tsita. 3 Jange di ne ga xi'ahu̱, hinjo'o n'ar jö'i da 'ñenö ñö xi nzimba ár ts'e̱di ár Hñö Jö, ne tsanga ar tsi Hmu Hesu. Ne hinjo'o n'a da 'ñemba ar Hesu gehnu̱ ar Hmu, nu'mu̱ hingi pe̱'spa ár Hñö Jö. 4 Ma ga xi'ahu̱ hö, ja nze̱ye̱ ya hogant'uni, mödi n'adár Hñö Jö togo uni. 5 Ne ja nze̱ye̱ ya 'be̱fi hanja ga mpe̱hu̱, mödi n'adar tsi Hmu di pe̱fu̱. 6 Ja nze̱ye̱ hanja nheki ár ts'e̱di Jö, ha gese̱'ö togo ungar ts'e̱di ne o̱t'a gatho. 7 Gathogihu̱ xi nheki ha ma tehu̱ ár ts'e̱di ár Hñö Jö, ne njap'u̱ ga mfa̱xu̱ n'a ngu n'a. 8 Ár Hñö Jö xi umba 'ra da me̱'sa ar hoga mfödi da ñö, ma'ra xi t'umba n'ar hoga mfeni da uta ma'ra. Gathoyu̱ get'ár Hñö Jö togo uni. 9 Ma'ra xi t'umba n'ar döta ñ'emu̱i, ma'ra xi t'umba ar ts'e̱di da o̱the ya da̱thi. Nuyu̱ n'ehe get'ár Hñö Jö togo xi umbi. 10 Ma'ra xi t'umba ar ts'e̱di da 'yo̱t'a ya nt'udi, ma'ra da mönga ya hñö xi umba Jö. Ma'ra xi t'umba ar mfödi da bödi ha hömpa ár Hñö Jö n'a togo ñö wa hin'ö. Ma'ra xi t'umbabi da ñö ya hñö n'añ'o, ne ma'ra xi t'umbabi da bödi tema di bo̱nga nuya hñö'u̱. 11 Ne gatho nuya 'be̱fiyu̱, n'ase̱ togo o̱t'e, gehnu̱ ár Hñö Jö togo hemba n'a ngu n'a ngu ne'ö da umbabi. 12 Ngetho njangu ár ndo'yo n'ar jö'i, mödi nze̱ye̱ yá xe̱ni, n'adar ndo'yo. Njap'u̱tho ár nijö ar tsi Hmu Hesukristo n'ehe. 13 Di n'adar ndo'yohu̱, ngetho n'at'wu̱ da nxixthehu̱ gatho hár Hñö Jö, wa ya xodyo wa nu'u̱ hingya xodyo, ya 'be̱go wa ya hmu, gatho bi t'akagihu̱ ga höñhu̱ n'adár Hñö Jö. 14 Nunar ndo'yo 'mu̱, hingi n'adar xe̱ni, nze̱ye̱. 15 Nu'mu̱ da 'ñenga ar wa: Nuga hingár me̱tigi ar ndo'yo ngetho hindar 'ye̱. Hage njap'u̱ hingár me̱ti ar ndo'yo 'mu̱. 16 Wa nu'mu̱ da 'ñenga ar gu: Hingár me̱tigi ar ndo'yo ngetho hindar da̱. Hage hingár me̱ti ar ndo'yo njap'u̱ 'mu̱. 17 Nu'mu̱ har da̱ da nxo̱gep'u̱ ar ndo'yo, hanja nda tsa̱ nga o̱hu̱ 'mu̱. Wa nu'mu̱ har gu nda nxo̱gep'u̱ ar ndo'yo, hanja nda tsa̱ nga mpöhu̱ 'mu̱. 18 Ne Jö go xi tuta n'a ngu n'a ya xe̱ni har ndo'yo, ngu xi ne'ö. 19 Ngetho nu'mu̱ n'adar xe̱ni di jwata xo̱ge ar ndo'yo, hage ar ndo'yo njap'u̱ 'mu̱. 20 Majöni nze̱ye̱ ya xe̱ni, ha n'adar ndo'yo. 21 Nunar da̱ hingi tsa̱ da 'ñemba ar 'ye̱: Hindi hoñ'i. Nunar ñö hingi tsa̱ da 'ñemba ar wa: Hingi jaka ar 'be̱di. 22 Hin'ö, hingi njap'u̱. Di xi'ahu̱, nu'u̱ nheki hinte pe̱'sa yá ts'e̱di, go xa mahyoni'u̱. 23 Nuya xe̱ni hints'u̱ pe̱'sa yá nsu, go xa di japamasuhu̱ di hethu̱. Ha nu'u̱ ya xe̱ni hingi nza̱tho, go di hethu̱ xiñho'u̱. 24 Ngetho nu'u̱ ya xe̱ni xi nza̱tho, hinga mahyoni da njapamasu. Jö bi to̱ka ar ndo'yo, ne bi umba ár nsu nu'u̱ mi k'at'wi. 25 Ne njap'u̱ hinda nja ar ñhege, ne n'a ngu n'a da ma̱xa ár ñ'ohu̱. 26 Njap'u̱ nu'mu̱ n'a xe̱ni tho ar u̱gi, gatho ar ndo'yo tsa̱mañ'u̱. Ha nu'mu̱ n'a xe̱ni t'e'spa ár nsu, gatho ar ndo'yo johyawi. 27 Di njahu̱p'u̱ n'ehe. Nguju̱ ár ndo'yogihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne n'a ngu n'a, n'a xe̱nigihu̱ di jwathwu̱ ár ndo'yo'ö. 28 Ne xi 'ñexkagihu̱ Jö har nijö: M'e̱t'o xi 'ñexa yá mpo̱te ar tsi Hmu, m'e̱fa nu'u̱ mönga ya hñö xi umba Jö. Ár hñu ya utate, m'e̱fa nu'u̱ o̱t'a ya nt'udi. M'e̱fa nu'u̱ togo o̱the, ne nu'u̱ fa̱xte, nu'u̱ togo ya ndö, ne nu'u̱ ñö ya n'añ'o hñö. 29 Hage gatho ya mpo̱te. Wa gatho mönga ya hñö xi umba Jö. Wa gatho ya utate. Wa gatho o̱t'a ya nt'udi. 30 Hage gatho xi t'umbabi ar ts'e̱di da o̱the ma'ra. Hage gatho ñö ya n'añ'o hñö. Wa gatho pödi te di bo̱nga nuya hñöyu̱. 31 Umba ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ nuya hogant'uni töte yá nsu. Ha nuga ma ga ut'ahu̱ n'ar 'ñu töte ár ñho.
1 Tsi kuhu̱, nu'mu̱ gar ñömhö ma'ra yá hñö ya jö'i, wa gar ñömhö ngu ya e̱nxe̱, ne hindi pe̱'sa ar mhöte, di ñhe̱'betho n'ar xiujö nga̱ni, wa n'ar bo̱jö fat'i. 2 Nu'mu̱ di mömba nö'ö xika Jö, gar pö gatho nö'ö hindi födi, di tso ma mfeni gatho nö'ö pö ya jö'i, ne gar pe̱'sa n'ar ñ'emu̱i da tsa̱ ga japa ya t'o̱ho̱ da mponi, ha hindi pe̱'sa ar mhöte, hinter me̱kagi. 3 Mödi ga umhö gatho ma ñho da themba ya hyoya, ne ga umhö ma ndo'yo da ts'öt'i, ne hindi pe̱'sa ar mhöte, hinte da ma̱xkagi'ö. 4 Nö'ö togo pe̱'sa ar mhöte, xa ja ár ts'e̱ti, ar hogajö'i, ne hingi hyo̱kwa yá ñho nu ma'ra. Hingar ñ'ets'i, hingar gese̱. 5 Hingar bo̱ka, hingi honse̱ ár ñho. Hingi mbo̱ ár kwe̱, ne hingi kwatatho hár mu̱i. 6 Hingi johya handa ma'ra o̱t'a nö'ö hingi ho, ngetho nö'ö togo pe̱'sa ar mhöte johya da hyanda ar ñho. 7 Nö'ö togo pe̱'sa ar mhöte, tse̱tatho gatho te da 'ñepabi, ñ'emu̱itho gatho, hingi tsa̱ya̱ to̱'ma ar ñho, hingi ñhe̱gi da dö ya thogi. 8 Nunar mhöte hiñ'otho ár ngöts'i. Ma da göxa ar ts'e̱di xi t'umbabi nu'u̱ togo mönga te xipa Jö, ma da göxa ya n'añ'o hñö, ne ma da the ar pa di ja ar hoga mfeni. 9 Ngetho n'a xe̱nitho di pöhu̱, ne man'a xe̱ni xi utkagihu̱ Jö ga möñhu̱. 10 Ha nu xta ep'u̱ ar pa ga pöhu̱ xiñho, nuna tsi xe̱nitho di pöhu̱ da göx'ö. 11 Nú'mu̱ ndar bötsi ndi ñö ngu n'ar bötsi, ndi pe̱'spa ár mfeni n'ar bötsi, ne ndi handa gatho ngu handa n'ar bötsi. Ha nú'mu̱ nda te, ne da ñ'o̱ho̱, da he̱p'u̱ nö'ö ndi hñöxkagi n'ar bötsi. 12 Nupya di hanthu̱ ngu n'ar ñhe xi mboitho; nuya pa'u̱ ma ga hanthu̱ xiñho. Nupya di pöhu̱ n'a xe̱nitho, ha nu'mú̱ hö, ma ga pöhu̱ ngu xi bökagihu̱ Jö. 13 Nupya di pe̱'su̱ ar ñ'emu̱i, ar ndo̱'mi ne ar mhöte, nuya hñuyu̱, ha nunar mhöte go töte ár nsu'ö.
1 Umba ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ ar mhöte. Hyoñhu̱ ya hogant'uni unga Jö, ne nuya hogant'uniyu̱, hyoñhu̱ m'e̱t'o gi möñhu̱ nö'ö xi'ahu̱ Jö. 2 Ngetho nö'ö togo ñö ya n'añ'o hñö, hingi zo ya jö'i, ñöwise̱ Jö. Hinto pödi tema mö, mödi mönga nö'ö himi fö mam'e̱t'o ngu umba ár Hñö Jö da mö. 3 Ha nö'ö togo mönga tema xipa Jö, zo ya jö'i da te yá ñ'emu̱i, da humbyá mu̱i, ne da hot'i. 4 Nö'ö togo ñö ya n'añ'o hñö, japase̱ ár ñ'emu̱i da te. Ha nö'ö mönga te xipa Jö, fa̱xa gatho ya ku da te yá ñ'emu̱i. 5 Jange nuga di nemhö gatho gi ñömhöhu̱ ya n'añ'o hñö, mödi to̱te ár ñho gi mömfu̱ te da xi'ahu̱ Jö. Ngetho nö'ö togo mönga te xipa Jö, töpa ár nsu togo ñö ya n'añ'o hñö. Nuyu̱ xiñho, ho̱nse̱ nu'mu̱ ja togo da mö tema di bo̱ni, ne da ma̱xa ar nijö. 6 Tsi kuhu̱, xi'mu̱ ga map'u̱ di ñö ya n'añ'o hñö, tema ñho di hös'ahu̱. Gar hös'ahu̱ n'ar ñho nu'mu̱ gar xi'ahu̱ nö'ö xi utkagi ne xi 'raka Jö ga mö, ne di ut'ahu̱ ya hoga mfeni xi t'akagi. 7 Njangu nuya nthu̱za ne ya 'bida, nu'mu̱ hindi n'añ'o yá nzu̱ni, hindi födi tema thuhu da thut'i di zu̱nt'a n'a wa man'a. 8 Ha nu'mu̱ n'ar k'axt'athu̱xi hinda unga xiñho ár m'e̱i, nuya ndogu hinda ñhoki da ntunm'u̱. 9 Gi njahu̱p'u̱ n'ehe, nu'mu̱ hinto tso yá mfeni nö'ö te gi möñhu̱, po̱ntho gi ñöse̱hu̱. 10 Xa ja nze̱ye̱ ya hñö har ximha̱i, ne gatho'u̱ o yá 'ñu tema di bo̱ni. 11 Ha nu'mu̱ hindi pöhu̱ tema di bo̱nga n'a ngu n'a nuya hñö mönga nö'ö togo ñö, handgagihu̱ ngu dar me yap'u̱hu̱, ne njap'u̱ di hanthu̱'ö n'ehe. 12 Jange nu'ahu̱, xa gi nehu̱ gi pe̱'spabihu̱ 'ra ya hogant'uni unga Jö, umba ri mu̱ihu̱ xa gi pe̱'su̱ nu'u̱ da ma̱xa ya ku da te yá ñ'emu̱i. 13 Jange nö'ö togo ñö ya n'añ'o hñö, 'ya̱fu̱ Jö da tsa̱ gi pöhu̱ ne gi xifu̱ ya ku tema di bo̱ni n'ehe. 14 Ngetho nu'mu̱ di ñöwihu̱ Jö ha man'ar hñö hingi födi, ma hñöhu̱ mat'ajö, ha numa mfenihu̱ hinte fa̱ts'i. 15 Te ga pe̱hu̱ 'mu̱. Ma ga ñöwihu̱ Jö ha ma hñöhu̱, ga pöhu̱ n'ehe tema di xipabihu̱. Ma ga tuthwu̱ Jö ha ma hñöhu̱, ga pöhu̱ tema di tuthwu̱ n'ehe. 16 Ngetho nu'mu̱ di nsundahu̱ Jö di möñhu̱ ya mhö hingi po̱nga ma mfenihu̱, ho̱nse̱ po̱ ha ma hñöhu̱, nö'ö togo xi ma da 'yo̱xtho, hanja tsa̱ da 'ñenö, hö njap'u̱ nö'ö di umfu̱ njamödi Jö, nu'mu̱ hingi pödi tema di möñhu̱. 17 Nuju̱ majöni di umfu̱ njamödi Jö, ha nö'ö man'a o̱xkagihu̱, hinte fa̱xa nö'ö di möñhu̱. 18 Di umba njamödi Jö di tö'ahu̱ ga ñö ya n'añ'o hñö. 19 Mödi har nijö, töte ár ñho ga mönga ku̱t'a ya mhö ne ga pödi tema di bo̱ni, ne njap'u̱ ga uta ma'ra, hinge ga mönga n'anthebe ya nthebe ya mhö ha ma'ra ya hñö hingi födi. 20 Tsi kuhu̱, hye̱hu̱p'u̱ gi beñhu̱ ngu n'ar tsi bötsi. Hö, di hñöx'ahu̱ n'ar tsi bötsi hingi pö ar ts'oki, ha gi hyanthu̱ xiñho tema gi beñhu̱ ngu n'ar döta jö'i n'ehe. 21 Jangu xi t'ot'a hár T'ofo Jö: Ma ga zo nunar hnininu̱ ha ya n'añ'o hñö ñö ya jö'i 'bu̱ ma'ra ya ha̱i, mödi njap'u̱ hinda ma da 'yo̱de, njanu̱ enga ar tsi Hmu. 22 Nuya n'añ'o hñö gehnu̱ n'ar nt'udi, hingi t'umba ya gamfi, t'umba nu'u̱ hingya gamfi. Ha nu'u̱ togo mönga te xipa Jö, hingi nsipa nu'u̱ hingya gamfi; nuyu̱ hö, nsipabi nuya gamfi. 23 Nu'mu̱ gatho ya ku n'at'wu̱ da mhunts'i ne gatho di ñö ya n'añ'o hñö, ne da yu̱t'a n'ar 'ra'yo wa n'a hingar gamfi hinte pödi, ha hinda 'ñenö xka 'be̱ ri mfenihu̱. 24 Hingi njap'u̱ nu'mu̱ gatho gi möñhu̱ nö'ö te xi 'ra'ahu̱ Jö, ne da yu̱t'a n'ar 'ra'yo, wa n'a hingar gamfi, ne da 'yo̱x'ahu̱, ma da zo ár mu̱i nö'ö te gi xifu̱, ne da zo ár mfeni. 25 Ne da nhekitho gatho tema pe̱'sa hár mu̱i, jange dama da nda̱ndihmö da nsundabi Jö, ne da 'ñenö, majöni gi 'bu̱hwihu̱ Jö. 26 Tsi kuhu̱, nö'ö gi pe̱hu̱ nú'mu̱ xki mhunsu̱, n'a ngu n'a möñhu̱ nö'ö gi höhu̱: gi tuthu̱ ya nsa̱di, gi uthu̱ ya ku. Thokwabihu̱ nö'ö xi ut'ahu̱ Jö, gi möñhu̱ ya n'añ'o hñö, wa gi möñhu̱ te di bo̱nga nuya hñöyu̱. Gathonu̱ 'yo̱thu̱, hyoñhu̱ da te yá jamfi ya ku. 27 Ha ho̱nse̱ ngu yoho hñu, ne 'raman'a di ñö ma'ra ya n'añ'o hñö, ne di 'bu̱ n'a togo da mönga tema di bo̱nga nö'ö mö. 28 Ha nu'mu̱ hinjo'o togo da mönga tema di bo̱nga nuya hñöyu̱, dá ñhe har nijö, ne di ñöwise̱ Jö. 29 Njap'u̱ nuya mönga te xipa Jö da ñö, dá ñö yoho wa hñu, ne nuya ma'ra da nu ha xiñho te mö wa hin'ö. 30 Ne nu'mu̱ nö'ö to hudi, da t'umba ár mhö Jö, dá ñhe nö'ö man'a, ne da ñö'ö. 31 Ngetho tsa̱ gi möñhu̱ te xi 'ra'ahu̱ Jö, 'raman'a gi ñöhu̱. Njap'u̱ da bö gatho nö'ö hingi pödi, ne gatho da nhu'mba yá mu̱i. 32 Nuya togo mönga te xi xipa Jö, dá bödi da zixa nunar nt'uninu̱. 33 Ngetho Jö hingi numañho ar ñöxhnatho, ne'ö ar hogam'u̱i. Jangu o̱t'a ha ya mhunts'i gatho nu ma'ra ya nijö, gehnu̱ gi te̱nthu̱. 34 Nuya 'be̱hñö da ñhetho ha ya mhunts'i, ngetho hingi t'umba ar se̱ki da ñö. Dá 'yo̱xtho nö'ö nsipabi, ngu mönga har T'ofo. 35 Ha nu'mu̱ ne te da bödi, xta zo̱nga hár ngu da 'ya̱mba ár döme, ngetho hingi nheki xiñho da ñö n'ar 'be̱hñö har mhunts'i. 36 Beñhu̱ hinxpa po̱mp'u̱ ár mhö Jö, ne hingi ho̱nse̱'ihu̱ togo xka 'yo̱hu̱. 37 Ne nu'mu̱ n'a gi ka̱xmbenihu̱ gi möñhu̱ nö'ö xi'ahu̱ Jö, wa gi pe̱'su̱ ma'ra ya nt'uni unga ár Hñö Jö, pöhu̱ 'mu̱ nuya mhöyu̱ di ot'ahu̱, yá 'be̱pate ar tsi Hmu. 38 Ha nö'ö hingi ne da japamasu, yo gi jafu̱masu n'ehe. 39 Jange tsi kuhu̱, umba ri mu̱ihu̱ gi möñhu̱ te xi'ahu̱ Jö, ne hingi hñöjwu̱ togo ne da ñö ya n'añ'o hñö. 40 Gatho gi 'yo̱thu̱ ngu di 'ñepi, ne di o ár 'ñu.
1 Tsi kuhu̱, di ne gi beñhu̱ nunar hoga mhö da xi'ahu̱, gehnu̱ xka hñöñhu̱ ne hinxka hye̱hu̱p'u̱. 2 Jange xka mpo̱hu̱, nu'mu̱ xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi te̱ñhu̱ nunar hoga mhö xta xi'ahu̱. Ha nu'mu̱ hin'ö, xi m'e̱p'u̱tho ri ñ'emu̱ihu̱. 3 Ngetho m'e̱t'o xta ut'ahu̱ nö'ö xi t'utkagi n'ehe: Nunar tsi Hmu Hesukristo bi unga ár te bi gutka ma ts'okihu̱, ngu enga hár T'ofo Jö. 4 Bi t'a̱gi ne bi mengi bi nte man'agi, ngu enga har T'ofo n'ehe. 5 Ne bi ñ'udi bi hyanda ar Pedro, m'e̱fa bi hyanda nu'u̱ ma'ra yá mpo̱te. 6 Ne m'e̱fa bi ñ'udi bi n'amahyanda mi tho ku̱t'anthebe ya ku. Nze̱ye̱ 'bu̱tho, ma'ra xi du. 7 Ne bi ñ'udi bi hyanda ar Hakobo, m'e̱fa bi ñ'udi bi hyanda gatho ya mpo̱te. 8 Ne ár ngöts'i bi ñ'udi da handga, ngu n'ar tsi ña̱xki hingi jwata yá pa. 9 Nuga go ár ngöts'igi gatho yá mpo̱tegihe ar tsi Hmu. Hindi 'ñepkagi da t'engagi ár mpo̱tegi, ngetho ndi kumba ár nijö Jö. 10 Ha Jö xi hwëgagi xi 'raka nunar nsunu̱. Ne hinxi m'e̱di nö'ö te xi hwëgagi, ngetho xta töta gatho nu ma'ra ya mpo̱te xta o̱t'a nze̱ye̱ ar 'be̱fi. Mödi hingo xta pe̱se̱ga, xi ma̱xkagi ár nhwëki Jö. 11 Ngetho hinte ja nu'mu̱ go geke wa go ge'u̱. Gatho di mömfe ár mhö ar tsi Hmu, ne go gehnu̱ xka ñ'emu̱ihu̱. 12 Ha nu'mu̱ xta xi'ahe ar tsi Hmu Hesukristo xki du ne bi mengi bi nte man'agi, hanja 'ra gi eñhu̱ 'mu̱ hingi pengi da nte nu'u̱ xi du. 13 Nu'mu̱ gi eñhu̱ hingi pengi da nte nu'u̱ xi du, njap'u̱ gi ko̱ñhu̱ bi mengi bi nte ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Ha nu'mu̱ ar tsi Hmu Hesukristo himbi mengi bi nte man'agi, xi m'e̱p'u̱ nö'ö te xta xi'ahe 'mu̱, ne hinter me̱'ö ri ñ'emu̱ihu̱. 15 Ne po̱ntho yá 'be̱gogihe Jö di katehe. Ngetho xta da̱he majöni di eñhe, Jö bi ko'spa ár te man'agi ar tsi Hmu Hesukristo. Ne hindi njap'u̱ nu'mu̱ majöni nö'ö gi eñhu̱ hinda mengi da nte nu'u̱ xi du. 16 Ngetho nu'mu̱ nuya xi du hingi pengi da nte, njap'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo hinxi mengi xi nte 'mu̱. 17 Ha nu'mu̱ himbi mengi bi nte man'agi ar tsi Hmu Hesukristo, hinter m'e̱fi ri ñ'emu̱ihu̱ 'mu̱, ne hinxi thök'atho'ihu̱ ri ts'okihu̱. 18 Ne gatho nu'u̱ xi du mi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, hage xi m'e̱'u̱ 'mu̱. 19 Nu'mu̱ da göxkwa gatho har ximha̱i nö'ö di to̱'mhu̱ da 'raju̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hwëkategihu̱, ne di töhu̱ gatho nu ma'ra ñ'u̱da ma m'u̱ihu̱. 20 Nunar tsi Hmu Hesukristo, hö, bi mengi bi nte man'agi, ne go gehnu̱ ngu ar 'be̱t'o sofo. M'e̱t'o xi mengi xi nte, ne m'e̱fa gatho nu ma'ra. 21 Ngetho nu'mu̱ n'adar ñ'o̱ho̱ bi ku̱t'a ar ndöte har ximha̱i, ma n'adar ñ'o̱ho̱ bi ku̱t'a ar menga nte. 22 Hö, njangu ar Adan bi ku̱t'a ar ndöte ne gatho nda du, ar tsi Hmu Hesukristo bi ku̱t'a ar menga nte ne gatho nda mengi nda te. 23 Ne gatho o ár 'ñu n'a ngu n'a. M'e̱t'o ar tsi Hmu Hesukristo, gehnu̱ bi xokwa ar goxthi nu ma'ra. M'e̱fa nu'u̱ togo xi jamfibi, ma da nangi xta penk'ö n'ehe. 24 Ne da e ar ngöts'i, nu xta wadi da hyo̱maha̱i gatho ya nsu, ya ndö, ne gatho nu'u̱ pe̱'sa yá ts'e̱di, ne da da̱twa ár ts'u̱t'wi Jö ár Dada. 25 Ne ma da ndötho'ö, ha nu xta wadi da tho̱maha̱i gatho yá ñ'u̱ni, da da̱ ar ndö. 26 Nunár ñ'u̱ni ma da hwata ár ngöts'i, gehnu̱ ar ndöte. 27 Ngetho gatho te ja, xi tho̱maha̱i ne xi ts'e̱'mba hár wa. Ne nu habu̱ enö, gatho bi ts'e̱'mba hár wa, hingi ne da 'ñenö xi ts'e̱'mba nö'ö togo bi umba nunar nsunu̱ n'ehe. 28 Ne m'e̱fa nu xta wadi da ts'e̱'mba hár wa, gese̱ ár T'u̱ Jö n'ehe ma da ñhe̱se̱ da m'u̱ hár wa nö'ö togo bi hyo̱maha̱i gatho. Njap'u̱ Jö di ndö gatho nö'ö te ja. 29 Nu'mu̱ hingi pengi da nte nu'u̱ xi du, tema ñho ju̱ka nu'u̱ togo nxixthe po̱ta nu'u̱ xi du. Yo'ö o̱t'a njap'u̱ 'mu̱. 30 Yo'ö di ñ'e̱nthe ma tehe gatho ar pa 'mu̱. 31 Tsi kuhu̱, majöni di xi'ahu̱, hyax'mu̱ di e̱nt'a ma te. Ne di johya ngetho xka ñ'emu̱ihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 32 Nú'mu̱ xa da e̱nt'a ma te núnu̱ Efeso, po̱ntho da ntsa̱'be ya 'muhu, ho̱nse̱ ndi honi nga te̱mba yá mfeni ya jö'i, ne nu'mu̱ hiñ'otho ar menga nte, tema ñho 'mu̱. Ha hingi töte ár ñho ga ñuñhu̱, ga tsithehu̱, ngetho xudi ga tuhu̱, ngu mhö. 33 Yo ma gi ñhe̱hu̱ togo da hya̱'ahu̱, ngetho nu'u̱ togo ñ'owi ya ts'ojö'i ma da ts'omba yá hogam'u̱i. 34 Zo̱t'a ri da̱hu̱, ne hye̱hu̱ ar ts'oki, ngetho 'ra hingi pöhu̱ Jö. Di 'be̱t'a ri tsa̱hu̱ di xi'ahu̱ njap'u̱. 35 Da tsa̱ gi 'ñeñhu̱ 'ra: Hanja ma da mengi da nte nuya xi du. Tema ndo'yo ma da me̱'sa nu xta nanga man'agi. 36 Xa xka 'be̱ ri mfenihu̱. Gi pöhu̱, nö'ö te gi pothu̱, m'e̱t'o da du, ne ka da bo̱ts'e. 37 Nuna te gi pothu̱, hinga get'ö ma da bo̱xa man'agi, ho̱nse̱ ár mu̱i ar t'e̱i, wa man'ar nda̱ go po̱x'ö. 38 Ha Jö gehnu̱ umba yá 'ba̱i ngu bi ne'ö. Ne n'a ngu n'a ya nda̱ bi umba ár 'ba̱ise̱, hingi ñhe̱hwi nu ma'ra. 39 Njap'u̱ nu'u̱ togo pe̱'sa yá ndo'yo, hingi 'rangutho. N'añ'o ár ngo̱ ya jö'i, man'a yá ngo̱ ya ma̱ngazu'we; man'a yá me̱ti ya hwö, ne man'a yá me̱ti ya ts'ints'u̱. 40 Ne n'añ'o yá ndo'yo nu'u̱ 'bu̱hnu̱ mhets'i, ne n'añ'o nu'u̱ 'bu̱kwa har ximha̱i. Ne hingi ñhe̱ ár nza̱tho nu'u̱ 'bu̱hnu̱ mhets'i ngu nu'u̱ 'bu̱kwa har ximha̱i. 41 N'ár nza̱tho ar hyadi, man'ár nza̱tho ar zönö, ne man'a ár nza̱tho ya tso̱. Ne nuya tso̱ho̱ hingi ñhe̱ ár nza̱tho n'a ngu man'a. 42 Njap'u̱ ár menga nte nu'u̱ xi du, da t'a̱ ár ndo'yo ts'oni, ne da mengi da nanga n'ar ndo'yo hinda ma da ts'oni. 43 Nö'ö da t'a̱gi, 'be̱pkagihu̱ ma tsa̱hu̱, ha nö'ö da nangi eska ma nsuhu̱. Nö'ö da t'a̱gi went'atho, ha nö'ö ma da nangi, xa di ja ár ts'e̱di. 44 Ma da t'a̱ nunar ndo'yonu̱ xta pe̱'su̱wa har ha̱i, ne xta mengi da nte di ñhe̱hwi ár ndo'yo nuya bi 'bu̱ mhets'i. N'añ'o ar ndo'yo di pe̱'su̱wa har ximha̱i, ne n'añ'o ar ndo'yo ma ga pe̱'su̱nu̱. 45 Njanu̱ xi nt'ot'a har T'ofo: Bi thoka ar m'e̱t'o ñ'o̱ho̱, gehnu̱ ar Adan te ár hñö. Nö'ö ar 'be̱fa Adan, gehnu̱ ar Hñö unga ar te. 46 Ne hingi 'be̱t'o nunar ndo'yo ñhe̱hwi nu'u̱ bi 'bu̱ mhets'i. 'Be̱t'o nu'u̱ pe̱'spa yá ndo'yo ya meximha̱i, ne m'e̱fa nu'u̱ pe̱'spa yá ndo'yo nu'u̱ bi 'bu̱hnu̱ mhets'i. 47 Nunar m'e̱t'o ñ'o̱ho̱, ar meximha̱i bi nju̱ ar ha̱i bi thoki. Ha nunar ñoho ñ'o̱ho̱, gehnu̱ ar tsi Hmu ar memhets'i. 48 Nu'u̱ di hñöxa nö'ö bi nju̱ ar ha̱i bi thoki, gehya nuya 'bu̱kwa har ximha̱i. Ha nu'u̱ di ma mhets'i, di ñhe̱hwi nö'ö xpa e mhets'i. 49 Ne jangu di hñöxkagihu̱ nö'ö 'bu̱kwa har ximha̱i, n'ar pa di hñöxkagihu̱ nö'ö xpa e mhets'i. 50 Ne di xi'ahu̱ tsi kuhu̱, nunar ndo'yonu̱ di pe̱'su̱wa har ximha̱i, hinda ma da hñönu̱ ár ts'u̱t'wi Jö. Hinda yu̱tnu̱ nö'ö da ts'oni, hinda nthöskwi nö'ö hinda ts'oni. 51 'Yo̱hu̱ ma ga xi'ahu̱ n'ar mhö himi födi: Hinga gatho ma ga hwëthu̱, mödi hö, gatho ma da mpongagihu̱ ma 'ba̱ihu̱. 52 Ngu ár nihi n'ar hwe̱i dama da thotho, njap'u̱ xta nzu̱nga ar ngöxa k'axt'athu̱xi. Ngetho ma da thu̱xt'i, ne nuya xi du ma da nju̱ts'i da t'umba man'ar ndo'yo hinda ma da du. Ne nuju̱ gar 'bu̱thu̱, ma da 'bongagihu̱ ma ndo'yohu̱. 53 Ngetho mahyoni nunar ndo'yonu̱ thege, da mponi, hinda mengi da du. Nupya tu, ne nu'mú̱, hinda thege. 54 Ne nu xta wadi da mponga nuna tu, hinda ma da thege, ne nuna thepya, hinda the 'mu̱. Nu'mú̱ hö, da tho nö'ö enga har T'ofo: Xi nhwata ar ndöte, hinda mengi da me̱'sa ár ts'e̱di. 55 Tsi ndöte, habu̱ ba ko ri m'ite. Tsi nt'a̱gi, te bi ja nuya pa ngi töte. 56 Ngetho nunár m'ite ar ndöte, gehnu̱ ar ts'oki, ha nunar ts'oki ju̱ ár ts'e̱di ha ya 'be̱pate. 57 Ma ga umfu̱ njamödi Jö xi jaju̱ xta ntötehu̱ xta ñ'emu̱ihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 58 Jange ma tsi hmöka kuhu̱, hñuxa xiñho ri ñ'emu̱ihu̱. Yo ma gi ñhe̱hu̱ togo da ma̱s'a ri ñöhu̱. Ne xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi mpe̱hu̱ hár 'be̱fi ar tsi Hmu. Gi pöhu̱, gatho nunar 'be̱fi gi pe̱fu̱ ar tsi Dada, hinda ma da njap'u̱tho.
1 Nupya di xi'ahu̱, nunar mfa̱ts'i 'be̱mpa ya ku hyoya, te̱nthu̱ nunar mhö da 'be̱pa ya nijö 'bu̱hnu̱ har ha̱i Ngalasia. 2 Ta̱t'a hñöto har 'be̱t'o mpa, n'a ngu n'a gi 'weju̱ n'a tsi tu̱i tengu ár nze̱ye̱ xka töhu̱. Nzöñhu̱ gi kwathu̱, ne nú'mu̱ xka tso̱mp'u̱, hinge ka gi ndu̱i gi johu̱. 3 Ne xka tso̱mp'u̱, ga pe̱hna nu'u̱ xka hwañhu̱, ne xka umfu̱ n'ar he̱'mi da hñöxa ar mfa̱ts'i ma da umba ya ku me Herusalen. 4 Ha nu'mu̱ xiñho ga maga n'ehe, ga me̱'be'u̱. 5 Ma ga map'u̱ ga k'ös'ahu̱ nu xka jwadi ga tho har ha̱i Nmasedonia, ngetho mahyoni ga thohnu̱tho. 6 Di beni ga kohwihu̱ 'ra ya tsi pa. Nu'mu̱ da tsa̱ ga 'bu̱hwihu̱ ga to̱'mi da tho ya tse̱, ne m'e̱fa gi 'raju̱ n'ar hoga nt'edi, ga ju̱ ma 'ñu habu̱ gar ma. 7 Ngetho nupya hindi ne ga nu'ahu̱ nhixt'itho. Di ne ga 'bu̱p'u̱ 'ra ya tsi pa, nu'mu̱ da 'raka nse̱ki Jö. 8 Ma ga 'bu̱kwatho Efeso, ga to̱'mi da tho ar da̱ngo Pentekoste. 9 Ngetho xa xi xo ar goxthi tsa̱ ga pe̱pa ar tsi Hmu. Di to̱'mi ga tö nze̱ ya jö'i, mödi ja nze̱ye̱ togo hingi ne da hye̱gagi. 10 Nú'mu̱ da zo̱mp'u̱ ar ku Timoteo, hyanthu̱ di 'bu̱i xiñho, ngetho nö'ö, o̱t'wa ár 'be̱fi Jö nguga n'ehe. 11 Jange numansuhu̱ ne umfu̱ n'ar hoga nt'edi da pengi da e da k'öskagi, ngetho di to̱'mi da zo̱hwi nu ma'ra ya ku. 12 Ha nu ar tsi ku Apolo, da a̱pa ar möte nda me̱wi ya ku ma nda k'ös'ahu̱. Himbi ne bi mapya, mödi da map'u̱, nu xta nja ár mpongi. 13 Zo̱t'a ri da̱hu̱, ze̱ta ri ñ'emu̱ihu̱. Yo gi wenthu̱, ne xa gi no̱xju̱. 14 Gatho nö'ö te gi 'yo̱thu̱, gi pe̱'su̱ ar mhöte gi 'yo̱thu̱. 15 Tsi kuhu̱, gi pöhu̱ ar ku Tefa ne yá mëni. Gehyu̱ ya 'be̱t'o ku xi jamfi núnu̱ Akaya, ne xi 'ye̱ntyá teyu̱ da ma̱xa ya gamfi. 16 Di a̱'ahu̱ ar möte gi 'yo̱thu̱ gatho nuya fa̱xte ngu'u̱, ne nu'u̱ tsa̱bi mpe̱ hár 'be̱fi Jö. 17 Da njohya bi zo̱ ar ku Tefa, ar Fortunato ne ar Akaiko, gehyu̱ togo po̱t'ahu̱ 'bu̱kwa. 18 Ngetho bi hubga ma mu̱i ne ri mu̱ihu̱ n'ehe, jange numañhobihu̱ nuya kuyu̱. 19 Ze̱ngwa'ihu̱ ya ku mhunts'a ha ya nijö 'bu̱kwa har ha̱i Asia. Ne ar Akila, ar Prisila ne ya ku mhunts'a ha yá ngu'u̱, gathoyu̱ ze̱ngwa'ihu̱ har mhöte unga ar tsi Hmu. 20 Ze̱ngwa'ihu̱ gatho ya ku 'bu̱ ingekwa. Nze̱ngwahu̱ n'a ngu n'a, ñhu̱hu̱ ngu gar kuhu̱. 21 Nuga dar Pablo, di pe̱ñ'ahu̱ nunar nze̱ngwanu̱ di ot'ase̱. 22 Nö'ö togo hingi mö ar tsi Hmu Hesukristo, dá zu̱twa ár kwe̱ Jö. Ar tsi Hmu Hesukristo 'ba̱p'u̱tho da ehe. 23 Dá hyex'atho'ihu̱ ár nhwëki ar tsi Hmu Hesukristo. 24 Di mö'ahu̱ gi gathohu̱ har mhöte unga ar tsi Hmu Hesukristo. Dá njap'u̱.
1 Dar Pablo, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo ngetho njap'u̱ bi ne Jö. Nuga ne ar ku Timoteo, di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱, nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ Nkorinto, ne gatho ya ku gi 'bu̱hu̱ har ha̱i Akaya. 2 Jö ma tsi Dadahu̱ ne ar tsi Hmu Hesukristo da 'ra'ahu̱ ár nhwëki ne ar hogam'u̱i. 3 Nsunda Jö ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. Gehnu̱ ma Dadahu̱ hwëgagihu̱ ne ma Jöhu̱ togo hubga ma mu̱ihu̱. 4 Gehnu̱ togo hubga ma mu̱ihu̱ nú'mu̱ di thohu̱ ya thogi, ne njap'u̱ da tsa̱ ga hu'mbabihu̱ yá mu̱i togo tho ar thogi ngu xta thohu̱. Di hu'mbabihu̱ yá mu̱i ngu xi njakagihu̱ n'ehe. 5 Ngetho jangu xa di thohu̱ ya dumu̱i di te̱ñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, njap'u̱tho n'ehe di ñhehwihu̱ ár humamu̱i. 6 Ha nu'mu̱ xta thohe ya thogi, di to̱'mhe da nhup'a ri mu̱ihu̱ ne da ma̱x'ahu̱ gi k'onju̱. Ha nu'mu̱ nhubgagihe ma mu̱ihe, njap'u̱tho n'ehe di to̱'mhe da nhup'a ri mu̱ihu̱, ne da ma̱x'ahu̱ gi tse̱thu̱ ya thogi, di hñöxa nuya di thohe n'ehe. 7 Ne jangu gi thohu̱ ya thogi nguje, hindi tsa̱ya̱he di to̱'mhe njap'u̱ da nhup'a'ihu̱ ri mu̱ihu̱ nguje n'ehe. 8 Tsi kuhu̱, di nehe gi pöhu̱ nuya nt'u̱tsa da thohe núnu̱ Asia. Xa bi t'o̱tkagihe ar ts'om'u̱i ne bi the ma ts'e̱dihe, ndi beñhe ja nga kohenu̱. 9 Da e̱nt'ase̱he nda thöga ma tehe. Njap'u̱ hinge nga jamfihe ma ts'e̱dise̱he, ho̱nse̱ nga to̱'mhe ár mfa̱ts'i Jö togo ju̱xa nuya xi du. 10 Gehnu̱ togo bi ma̱xkagihe, fa̱xkagihepya, ne di ka̱xmbenihe da ma̱xkagihe ga k'onje ma'ra ya thogi ngunu̱. 11 Ha nu'ahu̱, nu'mu̱ gi fa̱xkagihe gi 'ya̱fu̱ Jö, ma da nja nze̱ye̱ n'ehe togo da umbabi njamödi xi hwëgagihe nö'ö xka 'ya̱pabihu̱. 12 Di johyahe, ngetho ma mfenihe xikagihe xta 'yohe xiñho ngu utkagihe Jö, ne hinxta yo'the ma mfenihe. Hinxta 'bu̱hewa har ximha̱i ngu yá mfeni'u̱, xta te̱mfe ár nhwëki Jö. Xta 'bu̱he n'ar hogam'u̱i hár nthandi ya meximha̱i, m'e̱t'o ha ri nthandihu̱. 13 Nö'ö xta ot'ahe, di pöhe gehnu̱ tso ri mfenihu̱, hinge man'ar mfeni. Ne di ka̱xmbenihe ma gi pöhu̱ xiñho xo̱ge. 14 Ngu ya xka pökagihe n'a tsi tu̱i, go ma ga ja'ahe gi njohyahu̱. Ha nu'ahu̱ go ma gi jakagihe ga njohyahe n'ehe, nú'mu̱ xta menga ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Gehnu̱ ar mfeni ndi pe̱ts'i. Jange da bemhö nga thop'u̱ m'e̱t'o nú'mu̱ nda po̱ni nga ekwa Nmasedonia, ne ngi njohyahu̱ ga tso̱ñ'ahu̱ yo'gi. 16 Hö, njap'u̱ ndi beni nga thop'u̱tho nga k'ös'ahu̱ ne nga ekwa Nmasedonia. Ne m'e̱fa nga penkp'u̱ man'agi, ne ngi fa̱xkagihu̱ nga ju̱ ma 'ñu nga ma har ha̱i Nhudea. 17 Nú'mu̱ nda benga gathoyu̱, hage ndi ñ'önt'u̱tho. Wa ndi ñhe̱'be ya meximha̱i yot'a yá ne n'andi mö hö, ne n'andi hin'ö. 18 Jö hingi yot'a ár ne, jange nuje n'ehe hindi möñhe hö ne hin'ö. 19 Ngetho ár T'u̱ Jö ar tsi Hmu Hesukristo, nö'ö togo da da̱t'ahe majöni, nuga, ar ku Silbano ne ar ku Timoteo, nunar tsi Hmunu̱ hingi yot'a ár ne. Hár m'u̱inu̱, ka da̱tkagihu̱nu̱ nö'ö majöni. 20 Ngetho hár te ar tsi Hmu Hesukristo, ka bi nhekinu̱ gatho yá ñhöt'i Jö. Jange di eñhu̱, hö njap'u̱, nú'mu̱ di e'spabihu̱ ár nsu Jö. 21 Jö go bi ze̱tkagihu̱ ma ñ'emu̱ihu̱ hár 'ñu ar tsi Hmu Hesukristo, ne bi hñuskagihu̱ ár Hñö. 22 Ne njap'u̱ bi 'wegagihu̱ ngu yá me̱tigihu̱'ö. Gehnu̱ ar Hñö da höñhu̱ ha ma mu̱ihu̱ ngu n'ar 'be̱t'o ñhöt'i, ne di to̱'mhu̱ ga höñhu̱ xo̱ge m'e̱fa. 23 Ha nuga hinxta thop'u̱tho Nkorinto, ngetho di tsu ga zo'ahu̱ nts'e̱di, ne ga tso̱t'a ri mu̱ihu̱. Jö pödi di mönga majöni, ne di et'a made ma te hindi kate. 24 Hindi nehe ga ja'ahe gi ñ'emu̱ihu̱ ngu di neje. Nö'ö di nehe, ga fa̱x'ahe gi pe̱'su̱ ar johya, ngetho di pöhe xi nze̱di ri ñ'emu̱ihu̱.
1 Jange nupya xta beni hinga pengi ga map'u̱ ga ja'ahu̱ da zo̱t'a ri mu̱ihu̱. 2 Ngetho nu'mu̱ da zo̱t'a ri mu̱ihu̱, togo da hubga ma mu̱i 'mu̱. Hage hingo nu'u̱ togo xta tso̱t'wa yá mu̱i. 3 Nú'mu̱ nda ot'ahu̱, da jap'u̱ ndi honi gi jaju̱ ga njohya xka tso̱mp'u̱, hinge gi jaju̱ da du ma mu̱i. Di ka̱xmbeni, nu'mu̱ di johya, gi johyahu̱ n'ehe. 4 Ngetho xa mi tuka ma mu̱i ne ndi zoni nú'mu̱ da ot'ahu̱ m'e̱t'o. Hinge ndi ne nga tso̱t'a ri mu̱ihu̱, ndi ne ngi pöhu̱ xa di pe̱s'ahu̱ n'ar döta mhöte. 5 Ha nu'mu̱ ja n'a togo xi jakagi xi du ma mu̱i, hinge xi jakase̱ga. Tsa̱ ga möñhu̱ xi zu̱'ahu̱ n'a tsi tu̱i n'ehe, hindi ne ga eñhu̱ thota ár nze̱ye̱. 6 Hñöjwu̱, di za̱ ár mfe̱i nö'ö togo nze̱ye̱'ihu̱ ga kuhu̱. 7 Ha nupya mahyoni gi pumbabihu̱ ne hñu'mbabi ár mu̱i, yo ma da du ar ts'oni. 8 Jange di a̱'ahu̱ gi uthwu̱ man'agi da hyandi gi pe̱'sfu̱ ar mhöte. 9 Da ot'ahu̱ nor he̱'mi n'ehe, ndi ne nga pödi ha gi o̱hu̱ gatho nö'ö di xi'ahu̱, wa hin'ö. 10 Ne nö'ö togo gi pumbabihu̱, nuga n'ehe. Hö, nuga xta pumbabi nu'mu̱ di jamhö te ga pumbabi. Xta jap'u̱ di honga ri ñhohu̱ hár nthandi ar tsi Hmu Hesukristo. 11 Ne njap'u̱ hinga xojwu̱ ar 'ñu ar ts'ondöhi. Di pöhu̱ honga hanja da ku̱t'a ya ts'omfeni. 12 Nú'mu̱ nda tso̱nu̱ Ntroa nga mömbahmö ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo, da nu xki xogagi ar goxthi. 13 Mödi xa mi tuka ma mu̱i, ngetho hinda nthe̱'benu̱ ma tsi ku Tito. Jange da ñ'e'be ya ku, ne da ju̱ ar 'ñu da ekwa har ha̱i Nmasedonia. 14 Jamödi Jö jakagihu̱ hyax'mu̱ ga ntötehu̱, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ne hagatho di ñ'uhu̱ nunar hoga mfödi, ngu n'ar hogañu̱ni habu̱ gatho tso̱ni. 15 Jö nugagihu̱ di pe̱'sfu̱ ár hogañu̱ni ar tsi Hmu Hesu, di nxañhu̱ madeda nu'u̱ xi mpo̱ho̱ ne nu'u̱ hinxi mpo̱ho̱. 16 Nuya xi m'e̱di tsa̱'u̱ ngu n'ar ñu̱ni hote, ha nuya xi mpo̱ho̱, ngu n'ar ñu̱ni umba ar te. Togo tsa̱hmö da 'yo̱t'a nuya 'be̱fiyu̱. 17 Nuje hindi pa̱thwe ár mhö Jö, ngu o̱t'a nze̱ye̱ honi da dö ar bojö. Nuje xint'axi ma mfenihe di möñhe nö'ö 'rakagihe Jö, ngetho di pöhe di 'bu̱he hár nthandi'ö, ne di 'bu̱'behe ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Hage di hoñhe man'agi gi numañhogihe. Wa di hoñhe ga hös'ahe n'ar he̱'mi di ñömañhogihe, ne xka po̱ñhe gi 'rakagihe n'a ngu o̱t'a nu ma'ra. 2 Gese̱'ihu̱ ngu ma he̱'mi'ihe xi thuska ha ma mu̱ihe, gehnu̱ to gatho pödi ne gatho nehe. 3 Njap'u̱ nheki ngu yá he̱'mi'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, xi t'e̱nk'a ha ma 'ye̱he. Hinge ho̱nse̱ xi t'ot'i, pe̱wi ár Hñö Jö. Hinge ha ya nxindo, ha yá mu̱i ya jö'i. 4 Xta möñhe njap'u̱ ngetho di ka̱xmbenihe di 'bu̱'behe xiñho Jö, fa̱xkagihe ar tsi Hmu Hesukristo. 5 Hinge di beñhe xa di pe̱'se ar ts'e̱di te gatho ga o̱the. Jö go 'rakagihe ar ts'e̱di ga pe̱he nunar 'be̱finu̱. 6 Ge'ö togo bi hñuxkagihe, ne bi 'rakagihe ar ts'e̱di ga mpe̱he har 'ra'yo nkohi. Hinge di te̱ñhe ya 'be̱pate xi t'ot'i, gese̱ ár Hñö Jö otkagihe ar 'ñu. Ngetho ya 'be̱pate tsixkagihu̱ har ndöte, ha nunár Hñö Jö 'rakagihu̱ ar te. 7 Ha nu'mu̱ nuya 'be̱pate bi t'uni xki t'ot'a ha ya nxindo, xa mi pe̱'sa ár nsu, jange nuya me Israel himi tsa̱ nda hyandwa ár hmi ar Moise xa mi hyats'i, mödi m'e̱fa ma nda the xo̱ge, 8 tenguhmö ár döta ár nsu ar 'ra'yo nkohi pe̱pya ár Hñö Jö. 9 Ngetho nu'mu̱ nuya 'be̱pate tsixa har 'be̱xui ya jö'i, bi t'unga mi nhekiwi ar nsunda, xa töte ár nsunda ar 'ra'yo nkohi, japi da m'u̱ xiñho ya jö'i hár nthandi Jö. 10 Nuya 'be̱pate mi pe̱'shmö ár nsu, hingi tsa̱ da ñhuxkwi ár nsu nunar 'ra'yo nkohi. 11 Ngetho nu'mu̱ nö'ö thege bi me̱'sa ár nsu, tenguhmö ár nsu nö'ö hinda ma da thege. 12 Ngetho di pe̱'se n'ar döta ndo̱'mi, jange hindi ntsuhe ga möñhe ar hoga mhö. 13 Hindi ñhe̱'behe ar Moise togo mi ko'ma ár hmi, ne njap'u̱ nuya me Israel hinge nda hyanda hanja nda the nunar hyats'i xki thuts'i nda thege. 14 Ha nuyá mfeni'u̱ bi jot'i, ne nuya payu̱ nú'mu̱ né'u̱ ar nkohi mi ja mam'e̱t'o, jot'atho yá da̱. Ngetho ho̱nse̱ ar tsi Hmu Hesukristo tsa̱ da hñökwabi'u̱ ar dutu kotwabi yá hmi. 15 Njap'u̱tho nuya payu̱, nú'mu̱ né'u̱ ár t'ofo ar Moise, wande nunar dutunu̱ kotwa yá mfeni. 16 Ha nu xta ñ'emu̱i ar tsi Hmu, da da̱ ar dutu kotwa yá da̱. 17 Ngetho ar tsi Hmu ge'ö ar Hñö, ne nu'u̱ togo pe̱'spa ár Hñö Jö, hinte ja te kot'i. 18 Nuju̱ hinte kobgagihu̱ ma da̱hu̱. Di hanthwu̱ ár nsunda ar tsi Dada ngu ha n'ar ñhe. Ne ár Hñö Jö 'yo di pa̱tkagihu̱ di hñuxa ár nsunda ha ma m'u̱ihu̱, ne ga tso̱ñhu̱ di hñöxkagihu̱ ar tsi Hmu.
1 Jange nuje hindi wenthe di pe̱he nunar 'be̱fi xi hwëgagihe Jö. 2 Hindi mpe̱je nt'ögitho, hindi ntsa̱je. Hindi o̱the xi nts'ogagihe, hindi pa̱thwe ár mhö Jö. Nö'ö di pe̱he, di uhe ár mhö Jö majöni ha ma m'u̱ihe, gehnu̱ numañho ya jö'i di o̱the hár nthandi Jö. 3 Ha nu'mu̱ 'ra xi t'ökwabi, hingi tsa̱ da bö ar hoga mhö di möñhe, gehyu̱ di ma da m'e̱di. 4 Ar ts'ondöhi togo ar ndö nuya ngöxapayu̱, xi got'wa yá da̱ nu'u̱ hingi ne da gamfi. Ne njap'u̱ hinda zu̱twa ár hyats'i ar hoga mhö utwa ár nsunda ar tsi Hmu Hesukristo, togo di hñöxa Jö ar tsi Dada. 5 Nuje hindi no̱ñhese̱ ma m'u̱ihe. Nö'ö di pe̱he, di 'yoñhe ar mhö, di eñhe nunar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ar Hmu, ne nuje ngu ri 'be̱gogihe. Di o̱the njap'u̱ ngetho di pe̱fe ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Ngetho Jö togo bi japa ar ñot'i nda hya'sa madedar 'be̱xui, go bi xoga ma mfenihu̱ ga hanthwu̱ ár nsunda Jö nheki hár hmi ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Nunar döta m'e̱ts'inu̱ xi 'rakagihu̱ Jö, jwata ha ma ndo'yohu̱ ngu n'ar tsi ts'o̱ibo̱ha̱i. Ne njap'u̱ da nheki nunar döta ts'e̱dinu̱ go unga Jö, hingo ma ts'e̱dise̱hu̱. 8 Nuje di pe̱fe ar tsi Hmu, xa xi nts'ibgagihe, mödi tsa̱da ga 'ñöñhe. N'andi hindi pöhe te ga pe̱he, ne hindi 'be̱he ar ts'e̱ti. 9 Njukagihe, ha hingi k'at'a togo da ma̱xkagihe. T'e̱ntk'athogihe, mödi hinxi nhwatkagihe. 10 Habu̱ gatho di 'yohe, di ñ'e̱nthe ár ndöte ar tsi Hmu Hesukristo, di hoñhe da nheki ha ma ndo'yohe ár te'ö. 11 Nuya di 'bu̱he, hyax'mu̱ di e̱nthe ma tehe da tho, ngetho di te̱ñhe ar tsi Hmu Hesukristo. Ne nunár te ar tsi Hmu da nheki ha ma ngöxando'yohe. 12 Nuje di nto̱xe ar ndöte di hös'ahe ar hoga mhö, ha nu'ahu̱ gi höñhu̱ ar te hinda göts'i. 13 Ngu enga har T'ofo: Da ñ'emu̱i, jange da ñö. Nuje n'ehe di pe̱'se nunar mfeninu̱, jange di möñhe nunar mhönu̱, ngetho di ñ'emu̱ihe. 14 Di pöhe, nuna togo bi gu̱xa har ndöte ar tsi Hmu Hesukristo, ma da gu̱xkagihu̱ n'ehe mahye̱gi ngu bi gu̱xa ar tsi Hmu, ne da 'ba̱bgagihu̱ mahye̱gi habu̱ bi 'ba̱'ö. 15 Ngetho nuya thogiyu̱ di thohe, da thohe di hoñhe ri ñhohu̱, ne da zu̱ ma nze̱ye̱ nunár nhwëki Jö. Njap'u̱ di nze̱ye̱ togo di umba njamödi Jö, ne di nsundabi n'ehe. 16 Jange hingi went'a ma ñ'emu̱ihu̱. Mödi nunar ndo'yonu̱ di hanthu̱ thege, ha nunu̱ mbo ha ma mu̱ihu̱, 'yo di n'a'yo hyax'mu̱. 17 Ngetho nuna n'a tsi tu̱i ya nt'u̱tsa di thohu̱, fa̱xkagihu̱ da hñuxa nunar döta nsunda to̱bgagihu̱. 18 Hindi huxa ma da̱hu̱ nuya te tsa̱ ga hanthu̱wa, ngetho nuyu̱ ma da thege. Nuju̱ di huxa ma da̱hu̱ nu'u̱ hingi nheki ne hiñham'u̱ ma da thege.
1 Di pöhu̱, nu xta nhwata nunar ndo'yonu̱ ngu n'ar ngu di 'bu̱hu̱wa har ximha̱i, ma da t'akagihu̱ man'ar ngunu̱ mhets'i, hinxi hoka n'ar ñ'o̱ho̱, xi hokase̱ Jö, ne hiñham'u̱ da thege. 2 Jange nuya payu̱ di 'bu̱thu̱ har ngunu̱, di gö'su̱ di to̱'mhu̱ da thetkagihu̱ ar 'ra'yo ngu bi janu̱ mhets'i. 3 Njap'u̱ ma da thetkagihu̱ n'ar 'ra'yo he, hinge ga 'bu̱hu̱ tsi nthe̱mfotho. 4 Ngetho nu'u̱ di 'bu̱hu̱ ha nunar ngunu̱, tupka ma mu̱ihu̱ di zoñhu̱. Hindi nehu̱ da thömgagihu̱ ma dutuhu̱. Nö'ö di nehu̱, da thetkagihu̱ n'ar 'ra'yo. Ne nunar 'ra'yo ndo'yo ngu n'ar dutu hiñham'u̱ da thege, da go'ma nö'ö man'a thege. 5 Nö'ö togo bi hyógagihu̱ nga thohu̱ njanu̱, gehnu̱ Jö. Ne xi 'rakagihu̱ ár Hñö, xi 'be̱t'ogihu̱, ne njap'u̱ di pöhu̱ ga höñhu̱ xo̱ge m'e̱fa. 6 Jange hyax'mu̱ di johya di ndo̱'mhu̱. Ne di pöhu̱, nu'mu̱ di 'bu̱thu̱ ha ma ndo'yohu̱, hindi 'bu̱hwithohu̱ ar tsi Hmu. 7 Nuju̱ hindi te̱ñhu̱ nö'ö di hanthu̱, di te̱ñhu̱ nö'ö hindi hanthu̱, ho̱nse̱ di ñ'emu̱ihu̱. 8 Nuju̱ di ndo̱'mhu̱, jange xa di nemhöhu̱ ga he̱hu̱ nunar ndo'yonu̱, ne ga 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu. 9 Jange ma ga umba ma mu̱ihu̱ ga o̱thu̱ nö'ö ne'ö, wa hindi 'bu̱hwithohu̱, wa gar 'bu̱hwihu̱nu̱. 10 Ngetho mahyoni gatho ma ga 'ba̱hu̱ da hñöskagihu̱ majöni ar tsi Hmu Hesukristo. Ne ga höñhu̱ ma nthöhöhu̱ n'a ngu n'a tengu xta mpe̱hu̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱thu̱ har ndo'yo. 11 Nuje di tsufe Jö, jange di umba ma mu̱ihe ga pomfe yá mu̱i ya jö'i. Jö pödi xiñho tema di pe̱'se ha ma mu̱ihe, ne di ka̱xmbenihe njap'u̱ gi pökagihe n'ehe. 12 Hindi hoñhe gi numañhogihe man'agi. Nö'ö di nehe, gi 'ñeskagihe ma nsuhe. Ne gi pe̱'su̱ tema gi thöthwu̱ nu'u̱ exase̱ yá nsu, nete nö'ö oxta mañö, hingi japamasu nö'ö di 'ñe mbo. 13 Nu'mu̱ xta 'be̱ ma mfenihe, di o̱the di nsundahe Jö. Ha nu'mu̱ di benthe, di pe̱p'ahe di hoñhe ri ñhohu̱. 14 Gatho nö'ö di o̱the, di jahep'u̱ ngetho ár mhöte ar tsi Hmu tökagihe. Di pöhe, nu'mu̱ bi du n'a po̱ta gatho, po̱ntho bi du gatho n'ehe. 15 Nö'ö bi du bi po̱ta gatho, ne nu'u̱ togo tetho, hinda m'u̱i da 'yo̱t'a nö'ö ne'u̱. Da m'u̱i da me̱pa nö'ö togo bi du, ne bi mengi bi nte bi döpa ár ñho'u̱. 16 Jange nupya dimap'u̱, hinga ma ga hanthu̱ ma'ra ngu bense̱ ya jö'i. Hinga hanthu̱ njap'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo, mödi xta pöhmöhu̱ ngu benga ya jö'i. 17 Nö'ö togo 'bu̱hwi ar tsi Hmu Hesukristo, xi n'a'yo ár te. Nunar m'u̱i mi 'bu̱ maham'u̱, xi thogi, ne xi me̱'sa n'a ma'ra'yo. 18 Gathoyu̱ xi 'raju̱ Jö, togo ba tsigagihu̱ nga ñhogamu̱iwihu̱'ö hár te bi unga ar tsi Hmu Hesukristo. Ne xi 'rakagihu̱ ar 'be̱fi ga xifu̱ ma'ra da ñhogamu̱iwi Jö n'ehe. 19 Ga möñhu̱, Jö xi ñhogamu̱iwi ya jö'i hár te bi unga ar tsi Hmu Hesukristo, ne hingi ts'i'spa nt'ofo yá ts'oki. Ne xi zogagihu̱ ar 'be̱fi ga jafu̱ da nu̱nga nunar mhönu̱ ñhogamu̱i. 20 Nuje dar m'e̱hnihe di po̱the ar tsi Hmu Hesukristo, ne po̱ntho Jö go zo'ahu̱. Jange di xi'ahu̱ hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo: Ñhogamu̱iwihu̱ Jö. 21 Nö'ö togo himbi 'yo̱t'a ar ts'oki, bi thandi ngu ar ts'okte, njap'u̱ bi po̱kagihu̱. Ne nuju̱ ndar ts'oktehu̱, bi thangagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ hár nthandi Jö, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Nuje ngu yá ma̱xtegihe ar tsi Hmu, di xi'ahe hingi fe̱sfu̱ ya ñho xi hwëk'ahu̱ Jö. 2 Ngetho ngu enga har T'ofo: Ha ya hoga pa xta o̱x'a'i, ne xta fa̱x'a'i har pa mpo̱ho̱. 3 Di ntsuñhe hinto di nehe ga jafe da mfets'e, ne njap'u̱ hinto di pe̱'sa te da ñömañ'u̱ ma 'be̱fihe. 4 Nö'ö di pe̱he, di umba ma mu̱ihe da nheki yá 'be̱gogihe Jö. Di pe̱'se ar ts'e̱ti di thohe ya thogi. Te gatho di k'athe, di thohe ya dumu̱i. 5 Di thohe ya mfe̱i, njokagihe ha ya fa̱di. Hexkathogihe ya jö'i 'bu̱tho da hyogagihe. Xa di thohe ar 'be̱fi, di a̱ ma t'öhöhe, di thohe ar thuhu. 6 Nhekitho yá 'be̱gogihe Jö ngetho di 'bu̱he n'ar m'u̱i xint'axi. Xta 'ñuhe ar hoga mfödi xi t'aje, xta pe̱'sfe ar ts'e̱ti ma'ra, ne di 'bu̱he ga fa̱xe togo honi. Tsixkagihe ma mfenihe ár Hñö Jö, ne di pe̱'se n'ar mhöte hingi oxta mañö. 7 Di möñhe ar mhö majöni. Jö 'rakagihe ar ts'e̱di ne ar hogamu̱i, fa̱xkagihe habu̱ gatho ga ntötehe. 8 'Ra eskagihe ma nsuhe, ma'ra nugagihe hinter m'e̱kagihe. Ñhömañ'u̱gihe ne ñhömañhogihe. Nhugagihe ngu dar nemhñöhe, ha di möñhe nö'ö majöni. 9 Nhugagihe ngu ya n'añ'o, mödi fökagihe. N'andi ya 'bu̱tho da thoje, ha di 'bu̱the. Xa di thohe ya mfe̱i, ne hinxi thogathogihe. 10 Di thohe ar dumu̱i, ha hingi tsa̱ya̱ ma johyahe. Di 'bu̱he ngu n'ar tsi hyoya, mödi di hemfe ya ñho ma'ra. Wande hinte di pe̱'se, ha go ma me̱tihe gatho. 11 Tsi kuhu̱ me Nkorinto, xta xi'ahe xiñho gatho, ne xta kwat'ahe ha ma mu̱ihe. 12 Nuje hindi kothe ma mu̱ihe ga mö'ahe, ha nu'ahu̱ hö, xka kothu̱ ri mu̱ihu̱ gi mökagihe. 13 Njanu̱ gi ko'skagihe, xoju̱ ri mu̱ihu̱ gi mökagihe. Di xi'ahu̱ njap'u̱ ngu ma bötsi'ihu̱. 14 Yo gi nthöskwihu̱ ya jö'i hingi ñ'emu̱i. Ngetho, hage ntsixkwi ar ñho nö'ö hingi ho. Wa tsa̱ da m'u̱ n'at'wu̱ ar 'be̱xui ne ar hyats'i. 15 Hage ja te ntsixkwi ar tsi Hmu ne ar ts'ondöhi. Wa tema di hñöxkwi n'ar gamfi ne nö'ö hingi ñ'emu̱i. 16 Ár nijö Jö hingi tsa̱ da nthöskwi yá nijö ya tsita emp'ö. Ha nuju̱ yá nijögihu̱ Jö togo hö ar te. Ngu bi 'ñenö: Ma ga 'bu̱'be, ne ma ga 'yo'bega'u̱. Ne da hyandgagi yá Jögi, ne nuga ma ga nu ngu ma bötsi. 17 Jange enga ar tsi Hmu: Po̱ñhu̱ hye̱hu̱p'u̱, yo gi tha̱ñhu̱ nö'ö hingi ho, ne ga tsi'ahu̱ man'agi. 18 Ne gi 'ñengagihu̱ ri Dadagihu̱, ne nu'ahu̱ ga eñ'ahu̱ ma t'u̱'ihu̱ ne ma t'inxu'ihu̱, enga njap'u̱ ar tsi Hmu togo pe̱'sa gatho ar ts'e̱di.
1 Tsi kuhu̱, ngetho Jö xi 'rakagihu̱ nuya ñhöt'iyu̱, ma ga he̱hu̱ gatho nö'ö japa da ts'oka ma ndo'yohu̱ ne ma mfenihu̱, ne ga 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i ngetho di tsufu̱ Jö. 2 Pe̱'skagihe ar mhöte. Hinto xta o̱t'wabihe ar ts'om'u̱i, hinto xta ts'okwa ár mfeni, ne hinto xta kahe. 3 Hindi xi'ahe njap'u̱ ngetho di ne ga tsu̱'ahe. Ngu xta xi'ahe m'e̱t'o, xa di mö'ahe. Nu'mu̱ di 'bu̱he wa ga tuhe, hinga he̱k'ahe di mö'ahe. 4 Nuga hinte di pe̱ts'i te ga ko̱ñ'ahu̱, di es'a ri nsuhu̱, gehnu̱ hubga ma mu̱i, ne xa di johya madeda ya thogi di thohe. 5 Ngetho xa majöni nú'mu̱ nda tso̱hewa Nmasedonia, hinte da pe̱'se ar tsa̱ya̱, ngetho habu̱ gatho ndi thohe ya dumu̱i. Nuya himi jamfi mi ju̱sje ar hñö, ha nu har nijö mi tuka ma mu̱ihe ya ku. 6 Ho̱nse̱ Jö togo hu'mba yá mu̱i nu'u̱ ja te tupa yá mu̱i, bi hñubga ma mu̱ihe mi zo̱ ar ku Tito. 7 Hinge ho̱nse̱ da njohyahe mi zo̱ho̱. Bi jakagihe da njohyahe, bi metkagihe hanja ga jafu̱ bi njohya. Ne bi xikagihe hangu gi mökagihu̱ ngi zoñhu̱ ngi hongagihu̱, ne njap'u̱ bi jakagi bi hñuxa ma johya. 8 Ngetho mödi da tso̱t'ahu̱ ri mu̱ihu̱ har he̱'mi da pe̱ñ'ahu̱, hinte tuka ma mu̱ipya, ngetho da pödi da tso̱t'a ri mu̱ihu̱ 'ra ya tsi pa. 9 Ha nupya di johya, hinge nú'mu̱ da pödi bi zo̱t'a ri mu̱ihu̱. Di johya ngetho nunar nzo̱t'amu̱i bi ja'ahu̱ ga 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Bi du ri mu̱ihu̱ ngu numañho Jö, ne njap'u̱ hinto da ts'ok'ahe. 10 Ngetho nunar dumu̱i numañho Jö, tsixkagihu̱ ga o̱thwu̱ ár ntso̱'mi ne ga mpo̱hu̱, ne hinga möñhu̱ m'e̱fa hinda o̱thu̱ xiñho. Nunar dumu̱i tsa̱se̱ ya jö'i, ho̱nse̱ tsixa har ndöte. 11 Ha nu'ahu̱ xi zo̱t'a ri mu̱ihu̱ ngu ne Jö. Njanu̱ xi ma̱x'ahu̱ ga umba ri mu̱ihu̱ nö'ö ngi o̱thu̱, ne ga ñöngagihu̱. Bi ja'ahu̱ bi mbo̱ ri kwe̱hu̱ ne ga pe̱'su̱ ar ntsu. M'e̱fa ngi ne ngi hyandgagihu̱, ne ga umfu̱ ár mfe̱i togo xki 'yo̱t'a ar ts'oki. Gathoyu̱ nheki ga umba ri mu̱ihu̱ ga 'yo̱thu̱ xiñho. 12 Nú'mu̱ da pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱, hinge ho̱nse̱ ndi benga nö'ö togo bi 'yo̱t'a ar ts'oki, ne nö'ö togo bi nts'okwabi. Ndi ne ngi pöhu̱ hangu tup'a ri mu̱ihu̱ gi bengagihe hár nthandi Jö. 13 Jange nu nda pöhe ga njohyahu̱, bi hñubga ma mu̱ihe. Ne xa da njohyahe nda hanthwe ár johya ar ku Tito. Nú'mu̱ mi zo̱ñ'ahu̱ bi hñuxa ár ts'e̱di. 14 Nú'mu̱ nda es'ahu̱ ri nsuhu̱ ndi petwa ar Tito ri m'u̱ihu̱, hinxta 'be̱ ma tsa̱. Gatho nheki majöni, njangu majöni gatho nö'ö xta xi'ahu̱. Bi njap'u̱ nö'ö da xipa ar ku Tito n'ehe. 15 Ne hyax'mu̱ huxa nunar mhöte pe̱s'ahu̱, nú'mu̱ benga hanja ga 'yo̱'thu̱ ne hanja xa ga numansuhu̱. 16 Di johya ngetho di ka̱xmbeni gi o̱thu̱ xiñho gatho.
1 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱ nuya ñho xi hwëkwa Jö nuya nijö 'bu̱kwa Nmasedonia. 2 Mödi xi thohyu̱ nze̱ye̱ ya nt'u̱tsa, xa xi me̱'sa nze̱ye̱ ar johya. Ne mödi xa ya tsi hyoya, xa xi unga yá mfa̱ts'i. 3 Di da̱majöni go bi nese̱'u̱ nda unga yá mfa̱ts'i ngu bi ma̱xa yá ts'e̱di, ne xi unga xa nze̱ye̱ ngu xi zu̱ yá ts'e̱di. 4 Xa bi 'ya̱kagihe ar möte nga umfe ar se̱ki nda mfa̱xte ha nunar ñhonu̱ t'o̱t'wa ya gamfi. 5 Hinge ndi to̱'mhe njap'u̱. M'e̱t'o bi 'ye̱nt'a xo̱ge yá te nda me̱pa ar tsi Hmu, ne m'e̱fa bi 'ye̱nt'a yá 'be̱fi ha ma 'ye̱he, ngetho njap'u̱ mi ne Jö. 6 Jange xta a̱fe ar ku Tito, da map'u̱ da xi'ahu̱ gi jwathu̱ gi munsu̱ nunar mfa̱ts'inu̱ nhwëkwabi ya tsi ku, gehnu̱ ma yapa xki du̱m'ö. 7 Ngetho gatho gi 'bu̱hu̱ xiñho: xa gi pe̱'su̱ ri jamfihu̱, gi pöhu̱ te gi möñhu̱, gi pöthwu̱ ár mhö ar tsi Hmu, xa gi ne gi pe̱fu̱ Jö, ne xa gi mökagihe. Umba ri mu̱ihu̱ gi hwëkwabihu̱ ma'ra. 8 Hindi 'be̱p'ahu̱. Ho̱nse̱ di xi'ahu̱ nuyá hogamu̱i ma'ra, ne ga nu ha majöni tsit'a ri mu̱ihu̱ gi möhu̱ ma'ra. 9 Ngetho gi pöhu̱ te xi hwëgagihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. Mödi mi pe̱'sa xo̱ge, bi ñhoya, ha nuju̱ ndi ñhoyahu̱, dá pe̱'su̱ xo̱gepya. 10 Di ne ga xi'ahu̱, xiñho gi jwathu̱ nunar 'be̱fi ga du̱'mhu̱ ma je̱ye̱. Nu'ahu̱ hinge ho̱nse̱ ga beñhu̱, ga njohya ga du̱'mhu̱ ga 'yo̱thu̱. 11 Jange jwathu̱ nunar 'be̱fi. Njangu ngi nehu̱ ngi 'yo̱thu̱, njap'u̱ gi nehu̱ gi jwathu̱ n'ehe, ngu nda zu̱'ahu̱ ri ts'e̱dihu̱. 12 Nu'mu̱ xa majöni gi nehu̱ te gi uñhu̱, Jö numañho gi uñhu̱ nö'ö gi pe̱'su̱. Hingi a̱'ahu̱ nö'ö hingi tsu̱ ri ts'e̱di gi uñhu̱. 13 Yo ma gi beñhu̱ di jap'u̱ di honi da m'u̱ xiñho 'ra, ne nu'ahu̱ gi thohu̱ ar k'at'i. 14 Di nega, nuya gi pe̱'su̱ ya ñho nuya payu̱, da tsa̱ gi fa̱xu̱ nuya hinte pe̱ts'i. Ne m'e̱fa di pe̱'syu̱, ne da tsa̱ da ma̱x'ahu̱ habu̱ gi k'athu̱ n'ehe, ne gatho gi 'bu̱hu̱ mahye̱gi. 15 Jangu enga har T'ofo: Nö'ö togo bi go nze̱ye̱, himbi bongwabi, ha nö'ö bi go tx'u̱tho, himbi k'at'wi. 16 Jamödi Jö bi umba ar ku Tito ar mhöte mahye̱gi ngu nö'ö di pe̱s'ahu̱. 17 Majöni da a̱fe ar möte ma nda k'ös'ahu̱, mödi mi nese̱ nda map'u̱, ngetho xa mö'ahu̱. 18 Ne di pe̱ñhe da me̱wi ar Tito n'ar ku togo e'spa ár nsu gatho ya nijö habu̱ xa mönga ar hoga mhö. 19 Hinge ho̱nse̱ ar 'be̱finu̱ xi t'umbabi. Nuya nijö bi hñuts'i ga me̱'behe ga 'yohe ar 'ñu, gar möhe ma ga tsohe nunar mfa̱ts'inu̱. Nuna di heñhe di nsundahe ar tsi Hmu, ne da nheki ma hogamu̱ihu̱. 20 Njap'u̱ hinda tsa̱ togo da ñömañ'u̱gihe nunar döta mfa̱ts'inu̱ o ha ma 'ye̱he. 21 Di umfe ma mu̱ihe ga o̱the xiñho ar 'be̱fi hár nthandi Jö ne ha yá nthandi ya jö'i. 22 Di pe̱ñ'ahe ñ'owi'u̱ man'ar ku, xta hanthe ha ya 'be̱fi xta umfe xi umbár mu̱i xi me̱pa Jö. Ne nupya xi hñuxa ár ts'e̱di, ngetho ka̱xmbeni gi fa̱xtehu̱. 23 Nor ku Tito gehnu̱ ma ñ'ohu̱ ne ma ma̱xte di pe̱p'ahe. Ha nu ma'ra ya ku go xi me̱hna ya nijö da hñös'ahu̱ ar nze̱ngwa, ne njap'u̱ da 'ñe'spa ár nsu ar tsi Hmu Hesukristo. 24 Utwabihu̱yu̱ ri mhotehu̱, ne njap'u̱ da hyanda ya nijö majöni nö'ö di es'ahu̱ ri nsuhu̱.
1 Hinga mahyoni ga pengi ga ot'ahu̱ ga bemp'ahu̱ nunar mfa̱ts'i di pe̱mpabihu̱ ya gamfi. 2 Ngetho di pöhe xa gi ne gi mfa̱xtehu̱, ne xta xipabihe ya ku me Nmasedonia. Jange nu'u̱ xi njohya da uñ'u̱ n'ehe, ngetho da xife nu'ahu̱ gar menguhu̱ Akaya, pe̱'sa n'a nje̱ye̱ xa xka nehu̱ gi uñhu̱ ri mfa̱ts'ihu̱. 3 Nu'mu̱ xta pe̱hna ya ku da m'e̱t'o, di ne ga tsu̱'ahe ngu xta es'ahe ri nsuhu̱. Xka möhep'u̱, xka ñhoju̱ ngu xta mö. 4 Ngetho nu'mu̱ ga me̱'be 'ra ya me Nmasedonia ne da diñ'ahu̱ hinxka ñhoju̱, ga 'be̱ ma tsa̱he, ngetho xta möñhe xka ñhoju̱. Nu'mu̱ da njap'u̱ gi 'be̱hu̱ ri tsa̱hu̱ n'ehe. 5 Da beni mi mahyoni nga pe̱ñ'ahu̱ xi m'e̱t'o nuya kuyu̱, ma da nu ha xka jwathu̱ xka johu̱ nunar mfa̱ts'i xka ñöthu̱ ngi uñhu̱. Ne ngi ñhoju̱ gi uñhu̱ ngu n'ar mfa̱ts'itho, hinge gi uñhu̱ ngetho di a̱'ahe. 6 Get'ö di xi'ahu̱ ngu enö: Nö'ö togo tx'u̱tho pot'i, tx'u̱tho xofo n'ehe. Ha nö'ö pot'a nze̱ye̱, nze̱ye̱ xofo n'ehe. 7 N'a ngu n'a da unga ngu xi beni, hinto da hyo̱ka nö'ö uni, ne hinda uni ngetho njapi. Jö mödi nu'u̱ togo johya uni. 8 Jö pe̱'sa ar ts'e̱di da hwëk'ahu̱ gatho nö'ö gi k'athu̱, ne da bonk'a'ihu̱ gi 'yo̱thwu̱ ar ñho ma'ra. 9 Ngu enga har T'ofo: Bi hyeni ne bi umba ya hyoya. Nunár ñhogajö'i hiñham'u̱ da thege. 10 Jö togo umba te da mot'a ar mot'i ne 'winga togo ñuni, dá ma̱x'ahu̱ gi pe̱'su̱ nze̱ye̱ ar sofo, ne gi ñhogajö'ihu̱ xa gi fa̱xu̱ ma'ra. 11 Ne hinte gi k'athu̱, xa gi johyahu̱ gi uñhu̱ ar mfa̱ts'i, ne njap'u̱ ma'ra da umba njamödi Jö nunar mfa̱ts'i di hö'sfe. 12 Ngetho nunar mfa̱ts'inu̱ hinge ho̱nse̱ fa̱xa nuya gamfi tho ar k'at'i, njap'u̱ nze̱ye̱ ya njamödi t'umba Jö. 13 Ha nunar 'be̱finu̱, nze̱ye̱ da 'ñe'spa ár nsu Jö nú'mu̱ hant'a'ihu̱ tengu gi o̱thwu̱ ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo, ne hanja gi johyahu̱ gi fa̱xu̱'u̱ ne gatho nu'u̱ tho ar k'at'i. 14 Ne xa di mö'ahu̱ da 'ya̱pa Jö da ma̱x'ahu̱, ngetho Jö xa xi hwëk'ahu̱ n'ar hogamu̱i. 15 Jamödi Jö, togo xi 'rakagihu̱ n'ar nt'uni hingi tsa̱ ga möñhu̱ tengu ár döta.
1 Nuga dar Pablo, ne di a̱'ahu̱ hár hogajö'i ne hár mhöte ar tsi Hmu Hesukristo, mödi enga 'ra nú'mu̱ di 'bu̱p'u̱, di tse̱t'athohu̱, ha nú'mu̱ di 'bu̱ yap'u̱, xa tse̱ ma ne ga ñö. 2 Jange di a̱'ahu̱ ar möte, yo ma gi jaju̱ ga ñö nts'e̱di xka map'u̱. Ngetho xta e̱kwatho nu'u̱ togo enö di o̱t'athohe ngu benga ya meximha̱i. 3 Mödi di 'bu̱hewa har ximha̱i, hindi pe̱he ngu o̱t'a ya meximha̱i. 4 Ngetho ngu n'ar ndogu di ntuñhe. Ha numa bo̱jöhe hinge yá me̱ti ya jö'i, pe̱'spa ár ts'e̱di Jö da hwatwa yá ts'e̱di ya ñ'u̱ni. 5 Ne da jö'sa gatho ya mfeni o̱t'a ñ'ets'i, nto̱xkwi ya jö'i hingi he̱gi da bö Jö, ne da gu̱ da zits'i da 'yo̱ta ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Ne di 'bu̱he ga umfe n'ar mfe̱i nu'u̱ togo hingi o̱t'a nö'ö nsipabi, di to̱'mthohe gi tso̱ñhu̱ gi 'yo̱thu̱ gatho nö'ö di xi'ahe. 7 Nu'ahu̱ gi hanthu̱ nö'ö oxta mañö. Nu'mu̱ n'a ñ'emu̱i ár me̱ti ar tsi Hmu Hesukristo, dá beñ'ö di njahep'u̱, ár me̱tigihe ar tsi Hmu n'ehe. 8 Mödi da tsa̱hmö xa ga exa ma nsuhe, hinga 'be̱he ma tsa̱he. Ngetho ar tsi Hmu xi 'rakagihe ar ts'e̱di ga hoñ'ahe ri ñhohu̱, hinge ga ts'ok'ahe ri mfenihu̱. 9 Di xi'ahu̱ njanu̱, hindi ne gi 'ñeñhu̱ di ne ga pi'ahu̱ ha ya he̱'mi di pe̱ñ'ahu̱. 10 Ngetho majöni 'bu̱ 'ra togo enö: Nuyá he̱'mi xa ñö nts'e̱di ne pe̱'sa ar ts'e̱di, ha nú'mu̱ 'bu̱kwa hinte pe̱'sa ár ts'e̱di, ne hinto tsupa ár mhö. 11 Nu'u̱ togo mönga njap'u̱, dá bödi n'ehe, ngúr nts'e̱di di ñöhe ha ya he̱'mi hindi 'bu̱hep'u̱, tsa̱ ga njahep'u̱ n'ehe nú'mu̱ di 'bu̱hep'u̱. 12 Ngetho hindi ne ga ñhe̱'behe 'ra nu'u̱ 'yop'u̱ ñ'exase̱, ne ñhe̱kse̱ n'a ngu n'a. Xa xi 'be̱ yá mfeni. 13 Nuje hindi thothe di exe ma nsuhe. Ho̱nse̱ da tsa̱ ga e'sfe ár nsu ár nt'e̱ni ar 'be̱fi xi 'raje Jö. Njap'u̱ xta tso̱ñhe habu̱ gi 'bu̱hu̱. 14 Nuje hinge xa di exe ma nsuhe, ngu ga o̱the nu'mu̱ hinxta tso̱ñhe xta hös'ahe m'e̱t'o ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Hindi nehe ga exe ma nsuhe ha yá 'be̱fi ma'ra. Mödi hö, di to̱'mhe da te ri jamfihu̱, ne da tsa̱ da nu̱nga ma 'be̱fihe habu̱ gi 'bu̱hu̱, di zo̱nga habu̱ xi benga Jö. 16 Ne ga möñhe ar hoga mhö di manu̱ habu̱ gi 'bu̱hu̱. Ne hindi nehe ga ku̱the habu̱ xi mpe̱ ma'ra, yo ma ga exa ma nsuhe ha yá 'be̱fi xi 'yo̱t'u̱. 17 Ha nö'ö togo ne da 'ñexa ár nsu, dá 'ñe'spa ár nsu ar tsi Hmu Hesukristo togo ár me̱ti ar 'be̱fi. 18 Ngetho hingi nhumañho nö'ö exase̱ ár nsu. Nhumañho nö'ö togo numañho Jö n'ehe.
1 Xömhö gi pe̱'skagihu̱ ar ts'e̱ti nu'mu̱ ga mönga 'ra ya mhö di beni, mödi wande xta 'be̱ ma mfeni. Hö, di ne gi tse̱tkagihu̱. 2 Ngetho xa di tuse̱ di mö'ahu̱, ngu mö'ahu̱ Jö. Xta 'wek'ahu̱ ngu n'ar nxutsi 'bu̱i xint'axi, po̱ntho gi nthötwihu̱ n'adar döme, gehnu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 3 Ha di tsu da mponga ri mfenihu̱, ngu bi pomba ár mfeni ar Eba bi ka ar k'eñö ma nts'o, ne hingi umba ri mu̱ihu̱ gi te̱ñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Ngetho gi numañhohu̱ togo tso̱ho̱ ut'ahu̱ man'ar mhö no̱ngar Hesu, hingi ñhe̱hwi nö'ö xta ut'ahe. Ne gi höñhu̱ nu'mu̱ xi'ahu̱ man'ar hñö n'añ'o hingár Hñö Jö xka hñöñhu̱, ne togo mönga man'ar mhö hinge ngu ar hoga mhö xka pöhu̱. Gatho gi tse̱tathohu̱. 5 Di beni hinte tökagi nuya döta mpo̱te ngu eñ'u̱. 6 Ngetho mödi hindi pödi ga ñö xiñho, di pödi te di mö. Go xka hyandase̱hu̱. 7 Hage hinda o̱t'e xiñho nú'mu̱ hinda exka ma nsu ne go da es'ahu̱, ngetho hinte da a̱'ahu̱ nú'mu̱ nda hös'ahe ár hoga mhö Jö. 8 Xta hömba ma'ra ya nijö xi 'raka ma njut'i ne da tsa̱ ga pe̱p'ahu̱. 9 Ne nú'mu̱ ndi 'bu̱p'u̱ ne ndi thohmö ar k'at'i, hinte da a̱'ahu̱. Nuya ku ba e Nmasedonia bi 'rakagi nö'ö ndi honi. Hinte xta a̱'ahu̱, ne hinte ma ga a̱'ahu̱. 10 Di mönga nunar majöninu̱, ngetho ar tsi Hmu Hesukristo 'bu̱ ha ma mu̱i. Gatho ar ha̱i Akaya hinto ma da hñögagi ga exa ma nsu ga petwabi nuna di o̱t'e. 11 Yo'ö. Hage hindi mö'ahu̱. Jö pödi hö, di mö'ahu̱. 12 Ne ma ga jap'u̱tho. Hinga he̱gi nu'u̱ togo honi hanja da 'ñexa yá nsu, enö mpe̱'u̱ mahye̱gi nguje n'ehe. 13 Ngetho nuyu̱ ya kate mpo̱te, ya hya̱te 'be̱go, o̱t'e ngu yá mpo̱tehmö ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Hinto da 'yo̱tho, ngetho gese̱ ar ts'ondöhi o̱t'e ngu n'ár e̱nxe̱ Jö n'ehe. 15 Jange hinga 'yo̱thu̱ nu'mu̱ nuyá 'be̱go ar ts'ondöhi o̱t'e ngu ya hoga 'be̱go emp'ö. Katetho, ha m'e̱fa ma da t'umba ár njut'i yá ts'o'be̱fi. 16 Man'agi di xi'ahu̱, hingi nugagihu̱ ngu n'ar jö'i xi 'be̱ ár mfeni. Ha nu'mu̱ gi ne gi nugagihu̱ njap'u̱, nugagihu̱, ne da tsa̱ ga exa n'a tsi tu̱i ma nsu. 17 Nuna di xi'ahu̱ hinxi 'raka Jö, go di exase̱ ma nsu ngu n'a xi 'be̱ ár mfeni. 18 Ngetho nze̱ye̱ exase̱ yá nsu ngu yá mfenise̱'u̱, ma ga exka ma nsu n'ehe 'mu̱. 19 Nu'ahu̱ gi pe̱'su̱ n'ar hoga mfeni, hanja gi johyahu̱ gi o̱xu̱ nu'u̱ xi 'be̱ yá mfeni. 20 Gi tse̱tathohu̱ nu'u̱ togo ja'ahu̱ ngu ne'u̱. Ju̱k'ahu̱ nö'ö ne'u̱, ne hömp'a̱hu̱ nö'ö te gi pe̱'su̱. O̱t'a ndöta, ne gi numañhohu̱ nu'mu̱ wande 'ra'ahu̱ ya mpe̱tgu. 21 Gehnu̱ ma m'e̱tsa̱he, hinda ju̱he ar ts'e̱di ne nga ja'ahu̱ ngu bi ja'ahu̱'u̱. Nu'mu̱ nu ma'ra exa yá nsu, nuga ma ga exa ma nsu n'ehe, mödi di ñö ngu n'a xi 'be̱ ár mfeni. 22 Hage exa yá nsu gehyu̱ ya ebreo. Dar ebreoga n'ehe. Wa eñ'u̱ xpa e ha yá m'u̱i ar hnini Israel. Ja xta ekanu̱ n'ehe. Hage yá 'be̱to ar Abra. Ár 'be̱togi n'ehe. 23 Hage yá 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo. Di töta gatho'u̱. Di ñö ngu n'a xi 'be̱ ár mfeni. Nuga xa xta mpe̱fi. Hingi tsa̱ ga pede hangu ya mfe̱i xi t'akagi. Habu̱ gatho xi jokagi, ne 'bu̱tho xi thogagi. 24 Ku̱t'a mpengi xi me̱bgagi ya xodyo, 'be̱ n'ar mfe̱i da zu̱ yon'a̱te mfe̱i n'a ngu n'a. 25 Hñu'gi xi n'we̱bgagi ya t'o. N'agi bi tho̱xkagi ya nk'ahni. Hñu'gi xi yu̱ ar motsa habu̱ ndi 'yo har dehe. Xta m'e̱ n'apa ne n'axui har ñho̱nthe. 26 Xa xta 'yo ya 'ñu. Xta k'ont'i nga jöt'a ha ya döthe. Xta k'ot'a ha yá 'ye̱ ya bë. Xta k'ont'a hayá 'ye̱ ma mixodyo'be ne nu'u̱ hingya xodyo. 'Bu̱tho nga tu har hnini, ha ya ot'at'o̱ho̱, har ñho̱nthe ne hayá 'ye̱ nu'u̱ ya ku emp'ö. 27 Xa xta tho ar 'be̱fi ne ar nza̱bi. Xta a̱ ma t'öhö. Xta tho ar thuhu ner duthe, himi otho te nga tsi. Xta tho ar tse̱. Xi k'at'a ma dutu. 28 Mödi njap'u̱, nö'ö töte tuka ma mu̱i, hyax'mu̱ di beni tengu 'bu̱ ya ku. 29 Togo thor hñeni ne nuga hindi tsa̱mañ'u̱. Wa togo njapabi da mfets'e, ne nuga hingi tso̱t'a ma mu̱i. 30 Nu'mu̱ mahyoni ar nt'ets'i, ma ga exka ma nsu hinte ja ma ts'e̱di. 31 Jö togo ár Dada ar tsi Hmu Hesukristo, ne ár me̱ti ar nsunda, pödi hindi mönga ar nhemhñö. 32 Núnu̱ Ndamasko nunar ts'u̱t'wi mi fa̱xa ar ndö Aretas, bi got'atho gatho ar hnini nda mhikagihmö. 33 Ha bi t'etkagi ha n'ar 'bo̱ts'e, ne bi jöbgagi ha n'ár oki n'ar ngu mi 'bu̱ har jödo. Njanu̱ da k'ot'a ha yá 'ye̱'u̱.
1 Majöni hinte fa̱xkagi ga exa ma nsu. Ho̱nse̱ ma ga xi'ahu̱ nuya ngu ya t'i ne ya nt'udi xi 'raka ar tsi Hmu. 2 Di pö n'ar ñ'o̱ho̱ mi 'bu̱hwi ar tsi Hmu Hesukristo, xi tho 're̱t'amagoho nje̱ye̱ bi nju̱ts'i ba tso̱nga har hñu mhets'i. Hage mi oda hár ndo'yo wa xki bo̱ni, hindi pödi. Jö go pödi. 3 Hö, di pö nor ñ'o̱ho̱'ö. Hage mi oda hár ndo'yo wa xki bo̱ni, hindi pödi. Jö go pödi. 4 Ne bi ts'ixa har nza̱thom'u̱i habu̱ bi 'yo̱ 'ra ya mhö hiñ'othowa hanja da 'ñenö, ne hinxi t'umba ar se̱ki ar meximha̱i da mö. 5 Nunar ñ'o̱ho̱nu̱ tsa̱ ga e'spa ár nsu. Ha nuga hinga ma ga exa ma nsu, ho̱nse̱ ga exa ma nsu hindi tse̱di. 6 Nu'mu̱ ga nemhö ga exa ma nsu, hinxta 'be̱ ma mfeni, ngetho majöni. Di tho̱k'atho njap'u̱, ne gatho da bökagi ho̱nse̱ ngu handgagi di 'bu̱i, ne o̱xkagi di mö. 7 Ne hinda thotho ga exa ma nsu da handa nu'u̱ ngu ya t'i, bi t'akagi n'ar m'ite foxa ha ma ndo'yo. Gehnu̱ n'ár 'be̱go ar ts'ondöhi fe̱bgagi, hingi he̱gagi da thota ma ñ'ets'i. 8 Hñu'gi xta a̱pa ar tsi Hmu da hñögagi. 9 Ne xi 'ñengagi: Ñhogamu̱i nö'ö xta hwëk'a'i, ho̱nse̱nu̱ gi honi. Ngetho ma ts'e̱di da nheki xiñho ha ri ngwent'i. Jange ma ga ñhogamu̱i ga exa ma nsu ha ma ngwent'i, ne njap'u̱ da nheki ha ma m'u̱i ár ts'e̱di ar tsi Hmu. 10 Jange ngetho di te̱nga ar tsi Hmu Hesukristo, di johya ha ma ngwent'i, ha ya nts'ani, ha ya k'at'i, ha ya nt'u̱tsa, ha ya dumu̱i. Ngetho nú'mu̱ xi wentk'agi, töte di pe̱'sa ar ts'e̱di 'mu̱. 11 Xta exa ma nsu ngu n'a xi 'be̱ ár mfeni. Ha nu'ahu̱ go ga jakagihu̱, ndi 'ñep'ahmöhu̱ ngi ñömañhogihu̱. Ngetho hinte tökagi nuya döta mpo̱te eñ'u̱, mödi nuga hinter m'e̱kagi. 12 Nú'mu̱ nda 'bu̱hwihu̱p'u̱, xa da tse̱ti ndi o̱tk'a ya döta nt'udi, ne nu'u̱ ya 'be̱fi hingi tsa̱ da 'yo̱t'ase̱ n'ar jö'i. Njap'u̱ nheki ár mpo̱tegi ar tsi Hmu. 13 Tema hingi ñhe̱hwihu̱ nu ma'ra ya nijö 'mu̱. Ho̱nse̱ nu'ahu̱ hinda a̱'ahu̱ gi fa̱xkagihu̱. Di xi'ahu̱ gi pumgagihu̱. 14 Xta ñhoki ga tso̱ñ'ahu̱ ár hñu'gi. Ne di xi'ahu̱ hinga o̱t'ahu̱ ar xuhña, ngetho hindi homp'a nö'ö te gi pe̱'su̱, go di hoñ'a'ihu̱. Hinge ya bötsi kwata ya m'e̱ts'i da zokwa yá dada, nuyá dada kwata te da zokwa yá bötsi. 15 Ne nuga xa ga njohya ga te gatho ya ñho di pe̱ts'i, ne ga tese̱ ma ts'e̱di di hoñ'a ri ñhohu̱. Nú'mu̱ hyax'mu̱ huxa ma mhöte di pe̱s'ahu̱, hage ma gi hye̱hu̱ gi mökagihu̱. 16 Nuga hinte ma mfa̱ts'i xta hömp'ahu̱, mödi 'ra enö xi nts'ogi, jange xta ha̱'ahu̱. 17 Hage xta ju̱k'ahu̱ ar bojö xi 'ya̱'ahu̱ nuya xta pe̱hni xpa tso̱ñ'ahu̱. 18 Nú'mu̱ nda a̱pa ar möte ar ku Tito ne nö'ö man'ar ku ma ba tso̱ñ'ahu̱, hage ja te bi hñöñ'ahu̱ ar Tito. Hin'ö. Ngetho n'adar mfeni di pe̱'se, get'ö ar 'ñu di te̱ñhe. 19 Ha gi beñhu̱ di hoñhe hanja gi numañhogihe. Hin'ö. Di 'bu̱he hár nthandi Jö, di 'bu̱'behe ar tsi Hmu Hesukristo di möñhe nö'ö xta ñöhe. Ho̱nse̱ di hoñhe ri ñhohu̱ ne da te ri ñ'emu̱ihu̱. 20 Tuka ma mu̱i nú'mu̱ xka tso̱mp'u̱, hinga ma ga tiñ'ahu̱ ngu di nega, ne nu'ahu̱ hingi ma gi hyandagihu̱ ngu gi nehu̱. Nu'mu̱ gi pe̱'su̱ ya tuhni, gi hyo̱jwu̱ yá ñho ri ñ'ohu̱, gi po̱ ri kwe̱hu̱, gi ñhehu̱, gi ju̱xu̱ ya nhemhñö, gi thentehu̱, hingi ne gi nuhu̱ ri ñ'ohu̱, ne hingi mpe̱hu̱ mahye̱gi, gehnu̱ tuka ma mu̱i. 21 Tuka ma mu̱i n'ehe, nu xka map'u̱, Jö da jakagi ga 'be̱ ma tsa̱ ga nzoni. Ga 'ba̱ made ga a̱pabi da ma̱xa nu'u̱ togo xi 'yo̱t'a ya ts'oki mam'e̱t'o, ne hinxi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. Nuyá ts'oki xi nts'otho, 'be̱ngwi ya jö'i hinxi nthötwi, ne yá ts'onhe.
1 Nunar hñu'ginu̱ xka map'u̱. Gatho nuya ts'oki ma da thuxa ar mfe̱i, da mö hö njap'u̱, ho̱nse̱ nu'mu̱ yoho wa hñu da da̱majöni. 2 Ha nuga da xi'ahu̱ nu nda 'bu̱p'u̱, ne nupya di 'yo yap'u̱ di xi'ahu̱, gatho nu'u̱ xi 'yo̱t'a ya ts'oki ne gatho numa'ra, nú'mu̱ xka map'u̱, hinto ma ga et'atho ma xu̱tha nö'ö xi 'yo̱t'e. 3 Nu'mu̱ gi ne gi pöhu̱ xiñho, hage ar tsi Hmu Hesukristo xi'ahu̱ nö'ö di mönga ne hindi mönse̱ga, pöhu̱ ar tsi Hmu hingi k'at'a ár ts'e̱di da zo'ahu̱. Nunu̱ xa pongwatho ár ts'e̱di. 4 Ngetho mödi bi tho bi ts'u̱ta har pont'i hinte mi pe̱'sa ar ts'e̱di, nupya 'bu̱i pe̱'spabi ár ts'e̱di Jö. Di njahep'u̱ n'ehe, di 'bu̱'behe hinte di pe̱'se ma ts'e̱dihe. Nuje di pe̱'sfe ár ts'e̱di Jö n'ehe ga zo'ahe. 5 Bense̱hu̱, ha gi pe̱'su̱ ar ñ'emu̱i. Tsa̱se̱hu̱ n'a ngu n'a, wa hinxka 'ñethu̱ ha ri mu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Wa hinxka thohu̱ xiñho nga tsa̱se̱hu̱. 6 Mödi di ka̱xmbenihe gi beñhu̱ xta thohe xiñho nunar tsa̱tinu̱. 7 Ne di a̱fe Jö da ma̱x'ahu̱ hingi 'yo̱thu̱ nö'ö hingi ho. Hindi hoñhe da nheki xta thohe xiñho ar tsa̱ti. Di nehe gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, mödi da thandgagihe hinxta thohe xiñho nunar tsa̱tinu̱. 8 Ngetho hinte tsa̱ ga pe̱he di nemhö ga ko'mhe nö'ö majöni. Ho̱nse̱ tsa̱ ga mpe̱he ga jafe da nu̱ngi. 9 Jange di johyahe hindi pe̱'se ar ts'e̱di, ha nu'ahu̱ hö. Ne xa di a̱fe Jö da ma̱x'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi. 10 Jange di ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱ hindi 'bu̱p'u̱tho, di ne xka map'u̱ hinga zo'ahu̱ nts'e̱di. Ga ju̱ka nunar ts'e̱di xi 'raka ar tsi Hmu ga fa̱x'ahu̱ da te ri jamfihu̱, ne hinge ga ts'omp'a ri m'u̱ihu̱. 11 Jange tsi kuhu̱, njohyahu̱, umba ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ n'ar m'u̱i xint'axi, hñu'mfu̱ ár mu̱i ri ñ'owihu̱ n'a ngu n'a, pe̱'su̱ n'adar mfeni ne ar hogam'u̱i. Ne gi 'bu̱hwihu̱ Jö togo unga ar hogam'u̱i ne ar mhöte. 12 Nze̱ngwahu̱ n'a ngu n'a di 'be̱nga ar t'ek'ei. 13 Gatho ya ku di 'bu̱hewa, di pe̱ñ'ahe ar nze̱ngwa. 14 Dá hwëk'ahu̱ ár nt'uni ar tsi Hmu Hesukristo, dá 'ra'ahu̱ ár mhöte Jö, ne gi 'bu̱hwihu̱ ár Hñö Jö. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo. Hinxi hñuxkagi ar jö'i, hinxi me̱nkagi n'ar meximha̱i. Gese̱ ar tsi Hmu Hesukristo bi zokagi, ne gese̱'ö Jö ma Dadahu̱, gehnu̱ bi ko'spa ár te man'agi. 2 Nuga ne gatho ya ku di 'bu̱'bewa, di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱, gatho nu'ahu̱ gi mhunsu̱ ha ya nijö hár ha̱i Galasia. 3 Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 4 Jö ma Dadahu̱ bi nese̱ nda me̱hna ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo nda unse̱ ár te, ne njap'u̱ nda hñögagihu̱ ma ts'okihu̱. Ha nupya ñöngagihu̱ hinte da jakagihu̱ nunar ts'oximha̱i nuya payu̱. 5 Jö di 'ñepabi da t'e'spa ár nsu hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 6 Xa di 'yo̱tho hanja ngut'a xka hye̱hu̱ Jö, togo bi zoñ'ahu̱ gi hñöñhu̱ nö'ö te xi hwëk'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ne gi ne gi 'weñhu̱ gi te̱ñhu̱ man'ar mhö nö'ö hinxi xikagihu̱ ar tsi Hmu. 7 Xa majöni, hiñ'otho man'ar hoga mhö, mödi xi zo̱ 'ra nu'u̱ togo ne da pomp'a ri mfenihu̱, ne da ts'okwahmö ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Nu'u̱ togo o̱t'a njap'u̱, hinda ma da k'ont'i da hñömba ár kwe̱ Jö. Mödi n'aje, wa n'ar e̱nxe̱ di 'ñe mhets'i, ne da pa̱ta nö'ö ar hoga mhö xta ut'ahe, hinda ma da k'ont'i da hñömba ár kwe̱ Jö. 9 Xta xi'ahe, ne di xi'ahu̱ man'agi, nu'mu̱ n'ar jö'i da e da xi'ahu̱ man'ar mhö n'añ'o, hingi ñhe̱hwi nuna xka ñ'emu̱ihu̱, nor jö'i'ö hinda ma da k'ont'i da hñömba ár kwe̱ Jö. 10 Ngu gi pöhu̱ xiñho, hindi mönga njap'u̱ di honi da numañhogi ya jö'i. Di honi da numañhogi Jö. Hindi umba ma mu̱i ga ko'be xiñho ya jö'i, ngetho nu'mu̱ ga o̱t'a njap'u̱, hindi pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo. 11 Ma tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱, nunar hoga mhö di mönga, hingo di mönse̱ga, ne hinxi xikagi ya jö'i. 12 Nunar hoga mhö di mö, gese̱ ar tsi Hmu Hesukristo bi utkagi. Hinxi utkagi ya jö'i, hinxta höni xi 'rakagi'u̱. 13 Nu'ahu̱ xka pöhu̱ hanja ndi 'bu̱ mam'e̱t'o nú'mu̱ ndi te̱mba yá nt'umbi ma mixodyo'be. Nuga xa ndi e ar m'u̱i yá gamfi Jö, xa ndi nemhö nga ho gatho'u̱. 14 Ndi töta nze̱ye̱ ma mixodyo'be mi 'bu̱ nuya pa'u̱. Xa ndi umba ma mu̱i ndi te̱nga ya nt'umbi xki zogagihe ma palehe. 15 Ha nú'mu̱ hinge ndi m'u̱tho, Jö xki 'wegagi nga pe̱pabi, ne bi hwëgagi bi zonkagi. Ne nu mi zo̱ ar pa xki beñ'ö, 16 bi utkagi togo ár T'u̱, ne nga xipa ár thuhu nu'u̱ hingya xodyo. Nú'mu̱ nda ndu̱i da mpe̱fi, hinda a̱mba m'e̱t'o n'ar jö'i. 17 Hinda ma Herusalen ma da a̱par se̱ki nu'u̱ ma yá mpo̱te m'e̱t'o. Nö'ö da o̱t'e, da ju̱ ar 'ñu da ma har ha̱i Arabia. M'e̱fa da penga har hnini Ndamasko. 18 Mi tho hñu nje̱ye̱ da ndu̱i da ñ'emu̱i, nu'mú̱ hö, da ma Herusalen ma da k'ö'sa ar Pedro, ne da 'bu̱'benu̱ n'e̱tku̱t'a. 19 Hinto ma'ra ya mpo̱te da nthe̱'benu̱, ho̱nse̱ ar Hakobo nö'ö ár jödö ar tsi Hmu go da nthe̱'benu̱'ö. 20 Jö pödi nö'ö di xi'ahu̱ majöni, hindi ka'ahu̱. 21 M'e̱fa da ma har ha̱i Nsiria ne Nsilisia. 22 Nuya pa'u̱ himi pökagi nuya ku me Nhudea xki ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo nguga n'ehe. 23 Nuyu̱ ho̱nse̱ xki 'yo̱de mam'e̱t'o ndi e ar m'u̱i ya ku. Ha nupya di xipa ma'ra xiñho nö'ö ar jamfi mam'e̱t'o ndi ne nga hwati. 24 Jange ya ku xa mi nsunda Jö, ngetho xki bödi xta ñ'emu̱iga n'ehe.
1 Mi tho 're̱t'amagoho nje̱ye̱, da penga ár yo'gi man'agi har hnini Herusalen. Da me̱'be 'mu̱ ar ku Berhnabe, ne da tsixa ar ku Tito n'ehe. 2 Da manu̱ ngetho Jö bi utkagi nga ma. Ne da ñö'bese̱nu̱ nu'u̱ ma ya ndö har nijö, ndi ne nda bö'u̱ ar hoga mhö di xipabi ya jö'i hingya xodyo. Da jap'u̱ ndi honi hinge nda m'e̱ ma 'be̱fi. 3 Nunar ku Tito ndi ñ'o'be, mödi mar me Gresia, himbi njapi bi nthuspa ar nse̱gi hár ndo'yo ngu o̱t'a ya xodyo. 4 Himbi njapi nda jap'u̱, mödi nuya hya̱te gamfi mi ku̱t'a mi 'ñöxte ha ya mhunts'i. Mi ne nda bö'u̱ yo'ö hinge ndi te̱mfe yá 'be̱pate ar Moise, ho̱nse̱ ndi te̱ñhe ar tsi Hmu Hesukristo, togo bi gu̱gagihe ha ya 'be̱pateyu̱. Mi ne nda jajeyu̱ nga te̱ñhe ya 'be̱pate man'agi. 5 Ha nuje hinda o̱the nö'ö mi möñ'u̱, ne njap'u̱ hingi 'be̱hu̱ nö'ö majöni mönga ar hoga mhö xta hös'ahe. 6 Nu'u̱ ma ya ndö har nijö hinte bi hñu'sa nö'ö ndi mönga. Nuga hindi jamasu tema nsu xi me̱ts'i, ngetho hár nthandi Jö gatho ya jö'i mahye̱tho. 7 Nuya ndö bi bö'u̱ xiñho, xki me̱nkagi Jö ga zo nu'u̱ hingya xodyo, ngu xki me̱hna ar ku Pedro nda zohna ya xodyo. 8 Nunar tsi Hmu bi ma̱xa ar ku Pedro bi zohna ya xodyo, getnu̱ ar tsi Hmu togo xi ma̱xkagi ga zohna nu'u̱ hingya xodyo n'ehe. 9 Nú'mu̱ mi bö ya ndö xki hwëgagi Jö nunar 'be̱finu̱ ga zo nu'u̱ hingya xodyo, nu'mú̱ ar ku Hakobo, ar ku Pedro ne ar ku Xuwa nu'u̱ ma ya ñöxhmu, bi 'raje yá 'ye̱, nuga ne ar ku Berhnabe. Da mhi'ye̱he ngu n'ar nkohi ga zoje nu'u̱ hingya xodyo, ne nu'u̱ da zo ya xodyo. 10 Ho̱nse̱ bi xikagihe hinga pumhnihe ya hyoya, ne nuga ndi umba ma mu̱i ndi fa̱x'u̱. 11 M'e̱fa ar Pedro ba e har hnini Antiokia. Da ñhant'be ne da tsu̱i, ngetho himi ho nö'ö mi o̱t'e. 12 Ja mi zo̱ntho hö, mi o̱t'e xiñho, mi ñungwi mahye̱gi ya ku himya xodyo. Ha mi zo̱ ma'ra ya ku xki me̱hna ar Hakobo, nu'mú̱ ar Pedro bi ndu̱i bi 'wege, bi hye̱ ya ku himi ne nda ñungwi. Mi jap'u̱ ngetho mi tsu te nda mönga nu'u̱ ya ku mi te̱mba ár nt'umbi ya xodyo, thutwa ar nse̱gi ha yá ndo'yo. 13 Ma'ra ya ku nu'u̱ ma ya xodyo n'ehe, bi de̱nga ar Pedro, ne bi pongyá hmi. Har Berhnabe himbi bongi, bi nkadi bi de̱ñ'u̱ n'ehe. 14 Jange nú'mu̱ nda pödi himi te̱nga xiñho nö'ö majöni mönga ar hoga mhö, da zofo ar Pedro ha yá nthandi ya ku, ne da embabi: Nu'ge gar xodyo, ne ga hye̱p'u̱ ya 'be̱pate, ngi ñhe̱hwitho nu'u̱ hingya xodyo. Xi'mu̱, hanja gi ne gi japi da de̱nga ya 'be̱pate nuya ku hingya xodyo. 15 Nuju̱ dar xodyohu̱ ngu nda m'u̱thu̱, ne ndi te̱mfu̱ yá 'be̱pate ar Moise, hinge ngu nu'u̱ hingya xodyo hingi te̱nga nuya 'be̱pateyu̱, jange nhu ngu ya 'yo̱t'ats'oki. 16 Ha nupya di pöhu̱, nö'ö togo da ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, nhu hinte ma ts'oki tu, hinge nú'mu̱ da 'yo̱twa gatho yá 'be̱pate ar Moise. Nuju̱ n'ehe xta ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hinga tuxu̱ ma ts'okihu̱ ngetho xta jamfihu̱, hinge xi ma̱xkagihu̱ nö'ö di te̱ñhu̱ nuya 'be̱pateyu̱. Ngetho di pöhu̱, gatho nu'u̱ te̱nga ya 'be̱pate, hinto ma da nsipabi hinte ma ts'oki tu. 17 Nú'mu̱ nda ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo ne bi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki ndi tuhu̱, hage da o̱thu̱ n'ar ts'oki njap'u̱ 'mu̱. Wa ar tsi Hmu Hesukristo uta ar ts'oki ya jö'i. Hin'ö hingi njap'u̱. 18 Ha nu'mu̱ ga penju̱ ga te̱ñhu̱ man'agi ya 'be̱pate xta tho̱hu̱p'u̱, njap'u̱ hö, dar ts'oktehu̱. 19 Gese̱ ya 'be̱pate po̱ntho bi hyogagi, ne nupya xta pengi ga 'bu̱i ga pe̱pabi Jö. 20 Nú'mu̱ mi mpont'a ar tsi Hmu Hesukristo, wande bi mpontk'agi n'ehe. Jange hindi 'bu̱i ga o̱t'a nö'ö di bense̱. Nupya ar tsi Hmu Hesukristo 'bu̱ ha ma mu̱i. Ne nö'ö di o̱t'a hyax'mu̱, di o̱t'e di ñ'emu̱ibi ár T'u̱ Jö, togo bi mökagi ne bi unga ár te bi po̱kagi. 21 Nuga hindi u̱tsabi nö'ö xi hwëgagi Jö. Ngetho nu'mu̱ di möñhu̱ xi za̱mhö ga mpo̱hu̱ di te̱mfu̱ yá 'be̱pate ar Moise, njap'u̱ di möñhu̱ hinter me̱'ö ár te ar tsi Hmu Hesukristo bi um'u̱.
1 Nu'ahu̱ gar menguhu̱ Galasia, xa xka 'be̱ ri mfenihu̱. Togo xi pomp'a ri mfenihu̱ hingi ne gi te̱ñhu̱ nö'ö majöni. Ngetho dá ot'ahe xiñho ar 'ñu hanja bi du ar tsi Hmu Hesukristo har pont'i. 2 Di ne gi xikagihu̱: Hage ga hñöñhu̱ ár Hñö Jö ngetho ngi te̱mfu̱ yá 'be̱pate ar Moise. Hage hinga hñöñhu̱ ngetho ga ñ'emu̱ibihu̱ ár mhö Jö ga 'yo̱hu̱. 3 Xi'mu̱, hanja xka 'be̱ ri mfenihu̱. Nu'ahu̱ ga ku̱thu̱ hár 'ñu Jö ngi hömpabihu̱ ár ts'e̱di ár Hñö Jö, xipya, hage gi beñhu̱ da tsa̱ gi nehu̱ nunar 'ñunu̱ ha ri ts'e̱dise̱hu̱. 4 Hage ma da m'e̱p'u̱tho gatho nö'ö xka thohu̱. Hin'ö, hinda ma da njap'u̱tho. 5 Jö xi 'ra'ahu̱ ár Hñö, ne xi ut'ahu̱ nze̱ye̱ ya döta ñho. Hage xi 'yo̱t'a njap'u̱ ngetho gi umba ri mu̱ihu̱ gi te̱mfu̱ yá 'be̱pate ar Moise. Hin'ö. Nunu̱ xi 'yo̱t'a njap'u̱ ngetho xka ñ'emu̱ihu̱ ar hoga mhö. 6 Njap'u̱ n'ehe ar Abra, har T'ofo enö bi ñ'emu̱ibi Jö, ne bi nhu hinte ma ts'oki mi tu. 7 Jange pöhu̱, nu'u̱ togo ñ'emu̱i, gehyu̱ yá bötsi ar Abra. 8 Maha'mu̱ Jö xki beni, nu'ahu̱ hingya xodyohu̱, nda nhu'ahu̱ hinte ma ts'oki gi tuhu̱ nu'mu̱ gi jamfihu̱. Jange mam'e̱t'o bi xipa ar Abra ar hoga mhö, ngu mönga hár T'ofo Jö habu̱ enö: Ngetho xka ñ'emu̱igi, jange ma ga jöp'a'i, ne nunar jöpinu̱ ma da zu̱ gatho ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i. 9 Jange nu'u̱ togo pe̱'sa ar jamfi, gehyu̱ njöpi mahye̱giwi ar Abra togo m'e̱t'o bi jamfi. 10 Ha nu'u̱ hu yá mu̱i ma da mpo̱ho̱ o̱t'wa yá 'be̱pate ar Moise, hinda ma da k'ont'i da zu̱pa ár kwe̱ Jö. Ngetho har T'ofo enö: Nö'ö togo hinda 'yo̱t'a gatho ngu mönga ya 'be̱pate, hinda ma da k'ont'i da zu̱pa ár kwe̱ Jö. 11 Di pöhu̱ nu'mu̱ di ñ'emu̱ihu̱, nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱, hinge nu'mu̱ di te̱ñhu̱ ya 'be̱pate. Ngetho enga har T'ofo: Nö'ö togo ñ'emu̱i, 'bu̱i xiñho hár nthandi Jö, ne pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 12 Nö'ö togo te̱nga ya 'be̱pate, hingi 'bu̱ har jamfi. Ngetho hár T'ofo Jö enö njawa: Nö'ö togo te̱nga ya 'be̱pate, gehnu̱ ár m'u̱i'ö. 13 Ha nunar tsi Hmu Hesukristo, bi ñöngagihu̱ hinda zu̱ju̱ ár kwe̱ Jö huxa har T'ofo. Bi hñönse̱ ár kwe̱ Jö ndi 'ñepkagihu̱hmö nú'mu̱ mi du har pont'i. Ngetho enga hár T'ofo Jö: Nö'ö togo zu̱ har za, gehnu̱ xi zu̱twa ár kwe̱ Jö. 14 Bi jap'u̱, ne nu'ahu̱ hingya xodyohu̱ bi tsa̱ ga hñöñhu̱ ar njöpi xki ñhöt'wa ar Abra, ngetho xka ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ne nu'ahu̱ nguje, xka hñömfu̱ ár Hñö Jö ngetho xka ñ'emu̱ihu̱. 15 Ma tsi ku'ahu̱, ma ga he̱ju̱ ár nkohi Jö ne ár nkohi ar jö'i. Nu'mu̱ yoho ya jö'i da 'yo̱t'a n'ar nkohi, ne da ñö'u̱ xiñho da 'yo̱t'u̱, hinto tsa̱ togo da hñöki wa da pa̱ta nuna nkohi'ö, mödi bi nko ya jö'itho. 16 Jö bi umba n'ar ñhöt'i ar Abra ne ár n'ogi. Himbi 'ñembabi: Nu'u̱ ri n'ogi. Himbi no̱mba yá 'be̱to ne yá ma̱nga'be̱to. Bi no̱nga n'adar n'ogi, ne bi 'ñembabi: Nuna ri n'ogi. Ne nupya di pöhu̱ togo nunar n'oginu̱, gehnu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 17 Nupya ma ga xi'ahu̱ 'mu̱: Nö'ö ar nkohi Jö bi nkohwi ar Abra ne bi ñöwi xiñho, no̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. Bi tho gohonthebe ne n'a̱tema're̱t'a nje̱ye̱, ne ka bi t'unga ya 'be̱pate. Nuya 'be̱pateyu̱ himbi tsa̱ bi hñökwa ár ts'e̱di nunar nkohi ne da m'e̱ ar ñhöt'i. 18 Nu'mu̱ Jö xi 'rakagihu̱hmö ya njöpi ngetho di te̱ñhu̱ ya 'be̱pate, hingi 'rakagihu̱ xi ñötkagihu̱ 'mu̱. Ha nunar Abra bi hñönga ar njöpi ngetho xki ñhötwabi nda t'umbabi. 19 Nu'mú̱, yo'ö bi t'unga ya 'be̱pate. Bi t'uni bi utkagihu̱ tengu ar ts'oki. Bi me̱'sa ár ts'e̱di ne bi göxa nú'mu̱ mi zo̱ ar tsi Hmu Hesukristo, gehnu̱ ar n'ogi xki t'umbabi ar ñhöt'i. Nuya 'be̱pate bi t'umba ya e̱nxe̱, ne nu'u̱ bi umba n'a togo bi thokwabi gatho nu'u̱ ma'ra ya jö'i. 20 Gese̱ Jö togo unga nunar ñhöt'inu̱, himi njo'o man'a to bi thoki. 21 Xi'mu̱, hage yá 'be̱pate ar Moise nto̱xkwi ár ñhöt'i Jö. Hin'ö. Ngetho nu'mu̱ ya 'be̱pate xi za̱hmö xi 'rakagihu̱ n'ar 'ra'yo te, nu'mú̱ xi za̱ xi nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ ndi te̱ñhu̱ ya 'be̱pate. 22 Ha nu hár T'ofo Jö, xikagihu̱ gatho xki jokagihu̱ har ts'oki, ne nu'mu̱ nga ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, nda tsa̱ nga höñhu̱ nunar ñhöt'inu̱. 23 Bi ñötkagihu̱ nú'mu̱ hinxki zo̱ta ar tsi Hmu Hesukristo ne nda tsa̱ nga ñ'emu̱ihu̱. Ge'mu̱ xki gokagihu̱ ya 'be̱pate, ne xki t'e̱ntkagihu̱ nga jamfihu̱ nunar jamfi ma nda ñ'udi. 24 Jange ya 'be̱pate bi njangu n'ar 'be̱go su ya bötsi. Bi utkagihu̱ hanja nga 'bu̱hu̱, ne nga ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo nú'mu̱ mi ñ'udi. Ne njap'u̱ nda nhugagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱. 25 Ha nú'mu̱ dá ñ'emu̱ihu̱, bi wadi mi sugagihu̱pya ar 'be̱go. 26 Nupya gatho yá bötsigihu̱ Jö, ngetho xta ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 27 Nuju̱ xta höñhu̱ ar xixthe ngetho xta ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ne ar tsi Hmu kobgathogihu̱ ngu n'ar 'ra'yo he nza̱tho. 28 Nupya hingi nthahni togo ya xodyo togo hingya xodyo, togo ya 'be̱go togo hingya 'be̱go, togo ar ñ'o̱ho̱ togo ar 'be̱hñö. Gathogihu̱ di n'ase̱hu̱ ngetho xta ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 29 Nu'mu̱ yá me̱tigihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, yá n'ogigihu̱ ar Abra 'mu̱, ne go ma me̱tihu̱ nunar njöpi bi ñhöt'a ar Abra.
1 Beñhu̱ n'ehe, nu'mu̱ n'ar bötsi xi ts'okwabi gatho nö'ö mi pe̱'sa ár dada, mödi gor me̱ti gatho nö'ö xi ts'okwabi, hinda tsa̱ da 'ye̱nse̱ nu'mu̱ hinxi zo̱ndyá je̱ye̱. Njap'u̱ di hñöxkwitho n'ar 'be̱go. 2 Nunar bötsi'ö o hár 'ye̱ nu'u̱ togo su, ne togo supabi gatho nö'ö teme bi ts'okwabi. Ma da 'ye̱nse̱ nú'mu̱ xta jwata yá je̱ye̱ bi mönga ár dada. 3 Nuju̱ n'ehe, mam'e̱t'o ndi ñhe̱hwihu̱ ngu nö'ö ar bötsi himi jwata yá je̱ye̱, hyax'mu̱ ndi pe̱pabihu̱ yá nt'umbi ar ximha̱i. 4 M'e̱fa bi zo̱ ar pa xki benga Jö, ba pe̱hna ár T'u̱, bi 'yo̱nga n'ar 'be̱hñö, ne bi m'u̱ nú'mu̱ mi jár ts'e̱di yá 'be̱pate ar Moise. 5 Bi jap'u̱ nda zimgagihu̱ xki gokagihu̱ ya 'be̱pate, ne nda tekagihu̱. 6 Ne nupya nuju̱ yá bötsigihu̱ Jö. Jange xpa pe̱nkagihu̱ ár Hñö ár T'u̱ da m'u̱ ha ma mu̱ihu̱, ne xta nziñhu̱ ár ts'e̱di'ö di emfu̱: Ma tsi Dada'ihe. 7 Jange nupya, hindi njanguhu̱ n'ar 'be̱go. Yá bötsigihu̱ Jö, ne go ma me̱tihu̱ gatho ya ñho ma da 'rakagihu̱ ngetho xta ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Nu'ahu̱ mam'e̱t'o nú'mu̱ hinge ngi pöhu̱ Jö, ngi pe̱pabihu̱ nu'u̱ ya tsita ngi hokase̱hu̱, ne hinga ge'u̱ ar Jö majöni. 9 Ha nupya hö, gi pöhu̱ Jö, tsa̱ ga möñhu̱ go bi bö'ahu̱ m'e̱t'o'ö. Xi'mu̱, yo'ö gi ne gi penju̱ man'agi gi te̱mfu̱ yá nt'umbi ar ximha̱i nu'u̱ hinte pe̱'sa ar ts'e̱di, ne hinter me̱'u̱. Yo'ö gi nehu̱ da mengi da go'ahu̱ man'agi. 10 Xa gi jamasuhu̱ ya pa, ya zönö ne ya je̱ye̱, ne gi o̱thu̱ ma'ra ya da̱ngo. 11 Jange nuga di tsu da m'e̱ gatho nunar 'be̱fi xta ut'ahu̱. 12 Tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ gi te̱ngagihu̱ ma m'u̱i, ngu nuga xta te̱ñ'a ri m'u̱ihu̱ hinge ngi te̱mfu̱ yá 'be̱pate ar Moise. Nú'mu̱ da jwadi nda tso̱mp'u̱, hinga u̱tsagihu̱. 13 Gi pöhu̱, hár ndu̱i da zo'ahu̱ ár mhö Jö ngetho ndi tho n'ar hñeni. 14 Hinga kot'a ri mu̱ihu̱, ne hinga u̱tsagihu̱, mödi mar ñhembi'ihu̱, ngetho ndi tho nö'ö ar hñeni'ö. Mödi njap'u̱, ga 'rakagihu̱ ar se̱ki, ne ngi nugagihu̱ ngu n'ár e̱nxe̱ Jö, ngu gi nuse̱hu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Habu̱ima ri johyahu̱ ngi pe̱'su̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱p'u̱. Nuga di da̱majöni xa ngi mökagihu̱. Nu'mu̱ xi tsa̱hmö, xka hñöhu̱ ri da̱hu̱ ne xka 'rakagihu̱. 16 Xi'mu̱, hage gi u̱tsagihu̱pya ngetho da xi'ahu̱ nö'ö majöni. 17 'Yop'u̱ 'ra togo 'bu̱tho da du hoñ'ahu̱, mödi hingi honga ri ñhohu̱. Nuyu̱ ne da 'wek'ahu̱ hingi jajemasu gi te̱ñhu̱'u̱. 18 Xiñho'ö nu'mu̱ togo 'bu̱tho da du da 'yo̱t'a nö'ö xiñho. Di ne gi 'bu̱hu̱ njap'u̱ hyax'mu̱, hinge ho̱nse̱ nú'mu̱ di 'bu̱p'u̱. 19 Ma tsi bötsi'ihu̱, di tho ya u̱gi man'agi ngu n'ar 'be̱hñö ñ'o̱nte, di hant'ahu̱ hindi hñöx'atho'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Di nemhö ga 'bu̱hwihu̱pya, ne ga honi hanja ga zo'ahu̱. Xa gi tubgagihu̱ ma mu̱i, te ga pe̱pya. 21 Nu'ahu̱ gi ne gi te̱ñhu̱ yá 'be̱pate ar Moise, xikagihu̱: Hage hinxka 'yo̱hu̱ nö'ö mönga nuya 'be̱pate. 22 Hár T'ofo Jö enö njawa: Ar Abra bi dinga yoho yá t'u̱. N'ár t'u̱ ar 'be̱hñö mi m'e̱go, ha nö'ö man'a, ár t'u̱ ar 'be̱hñö himi m'e̱go. 23 Nu ár bötsi ar 'be̱hñö mi m'e̱go, bi m'u̱i ngu m'u̱ gatho nu ma'ra ya bötsi. Ha nö'ö ár bötsi ar 'be̱hñö himi m'e̱go, bi m'u̱i ngetho Jö xki ñöt'wa ar Abra. 24 Nuya yoho ya nönö, ma ga he̱ju̱ nu'u̱ yoho ya nkohi bi nkohwi Jö ya jö'i. Nunar 'be̱hñö mar thuhu ar Agar mi m'e̱go, ñhe̱hwi nunar nkohi bi t'unga har t'o̱ho̱ Sinai. Jange nuya xodyo te̱nga nunar nkohi'ö, m'e̱go ngu mi m'e̱go ar Agar. 25 Ar Agar ngu ar t'o̱ho̱ Sinai núnu̱ Arabia, ñhe̱hwi ar Herusalen nuya payu̱. Ngetho ngu n'ar nönö m'e̱gowi yá bötsi, di hñöxa nuya mengunu̱ pe̱patho yá 'be̱pate ar Moise. 26 Ha nö'ö ar Herusalen 'bu̱ mañö mhets'i, ngu ma nönöhu̱ hinto pe̱pabi. 27 Nu hár T'ofo Jö bi mönga njawa maham'u̱: Njohya, nu'ge hingi tsa̱ gi tinga ya bötsi, ne hinxka ñ'o̱nte. Hye̱xa ar mhafi gi njohya, nu'ge hinxka ntsa̱wi ar u̱gi xi m'u̱i ri bötsi. Ngetho nu'ge xi hye̱k'a ri dömebya, ma gi 'ñe nze̱ye̱ ya bötsi, ne gi töta togo 'ñe ár döme. 28 Tsi kuhu̱, nuju̱ yá bötsigihu̱ Jö xki ñhötkagihu̱, jangu ar Isa bi m'u̱i xki ñhöt'a Jö. 29 Nö'ö ár t'u̱ ar 'be̱hñö mi m'e̱go, bi m'u̱i ngu m'u̱ gatho nu'u̱ ma'ra ya bötsi, ne xa bi u̱tsa nö'ö ar t'u̱ togo bi m'u̱i ngu xki ñhöt'i. Njap'u̱ nuya payu̱ n'ehe. Nuju̱ xta m'u̱hu̱ hár ts'e̱di ár Hñö Jö, t'u̱tsagihu̱ n'ehe. 30 Ha te mönga ár T'ofo Jö. Ar Abra bi nsipabi nda gu ar 'be̱hñö mi m'e̱go, nda me̱wi ár bötsi. Ngetho nö'ö ár t'u̱p'u̱'ö, hinda ñhehwi ar hño bi ts'okwabi ár t'u̱ ar 'be̱hñö himi m'e̱go. 31 Jange tsi kuhu̱, di njanguhu̱ ár bötsi ar 'be̱hñö himi m'e̱go, hinge ngu ár bötsi ar 'be̱hñö m'e̱go.
1 Ar tsi Hmu Hesukristo bi gu̱gagihu̱ ha ya 'be̱pate mi ja mam'e̱t'o, ne njap'u̱ hinga 'bu̱hu̱ xi ze̱bgathogihu̱. Jange ma ga umba ma mu̱ihu̱ hinga penju̱ man'agi da ze̱bgagihu̱ nuya 'be̱pateyu̱. 2 Nuga dar Pablo, 'yo̱xu̱ nö'ö di xi'ahu̱: Nu'mu̱ gi nehu̱ da thus'ahu̱ ar nse̱gi tuta yá ndo'yo ya xodyo, hinte gi nuhu̱ 'mu̱ ár 'be̱fi ar tsi Hmu Hesukristo. 3 Di xi'ahu̱ man'agi, nu'mu̱ togo da hñuxa ar nse̱gi hár ndo'yo, mahyoni da 'yo̱t'a gatho nu'u̱ ya 'be̱pate bi zo ar Moise. 4 Nu'ahu̱ gi hurimu̱ihu̱ hingi ma gi tuxu̱ ri ts'okihu̱ ngetho gi te̱ñhu̱ ya 'be̱pate bi zo ar Moise. Nu'mu̱ gi beñhu̱ njap'u̱, xka 'wehu̱ xka hye̱hu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne hinte xka nuhu̱ teme xi hwëgagihu̱. 5 Ha nuju̱, di to̱'mhu̱ da t'engagihu̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱ ngetho xta nzimfu̱ ár Hñö Jö, ne di ñ'emu̱ihu̱. 6 Nu'u̱ xta jamfihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hinter me̱'ö nu'mu̱ ga huxu̱ ar nse̱gi ha ma ndo'yohu̱ wa hin'ö. Nö'ö xiñhohmö, da nheki ma jamfihu̱ ga o̱thu̱ ya hoga 'be̱fi di pe̱wi ar mhöte. 7 Ngi pa̱hu̱ xiñho. Togo bi k'as'ahu̱ hingi te̱ñhu̱ nö'ö majöni. 8 Nunar nk'ats'inu̱, hinxpa pe̱hna Jö togo bi zoñ'ahu̱. 9 Nu'u̱ togo k'as'ahu̱, ñhe̱hwi ngu ar njoxthuhme, mödi n'ar tsi tu̱i japi da fo̱nsa gatho ar ju̱ni. 10 Nuga di ka̱xmbeni Jö, hinxka pa̱thu̱ ri mfenihu̱. Ha nö'ö togo k'as'ahu̱, hinda ma da k'ont'i da hñönga ár mfe̱i Jö, ne hinda ma da thantho togo'ö. 11 Tsi kuhu̱, nu'mu̱ di mömbatho ar nse̱gi tuta hár ndo'yo ya xodyo, hinjo'o togo di kukagi. Nu'mu̱ di njap'u̱hmö, hinto da k'a'spa ár pont'i ar tsi Hmu. 12 Nu'u̱ togo k'as'ahu̱, di nehmö da ñhe̱ni n'agitho. 13 Tsi kuhu̱, xi ts'onkagihu̱ ga po̱ñhu̱ xki ze̱bgagihu̱ yá 'be̱pate ar Moise. Mödi hinxi the̱gagihu̱ ga o̱thu̱ gatho nö'ö di nehu̱. Nö'ö ga o̱thu̱, ga mhöhu̱ ne ga mfa̱xtehu̱ n'a ngu n'a. 14 Da tsa̱ ga o̱thu̱ gatho nuya 'be̱pate xi zogagihu̱ ar Moise nu'mu̱ ho̱nse̱ ga o̱thu̱ nuna enö njawa: Mö ri ñ'ohu̱ ngu gi mhöse̱hu̱. 15 Ha nu'mu̱ gi nto̱xu̱ ne gi ntsothu̱ n'a ngu n'a, pöhu̱ 'mu̱, ma gi tese̱hu̱ ri ñ'ohu̱. 16 Di xi'ahu̱, ga 'bu̱hu̱ ngu utgagihu̱ ár Hñö Jö, hinga o̱thu̱ gatho nö'ö di nese̱hu̱. 17 Ngetho nö'ö di nehu̱, hingi ne ár Hñö Jö, ha nö'ö ne ár Hñö Jö, hindi nehu̱. Nuya yohoyu̱ ntuhna ha ma mfenihu̱, jange hingi tsa ga o̱thu̱ xiñho n'a wa man'a. 18 Ha nu'mu̱ tsixkagihu̱ ár Hñö Jö, hingi 'be̱pkagihu̱ yá 'be̱pate ar Moise 'mu̱. 19 Nu'u̱ togo o̱t'a gatho nö'ö ne'u̱, fötwatho yá ts'o'be̱fi pe̱'u̱: Ya tsinganthöti, 'be̱ngwi ya jö'i, o̱t'a nö'ö xints'otho, ne bendar ts'oki. 20 Nuya jö'i'u̱ xa̱ta yá tsita hokse̱, ya ñ'ete, ya ñ'u̱tsate, ya 'yo̱t'atuhni, ya gese̱, ya kwe̱, ya nemhñö, ya ntsa̱hñöki, ne 'weka ya jö'i. 21 Ya 'ñöxte, ya hyote, ya mihni, ne te gatho o̱t'e ha ya ts'oda̱ngo, ne o̱t'a ma'ra ya ts'oki njanu̱. Xta xi'ahu̱, ne di xi'ahu̱ man'agi, nu'u̱ togo o̱t'a nuya ts'o'be̱fiyu̱, hinda ma da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi Jö. 22 Ha nu'mu̱ ga 'bu̱hu̱ ngu utkagihu̱ ár Hñö Jö, nu'mú̱ ga pe̱'su̱ ar mhöte, ar johya, ar hogamu̱i, ar ts'e̱ti, ar hogajö'i, ar nhwëki, ne ar ñ'emu̱i, 23 ar nts'a̱'mi, ar ntsuni. Gehyu̱ 'raju̱ ár Hñö Jö, ne hiñ'otho 'ra ya 'be̱pate habu̱ di högagihu̱ ga o̱thu̱. 24 Nu'u̱ togo xi jamfi ar tsi Hmu Hesukristo, wande xi ts'u̱twi har pont'i gatho nö'ö ne ár ndo'yo. 25 Ha nupya ár Hñö Jö xi 'rakagihu̱ n'ar 'ra'yo te, ma ga 'bu̱hu̱ ngu utkagihu̱'ö. 26 Hinga ma ga ñ'ets'ihu̱, hinga nxaxtehu̱ n'a ngu n'a, hinga ñö'sfu̱ nö'ö te pe̱'sa ma'ra.
1 Tsi kuhu̱, nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu utkagihu̱ ár Hñö Jö, nu'mu̱ xka pöhu̱ n'ar ku xi 'yo̱t'a n'ar ts'oki, fa̱xu̱ da menga har 'ñu. Ne hingi ñ'exu̱, beñhu̱ xi'mu̱ da zo̱p'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱ n'ehe. 2 Ma ga mfa̱xtehu̱ n'a ngu n'a, ne njap'u̱ ga o̱thu̱ nö'ö xikagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 3 Ha nu'mu̱ n'ar ku o̱t'a ndöta ne hingi njap'u̱, nkase̱. 4 Jange mahyoni ga hanthu̱ xiñho nö'ö di pe̱hu̱, ne njap'u̱ da tsa̱ ga njohyase̱hu̱, hinga ñö'sfu̱ nö'ö pe̱ man'a. 5 Ngetho gathogihu̱ ma ga da̱se̱hu̱ ma 'be̱fihu̱. 6 Nö'ö togo t'utwabi ár mhö Jö, dá umba n'ar hoga mfa̱ts'i nö'ö togo uti. 7 Yo gi nkase̱hu̱. Jö hinto tsa̱ da hya̱t'i. Nö'ö te da mot'a n'ar jö'i, go gehnu̱ da xofo n'ehe. 8 Nu'mu̱ ga o̱thu̱ gatho nö'ö di nehu̱, ma ga xohu̱ nö'ö xints'otho. Ha nu'mu̱ ga o̱thu̱ gatho nö'ö ne ár Hñö Jö, ma ga xohu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 9 Yo ma da za̱ju̱ ga o̱thu̱ nö'ö xiñho, ngetho xta zo̱nga ar pa, ma ga nxohu̱ nu'mu̱ hinxi wentkathogihu̱. 10 Jange nu'mu̱ tsa̱ ga fa̱xu̱ ma'ra, ga o̱thu̱ njap'u̱, ne ga hoñhu̱ m'e̱t'o ga fa̱xu̱ ya gamfi. 11 Hyanthu̱ tengu ár döta ya t'ofo di ja ma 'ye̱se̱ di ot'i. 12 Nu'u̱ togo ja'ahu̱ gi hñuxu̱ ar nse̱gi ngu tuta ha yá ndo'yo ya xodyo, o̱t'a njap'u̱ honi da gohwi xiñho ya jö'i, ne hinda nt'u̱tsa di da̱ta majöni ár ndöte ar tsi Hmu Hesukristo bi unga har pont'i. 13 Ha nu'u̱ togo huxa ar nse̱gi hár ndo'yo, hingi o̱t'a gatho ya 'be̱pate. Nu'u̱ ne da ja'ahu̱ gi nxe̱ñhu̱, ho̱nse̱ honi da 'ñexyá nsu. 14 Hinda ne Jö ga exa ma nsu. Ha nu'mu̱ ga o̱t'a njap'u̱, ho̱nse̱ ga e'spár nsu ár pont'i ar tsi Hmu Hesukristo. Nú'mu̱ mi du'ö har pont'i, po̱ntho da tuga n'ehe ndi te̱ngar ximha̱i, ne ar ximha̱i di handi hinter me̱'ö. 15 Nuya xta jamfihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hinter me̱'ö nu'mu̱ xta huxu̱ ar nse̱gi ha ma ndo'yohu̱ wa hin'ö. Nö'ö di pöhu̱ hö xiñho, xi 'raju̱ n'ar 'ra'yo te. 16 Nu'ahu̱ ne gatho nu'u̱ te̱nga nö'ö xta möngwa, Jö da 'raju̱ ar hogam'u̱i, ne da me̱skagihu̱ ar nhwëki, go geju̱ ár hninigihu̱ Jö. 17 Nuya pa di 'ñep'u̱, hinto di ne da tso̱tka ma mu̱i, ngetho nuga di pe̱'sa ha ma ndo'yo ya mfe̱i xi t'akagi ngetho di mömba ár mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 18 Tsi kuhu̱, da hwëk'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo n'ar hogam'u̱i. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho njap'u̱ xki ko ár mu̱i Jö bi 'ñexkagi nga pe̱pabi. Di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ gar menguhu̱ Efeso, gi nkuhu̱ ne gi te̱ñhu̱ ar tsi Hmu. 2 Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 3 Ga ndöñhu̱ Jö ár Dada ar tsi Hmu Hesukristo, togo xi 'rakagihu̱ gatho ya jöpi xi 'wegagihu̱nu̱ mhets'i, ngetho di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Nú'mu̱ hinxki hoktho ar ximha̱i, Jö xki hwankagihu̱ nga n'at'wihu̱ ar tsi Hmu, ne njap'u̱ nda t'axkagihu̱, ne hinte ma ts'oki nga pe̱'su̱ hár nthandi'ö. 5 Jö pe̱'sa n'ar döta mhöte, ne xki hñuts'i nda tedegihu̱ hár ndöte ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho njap'u̱ xki beñ'ö. 6 Nö'ö bi ko ár mu̱i ba pe̱hna ár hmöka T'u̱ bi tedegihu̱, ne njap'u̱ xa ga ndömfu̱ ár thuhu ga beñhu̱ ár nhwëki bi 'rakagihu̱. 7 Bi me̱hna ár T'u̱, bi nö'ma ár ji bi pumga ma ts'okihu̱, ne bi gutka ma tha̱ihu̱. Njap'u̱ bi zimgagihu̱ hár 'ye̱ ar ts'oki, ngetho xa döta ár nhwëki Jö. 8 Xa bi hwëgagihu̱ n'ar hoga mfeni ne n'ar döta mfödi. 9 Ne bi za̱ da pöhu̱ nö'ö himi tsa̱ nda fö mam'e̱t'o, tema xki ko ár mu̱i Jö nda 'yo̱t'e. Gese̱ xki benga njap'u̱, 10 nda njapa ar tsi Hmu Hesukristo nda ndö, di huxa mañö gatho nu'u̱ bi 'bu̱ mhets'i ne gatho nu'u̱ 'bu̱kwa har ximha̱i. Njap'u̱ ma da thogi nu xta zo̱nga ar pa xi hñuxa Jö. 11 Jö xki beñ'ö nda hñuxkagihu̱ nga höñhu̱ yá ñho, ngetho di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu. Ha Jö o̱t'a gatho nö'ö xi benga hár mu̱i. 12 Jö bi hwankagihe m'e̱t'o nga jamfihe ar tsi Hmu Hesukristo ne njap'u̱ nga ndömfe ár thuhu. 13 Ne nu'ahu̱ xka 'yo̱xu̱ ar mhö majöni, nunar mhönu̱ no̱nga ri mpo̱ho̱hu̱. Ne nga jamfihu̱ ga n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, bi thus'ahu̱ ár Hñö Jö ha ri mu̱ihu̱ ngu n'ar nthixt'i yá me̱ti'ihu̱ Jö, ngu xki ñötkagihu̱. 14 Ár Hñö Jö gehnu̱ ngu n'ar ñho xi m'e̱t'ogihu̱ yá bötsigihu̱ Jö, ho̱nse̱ ga to̱'mhu̱ da zo̱ ar pa da zixkagihu̱ n'agitho ma ga 'bu̱hwihu̱. Gatho xi 'yo̱t'a Jö, ne njap'u̱ nda t'e'spabi ár nsu. 15 Jange nuga nú'mu̱ nda o̱de xka jamfihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne xi zo ma gu xa gi möhu̱ nu'u̱ ma'ra ya gamfi, 16 hindi tsa̱ya̱ di umba njamödi Jö, ne di a̱pi da ma̱x'ahu̱, 17 da 'ra'ahu̱ ar hoga mfödi, ne da xok'a ri da̱hu̱ gi pöthwu̱ ár m'u̱i ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo 'bu̱ hár nsunda. 18 Di a̱pa Jö n'ehe da yot'a ri mfenihu̱ gi pöhu̱ xiñho te gatho di to̱'mhu̱ ngetho xi zonkagihu̱, ne gi pöhu̱ tengu ár nza̱tho ne ár döta ya ñho da 'raju̱ xka m'u̱hwihu̱, nuya xta ñ'emu̱ihu̱. 19 Ne di a̱pabi gi pöhu̱ tengu ár döta ár ts'e̱di mpe̱ ha ri mfenihu̱. Getnu̱ ar döta ts'e̱di xi utkagihu̱, 20 nú'mu̱ bi japi bi nte man'agi ar tsi Hmu Hesukristo, ne bi gu̱xa habu̱ xki t'a̱hwi nu'u̱ xi du, ne bi 'ñexa hár ñ'e̱i núnu̱ mhets'i habu̱ bi 'bu̱hwi'ö. 21 Ne bi umba n'ar döta nsu töta gatho ya ndö, nu'u̱ hö yá ts'u̱t'wi, nu'u̱ ja yá ts'e̱di, nu'u̱ ja yá nsu, ne gatho nu'u̱ nho̱mba yá thuhu har ximha̱i, töte ár nsu nuya payu̱ ne hiñham'u̱ da göts'i. 22 Ne bi hñuxa da ndö gatho nö'ö te jawa ne 'bu̱i, ne bi 'ñex'ö ngu ár ñöxhmu ar nijö. 23 Ha nu ar nijö jwatwabi da nxo̱ge ár ndo'yo, ha nunar tsi Hmu jwatwabi da nxo̱ge gatho nö'ö te ja ne te 'bu̱i.
1 Nu'ahu̱ xka m'e̱hmöhu̱ mam'e̱t'o ha ya ts'oki, ne ngi 'bu̱hu̱ har ts'om'u̱i, po̱ntho hinge ngi tehu̱, ha nupya Jö xi 'ra'ahu̱ n'ar 'ra'yo te. 2 Ngi 'bu̱hu̱ njap'u̱ ngetho ngi te̱mfu̱ ár m'u̱i ar ximha̱i. Ne ngi pe̱pabihu̱ ár ndö ya ts'ondöhi, pe̱'sa ár ts'e̱di har ndöhi, ne pumbyá mfeni ya me̱'sku. 3 Mam'e̱t'o gathogihu̱ ngu 'bu̱'u̱ n'ehe, ndi umbabihu̱ gatho nö'ö mi ne ma ndo'yohu̱, ne ndi o̱thu̱ gatho nö'ö mi benga ma mfenihu̱. Jange nuju̱ ho̱nse̱ ár kwe̱ Jö ndi to̱'mhu̱, ngu to̱'ma nu'u̱ hinxi ñ'emu̱i. 4 Ha Jö xa döta ár nhwëki ne xa bi mökagihu̱. 5 Jange ngu bi japi bi nte man'agi ar tsi Hmu Hesukristo, njap'u̱ nuju̱ n'ehe, bi 'raju̱ n'ar 'ra'yo te, ngetho xki m'e̱ ma tehu̱ har ts'oki, po̱ntho ngu xta tumhöhu̱, ne Jö bi hwëgagihu̱, bi 'raju̱ ar mpo̱ho̱. 6 Ne ngu bi gu̱xa ar tsi Hmu Hesukristo, njap'u̱ bi gu̱xkagihu̱ n'ehe, ne bi 'ñexkagihu̱ ga 'bu̱hwihu̱nu̱ mhets'i. 7 Bi 'yo̱tkagihu̱ njap'u̱, mi honga nuya pa di 'ñep'u̱ da födi hangu ar ñho xi hwëgagihu̱, bi ko ár mu̱i ba pe̱nkagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Ngetho Jö bi hwëgagihu̱ ar mpo̱ho̱ nú'mu̱ nda ñ'emu̱ihu̱. Himbi po̱kagihu̱ ma ts'e̱dise̱hu̱, gehnu̱ n'ár nt'uni Jö. 9 Hinto xi po̱se̱ yá hoga 'be̱fi. Nu'mu̱ bi njap'u̱, tsa̱ da 'ñexhmö ár nsu 'mu̱. 10 Jö go bi mengi bi hyógagihu̱ ma'ra'yo ngetho di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne njap'u̱ nga o̱thu̱ nö'ö ar ñho xki 'ye̱gagihu̱ Jö nga o̱thu̱. 11 Jange nu'ahu̱ hingar xodyohu̱, beñhu̱ mam'e̱t'o hinge xki thus'ahu̱ ar nse̱gi ha ri ndo'yohu̱ ngu pe̱'sa ya xodyo. Jange mi eñ'ahu̱ ngar ts'oktehu̱, mödi nunar nse̱ginu̱ mi huxase̱ ya jö'i. 12 Mam'e̱t'o hinge ngi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ngi 'bu̱hu̱ yap'u̱. Hinge ngar menguhu̱ Israel, ne hinge ndi 'ñep'ahu̱ nuya ñhöt'i xki nkohwi'u̱. Hinte ngi to̱'mhu̱, hinge ngi pöhu̱ Jö, ngi 'bu̱se̱hu̱ har ximha̱i. 13 Mapa'ö ngi 'bu̱hu̱ yap'u̱ xka hye̱hu̱ Jö. Ha nupya xka ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, xi ja'ahu̱ xka kwathu̱, ngetho bi nö'ma ár ji har pont'i. 14 Nuje dar xodyohe ne nu'ahu̱ hingar xodyohu̱, nú'mu̱ mi du ar tsi Hmu Hesukristo bi text'a ar jödo nt'u̱tsa xki 'wegagihu̱. Njap'u̱ nda za̱ ngar n'ada ar hninihu̱ ne nga ñhogamu̱ihu̱ n'a ngu n'a. 15 Nú'mu̱ mi ts'u̱twa ár ndo'yo har pont'i, ge'mu̱ bi hwata ar nt'u̱tsa, ngetho bi hñökwa ár ts'e̱di ya 'be̱pate ne gatho yá nt'umbi. Mi yoho ya hnini bi hyoka n'ase̱, ngetho n'at'wu̱ te̱ñ'ö ba e ar hogam'u̱i. 16 Gehnu̱ har pont'i bi hwata ar nt'u̱tsa mi pe̱'sa nu'u̱ yoho ya hniniyu̱, bi mhödi ne bi ñhogamu̱iwi Jö, ngetho bi n'atwi ndo'yo'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 17 Jange ar tsi Hmu Hesukristo ba hönkagihu̱ ar hoga mhö xta ñhogamu̱iwihu̱ Jö, nu'ahu̱ ngi 'bu̱hu̱ yap'u̱, ne nuje ya xodyo ndi 'bu̱he get'u̱tho. 18 Ngetho bi ungár te ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, gathogihu̱ ngu ya xodyo ne nu'u̱ hingya xodyo, da tsa̱ ga ku̱thu̱ habu̱ bi 'bu̱ Jö ma Dadahu̱, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ár Hñö Jö mahye̱gi xi t'akagihu̱. 19 Jange nupya hingar n'añ'ohu̱, ne hingar nzo̱ho̱hu̱. Gar menguhu̱ ár hnini Jö ngu gatho nu ma'ra ya gamfi, ne yá bötsi'ihu̱ n'ehe. 20 Ne mahye̱gi di 'bu̱hu̱ hár nijö Jö 'yo di thoki. Numa tsi Hmuhu̱ Hesukristo ñhe̱hwi ar mu̱dido. Nuje yá mpo̱tegihe ne nu ma'ra yá m'e̱hni Jö, di janguhe ár wa ar jödo. 21 Gathogihu̱ ya gamfi di njanguhu̱ n'ar ngu thoki, 'yo di hets'i mahye̱tho ya do, ne da ho n'ar nijö xint'axi ngetho n'at'wi di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu. 22 Ngu'ahu̱ ne nguje di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne di 'yo di tehu̱ mahye̱gi gatho ma'ra ya gamfi, ga tso̱ñhu̱ ngu ár nijögihu̱ Jö habu̱ 'bu̱ ár Hñö.
1 Nuga ar Pablo, di owa har fa̱di ngetho di zo'ahu̱ ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo nu'ahu̱ hingar xodyohu̱. 2 Zage gi pöhu̱ bi hwëgagi Jö ar 'be̱fi ga hös'ahu̱ ar hoga mhö. 3 Jö bi utkagi nö'ö hinxki fö mam'e̱t'o, ngu xta ot'ahu̱ n'a tsi tu̱i. 4 Nu xki néhu̱ ma gi pöhu̱ tengu dí pödi nö'ö himi fö mam'e̱t'o, tema nda 'yo̱t'a ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 5 Nunar mfeninu̱ xki jwatatho, hinte ma jö'i xki t'uti, ngu xi utwabipya ár Hñö Jö yá hoga mpo̱te ne yá m'e̱hni Jö. 6 Xi t'utkagihe, nu'u̱ hingya xodyo mahye̱giwi nu ma'ra, ma da hñönga ya ñho n'ehe, ne da n'adar ndo'yowi ya xodyo. Ne da ñhehwi yá ñhöt'i pe̱s'u̱, ngetho mi 'yo̱ ar hoga mhö mi mhö, bi jamfi ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Nunar mhö'ö Jö bi hñuxkagi ga mö. Bi njap'u̱ ngetho bi hwëgagi ár nt'uni, ne nunár döta ts'e̱di bi mpe̱ ha ma mu̱i. 8 Xi t'aka nunar 'be̱finu̱, mödi hinda tsa̱ ga ñhux'be nu ma'ra ya gamfi, di ko ya ha̱i. Xi nhwëgagi nunar 'be̱finu̱, ga hö'spabi nu'u̱ hingya xodyo ya hoga mhö no̱nga gatho ya ñho pe̱'sa ar tsi Hmu Hesukristo, hingi tso xo̱ge ma mfenihu̱. 9 Ne ga ot'wa ar 'ñu gatho nö'ö tema xki benga Jö nda 'yo̱t'e ne xki 'ñögi, nú'mu̱ hinxki hoktho gatho nö'ö te japya. 10 Ne njap'u̱ da nheki hár nijö nuya ár nze̱ye̱ ár mfödi Jö, ne da bö nu'u̱ togo bi the̱ yá nsu ne nu'u̱ togo bi the̱ yá ts'e̱dinu̱ mhets'i. 11 Gehnu̱ ar mfeni xki benga Jö mam'e̱t'o, m'e̱fa bi 'ñu hár te ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 12 Ngetho di ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hinga ntsuhu̱ ne hinga ntsa̱hu̱ ga kwathu̱ ga ñöwihu̱ Jö. 13 Jange di a̱'ahu̱, hingi tu ri mu̱ihu̱ gi hanthu̱ di tho ya nt'u̱tsa ngetho di hös'ahu̱ ar hoga mhö. Njohyahu̱, gehnu̱ es'ahu̱ ri nsuhu̱. 14 Jange di nda̱ndihmö hár nthandi ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 15 Gehnu̱ ár Dada togo bi umba yá te gatho ya m'u̱i 'bu̱kwa har ximha̱i, ne gatho nu'u̱ 'bu̱hnu̱ mhets'i. 16 Di a̱pabi ngu ár nt'e̱ni yá ñho pe̱'sa hár nsunda, da ze̱t'a ri mu̱ihu̱ hár Hñö Jö gi 'bu̱hwihu̱. 17 Di a̱pabi n'ehe da m'u̱ ha ri mu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho gi jamfihu̱, ne njap'u̱ gi m'a̱thu̱ xiñho hár mhöte. 18 Ne gatho nu'ahu̱, ngu nu ma'ra ya gamfi, da tsa̱ gi pöhu̱ tengu ár nxidi, ár ma, ár ñhe ne ár ñhets'i ár mhöte ar tsi Hmu Hesukristo. 19 Ne gi pöthwu̱ nunar döta mhötenu̱ hinto tsa̱ da zo xiñho hár mfeni, ne xa da ziñ'ahu̱ ár m'u̱i Jö. 20 Nsunda Jö togo pe̱'sa ar ts'e̱di da 'yo̱t'a gatho nö'ö ne'ö, töta ár nze̱ye̱ nö'ö tsa̱ da zo ma mfenihu̱ ga a̱fu̱. Gathonu̱ o̱t'a ár ts'e̱di mpe̱ ha ma mu̱ihu̱. 21 Dá nsundabi ar nijö 'bu̱hwi ar tsi Hmu Hesukristo hyax'mu̱ ne hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱.
1 Nuga di owa har fa̱di ngetho di mömba ár mhö ma tsi Hmuhu̱, di a̱'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu di 'ñepi da m'u̱ nu'u̱ togo xi ts'ohni da mbötsi Jö. 2 Yo gi ñ'exu̱, nts'a̱'mthohu̱. Pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i ne ar ts'e̱ti, ne gi mhöhu̱ n'a ngu n'a. 3 Nu'ahu̱ gi n'ase̱hu̱ ngetho n'ada ár Hñö Jö 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱. Jange umba ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ n'adar mfeni, ne gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i. 4 Ngetho di n'adar ndo'yohu̱, n'adár Hñö Jö 'bu̱ ha ma mu̱ihu̱, jangu xi ts'onkagihu̱ n'ehe ga pe̱'su̱ n'adar ndo̱'mi. 5 N'adar tsi Hmu di zohu̱, n'ada ma ñ'emu̱ihu̱, ne n'adar xixthe xta höñhu̱. 6 N'adar Jö togo ma Dadahu̱ gatho nu'u̱ di 'bu̱hu̱. Ár ts'e̱di hexkagihu̱, ne 'rakagihu̱ ár mfa̱ts'i di gathohu̱, ne 'bu̱ ha ma mu̱ihu̱. 7 N'a ngu n'a bi hwëgagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo n'ar hogant'uni ngu ár nt'e̱ni'ö. 8 Jange bi thogi ngu mönga ár T'ofo Jö habu̱ enö: Ar tsi Hmu bi ntöte ne bi bo̱xa mhets'i, bi zixa nu'u̱ xki döhö, ne bi hyemba ya nt'uni ya jö'i. 9 Te di bo̱nga nö'ö enö bi bo̱xa mañö mhets'i. Ne da 'ñenö, nö'ö mi 'bu̱ mhets'i ba kökwa har ximha̱i. 10 Nö'ö togo ba e har ximha̱i bi mengi bi bo̱xa man'agi har ngöxa mhets'i, ne njap'u̱ bi hyexta ár nsunda xo̱ge nö'ö xi thoki. 11 Gese̱ bi 'ñex'ö 'ra ngu yá mpo̱te, ma'ra yá m'e̱hni, ma'ra nda mömba ár hoga mhö, ma'ra da mfa̱'yo ha yá nijö, ma'ra da utwa ár mhö Jö. 12 Gathoyu̱ fa̱xte da ñöxa ár ñ'emu̱i ya ku, ne da me̱pa Jö'u̱ n'ehe. Ne njap'u̱ da te ar nijö, gehnu̱ ár ndo'yo ar tsi Hmu Hesukristo. 13 Njap'u̱ ga jwahu̱ gatho ga pe̱'su̱ n'adar ñ'emu̱i, ne ga pötwabihu̱ xiñho ár T'u̱ Jö. Ga tso̱ñhu̱ ga ñhogajö'ihu̱, ne gatho ga ñhe̱hwihu̱ ár m'u̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Hindi hñöxkagihu̱ ya t'u̱lo bötsi hingi pötetho, to gatho tsa̱ da kadi da me̱wi te̱mba yá jamfi. Nuya jö'iyu̱ ju̱ ar nhemhñö ne ya ts'omfeni japa ya ku da de̱nga nö'ö hingi ho. 15 Nö'ö ma ga o̱thu̱, ga te̱ñhu̱ nö'ö majöni ne ga pe̱'su̱ ar mhöte. Njap'u̱ da ñöxa ma jamfihu̱, ne ga ñhe̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo togo ár ñöxhmu ar nijö. 16 Nunar nijö hömba ár ts'e̱di ar tsi Hmu, ne njap'u̱ n'a ngu n'a ya ku 'yo di ma̱xa ma'ra, ngu ar 'be̱fi xi t'umbabi. Ne 'yo di te, ne da me̱'sa yá ts'e̱di te̱nga ar mhöte. 17 Di 'be̱p'ahu̱ hár thuhu ma tsi Hmuhu̱, gi hye̱hu̱ gi te̱mbathohu̱ yá m'u̱i nu'u̱ hinxi ñ'emu̱i, ngetho hinte mañho beñ'u̱. 18 Xi me yá ñö, hingi ne da hñöñ'u̱ ar te unga Jö, ngetho hinte pö'u̱ ne xi got'a yá mu̱i. 19 Bi 'be̱ yá mfeni, bi ñ'e̱nt'atho'u̱ bi 'yo̱t'a gatho nu'u̱ ya ts'oki mi ne'u̱, ne gor johya'u̱ da 'yo̱t'a nö'ö xints'otho. 20 Ha nu'ahu̱ hinxi ut'ahu̱ njap'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo, 21 nu'mu̱ xa majöni xka 'yo̱hu̱ nö'ö xi möñ'ö, ne xka 'yo̱xu̱ nö'ö xa majöni ut'ö. 22 Nö'ö ar m'u̱i ngi pe̱'su̱ maham'u̱, hye̱hu̱p'u̱ n'agitho. Ngu n'ar ze̱ dutu k'othu̱ 'ye̱ñhu̱p'u̱, xi zu̱ ar ts'o'yo, kate o̱t'a ar ts'oki. 23 Hye̱hu̱ da n'a'yo ri mu̱ihu̱ ne ri mfenihu̱. 24 Ne 'bu̱hu̱ nunar 'ra'yo m'u̱i xi t'a'ahu̱, ngu n'ar 'ra'yo he gi hyehu̱ xi thoki di hñöxa Jö, xa majöni ar hogajö'i ne xint'axi. 25 Jange hye̱hup'u̱ ar nhemhñö. Möñhu̱ nö'ö majöni nú'mu̱ gi ñöwi ri ñ'owihu̱, ngetho di n'adar ndo'yohu̱ n'a ngu n'a. 26 Nu'mu̱ da mbo̱ ri kwe̱hu̱, yo ma da hya̱'ahu̱ ri mfenihu̱ gi 'yo̱thu̱ n'ar ts'oki. Ñhogamu̱ihu̱, yo gi to̱'mhu̱ da tho ar pa. 27 Yo gi hofu̱ da hya̱'ahu̱ ar ts'ondöhi. 28 Nö'ö togo mar bë, dá hye̱p'u̱ ar mfë. Dá hyonga n'ar hoga 'be̱fi, ne njap'u̱ da me̱'sa teme da mfa̱xkwi nö'ö togo hinte pe̱ts'i. 29 Yogar ts'onehu̱, hyoñhu̱ hanja gi ñöhu̱ xiñho, ne njap'u̱ nu'u̱ togo da 'yo̱x'ahu̱ da ma̱ts'i ne da numañho. 30 Ne yo gi tso̱thwu̱ ár mu̱i ár Hñö Jö. Xi thus'ahu̱ ngu n'ar nkohi, ne xta zo̱nga ar pa da ts'iñ'ahu̱, da fötho yá bötsi'ihu̱ Jö. 31 Hye̱hu̱p'u̱ gatho ar ntso̱tmu̱i, ar kwe̱, ar nt'u̱tsa, ya mhafi, ya ts'ate, ne gatho ya ts'omfeni. 32 Nö'ö xiñho gi 'yo̱thu̱, ñhogajö'ihu̱ n'a ngu n'a, mpe̱'su̱ ar nhwëki mpuñhu̱ n'a ngu n'a, ngu ar tsi Dada bi pumgagihu̱ mi unga ár te ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Umba ri mu̱ihu̱ gi te̱mfu̱ ár m'u̱i Jö, ngetho go yá hmöka bötsi'ihu̱. 2 'Bu̱hu̱ gi mhöhu̱ n'a ngu n'a ngu bi mökagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Bi gutka ma tha̱ihu̱ nú'mu̱ mi unga ár te har pont'i, ngu n'ar m'o̱ñho̱ yu̱ni xiñho m'o̱'spa Jö. 3 Nu'u̱ xka jamfihu̱, yo gi 'be̱ngwihu̱ n'ar jö'i nö'ö hingo ri nthötihu̱, yo gi benthu̱ nö'ö xints'otho, yo xa gi möhu̱ ar bojö, hingi no̱ñhu̱ nuya ts'okiyu̱. 'Bu̱hu̱ ngu di 'ñepi da m'u̱ n'ar gamfi. 4 Yo gar ts'onehu̱, yo gi ñöhu̱ ñ'entho, yo gi ñ'önt'u̱hu̱, ngetho hingi ho da 'yo̱t'a njap'u̱ ya gamfi. Nö'ö xiñho gi 'yo̱thu̱, umfu̱ njamödi Jö. 5 Pöhu̱ xiñho hinda ma da yu̱t'a da ndöwi ar tsi Hmu Hesukristo bi 'bu̱hwi Jö, gatho nu'u̱ 'be̱ngwi ya jö'i, nu'u̱ te̱nga ar ts'oki, ne nu'u̱ xa mö ar bojö, po̱ntho ndöñ'u̱. 6 Yo ma gi ñhe̱hu̱ togo da hya̱'ahu̱ ya nemhñö, ngetho nuya ts'okiyu̱ japi da e ár kwe̱ Jö da zu̱ nuya me̱'sku. 7 Jange yo gi ñ'owihu̱ nu'u̱ togo o̱t'a nuya ts'o'be̱fiyu̱. 8 Mam'e̱t'o ngi 'bu̱hu̱ har 'be̱xui, ha nupya gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu har hyats'i. 'Bu̱hu̱ ngu nu'u̱ 'yo hár hyats'i Jö. 9 Ngetho nuya 'bu̱ har hyats'i, ár Hñö Jö fa̱ts'i da ñhogajö'i, da me̱'sa ar hogam'u̱i, ne di mönga nö'ö majöni. 10 Umba ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö numañho ar tsi Hmu. 11 Ne yo gi te̱mfu̱ yá 'be̱fi nu'u̱ togo 'bu̱ har 'be̱xui, hinte ár ñho. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, xipabihu̱ hingi ho nö'ö pe̱'u̱. 12 Ngetho n'ar m'e̱tsa̱ ga no̱ñhu̱ nö'ö o̱t'u̱ ñ'öntho. 13 Ha nu'mu̱ da t'e'spa ar ñot'i nuya ts'o'be̱fi pe̱'u̱, nu'mú̱ hö, da födi tema di bo̱nga nuya te pe̱'u̱, ngetho har ñot'i ka nhekinu̱ xo̱ge. 14 Jange xi t'enö njawa: Nu'ge gi öhö, nuhu, po̱nga nup'u̱ hár t'a̱gi nu'u̱ xi du, ne ar tsi Hmu Hesukristo da yot'a'i. 15 Pöhu̱ xiñho hanja gi 'bu̱hu̱. 'Bu̱hu̱ ngu nu'u̱ pe̱'sa yá mfödi, hingi 'bu̱hu̱ ngu nu'u̱ hinte pödi. 16 Yo gi huhu̱, umba ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho, ngetho nuya payu̱ di 'bu̱hu̱ xints'otho. 17 Yo gi ñhe̱hu̱tho, umba ri mu̱ihu̱ gi pöhu̱ nö'ö ne Jö gi 'yo̱thu̱. 18 Yo gi ntihu̱, ngetho ar mihni ma da ja'ahu̱ gi nts'oju̱. Nö'ö xiñho gi 'yo̱thu̱, hyoñhu̱ xa di ziñ'ahu̱ ár Hñö Jö. 19 Nú'mu̱ gi ñöhu̱, no̱ñhu̱ ya hoga nsa̱di, ya jöhñö ne ya hoga thuhu. Tuthwu̱ ne gi 'ye̱nt'a ri mu̱ihu̱ gi xa̱thu̱ Jö. 20 Gatho nö'ö di 'ñep'ahu̱, umfu̱ njamödi Jö ar Dada hár thuhu ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 21 Ngetho gi tsufu̱ ar tsi Hmu, ñ'o̱thu̱ n'a ngu n'a. 22 'Be̱hñöhu̱ xka nthöthu̱, 'yo̱thu̱ ri dömese̱hu̱ ngu gi o̱thu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 23 Ngetho ar döme gehnu̱ ár ñöxhmu ar 'be̱hñö, ngu ar tsi Hmu Hesukristo ár ñöxhmu ar nijö, ne ar nijö gehnu̱ ár ndo'yo ar tsi Hmu togo ár Po̱ho̱te. 24 Jange ngu ar nijö o̱ta ar tsi Hmu Hesukristo, njap'u̱ nuya 'be̱hñö da 'yo̱t'a gatho nö'ö te da xipa yá döme. 25 Dömehu̱, mö ri 'be̱hñöhu̱ ngu ar tsi Hmu Hesukristo bi mö ár nijö, ne bi unse̱ ár te bi po̱ho̱. 26 Bi du, ne njap'u̱ bi hñögagihu̱ ma ts'okihu̱, mi xu̱ga ma mu̱ihu̱ ndi o̱'sfu̱ ne ndi o̱thwu̱ ár mhö. 27 Bi xu̱gagihu̱ ne nda 'ba̱bgagihu̱ hár nthandise̱ ngu ár nijö xa nza̱tho, hinte xi ja̱xt'i ne hinxi gu̱xt'i, da thandi dar nt'axi ne xa 'bu̱i xiñho. 28 Njahu̱p'u̱ nu'ahu̱ gar dömehu̱ n'ehe, möhu̱ ri 'be̱hñöhu̱ ngu gi möse̱ ri ndo'yohu̱. Nö'ö to mö ár 'be̱hñö, mhöse̱ n'ehe. 29 Ngetho hinto u̱tsase̱ ár ndo'yo, gi pöhu̱ 'wini ne su, jangu ar tsi Hmu Hesukristo su ar nijö. 30 Geju̱ ár ndo'yogihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne n'a ngu n'a dar n'a xe̱nigihu̱ ár ndo'yo'ö. 31 Jange enga hár T'ofo Jö, ar ñ'o̱ho̱ da zop'u̱ ár dada ne ár nönö, ne da m'u̱hwi ár 'be̱hñö, ne nuya yohoyu̱ ma da n'atho. 32 Xa xi ñhembi nunar nt'utinu̱, mödi nuga di he̱ka ar tsi Hmu Hesukristo ne ár nijö. 33 Jange ma ga xi'ahu̱: N'a ngu n'a möhu̱ ri 'be̱hñöhu̱ ngu gi mhöse̱hu̱, ne nuya 'be̱hñö dá 'yo̱ta yá döme.
1 Bötsihu̱, 'yo̱thu̱ ri menguhu̱ ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu. Gehnu̱ xiñho'ö. 2 'Yo̱thu̱ ngu mönga ár mhö Jö habu̱ enö: 'Ñe'sfu̱ ár nsu ri dada ne ri nönö, gehnu̱ ar 'be̱t'o 'be̱pate ñöt'ahu̱ ar ñhöt'i. 3 Nunar ñhöt'inu̱ mö gi pe̱'sa n'ar hogam'u̱i ne gi 'bu̱kwa nze̱ye̱ ya pa har ximha̱i. 4 Ha nu'ahu̱ gar dadahu̱ ne nu'ahu̱ gar nönöhu̱, yo gi po̱mfu̱ ár kwe̱ ri bötsihu̱. Hñöjwu̱ nö'ö hingi ho ne uthwu̱ ár 'ñu ar tsi Hmu. 5 Nu'ahu̱ gi m'e̱gohu̱, 'yo̱thu̱ ri hmuhu̱wa har ximha̱i. 'Ñe'sfu̱ ár nsu, ne tsit'a ri mu̱i gi pe̱fu̱, to da 'ñenö gi pe̱fu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Mpe̱hu̱ xiñho, hinge ho̱nse̱ nú'mu̱ hant'ahu̱ ri hmuhu̱ gi ne gi kohu̱ xiñho. Ngu yá 'be̱go'ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, di tsit'a ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱ Jö. 7 Xa gi nese̱hu̱ gi mpe̱hu̱, hinge jangu gi pe̱fu̱ n'ar jö'i, 'yo̱thu̱ wande gi pe̱pabihu̱ ar tsi Hmu. 8 Beñhu̱, nunar tsi Hmu ma da 'ra'ahu̱ ar njut'i, ngu nö'ö ar ñho xka 'yo̱thu̱ n'a ngu n'a, wa gi 'ñehu̱ ri hmuhu̱, wa gar hmuhu̱. 9 Nu'ahu̱ gar hmuhu̱, 'yo̱t'wabihu̱ ar ñho ri 'be̱gohu̱, yo gi pihu̱. Beñhu̱, nu'ahu̱ ngu'u̱ bi 'bu̱ n'a ri Hmuhu̱ mañö mhets'i, ne nö'ö hingi hwanta ya jö'i. 10 Nupya tsi kuhu̱, gi hömfu̱ ár döta ts'e̱di ar tsi Hmu, gehnu̱ da ze̱t'a ri mu̱ihu̱. 11 Ngu ñhoka n'ar ndogu di ma har tuhni, njap'u̱ nu'ahu̱ n'ehe, hyehu̱ ar he xi 'ra'ahu̱ Jö, da ma̱x'ahu̱ gi tse̱thwu̱ yá nhemhñö ar ts'ondöhi. 12 Ngetho hindi ntunkwihu̱ ma mijö'ihu̱. Di nto̱xkwihu̱ nu'u̱ pe̱'sa yá nsu, ne pe̱'sa yá ts'e̱di, ne ya ndö har 'be̱xui nuya payu̱, ne gatho nuya ts'ondöhi bi nsa̱nga mañö har ndöhi. 13 Jange hyehu̱ xiñho nö'ö ar he tuhni xi 'ra'ahu̱ Jö, ne gi tse̱thu̱ nuya pa gi thohu̱ ya thogi. Ne xki ntötehu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ da hyo̱m'ahu̱ ha̱i. 14 Jange umba ri mu̱ihu̱ gi tse̱thu̱, ne gi pe̱'su̱ nö'ö majöni ngu n'ar böt'i xka ngu̱thu̱ xiñho, ne ar hogajö'i ngu n'ar hebo̱jö ta̱k'ahu̱. 15 Ngu su yá wa n'ar ndogu da za̱ da ñ'o xiñho har tuhni, njap'u̱ nu'ahu̱ n'ehe, ñhoju̱ habu̱ gatho gi möhu̱ gi mömfu̱ ár mhö Jö unga ar hogam'u̱i. 16 Ne gi pe̱'su̱ ar jamfi, ngu n'ar ntha̱ki gi ta̱jwu̱ gatho yá nk'ahni ngu ya tsibi bi e̱mp'ahu̱ ar ts'ondöhi. 17 Gi suhu̱ ar mpo̱ho̱, ngu n'ar fu̱ibo̱jö da da̱k'ahu̱ ri ñöhu̱. Ne gi hñöhu̱ ár mhö Jö, ngu n'ar ndo̱jwai 'ra'ahu̱ ár Hñö Jö. 18 Ne hyax'mu̱ hinda za̱'ahu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö gi hömfu̱ ár ts'e̱di ár Hñö. Hingi tsa̱ya̱ gi to̱'mthohu̱ da ma̱x'ahu̱. Hinge ho̱nse̱ nu'ahu̱, 'ya̱fu̱ da ma̱xa gatho nu ma'ra ya gamfi n'ehe. 19 'Ya̱pabihu̱ Jö da ma̱xkagiga n'ehe. Nú'mu̱ xka ñö, da t'aka tema ga mö. Ne hinga ntsu ga zo ya jö'i, ne da zo yá mfeni nunar hoga mhö hinxki fö mam'e̱t'o. 20 Jange nuga dar m'e̱hni di mönga ar hoga mhö, ne xi thutka nuya bo̱jöyu̱. 'Ya̱fu̱ Jö da ma̱xkagi hinga ntsu ga mönga nunar hoga mhönu̱, ngu xiñho ga ñö. 21 Di pe̱ñ'ahu̱ ma hmöka ku Tikiko, gehnu̱ da xi'ahu̱ tema di pe̱fi ne tengu di thokwa. Nu xta zo̱mp'u̱, nuhu̱ ngu n'ár hoga 'be̱go ar tsi Hmu. 22 Jange di pe̱ñ'a'ihu̱p'u̱ da met'ahu̱ tengu di 'bu̱hewa, ne da hup'a ri mu̱ihu̱. 23 Jö ar Dada ne ar tsi Hmu Hesukristo da jöp'ahu̱ mahye̱gi gatho nu ma'ra ya ku, gi 'bu̱hu̱ ter entho, gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, di pe̱wi ar jamfi. 24 Jö da hwëk'ahu̱ yá ñho, gatho nu'ahu̱ gi möhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo ha n'ar mhöte hingi thege. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo ne ar ku Timoteo, yá 'be̱gogihe ar tsi Hmu Hesukristo, di ot'ahe nunar he̱'minu̱, tsi kuhu̱ gi 'bu̱hu̱ har hnini Filipo, ne xka ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Di ze̱ngwa'ihe mahye̱giwi ri ndöhu̱ har nijö ne yá ma̱xte. 2 Jö ma tsi Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 3 Nú'mu̱ di beñ'ahu̱ di umba njamödi Jö. 4 Hyax'mu̱ xa di johya hindi pumhni ga a̱pabi da ma̱x'a gi gathohu̱. 5 Ngetho nú'mu̱ ga ndu̱i ga ñ'emu̱ihu̱ dinjawa, xa xka mfa̱xtehu̱ da nu̱nga ar hoga mhö. 6 Di ka̱xmbeni Jö togo bi du̱'mi bi pa̱ta ri m'u̱ihu̱, 'yo di jwata ar 'be̱fi, ne di wa nú'mu̱ xta menga ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Di beñ'ahu̱ xiñho ngetho xa di pe̱s'ahu̱ n'ar döta mhöte. Jö xi hwëgagi ga ñöni ne ga da̱majöni ar hoga mhö. Ha nu'ahu̱ xka fa̱xkagihu̱, hinxka hye̱gase̱gihu̱ mödi nú'mu̱ di owa har fa̱di. 8 Jö pödi xa nts'e̱di di beñ'ahu̱, ngetho ar tsi Hmu Hesukristo xi 'raka n'ar döta mhöte. 9 Di a̱pa Jö da hñuxa ár nzit'i ri mhötehu̱, ne xa gi pe̱'su̱ ar hoga mfeni, ne njap'u̱ gi pöhu̱ tema xiñho gi 'yo̱thu̱. 10 Njap'u̱ da tsa̱ gi pöhu̱ gi hwañhu̱ nö'ö xiñho, ne gi 'bu̱hu̱ n'ar te xint'axi, ne hinte da k'as'ahu̱ nú'mu̱ xta penga ar tsi Hmu Hesukristo. 11 Di to̱'mi xa gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne njap'u̱ gi nsundabihu̱ Jö. 12 Tsi kuhu̱, di ne gi pöhu̱, gatho nö'ö xta thogi umba ar ts'e̱di ár hoga mhö Jö. 13 Gatho nuya ndogu 'bu̱kwa ne nu'u̱ ma'ra ya jö'i, pö'u̱ di o har fa̱di ngetho di mömba ár mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Nuya thogiyu̱ di thoka, nze̱ye̱ ya ku xi ma̱ts'i xi ze̱ta yá ñ'emu̱i, ne hingi ntsu da mömba ár mhö ar tsi Hmu. 15 Di pöka xiñho ja 'ra'u̱ mömba ár mhö ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho ñöska ma 'be̱fi ne honga ar hñö, mödi ma'ra tsit'a yá mu̱i o̱t'a n'ar hoga 'be̱fi. 16 Nu'u̱ togo hingi tsit'a yá mu̱i mömba ár mhö ar tsi Hmu, ho̱nse̱ honga ar hñö, beñ'u̱ njap'u̱ da tso̱tka ma mu̱i, ne da hñuxhmö emp'ö ma u̱giwa har fa̱di. 17 Ha ma'ra pe̱'sa n'ar döta mhöte mömba ár mhö Jö, pö'u̱ xi jokagi har fa̱di ngetho di ñönga nunar hoga mhönu̱. 18 Mödi hingi tuka ma mu̱i hanja ñö'u̱, nu'mu̱ tsit'a yá mu̱i o̱t'e wa hin'ö. Di johya ngetho nsipa ya jö'i togo ar tsi Hmu, ne hinga tsa̱ya̱ ga njohya di map'u̱. 19 Di pödi, gatho nö'ö di thopya ma ga po̱ni xiñho, ngetho gi fa̱xkagihu̱ gi a̱fu̱ Jö, ne 'rakagi ar ts'e̱di ár Hñö ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Nö'ö di to̱'mga, hinga ma ga 'be̱ ma tsa̱. Nupya ngu maham'u̱ di to̱'mi da t'e'spa ár nsu ar tsi Hmu Hesukristo ha ma te, wa da thogagi wa da the̱gagi. 21 Ngetho nu'mu̱ di 'bu̱i, di e̱nt'a ma te ga pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo, ha nu'mu̱ ga tu, ma ga nthe̱'be'ö, gehnu̱ ma nthöhö. 22 Ha nu'mu̱ di tetho, xiñho ga pe̱pa ar tsi Hmu. Jange hindi pödi ndana ga hwahni. 23 Ngetho nuya yohoyu̱ di 'bu̱ madetho. Di ne ma ga tsu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, di handi xiñho'ö. 24 Ha nu'mu̱ ga kokwa di tetho, töte ár ñho ngetho gi hongagihu̱. 25 Di ka̱xmbeni da njap'u̱, ma ga kohwihu̱ har ximha̱i, ne ga fa̱x'ahu̱ da te ri ñ'emu̱ihu̱ ne gi njohyahu̱. 26 Jange nú'mu̱ xka 'bu̱p'u̱, xa ma gi nsundahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho ma gi penju̱ gi hyandju̱ man'agi. 27 Ho̱nse̱ di a̱'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu mönga ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. Ne nú'mu̱ ga map'u̱ ma ga k'ös'ahu̱, wa di 'bu̱ yap'u̱, ga o̱de da nsikagi gi 'bu̱hu̱ xiñho, gi pe̱'su̱ n'adar mfeni, ne gi umba ri mu̱ihu̱ xa gi mpe̱hu̱, gi ñöñhu̱ ar jamfi xta pöhu̱ har hoga mhö. 28 Yo ma gi ñhe̱hu̱ da pi'ahu̱ nu'u̱ togo u̱tsa'ihu̱. Njap'u̱ födi ma da m'e̱'u̱, ha nu'ahu̱ nheki gi pe̱'su̱ ar mpo̱ho̱, ne nunu̱ go bi pe̱hna Jö. 29 Ngetho xka ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hinge ho̱nse̱ xi t'a'ahu̱ ar se̱ki gi jamfihu̱. Mahyoni gi thohu̱ ar nt'u̱tsa n'ehe, ngetho gi da̱hu̱ majöni xka ñ'emu̱ihu̱. 30 Nu'ahu̱ gi ñömfu̱ ár mhö Jö, gi thohu̱ ngu ga hyanthu̱ ndi thoka, ne gi o̱hu̱pya di thogi ngetho di ñömba ár mhö Jö n'ehe.
1 Nu'mu̱ xa majöni xi hñup'a ri mu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne xi ma̱x'ahu̱ ár mhöte, gi 'bu̱hwihu̱ ár Hñö Jö, xa xka tsa̱hu̱ ha ri mu̱ihu̱ ár mhöte ne ár nhwëki, 2 jaju̱ ga njohya 'mu̱, ga pödi gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, gi ñhe̱xu̱ gi pe̱'su̱ n'adar mfeni ne n'adar mhöte. 3 Yo te gi o̱thu̱ gi hoñhu̱ ar hñö, hingi 'ñexa ri nsuhu̱, yo gi gese̱hu̱. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, 'ñe'spabihu̱ ár nsu ma'ra. 4 Yo gi hoñhu̱ ri ñhose̱hu̱. Hyomfu̱ m'e̱t'o ár ñho ma'ra. 5 Te̱ñhu̱ nunar mfeni bi me̱'sa ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Ngetho mödi mar Jöse̱'ö, himbi 'yo̱t'a ár 'ñöngi bi hye̱p'u̱ mi n'at'wi Jö ár Dada. 7 Ba tsop'u̱ ár nsu, ba ekwa har ximha̱i, bi njö'i ne bi njangu n'ar 'be̱go. 8 Ne nú'mu̱ mi m'u̱kwa ngu n'ar jö'i, himbi 'yo̱t'a ndöta. Bi 'yo̱ta ár Dada bi unga ár te, bi ts'u̱ta har pont'i. 9 Jange Jö bi umba n'a ra döta nsu, ne bi hñu'spa n'ar thuhu töpa ár nsu gatho nu ma'ra. 10 Ne njap'u̱ ma da nda̱ndihmö ne da ndönga ar tsi Hmu Hesu gatho nu'u̱ bi 'bu̱ mhets'i, nu'u̱ 'bu̱kwa har ximha̱i, ne nu'u̱ 'bu̱ mbor ha̱i. 11 Ne gatho'u̱ ma da 'ñenö, nunar tsi Hmu Hesukristo gehnu̱ ar Hmu, ne njap'u̱ xa da nsundabi Jö ár Dada. 12 Tsi kuhu̱, ngu xka 'yo̱thu̱ gatho nö'ö xta xi'ahu̱, hinge ho̱nse̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱p'u̱, 'yo̱thu̱ njap'u̱ nupya hindi 'bu̱p'u̱. Umba ri mu̱ihu̱ gi jafu̱ da mpe̱ ri mpo̱ho̱hu̱, ntsuñhu̱ gi 'yo̱thu̱. 13 Ngetho Jö go ko ár mu̱i, jaju̱ da bo̱ ha ma mu̱ihu̱ ga nethohu̱ ga o̱thu̱ nö'ö möñ'ö, ne fa̱xkagihu̱ da tsa̱ ga o̱thu̱. 14 Gatho nö'ö gi 'yo̱thu̱, yo gi hoñhu̱ gi nthentehu̱, hingi hyoñhu̱ ar hñö. 15 Njap'u̱ hinto da diñ'ahu̱ n'ar ts'oki, ne hindi oxta mañö nö'ö gi pe̱hu̱. Ne 'bu̱hu̱ xiñho ngu yá bötsi'ihu̱ Jö nheki ri hogam'u̱ihu̱, jangu ya tso̱ yot'a madeda ar 'be̱xui, mödi gi 'bu̱hu̱ madeda ya jö'i o̱t'a ya ts'oki. 16 'Ye̱nt'a ri tehu̱ gi möñhu̱ ar hoga mhö unga ar te hiñham'u̱ da göts'i. Nu'mu̱ hyax'mu̱ gi 'bu̱hu̱ njap'u̱, xa ma ga njohya xta ep'u̱ man'agi ar tsi Hmu Hesukristo. Ne ga pödi numa 'be̱fi hinxi m'e̱di, ne hinxi njap'u̱tho nö'ö xta pe̱fi. 17 Ha nu'mu̱ mahyoni ga unga ma te ngu n'ar m'o̱ñho̱ mahye̱giwi ri ñ'emu̱ihu̱, di johya ne di handi xiñho ga njohyawihu̱ n'ehe. 18 Jange njohyahu̱, ne ga pe̱'su̱ n'adar johya. 19 Di beni ga pe̱ñ'ahu̱ ngut'a ar ku Timoteo ma da k'ös'ahu̱, nu'mu̱ njap'u̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesu. Nu xta penga nunar kunu̱, da xikagi tengu gi 'bu̱hu̱, ne njap'u̱ da ze̱tka ma mu̱i. 20 Ngetho hinjo'o man'a togo gar pe̱s'be n'adar mfeni, ne majöni xa mö'ahu̱. 21 Gatho nu ma'ra mpe̱fi honga yá ñhose̱, hinxi 'ye̱nt'a yá te da me̱pa ar tsi Hmu Hesukristo. 22 Ha nu'ahu̱ xka pötwabihu̱ ár m'u̱i ar ku Timoteo. Gehnu̱ fa̱xkagi di mömba ár mhö Jö, ngu n'ar bötsi fa̱xa ár dada har 'be̱fi. 23 Jange di beni ga pe̱hni da map'u̱ ma da k'ös'ahu̱, ho̱nse̱ di to̱'mi ga pödi tema di göxa nunar thoginu̱. 24 Di ñ'emu̱i Jö da ma̱xkagi ngut'a ga map'u̱ ma ga k'ös'ahu̱ n'ehe. 25 Xta beni mahyoni ga pe̱hna ar ku Epafrodito da mengi di map'u̱, gehnu̱ ga pe̱ñhu̱ xi ma̱xkagi. Ma hoga ku di ñ'o'be har 'be̱fi, ne di ñ'e̱nthe ga ñömbabihe ár mhö Jö. 26 Nunu̱ xa beñ'ahu̱, hingi nu ar pa ma da k'ös'ahu̱, ne xa tu ár mu̱i ngetho xka 'yo̱hu̱ xi ñheni. 27 Xa majöni mi hñeni 'bu̱tho nda du, mödi Jö bi me̱'spa ar nhwëki. Hinge ho̱nse̱'ö, nuga n'ehe, ngetho himbi ne bi hñuska ma dumu̱i. 28 Jange ngut'a di pe̱ñ'a'ihu̱ injap'u̱, ne gi njohyahu̱ nú'mu̱ xki pengi gi hyanthu̱ man'agi, ne ga njohyaga n'ehe. 29 Nú'mu̱ xta zo̱mp'u̱ 'mu̱, gi njohyahu̱ gi hyanthu̱, ngetho n'ár 'be̱go Jö. Hinge ho̱nse̱nu̱, möhu̱ gatho nu'u̱ ma'ra di hñöx'ö. 30 Ngetho nú'mu̱ ma nda du mi pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo, bi 'ye̱nt'a ár te bi 'yo̱t'a nö'ö mi 'be̱di ngi 'yo̱tkagihu̱.
1 Nupya tsi kuhu̱, njohyahu̱ hár thuhu ar tsi Hmu. Hinxi za̱kagi ga pengi ga xi'ahu̱ nö'ö xta ot'i, ngetho di ne da ze̱ta ri jamfihu̱. 2 Jamasuhu̱ ya ts'ojö'i di hñöxa ya 'yo, hingya hoga 'be̱go, ne he̱kwa yá ndo'yo yá ñ'ohu̱. 3 Ngetho nuju̱ go di pe̱'su̱ ar nse̱gi majöni ha ma mu̱ihu̱, ne tsixkagihu̱ ár Hñö Jö di pe̱pabihu̱. Di johyahu̱ ngetho yá me̱tigihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Hindi ñ'emu̱ihu̱ ma ga mpo̱hu̱ di huxa ma mfenihu̱ ar nse̱gi thuska ha ma ndo'yohu̱ ngu yá nt'umbi ya xodyo. 4 Nu'mu̱ di pe̱'shmö ár nsu nö'ö di thohu̱wa, di töka gatho numa'ra 'mu̱, ja te ga exa ma nsu n'ehe. 5 Ngetho ár hñöto mpa nda m'u̱i, bi thuska ar nse̱gi ha ma ndo'yo. Dar me Israel, ár 'be̱togi ar Benjamin. Dar ebreo, ngetho ma dada ne ma nönö njap'u̱ n'ehe. Ha nu'mu̱ gi ne gi pöhu̱ ha ndi o̱ta yá 'be̱pate ar Moise, di xi'ahu̱ ndar de̱nga'be̱pate. 6 Nu'mu̱ ga nuhu̱ togo xa umba ár mu̱i nda 'yo̱ta nuya 'be̱pateyu̱, hinjo'o togo da 'ñengagi hindi o̱t'a gathoyu̱. Nuga hinge ho̱nse̱ ndi umba ma mu̱i nga o̱te, ndi ju̱ nu'u̱ xki hye̱p'u̱ ne mi te̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Gathoyu̱ mam'e̱t'o ndi beni xa mi pe̱'sa nze̱ye̱ ar nsu. Ha nupya di handi hinter me̱'u̱, ngetho di te̱mba ár 'ñu ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Xa majöni gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, nuga di handi hinter me̱'ö, ngetho xa töte ár nsu da pö ar tsi Hmu Hesukristo. Xta e̱mp'u̱ gatho ngu n'ar paxi, ne njap'u̱ xta tsu̱ ar tsi Hmu. 9 Ne bi tsa̱ da n'at'be, njap'u̱ bi hyandgagi xiñho Jö. Hinge xi njap'u̱ ngetho di o̱ta ya 'be̱pate, xi njap'u̱ ngetho di jamfi. Ho̱nse̱ da ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, Jö xi hyandgagi hinte ma ts'oki di tu. 10 Nö'ö di ne, ga pödi togo ar tsi Hmu, ne ga pö tengu ár döta ár ts'e̱di nö'ö togo bi ko'spa ár te man'agi. Ga ñ'e̱nt'i ga tho ya thogi bi tho'ö, hinge xa ga mö ma te. Ngu bi ñ'e̱nt'ö bi unga ár te, ga jagap'u̱ n'ehe. 11 Di to̱'mi xka tu, ga pengi ga nte n'ehe ngu bi mengi bi nte'ö. 12 Hindi enö xta tso̱nga har ñöni, hindi enö di 'bu̱i xiñho ngu di 'ñepkagi. Nö'ö di pe̱fi, di umba ma mu̱i ga o̱t'a nö'ö mi ne ma tsi Hmu Hesukristo nú'mu̱ mi zu̱kagi. 13 Tsi kuhu̱, nuga hindi enö xta tsu̱ nunar hogam'u̱i'ö. Nö'ö di o̱t'e, hindi jamasu teme xi thogi, ne di umba ma mu̱i ga tsu̱ nö'ö xi 'ñep'u̱. 14 Ne di o̱t'a ar ts'e̱di ga tso̱nga ár ñöni nunar 'ñunu̱ di nehe. Xka tso̱ni ma ga hönga ma nthöhö xi ñötkagi Jö da 'rakagi ngetho xta ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Jange gatho nu'u̱ xi nt'axka ma mfenihu̱, gehnu̱ ga tsa̱hu̱ gatho ngu xta jwadi xta mö. Ha nu'mu̱ man'ar mfeni gi beñhu̱, Jö go da xok'a ri da̱hu̱. 16 Nö'ö mahyoni ga o̱thu̱, n'at'wu̱ ga te̱ñhu̱ nö'ö xta pöhu̱. 17 Tsi kuhu̱, 'yo̱thu̱ ngu xka hyandgagihu̱ di o̱t'e, ne hyanthu̱ togo ma'ra te̱nda ngu xta uthe. 18 Ngetho ngu xa xta xi'ahu̱ ne nupya xa döta ma dumu̱i di xi'ahu̱ man'agi, 'yop'u̱ nze̱ye̱ togo u̱tsabi ár te ar tsi Hmu Hesukristo bi unga har pont'i. 19 Nuya jö'i'u̱ ma da hñömba ár mfe̱i Jö ngu n'ar njut'i, ngetho nuyá mu̱i'u̱, po̱ntho gehnu̱ yá jö. Ne n'at'wu̱ o̱t'u̱ honi da 'ñexyá nsumhö. Ho̱nse̱ 'be̱ yá tsa̱, hingi ju̱xyá da̱, hyo̱ka nö'ö te jawa har ximha̱i. 20 Ha nuju̱ hindar menguhu̱wa. Bi 'bu̱ ma nguhu̱ mañö mhets'i, habu̱ di to̱'mhu̱ di 'ñehnu̱ ma Po̱ho̱tehu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 21 Ne xta zo̱ho̱ ma da pa̱tka ma ndo'yohu̱ di pe̱'su̱pya, ne da 'rakagihu̱ man'a di ñhe̱hwi ár nsunda pe̱'sa ár ndo'yo'ö. Da 'yo̱t'a njap'u̱ ngetho pe̱'sa ar ts'e̱di da japa ngu ne'ö gatho nö'ö te ja.
1 Jange ma tsi hmöka kuhu̱, xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi ze̱ta ri ñ'emu̱ihu̱ gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Nuga xa di mö'ahu̱ ne di ne ga hant'ahu̱ man'agi, ngetho go ma johya'ihu̱, ne nuna ri ñ'emu̱ihu̱ gehnu̱ ma nthöhö. 2 Di a̱pa ar möte ar ku Ebodia ne ar ku Sintike da me̱'sa n'adar mfeni, ngetho n'at'wu̱ te̱nga ar tsi Hmu. 3 Ne nu'ge, ma hoga ma̱xte'i hár 'be̱fi Jö, di a̱'a ar möte gi fa̱xa nuya kuyu̱. Xa bi umbyá mu̱i ndi möñhe ar hoga mhö nú'mu̱ ndi 'bu̱p'u̱ mahye̱giwi ar ku Klemente, ne gatho nu'u̱ ma'ra ya ku mi fa̱xkagi har 'be̱fi. Nu'u̱ xi thu'spa yá thuhunu̱ mhets'i har he̱'mi huxa yá thuhu nu'u̱ pe̱'sa ar te. 4 Njohyahu̱ hyax'mu̱ gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu. Di bemp'ahu̱ man'agi xa gi njohyahu̱. 5 'Bu̱hu̱ xiñho da hyanda gatho ya jö'i gar hogajö'ihu̱. Ma tsi Hmuhu̱ 'ba̱p'u̱tho da pengi. 6 Yo gi tu ri mu̱ihu̱, xipabihu̱ gatho Jö. Petwabihu̱ te gatho gi k'athu̱, ne di pe̱wi ar njamödi n'agitho. 7 Nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱, Jö da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i töta ár döta nö'ö tsa̱ da zo ma mfenihu̱. Ne nunar hogam'u̱inu̱ da sup'a ri mu̱ihu̱ ne ri mfenihu̱, ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Nupya tsi kuhu̱, gehnu̱ gi benthu̱: nö'ö majöni, nö'ö 'be̱nga nt'ek'ei, nö'ö ar hogajö'i, gatho nö'ö xint'axi, ar hogam'u̱i ne gatho nö'ö nho̱ni xiñho. Nu'mu̱ di jahmö nö'ö xiñho ne di 'ñepi da t'e'spa ár nsu, gehnu̱ di oda ri mfenihu̱. 9 'Yo̱thu̱ nö'ö ga pöhu̱ ndi ut'ahu̱, nö'ö ga 'yo̱hu̱ ne ga hyanthu̱ ndi pe̱fi. 'Yo̱thu̱ njap'u̱, ne Jö togo unga ar hogam'u̱i gi 'bu̱hwihu̱. 10 Xa di johya har tsi Hmu, ngetho nupya xka benju̱ man'agi. Di pödi hinxka pumhnigihu̱, ho̱nse̱ himi tsa̱ hanja ngi fa̱xju̱. 11 Hindi mönga njap'u̱ ngetho te o̱tkar 'be̱di. Nuga xta pödi ga ñhogamu̱i nö'ö tema di pe̱ts'i. 12 Xta pödi ga tse̱ta ar hyoya ne xta pödi ga pe̱'sa ya ñho, wa ga niñö ne ga tho ar thuhu, nu'mu̱ ga tho ar k'at'i wa hin'ö. Gatho xta thohyu̱, jange di pödi. 13 Gatho tsa̱ ga o̱t'e ngetho xi 'raka ar ts'e̱di ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Mödi xka 'yo̱thu̱ n'ar ñho, ngetho xka fa̱xkagihu̱ ha ma thogi. 15 Nu'ahu̱ gar me Filipohu̱, ngu gi pöhu̱ nú'mu̱ nda du̱'mi da mönga ar hoga mhö nda po̱mp'u̱ Nmasedonia, hinjo'o ma'ra togo xi 'rakagi n'ar mfa̱ts'i, ho̱nse̱ ri nijöhu̱, ngu n'ar nkots'i da hös'ahu̱ ár hoga mhö Jö. 16 Nú'mu̱ ndi 'bu̱hnu̱ har hnini Ntesalonika, hinge ho̱nse̱ n'agi ga pe̱nkagihu̱ ar mfa̱ts'i habu̱ ndi honi. 17 Nuga hindi honga ya mfa̱ts'i gi 'raju̱. Di honi da hñuxa ri nthöhöhu̱. 18 Nú'mu̱ nda hönga ri mfa̱ts'ihu̱ ba hönka ar ku Epafrodito, mi töpa ár nze̱ye̱ nö'ö ndi k'at'i. Xa pongtho nö'ö ga pe̱nkagihu̱, ngu n'ar m'o̱ñho̱ nthöskwi ar hogañu̱ni xka umfu̱ Jö xa numañho. 19 Jö da 'ra'ahu̱ gatho nö'ö gi k'athu̱, jangu ár nt'e̱ni yá ñho pe̱'sa hár nsunda. Gathonu̱ da 'ra'ahu̱ ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Jö ma Dadahu̱ dá hñönga ar nsunda hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 21 Ze̱ngwagihu̱p'u̱ gatho nu'u̱ xi ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. Pe̱ñ'a'ihu̱ nze̱ngwa gatho ya ku di 'bu̱'bewa. 22 Pe̱ñ'ahu̱ nze̱ngwa gatho ya gamfi, m'e̱t'o nu'u̱ pe̱pabi ar Sesar. 23 Ar tsi Hmu Hesukristo dá hwëk'ahu̱ yá ñho gatho'ihu̱. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo ngetho njap'u̱ xi ne Jö. Di ze̱ngwa'ihe, nuga ne ar ku Timoteo. 2 Di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱ nu'ahu̱ gar gamfihu̱ me Kolosa, gi te̱ñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 3 Hyax'mu̱ di a̱fe da ma̱x'ahu̱ Jö ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ne hindi tsa̱ya̱he di umfe njamödi. 4 Xta o̱he tengu ri jamfihu̱ gi pe̱'spabihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne ar mhöte gi pe̱'sfu̱ n'a ngu n'a ya gamfi, 5 ngetho gi ndo̱'mhu̱ ma gi hñöñhu̱ nö'ö xi t'e̱k'ahu̱nu̱ mhets'i, habu̱ xpa hok'ahu̱ Jö, gatho nu'ahu̱ xka 'yo̱hu̱ no̱ngar hoga mhö majöni. 6 Nunar hoga mhö xka 'yo̱hu̱ xi nu̱nga gatho ár nxidi ar ximha̱i, ñhe̱hwi n'ar 'ba̱iza te ne unga ar sofo. Xka njahu̱p'u̱ nú'mu̱ mi zo ri guhu̱ ne ga pötwabihu̱ nö'ö majöni ár hoga nhwëki Jö, 7 ngu xi ut'ahu̱ ma hmöka kuhu̱ ar Epafra, ma mi'be̱gohe. Gehnu̱ n'ár hoga 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo 'bu̱i da ma̱x'ahu̱. 8 Xi xikagihe n'ehe, nuna ri döta mhöte gi pe̱'su̱ xi 'ra'ahu̱ ár Hñö Jö. 9 Nu nda jwadi da o̱he, hindi tsa̱ya̱he di a̱fe Jö da yot'a ri mfenihu̱ gi pöhu̱ te ne'ö, ne da 'ra'ahu̱ ar hoga mfeni ne ar hoga mfödi di 'ñe mhets'i. 10 Di a̱'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ ngu di 'ñepi da m'u̱ n'ár bötsi Jö, ne xa da numañho'ihu̱. Da nheki ri hogam'u̱ihu̱, ne hyax'mu̱ 'yo gi pöhu̱ togo Jö. 11 Ne di a̱pabihe Jö da ze̱t'a ri mu̱ihu̱ ngu ár nt'e̱ni bi e hár nsunda. Njap'u̱ gi tse̱thu̱ gatho nö'ö gi thohu̱, ne gi pe̱'su̱ ar ts'e̱ti n'a ngu n'a. 12 Ga njohyahu̱ ga umfu̱ njamödi Jö, ngetho bi 'raju̱ ar se̱ki ne ar ts'e̱di ga höñhu̱ ya ñho ma da hyengagihu̱, nuju̱ ne gatho nu ma'ra yá bötsi. 13 Jö xi zimgagihu̱ hár ts'e̱di ar 'be̱xui ndi 'bu̱hu̱, ne bi thógagihu̱ di 'bu̱hu̱pya hár ts'u̱t'wi ár hmöka T'u̱. 14 Gehnu̱ bi nö'ma ár ji bi zimgagihu̱ har ts'oki, ne bi pumgagihu̱. 15 Ma tsi Hmuhu̱ Hesu togo di hñöxa Jö hingi nheki, mi 'bu̱'ö nú'mu̱ hinxki thoktho gatho nö'ö te japya, ne xa töpa ár nsu gathoyu̱. 16 Jö bi 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ bi hyoka gatho nö'ö te janu̱ mañö mhets'i, gatho nö'ö te jawa har ximha̱i, gatho nö'ö nheki ne nö'ö hingi nheki, gatho nu'u̱ ya ndö, nuya ts'u̱t'wi, nu'u̱ ja yá ts'e̱di ne nu'u̱ ja yá nsu. Gatho go bi hyok'ö nda nsundabi. 17 Nú'mu̱ hinxki thoktho gatho nö'ö teme japya, mi 'bu̱'ö, ne gatho o hár 'ye̱'ö. 18 Gehnu̱ ár ñöxhmu ar nijö, togo ár ndu̱i gatho te ja, ne ar 'be̱t'o gatho nö'ö te 'bu̱i. M'e̱t'o bi mengi bi nte'ö xki du, ne njap'u̱ gatho di 'be̱t'o'ö. 19 Jö ar Dada go bi ne'ö nda hñömpa ár T'u̱ gatho ár nsunda. 20 Ne nunár ndöte ár T'u̱'ö, bi japi bi ñhogamu̱iwi gatho nu'u̱ 'bu̱hnu̱ mhets'i ne nu'u̱ 'bu̱kwa har ximha̱i. Ne nú'mu̱ mi nö'ma ár ji ár T'u̱ har pont'i, bi jakagihu̱ da ntsixkwihu̱. 21 Nu'ahu̱ mam'e̱t'o ngi 'bu̱hu̱ yap'u̱, hinge ngi mpöhwihu̱ Jö. Ngi u̱tsahu̱ ha ri mfenihu̱, ngi o̱thu̱ nö'ö hingi ho. Ha nupya ár T'u̱'ö xi ja'ahu̱ xka ñhogamu̱iwihu̱. 22 Bi njap'u̱ nú'mu̱ mi njö'i ne bi unga ár te har pont'i. Njap'u̱ nda tsa̱ nda 'ba̱p'ahu̱ xint'axi hár nthandi Jö, hinte ma ts'oki ngi pe̱'su̱ ne hinto nda k'as'ahu̱. 23 Jange mahyoni hingi hye̱hu̱ ar ñ'emu̱i, ne xa gi ze̱ta ri mu̱ihu̱ gi to̱'mhu̱ hyax'mu̱ nunar ndo̱'mi xka 'yo̱xu̱ har hoga mhö. Ne nunar mhönu̱ xi mhömba gatho ár nxidi ar ximha̱i, ha nuga ar Pablo xi thuxkagi ga xani. 24 Xa di johya ngetho di tho ya thogi, di honga ri ñhohu̱. Ne njap'u̱ 'yo di jwatwa yá u̱gi ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, di homba ár ñho ar nijö n'ehe, gehnu̱ ár ndo'yose̱. 25 Ne nuga bi thuxkagi ngu ár 'be̱go hár nijö. Jö xi 'raka nunar 'be̱finu̱ honga ri ñhohu̱. Xi thuxkagi ga xi'ahu̱ gatho ngu mönga hár mhö'ö. 26 Nunar mhönu̱ xki t'ögi, ho̱nse̱ mi pöse̱ Jö. Bi njap'u̱ gatho nuya je̱ye̱ bi thogi, ha nupya hö, xi utwa yá bötsi Jö. 27 Jö go bi ne njap'u̱, nda ut'ahu̱ hingya xodyohu̱ nö'ö hinxki fö mam'e̱t'o: nunar tsi Hmu Hesukristo tsa̱ da m'u̱ ha ri mu̱ihu̱. Gehnu̱ ar ndo̱'mi ma gi 'bu̱hwihu̱ hár nsunda. 28 Nuje yá 'be̱gogihe Jö, habu̱ gatho di mömfe ár thuhu, di höhe ar hoga mfödi. Di uthe ne di hu'mbabihe yá mu̱i gatho ya jö'i, di hoñhe ga 'ba̱'mhe n'a ngu n'a hár nthandi Jö, di nxo̱ge ngetho 'bu̱hwi ar tsi Hmu Hesukristo. 29 Jange gehnu̱ di umba ma mu̱i di pe̱fi, di hömpa ár ts'e̱di mpe̱ ha ma mu̱i.
1 Di ne gi pöhu̱, nuga xa di umba ma mu̱i di a̱pa Jö da ma̱x'ahu̱, da ma̱xa nu'u̱ ya me Laodisea ne gatho nu'u̱ hinxta mpö'be. 2 Di a̱pa Jö da hup'a ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ n'adar mhöte. Ne da 'ra'ahu̱ n'ar hoga mfeni gi pöhu̱ nö'ö hinxki fötwahmö mam'e̱t'o, tema mi benga Jö ma Dadahu̱ ne ar tsi Hmu Hesukristo. 3 Ngetho ha ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ka 'be̱shnu̱ gatho ar hoga mfödi ne ar hoga mfeni. 4 Di xi'ahu̱ njap'u̱, hinto gi hofu̱ da ka'ahu̱ di honga ya nza̱tho ne. 5 Mödi hindi 'bu̱hwihu̱, wande di 'bu̱p'u̱, ngetho hyax'mu̱ di beñ'ahu̱. Di johya ngetho xta o̱de xa gi o̱thu̱ xiñho, ne döta ri ñ'emu̱ihu̱ gi pe̱'sfu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Jange 'bu̱hu̱ xiñho ngu di 'ñepi da m'u̱ nu'u̱ yá me̱ti ar tsi Hmu Hesukristo. Te̱ñhu̱ nö'ö bi t'ut'ahu̱ nú'mu̱ nga ñ'emu̱ihu̱. 7 Jahu̱ ngu ya 'yu̱za foxa har ha̱i, ngu n'ar ngu huxa har medo, dá ñöxa ri ñ'emu̱ihu̱ ngu xi t'ut'ahu̱, ne hingi tsa̱ya̱hu̱ gi umfu̱ njamödi Jö. 8 Ntsuñhu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ togo da hya̱'ahu̱. Nu'u̱ ya nemhñö jö'i 'yop'u̱ xi'ahu̱ nö'ö bense̱, ne ngu nö'ö xi mönga yá mijö'iwi te̱nt'u̱, hinge ngu xi mönga ar tsi Hmu Hesukristo. 9 Ngetho hár m'u̱i ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ka nhekip'u̱ ár m'u̱i Jö. 10 Ne nu'ahu̱ xka nxo̱gehu̱, ngetho gi n'at'wihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo ár ñöxhmu gatho nu'u̱ pe̱'sa ar ts'e̱di ne ar ts'u̱t'wi. 11 Nú'mu̱ nga ehu̱ ga tsu̱hu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, bi thök'ahu̱ nö'ö mar nts'otho ha ri mu̱ihu̱, po̱ntho bi nse̱k'ahu̱; hinge ngu ar nse̱ni hoka ya jö'i. Nunar nse̱ninu̱ bi 'ra'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 12 Nunar xixthe xka hñöhu̱, po̱ntho bi t'a̱k'ahu̱ mahye̱giwi ar tsi Hmu Hesukristo. Ne ga penju̱ ga ntehu̱ man'agi nú'mu̱ ga ñ'emu̱ihu̱ ár ts'e̱di Jö, togo bi ko'spa ár te ar tsi Hmu. 13 Mam'e̱t'o xki hyo'ahu̱ ar ts'oki, ne hinge ngi pe̱'su̱ ar nse̱ni thuxa har ndo'yo. Bi t'a'ahu̱ ar te mahye̱giwi ar tsi Hmu, ne njap'u̱ bi pump'ahu̱ ri ts'okihu̱. 14 Bi nhwata nuya 'be̱pate mi ho̱x'ahu̱ ngar ts'oktehu̱, ne bi jöts'i bi fo'sa hár pont'i ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Ge'mu̱ bi hñömba gatho yá ts'e̱di yá ñöxhmu ya ts'ondöhi, ne bi 'be̱twa ár tsa̱ ha yá nthandi ya jö'i. Ka bi döhnu̱ nú'mu̱ mi ts'u̱ta har pont'i. 16 Jange hinto da deñ'ahu̱ nu'mu̱ hingi o̱thu̱ ngu yá nt'umbi'u̱, wa hingi tsifu̱ yá ñhuni ne yá ts'ithe, hingi o̱thwu̱ ár da̱ngo ar 'ra'yo zönö ne ma'ra ya da̱ngo, wa hingi tsufu̱ ya pa ntsa̱ya̱. 17 Ngetho gatho nu'u̱ mi t'o̱t'a mam'e̱t'o, ngu ár xuditho nö'ö togo ma nda e m'e̱fa, ne nupya di pöhu̱ gehnu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 18 Yo gi hofu̱ togo da xi'ahu̱ hinte ma nthöhö gi to̱'mhu̱ ngetho hingi o̱thu̱ ngu o̱t'u̱. Nu'u̱ o̱t'e xa ya hogajö'i, ne ndönga ya e̱nxe̱. Hinte ju̱k'u̱ pe̱pa nu'u̱ hingi pödi, ne da 'ñexyá nsu te̱nga nö'ö bense̱'u̱. 19 Nu'u̱ hingi mi'ye̱wi ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo togo ár ñöxhmu ar nijö. Nunar nijö ngu n'ar ndo'yo hönga ár ñhuni ne nju̱ngwi ya ntot'i ne ya de̱xi, 'yo di te hömba ár ts'e̱di Jö. 20 Nu'mu̱ majöni ga tuwihu̱ mahye̱gi ar tsi Hmu Hesukristo, ne ga tsohu̱p'u̱ yá nt'umbi ya meximha̱i, yo'ö gi te̱mbathohu̱ yá mfeni ya jö'i 'mu̱, to da 'ñenö gi pe̱pathohu̱ ar ximha̱i. 21 Jangu nu'u̱ eñ'u̱: Yo gi xaxthu̱ nuna, yo gi tsihu̱ nö'ö, yo ma gi tha̱ñhu̱. 22 Gatho nuya nt'utiyu̱ xi bense̱ ya jö'i, no̱nga nö'ö te da thege xta 'yo̱t'e, hinter me̱'u̱. 23 Nuya nt'utiyu̱ xa majöni nheki xiñho, wande xi thoka ha n'ar döta mfödi ne hinxi thoki har ñ'ets'i. Ngetho ne da zönthmö ar ndo'yo, mödi hingi tsa̱ da hñöka ya ts'omfeni ne ar ts'oki ha ma mu̱ihu̱.
1 Nu'mu̱ majöni ga penju̱ ga ntehu̱ mahye̱giwi ar tsi Hmu Hesukristo, hyoñhu̱ m'e̱t'o nuya ñho bi ja mañö mhets'i, habu̱ bi huxa ar tsi Hmu hár ñ'e̱i ár Dada. 2 Hñuxu̱ ri mfenihu̱ nuya ñho bi ja mhets'i, hinge nu'u̱ jawa har ximha̱i. 3 Ngetho xka tuwihu̱ mahye̱gi ar tsi Hmu Hesukristo, ne ri tehu̱ juta Jö, ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu. 4 Ne nú'mu̱ xta penga man'agi, ma da thant'ahu̱ mahye̱giwi hár nsunda, ngetho gi n'at'wihu̱ ri tehu̱. 5 Jange hye̱hu̱ gatho nuya ts'oki jawa har ximha̱i: yo gi tsimfu̱ yá nthöti ma'ra, yo gi o̱thu̱ ya ts'oki xi nts'otho, yo gi o̱thu̱ nuya ts'oki ne ri ndo'yohu̱, hingi ñhe̱hu̱ da dö'ahu̱ ar ts'omfeni. Yo xa gi möhu̱ ar bojö, ngetho nu'mu̱ gi jahu̱p'u̱, po̱ntho gi ndöñhu̱ ar bojö, hingi ndöñhu̱ Jö. 6 Ngetho nuya ts'o'be̱fiyu̱ tsixa ya me̱'sku da zu̱twa ár kwe̱ Jö. 7 Nu'ahu̱ maham'u̱ ngi 'bu̱hu̱nu̱ ha ya ts'o'be̱fiyu̱ n'ehe. 8 Hinge ho̱nse̱'u̱, di xi'ahu̱ gi hye̱hu̱ gatho nu ma'ra ya ts'oki n'ehe, ngu ar nt'u̱tsa, ar kwe̱, ar ts'om'u̱i, ar ts'ate ne ma'ra ya ts'one. 9 Yo gi mpehu̱ ar nhemhñö n'a ngu n'a, ngetho nö'ö ar m'e̱t'o m'u̱i ngi pe̱'su̱ maham'u̱, xka 'ye̱ñhu̱p'u̱ ngu n'ar ze̱ dutu. 10 Ha nupya ngu n'ar 'ra'yo he, gi pe̱'su̱ n'ar 'ra'yo te di hñöxa nö'ö togo bi hyoki. Hyax'mu̱ di hogi da ñhe̱hwi xiñho ár m'u̱i'ö. 11 Ne har 'ra'yo m'u̱i gi 'bu̱hu̱, hindi nhekinu̱ togo ar xodyo togo hingar xodyo, togo xi nse̱mba ár ndo'yo togo hin'ö, togo hinte pödi ne togo xa jár mfödi, togo m'e̱go ne togo hinte 'ñe ar hmu. Ngetho gatho gi ohu̱ hár 'ye̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne nö'ö mahye̱githo 'bu̱hwi gatho. 12 Dá nheki ri 'ra'yo m'u̱ihu̱ ngu n'ar 'ra'yo he, ngetho Jö xi mö'ahu̱ ne xi hwañ'ahu̱ ngu ár me̱ti'ö. Jange nupya 'bu̱hu̱ gi pe̱'su̱ n'ar döta nhwëki, ne ar ñhogajö'i, hingi ñ'exu̱, pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i ne ar ts'e̱ti. 13 Pe̱'sfu̱ ar ts'e̱ti n'a ngu n'a ri ñ'ohu̱, mpuñhu̱ n'a ngu n'a, ha nu'mu̱ n'ar ku xi tso̱t'a ri mu̱ihu̱, pumbabihu̱. Mahye̱gi ngu xi pump'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, jahu̱p'u̱ n'ehe. 14 Jange mahyoni da gop'atho'ihu̱ ar mhöte. Njap'u̱ gi n'athohu̱, ne da tsa̱ gi 'bu̱hu̱ n'adar mfeni gi pe̱'su̱. 15 Ar hogam'u̱i 'ra'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo da zis'a ri mu̱ihu̱, ngetho xi zoñ'ahu̱ gi n'adar ndo'yohu̱ gi 'bu̱hwihu̱ xiñho ma'ra ya ku. Ne hyax'mu̱ umfu̱ njamödi Jö. 16 Di oda ri mfenihu̱ ár mhö ar tsi Hmu Hesukristo. Ngetho xka hñöñhu̱ ar hoga mfödi, ñ'uthu̱ ne hu'ma ri mu̱ihu̱ n'a ngu n'a. Ndöñhu̱ ar tsi Dada gi tuthu̱ ya nsa̱di ne ya thuhu no̱nga Jö. Umfu̱ njamödi ha ri mu̱ihu̱. 17 Gatho nö'ö gi 'yo̱thu̱ wa gi möñhu̱, 'yo̱thu̱ gi nsundahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne hár thuhu'ö umfu̱ njamödi Jö ar Dada. 18 'Be̱hñöhu̱, 'yo̱thu̱ ri dömehu̱ ngu di 'ñepi da 'yo̱t'a nu'u̱ xi jamfi ar tsi Hmu. 19 Ñ'o̱ho̱hu̱, möhu̱ ri 'be̱hñöhu̱, ne yo gi o̱thu̱ ndöta. 20 Bötsihu̱, 'yo̱thu̱ gatho nö'ö da xi'ahu̱ ri dadahu̱, ngetho ar tsi Hmu go ne njap'u̱. 21 Dadahu̱, yo gi tsu̱hu̱ nts'e̱di ri bötsihu̱, xi'mu̱ da zo̱t'a yá mu̱i. 22 'Be̱gohu̱, pe̱fu̱ gatho nö'ö da 'be̱p'ahu̱ ri hmuhu̱. Hinge ho̱nse̱ nú'mu̱ hant'ahu̱ gi ne gi kohwihu̱ xiñho. Pe̱fu̱ xiñho di po̱nga ri mu̱ihu̱, ngetho gi tsufu̱ Jö. 23 Ne gatho nö'ö gi pe̱hu̱, umba ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱, wande gi o̱t'wabihu̱ ar tsi Hmu, hinge gi o̱thwu̱ ya jö'i. 24 Gi pöhu̱, nunar tsi Hmu Hesukristo go ma da 'ra'ahu̱ ar nthöhö, ngetho gi pe̱pabihu̱'ö. 25 Ha nö'ö togo o̱t'a ar ts'om'u̱i, ar tsi Dada ma da gut'wa ngu xi 'yo̱t'e, ngetho nö'ö hingi hwanta ya jö'i.
1 Hmuhu̱, pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i gi 'be̱fu̱ ri 'be̱gohu̱. Beñhu̱ gi 'ñehu̱ n'a ri Hmuhu̱ n'ehe bi 'bu̱ mañö mhets'i. 2 Umba ri mu̱ihu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö, ne hingi tsa̱ya̱hu̱ gi umfu̱ njamödi nö'ö 'ra'ahu̱. 3 'Ya̱pabihu̱ Jö da ma̱xje da xoka ya goxthi ga mömfe ár mhö, ne ma'ra da bö nö'ö himi fötwa mam'e̱t'o ar tsi Hmu Hesukristo. Ngetho di pe̱ nunar 'be̱finu̱, jange xi joka har fa̱di. 4 'Ya̱fu̱ Jö da tsa̱ ga mönga xiñho nö'ö mahyoni ga mö. 5 Jamasuhu̱ hanja gi 'yohu̱. 'Yohu̱ gi pe̱'su̱ n'ar döta mfödi ha yá nthandi nu'u̱ hingya gamfi. Yo gi tsa̱ya̱hu̱ mömfu̱ ár mhö Jö. 6 Nú'mu̱ gi ñöhu̱, möñhu̱ ya hoga mhö ne di 'be̱nga nt'ek'ei. Beñhu̱ xiñho nö'ö ma gi thöthu̱ togo gi ñöwihu̱. 7 Nuna ma hmöka ku Tikiko, gehnu̱ n'ár hoga 'be̱go Jö xta mpe̱he mahye̱gi. Nu xta zo̱mp'u̱nu̱, da xi'ahu̱ hanja di 'bu̱kwa. 8 Jange di pe̱ñ'a'ihu̱p'u̱ da xi'ahu̱ tema di thohe, ne da hñup'a ri mu̱ihu̱. 9 Xi me̱wi n'ehe ma tsi hmöka hoga ku Onesimo, ngu gi pöhu̱ ar mengup'u̱. Xta zo̱mp'u̱yu̱ ma da xi'ahu̱ gatho nö'ö di thokwa. 10 Pe̱ñ'a'ihu̱ nze̱ngwa ar ku Aristarko di o'bewa har fa̱di. Ze̱ngwa'ihu̱ ar ku Mörko ár mëni ar ku Berhnabe. Gehnu̱ xi nsi'ahu̱; nú'mu̱ xta zo̱mp'u̱, nuhu̱ xiñho. 11 Pe̱ñ'a'ihu̱ nze̱ngwa ar ku Hesu t'embabi ar Hogajö'i. Gatho ya xodyo xi jamfi, ho̱nse̱yu̱ xi ma̱xkagi xta mömfe ár hoga ts'u̱t'wi Jö, ne njap'u̱ xi hubga ma mu̱i. 12 Ze̱ngwa'ihu̱ ar ku Epafra n'ár 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo. Gehnu̱ n'ar mengup'u̱ n'ehe. Hyax'mu̱ umba ár mu̱i a̱pa Jö da ze̱t'a ri jamfihu̱, gi 'bu̱hu̱ xiñho, ne hinte da 'be̱di gi 'yo̱thu̱ gatho nö'ö ne Jö. 13 Nuga di da̱majöni 'bu̱tho da du homp'a ri ñhohu̱. Hinge ho̱nse̱'ihu̱, benga ya ku me Laodisea ne ya me Yerapolis n'ehe. 14 Pe̱ñ'a'ihu̱ nze̱ngwa ar hmöka ku Luka togo ar unga ñ'ethi, ne ar ku Dema. 15 Ze̱ngwagihu̱p'u̱ ya ku 'bu̱hnu̱ Laodisea, ne ar ku Nimfa ne gatho ya ku mhunsa hár ngu. 16 Nú'mu̱ xki jwahu̱ gi nehu̱ nunar he̱'minu̱, thokwabihu̱ ar nijö 'bu̱hnu̱ Laodisea, ne nunár he̱'mi'u̱ 'ya̱fu̱ gi nehu̱. 17 'Ñembabihu̱ ar ku Arkipo: Jwata xiñho nunar 'be̱fi xi 'ra'a ar tsi Hmu. 18 Nuga dar Pablo, xta ja ma 'ye̱ xta ot'ase̱ nunar nze̱ngwanu̱. Yo ma gi pumhnihu̱ di owa har fa̱di. Jö da hwëk'ahu̱ yá ñho. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ar ku Silbano ne ar ku Timoteo, di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱ nu'ahu̱ gar gamfihu̱ me Ntesalonika, gi 'bu̱hwihu̱ Jö ar tsi Dada mhets'i ne ar tsi Hmu Hesukristo. Jö ma Dadahu̱ da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 2 Hyax'mu̱ di umfe njamödi Jö xka jamfihu̱ gi gathohu̱, ne hindi tsa̱ya̱he di a̱fe Jö da ma̱x'ahu̱. 3 Nú'mu̱ di a̱fe Jö ma Dadahu̱, di beñhe hangu xka mpe̱hu̱, ne tengu ar ts'e̱di xi 'ra'ahu̱ ri jamfihu̱ ne ri mhötehu̱, ne hanja gi pe̱'su̱ ar ts'e̱ti gi to̱'mhu̱ da penga ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Tsi kuhu̱ xa mö'ahu̱ Jö, di pöhe xi hwañ'a'ihu̱'ö. 5 Nú'mu̱ nda hös'ahe ar hoga mhö, hinge ho̱nse̱ ya mhö da xi'ahe. Da möñhe hár ts'e̱di ár Hñö Jö, ne ndi pöhe xiñho majöni nö'ö da xi'ahe. Ga hyandase̱hu̱ ma m'u̱ihe nú'mu̱ ndi 'bu̱hwihu̱p'u̱ ndi hoñhe ngi 'bu̱hu̱ xiñho. 6 Nu'ahu̱ ga te̱ñhu̱ ma m'u̱ihe ne ár m'u̱i ar tsi Hmu Hesukristo. Ga hñömfu̱ ár mhö, mödi ga thohu̱ nze̱ye̱ ya nt'u̱tsa. Ne ngi johyahu̱ ngetho ngi pe̱'sfu̱ ár mfa̱ts'i ár Hñö Jö. 7 Jange gatho ya ku me Nmasedonia ne Akaya te̱mp'atho ri m'u̱ihu̱. 8 Xka jafu̱ xi nxanga ár mhö Jö, hinge ho̱nse̱ Nmasedonia ne Akaya, hagatho födi xka jamfibihu̱ ár mhö Jö. Jange nuje 'mu̱, hinge mahyoni te ga möñhe, gatho födi. 9 Ngetho gese̱'u̱ mpede benga nú'mu̱ nda tso̱ñ'ahe, ne hanja ga 'yo̱xu̱ nö'ö ndi möñhe. Ne hanja ga hye̱hu̱p'u̱ ngi ndöñhu̱ ri tsitahu̱ emp'ö, ne gi pe̱fu̱ Jö togo majöni ne hö ar te. 10 Ne pe'u̱ hanja gi to̱'mhu̱ ár T'u̱ Jö xta 'ñe mhets'i nö'ö bi mengi bi nte. Gehnu̱ ar Hesu po̱kagihu̱ hinda zu̱kagihu̱ ar döta mfe̱i ba ep'u̱.
1 Tsi kuhu̱, gi pöse̱hu̱ himbi m'e̱ ma 'be̱fihe nú'mu̱ nda hös'ahe ár mhö Jö. 2 Mödi m'e̱t'o xa da thohe nze̱ye̱ ya mfe̱i ne ya nts'ani núnu̱ Nfilipo, ngu xka 'yo̱hu̱, Jö bi 'raje ar ts'e̱di, ne bi tsa̱ da hös'ahe ár hoga mhö. Mödi da thohe ya thogi, hinda ntsuhe. 3 Da zo'ahe nö'ö majöni. Ma mhöhe hinge hongar hñö, wa ar hya̱te. 4 Ngu bi numañhogihe Jö nda zokagihe nga möñhe ar hoga mhö, jange go ge'ö di möñhe, hinge njangu nu'u̱ ne da gohwi xiñho yá mijö'iwi. Ngetho nö'ö di neje, ga ko'behe xiñho Jö ma Dadahu̱ togo pötka ma mfenihu̱. 5 Hinxta ka'ahe xta xi'ahe ya nza̱tho mhö. Hinxta ne xta ha̱'ahe nga hömp'ahe ri bojöhu̱. Ar tsi Dada pödi njap'u̱ ngu di möñhe. 6 Hinxta hoñhe da 'ñeska ma nsuhe ya jö'i, ngu'ahu̱ wa ma'ra, mödi mi tsa̱ nga a̱'ahe, ngetho yá mpo̱tegihe ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Nö'ö da pe̱he, da mö'ahe ngu n'ar nönö mödi ne su ár bötsi. 8 Xa da mö'ahe. Ne hinge ho̱nt'a ndi 'bu̱he nga 'ra'ahe ár hoga mhö Jö; ndi 'bu̱he nga 'ra'ahe ma tehe nu'mu̱ mahyoni nga o̱the, ngetho xa xta mö'ahe. 9 Tsi kuhu̱, gi pöse̱hu̱ parxui mi tsa̱je ndi mpe̱he, ne njap'u̱ nda tsa̱ nga ta̱ñhe nö'ö ndi k'athe. Ne hinge nga o̱t'ahe ar xuhña nú'mu̱ ndi hös'ahe ár hoga mhö Jö. 10 Ngu pö Jö ne nu'ahu̱ n'ehe, nú'mu̱ nda 'bu̱hep'u̱, da 'yohe xiñho ha ri nthandihu̱ nu'ahu̱ xka jamfihu̱. Ne da 'bu̱he n'ar hogam'u̱i, hinte da o̱the nda k'as'ahu̱ m'e̱fa. 11 Gi pöhu̱ hanja ndi zo'ahe, ne ndi hup'a ri mu̱ihu̱ n'a ngu n'a, ngu n'ar dada zo yá bötsi. 12 Ndi 'be̱p'ahe ngi 'bu̱hu̱ ngu mahyoni da m'u̱ nu'u̱ togo xi zohna Jö da m'u̱ hár ts'u̱t'wi, ne da hyandwa ár nsunda. 13 Nuje n'ehe hindi tsa̱ya̱he di umfe njamödi Jö, ngetho nú'mu̱ nga 'yo̱xu̱ ar mhö da xi'ahe, ga nuhu̱ hinge ngu ár mhö n'ar ñ'o̱ho̱tho. Ga nuhu̱ ngu ar mhö majöni ár me̱ti Jö, mpe̱ ha ri mu̱ihu̱, nu'ahu̱ xka da̱thwu̱ ri tehu̱. 14 Tsi kuhu̱, xka thohu̱ ya nt'u̱tsa mahye̱gi ngu xi tho nu'u̱ ya ku 'bu̱ ha yá nijö ar tsi Hmu Hesukristo 'bu̱hnu̱ har ha̱i Nhudea. Gi njahu̱p'u̱ xi u̱tsase̱'ihu̱ ya mengu ri ha̱ihu̱, njangu xi u̱tsase̱'u̱ yá mixodyowi. 15 Nuya xodyo go bi hyo'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ne gese̱'u̱ bi hyo yá m'e̱hni Jö, ha nuje bi gukagihe. Hingi ne da me̱pa Jö'u̱, ne u̱tsa gatho ya jö'i. 16 Ngetho hingi he̱gagihe ga zohe nu'u̱ hingya xodyo da mpo̱'u̱. Xa xi nt'a̱ta yá ts'oki, jange Jö xi 'ye̱kwatho ár döta mfe̱i. 17 Ma tsi kuhu̱, 'ra ya tsi pa hinxta 'bu̱hu̱ mahye̱gi. Mödi hinxta ñhanthu̱, ha ma mu̱ihe mi oda ar mfeni ga hant'ahe, jange xa di nehe ga nthe̱hu̱ man'agi. 18 Ndi nehe nga möhe ma nga k'ös'ahe, mödi ar Ts'ondöhi xi k'askagihe. Gese̱gi ar Pablo ri kuhu̱, xa xta nemhö ga map'u̱, ne hinxi tsa̱. 19 Ngetho teme nö'ö di to̱'mhe, teme ma johyahe, ne hanja ga tsu̱he ma nthöhöhe nu xta e ar tsi Hmu Hesukristo. Ha hinge ga höñhe ngetho xka jamfihu̱. 20 Hö, ngetho xka ñ'emu̱ihu̱ ma da t'eska ma nsuhe ne ma ga njohyahe.
1 Himbi tsa̱ da to̱'mhe nga pöhe tengu xka 'bu̱hu̱, jange da beñhe nga kose̱henu̱ Atena. 2 Ne da pe̱ñhe ma tsi kuhu̱ Timoteo ár 'be̱go Jö, ne ma ma̱xtehe hár 'be̱fi ar tsi Hmu Hesukristo. Da pe̱ñhe ma nda k'ös'ahu̱ nda hñup'a ri mu̱ihu̱, ne nda ma̱x'ahu̱ nda te ri jamfihu̱. 3 Njap'u̱ hinto di tupa yá mu̱i ya nt'u̱tsa gi thohu̱. Gi pöse̱hu̱ xi ts'onkagihu̱ ga thohu̱yu̱. 4 Nú'mu̱ ndi 'bu̱hwihu̱, da xi'ahe mi mahyoni nga thohu̱ nze̱ye̱ ya nt'u̱tsa ngu gi thohu̱pya. 5 Jange himbi tsa̱ da to̱'ma ma'ra ya pa. Dama da pe̱hna togo nda ñ'a̱ni tengu xka 'bu̱hu̱, xömhö hinxi hya̱'ahu̱ ar ts'ohya̱te, ne nunar 'be̱fi xta pe̱he da m'e̱di. 6 Ha nú'mu̱ mba penkp'u̱ ar ku Timoteo, ba hönkagihe ar hoga mhö tengu ri jamfihu̱ ne ri mhötehu̱. Bi xije xa gi bengagihe, ne gi ne gi hyandgagihe, nguje di nehe ga nu'ahe n'ehe. 7 Jange tsi kuhu̱, nú'mu̱ nda o̱he nunar mhönu̱, xa da njohyahe, mödi ndi thohe nze̱ye̱ ya thogi ne ya nt'u̱tsa, ngetho da pöhe mi tse̱ ri jamfihu̱. 8 Nu nda pöhe ngi umba ri mu̱ihu̱ ngi te̱ñhu̱ ar tsi Hmu, da hñöhñöhe. 9 Xi'mu̱, hanja hinga umfe njamödi Jö di beñ'ahe. Ngetho xa di pe̱'se n'ar döta johya hár nthandi ar tsi Dada. 10 Parxui di a̱fe Jö da 'raje ar se̱ki ma ga k'ös'ahe ga fa̱x'ahe da nxo̱ge ri jamfihu̱ habu̱ 'be̱di. 11 Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da zixkagihe ma ga k'ös'ahe. 12 Ma tsi Hmuhu̱ da ma̱x'ahu̱ da te ri mhötehu̱ n'a ngu n'a, ne gi möhu̱ gatho nu ma'ra ngu di mö'ahe n'ehe. 13 Ne da ma̱x'ahu̱ dar nze̱di ri mu̱ihu̱, ne gi hye̱hu̱ gatho ya ts'oki. Gi 'bu̱hu̱ xint'axi hár nthandi Jö ma Dadahu̱, ne gi to̱'mhu̱ xta penga ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo di ñ'owi gatho nu'u̱ xi ñ'emu̱i.
1 Nupya tsi kuhu̱, di a̱'ahe ar möte hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, ne di xi'ahe xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi 'bu̱hu̱ xiñho, ngu da ut'ahe gi pe̱fu̱ Jö, ne hingi tsa̱ya̱hu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱. 2 Ngu xka pöhu̱, nunar tsi Hmu Hesukristo xi utkagihe nö'ö xta thok'ahe n'ehe. 3 Ngetho nö'ö ne Jö, gi 'bu̱hu̱ xint'axi. Jange yo ma gi 'be̱ngwihu̱ ar 'be̱hñö hingo ri nthötihu̱. 4 Mahyoni n'a ngu n'a gi pöhu̱ gi suhu̱ ri 'be̱hñöhu̱, gi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi ne xi nts'uni. 5 Yo gi ñhe̱hu̱ da hya̱'ahu̱ ar mfeni, ngu nu'u̱ hingi pötwa ár 'ñu Jö. 6 Hinto ma gi hya̱thu̱ ri kuhu̱ gi 'yo̱thu̱ nuya ts'okiyu̱, ngetho ngu xta xi'ahe ne xa xta thöthe, ar tsi Hmu ma da ko'spa ár ñöni. 7 Ngetho Jö hinxi zokagihu̱ ga o̱thu̱ ar ts'oki, xi zokagihu̱ ga 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi. 8 Nö'ö to hingi ne da 'yo̱xa nö'ö di möñhe, hingi u̱tsa ar ñ'o̱ho̱, u̱tsa Jö togo xi 'raju̱ ár Hñö. 9 Hinga mahyoni ga ot'ahu̱ gi mö ri kuhu̱, ngetho gese̱ Jö xi ut'ahu̱ gi mhöhu̱ n'a ngu n'a. 10 Ne gi ñ'uhu̱ njap'u̱ hant'ahu̱ gatho ya ku 'bu̱ har ha̱i Nmasedonia. Ho̱nse̱ di a̱'ahe, tsi kuhu̱, da hñuxa ri mhötehu̱. 11 Umba ri mu̱ihu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i. Yo gi he̱se̱hu̱ ri 'be̱fihu̱, ne ja ri 'ye̱ gi mpe̱hu̱, ngu da xi'ahe gi 'yo̱thu̱. 12 'Bu̱hu̱ xiñho, ne da ñömañho nu'u̱ hinxi jamfi, ne hinte gi k'athu̱. 13 Di nehe da zo xiñho ri mfenihu̱ tsi kuhu̱, tema da ja nu'u̱ xi du, ne hinda du ri mu̱ihu̱, ngu nu ma'ra ya jö'i hinte ndo̱'mi. 14 Ngetho nu'mu̱ di ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesu bi du ne bi mengi bi nte, di ñ'emu̱ihu̱ n'ehe, Jö ma da ko'spa yá te nu'u̱ xi du mi jamfi ar tsi Hmu. 15 Jange di ne ga xi'ahu̱ ár mhö ar tsi Dada: Nuju̱ gar 'bu̱hu̱wa har ha̱i nu xta penga ar tsi Hmu, hinga ma ga 'be̱t'ohu̱ ga töhu̱ nu'u̱ xi du. 16 Ngetho gese̱ ar tsi Hmu ma da e mhets'i di ñö ngu ar ndö, ne ma da nt'o̱ ár mhö n'ar ndö e̱nxe̱, ne ma da nt'o̱ ár ñheti ár k'axt'athu̱xi Jö. Ne nu'u̱ xi du mi jamfi ar tsi Hmu Hesukristo ma da nank'u̱ m'e̱t'o. 17 Nep'u̱ nuju̱ gar tethu̱ nuya pa'u̱, dama da gu̱xkagihu̱ ha ya gui mahye̱giwi nu'u̱ xki du, ga nthe̱hu̱ ar tsi Hmu har ndöhi, ne njap'u̱ ga 'bu̱hwihu̱'ö gatho ya pa. 18 Jange hñu'ma ri mu̱ihu̱ n'a ngu n'a, möñhu̱ nuya mhöyu̱.
1 Ma tsi kuhu̱, hinga mahyoni ga ot'ahu̱ ar 'ñu ham'u̱ da tho gathoyu̱. 2 Ngetho gi pöhu̱ xiñho, nú'mu̱ xta ep'u̱ ar tsi Hmu, ma da njangu n'ar bë tso̱ 'bu̱ nxui, hinto to̱'mi. 3 Nu xta 'ñenga ya jö'i: Ra entho di 'bu̱hu̱ ne di pe̱'su̱ n'ar hogam'u̱i, n'a nda da̱ntho ma da 'ñepabi'u̱ ar nhwati, jangu yá u̱gi di 'ñepabi n'ar 'be̱hñö ma da m'u̱ ár bötsi, ne hinto ma da k'ont'i. 4 Ha nu'ahu̱ ma tsi kuhu̱, hingi 'bu̱hu̱ har 'be̱xui, jange nunar pa'ö hinda ma da zu̱'ahu̱ ngu n'ar bë. 5 Gatho'ihu̱ yá bötsi'ihu̱ ar hyats'i ne ar pa. Hingyá bötsi'ihu̱ ar xui wa ar 'be̱xui. 6 Jange hinga öhu̱ ngu nu ma'ra. Ma ga ndö'mhu̱ ne ga pöhu̱ xiñho nö'ö di o̱thu̱. 7 Nu'u̱ togo öhö, ö 'bu̱ nxui, ha nu'u̱ togo nti, 'bu̱ nxui nti n'ehe. 8 Hindi njahu̱p'u̱, di 'bu̱hu̱ mpa, ne di pöhu̱ nö'ö di pe̱hu̱. Ga pe̱'su̱ ar jamfri ne ar mhöte ngu ma hehu̱. Ne ga to̱'mhu̱ ma mpo̱ho̱hu̱, gehnu̱ di ko'ma ma ñöhu̱, ngu ár nt'oñö n'ar ndogu. 9 Ngetho Jö hinxi zonkagihu̱ da zu̱ju̱ ár kwe̱. Xi hwankagihu̱ ga mpo̱hu̱ di ñ'emu̱ihu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, 10 gehnu̱ bi 'ye̱nt'a ár te bi po̱kagihu̱. Jange ma ga 'bu̱hwihu̱ nu xta 'ñep'u̱, mödi ga tethu̱ wa xta tuhu̱. 11 Jange hñu'ma ri mu̱ihu̱ n'a ngu n'a, ne mfa̱xu̱ da te ri jamfihu̱, ngu xka nzöihu̱ gi o̱thu̱. 12 Ma tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ ar möte gi pe̱'sfu̱ ar nsu nu'u̱ mpe̱p'u̱ hár 'be̱fi Jö, nu'u̱ tsix'ahu̱ ne zo'ahu̱. 13 Möhu̱ ne numañhohu̱, ngetho o̱t'u̱ n'ar hoga 'be̱fi pe̱pa Jö. Ne 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i n'a ngu n'a. 14 Di a̱'ahe n'ehe tsi kuhu̱, gi tsú̱hu̱ nu'u̱ ya döhñe, gi humfu̱ yá mu̱i nu'u̱ hingi tse̱ yá pa, fa̱xu̱ nu'u̱ hingi tse̱di, pe̱'spabihu̱ ar ts'e̱ti gatho. 15 Hyanthu̱ xiñho, yo ma gi ko'sthu̱ ar ts'oki t'o̱t'ahu̱. Mahyoni gi pe̱hu̱ nö'ö xiñho n'a ngu n'a, ne gi japabihu̱ njap'u̱ gatho nu ma'ra. 16 Xa gi johyahu̱ hyax'mu̱. 17 Yo gi tsa̱ya̱hu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö. 18 Umfu̱ njamödi Jö gatho nö'ö gi thohu̱, ngetho njap'u̱ ne gi 'yo̱thu̱ gatho nu'u̱ xka jamfihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 19 Hye̱hu̱ ár Hñö Jö da mpe̱ ha ri mu̱ihu̱. 20 Yo gi u̱tsahu̱ nö'ö mönga yá m'e̱hni Jö. 21 'Yo̱xu̱ xiñho gatho, tsömhu̱ nö'ö xiñho. 22 Hye̱hu̱p'u̱ gatho nö'ö hingi ho. 23 Ne gese̱ Jö togo unga ar hogam'u̱i da t'axk'ahu̱ xo̱ge, ne gatho ri mfenihu̱, ri hñöhu̱, ri pahu̱ ne ri ndo'yohu̱ di 'bu̱ xiñho, ne hinte da k'as'ahu̱ xta ep'u̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 24 Nö'ö togo xi zo'ahu̱ hingi pa̱ta ár mfeni, jange nö'ö xi möñ'ö da 'yo̱t'e. 25 Ma tsi kuhu̱, 'ya̱fu̱ Jö da ma̱xje. 26 Ze̱ngwagihep'u̱ gatho ya ku, di pe̱mfe n'ar ñhu̱fi mhöte. 27 Di a̱'ahu̱ hár thuhu ar tsi Hmu gi néhu̱ mahye̱giwi gatho nu ma'ra ya ku nunar he̱'minu̱. 28 Gi nthe̱xkwihu̱ ár nhwëki ar tsi Hmu Hesukristo. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ar ku Silbano ne ar ku Timoteo di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱ nu'ahu̱ gar gamfihu̱ me Ntesalonika, gi 'bu̱hwihu̱ Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 2 Jö ma Dadahu̱ ne ar tsi Hmu Hesukristo da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i ne da hwëk'ahu̱ yá ñho. 3 Ma tsi kuhu̱, mahyoni ga umfe njamödi Jö ngu di 'ñepi ga o̱the, ngetho xi te ri jamfihu̱. Gatho'ihu̱ tsit'a ri mu̱ihu̱ gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, ne nunar mhötenu̱ hyax'mu̱ 'yo di te. 4 Nuje di es'ahe ri nsuhu̱, di xife ma'ra yá nijö Jö, gi pe̱'su̱ ar ts'e̱ti ne ar jamfi, mödi gi thohu̱ nze̱ye̱ ya thogi ne ya nt'u̱tsa. 5 Ha nú'mu̱ gi thohu̱ gatho nuya thogiyu̱, ka nhekip'u̱ ar hoga ts'u̱t'wi o̱t'a Jö. Ne tsa̱ da t'eñ'ahu̱ majöni di 'ñep'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ hár ts'u̱t'wi, jange gi thohu̱ njap'u̱. 6 Xiñho nu'mu̱ Jö da ko'spa yá ñöni nu'u̱ togo xi u̱tsa'ihu̱. 7 Ne nu'ahu̱ xka thohu̱ ar nt'u̱tsa, da 'ra'ahu̱ ar tsa̱ya̱ mahye̱gi nguje, nu xta penga mhets'i ar tsi Hmu Hesu, di ñ'owi ya e̱nxe̱ di höpa ár ts'e̱di. 8 Nu xta ekwa di e ha n'ar döta faspi da umbyá njut'i nu'u̱ himbi ne bi bö Jö, ne himbi 'yo̱twa ár hoga mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 9 Nu'u̱ ma da tho ya mfe̱i hiñham'u̱ da göts'i. Ma da t'e̱ni hinda ma da 'mu̱hwi ar tsi Dada, hinda ma da hyandwa ár nsunda ne ár ts'e̱di. 10 Nunar pa xta ep'u̱, gatho nu'u̱ xi jamfi ma da nsundabi ne da 'ñe'spa ár nsu. Nu'ahu̱ ma gi 'yohu̱nu̱ n'ehe, ngetho xka jamfihu̱ nö'ö xta da̱he majöni. 11 Jange hyax'mu̱ di a̱fe Jö da ma̱x'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ xiñho, ngu ndi 'ñep'ahu̱ xi zoñ'ahu̱. Ne da jwata gatho ar ñho xi hñux'ö gi pe̱hu̱, ne da 'ra'ahu̱ ár ts'e̱di gi 'yo̱thu̱ nö'ö gi jamfihu̱. 12 Ne njap'u̱ da nheki ár nsunda ar tsi Hmu Hesukristo ha ri m'u̱ihu̱, ne da t'es'a ri nsuhu̱ xka nthe̱xkwihu̱ ár nhwëki Jö ne ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Nupya tsi kuhu̱, di ne ga xi'ahe tema da thogi xta penga ar tsi Hmu Hesu, ne hanja ma ga nthe̱wihu̱. 2 Di a̱'ahe, yo ma gi pa̱ta ri mfenihu̱, yo ma gi tsuhu̱ togo ñöwi Jö emp'ö, wa ut'ahu̱, wa ha̱'ahu̱ eñ'u̱ xta pe̱ñ'ahe n'ar he̱'mi habu̱ di xi'ahe, nunar pa xta ñ'u ar tsi Hmu xi zo̱ho̱. 3 Yo ma gi ñhe̱hu̱ ne hingi jafu̱masu nu'u̱ togo ne da 'wek'ahu̱ mönga nuya mhöyu̱. Ngetho ma da nheki m'e̱t'o ya jö'i ma da do̱xa Jö, ne ma da ñ'udi ar ts'ojö'i togo xi t'e̱nt'i da m'e̱ har 'be̱xui. 4 Nö'ö ar tsojo'i'ö hinda ma da me̱pa Jö, hinda ma da hye̱ togo ne da me̱pi, hinto da hye̱gi da hyoni ne da no̱nga Jö. Hinge ho̱nse̱'ö, da yu̱t'a hár dönganijö Jö, ne da 'ñense̱ gehnu̱ Jö emp'ö. 5 Ha hingi beñhu̱ ndi xi'ahu̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱p'u̱. 6 Gi pöhu̱ teme k'a'spa ár 'be̱fipya, to̱'mtho da zo̱ ar pa da ñ'udi xiñho. 7 Nö'ö ar ts'oki ñ'öntho mpe̱fi, ho̱nse̱ to̱'mi da thöka togo hingi he̱gi. 8 Nu'mú̱ hö, ma da nheki nunar ts'ojö'i'ö, togo ar tsi Hmu ma da hyo ho̱nse̱ da hwifi, ne da hwati xta nheki ár nsunda xta zo̱ho̱. 9 Nunar ts'ojö'inu̱ hömpa ár ts'e̱di ar Ts'ondöhi. Tsa̱ da 'yo̱t'a ya döta nt'udi da ka ya jö'i. 10 Nuyá nhemhñöyu̱ ma da ka ya jö'i xi m'e̱di, ngetho himbi ne bi hñöni ne himbi mödi ar mhö majöni bi nsipabi, ne njap'u̱ xi mpo̱hmö'u̱. 11 Jange Jö xi pumbyá mfeni da jamfi nuya nhemhñöyu̱. 12 Nu'mú̱, ma da t'et'a har tsibi gatho nu'u̱ himbi ne bi jamfi ar mhö majöni, ngetho mi johyatho'u̱ mi o̱t'a ar ts'oki. 13 Ha nuje mahyoni hyax'mu̱ ga umfe njamödi Jö tsi kuhu̱, xa mö'ahu̱ ne bi hwañ'ahu̱ ngi mpo̱hu̱, nú'mu̱ mi ndu̱ ar ximha̱i. Ne nú'mu̱ nga ñ'emu̱ihu̱ nö'ö majöni, ár Hñö Jö bi t'axk'ahu̱. 14 Jö bi 'yo̱t'a njap'u̱ ne nda tsa̱ ngi 'bu̱hwihu̱ hár nsunda ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ngetho ga hñöñhu̱ ar hoga mhö da xi'ahe, gehnu̱ ar nts'ohni bi 'yo̱t'a'ihu̱ Jö. 15 Jange tsi kuhu̱, tse̱ta ri ñ'emu̱ihu̱. Yo ma gi hye̱hu̱ nö'ö xta ut'ahe netho, wa ha ya he̱'mi xta pe̱ñ'ahe. 16 Ne gese̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo ne Jö ma tsi Dadahu̱, togo bi mökagihu̱ ne bi 'raju̱ n'ar humamu̱i hiñham'u̱ da göts'i, ne bi hwëgagihu̱ n'ar hoga ndo̱'mi, 17 dá hñup'a ri mu̱ihu̱, ne da 'ra'ahu̱ ar ts'e̱di te gi möñhu̱ ne te gi 'yo̱thu̱.
1 Nupya tsi kuhu̱, di a̱'ahu̱ gi 'ya̱fu̱ Jö da ma̱xkagihe, ngut'a habu̱ gatho da nu̱nga ár mhö, ne da nhumansu ngu xka numansuhu̱. 2 Ne 'ya̱fu̱ da ñöngagihe, hinte da jaje ya ts'ojö'i ne nu'u̱ o̱t'a ya ts'om'u̱i, ngetho hinga gatho xi ñ'emu̱i Jö. 3 Mödi di pöhu̱ Jö hinda tsa̱ da pa̱ta ár mfeni, jange da ma̱xkagihu̱ ne da ñöngagihu̱ hinga o̱thu̱ nö'ö hingi ho. 4 Di ka̱xmbenihe gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu, hingi ma gi hye̱hu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö xta 'be̱p'ahe. 5 Ne ar tsi Hmu da hok'a ri mu̱ihu̱, 'yo di hñöxkwi ár mhöte Jö, ne di ñhe̱hwi ár ts'e̱ti ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Ma tsi kuhu̱, di 'be̱p'ahe hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, gi 'wehu̱ gi hye̱hu̱ gatho nuya ku 'yo döhñe, ne hingi ne da 'mu̱ ngu xta ut'ahe. 7 Nu'ahu̱ gi pöhu̱ hanja da tsa̱ gi te̱ngagihe, ngetho gi pöse̱hu̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱hep'u̱, hinge ndi 'bu̱the ndöhñetho. 8 Hinto bi 'wingathogihe. Parxui ndi mpe̱he, hinte nda k'at'i te nga tsihe, ne njap'u̱ hinge nga o̱t'ahe ar xuhña. 9 Nuje ndi 'ñepkagihe ngi 'raje te nga tsihe, ha nö'ö ndi nehe, nga ut'ahe hanja ngi te̱ngagihe. 10 Ngetho da 'be̱p'ahe n'ehe nú'mu̱ ndi 'bu̱hep'u̱, nu'u̱ togo hingi mpe̱fi, yo di ñuni n'ehe. 11 Di xi'ahe njap'u̱ ngetho xta o̱he 'ra gi 'bu̱hu̱ ndöhñetho, hinte gi pe̱hu̱, ho̱nse̱ gi ñ'öxtehu̱. 12 Nuya ku 'bu̱ njap'u̱, di zohe ne di 'be̱pabihe hár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo, da umbyá mu̱i da mpe̱fi, ne njap'u̱ da dö'u̱ te da zi. 13 Tsi kuhu̱, yo ma da za̱'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö xiñho. 14 Nö'ö togo hingi ne da 'yo̱ta nö'ö mönga nunar he̱'minu̱, möñhu̱ togo'ö, ne yo gi ntsixkwihu̱, ne njap'u̱ da ntsa̱. 15 Ho̱nse̱ yo gi emfu̱ ri ñ'u̱nihu̱, zohu̱ ngu n'ar ku. 16 Nupya nö'ö ar tsi Dada togo unga ar hoga'mu̱i, hagatho da 'ra'ahu̱ nunar hoga'mu̱inu̱. Ar tsi Dada gi 'bu̱hwihu̱. 17 Nunar nze̱ngwa xta ja ma 'ye̱ xta ot'ase̱. Njap'u̱ nheki gatho ma he̱'mi, go geke togo di pe̱hni, ri kuhu̱ Pablo. 18 Dá hyex'atho'ihu̱ ár nhwëki ar tsi Hmu Hesukristo gi gatho'ihu̱. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo, ngu xki hñuxkagi Jö ma Po̱ho̱tehu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, gehnu̱ ma ndo̱'mihu̱. 2 Di ot'a nunar he̱'minu̱, Timoteo, ngu ma t'u̱'i, ngetho da zo'a'i ár mhö Jö ne ga ñ'emu̱i. Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da hwëk'a yá ñho, ne da ko ár mu̱i da ma̱x'i gi 'bu̱ n'ar hogam'u̱i. 3 Ngu da a̱'anu̱ Efeso ngi kohnu̱, ne ngi hñökwa nu'u̱ togo utwa ya ku ma'ra ya nt'uti himbi zogagihu̱ ar tsi Hmu. Da xi'a njap'u̱ nú'mu̱ ndi 'ba̱ ar 'ñu ngar ma Nmasedonia. 4 Da a̱'i n'ehe ngi xipa ya ku hinge nda japamasu nuya 'bede hinte o yá 'ñu, ne hiñ'otho ár ngöts'i. Möñ'u̱ ho̱nse̱ da ntsa̱mfödi, hinte fa̱'spa ár 'be̱fi Jö habu̱ mpe̱ ar ñ'emu̱i. 5 Da a̱'a'i ngi xipa ya ku njap'u̱, nda mhö n'a ngu n'a, ndi pe̱'sa n'ar hogamu̱i, n'ar mfeni xint'axi, ne n'ar ñ'emu̱i hindi ñ'entho. 6 Ngetho 'ra xi hye̱hyu̱, ne nupya hinte mañho möñ'u̱. 7 Xa o̱t'u̱ pömpa ár t'ofo ar Moise emp'ö, hingi pöhmö tema di bo̱nga nö'ö möñ'u̱. 8 Di pöhu̱ ár t'ofo ar Moise xiñho, nu'mu̱ da t'uta ngu möñ'ö. 9 Di pöhu̱ n'e, ya 'be̱pate hinge mahyonibi ya hogajö'i. Go honga nuya ts'oka t'ofo, nu'u̱ hingi o̱t'a nö'ö nsipabi, nuya 'yo̱t'ats'oki ne ya ts'ojö'i, nuya hingi honga Jö ne hingi nsundabi, nu'u̱ ho yá dada, yá nönö, ne gatho numa'ra ya hyote. 10 Bi t'uni honi nu'u̱ 'be̱ngwi hingyá nthöti, nu'u̱ 'be̱ngwi yá mindo̱wi, nu'u̱ pë yá mijö'iwi, nu'u̱ mönga ya nhemhñö, ne nu'u̱ et'a Jö made kate, ne gatho nu'u̱ to̱'sa ar hoga nt'uti. 11 Jangu mönga ár hoga mhö Jö xa nsunda, bi zogagi ga mö. 12 Di umba njamödi ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, togo bi 'raka ar ts'e̱di, ne bi nugagi ngu n'ar hoga 'be̱go, bi 'ye̱ntk'a ha ma 'ye̱ ár 'be̱fi'ö. 13 Mödi mam'e̱t'o ndi tsanga ar tsi Hmu Hesukristo, ne xa ndi u̱tsa gatho nu'u̱ mi te̱ni, ne ndi nku'be, te gatho ndi japabi'u̱. Ha nunar tsi Dada bi hwëgagi, ngetho hinge ndi pöka tema ndi o̱t'e, ne hinge ndi ñ'emu̱i. 14 Ne bi gobgatho ár nhwëki, ne njap'u̱ bi tsa̱ da ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo, ne bi tsa̱ da hönga nunar mhöte uñ'ö. 15 Nunar mhönu̱ majöni ne mahyoni gatho da ñ'emu̱i: Nunar tsi Hmu Hesukristo ba ekwa har ximha̱i da po̱ gatho ya 'yo̱t'ats'oki, ha nuga ndi töka gatho. 16 Ar tsi Dada bi hwëgagi togo ndi töpa ár nts'o gatho nu ma'ra, ne njap'u̱ nda nheki ár ts'e̱ti ar tsi Hmu Hesukristo. Gehnu̱ n'ar nt'udi da hyanda nu'u̱ nda jamfi, ne nda me̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 17 Jange nunar Ndö hiñham'u̱ da göxa ár ts'u̱t'wi, dá hñönga ar nsunda ne da t'e'spa ár nsu. Gehnu̱ hingi tu ne hingi nheki, ho̱nse̱nu̱ ar Jö ne töte ár mfödi. Dá njap'u̱. 18 Ma tsi t'u̱'i Timoteo, di tsok'a'i gi umba ri mu̱i gi mpe̱ hár 'be̱fi ar tsi Dada, ngu xki xi'a Jö ngi 'yo̱t'e, ne gi mpe̱ ngu n'ár hoga ndogu ar tsi Hmu. 19 Su ri ñ'emu̱i, ne gi pe̱'sa n'ar mfeni xint'axi, ngetho 'ra bi hye̱p'u̱ ne bi 'be̱ yá jamfi, hingi pödi te da me̱pya. 20 'Rayu̱, ar Imeneo ne ar Handro nu'u̱ togo xta e̱nt'wa hár 'ye̱ ar Ts'ondöhi, njap'u̱ da dits'i ne hinda mengi da zanga Jö.
1 M'e̱t'o di 'be̱p'ahu̱ gi mat'wabihu̱ Jö gatho ya jö'i, ne gi te̱twabihu̱ da ma̱ts'i, hingi tsa̱ya̱hu̱ gi umfu̱ njamödi. 2 'Ya̱fu̱ Jö da ma̱xa nuya ndö ne gatho ya ts'u̱t'wi, njap'u̱ ga 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i ter entho, ne ga 'yohu̱ xiñho di numañhogihu̱ ya jö'i. 3 Ngetho gehnu̱ xiñho, ne numañho Jö ma Po̱ho̱tehu̱, 4 togo ne da mpo̱ gatho ya jö'i, ne da bö nö'ö majöni. 5 N'adar Jö 'bu̱i, ne n'atho togo 'ba̱ made ñönga ya jö'i. Gehnu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo ba ekwa har ximha̱i bi njö'i. 6 Bi unse̱ ár te bi gut'a ar tha̱i mi tu gatho ya meximha̱i, ne bi mhönga gathoyu̱ mi zo̱nga ar pa nda mhö. 7 Jange bi thuxkagiga ngu ár mpo̱te ar tsi Hmu ga mömba ár hoga mhö. Di mönga nö'ö majöni, hindi kate, ngetho dá jamfi ar tsi Hmu Hesukristo. Bi thuxkagi ngu ár utate nu'u̱ hingya xodyo, ga utwabi ar ñ'emu̱i ne nö'ö majöni. 8 Di ne habu̱ gatho di 'bu̱ ya ñ'o̱ho̱, dá gu̱xa yá 'ye̱ mhets'i, da mat'a Jö dar nt'axi yá mfeni, hindi po̱ yá kwe̱, ne hindi nemahñö. 9 Di ne n'ehe, gatho ya 'be̱hñö da beni xiñho hanja da ñhe, hinda ñ'ets'i, ne di pe̱'sa yá tsa̱. Hinda 'yeka yá ñö exa yá nsu, xa di tuta nze̱ye̱ ya hwe̱xkabo̱jö, ya t'axdo, wa ya he ximhödi. 10 Nö'ö xiñho da me̱fi, dá me̱ ya hoga 'be̱fi ngu n'ar 'be̱hñö tsupa Jö. 11 Ar 'be̱hñö dá 'yo̱xta ár mhö Jö mhönga har nijö, ne da bödi tema nsipabi, ne da 'yo̱t'e. 12 Hindi et'a ma xu̱tha ar 'be̱hñö da uta ma'ra ha ya mhunts'i, ne hinda m'u̱i ngu ár ñöxhmu ar ndo̱. Nö'ö da me̱'ö, da 'yo̱xtho. 13 Ngetho Jö bi hyoka m'e̱t'o ar Adan, ne ka bi hyoka ar Eba. 14 Ar Adan hinto bi hya̱t'i, ha nunar 'be̱hñö hö, ne mi nkadi bi ts'okwa Jö. 15 Jange xa tho ya u̱gi ya 'be̱hñö nú'mu̱ m'u̱ yá bötsi. Mödi nuya 'be̱hñö ma da mpo̱ho̱ nu'mu̱ hinda hye̱p'u̱ yá ñ'emu̱i, da me̱'sa ar mhöte, ne da m'u̱ n'ar m'u̱i xint'axi di tsupa Jö.
1 Majöni nunar mhönu̱: Nu'mu̱ togo ne da nma̱'yo, n'ar hoga 'be̱fi ne'ö. 2 Ne mahyoni da me̱'sa n'ar hogam'u̱i, hinte di ja te da nk'a'spabi. Di 'ñe n'adar 'be̱hñö, di pödi xiñho nö'ö pe̱fi, di pe̱'sa ar hoga mfödi. Di pödi da 'yo̱t'wa ar ñho ma'ra, di ungar se̱ki hár ngu, ne di pödi da uta ma'ra. 3 Hindi nti, hindi honga ya tuhni, hindar nts'o da dö ar bojö. Ar hogajö'i, hindar kwe̱, hindi ne da me̱'sa nze̱ye̱ ya bojö. 4 Di pödi hanja da zixa xiñho ár ngu, ne nuyá bötsi di o̱t'a nö'ö ne Jö. 5 Ngetho nö'ö hingi pödi da zixa ár ngu, hanja da tsa̱ da zi'spa ár nijö Jö 'mu̱. 6 Hinda tsa̱ da nma̱'yo n'ar 'ra'yo gamfi, ngetho yo ma da ñ'ets'i, ne njap'u̱ da hñönga ar mfe̱i bi hñönga ar ts'ondöhi. 7 Mahyoni di numañho nu'u̱ hingya gamfi. Njap'u̱ hinda 'be̱ ár tsa̱, ne hinda zo hár 'ye̱ ar ts'ondöhi. 8 N'ar ma̱xte har nijö mahyoni di nhumañho, hindi yot'a ár ne, hindi nti, hindar nzibjö. 9 Di su xiñho nuna ñ'emu̱i xi t'uti, ne di ñ'u n'ar mfeni xint'axi. 10 Mahyoni da nts'a̱ti m'e̱t'o ha hinte pe̱'sa te da k'ats'i, ne nu'mú̱ hö, da tsa̱ da t'ets'i. 11 Njap'u̱ nuya 'be̱hñö n'ehe di mpe̱ har nijö, mahyoni di nhumañho, hindi ju̱xya nhemhñö, di pödi xiñho nö'ö pe̱fi, ne di o̱t'a xiñho gatho. 12 Nuya ma̱xte di 'ñe n'adar 'be̱hñö, di pödi hanja da zixa xiñho ár ngu ne yá bötsi. 13 Nö'ö togo fa̱xte xiñho hár 'be̱fi Jö, dá t'e'spa ár nsu, ne njap'u̱ hinda ntsu da xipa ma'ra ar ñ'emu̱i pe̱'spabi ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Di pe̱ñ'a nunar he̱'minu̱, mödi di beni ngut'a ga map'u̱ ma ga k'ös'a'i. 15 Ha nu'mu̱ da tho 'ra ya pa hindi tso̱mp'u̱tho, gi pödi hanja gi 'yo̱t'a ar 'be̱fi hár ngu Jö. Getnu̱ ár nijö Jö togo te, ne nunar nijönu̱ su ne ñönga nö'ö majöni. 16 Xa döta nunar ñ'emu̱i xi t'utkagihu̱. Nunar mhönu̱ hinjo'o togo da k'ats'i: Jö ba e bi njö'i. Ár Hñö Jö bi da̱majöni bi 'yo̱t'a xiñho. Bi hyanda yá e̱nxe̱ Jö. Bi mhömba ár 'bede gatho ya ha̱i ja har ximha̱i. Gatho ár nxidi ar ximha̱i bi ñ'emu̱ibi ne bi ts'ixa mhets'i hár nsunda.
1 Ár Hñö Jö xi 'yotkagihu̱ xiñho ar 'ñu, ne enö hár ngöts'i ya pa, 'ra ya ku ma da hye̱ ar ñ'emu̱i, da 'yo̱'spa yá nhemhñö nt'uti ya jö'i te̱mba yá nt'uti ya ts'ondöhi. 2 Nuya kate jö'i ma da mönga ya nhemhñö, ngetho xi ts'oka yá mfeni. 3 Ma da hñökwa ya jö'i da nthöti. Ne hinda hye̱gi da zi 'ra ya ñhuni xi 'rakagihu̱ Jö ga tsihu̱ di umfu̱ njamödi, nuju̱ dar gamfihu̱ ne xta pöhu̱ nö'ö majöni. 4 Gatho nö'ö bi hyoka Jö xiñho, hinte ga tsanthu̱, ho̱nse̱ nú'mu̱ xka tsihu̱ ga umfu̱ njamödi. 5 Ngetho ár mhö Jö ne nú'mu̱ di a̱fu̱, japi da t'axki. 6 Nu'mu̱ gi uta ya ku gatho nö'ö xta xi'a'i, ne nu'mu̱ gi 'ñet'a ri mu̱i gatho nuya mhö no̱nga ma jamfihu̱, ne ar hoga nt'uti xka te̱ni, njap'u̱ hö, gár hoga 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Yo gi japamasu nuya ts'o'bede hinte o yá 'ñu no̱nga ya meximha̱i. Nö'ö gi 'yo̱t'e, hyonga hanja gi 'bu̱i xiñho. 8 Ngetho nö'ö togo japi da 'ñönga ár ndo'yo ne da me̱'sa ar ts'e̱di, hints'u̱ ju̱kwa nze̱ye̱ ar ñho. Ha nö'ö umbár mu̱i da m'u̱i xiñho, ju̱kwa nze̱ye̱wa, ne har te xi 'ñep'u̱ n'ehe. 9 Nunar mhönu̱ xta xi'ahu̱ majöni, ne mahyoni gatho ya jö'i da ñ'emu̱i. 10 Jange xa di umba ma mu̱ihu̱ di mpe̱hu̱, ne di thohu̱ ya thogi, ngetho di ñ'emu̱ihu̱ Jö togo te. Gehnu̱ ár ñönte gatho ya meximha̱i, 'be̱t'ogihu̱ nuya xta jamfihu̱. 11 Gehnu̱ gi xipabi ne gi uta ma'ra. 12 Yo gi ñhe̱gi da nhu'a'i ngu hinte gi pödi ngetho gi bötsitho. Nö'ö gi pe̱fi: Gi ñö xiñho, gi 'yomañho, gi pe̱'sa ar mhöte, umba ri mu̱i gi mpe̱fi, tse̱ta ri ñ'emu̱i, gi 'bu̱ n'ar m'u̱i xint'axi, ne njap'u̱ da de̱ñ'a ya ku. 13 Nuya pa hindi tso̱mp'u̱tho, gi népa ya ku ár mhö Jö, hñu'mba yá mu̱i, ne gi utwabi. 14 Jamasu nunar hogant'uni xi 'ra'a Jö, ne bi xi'a'i nú'mu̱ bi hñus'a yá 'ye̱ yá ndö ar nijö. 15 Umba ri mu̱i gi pe̱ nuya 'be̱fiyu̱, ne yo ma gi hye̱gi. Njap'u̱ gatho da hyandi 'yo di xu nuya ñho xi 'ra'a Jö. 16 Nsuse̱ge ne jamasu ar nt'uti. Yo gi tsa̱ya̱ gi 'yo̱t'a njap'u̱, ngetho gi mpo̱se̱ge, ne da mpo̱ gatho nu'u̱ da 'yo̱x'a'i.
1 Yo gi tsu̱ ar tsi dönzia, zofo ngu ri dada emp'ö, ha nu'u̱ bötsitho, ngu ri jödö. 2 Nuya tsi txu, zofo ngu ri nönö, nu'u̱ nxutsitho ngu ri nju, gi pe̱'sa n'ar mfeni xint'axi nú'mu̱ gi xipa hanja da m'u̱i. 3 Xipa ar nijö da ma̱xa nuya n'anxu hinto 'ñehe togo da ma̱ts'i. 4 Ha nu'mu̱ 'ñe yá bötsi wa yá 'be̱to, dá böhyu̱ da su, ne da 'yo̱t'wa ar ñho m'e̱t'o yá mëni. Ne njap'u̱ da ko'spa n'a tu̱i nunar ñho xi hñöñ'u̱, ngetho gehnu̱ xiñho ne numañho Jö. 5 Nö'ö majöni ar 'ranxu, 'bu̱se̱ ne hinjo'o togo da su, ho̱nse̱ to̱'mba ár mfa̱ts'i Jö, ne parxui mat'i ne a̱pabi da ma̱ts'i. 6 Ha nö'ö ar 'ranxu o̱t'a gatho nö'ö ne, ha hingi 'yomañho ár m'u̱i, hinga mahyoni da ma̱xa ar nijö, ngetho nuya 'ranxu'u̱ mödi te, po̱ntho xi du. 7 Xipa ya ku nö'ö di xi'a'i, ne njap'u̱ hinte di ja te da nk'a'spabi. 8 Ngetho nu'mu̱ n'ar ku hingi japamasu nu'u̱ te yá njawi ne nuyu̱ 'bu̱ hár nguse̱, xi ts'oka ár jamfi ne töta n'a nö'ö hinxi ñ'emu̱i. 9 Nu habu̱ di huxa yá thuhu ya 'ranxu t'umba ar mfa̱ts'i, hindi huxp'u̱ nu'u̱ hinxi thota hñun'a̱te nje̱ye̱, ne hinxi 'ñe ho̱nse̱ n'ár döme. 10 Ne di födi bi m'u̱ n'ar hogam'u̱i, bi te xiñho yá bötsi. Xi umba ar se̱ki gatho nu'u̱ mi tso̱ hár ngu, ne xi xu̱kwa yá wa ya gamfi. Bi ma̱xa nu'u̱ mi tho ar thogi, ne xi bödi xi me̱ xiñho gatho ya hoga 'be̱fi. 11 Yo gi huxa nu'u̱ tse̱tho, ngetho zo̱ta ar pa da ne da mengi da nthöti, ne hinda jwata ar 'be̱fi bi ndu̱i bi me̱pa ar tsi Hmu. 12 Ne da duxa ar ts'oki, ngetho himbi 'yo̱t'a ngu xki mönga m'e̱t'o. 13 Da nzöñ'u̱ hinte pe̱fi, ho̱nse̱ 'yo ne ya ngu. Hinge ho̱nse̱ da bö ya döhñe, te yá nemhñö 'yo pede ño'ö hindi 'ñepi da möñ'u̱. 14 Jange di 'be̱p'a'i, nuya 'ranxu di tse̱tho, dá nthöti, dá te yá bötsi ne da su xiñho ár ngu. Njap'u̱ hinte da za̱ te da mönga nu'u̱ togo hingi ne da nugagihu̱. 15 Ngetho 'ra xi 'wege xi de̱nga ar Ts'ondöhi. 16 Nu'mu̱ n'ar ku ar ñ'o̱ho̱ wa ar 'be̱hñö 'ñe n'ár mëni hár ngu di 'ranxu, mahyoni da umba nö'ö te k'at'i, ne hindar ñhembibi ar nijö da su, ne da tsa̱ da ma̱xa ma'ra nu'u̱ majöni hinto 'ñehe to da ma̱ts'i. 17 Nuya ma̱'yo tsixa xiñho ár nijö ar tsi Hmu, mahyoni xa da nhumansu, ne töte nu'u̱ mpe̱fi mömba ár mhö Jö ne uta ma'ra. 18 Ngetho hár T'ofo Jö enö njawa: Yo gi tut'wa ár ne ar boi ne'mi töka ar t'e̱i. Ne enö n'ehe: Nö'ö togo mpe̱fi, di 'ñepi da t'umba ár nthöhö. 19 Nu'mu̱ togo ne te da hyo̱xa n'ar ma̱'yo, mahyoni di 'bu̱ yoho wa hñu togo da tsa̱ da da̱majöni. 20 Nuya ma̱'yo hingi he̱gi o̱t'a ar ts'oki, tsu̱i habu̱ da hyanda gatho ya ku, ne njap'u̱ da zu nu ma'ra n'ehe. 21 Di 'be̱p'a'i hár nthandi Jö, ar tsi Hmu Hesukristo ne yá e̱nxe̱ xi hwañ'ö, 'yo̱t'a ngu di xi'a'i, yo ma gi fa̱xa n'a wa man'a. 22 Yo gi hu'spa ri 'ye̱ gi 'ñexa ngut'a nu'u̱ togo ne da me̱pa Jö. Ngetho nu'mu̱ hingi 'yo xiñho, da mhö gi et'atho ri xu̱tha. Pe̱'ske n'ar hogam'u̱i hinxi ja̱xt'i. 23 Yo gi tsi ho̱nse̱ ar dehe, tsi n'a tsi tu̱i ar t'afi'obxi, da hñök'a nö'ö ar u̱mu̱i gi ntsa̱wi hingi ne da hye̱k'a'i. 24 'Ra dama nhekitho yá ts'oki mödi hinxi thö'spatho majöni, ma'ra da fö m'e̱fa. 25 Njap'u̱tho nu'u̱ to o̱t'a ar ñho n'ehe, 'ra ya hoga 'be̱fi ngut'a da nheki, ha ma'ra da nheki m'e̱fa, ngetho hingi tsa̱ da ts'e̱'ma n'ar hoga 'be̱fi.
1 Gatho nu'u̱ togo m'e̱go, mahyoni da numañho yá hmu, ne njap'u̱ hinda ñhömañ'u̱ ár thuhu Jö, ne hinda ñhömañ'u̱ ar hoga nt'uti di ñ'emu̱ihu̱. 2 Nu'u̱ togo 'ñe yá hmu ya gamfi, xa da umba yá mu̱i da me̱pabi xiñho, yo ma da hye̱gi da 'yo̱te. Ngetho nu'u̱ togo hönga nunar hoga 'be̱finu̱, gehyu̱ yá hmöka ku. Utwabi gathoyu̱ ya ku, ne hñu'mba yá mu̱i da 'yo̱t'e. 3 Nu'mu̱ n'a togo te gatho utatho, ne hingi uta ngu mönga ár hoga mhö ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, ne hingi ne da de̱nga ar hoga nt'uti otkagihu̱ ar 'ñu hanja ga 'bu̱hu̱ ngu ne Jö, 4 nö'ö ar jö'i'ö ar ñ'ets'i ne hinte pödi, xi 'be̱ ár mfeni, honi togo da ntsa̱hñökiwi. Ka di bo̱hnu̱ hyo̱kwa yá ñho ma'ra, ya tuhni, ya nts'ani, ne hinto ne da ntsixkwi. 5 Bi ehnu̱ n'ehe ya ntsa̱hñöki, hinte mañho nju̱ki nö'ö mönga nuya jö'iyu̱. Xi ts'oka yá mfeni ne xi t'ökwa nö'ö majöni. Ho̱nse̱ honga ar ñ'emu̱i, ne njap'u̱ da gu̱ka ar bojö. Hye̱ nuya jö'iyu̱. 6 Majöni, döta ár njut'i nunar hogam'u̱inu̱, nu'mu̱ ga ñhogamu̱ihu̱ nö'ö di pe̱'su̱. 7 Ngetho hinte xta höhu̱wa har ximha̱i, ne hinte ga höxu̱. 8 Nu'mu̱ di pe̱'su̱ te ga tsihu̱ ne te ga hehu̱, gar ñhogamu̱ihu̱. 9 Ngetho gatho nu'u̱ togo ne da me̱'sa nze̱ye̱ ya m'e̱ts'i, töta yá ts'omfeni ne yá ts'ohyo̱ke. Hinte mañho ju̱ki, ne njapabi da nhwati ne da m'e̱di. 10 Nu'u̱ togo xa mö ar bojö, ka bi po̱p'u̱ gatho ya ts'oki. 'Ra ya ku xi de̱nga ar bojö, xi hye̱p'u̱ yá ñ'emu̱i ne xi tho nze̱ye̱ ya dumu̱i. 11 Ha nu'ge Timoteo, ár 'be̱go'i Jö, 'wege hye̱ gatho nuya ts'okiyu̱. Ne umba ri mu̱i gi 'bu̱i xiñho, gi 'yo ngu ne Jö, gi pe̱'sa ar ñ'emu̱i, ar mhöte, ar ts'e̱ti, ne nts'a̱'mtho. 12 Tho ar xa̱nthe, xa gi umba ri mu̱i gi ñönga ar ñ'emu̱i. 'Yo̱t'a ar ts'e̱di gi te̱nga xiñho ar te hinda thege xi 'ra'a Jö nú'mu̱ mi zoñ'a'i, ne ga da̱majöni ha yá nthandi nze̱ye̱ ya jö'i. 13 Di 'be̱p'a'i hár nthandi Jö nö'ö to umba yá te gatho nö'ö te 'bu̱i, ne hár nthandi ar tsi Hmu Hesukristo togo bi da̱twa majöni ar Pilato ár hoga 'be̱fi, 14 gi 'yo̱t'a nö'ö di 'be̱p'a'i, gi 'bu̱ n'ar m'u̱i hinxi ja̱xt'i ne hinto da k'as'a'i, to̱'ma ar pa da penga ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Ngetho nu xta zo̱ ar pa, da ñ'u Jö nunar mpenginu̱, gehnu̱ togo n'ase̱ 'bu̱i, döta ár nsunda ne pe̱'sa gatho ar ts'e̱di, ár Ndö ya ndö ne ár Hmu ya hmu. 16 Nuna höse̱ ár te hiñham'u̱ da thege, ne 'bu̱ ha n'ar hyats'i hinto tsa̱ da zo̱ni. Hinto xi hyandi, ne hingi tsa̱ da thandi. Gehnu̱ di 'ñepabi ar nsunda ne ar ts'e̱di hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 17 'Be̱pa nu'u̱ pe̱'sa yá m'e̱ts'iwa har ximha̱i, yo ma da ñ'ets'i. Hinda hñuxyá da̱ har hya̱te bojö. Dá hñuxyá da̱ Jö togo hö ar te, ne xi 'rakagihu̱ töte nö'ö di k'athu̱, ne njap'u̱ ga 'bu̱hu̱ ter entho. 18 Xipabi da 'yo̱t'a nö'ö xiñho, ne da me̱ ya hoga 'be̱fi, gehyu̱ yá m'e̱ts'i. Di pödi da 'yo̱t'a n'ar ñho, ha nu'mu̱ te da uni, di po̱nga ha yá mu̱i. 19 Njap'u̱ to̱'ma n'ar hoga m'e̱ts'i, gehnu̱ umbabi n'ar ndo̱'mi nuya pa di 'ñep'u̱, ne ze̱twa yá mu̱i honga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 20 Nupya tsi Timu, su ar 'be̱fi bi t'e̱nt'a ha ri 'ye̱. Yo gi japamasu nuya ts'o'bede hinter me̱'u̱. Hingi 'yo̱'spa yá mhö xi hñuxase̱ nu'u̱ enö xa pe̱'sa n'ar hoga mfödi emp'ö. 21 Nu'u̱ togo xi de̱nga nuya mfödiyu̱, xi hye̱p'u̱ yá ñ'emu̱i.
1 Nuga dar Pablo, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo ngu bi benga Jö, ne bi 'be̱pkagi ga mönga ar te hiñham'u̱ da göts'i, xi ñöt'wabi gatho nu'u̱ togo da ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 2 Di ot'a nunar he̱'minu̱, Timoteo, ngu ma hmöka t'u̱'i. Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da hwëk'a'i yá ñho, ne da ko ár mu̱i da ma̱x'i gi 'bu̱ n'ar hogam'u̱i. 3 Jö di umba njamödi togo di pe̱pabi hinte tsu̱ka ma mfeni, ngu bi me̱pabi ma pale mam'e̱t'o n'ehe, ne parxui di beñ'a'i nú'mu̱ di a̱pa Jö. 4 Di beni hanja ga nzoni nú'mu̱ nda ñhe̱hu̱, di nemhö ga pengi ga hant'a'i, ne ga njohya man'agi. 5 Bi e ha ma mfeni nö'ö ar hoga ñ'emu̱i gi pe̱ts'i hingi ñ'entho, di hñöxa ngu mi pe̱'sa m'e̱t'o ri möle Loida. M'e̱fa bi gohwi ri nönö Eunise, ne di pödi bi thok'a'i n'ehe. 6 Jange di 'be̱p'a'i xa gi umba ri mu̱i gi japi da xu nunar nt'uni xi hwëk'a ár Hñö Jö nú'mu̱ da hus'a ma 'ye̱. 7 Ngetho Jö xi 'rakagihu̱ ar ts'e̱di ga tse̱thu̱, da nja ma mhötehu̱, ga su ma mfenihu̱, hinge ga ntsuhu̱. 8 Jange yo ma gi ntsa̱ gi mö xka ñ'emu̱i ar tsi Hmu, ne hingi nko̱ni di ntsixkwi, nuga di jot'a har fa̱di ngetho di mömba ár mhö Jö. Da̱twa majöni n'ehe, mödi da nt'u̱tsa'i ne gi tho nze̱ye̱ ya thogi, ne Jö da 'ra'a ar ts'e̱di gi tho gathoyu̱. 9 Gehnu̱ bi po̱kagihu̱, ne bi zonkagihu̱ ga 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi. Bi jap'u̱ hinge xa di pe̱hu̱ ya ñho. Njap'u̱ xki beñ'ö nda hwëgagihu̱ nuya ñhoyu̱ nu'mu̱ nga ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Maham'u̱ xki benga njap'u̱ nda 'yo̱t'e nú'mu̱ himi thokta ar ximha̱i. 10 Ha xi nheki nuya payu̱ xi zo̱kwa ma tsi Po̱ho̱tehu̱ Hesukristo, togo bi hñöka ar ndöte, ne bi gu̱ka har hyats'i ar te hiñham'u̱ da göts'i, mi mönga ar hoga mhö. 11 Ne nuga bi thuxkagi ngu ar mpo̱te ga mönga nunar hoga mhönu̱, ne ga utwabi nu'u̱ hingya xodyo. 12 Jange di thoka gatho nuya thogipya. Hindi ntsa̱ ga da̱pa majöni ár mhö Jö, ngetho di pöka togo xta ñ'emu̱ibi. Ne di pödi xiñho pe̱'sa ar ts'e̱di da supka ma te xta e̱nt'wa hár 'ye̱, ga to̱'mi da zo̱ ar pa da thöxamajöni. 13 Te̱nga nuya hoga mhö xka 'yo̱xkagi xta mö, ne gi te̱nga ar ñ'emu̱i ne ar mhöte di pe̱'su̱, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 14 Ngetho xi t'a'a ár ts'e̱di ár Hñö Jö 'bu̱ ha ri mu̱i, su nunar hoga mhö xi t'e̱nt'a ha ri 'ye̱. 15 Ngu xka pödi, gatho nuya ku me Asia bi hye̱gase̱wa, 'rayu̱ ar Figelo ne ar Ermogene. 16 Har tsi Hmu da hwëkwa ár njöpi ar ku Onesiforo ne gatho yá mëni, ngetho himbi ntsa̱ ba e bi k'öska har fa̱di, ne ba penga nze̱ye̱ ya pa bi hubga ma mu̱i. 17 Ngu mi zo̱kwa Nroma, dama bi hyongagi ne bi dingagi. 18 Dá me̱'spa ar nhwëki ar tsi Hmu nú'mu̱ xta hñö'spa majöni ar tsi Dada. Gi pöke xiñho hangu bi ma̱xkagihu̱ nú'mu̱ ndi 'bu̱hu̱p'u̱ Efeso.
1 Nu'ge po̱ntho ma t'u̱'i har ñ'emu̱i, umba ri mu̱i gi pe̱pa Jö. Ju̱ nunar ts'e̱di xi hwëgagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 2 Ne nö'ö xka 'yo̱xkagi xta mönga madeda ya mhunts'i, 'ye̱nt'wa ha yá 'ye̱ nu'u̱ gi handi 'bu̱i xiñho ne da tsa̱ da uta ma'ra. 3 Jange nu'ge 'mu̱, tse̱ta ya thogi ngu n'ár hoga 'be̱go ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Jangu n'ar ndogu hingi tsa̱ da me̱ man'ar 'be̱fi, ho̱nse̱ honga da numañho togo xi umba nunar 'be̱finu̱. 5 Njap'u̱ nö'ö ntöhö n'ehe, nu'mu̱ hinda ñ'eni ngu di 'ñepi, hinda t'umba ar nthöhö. 6 Ar mot'i nu'mu̱ ne da nxofo, mahyoni da nu̱ ár xa̱nthe da mpe̱fi m'e̱t'o. 7 Nu xiñho nö'ö di xi'a'i, ne ar tsi Hmu da xok'a ri mfeni gi pödi teme di bo̱nga gatho. 8 Benga ar tsi Hmu Hesukristo ár ma̱nga'be̱to ar Dabi, bi du ne bi mengi bi jo'spa ár te man'agi. Gehnu̱ enga ar hoga mhö di mönga. 9 Ngetho di mönga nunar mhönu̱, di tho ar thogi di jot'wa har fa̱di ngu n'ar hyote. Mödi nunár mhö Jö hinda tsa̱ da jot'i. 10 Jange di tse̱ta ya thogi bi epkagi, di honi da ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo nu'u̱ xi hwahna Jö, ne njap'u̱ da mpo̱ho̱ ne da m'u̱hwi hár nsunda gatho ya pa. 11 Majöni nunar mhö enö njawa: Nu'mu̱ da tuwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ma ga 'bu̱hwihu̱ n'ehe. 12 Nu'mu̱ ga tse̱thu̱ gatho nö'ö di 'ñepkagihu̱, ma ga ndöwihu̱ n'ehe. Ha nu'mu̱ ga ko̱ñhu̱'ö, ma da ko̱ngagihu̱ n'ehe. 13 Nu'mu̱ ga he̱hu̱ di to̱'mhu̱ ar tsi Dada, nö'ö hinda hye̱gagihu̱, ngetho hinda tsa̱ da pa̱ta ár ne. 14 Bembabi ya ku ne zo hár nthandi Jö hinda ntsa̱hñöki, ngetho hinter ñho, ho̱nse̱ ts'okwa yá mfeni nu'u̱ to o̱de. 15 Umba ri mu̱i gi ñhoga'be̱go hár nthandi Jö, ngu n'ar 'be̱go hinte pe̱'sa te da m'e̱twa ár tsa̱, di mönga xiñho ar mhö majöni. 16 Hye̱p'u̱ nuya mhö hinte o yá 'ñu, ngetho hinte ár ñho, ho̱nse̱ tsits'i da 'yo̱t'a ya ts'oki nu'u̱ togo ñö njap'u̱. 17 Nuyá ts'ont'uti ma da nu̱ngi ngu n'ar hñeni tsit'a ar ndo'yo. 'Ra nu'u̱ to möñ'u̱, gehyu̱ ar Imeneo ne ar Fileto. 18 Xi hye̱p'u̱ nö'ö majöni, ngetho möñ'u̱ xi mengi xi nte nu'u̱ xki du, ne ts'okwa yá ñ'emu̱i nu ma'ra. 19 Ha nuna teme xi mönga Jö, hinda tsa̱ da mponi, da̱majöni enga njawa: Ar tsi Hmu pö nu'u̱ togo yá me̱ti'ö. Ne enö n'ehe: Dá hye̱p'u̱ n'agitho yá ts'oki gatho nu'u̱ no̱mba ár thuhu ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Ha n'ar döta ngu te gatho janu̱ har ku̱ni, 'ra xi mhödi xi thoka k'axt'i ne t'axbo̱jö, 'ra xi thoka zatho, ma'ra domhitho. 'Rayu̱ mpe̱ ha ya hoga 'be̱fi, ma'ra mpe̱ ha ya 'be̱fi hints'u̱ pe̱'sa ár nsu. 21 Njap'u̱tho ya ku n'ehe, nö'ö togo da hye̱p'u̱ yá ts'oki da 'weke da me̱pabi ar tsi Dada, da tsa̱ da mpe̱fi xiñho ne da 'ñe'spa ár nsu Jö, di 'bu̱i da 'yo̱t'a n'ar hoga 'be̱fi ngu ne'ö. 22 Jange yo ma gi te̱mba yá mfeni nu'u̱ ya bötsi te gatho ne'u̱. Umba ri mu̱i gi ñhogajö'i, gi pe̱'sa ar ñ'emu̱i, ar mhöte, gi 'bu̱hwi xiñho nu'u̱ ma'ra ya ku mat'a Jö xint'axi yá mfeni. 23 Yo gi japamasu nuya ntsa̱mfödi hinte o yá 'ñu, hingi pödi tema di göts'i. Gi pöke hinte mañho nju̱ki, ho̱nse̱ u ar tsibi. 24 Ngetho ár 'be̱go ar tsi Hmu hingi ho da ntsa̱hñökiwi ma'ra. Nö'ö xiñho da me̱fi, di ñhogajö'i, di pödi da uta ma'ra, ne da tse̱ta ya thogi. 25 Da me̱'sa n'ar hogamu̱i da hñökwa nu'u̱ togo hingi ne da numañho nö'ö mhö, xömhö Jö da umba ar se̱ki da 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi, ne da zo yá mfeni nö'ö majöni. 26 Ne njap'u̱ da tsa̱ da k'ot'a hár 'ye̱ ar ts'ondöhi habu̱ mi ku̱, mi japabi nda 'yo̱t'a gatho nö'ö mi ne'ö.
1 Di ne gi pödi n'ehe, nuya ngöxpa xa ma da ehe ya pa xiñhembi. 2 Nuya jö'i xa ma da mhöse̱, di ne da me̱'sa nze̱ye̱ ya m'e̱ts'i, xa di nete, xa di ñ'ets'i, di tsanga Jö. Hindi o̱ta yá dada, hindi ñ'otho yá njamödi, ne hindi ne da m'u̱i xiñho. 3 Hinte di ñ'otho yá mhöte ne yá nhwëki, di ju̱xa ya nhemhñö, di ne da 'yo̱t'a gatho nö'ö ne'u̱, di thota yá nts'o, di u̱tsa gatho nö'ö xiñho. 4 Ya hya̱te, ngut'a mbo̱ yá kwe̱, di gese̱, m'e̱t'o ne da njohya'u̱ ne ka da hyonga Jö. 5 Ñ'udi ngu ya hogajö'ihmö, mödi hingi nheki ár ts'e̱di Jö ha yá mu̱i. 'Wege, yo gi nthöskwiyu̱. 6 Ngetho 'rayu̱ 'yo ha ya ngu ka ya 'be̱hñö muxyá tha̱i, ñhe̱gi da hya̱t'a yá mfeni da 'yo̱t'a gatho nö'ö ne'u̱. 7 Nuya 'be̱hñöyu̱ hyax'mu̱ honga tema 'ra'yo da bödi, ne hiñham'u̱ da zo̱nga ár ngöts'i da bö nö'ö majöni. 8 Nuya kate jö'iyu̱ hingi ne da 'yo̱xa ár mhö Jö, jangu ar Hanes ne ar Hambre himbi ne bi 'yo̱xa nö'ö mi xipa ar Moise. Nuyu̱ xi ts'oka yá mfeni, xi njot'wa ar goxthi hinda ñ'emu̱i. 9 Hinda tsa̱ da nu̱nga yá 'be̱fi, ngetho da fötho hingi ho nö'ö möñ'u̱, ngu bi fötwa yá ts'o'be̱fi nu'u̱ himbi ne bi 'yo̱xa ar Moise. 10 Ha nu'ge xka te̱mga ma nt'uti, xka pötka ma m'u̱i ne habu̱ di ne ga tso̱ni, ma ñ'emu̱i, ma nkomu̱i, ma mhöte, ne hanja di tse̱ta ya thogi. 11 Gi pödi ya nt'u̱tsa ne ya u̱gi da thohnu̱ har hnini Antiokia, Ikonio, ne Listra. Gatho nuya thogiyu̱ ar tsi Dada bi po̱kagi. 12 Njap'u̱ gatho nu'u̱ ne da m'u̱ xiñho di ñ'owi ar tsi Hmu Hesukristo, ma da tho ya nt'u̱tsa n'ehe. 13 Ha nuya ts'ojö'i ne ya hya̱te 'yo di ma di hñuxa yá ts'oki, nu'u̱ 'yo ha̱t'a ma'ra ne ntha̱t'u̱. 14 Jange nu'ge yo ma gi hye̱p'u̱ nö'ö xka pödi ne xi zo ri mfeni xiñho, xka nut'wa yá hogam'u̱i nu'u̱ togo xi ut'a'i. 15 Ngar t'u̱lo bötsitho nga pötwa ár T'ofo Jö, ne nuna tsa̱ da 'ra'a ar hoga mfödi gi mpo̱ho̱ xki ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 16 Gatho ár T'ofo Jö, go bi unga ar mfeni'ö bi t'ot'i. Jange xiñho da t'uta ma'ra, da zopa yá mfeni, da zu̱i, ne da 'yot'wa ar 'ñu hanja da ñhogajö'i. 17 Ne njap'u̱ nu'u̱ te̱nga Jö di 'bu̱i xiñho, hinte di k'at'wabi da me̱ n'ar hoga 'be̱fi.
1 Di 'be̱p'a'i hár nthandi Jö ne ár nthandi ar tsi Hmu Hesukristo, togo ma da hñö'spa majöni gatho ya jö'i, nu'u̱ di te ne nuya xi du, xta penga da ndö. 2 Mömba ár mhö Jö, hiñham'u̱ gi tsa̱ya̱ gi uta ma'ra, 'yot'wa ar 'ñu, tsu̱i, zofo da m'u̱i xiñho. Pe̱'sa ar ts'e̱ti gi mömba ár nt'uti Jö. 3 Ngetho ma da zo̱ ya pa nuya jö'i hinda ne da 'yo̱xa ar hoga nt'uti. Dar nxöhi yá gu te gatho ne da 'yo̱'u̱, ma da munsa nze̱ye̱ ya utate da xipa nö'ö ne'u̱. 4 Hinda ne da 'yo̱x'u̱ nö'ö majöni. Ma da 'wege da 'yo̱xa ya 'bede xi bense̱ ya jö'i. 5 Ha nu'ge su ri mfeni, tse̱ta ya dumu̱i, umba ri mu̱i gi mömba ár hoga mhö Jö, 'yo̱t'a xiñho nö'ö ar 'be̱fi xi t'a'i. 6 Ngetho nuga bi da̱t'a ar pa nda nda̱twabi ma te Jö ngu n'ar m'o̱ñho̱, ne di 'ba̱ ar 'ñu ga tsokwa nunar ximha̱inu̱. 7 Xta o̱t'a ar ts'e̱di xta ntöte har hoga tuhni, xta jwata ar 'be̱fi xi t'akagi, ne xta pödi xta su xiñho ar ñ'emu̱i bi t'utkagi. 8 Jange nupya xi 'be̱skatho ma nthöhö t'umba nu'u̱ 'bu̱ xiñho, ma da 'raka ár hoga ts'u̱t'wi ar tsi Hmu Hesukristo hár ngöts'i ya pa. Hinge ho̱nse̱gi, ma da t'umbabi gatho nu'u̱ to̱'mi da penga man'agi. 9 Jar möte gi e ngut'a gi k'öskagi. 10 Ngetho ar ku Dema bi ma Ntesalonika, bi de̱nga ar ximha̱i bi zogase̱wa. Ar ku Kresente bi ma Galasia ne ar ku Tito bi ma Dalmasia. 11 Ho̱nse̱ di 'bu̱'bewa ar ku Luka. Xki ehe ba tsip'u̱ ar ku Mörko, ngetho di honga hár 'be̱fi Jö. 12 Ar ku Tikiko da pe̱hni bi map'u̱ Efeso. 13 Xki ehe ba hönkats'u̱p'u̱ ma pa̱t'i da tso Ntroa hár ngu ar ku Karpo. Gi hö ya t'ofo, benga m'e̱t'o gi hö nu'u̱ xi t'ot'a nximhni. 14 Ar Handro nö'ö ar hwit'i xa xi 'yo̱tka ya ts'om'u̱i. Ar tsi Dada da ko'spa ár ñöni nö'ö xi 'yo̱tkagi. 15 Jange nu'ge jamasunu̱ n'ehe, xa xi umba ár mu̱i xi do̱xa nö'ö di möñhu̱. 16 Nu ár mu̱di bi zonka ya ts'u̱t'wi, hinto bi ma̱xkagi, gatho bi hye̱gatho. Ar tsi Dada da pumbabi'u̱. 17 Ar tsi Hmu himbi hye̱gase̱gi, bi 'rakagi ar ts'e̱di bi tsa̱ da mömba ár mhö Jö, ne bi 'yo̱ gatho nu'u̱ hingya xodyo. Njap'u̱ bi po̱kagi himbi zagagi ya 'muhu. 18 Ne di pödi da po̱kagi ar tsi Dada. Hinda hye̱gi da 'yo̱tka ya ts'omfeni benga ya jö'i, ne da kwatka ma te da zixka mhets'i hár ndö'ö. Ge'ö di 'ñepabi da nsundabi gatho ya pa. Dá njap'u̱. 19 Ze̱ngwagip'u̱ ar ku Priska ne ar ku Akila, ne gatho yá mëni ar ku Onesiforo. 20 Ar ku Erasto bi gohnu̱ Nkorinto, ha nu ar ku Trofimo da tso Nmileto ngetho mi hñeni. 21 Jar möte gi e ngut'a, yo gi to̱'mi da zo̱ ya tse̱. Pe̱ñ'a nze̱ngwa ar ku Eubulo, ar ku Pudente, ar ku Linu, ar ku Klaudia ne gatho nuya ku 'bu̱kwa. 22 Dá su'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, dá hwëk'ahu̱ ár njöpi gi gathohu̱. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, ár 'be̱gogi Jö ne ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo. Gehnu̱ xi me̱nkagi ga tsi da ñ'emu̱i nu'u̱ togo xi hwañ'ö da bö nö'ö majöni, ne da m'u̱ n'ar hogam'u̱i. 2 Ne di to̱'ma ar te hiñham'u̱ da göts'i, ngu xi ñötkagihu̱ Jö nú'mu̱ hinxki hyokta ar ximha̱i, ha nö'ö hingar kate. 3 Nu mi zo̱ ar pa bi ñ'udi nö'ö xki ñötkagihu̱ Jö ma Po̱ho̱tehu̱, bi 'be̱nkagi ga mömba nunár mhönu̱. 4 Nu'ge Tito, di pe̱ñ'a nunar he̱'minu̱, ngu di 'ñenö ma t'u̱'i, ngetho go da 'ra'a nunar mhönu̱ di jamfihu̱. Jö ar Dada ne ar tsi Hmu Hesukristo ma Po̱ho̱tehu̱, da hwëk'a yá ñho, ne da ko ár mu̱i da ma̱x'i gi 'bu̱ n'ar hogam'u̱i. 5 Nú'mu̱ nda tsok'a'i núnu̱ Nkreta, da jap'u̱ ngi jwata nunar 'be̱fi mi 'be̱di, ne ngi 'ñexa ya ndö ha ya nijö ha gatho ya hnini, ngu da xi'a'i ngi 'yo̱t'e. 6 Nuya ku togo gi 'ñets'i, mahyoni hinte di pe̱'sa te da nk'a'spabi, di 'ñe n'adar 'be̱hñö, nuyá bötsi di ñ'emu̱i xiñho, hindar nts'o ne di o̱ta yá dada. 7 Ngetho mahyoni nunár 'be̱go Jö di 'bu̱ n'ar hogam'u̱i, hindar ñ'ets'i, hindar kwe̱, hingar nti, hindi ntuhni, hindar nzibjö. 8 Di pödi da unga nse̱ki hár ngu, ar hogajö'i, di pödi te di pe̱fi, di o̱t'a nö'ö xiñho, di pe̱'sa ar mfeni xint'axi, di pödi da nsuse̱. 9 Mahyoni di pödi da su nö'ö ar mhö majöni ngu bi nsipabi. Njap'u̱ da 'yot'wa ar 'ñu ma'ra di uta n'ar hoga nt'uti, ne da hñu'mba yá hmi nu'u̱ togo to̱xa nunar mhönu̱. 10 Ngetho pongda nze̱ye̱ togo hingi ne da 'yo̱t'a nö'ö nsipabi, hingi pödi te möñ'u̱ ne njap'u̱ ka ma'ra, töte nu'u̱ te̱mda yá nt'umbi ya xodyo. 11 Nuya jö'iyu̱ mahyoni da jotwa yá ne, ngetho ts'omba yá mfeni ya jö'i ne gatho nu'u̱ 'bu̱ ha yá nguyu̱. Utwa nö'ö hingi ho, ne njap'u̱ da tsa̱ da gu̱kwa ar bojö. 12 N'ár m'e̱hni yá jö ya me Nkreta bi 'ñembase̱'u̱: Nuya me Nkreta, xa ya nemhñö, ñhe̱hwi yá nts'o ya ma̱ngazu'we, te yá ts'o'yo ne xa thotyá döhñe. 13 Nuna bi mönga nor m'e̱hni'ö, majöni. Jange tsu̱ ya ku ne to'mbabi, xipabi da hye̱p'u̱ nö'ö hingi ho, ne da de̱nga ar ñ'emu̱i majöni. 14 Hinda de̱mba yá 'bede xi bense̱ ya xodyo, ne hinda de̱mba yá 'be̱pate ya jö'i xi hye̱p'u̱ ar 'ñu majöni. 15 Nu'u̱ xint'axi, gatho handi xint'axi, ha nu'u̱ xi nts'omba yá mfeni ne hinxi jamfi, gatho handi xi nts'otho, ngetho xi ts'okyá mfeni, ne hingi pödi da hyanda ndana xiñho ne ndana hingi ho. 16 Eñ'u̱ xi bö Jö, ha nu ha yá ts'o'be̱fi nheki hin'ö. Ngetho ya ts'om'u̱i, ne hingi ne da 'yo̱de, jange hinte mañho tsa̱ da 'yo̱t'e.
1 Ha nu'ge mönga ho̱nse̱ ngu mönga ar hoga nt'uti. 2 Xipa nuya dönzia, di pödi tema di pe̱fi, di pe̱'sa ar nsu, di nhumañho ár hyoya. Di pe̱'sa n'ar hoga ñ'emu̱i, n'ar hoga mhöte, ne di tse̱ta gatho nö'ö di 'ñepabi. 3 Nuya tsi txu n'ehe, mahyoni di pe̱'sa n'ar hogam'u̱i, hindi ju̱xa ya nhemhñö, hindar mihni, di uta ho̱nt'a nö'ö xiñho. 4 Da uta nuya 'be̱hñö nxutsitho hanja da mö yá döme ne yá bötsi. 5 Da xokwa yá da̱ da bödi teme pe̱fi, da uti hanja da m'u̱i xiñho, da su yá ngu, da ñhogajö'i ne da 'yo̱ta yá döme. Ne njap'u̱ hinto da ñömañ'u̱ ár mhö Jö. 6 Xipa ya bötsi da bödi xiñho hanja da ñ'o. 7 Jange mahyoni gi 'yoge xiñho da de̱nt'a ri m'u̱i. Nú'mu̱ gi uti, utwabi nö'ö majöni xka jamfi, hinge nö'ö oxta mañö. 8 Mönga ar hoga mhö nö'ö hinto tsa̱ da k'ats'i, ne njap'u̱ da 'be̱ yá tsa̱ nu'u̱ to u̱tsagihu̱, ne hinda tsa̱ da ñömañ'u̱gihu̱. 9 Xipa ya 'be̱go di pe̱'sa n'ar hogamu̱i da 'yo̱ta yá hmu, ne hinda dötatho nu'u̱ te m'e̱pabi. 10 Hinda bëpyá hmu, da supa nö'ö te xi t'e̱nt'wa ha yá 'ye̱, ne njap'u̱ da tsa̱ da ñhömañho ár mhö Jö ma Po̱ho̱tehu̱. 11 Ngetho Jö xi ñ'u ár mhöte xi hwëkwa gatho ya meximha̱i da za̱ da mpo̱ho̱. 12 Ne utkagihu̱ ga he̱hu̱p'u̱ ar ts'oki ne yá ts'o'be̱fi ar ximha̱i, ga pöhu̱ hanja ga 'bu̱hu̱, ga ñhogajö'ihu̱, ne ga nsundabihu̱ Jö nuya payu̱. 13 Ga johyahu̱ ga to̱'mhu̱ ar hoga ndo̱'mi xta penga ma Jöhu̱, gehnu̱ ma Po̱ho̱tehu̱ Hesukristo bi e ha n'ar nsunda. 14 Togo ba e bi unse̱ ár te bi zimgagihu̱ xki dökagihu̱ ar ts'oki, ne bi xu̱gagihu̱ ár hnini bi nubgagihu̱ ár me̱ti, jange xa di umba ma mu̱ihu̱ di o̱thu̱ ar ñho. 15 Xipa ya ku nuya mhöyu̱, zofo, ne tsu̱i ju̱ nunar ts'e̱di xi 'ra'a Jö, hinto da 'ñenö hinter me̱'ö nö'ö gi utwabi.
1 Bemba ya ku da 'yo̱ta ya nza̱ya̱ ne ya ts'u̱t'wi, da 'yo̱ta nö'ö nsipabi, ne di netho da 'yo̱t'a gatho nö'ö xiñho. 2 Hinda ñömañ'u̱ ma'ra, hinda ntunkwi yá ñ'ohu̱, mahyoni da me̱'sa ar mhöte ne da numañho gatho nu ma'ra. 3 Ngetho nuju̱ n'ehe, mam'e̱t'o te gatho ndi benthu̱, hinge ndi o̱thu̱ Jö, ndi m'e̱thohu̱ ha ya ts'oki. Ya ts'omfeni mi jakagihu̱ nga o̱thu̱ gatho nö'ö mi ne'ö. Ndi 'bu̱hu̱ har ts'om'u̱i, ndi hyo̱kwabihu̱ nö'ö te pe̱'sa ma'ra, ndar ñ'u̱tsatehu̱, n'a ngu n'a ndi ñ'u̱tsahu̱. 4 Ha nú'mu̱ mi nheki ár nhwëki Jö ma Po̱ho̱tehu̱, ne bi utwa ár mhöte ya meximha̱i, 5 bi po̱kagihu̱, mödi hinge ndi o̱thu̱ ar ñho. Bi po̱kagihu̱ ngetho xa döta ár nhwëki. Bi xu̱gagihu̱ ma ts'okihu̱ ne njap'u̱ da m'u̱hu̱ man'agi, ne hár Hñö Jö bi 'rakagihu̱ n'ar 'ra'yo m'u̱i. 6 Jö ba pe̱nkagihu̱ ár Hñö, ne bi gobgathogihu̱ ár ts'e̱di, ngetho da ñ'emu̱ihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo togo bi po̱kagihu̱. 7 Bi hwëgagihu̱ da thanju̱ hinte ma ts'oki di tuhu̱, ne di to̱'mhu̱pya ar te hiñham'u̱ da göts'i, ngu to̱'mi da t'umba yá ñho n'ar t'u̱. 8 Majöni nunar mhönu̱ di xi'i. Jange xa gi xipa ya ku, ne njap'u̱ gatho nu'u̱ xi ñ'emu̱i Jö, da umba yá mu̱i da 'yo̱t'a nö'ö xiñho, gehyu̱ da ma̱xa gatho da 'ñepabi nö'ö xiñho. 9 Yo ma gi ntsa̱hñökiwi nu'u̱ xi 'be̱ yá mfeni ne no̱ñ'u̱ yá pale mam'e̱t'o. Yo ma gi ntsa̱wi, hingi nto̱xkwi nu'u̱ no̱mba yá 'be̱pate ar Moise, ngetho hinte mañho, ne hinte gi ju̱ju̱. 10 Nö'ö ar ñ'o̱ho̱ 'weka ya ku, nu'mu̱ xka zofo yo'gi ne hingi o̱de, 'ye̱nga har nijö. 11 Ngetho gi pödi nunar ñ'o̱ho̱'ö xi hye̱p'u̱ nö'ö majöni ne o̱t'a ar ts'oki, zo̱ ár da̱ ñho̱t'a ar tsibi. 12 Nú'mu̱ xka pe̱ñ'ap'u̱ ar ku Artemas wa ar ku Tikiko, já gi 'ñehnu̱ ngut'a Nikopolis ne ga nthe̱winu̱, ngetho xta beni ma ga 'bu̱hnu̱ nuya pa ya tse̱. 13 Fa̱xa ar ku Sena nö'ö pötwa yá 'be̱pate ya ndö, ne ar ku Polo. Fa̱ts'i da mengi da ne yá 'ñu, ne hinte da k'at'wi. 14 Uta njap'u̱ ya ku da bödi da 'yo̱t'wa n'ar ñho nu'u̱ thor k'at'i, ne hinda m'u̱tho hindi pödi da 'yo̱t'a n'ar ñho. 15 Pe̱ñ'a nze̱ngwa gatho ya ku 'bu̱kwa. Ze̱ngwagihep'u̱ nuya gamfi mökagihe. Ar tsi Dada da hwëk'ahu̱ yá ñho gi gathohu̱. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Pablo, xi jokagiwa har fa̱di ngetho di pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo. Tsi ku Filemon, ma hoga ku'ihe ne ma ñ'ohu̱ hár 'be̱fi Jö, nuga ne ar ku Timoteo di pe̱ñ'ahe nunar he̱'minu̱. 2 Di pe̱mfe ar nze̱ngwa gatho nuya ku mhunts'a ha ri ngu, ne di pe̱mfe nze̱ngwa ar ku Apia, ne ar ku Arkipo ma ñ'owihu̱ fa̱xkagihu̱ har 'be̱fi. 3 Jö ma Dadahu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, da hwëk'ahu̱ yá ñho, ne da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i. 4 Núm'u̱ di a̱pa Jö, hyax'mu̱ di beñ'a'i, ne di umba njamödi ri ñ'emu̱i gi pe̱ts'i. 5 Ngetho di o̱de döta ri ñ'emu̱i gi pe̱'spabi ar tsi Hmu Hesukristo. Hinge ho̱nse̱'ö, xa gi mö ya ku n'ehe. 6 Di a̱pa Jö da nheki yá hoga 'be̱fi ri ñ'emu̱i, ne da fö gatho nuya ñhoyu̱ gi pe̱'su̱ ha ri mu̱ihu̱ ngetho xka jamfihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Di pe̱'se n'ar döta johya ne xi hubga ma mu̱ihe nuna ri mhöte, tsi ku, ngetho xka hu'mba yá mu̱i ma'ra ya ku n'ehe. 8 Nuga di pe̱'shmö ar ts'e̱di ngu ár 'be̱gogi ar tsi Hmu Hesukristo, ga 'be̱p'a'i gi 'yo̱t'a nö'ö di 'ñep'a'i. 9 Ha di mhöhu̱ n'a ngu n'a, jange di beni xiñho ga a̱'a ar möte, nuga ar Pablo dar dönzia, ne nupya di o har fa̱di ngetho di mömba ár mhö ar tsi Hmu. 10 Di a̱'a ar möte gi tsöma nö'ö ma ri 'be̱gohmö ar Onesimo. Xi ñ'emu̱i ár mhö Jö nú'mu̱ da zokwa har fa̱di, jange di nu ngu ma t'u̱. 11 Ma pa'u̱ himar hoga 'be̱go, ha nupya hö, di hoñhu̱ ár mfa̱ts'i, ngu'i nguga n'ehe. 12 Jange nupya di pe̱ñ'ap'u̱ man'agi. Numañho ngu gi nugagi, ngetho xa di mödi. 13 Nuga ndi nemhö nga tsömi nda me̱pkagiwa har fa̱di, ne nö'ö ngi pe̱pkahmö, go nda me̱pkaginu̱ nupya di owa har fa̱di, ngetho di mömba ár hoga mhö Jö. 14 Hinte da ne ga pe̱se̱. M'e̱t'o da ne ngi pödi, ne hinga ja'a'i gi fa̱xkagi. Di ne da bo̱nse̱ ri mu̱i nö'ö gi beni xiñho gi 'yo̱t'e. 15 Ha di födi nu'mu̱ Jö bi jap'u̱, bi 'weka 'ra ya tsi pa, nep'u̱ da tsa̱ gi pengi gi nthe̱wi, ne hingi 'be̱pya; 16 hinge ngu n'ar 'be̱gotho, nupya ngu n'ar hmöka ku. Nuga xa di mödi, di beni töte tsit'a ri mu̱i gi möke, ngetho nupya hinge ho̱nse̱ ri 'be̱go, ri ku n'ehe hár ñ'emu̱i ar tsi Hmu. 17 Jange nu'mu̱ majöni gi mökagi ngu n'ar hoga ñ'ohu̱ hár 'be̱fi Jö, xta zo̱mp'u̱ ar Onesimo, numañho ngu gi numañhogi. 18 Nu'mu̱ te xi ts'ok'a'i wa te tu'i, hñuts'i go di tuga. 19 Nuga ar Pablo di ja ma 'ye̱ di huxa ma thuhu, di e̱nt'a ma ne ga jut'a'i, hinga eñhu̱ nu'ge gi tukagi n'ehe. 20 'Yo̱tka nunar ñho di a̱'i tsi ku, ngetho xka ñ'emu̱i ar tsi Hmu, ne njap'u̱ gi jakagi ga njohya, ngetho di nkuhu̱ har tsi Dada. 21 Di ot'a nunar he̱'minu̱ ngetho di pödi gi o̱ nö'ö nsi'a'i. Di beni hinge ho̱nse̱ nö'ö di xi'a'i, ma gi 'yo̱t'a töte ár nze̱ye̱. 22 Hyogap'u̱ habu̱ ga 'bu̱i n'ehe, ngetho di to̱'mi da ma̱xka Jö ma ga tso̱ñ'ahu̱. 23 Pe̱ñ'a nze̱ngwa ar ku Epafra nö'ö mahye̱gi di jothewa, ngetho di mömfe ár mhö ar tsi Hmu Hesukristo. 24 Ze̱ngwa'i n'ehe ar ku Mörko, ar ku Aristarko, ar ku Dema ne ar ku Luka ma ma̱xteyu̱. 25 Ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da hwëk'ahu̱ yá ñho. Dá njap'u̱.
1 Jö nze̱ye̱ ya pengi ba pe̱hna yá m'e̱hni mam'e̱t'o, hagatho bi japabi mi zo ma palehu̱. 2 Ne nuya ngöxapayu̱ xi me̱nse̱ ár T'u̱ da zokagihu̱. Gehnu̱ xi zokwabi gatho ár me̱ti, ne bi 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ bi hyoka gatho ar mhets'i ne ar ximha̱i. 3 Gehnu̱ togo ñ'u ár hyats'i ár nsunda ñhe̱hwitho Jö, ne o hár 'ye̱ da do̱xa xo̱ge, ho̱nse̱ da mönga ár mhö pe̱'sa ar ts'e̱di. Gehnu̱ bi xu̱gagihu̱ ma ts'okihu̱ mi unga ár tese̱, ne bi hñuxa hár ñ'e̱i ar Ndö bi 'bu̱ mhets'i. 4 Ne bi hñuxa ár nsu ár T'u̱ bi döta ya e̱nxe̱. Njap'u̱tho ár thuhu bi thu'spabi töpa ár nsu yá thuhu'u̱. 5 Ngetho tema e̱nxe̱ xi 'ñemba Jö: Go ma T'u̱'i, nupya di ñ'udi go ri Dadagi. Ne embabi man'agi: Nuga go ár Dadagi, ha nö'ö go ma T'u̱. 6 Man'agi enö nú'mu̱ ba pe̱hna ár 'be̱t'o T'u̱ har ximha̱i: Gatho yá e̱nxe̱ Jö dá ndöñ'ö. 7 Ha nú'mu̱ no̱nga ya e̱nxe̱ enö: Nuyá e̱nxe̱ japi da ñhö, ne nuyá 'be̱go japi da mfagi. 8 Ne nú'mu̱ no̱nga ár T'u̱ enö: Nuna ri ndö, tsi Jö, hiñham'u̱ da göts'i, ha nuna ri ts'u̱t'wi xa n'ar hoga ts'u̱t'wi. 9 Xka mö nö'ö xiñho, ne xka u̱tsa nö'ö hingi ho. Jange bi hñus'a ri nsu togo ri Jö. Bi gox'a ar nziki johya, gi töta gatho ri ñ'ohu̱. 10 Xi 'ñenö n'e: Nu'ge, tsi Hmu, ga hyoka ar ximha̱i hár ndu̱i, ne ar mhets'i go xi hyoka ri 'ye̱. 11 Gatho'u̱ ma da göts'i, ha nu'ge gi 'bu̱i hiñham'u̱ da göxa ri te. Ne gatho'u̱ ma da thege ngu n'ar dutu. 12 Ngu n'ar he ma da m'a̱ts'i ne da 'boni. Ha nu'ge go get'a'i, ne nuya ri je̱ye̱ hinda ma da thege. 13 Ngetho tema e̱nxe̱ xi 'ñemba njawa: Hñu ha ma ñ'e̱i ga huxkwi, to̱'mi ga tsiñ'a nuya ri ñ'u̱ni ga tse̱p'a ha ri wa. 14 Gatho ya e̱nxe̱ yá 'be̱go Jö, bi pe̱hni da ma̱xa nu'u̱ togo ma da hñönga ar mpo̱ho̱.
1 Jange xa ma ga umba ma mu̱ihu̱ ga o̱thu̱ nö'ö xta o̱hu̱, ne hinga m'e̱hu̱. 2 Ngetho nunar mhö bi mönga ya e̱nxe̱ bi me̱'sa ár ts'e̱di, ne nu'u̱ togo himbi ne bi 'yo̱te, bi hñönga ár mfe̱i. 3 Hinda tsa̱ ga k'onthu̱ 'mu̱, nu'mu̱ hinga suhu̱ nunar döta mpo̱ho̱ xi t'akagihu̱. Gese̱ ar tsi Hmu togo bi xikagihu̱, ne m'e̱fa bi da̱majöni nu'u̱ togo bi 'yo̱de. 4 Ne gese̱ Jö mi da̱majöni mi ñ'u ya döta nt'udi, ya 'be̱fi hingi tsa̱ da 'yo̱t'ase̱ ar jö'i, ne bi hyemba ár Hñö Jö ngu bi ne'ö. 5 Jö himbi da̱twa ha yá 'ye̱ ya e̱nxe̱ nunar te xi 'ñep'u̱ ne di no̱ñhu̱pya. 6 'Bu̱i togo bi da̱majöni habu̱ enö njawa: Teme ar ñ'o̱ho̱ xa gi beni, wa ar jö'i xa gi honi. 7 Tx'u̱tho bi 'be̱di xka hye̱kwa ya e̱nxe̱. Xa ga umba ar nsunda ne ga hñu'spa ár nsu, ne ga 'ye̱nt'wa hár 'ye̱ gatho nö'ö xi hyoka ri 'ye̱. 8 Gatho ga po̱kwa ha yá wa. 9 Ha nupya xta hanthu̱ ar Hesu, nö'ö togo 'ra ya tsi pa bi thuxa ha̱i ya e̱nxe̱, xi t'umbabi ar nsunda ne ar nsu, ngetho bi tho ar u̱gi nú'mu̱ mi thökwabi ár te. Njap'u̱ xki benga Jö ar Dada nda unga ár te ne nda hwëgagihu̱ ar mpo̱ho̱. 10 Gatho te jawa ne janu̱ mhets'i, go bi hyok'ö ne go o hár 'ye̱'ö. Bi beñ'ö nda zixa nze̱ye̱ yá bötsi hár nsunda, jange bi japi bi tho ya u̱gi ár T'u̱, ne njap'u̱ bi hyokwa ár m'u̱i yá Po̱ho̱te'u̱. 11 Ngetho nu'u̱ togo xi nt'axkwabi yá te ne nö'ö togo t'axkwabi, n'atho togo yá me̱ti. Jange hingi ntsa̱ embabi gehyu̱ yá ku. 12 Ne enö njawa: Ma ga xipabi ri mhö ma ku, Madeda ar mhunts'i ga tut'a ya thuhu. 13 Ne man'agi enö: Nuga ga ñ'emu̱ibi'ö. Ne enö n'ehe: Di 'bu̱'bewa nuya bötsi bi 'raka Jö. 14 Ngetho nuya bötsi pe̱'sa ha yá ndo'yo ar ji ne ar ngo̱, nö'ö n'ehe bi m'u̱i njap'u̱. Ne nú'mu̱ mi du, bi hwata togo hö ar ndöte, gehnu̱ ar ts'ondöhi. 15 Ne njap'u̱ bi umba ar hogam'u̱i nu'u̱ togo mi 'bu̱i mi pe̱pa ar ndöte ngetho mi tsu'u̱. 16 Nunu̱ himba ehe bi ma̱xa ya e̱nxe̱, ba ehe bi ma̱xa yá 'be̱to ar Abra. 17 Jange mi mahyoni nda ñhe̱hwi nuyá ku. Ne bi ndöngamöjö xa pe̱'sa ar nhwëki, ne o̱t'a gatho nö'ö di 'ñepi hár 'be̱fi Jö. Ne bi unse̱ ár te ngu n'ar m'o̱ñho̱ da gut'wa yá ts'oki ya meximha̱i. 18 Ngetho gese̱'ö bi tho ar ts'a̱ti, jange pe̱'sa ar ts'e̱di da ma̱xa nu'u̱ togo ts'a̱ti.
1 Jange tsi kuhu̱, xi t'axk'a'ihu̱ ri m'u̱ihu̱ ne xi ts'oñ'ahu̱ ma gi 'bu̱hu̱ mhets'i, beñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ár mpo̱te Jö ne ar döngamöjö togo tsiska ma jamfihu̱. 2 Nunu̱, o̱t'a xiñho ngu xi xipabi nö'ö togo xi 'ñets'i, ngu bi 'yo̱t'a ar Moise n'ehe hár nijö Jö. 3 Mahyoni di töte ar nsu di t'umba ar tsi Hmu Hesu, m'e̱fa ar Moise. Ngu di töte ar nsu di t'umba n'a di hoka ar ngu, ne m'e̱fa ar nguse̱. 4 Ngetho ja togo hoka n'ar ngu, ha Jö bi hyoka gatho. 5 Majöni ar Moise bi 'yo̱t'a gatho nö'ö xki xipa Jö nda 'yo̱t'a hár nijö, ngu ár 'be̱go. Gehnu̱ bi da̱majöni nö'ö ma nda mhönga m'e̱fa. 6 Ha nunar tsi Hmu Hesukristo, ngu n'ar t'u̱ su xiñho ar ngu. Ne nuju̱ go dar nguhu̱ nu'mu̱ hinga he̱hu̱ ar ndo̱'mi, ne ga tse̱thu̱ ma jamfihu̱ ga to̱'mhu̱ da göxa xo̱ge. 7 Jange ngu enga ár Hñö Jö: Nu'mu̱ ar pania gi 'yo̱'sfu̱ ár mhö Jö, 8 yo gi kothu̱ ri mu̱ihu̱ ngu bi 'yo̱t'a ri palehu̱ nunar pa bi tso̱t'wa ár mu̱i Jö, ba tsa̱tnu̱ har ot'at'o̱ho̱. 9 Ka gehnu̱ ri palehu̱ bi tsa̱tkagi ne bi hyomgagi'u̱. Yon'a̱te nje̱ye̱ bi hyandga ma döta nt'udi ndi o̱t'wabi'u̱. 10 Jange bi po̱nka ma kwe̱ gatho nuya jö'i mi 'bu̱ nuya pa'u̱. Ne da ense̱ga: Hingi tsa̱ya̱ te gatho benda ha yá mu̱i, ne hinxi bötka ma 'ñu. 11 Ngetho xki mbo̱ ma kwe̱, da et'ase̱ made ma te, hinda ma da yu̱t'a har tsa̱ya̱ di uni. 12 Tsi kuhu̱, hyanthu̱ hinte di 'bu̱p'u̱ n'a di pe̱'sa n'ar ts'omu̱i hingi ne da ñ'emu̱i, ne da 'we hár 'ñu Jö togo hö ar te. 13 Nö'ö gi 'yo̱thu̱, hñu'mba ár mu̱i ri kuhu̱ n'a ngu n'a hyax'mu̱, núpya tsa̱ ga eñhu̱ di 'bu̱hu̱ ar pania. Hingi hye̱hu̱ da me ri mu̱ihu̱ gi o̱xu̱ yá nhemhñö ar ts'oki. 14 Ngetho nu'mu̱ xi t'akagihu̱ ar se̱ki ga 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, da njap'u̱ nu'mu̱ ho̱nse̱ hinga he̱hu̱ nunar ñ'emu̱i da pe̱'su̱ hár ndu̱i. 15 Núpya tsa̱ gi 'yo̱hu̱ da t'enö: Nu'mu̱ ar pania gi 'yo̱'sfu̱ ár mhö Jö, yo gi kot'a ri mu̱ihu̱, ngu bi 'yo̱t'a ri palehu̱ nunar pa bi ntso̱t'wa ár mu̱i Jö. 16 Togo'u̱ bi 'yo̱twa ár mhö Jö ne bi tso̱t'wa ár mu̱i. Hage hinge nu'u̱ ba ju̱ka ar Moise har ha̱i Ehipto. 17 Togo xi tso̱t'wa ár mu̱i yon'a̱te nje̱ye̱. Hage hinge nu'u̱ togo bi 'yo̱t'a ya ts'oki, ne bi go yá ndo'yo ha ya ot'at'o̱ho̱. 18 Ne togo bi 'ñet'ase̱ made ár te, bi 'ñembabi'u̱ hinge nda hñönga ar tsa̱ya̱ uñ'ö. Hage himbi xipabi njap'u̱ nu'u̱ togo himbi 'yo̱te. 19 Ne da nuhu̱ himbi yu̱t'u̱, ngetho himbi ñ'emu̱i.
1 Jange ma ga tsuñhu̱ nö'ö te di pe̱'su̱ 'mu̱. Ngetho mödi di pe̱'sthu̱ ar ñhöt'i bi 'rakagihu̱ ga ku̱thu̱ hár tsa̱ya̱, xi'mu̱ 'ra hingi tsu̱hu̱. 2 Ngetho nuju̱ ngu'u̱ xi nsikagihu̱ ar hoga mhö. Ha nu'u̱ hinte mañho bi nhwëkwabi, ngetho bi k'at'a yá ñ'emu̱i nu'u̱ togo bi 'yo̱de. 3 Ne nuju̱ xta ñ'emu̱ihu̱, di 'bu̱hu̱ hár tsa̱ya̱, ngu bi 'ñeñ'ö: Núm'u̱ mi mbo̱ ma kwe̱ da 'ñet'ase̱ made, hinge nda yu̱t'u̱ ha ma tsa̱ya̱. Mödi ár 'be̱fi Jö bi wadi nú'mu̱ mi jwata ar ximha̱i. 4 Ngetho ja n'a xe̱ni har t'ofo habu̱ no̱nga ar yoto mpa, ne enga njawa: Bi ntsa̱ya̱ Jö bi wa gatho yá 'be̱fi har yoto mpa. 5 Ne man'agi habu̱ enö: Hinda ma da yu̱t'u̱ ha ma tsa̱ya̱. 6 Jange k'at'a 'ra da yu̱t'i, ha nu'u̱ togo bi t'umbabi m'e̱t'o ar hoga mhö himbi yu̱t'u̱ ngetho ya me̱'sku. 7 Man'agi huxa n'ar pa: ar pania. Ngu bi 'yot'a ar Dabi xki tho nze̱ye̱ ya je̱ye̱, habu̱ enö: Nu'mu̱ ar pania gi 'yo̱'sfu̱ ár mhö Jö, yo ma gi kot'a ri mu̱ihu̱. 8 Ngetho nu'mu̱ ar Hosue xi umbahmö ar tsa̱ya̱, hinxi no̱mhö man'ar pa 'mu̱. 9 Pongda n'ar tsa̱ya̱ 'mu̱, to̱'ma yá bötsi Jö. 10 Ngetho nu'u̱ togo xi yu̱t'a hár tsa̱ya̱, xi hye̱p'u̱ ár 'be̱fi, ngu Jö xi hye̱p'u̱ ár me̱ti'ö. 11 Ma ga umba ma mu̱ihu̱ ga ku̱thu̱ har tsa̱ya̱, ne hinto da de̱mba yá ts'o'be̱fi nu'u̱ togo himbi ne bi 'yo̱te. 12 Ngetho ár mhö Jö te, ne gatho tsa̱ da 'yo̱t'e. Töta ár ñho n'ar ndo̱jwai di he̱nte ár hmi ne ár xu̱tha, ne ku̱t'a ya mbo da hye̱kwa ár pa ne ár hñö n'ar jö'i. Da zo̱nga ha yá nto̱kndo'yo ne yá ngöbo, ne pötwathobi yá mfeni ne teme kwata hár mu̱i. 13 Hiñ'otho tema xi hyok'ö ne hinda ma da m'u̱ hár nthandi. Gatho te ja handatho, ngu xoxtho ne hingi jo'mi hár da̱ nö'ö togo ma ga da̱twabihu̱ majöni. 14 Di 'ñehu̱ n'ar döngamöjö togo bi yu̱t'a mhets'i, ar tsi Hmu Hesu ár T'u̱ Jö. Jange ga suhu̱ nunar jamfinu̱ di te̱ñhu̱. 15 Ngetho hindi 'ñehu̱ n'ar döngamöjö nö'ö hingi ne da me̱skagihu̱ ar tse̱ti ma ngwent'ihu̱. Di 'ñehu̱ n'a togo bi ts'a̱ti nguju̱ n'ehe, mödi himbi 'yo̱t'a ar ts'oki. 16 Ma ga kwathu̱ 'mu̱ hár thuxandö unga ar nthekate, hinge ga ntsuhu̱. Ne ga tsu̱thwu̱ ár nhwëki, da hwëgagihu̱ ár mfa̱ts'i nú'mu̱ di hoñhu̱.
1 N'ar döngamöjö xi thahna ha ya jö'i, xi t'ets'i da po̱ta da m'a̱ hár nthandi Jö, ne da unga ya m'o̱ñho̱, ne njap'u̱ da mpumba yá ts'oki ya jö'i. 2 Nö'ö tsa̱ da me̱'spa ar ts'e̱ti nu'u̱ xi m'e̱di ne hinte pödi, ngetho gese̱'ö tsa̱ da hya̱t'a ár mfeni ne da 'yo̱t'a ar ts'oki n'ehe. 3 Jange nú'mu̱ po̱xa ar m'o̱ñho̱, o̱t'a njap'u̱ honi da mpumba ma'ra, ne da mpumbase̱ yá ts'oki n'ehe. 4 Hinga gatho tsa̱ da gu̱se̱ nunar 'be̱finu̱ xa pe̱'sa ar nsu, ho̱nse̱ nu'mu̱ da zohna Jö ngu bi zohna ar Aron. 5 Njap'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo himbi ñ'exase̱ ngu ar döngamöjö. Bi hñuxa togo bi mönga njawa: Go ma T'u̱'i, ha nupya di ñ'udi go ri Dadagi. 6 Ne ngu enga man'a xe̱ni n'ehe: Nu'ge gar döngamöjö hiñham'u̱ da göts'i, ngu bi t'exa ar Melkisedek. 7 Ar tsi Hmu Hesukristo nú'mu̱ ba ekwa bi njö'i, xa mi umba ár mu̱i mi zoni, mi a̱pa nö'ö togo mi pe̱'sa ar ts'e̱di nda ñönga har ndöte. Ne bi t'umbabi nö'ö mi a̱di, ngetho mi pe̱'sa ar ntsu ne mi e'spa ár nsu togo bi ma̱ts'i. 8 Mödi mar t'u̱mhö, nuya u̱gi bi thogi bi uti hanja nda 'yo̱de. 9 Ne njap'u̱ bi ñ'u ár ts'e̱di da umba n'ar mpo̱ho̱ hiñham'u̱ da göxa gatho nu'u̱ togo da 'yo̱te. 10 Ne Jö bi hñuxa ngu ar döngamöjö, ngu ar nsu mi pe̱'sa ar Melkisedek. 11 Ja nze̱ye̱ te ga möñhu̱ nunar mhönu̱ xta no̱ñhu̱, mödi hingi tsa̱ ga ut'ahu̱ xo̱ge, ngetho xka kot'a ri mu̱ihu̱ hingi ne gi pöhu̱ nö'ö t'ut'ahu̱. 12 Ngetho nze̱ye̱ nuya je̱ye̱ xi thogi, xi za̱mhö gi uthu̱ ma'ra. Ha gi hoñhu̱tho da t'ut'ahu̱ nunár ndu̱i ár mhö ar tsi Hmu, ngu n'ar le̱le̱ ne da t'umbatho ar 'ba, hinge ar ñhuni. 13 Ne gatho nu'u̱ ngu ya le̱le̱ tsu̱tho, hingi pötho tema xiñho ne tema hingi ho. 14 Ha nu'u̱ togo xi ñöts'i, xi bötwabi ar ñhuni, xi xo yá mfeni, ne pödi ndana xiñho ne ndana hingi ho.
1 Jange ga umba ma mu̱ihu̱ ga hoñhu̱ da ñöxa ma ñ'emu̱ihu̱. Hinga ñhogamu̱ihu̱tho nunár nt'uti ar tsi Hmu Hesukristo ndi pöhu̱ nda ndu̱hu̱ da ñ'emu̱ihu̱. Hinga penju̱ ga huxa ma mfenihu̱ nuya nt'uti da pöhu̱ m'e̱t'o. Nö'ö ga pe̱hu̱, ga he̱hu̱ di thö'thu̱ ga o̱thwu̱ ár ntso̱'mi, wa ga tho̱hu̱p'u̱ ya 'be̱fi tsixju̱ har ndöte, ga tho̱hu̱ di no̱ñhu̱ ar mpo̱ho̱ bi e har ñ'emu̱i Jö. 2 Ne nuya nt'utiyu̱, ar xixthe, ar thu'spa ár 'ye̱ man'a, ár menga nte nu'u̱ xi du, ne ar pa da thöxamajöni habu̱ da t'umba nö'ö di 'ñepi hiñham'u̱ da göts'i. 3 Gehnu̱ ma ga o̱thu̱ nu'mu̱ da ma̱xkagihu̱ Jö. 4 Ngetho n'a togo xi m'u̱ har hyats'i, ne xi za̱ ar nt'uni di 'ñe mhets'i, ne xi me̱'spa ár Hñö Jö, 5 xi za̱pa ár hoga mhö Jö ne ár ts'e̱di nuna te xi 'ñep'u̱, 6 nu'mu̱ da da̱gi, hinda tsa̱ da njapabi da 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi man'agi. Ngetho po̱ntho pengi tsu̱t'wa ár T'u̱ Jö har pont'i, 'be̱twa ár tsa̱ njap'u̱ hár nthandi gatho ya jö'i. 7 Jangu n'ar ha̱i hingi tsa̱ya̱ hönga ar 'ye, ne umba ya hoga do̱ni nu'u̱ togo wöhi, hömba ár njöpi Jö. 8 Ha nunar ha̱i unga ya 'mini hingi nhe'ö, tx'u̱tho 'be̱di da ts'ani, ne m'e̱fa da ts'öt'i. 9 Di xi'ahe njanu̱ tsi kuhu̱, ha di ka̱xmbenihe gi to̱'mhu̱ ya ñho di ehwi ar mpo̱ho̱. 10 Ngetho Jö pe̱'sa n'ar hogamu̱i, ne hinda ma da pumhni ri 'be̱fihu̱, ne nö'ö ar ñho xka 'yo̱thwu̱ ya gamfi, ne hinxka hye̱hu̱ gi o̱thu̱, njap'u̱ gi ñ'uhu̱ gi pe̱'sfu̱ ár mhöte Jö. 11 Nuje di nemhöhe, n'a ngu n'a xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱ gatho ri tehu̱, ne hinda k'at'a ri ndo̱'mhu̱. 12 Hindi nehe gi ndöhñehu̱. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, te̱mfu̱ yá m'u̱i nu'u̱ pe̱'sa ar jamfi ne ar ts'e̱ti hönga ya ñhöt'i. 13 Nú'mu̱ Jö bi umba ar ñhöt'i ar Abra, ngetho himi otho man'a togo di döta nda 'ñet'a made, bi 'ñet'ase̱ made ár thuhu. 14 Bi 'ñenö: Majöni xa ma ga jöp'a'i ne ga ja'i gi nxöndi. 15 Ne ar Abra bi me̱'sa ar ts'e̱ti bi do̱'mi, jange bi hñönga ar ñhöt'i. 16 Majöni ya ñ'o̱ho̱ et'a made n'a di töte ar döta, ne o̱t'a njap'u̱ hindi njo'o togo da 'ñembi hingi njap'u̱ teme mö. Jange nu'u̱ te et'a made, enga njap'u̱ nö'ö mö. 17 Jö mi ne nda 'yot'wa ár 'ñu xiñho nu'u̱ togo ma nda gohwi ár me̱ti'ö, ngetho hingi pa̱ta ár ne te xi mö, jange bi 'ñet'a made ár thuhuse̱. 18 Jö bi zoju̱ ár ñhöt'i ne ár nt'et'amade. Nuya yohoyu̱ hingi tsa̱ da mpa̱ti, ne Jö hingi tsa̱ da mönga n'ar nhemhñö. Njap'u̱ xa hñubgagihu̱ ma mu̱ihu̱ ga to̱'mhu̱ nö'ö xi 'bo̱skagihu̱ núya xta ehu̱ ga kwathu̱ hár ndo̱'mi. 19 Numa ndo̱'mihu̱ to̱ska ma pahu̱, ñhe̱hwi ngu n'ar bo̱jö xiñhu̱ to̱'sa n'ar motsa. Nunar ndo̱'minu̱ foxa mbo mo̱te ar xu̱nidutu habu̱ 'bu̱ ár nsunda Jö. 20 Gehnu̱ habu̱ bi yu̱t'a m'e̱t'o ar tsi Hmu Hesukristo, m'e̱fa nga te̱ñhu̱ n'ehe. Njap'u̱ bi t'ets'i ngu ar döngamöjö hiñham'u̱ da göts'i, ngu ar nsu bi me̱'sa ar Melkisedek.
1 Nunar Melkisedek mar ndö har ha̱i Salem, ne már möjö Jö bi 'bu̱ mhets'i. Bi bo̱ni ma ba thö ar Abra mi pengi xki ma ba hwata ya ndö, ne bi jöpi. 2 Ne ar Abra bi umba ár 're̱t'a xe̱ni gatho nö'ö mi hö. Nunar thuhu Melkisedek po̱ni da 'ñenö, ar ndö o̱t'a ar hoga ts'u̱t'wi. Ne már ndö har ha̱i Salem, ne da 'ñenö, ar ndö unga ar hogam'u̱i. 3 Hindi pöthwu̱ ár dada, ár nönö, yá pale. Hindi pöhu̱ hanja bi m'u̱i, hanja bi du, njangu ár T'u̱ Jö, gehnu̱ ar möjö hiñham'u̱ da göxa ár nsu. 4 Beñhu̱ 'mu̱ tengu mar döta ár nsu mi pe̱'sa nunar Melkisedeknu̱. Ngetho nuna ma palehu̱ ar Abra, himbi k'ont'i nda umba ár 're̱t'a xe̱ni nö'ö xki hñömba ya ndö bi dö'ö. 5 Majöni nuya xi 'ñe ha yá 'be̱to ar Lebi, gehyu̱ hönga ar 'be̱fi ngu ar möjö. Xi m'e̱pabi da hñönga ár 're̱t'a xe̱ni ngu mönga ha ya 'be̱pate, mödi jot'wa yá ku, ngetho nuyu̱ xpa po̱nga ha yá bötsi ar Abra n'ehe. 6 Ha nunar Melkisedek togo hinxpa 'ñe ha yá 'be̱to ar Lebi, bi hñönga ár 're̱t'a xe̱ni bi umba ar Abra, togo xki hñönga ar ñhöt'i, ne bi jöpabi. 7 Ne di pöhu̱ xiñho nö'ö togo töte ár nsu, go unga ar njöpi'ö. 8 Nuya möjö togo hönga ar 're̱t'a xe̱ni, gehyu̱ ya ñ'o̱ho̱ the yá te, ha nunar Melkisedek mhö nunu̱ tetho, hinxi du. 9 Ma ga möñhu̱ nú'mu̱ mi unga ár 're̱t'a xe̱ni ar Abra, po̱ntho bi gut'a yá 'be̱to ar Lebi n'ehe, ha nupya jot'a nu'u̱ xpa ehnu̱. 10 Ngetho ar Lebi hinxki m'u̱tho. M'e̱fa ba e ha yá 'be̱to ar Abra togo xki ma ba tsu̱ ar Melkisedek. 11 Nu'mu̱ da t'axka yá te ya jö'i ha yá 'be̱fi ya möjö yá 'be̱to ar Lebi, ne ha ya 'be̱pate bi t'unga nuyá pa ya möjöyu̱, yo'ö ba pe̱hna Jö man'ar möjö di pe̱'spa ár nsu ar Melkisedek, ne himi pe̱'spa ár nsu ar Aron. 12 Ha nu'mu̱ da 'ba̱ta ar möjö, mahyoni da 'ba̱ta ya 'be̱pate n'ehe. 13 Ne nö'ö togo mhö, n'añ'o yá pale, nuyá mëni hinto bi mpe̱ har nijö. 14 Gatho pödi, nuna ma tsi Hmuhu̱ ba e ha yá 'be̱to ar Huda, ha nunar Moise hinte bi no̱ni ha nda nmöjöyu̱. 15 Ne xa nhekitho, nu'mu̱ da nanga man'ar möjö n'añ'o di pe̱'spa ár nsu ar Melkisedek, hinxpa e ha yá 'be̱to ar Aron. 16 Hinxki t'ets'i ngu enga har 'be̱pate no̱nga ar jö'i da zokwa yá 'be̱to. Ha nupya xi hñönga togo pe̱'sa ar te hinda ma da göts'i. 17 Xi nda̱majöni nho̱ñ'ö habu̱ enö: Nu'ge gar möjö hiñham'u̱ da the ri ts'e̱di, gi pe̱'spa ár nsu ar Melkisedek. 18 Xi thöka nunar 'be̱t'o 'be̱pate 'mu̱, himi pe̱'sa ar ts'e̱di, ne himbi tsa̱ bi 'yo̱t'a nö'ö mi mahyoni nda 'yo̱t'e. 19 Ya 'be̱pate hinto bi umba n'ar hogam'u̱i, ha nu mi t'unga n'ar 'ra'yo ndo̱'mi xa töte ár ñho, fa̱xkagihu̱ ga kwathu̱ ga hoñhu̱ Jö. 20 Ne Jö bi 'ñet'ase̱ made ár thuhu bi no̱ñ'ö. 21 Ngetho majöni nu ma'ra ya möjö bi t'ets'i ne hinto bi t'et'a made. Ha nunu̱ hö, bi 'ñet'a made nu togo bi 'ñets'i, bi 'ñembabi: Bi 'ñet'a made ár thuhu ar tsi Dada, ne hinda ma da pa̱ta ár ne. Bi 'ñenö: Nu'ge gar möjö gi pe̱'spa ár nsu ar Melkisedek, hiñham'u̱ da göxa ri ts'e̱di. 22 Ar tsi Hmu Hesu 'ba̱ made, japi da tho nunar nkohinu̱ xa töte ár ñho. 23 Numa'ra ya möjö bi nja nze̱ye̱, ngetho nda du ne himi tsa̱ nda mpe̱ nze̱ye̱ ya pa. 24 Ha nunu̱ hiñham'u̱ da göxa ár te, jange pe̱'sa ar 'be̱fi möjö hiñham'u̱ da thege. 25 Jange hyax'mu̱ tsa̱ da po̱ho̱ nu'u̱ ñ'emu̱ibi'ö ne da e da wat'i da hyonga Jö, ne hingi tsa̱ya̱ a̱pa Jö da ma̱x'u̱. 26 Ngetho nunar döngamöjönu̱, gehnu̱ ndi hoñhu̱: Ár m'u̱i xint'axi, hingi pödi da 'yo̱t'a ar ts'oki, hinxi ja̱xt'a ár m'u̱i, hingi nthöskwi ya 'yo̱t'ats'oki, ne bi ts'ixa mhets'i ba 'bu̱hwi Jö. 27 Nu'mú̱, hinge mahyoni hyax'mu̱ da unga n'ár m'o̱ñho̱ ne da mpumbabi yá ts'okise̱, ne m'e̱fa da unga nuyá me̱ti ya jö'i, ngu o̱t'a nu ma'ra ya döngamöjö. Ngetho nunu̱, bi unse̱ ár te n'agitho, ne hiñham'u̱ da unga man'agi. 28 Ngetho ya 'be̱pate exa ngu ya döngamöjö ya jö'i hiñ'otho yá ts'e̱di. Ha nú'mu̱ mi tho ya 'be̱pate, bi 'ñet'ase̱ made ár thuhu Jö, nda 'ñexa ár T'u̱ xa ja ár ts'e̱di, hiñham'u̱ da the ár nsu.
1 Gatho nuna xta möñhu̱, ho̱nse̱nu̱ di ne da zo ri mfenihu̱: Di pe̱'su̱ nunar döngamöjönu̱, togo bi hñuxnu̱ hár ñ'e̱i ár thuxandö Jö mhets'i. 2 Bi mpe̱ habu̱ majöni ar dönganijö xi hyokase̱ Jö, hinge ar meximha̱i. 3 Ngetho gatho ya döngamöjö, xi thuts'i da mo̱xa ya m'o̱ñho̱ ne ya ñhöt'i. Jange nunu̱ n'ehe mahyoni di pe̱'sa te da mo̱'spa Jö. 4 Nu'mu̱ di 'bu̱hmöwa har ximha̱i, hindar nmöjöhmö'ö, ngetho jawa ya möjö po̱xa ya m'o̱ñho̱ ngu mönga yá 'be̱pate ar Moise. 5 Nu'u̱ pe̱pa nö'ö di hñöts'i ne ar xuditho nu te janu̱ mhets'i. Ngu bi t'uta ar Moise nú'mu̱ ma nda hyokwa ár ngu Jö, ne bi t'embabi: Hyanda xiñho gi hyoka ngu xi t'ut'a'i har t'o̱ho̱. 6 Ha nupya nunar döngamöjönu̱ di te̱ñhu̱, xa döta ár 'be̱fi, ngetho 'ba̱ made e̱nga nunar 'ra'yo nkohi. Gehnu̱ xi t'unga mahye̱giwi ma'ra ya ñhöt'i xa töte yá ñho. 7 Ngetho nu'mu̱ nunar 'be̱t'o nkohi di pe̱'shmö ár ts'e̱di, hinge mi mahyoni nda t'umhö man'a 'mu̱. 8 Gese̱ Jö himbi numañho ár 'be̱fi ya me Israel, jange bi zu̱i bi 'ñembabi'u̱: Ar tsi Hmu enö: Ma da zo̱ ya pa ga nko'be ya me Israel ne ya me Huda man'ar 'ra'yo nkohi. 9 Hinge ngu nunar nkohi da nko'be yá pale, nú'mu̱ nda mipa yá 'ye̱ da ju̱ka har ha̱i Ehipto. Ngetho nu'u̱ himbi umbyá mu̱i bi 'yo̱t'a nö'ö da nko'be, ne nuga da he̱ka'u̱, enga njap'u̱ ar tsi Hmu. 10 Nu xta tho nuya pa'u̱, gehnu̱ ar nkohi ma ga nko'be ya me Israel, enga ar tsi Hmu: Ma ga ot'wa ma 'be̱pate ha yá mfeni'u̱, ne ma ga köt'wa ha yá mu̱i. Ma ga 'bu̱i ngu ár Jögi, ne ma ga nuga'u̱ ngu ma bötsi. 11 Hinto ma da uta ár ñ'ohu̱, hinto ma da uta ár ku, di embabi: Pödi togo ar tsi Hmu. Ngetho gatho ma da bökagi, di ndu̱ nö'ö tsi t'u̱lo, ne di göxa nö'ö döta. 12 Ma ga pumbabi yá ts'oki, hinga ma ga pengi ga bemba nö'ö hingi njap'u̱ bi 'yo̱t'u̱. 13 Nu'mu̱ enö n'ar 'ra'yo nkohi, xi gönga nö'ö man'a 'mu̱. Ha nö'ö enö bi göngi ne bi thege, tx'u̱tho 'be̱di da m'e̱di.
1 Ha nunar 'be̱t'o nkohi, Jö xki xipabi ya jö'i hanja nda ndömbabi har nijö mi 'bu̱kwa har ximha̱i. 2 Ne nunar nijö mi njanu̱: Har ñu̱t'i habu̱ mi t'embabi Mar Nsunda, ka mi 'bu̱hnu̱ ar mfox'yo, ar mexa ne ya thuhme mi t'e'spabi Jö. 3 Ne mo̱te ár ñoho ar döta dutu, mi juta nö'ö man'ár xe̱ni ar nijö mar thuhu Xa Ar Nsunda. 4 Ka mi 'bu̱hnu̱ n'ar nt'uts'i xki thoka ar k'axt'abo̱jö, ne ar k'axt'a 'bezankohi habu̱ 'be̱'sa n'ar k'axt'at'e̱ni, mi kö ar ñhuni ba e mhets'i, ár t'o ar Aron bi 'rogi, ne ya nxindo nkohi. 5 Ne mañö ar 'bezankohi, ka xki thuxnu̱ ya dö'e̱nxe̱ mi ñ'u ár nsunda Jö, mi ko'ma ar k'axt'axithe̱, habu̱ mi nhöxa ar ji mi punga ya ts'oki. Nuyu̱ hinga ma ga ot'ahu̱ xiñho ar 'ñupya. 6 Nu xki wadi xki thoka gatho, nu hár ñu̱t'itho ar nijö, hyax'mu̱ mi ku̱t'a ya möjö mi o̱t'a yá 'be̱fi mi ndöngajö. 7 Nu hár ñoxe̱ni ar nijö, ho̱nse̱ ar döngamöjö mi ku̱t'i ne n'agitho ar je̱ye̱. Himi tsa̱ nda yu̱t'i nu'mu̱ hinte mi hömpa ár ji ya me̱ti nda unga ngu ar m'o̱ñho̱. Njap'u̱ nda mpumbabi m'e̱t'o yá ts'oki'ö, ne m'e̱fa yá ts'oki gatho nu ma'ra. 8 Ne ár Hñö Jö utkagihu̱ njap'u̱, hinxki t'unda ar se̱ki to gatho nda yu̱t'a habu̱ t'embabi Xa Ar Nsunda, nú'mu̱ hár ñu̱t'i ar nijö hinxki 'be̱ta ár nsu. 9 Nunu̱ ngu ár xuditho nö'ö di thohu̱pya. Nuya m'o̱ñho̱ ne ya ñhöt'i mi m'o̱'spa Jö mam'e̱t'o, hinto bi hyokwa yá m'u̱i nu'u̱ mi o̱t'a njap'u̱. 10 Nu'mu̱ nuya 'be̱t'o mhö xki m'e̱pabi, ho̱nse̱ nda mo̱xa ya ñhuni, te nda ts'i, ne ya nsu̱ki mpe̱ hár ndo'yo ya jö'i, mi tho̱'mi nda zo̱nga ar pa nda mponga xo̱ge. 11 Ha nupya xi zo̱kwa ar tsi Hmu Hesukristo, ár döngamöjö nuya ñho ba ep'u̱. Bi yu̱t'a har dönga nijö töta ár nsu, hinxi hyoka n'ar jö'i, himbi thoka mahye̱giwi ar ximha̱i. 12 Ne bi yu̱t'a n'agitho har xe̱ni Xa Ar Nsunda, ne hiñham'u̱ da yu̱t'a man'agi. Himbi hñö'spa ár ji ya t'öxi wa yá ji ya boi, nunár jise̱ bi gut'a n'agitho ya tha̱i ndi tuhu̱. 13 Ngetho nu'mu̱ nda nhö'spa ar jö'i yá ji ya t'öxi, yá ji ya boi ne ár 'bospi ya kero, ne nda nsu̱ki nda nt'axka ár te, 14 tema hinda tsa̱ da 'yo̱t'a ár ji ar tsi Hmu Hesukristo, bi da̱twa Jö hinte xki ja̱xt'i. Bi ma̱xa ár Hñö Jö 'bu̱ gatho ya pa, bi unga ár te. Ha nunár jinu̱ da xu̱k'a ri mfenihu̱, gi hye̱hu̱p'u̱ nuya 'be̱fi hinte unga ar te, ne gi pe̱fu̱ Jö togo hö ar te. 15 Jange bi 'ñu ar 'ra'yo nkohi. Ne nú'mu̱ mi unga ár te, bi mpumbabi yá ts'oki xki 'yo̱t'a mam'e̱t'o nu'u̱ mi 'bu̱ har 'be̱t'o nkohi. Ne njap'u̱ nuya xki thahni bi t'umba ya ñho xki ñhöt'i hiñham'u̱ da göts'i. 16 Ngetho habu̱ ja n'ar he̱'mi nkohi, mahyoni m'e̱t'o da du togo tso yá ñho. 17 Nunar nkohinu̱ da ndu̱i da me̱'sa ár ts'e̱di xta du nö'ö togo tso yá ñho. Ngetho nu'mu̱ tetho, hinto tsa̱ da hñöni. 18 Nu har 'be̱t'o nkohi n'ehe, hinge nda tsa̱ nda me̱'sa ár ts'e̱di nu'mu̱ hinge nda nhö'ma ar ji. 19 Ngetho ar Moise nu mi wadi bi xipa ya jö'i xo̱ge ya 'be̱pate, bi gu̱mpa ár ji ya boi ne ár ji ya t'öxi, bi thönsa ar dehe. Ne bi gu̱ ar the̱ngaxi'yo ne ya do̱ni, bi nöxa ha ya t'ofo mi huxa ya 'be̱pate, ne bi nöxa gatho ya jö'i n'ehe. 20 Ne bi 'ñenö: Gehnu̱ ar ji umba ár ts'e̱di ar nkohi xi 'be̱p'ahu̱ Jö gi 'yo̱thu̱. 21 Hinge ho̱nse̱yu̱, bi nöxya ji ar nijö n'ehe, ne gatho ya nt'e̱ni mpe̱ hár 'be̱fi Jö. 22 Ha ya 'be̱pate, tx'u̱tho 'be̱di da japa da t'axka xo̱ge har ji nhö'mi, ne nu'mu̱ hinda nhö'ma ar ji, hiñ'otho ár mpumbate ya ts'oki. 23 Njap'u̱ 'mu̱ nuya te jawa har ximha̱i, ñhe̱hwi nuya te janu̱ mhets'i, mi mahyoni nda nsu̱ka ha yá ji ya me̱ti. Ha nu'u̱ gese̱ bi ja mhets'i, mahyoni man'ar m'o̱ñho̱ di töte ár ñho. 24 Ngetho ar tsi Hmu Hesukristo himbi yu̱t'a ha n'ar nijö xi hyoka ar meximha̱i, ñhe̱hwi nö'ö majöni bi 'bu̱ mhets'i. Gese̱'ö bi yu̱tnu̱ har nijö mhets'i nda po̱kagihu̱ hár nthandi Jö. 25 Ne hinge xa ku̱t'a ngu nu ma'ra ya döngamöjö, ta̱t'a je̱ye̱ mi ku̱t'a har xe̱ni Xa Ar Nsunda nda mo̱xa ar ji hingo már me̱tise̱. 26 Nu'mu̱ di njap'u̱, hangu ya mpengi xi dumhö nu'mu̱ ga pehu̱ hár ndu̱itho ar ximha̱i. Ne ha ya ngöxapayu̱, bi ñ'udi bi unse̱ ár te n'agitho, ne hinda mengi da 'yo̱t'a man'agi, ne njap'u̱ bi hñöka ar ts'oki. 27 Ne ngu xi thu'spabi ya jö'i, ho̱nse̱ n'agi da duyu̱, ne da thö'spa majöni, 28 njap'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo n'ehe, n'agitho bi unga ár te, ne njap'u̱ bi hñö'spa yá ts'oki nze̱ye̱. Ne ma da ñ'udi ár yo'gi man'agi, da po̱ho̱ gatho nu'u̱ ndo̱'mi, hinte di benga ar ts'oki.
1 Nuya 'be̱pate bi t'unga maham'u̱, ho̱nse̱ ngu ár xudi nuya döta ñho ma nda t'aju̱ m'e̱fa, hinge mi gehyu̱. Nuya m'o̱ñho̱ ta̱t'a je̱ye̱ mi o̱t'a nu'u̱ mi e nda hyonga Jö, hinto bi tsa̱ bi hyokwa ár m'u̱i. 2 Ngetho nu'mu̱ xi hñökwahmö yá ts'okiyu̱, hinte di tsa̱'u̱ ha yá mu̱i, ne xi hye̱hmö da 'yo̱t'a nuya m'o̱ñho̱yu̱. 3 Ha nuya m'o̱ñho̱yu̱, ho̱nse̱ mi japi da benga yá ts'oki ta̱t'a je̱ye̱. 4 Ngetho nuyá ji ya boi ne yá ji ya t'öxi hingi tsa̱ da hñöka ya ts'oki. 5 Jange nu mi yu̱t'a har ximha̱i ar tsi Hmu Hesukristo, bi 'ñenö: Ya m'o̱ñho̱ ne ya ñhöt'i hinga ne, ha ga 'rakawa n'ar ndo'yo har ximha̱i. 6 Nuya m'o̱ñho̱ ts'öt'i ne nuya ñhöt'i thöñ'a'i gi pungya ts'oki, hinga numañho. 7 Jange da enga: Ma Jö'i, di 'bu̱kwa xta e ga o̱t'a nö'ö gi nege, ngu xi nt'ot'a ha ya t'ofo habu̱ no̱ngagi. 8 Ngu enga m'e̱t'o: Ya m'o̱ñho̱ ne ya ñhöt'i t'a'i gi pungya ts'oki, hinga ne, ne hinga numañho. (Gathoyu̱ 'bo̱ts'e ngu mönga ha ya 'be̱pate.) 9 M'e̱fa bi 'ñenö: Ma Jö'i, di 'bu̱kwa xta e ga o̱t'a nö'ö gi nege. Njap'u̱ bi 'ñenö, bi göxa nö'ö m'e̱t'o, ne bi thuxa man'a 'ra'yo. 10 Xi t'axkagihu̱, ngetho ar tsi Hmu Hesukristo bi 'yo̱ta Jö, bi unga ár te ngu n'ar m'o̱ñho̱ n'agitho, ne hinda ma da tho ár ts'e̱di. 11 Ha nuya möjö hyax'mu̱ pe̱pa Jö, ne unga get'ö ar m'o̱ñho̱ hiñham'u̱ da hñöka ya ts'oki. 12 Ha nunar tsi Hmu Hesukristo, mi wadi bi unga n'adar m'o̱ñho̱ bi gut'wa yá ts'oki ya meximha̱i, bi hñuxa hár ñ'e̱i Jö. 13 Bi ndu̱ nuya pa'u̱ di njawa, ho̱nse̱ to̱'mi da ts'impa gatho yá ñ'u̱ni da ts'e̱m'a ha yá wa. 14 Ngetho nuna n'adar m'o̱ñho̱nu̱, bi umba n'ar hoga te hinda thege nu'u̱ xi t'axk'ö. 15 Ár Hñö Jö mahye̱gi da̱majöni nú'mu̱ bi 'ñenga m'e̱t'o: 16 Nu xta tho nuya payu̱, gehnu̱ ar nkohi ma ga nko'be, enga ar tsi Hmu: Ma ga köt'wa ma 'be̱pate ha yá mu̱i, ne ga ot'wa ha yá mfeni. 17 Ne bi 'ñenga m'e̱fa: Hiñham'u̱ ma ga benga yá ts'oki, ne ga puhni ma ya me̱'sku. 18 Nu habu̱ xi mpumbabiyu̱, hiñ'otho ma'ra ya m'o̱ñho̱ da dukwa yá ts'oki. 19 Jange tsi kuhu̱, di pe̱'su̱pya ar se̱ki ga ku̱thu̱ har xe̱ni Xa Ar Nsunda, gehnu̱ bi gut'a nú'mu̱ mi nö'ma ár ji ar tsi Hmu Hesukristo. 20 Ga nehu̱ ar 'ra'yo 'ñu tsixju̱ har te, bi xogagihu̱ madeda ar döta xu̱ni dutu bi xoki, gehnu̱ ár ndo'yo. 21 Ne di 'ñehu̱ hár nijö Jö n'ar döta döngamöjö xa pe̱'sa ár nsu. 22 Ma ga kwathu̱ habu̱ 'bu̱ Jö, hinte di tsu̱ka ma mfenihu̱, ne di tse̱ ma jamfihu̱. Ngetho xi nxu̱gagihu̱ ma mu̱ihu̱ xi thögagihu̱ ya ts'omfeni, ne xi nsu̱ga ma ndo'yohu̱ har t'axdehe. 23 Hinge te gatho ga benthu̱. Ma ga umba ma mu̱ihu̱ ga ñ'uhu̱ nunar ndo̱'minu̱ di pe̱'su̱, ngetho nu togo bi ñötkagihu̱ hingi kate. 24 Ne n'a ngu n'a ga beñhu̱ ma ñ'ohu̱, ga nkahu̱ ga pe̱'su̱ ar mhöte, ne ga pe̱hu̱ ya hoga 'be̱fi. 25 Yo ma ga he̱hu̱ ga kwathu̱ ha ya mhunts'i ngu xi nzönga 'ra. Nö'ö ga o̱thu̱, ga humfu̱ ár mu̱i n'a ngu n'a ma kuhu̱, ngetho di pöhu̱ 'ba̱p'u̱tho ar pa da penga ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 26 Ngetho nu'u̱ xi bö nö'ö majöni, ne di nese̱ da 'yo̱t'a ya ts'oki, hinda ma da t'o̱t'a man'ar m'o̱ñho̱ da thökwa yá ts'okiyu̱. 27 Ho̱nse̱ to̱'ma nunar pa xa ñ'u̱tho da thö'spa majöni, ne ar tsibi nthu̱ni da dut'a gatho nu'u̱ hingi ne da 'yo̱ta Jö. 28 Nu'u̱ togo ts'okwa yá 'be̱pate ar Moise, nu'mu̱ yoho wa hñu ya jö'i da da̱majöni hö bi 'yo̱t'e, hinda k'ont'i da tho. 29 Tengu ár dötahmö ar mfe̱i gi beñhu̱ to̱'ma nö'ö togo hinda numansubi ár T'u̱ Jö, ne da 'ñenö, hingi ho ár ji nuna bi japabi bi t'axki, ne da nto̱xkwi ár Hñö Jö xi nhwëgagihu̱. 30 Di pöhu̱ togo bi 'ñenö: Go di ko'spaga yá ñöni, go ga umga yá njut'i, enga njap'u̱ ar tsi Hmu. Ne man'agi enö: Ar tsi Dada ma da hñö'spa majöni yá bötsi. 31 Ñ'u̱tho da zo n'a ha yá 'ye̱ Jö togo te. 32 Beñhu̱ nuya pa xi thogi, nú'mu̱ ja ngi jwahu̱ bi 'ra'ahu̱ ár hyats'i ar tsi Hmu, xa ga tse̱ta ri mu̱ihu̱ ga thohu̱ ya thogi. 33 Mödi ngi thohu̱ ya thogi ne ya nt'u̱tsa, ga tse̱thu̱ ya jö'i mi theñ'ahu̱, ne njap'u̱ ga thohwihu̱ mahye̱gi nu'u̱ ma'ra mi tho ya thogi n'ehe. 34 Ngetho ga hwëju̱ nu'u̱ mi ku̱ har fa̱di. Ha nuya ri ñhohu̱ bi thömp'ahu̱, ga njohya ga tse̱thu̱, gi to̱'mhu̱ gi hñöñhu̱ ya ñho xa nza̱tho ne hinda thege, bi to̱p'ahu̱nu̱ mhets'i. 35 Jange yo ma gi hye̱hu̱ gi ndö'mhu̱, ngetho bi to̱p'ahu̱ n'ar döta nthöhö. 36 Ngetho mahyoni gi tse̱thu̱ ya thogi, ne xki jwahu̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö ne Jö, gi hñöñhu̱ nö'ö xi ñöt'ahu̱. 37 Enga har T'ofo: Ga to̱'mhu̱ da tho man'a tsi tu̱i, ne ngut'a ma da zo̱ nö'ö da ehe. 38 Ha nö'ö togo 'bu̱ xiñho ha ma nthandi, ma da m'u̱i di ñ'emu̱igi, ha nu'mu̱ da mengi, hinga numañho. 39 Mödi nuju̱ hinga gekagihu̱ nu'u̱ di penju̱ ga m'e̱hu̱. Nuju̱ di pe̱'su̱ ar ñ'emu̱i, ne hinda m'e̱ ma pahu̱.
1 Ar ñ'emu̱i gehnu̱ ga pöhu̱ xiñho ma ga höñhu̱ nö'ö di to̱'mhu̱, ne di ñ'emu̱ihu̱ ga höñhu̱ nö'ö hindi handathohu̱. 2 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ma palehu̱ mi 'bu̱ mam'e̱t'o nda numañho Jö. 3 Nunar ñ'emu̱inu̱ fa̱xkagihu̱ ga pöhu̱ ho̱nse̱ bi mönga Jö, ne bi ho xo̱ge nö'ö di hanthu̱pya. Gathonu̱ ba e habu̱ himi nhekitho 'mu̱. 4 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Abel bi unga n'ar m'o̱ñho̱ mi töpa ár ñho nö'ö bi unga ár jödö Kain. Jange Jö bi da̱majöni mar hogajö'i, ngetho bi hñömba ár m'o̱ñho̱. Ne mi tho ya pa, mödi xi du, nho̱mbatho ár ñ'emu̱i. 5 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Enok bi ts'its'i hinge nda nu ar ndöte. Ne himbi thini, ngetho bi zixa Jö. Núm'u̱ hinxki ts'ixtho, Jö bi damajöni mi numañho. 6 Ha nu'u̱ hinte pe̱'sa ar ñ'emu̱i, Jö hingi tsa̱ da numañho, ngetho nö'ö togo ne da hyoni, m'e̱t'o mahyoni da ñ'emu̱i di 'bu̱i, ne go ma da umba ár nthöhö togo honi. 7 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Noe bi hyoka ar motsa habu̱ bi k'ont'ö ne gatho yá mëni, nú'mu̱ mi xipa Jö nö'ö ma nda thogi, mödi himi handatho. Nunar jamfinu̱ bi japi bi nheki yá ts'oki ya meximha̱i, ha nö'ö bi t'embabi mi 'bu̱i xiñho hár nthandi Jö. 8 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Abra nu mi ts'ohni, ba po̱nga hár hnini ndi ma ha n'ar ha̱i nda t'umbabi. Bi 'yo̱ta Jö mödi himi pödi habu̱ ndi ma. 9 Ar ñ'emu̱i bi ma̱ts'i bi m'u̱ ngu n'ar nzo̱ho̱ har ha̱i xki ñhöt'wabi, nuyu̱ ma yá ha̱i ma'ra. Mi 'bu̱ta ha ya ngudutu. Bi njap'u̱ ar Isa ne ar Hakob, nu'u̱ togo bi hñönga ar ñhöt'i n'ehe. 10 Ngetho mi to̱'ma ar hnini xi t'ei xiñho, gese̱ Jö togo xi beni hanja da thoki. 11 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Sara togo himi tsa̱ nda ñ'o̱nte. Bi hñönga ar ts'e̱di nda nda̱thi, ne bi m'u̱ ár bötsi, mödi xki tho ya je̱ye̱ ñ'o̱nte n'ar 'be̱hñö. Ha bi ñ'emu̱i mi tsa̱ nda 'yo̱t'a togo bi ñöt'wabi. 12 Bi njap'u̱ n'ehe ar Abra. Po̱ntho xki du, bi me̱'sa ngu ár nze̱ye̱ ya tso̱ nuyá 'be̱to bi dini, ne ngu ar 'bomu ja har ñönthe hingi tsa̱ da 'bede. 13 Bi du mi ñ'emu̱i gatho'u̱, mödi himbi hñönga ar ñhöt'i. Bi hyant'u̱ yap'u̱tho ne mi ñ'emu̱i, mi ze̱ngwatho ne mi da̱majöni'u̱ ma ya nzo̱ho̱ ne thota nuwa har ximha̱i. 14 Ngetho nu'u̱ mönga njap'u̱, nheki xiñho honga n'ar ha̱i habu̱ da m'u̱i. 15 Nu'mu̱ di bemhö nda penga habu̱ ba po̱ñ'u̱, mi tsa̱ nda mengi. 16 Ha nuyu̱ mi hoñ'u̱ man'a, mi töte ár nsu bi 'bu̱ mhets'i. Jange Jö hingi ntsa̱ da 'ñembabi ár Dada'u̱, ne xpa hokwa n'ar hnininu̱. 17 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Abra nú'mu̱ mi tsa̱ta Jö. Dama bi netho bi da̱twa ar Isa nö'ö n'ase̱ ár t'u̱ mi ñ'ehe, mödi xki hñönga ya ñhöt'i, 18 nu xki wadi xki t'embabi: Nuya ri 'be̱to xta ñöt'a'i, ma da bo̱nga ha yá bötsi ar Isa. 19 Mi ñ'emu̱i pe̱'sa ar ts'e̱di Jö da gu̱xa nu'u̱ xi du, ngetho po̱ntho bi du ne bi mengi bi nte man'agi, ne bi mengi bi zits'i. 20 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Isa bi xipa ar Hakob ne ar Esau nö'ö ma nda hwëkwa Jö m'e̱fa. 21 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Hakob nú'mu̱ mi da̱t'i nda du, bi xipa nö'ö ma nda hwëkwa Jö yá bötsi ar Huse, ne bi ndönga Jö mi njwaxa hár ndo̱ho̱. 22 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Huse nú'mu̱ mi 'ba̱p'u̱tho ár ndöte, bi 'ñenö ma nda bo̱nga Ehipto nuya me Israel, ne bi 'be̱pabi'u̱ nda gu̱kwa yá ndo'yo. 23 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa yá dada ar Moise, bi 'ñö hñu nzönö, ngetho bi hyant'u̱ mar nza̱tho bötsi, ne himbi zu'u̱ nö'ö xki mönga ar ndö. 24 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa ar Moise nú'mu̱ mi ndöta, himbi ne bi t'embabi már t'u̱ ár t'inxu ar ndö me Ehipto. 25 Bi hwahna nda mfe̱i mahye̱giwi ár hnini Jö, himbi ne bi njohya 'ra ya tsi pa ha yá ñho ar ts'oki. 26 Bi hyandi ngu n'ar döta m'e̱ts'i yá nt'u̱tsa ar tsi Hmu Hesukristo, ne himbi nepa yá m'ets'i ya me Ehipto, ngetho xki hñuxa ár da̱ har nthöhö unga Jö. 27 Ar ñ'emu̱i bi ma̱ts'i ba tsop'u̱ Ehipto, himbi zupa ár kwe̱ ar ndö, ngetho bi ze̱twa ár jamfi Jö togo hingi nheki. 28 Bi ma̱ts'i n'ehe nda du̱'ma ar baxjwa ne ar nhöxa ji nú'mu̱ nda thohnu̱ togo mi ho ya 'be̱t'o bötsi, hinte nda japabi'u̱. 29 Ar ñ'emu̱i bi ma̱ts'i bi thot'u̱ har The̱nga Ñho̱nthe ngu ar 'yoñha̱i, ha nuya me Ehipto bi tsa̱ti nda tho'u̱ n'ehe, ne bi jöt'u̱ xo̱ge. 30 Ar ñ'emu̱i bi mfa̱xte bi yo̱t'a ya jödo mi kot'a ar hnini Heriko, nu mi wadi bi nthet'a yoto mpa. 31 Nunar ñ'emu̱inu̱ bi ma̱xa nunar ts'o'be̱hñö már thuhu ar Rahab. Himbi duwi gatho nu ma'ra ya me̱'sku, ngetho bi umba n'ar hoga tsa̱ya̱ nu'u̱ togo bi ma ba thexa ar ha̱i xki ñhöt'i. 32 Tema man'a ga xi'ahu̱. Ngetho hinda zu̱kagi ga pet'ahu̱ gatho tema bi tho ar Gedeon, ar Barak, ar Sanson, ar Hefte, ar Dabi, njap'u̱ ar Samuel ne ma'ra yá m'e̱hni Jö. 33 Nunar ñ'emu̱i bi ma̱ts'i bi dö ma'ra ya ndö, bi 'yo̱t'a ar hoga ts'u̱t'wi, bi zu̱ ya ñhöt'i, ne bi got'wa yá ne ya 'muhu. 34 Bi ma̱ts'i bi k'ont'a ha ya tsibi xa mi fagi, ne ha ya ndo̱jwai. Bi t'umba ar ts'e̱di ha yá ngwent'i ne ha ya tuhni, ne bi japi nda 'be̱ ar 'ñu yá ndogu ma'ra ya ha̱i. 35 'Ra ya 'be̱hñö bi mengi bi hyanda yá mëni xki mengi xki nte man'agi. Ma'ra bi ñhe̱gi bi mfe̱i, himbi ne togo nda ñöni, ne nda mengi nda nte ha n'ar m'u̱i töte ár nsu. 36 Ma'ra bi tho ya nt'u̱tsa ne ya mfe̱i. Hinge ho̱nse̱'ö, bi nthöt'a ya bo̱jö ne bi jot'a ha ya fa̱di. 37 Bi ts'oxa ya nk'ahni, bi nju̱ ya nthe̱gi bi theka made, bi ts'a̱ti. Ma'ra bi tho ndo̱jwaitho, himi ñ'otho habu̱ nda m'u̱i, hagatho mi 'yotho, ho̱nse̱ mi hempa yá ximhni ya de̱ti, ya t'öxi, xa mi hyoya, xa mi tho ya dumu̱i, mi tho ya mfe̱i. 38 Ar ximha̱i hinge ndi 'ñepabi nda m'u̱kwa. Mi 'yo'u̱ ha ya ot'aha̱i, ha ya t'o̱ho̱, ha ya ñeke ne ya oki ja ha ya ma'ye. 39 Mödi bi numañho Jö yá jamfi, himbi hyant'u̱ nda tho gatho nö'ö xki ñhöt'wabi. 40 Ngetho Jö xki 'ye̱gagihu̱ ma'ra ya döta njöpi, ne nu'u̱ mahye̱gi nguju̱ nda hñönga nunar ñhonu̱, ne hinge nda hñönse̱'u̱ ya njöpi.
1 Ngetho xa xi gokathogihu̱ ra nze̱ye̱ togo xi da̱majöni mi pe̱'sa ar ñ'emu̱i, ma ga he̱hu̱ 'mu̱ gatho ma 'be̱nihu̱, ne ya ts'oki hingi he̱gagihu̱ ga 'yohu̱. Ne ga nixt'ihu̱ hinga tsa̱ya̱hu̱ ga tso̱ñhu̱ ár ñöni nunar 'ñu di te̱ñhu̱. 2 Hinga höju̱ ma da̱hu̱ xta huxu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo bi du̱'mi ne bi jwatka ma jamfihu̱. Himbi jamasu hangu ma nda tho ya nt'u̱tsa, mi handar johya ma nda 'ñepa m'e̱fa, bi netho nda ts'u̱ta har pont'i, ne bi hñúxa hár ñ'e̱i ár thuxandö Jö. 3 Beñhu̱ nö'ö togo bi me̱'spa ar tse̱ti ya ts'okte xa mi u̱tsa, ne njap'u̱ hinda went'ahu̱ hingi ne gi pe̱fu̱. 4 Nu'ahu̱ hinxi zo̱ta ar pa gi uñhu̱ ri tehu̱ gi ntsa̱wihu̱ ar ts'oki. 5 Hage xka pumhnihu̱ ya mhö bi hñup'a ri mu̱ihu̱ ngu yá bötsi'ihu̱ Jö, bi t'eñ'ahu̱ njawa: Ma tsi bötsi'ihu̱, yo gi tsamfu̱ ár nju̱tgu 'ra'ahu̱ ar tsi Hmu, ne yo gi wenthu̱ nu'mu̱ tsu̱'ahu̱'ö. 6 Ngetho ar tsi Hmu umba ár mfu̱ki nu'u̱ togo mödi, ne umba ár mfe̱i gatho nu'u̱ embabi yá bötsi. 7 Tse̱thu̱ ar mfu̱ki 'ra'ahu̱ Jö, ngetho hant'ahu̱ ngu yá bötsi. Hinjo'o n'ar bötsi togo ár dada hingi umba ár mfu̱ki. 8 Ha nu'mu̱ hingi 'ra'ahu̱ ar mfu̱ki ngu nu ma'ra, hingyá bötsi'ihu̱ 'mu̱, go yá ho̱t'u̱'ihu̱. 9 Nupya ma ga beñhu̱ xta 'ñehu̱wa ma dadahu̱ har ximha̱i, mi fe̱bgagihu̱ ne ndi möhu̱. Yo'ö hinga o̱thu̱ ár Dada ma hñöhu̱, ne ga pe̱'su̱ ar te. 10 Majöni numa dadahu̱wa mi tsu̱kagihu̱ 'ra ya tsi pa, ngu mi beñ'u̱ mar ñho. Ha Jö fe̱bgagihu̱ homga ma ñhohu̱, ne ga pe̱'su̱ n'ar te xint'axi ngu'ö. 11 Majöni hiñ'otho n'ar mfe̱i ga johya ga höñhu̱, gatho tso̱tkagihu̱ ma mu̱ihu̱. Ha nu'mu̱ da zo ma mfenihu̱, m'e̱fa ga pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i, ne da tsa̱ ga o̱thu̱ nö'ö xiñho. 12 Jange ju̱xu̱ ri 'ye̱hu̱ xi da̱tho, ne nuya ri ñöhmuhu̱ xi nzatho. 13 Ne hyoju̱ n'ar 'ñu njöntho. Njap'u̱ nuna ri wahu̱ xi wengi hinda k'oxa ar ndo'yo, da mengi da zo xiñho man'agi. 14 Umba ri mu̱ihu̱ gi 'bu̱hwihu̱ n'ar hogam'u̱i gatho nu ma'ra, ne gi pe̱'su̱ n'ar mfeni xint'axi. Ngetho nu'u̱ hinte pe̱ts'i, hinda ma da hyandwa ár hmi ar tsi Hmu. 15 Ntsuñhu̱, yo ma da bo̱mp'u̱ n'a da hye̱p'u̱ ár nhwëki Jö. Ne da mu̱di da zo̱t'a ár mu̱i, ne da 'yo̱t'a nö'ö hingi ho. Ne njap'u̱ da mu̱di da ts'okwa yá mfeni ma'ra. 16 Yo ma da m'u̱p'u̱ n'a di 'be̱ngwi ya jö'i, wa hindi ne da numansu nö'ö di 'ñe mhets'i. Ngu ar Esau bi thoka nö'ö mi t'embabi mar 'be̱t'o t'u̱, bi pa̱ti nda t'umba n'a mohi ar ñhuni. 17 Xka pöhu̱ himbi t'e̱kwabi, mödi m'e̱fa mi nemhö nda hñönga ar njöpi, ne himbi tsa̱. Bi nö'mahmö yá gida̱, ha himbi t'umbabi ar se̱ki. 18 Nu'ahu̱ hinxka kwathu̱ har t'o̱ho̱ mi tsa̱ ngi tha̱ñhu̱, ngu ya me Israel bi tho mam'e̱t'o, ne ngi hyanthu̱ mi po̱xa ar tsibi, xa mar m'e̱xui, ne mi ja ar 'yomndöhi. 19 Hinga 'yo̱hu̱ ár ñheti ar k'axt'athu̱xi, ne hinga 'yo̱hu̱ nunar mhö mi nzote. Nu'u̱ togo bi 'yo̱de bi 'ya̱di nda ñhe. 20 Ngetho himi tsa̱ nda ze̱ta nö'ö mi nsipabi, mi enö: Nu'u̱ togo nda 'ñexa ár wa har t'o̱ho̱ mödi mar me̱ti, nda tho nk'ahni wa nda nsu̱'sa n'ar maza. 21 Xa mar döta ár nsu mi nheki. Gese̱ ar Moise bi 'ñenö: Xa di nhwöt'i di ntsu. 22 Nu'ahu̱ xka kwathu̱ har t'o̱ho̱ ár thuhu Sion, hár hnini Jö togo te, har Herusalen mhets'i, po̱ntho xka 'bu̱hwihu̱ nu'u̱ ra nze̱ye̱ ya e̱nxe̱. 23 Xka kwathu̱ hár mhunts'i nu'u̱ ya hmökabötsi xi thu'spa yá thuhunu̱ mhets'i, ne xka tsu̱hu̱ Jö togo o̱t'wa ar ts'u̱t'wi gatho. Ne xka nthöskwihu̱ ya hogajö'i xi du xi zo̱nga xiñho hár ñöni. 24 Xka kwathu̱ xka tsu̱hu̱ gese̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo 'ñu ar 'ra'yo nkohi. Ne ár ji bi nö'mi xa döta ar ñho ñ'udi, hingi ñhe̱hwi ár ji ar Abel. 25 Jamasuhu̱ yo ma gi fe̱'sfu̱ ár mhö togo zoju̱. Ngetho nu'mu̱ himbi k'ont'a nu'u̱ bi me̱'spa ár mhö togo mi zokwa har ximha̱i, hanja ga k'onthu̱ nu'mu̱ ga fe̱'sfu̱ ár mhö Jö bi e mhets'i. 26 Nunar mhö bi japi bi nhwöt'a gatho nuwa har ximha̱i, nupya xi ñötkagihu̱ xi 'ñenö: Ho̱nse̱ man'agi ma ga japa da nhwöt'a hinge ho̱nse̱ ar ximha̱i, xo̱ge mhets'i n'ehe. 27 Nú'mu̱ enö, man'agi, ne da 'ñenö ma da hwönga gatho nö'ö tsa̱ da 'ñöni ne xi thoki. Ho̱nse̱ da gohi nu'u̱ hingi tsa̱ da 'ñöni. 28 Jange nu'mu̱ xta höñhu̱ n'ar ts'u̱t'wi hingi tsa̱ da 'ñöni, ma ga umfu̱ njamödi Jö, ne ga pe̱pabihu̱ ngu ne'ö, ga pe̱'sfu̱ ar ntsu ne ar ntsuni. 29 Ngetho ma tsi Dadahu̱ ñhe̱hwi n'ar tsibi tsöt'a xo̱ge.
1 Yo ma gi hye̱hu̱ da the ar mhöte di pe̱'su̱ n'a ngu n'a nuya di nkuhu̱. 2 Yo ma gi hye̱hu̱ gi umfu̱ ar tsa̱ya̱ ma'ra ha ri nguhu̱. Ngetho 'ra mödi hinxi bödi, xi umba ar tsa̱ya̱ ya e̱nxe̱ ha yá ngu. 3 Beñhu̱ ya 'yofa̱di, hu ri mu̱ihu̱ wande gi owihu̱ mahye̱gi har fa̱di. Yo gi pumhnihu̱ nu'u̱ xi mfe̱i, ngetho gi pe̱'sase̱hu̱ ri ndo'yohu̱ n'ehe. 4 Tsuñhu̱ ar nthöti ne suhu̱ dar nt'axi. Ha nu'u̱ 'be̱ngwi nu'u̱ hinxi nthötwi ne nu'u̱ ka yá nthöti, Jö ma da hñö'spa majöni. 5 Nzöñhu̱ hingi hyo̱ju̱ ar bojö, ñhogamu̱ihu̱ nö'ö gi pe̱'su̱. Ngetho Jö bi 'ñenö: Hinga he̱k'a'i, hinga pumhni'i. 6 Jange hinga tu ma mu̱ihu̱ ga eñhu̱: Ar tsi Hmu go fa̱xkagi, hinga ntsu. Te da jakaga ar jö'i. 7 Beñhu̱ ri ma̱'yohu̱ togo bi xi'ahu̱ ár mhö Jö. Hyanthu̱ tengu bi njöpabi yá m'u̱i, ne te̱mfu̱ yá jamfi. 8 Ar tsi Hmu Hesukristo get'ö ngu maham'u̱, ar pania, ne hiñham'u̱ da mponi. 9 Yo ma gi ñhe̱hu̱ da ka'ahu̱ ma'ra ya nt'uti hingi o yá 'ñu. Ngetho xiñho gi ze̱ta ri jamfihu̱ hár nhwëki ar tsi Hmu, hinge ha ya ñhuni. Nuyu̱ hinte bi ma̱xa nu'u̱ togo mi jap'u̱. 10 Di pe̱'su̱ n'ar m'o̱xm'o̱ñho̱ habu̱ nuya möjö mi mpe̱ hár nijö Jö mi 'bu̱ maham'u̱, hingi tsa̱ da hñöka ar m'o̱ñho̱ da zi. 11 Nunar döngamöjö mi ku̱t'a har nijö ár ji ya me̱ti nda t'unga ngu ar m'o̱ñho̱, ne nda thökwa yá ts'oki ya jö'i. Ne nuyá ndo'yo nuya me̱tiyu̱ nda ts'öt'a yap'u̱ habu̱ hinto mi 'bu̱i. 12 Jange ar tsi Hmu Hesukristo n'ehe, bi tho nthi har hnini, ne njap'u̱ nunár jise̱ bi nö'mi, da hñökwa yá ts'oki ya jö'i. 13 Ma ga po̱ñhu̱ 'mu̱ ga thöhu̱ nthi, ne ga e̱nthu̱ ma tehu̱ ga thohu̱ nuya u̱gi ngu bi tho'ö n'ehe. 14 Ngetho hindi pe̱'su̱wa n'ar hnini hiñham'u̱ da göts'i. Di hoñhu̱ nö'ö man'a xi 'ñep'u̱. 15 Nu'mú̱, ma ga tutwabihu̱ Jö n'ar thuhu ngu n'ar m'o̱ñho̱, ngetho di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Ma ga eñhu̱ nunar m'o̱ñho̱nu̱, po̱nga ha ma nehu̱ mat'wa ár thuhu Jö. 16 Ne ga o̱thu̱ xiñho hinga pumhnihu̱ ga mfa̱xu̱ n'a ngu n'a, ngetho nuya m'o̱ñho̱yu̱ numañho Jö. 17 'Yo̱thu̱ ri ma̱'yohu̱, yo ma gi thöthu̱ nö'ö xi'ahu̱. Ngetho nu'u̱ hingi tsa̱ya̱ su'ahu̱, pödi ma da thö'spa majöni. Jahu̱p'u̱ ne da njohya da 'yo̱t'e, hinge di tu yá mu̱i, ngetho nunu̱ hinte fa̱x'ahu̱. 18 'Ya̱fu̱ Jö da ma̱xkagihe. Di beñhe hinte tsu̱kagihe ma mfenihe, ngetho di nehe ga o̱the xiñho gatho. 19 Ho̱nse̱ m'e̱t'o di xi'ahu̱ gi 'ya̱fu̱ ngut'a da tsa̱ ga map'u̱ man'agi. 20 Jö unga ar hogam'u̱i, ne bi japi bi mengi bi nte ar tsi Hmu Hesukristo man'agi, nuna ar hoga Ma̱'yo bi nö'ma ár ji bi du̱'ma n'ar 'ra'yo nkohi hiñham'u̱ da göts'i. 21 Gese̱ Jö da ma̱x'ahu̱ gi 'yo̱thu̱ ya hoga 'be̱fi ngu ne'ö, ne da mpe̱ ha ri mu̱ihu̱ da tsa̱ gi 'yo̱thu̱ nö'ö numañho. Da njap'u̱ ngetho tsix'ahu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo di 'ñepi da t'umba ar nsunda hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 22 Di a̱'ahu̱ tsi kuhu̱, gi hñöñhu̱ nunar mhönu̱ hup'a ri mu̱ihu̱, nuna n'a tsi tu̱i xta ot'ahu̱. 23 Pöhu̱, xi nthe̱ ma tsi kuhu̱ Timoteo. Nu'mu̱ ngut'a da thokwa, ga me̱'be ma ga k'ös'ahe. 24 Ze̱ngwagihu̱ gatho ri ma̱'yohu̱ ne gatho ya ku. Pe̱ñ'ahu̱ nze̱ngwa nuya ku me Italia. 25 Dá hyex'atho'ihu̱ ár nhwëki Jö. Dá njap'u̱.
1 Dar Santiago, ár 'be̱gogi Jö ne ar tsi Hmu Hesukristo, di ze̱ngwa'ihu̱ gatho nu'ahu̱ yá 'be̱to'ihu̱ nu'u̱ 're̱t'amayoho yá t'u̱ ar Israel ha gatho ya ha̱i xka mfonthu̱. 2 Ma tsi kuhu̱, njohyahu̱ nú'mu̱ gi thohu̱ tsa̱nt'ö ya thogi. 3 Gi pöhu̱ nu'mu̱ nts'a̱t'ahu̱ ri ñ'emu̱ihu̱, ma da hñuxa ri ts'e̱tihu̱. 4 Umba ri mu̱ihu̱ da nheki ri ts'e̱tihu̱ ha nö'ö gi pe̱hu̱, ne gi ñöxu̱ xiñho, hinte gi k'athu̱. 5 Nu'mu̱ n'a'ahu̱ gi k'athu̱ ar mfödi, 'ya̱fu̱ Jö ne da 'ra'ahu̱, ngetho nö'ö xa unga nze̱ye̱ ne hingi ñös'ahu̱. 6 Ñ'emu̱ihu̱ gi 'ya̱fu̱, hingi yomihu̱. Ngetho nö'ö togo yomi, ñhe̱hwi nuyá mpu̱nts'i ar döñho̱nthe xa tuxta ar ndöhi, mawa di manu̱. 7 Nu'u̱ togo njap'u̱, yo di benga ja tema da umba ar tsi Hmu. 8 Nö'ö togo yót'a ár mfeni, hingi 'yo n'adar 'ñu. 9 Nunar tsi ku hyoya, dá njohya xi numansu Jö. 10 Ha nö'ö togo pe̱'sa yá m'e̱ts'i, dá njohya xi hyo̱ma ha̱i Jö, ngetho nö'ö ngu ár ndo̱ni n'ar do̱ni, ma da thotho. 11 Ngetho nu xta bo̱xa ar hyadi ne da pat'i, ar do̱ni da 'yot'i, da da̱ ár ndo̱ni ne da m'e̱ta ár nza̱tho. Njap'u̱tho nö'ö togo the̱ ya ñho, da m'e̱ta madeda yá m'e̱ts'i. 12 Nza̱tho nunar ñ'o̱ho̱ da tho xiñho nú'mu̱ ts'a̱ti. Ngetho nu xta tho nunar ts'a̱tinu̱, ma da hñönga ar te ngu ar nthöhö xi ñöt'wa Jö gatho nu'u̱ togo mödi. 13 Nu'mu̱ n'a ts'a̱ti da 'yo̱t'a nö'ö hingi ho, yo ma da 'ñenö go tsa̱ta Jö, ngetho Jö hingi tsa̱ da ts'a̱ti da 'yo̱t'a nö'ö hingi ho, ne hinto tsa̱t'ö. 14 N'a ngu n'a ts'a̱ti nú'mu̱ hár mfenise̱ tsits'i da 'yo̱t'a nö'ö ne ár ndo'yo. 15 Nunar mfeninu̱, ngu n'ar 'be̱hñö ñ'u̱, da 'rogi ar ts'oki, ne xta 'yo̱t'e, da 'yo̱nga ar ndöte. 16 Ma tsi hmöka kuhu̱, yo gi 'be̱hu̱ ar 'ñu. 17 Gatho ya hogant'uni xa xiñho, bi e mhets'i, bi pe̱hna ar Dada togo ár me̱ti ar ñot'i. Nö'ö hingi mponi, ne hingi pa̱ta ár mfeni, ngu mponga ar xudi. 18 Go bi ne'ö bi jaju̱ da ntehu̱ man'agi har mhö majöni da o̱xu̱, ne da nugagihu̱ ngu ar 'be̱t'o sofo ma da nju̱xa m'e̱fa. 19 Jange tsi kuhu̱, xoju̱ xiñho ri guhu̱ gi 'yo̱hu̱, hinge dama gi thöhu̱, ne hingi mbo̱ ri kwe̱hu̱ ngut'a. 20 Ngetho nö'ö togo mbo̱ ár kwe̱, hingi pe̱ nö'ö ne Jö da me̱fi. 21 Jange hye̱hu̱p'u̱ gatho nö'ö hingi ho ne gatho nuya ts'omfeni. Pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i gi hñöñhu̱ ar hoga mhö xi t'ut'ahu̱. Nunar mhönu̱ tsa̱ da po̱'ahu̱. 22 Ne gi 'yo̱thu̱ nö'ö mönga ar hoga mhö, hinge ho̱nse̱ gi 'yo̱xthu̱. Nu'mu̱ hingi 'yo̱thu̱, gi nts'okse̱hu̱. 23 Ngetho nu'mu̱ n'a da 'yo̱xa ar mhö, ne hinda 'yo̱'te, ñhe̱hwi n'a handase̱ ár hmi har ñhe. 24 Nö'ö xi wadi xi hyanda ár hmi ne bi ma, m'e̱fa bi pumhni tengu ár hmi. 25 Ha nö'ö togo huxa ár da̱ har 'be̱pate xi hoga ma mu̱ihu̱, hingar döni, umba ár mu̱i te̱ni da 'yo̱t'a nö'ö mö, ne njap'u̱ nza̱tho gatho nö'ö o̱t'e. 26 Nu'mu̱ n'a enö xa honga Jö, ne hingi tsa̱ da got'a ár ne, nts'okse̱, ne gatho nór 'be̱fi honga Jö, hinter m'e̱p'u̱'ö. 27 Nunar thongajö xint'axi ne hinte pe̱'sa ya ja̱xt'i hár nthandi Jö ar Dada, gehnu̱ ma ga xi'ahu̱: Tso̱ñhu̱ ya tsi hyoyabötsi ne ya 'ranxu tho ar k'at'i, ne gi ntsuñhu̱ hinda ja̱xt'a ri m'u̱ihu̱ gi me̱wihu̱ ar ximha̱i.
1 Ma tsi kuhu̱, dá nheki nuna ri ñ'emu̱ihu̱ gi pe̱'sfu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, yo gi hwanthu̱ togo gi zohu̱. 2 Ngetho nu'mu̱ ha ri mhunts'ihu̱ da zo̱nga n'ar ku di hö ya k'axt'amfo'ye̱ ne ya hoga he, 'me̱fa da zo̱nga man'ar tsi hyoya ku di he 'ra ya tsi nju̱mfo, 3 ne gi numañhohu̱ nuna hö ar nza̱tho he, ne gi 'ñembabihu̱: Hñuxnu̱ ha ya hoga nthuts'i. Ha gi 'ñembabihu̱ nunar tsi hyoya: 'Ba̱p'u̱tho. Nu'mu̱ gi ne gi hñudi, hñup'u̱ har ha̱i. 4 Hage hingi hwanthu̱ njap'u̱ ya ku 'mu̱, ne gi te̱ñhu̱ ya mfeni hingi ho. 5 Ma tsi hmöka kuhu̱, di ne gi 'yo̱xu̱ nö'ö ma ga xi'ahu̱: Hage hinxi hwahna Jö nuya hyoya jawa har ximha̱i da me̱'sa nze̱ye̱ ar jamfi, ne da yu̱t'a hár ts'u̱t'wi xi ñöt'wabi nu'u̱ togo mödi. 6 Ha nu'ahu̱ xka hyomfu̱ ar hñö nö'ö ar tsi hyoya. Hage hingo nu'u̱ pe̱'sa yá m'e̱ts'i togo ja'ahu̱ gi thohu̱ ar ts'om'u̱i, ne gehyu̱ togo tsix'ahu̱ ma da 'ba̱p'ahu̱ ha ya ts'u̱t'wi. 7 Ha hinga gehyu̱ togo tsamba ar hoga thuhu bi mhat'ahu̱ n'ehe. 8 Nu'mu̱ xa majöni gi o̱thu̱ ngu enga ar 'be̱pate xa döta ár nsu, gi te̱ñhu̱ 'mu̱ ngu enga hár T'ofo Jö: Mö ri ñ'ohu̱ ngu gi mhöse̱. Njap'u̱ gi o̱thu̱ xiñho 'mu̱. 9 Ha nu'mu̱ gi hwanthu̱ ri ñ'ohu̱, gi o̱thu̱ ar ts'oki, ne xka ts'ojwu̱ ar 'be̱pate, 'ñudi gar ts'oktehu̱. 10 Nu'mu̱ n'a umba ár mu̱i da 'yo̱t'a gatho ngu mönga ha ya 'be̱pate, ne nu'mu̱ da ts'oka n'a xe̱nitho, da tho̱xa xo̱ge. 11 Ngetho get'ö togo bi 'ñenö: Yo gi tsimba ár nthöti ma'ra, get'ö xi 'ñenö n'ehe: Yo gi ñhote. Ngetho nu'mu̱ hingi tsimba ár nthöti man'a, ha gi hote, njap'u̱ xka ts'okwa yá 'be̱pate Jö. 12 Jange 'bu̱hu̱ ne gi ñöhu̱ ngu nu'u̱ ma da thö'spa majöni har 'ra'yo 'be̱pate xi hoga ma mu̱ihu̱. 13 Har thöxamajöni hinda ma da m'e̱'spa ar nhwëki nu'u̱ togo himbi me̱'sa ar nhwëki. Ha nunar nhwëki töpa ár nsu ar thöxamajöni. 14 Ma tsi kuhu̱, te da ma̱xa n'ar ku da 'ñenö pe̱'sa ar ñ'emu̱i ne hinte nheki yá hoga 'be̱fi. Hanja da tsa̱ da mpo̱ n'a nu'mu̱ ho̱nse̱ di mpe̱'sa ar ñ'emu̱i. 15 Xi'mu̱ n'ar ku ar ñ'o̱ho̱ wa ar 'be̱hñö, hinte kö ár dutu, ne hinte pe̱'sa te da zi hyax'mu̱, 16 ha nu'ahu̱ gi 'ñembabihu̱: Di möhu̱ ter entho, ñhexu̱ xiñho ne niñöhu̱, ne hingi umfu̱ tema honga ár ndo'yo, tema ñho gi umfu̱ 'mu̱. 17 Njap'u̱ ar ñ'emu̱i n'ehe, nu'mu̱ hingi pe̱wi ya hoga 'be̱fi, hinter me̱'ö. 18 Tsa̱ da 'ñenga n'a: Nu'ge gi pe̱'sa ar ñ'emu̱i, ha nuga di pe̱'sa ya hoga 'be̱fi. Utka ri ñ'emu̱i hinte pe̱wi ya hoga 'be̱fi, ne nuga ga ut'a ma ñ'emu̱i di pe̱wi ya hoga 'be̱fi. 19 Gi jamfi n'ada Jö 'bu̱i. Xiñho'ö. Njap'u̱ nuya ts'ondöhi jamfi n'ehe, ne xa nhwöt'i ntsu. 20 Xa xka 'be̱ ri mfeni. Ham'u̱ ma gi pödi, nunar ñ'emu̱i, nu'mu̱ hingi pe̱wi ar hoga 'be̱fi, hinter me̱'ö. 21 Ma palehu̱ ar Abra bi nhu hinte ma ts'oki mi tu, ngetho bi 'yo̱t'a ar hoga 'be̱fi nú'mu̱ mi da̱twa Jö ar Isa ár t'u̱, ngu n'ar m'o̱ñho̱. 22 Ha hingi handi, ar ñ'emu̱i bi mpe̱fi mahye̱giwi ya hoga 'be̱fi, ne bi japi bi nxo̱ge nú'mu̱ mi t'o̱t'a ya hoga 'be̱fi. 23 Njap'u̱ bi thogi ngu enga hár T'ofo Jö habu̱ enö: Ar Abra bi ñ'emu̱i Jö ne bi nhu hinte ma ts'oki mi tu, ne bi nsipabi ár ñ'owi Jö. 24 Hyanthu̱ 'mu̱, nuya jö'i numañho Jö ngetho o̱t'a ya hoga 'be̱fi, hinge ho̱nse̱ thandwa ár ñ'emu̱i. 25 Njap'u̱ ar Rahab mar ts'o'be̱hñö, bi nhu hinte ma ts'oki mi tu, ngetho bi umba ar tsa̱ya̱ yá m'e̱hni, ne bi ko'sa ha man'ar 'ñu. 26 Ngetho jangu ar ndo'yo, nu'mu̱ k'at'wabi ar hñö xi du, njap'u̱tho ar ñ'emu̱i n'ehe, nu'mu̱ hingi pe̱wi ya hoga 'be̱fi hinter me̱'ö.
1 Tsi kuhu̱, yo xa gi hoñhu̱ gi ñ'utatehu̱ nze̱ye̱'ihu̱, ngetho gi pöhu̱ ma da thobgagihu̱ nö'ö ar pa da thöxamajöni. 2 Ngetho gatho di ts'okwabihu̱ Jö. Nu'mu̱ di 'bu̱ n'a hinte ts'okwa Jö nú'mu̱ ñö, nö'ö xa 'bu̱i xiñho, ne pe̱'sa ar ts'e̱di da zöma xo̱ge ár ndo'yo. 3 Nuju̱ di tutwabihu̱ ya bo̱jö ha yá ne ya fani, ne da 'yo̱tkagihu̱. Njap'u̱ di e̱thu̱ gatho ár ndo'yo. 4 Nuya motsa n'ehe, mödi nda döta ne di nto̱xkwi ya 'yomndöhi, t'e̱t'a tsixa n'ar tsi t'u̱lo nt'e̱, ne e̱t'a habu̱ da ne nu'u̱ e̱t'i. 5 Njap'u̱ ma nehu̱ n'ehe, gehnu̱ n'ár tsi xe̱ni ma ndo'yohu̱, ne tsa̱ da 'yo̱t'a ya döta 'be̱fi. Hangu ár döta ar mboza tsa̱ da tso̱ n'ar tsi t'u̱lo tsibi. 6 Ne numa nehu̱ gehnu̱ n'ar tsibi. Ja ñuxhnu̱ ya ts'oki jawa har ximha̱i. Nunar nenu̱ huxa ha ma ndo'yohu̱, xi ts'omba ár m'u̱i gatho nö'ö xi hyoka Jö. Gese̱ ár tsibi ar 'be̱xui tso̱ nunar tsibinu̱. 7 Ngetho gatho ya zu'we ja har ximha̱i, ya ts'ints'u̱, ya k'eñö ne nuya zu'we ja har ñho̱nthe, xi tsa̱ xi zönda ar jö'i. 8 Ha hinjo'o n'ar jö'i xi zönda ár ne. Ngu n'ar hñeni hingi tsa̱ da m'a̱'mi, xa ñuxa ar 'ñethi hote. 9 Getnu̱ di nsundahu̱ Jö ar Dada, ne getnu̱ di tsañhu̱ ya jö'i di hñöxa Jö. 10 N'adar ne habu̱ po̱nga ar nsunda ne ar nts'ani 'mu̱. Ma tsi kuhu̱, yo gi njahu̱p'u̱. 11 Hage n'adar po̱the habu̱ po̱nga ar uthe ne ar júthe. 12 Tsi kuhu̱, hage n'ár 'ba̱i ar iuxi tsa̱ da unga ya 'ro nju̱ka ar nziki, wa n'ár 'ba̱i ar obxi da unga ya iuxi. 13 Nö'ö togo ja ri mfödihu̱ ne xiñho ár mfeni, ñ'uhu̱ ri hoga 'be̱fihu̱ da nheki gi pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i, hingi ñ'exu̱. 14 Ha nu'mu̱ gi gese̱hu̱, ne gi benthu̱ ar tuhni ha ri mu̱ihu̱, yo gi exa ri nsuhu̱ gi eñhu̱ gi pe̱'su̱ ar hoga mfödi, ne hingi njap'u̱. 15 Ngetho nunar mfödinu̱ gi te̱ñhu̱, himbi pe̱hna Jö. Gehnu̱ ár me̱ti ar ximha̱i, xi bense̱ ya jö'i, ne go unga ar ts'ondöhi. 16 Ngetho nu habu̱ ja ar gese̱ ne ya tuhni, nunu̱ hinte janu̱ ar hogam'u̱i, ho̱nse̱ nö'ö xi nts'otho. 17 Ha nunar hoga mfödi di 'ñe mhets'i, m'e̱t'o xint'axi, hingi honga ar tuhni, di mönga ar hogamhö, ar hogajö'i. Di hwëka ma'ra, ne o̱t'a n'ar hoga 'be̱fi, hindi ñ'önt'u̱tho, gatho umba ár mu̱i o̱t'a xiñho. 18 Ne nu'u̱ togo pe̱'sa ar hogamu̱i o̱t'a ar hoga 'be̱fi, ma da hñönga n'ar m'u̱i ter entho.
1 Habu̱ di 'ñe ya tuhni ne ya nt'u̱tsate gi pe̱'su̱. Hage hinge di 'ñe ngetho te gatho gi nehu̱, ne gathoyu̱ nxint'a ha ri mfenihu̱. 2 Gi hyo̱ju̱ ne hingi pe̱'su̱. 'Bu̱tho gi ñhohu̱ ne gi ñö'spabihu̱ yá ñho ma'ra, ne hingi tsa̱ gi tsu̱hu̱ nö'ö gi nehu̱. Xa gi ntuñhu̱ ne gi weñhu̱, ha hingi tiñhu̱ nö'ö gi te̱ñhu̱. Hinte gi pe̱'su̱ ngetho hingi a̱fu̱ Jö. 3 Ha nu'mu̱ gi a̱hu̱ hingi t'a'ahu̱, ngetho gi a̱hu̱ ngu ne ri ts'omfenihu̱. 4 Gi ñhe̱hwihu̱ n'ar jö'i ka ár nthöti. Wa hingi pöhu̱ nö'ö togo ntsixkwi ar ximha̱i nto̱xkwi Jö. Nu togo ne da ntsixkwi ar ximha̱i, ho̱twa ár xu̱tha Jö. 5 Wa gi beñhu̱ hinter me̱'ö te mönga hár T'ofo Jö habu̱ enö: Nunár Hñö Jö xi japi 'bu̱ ha ma mu̱ihu̱, xa tuse̱ mökagihu̱. 6 Ha nö'ö xa hwëgagihu̱ ár mfa̱ts'i, jange enö njawa: Jö nto̱xkwi ya ñ'ets'i, ne fa̱xa nu'u̱ 'yo nts'a̱'mtho. 7 'Yo̱thwu̱ Jö, yo gi ñhe̱hu̱ da dö'ahu̱ ar ts'ondöhi, ne da 'wege da ma'ö. 8 Kwathu̱ gi hyoñhu̱ Jö, ne da wat'i da hyoñ'ahu̱ n'ehe. Nu'ahu̱ xka 'yo̱thu̱ ar ts'oki, xu̱ju̱ ri 'ye̱hu̱. Ne nu'ahu̱ gi yót'a ri mfenihu̱, jafu̱ da t'axka n'agitho. 9 Dá du ri mu̱ihu̱ gi nzoñhu̱. Dá the ri thedehu̱ da zo̱ ar ts'oni. Dá the ri johyahu̱, da zo̱p'ahu̱ ar dumu̱i. 10 Nts'a̱'mhu̱ hár nthandi ar tsi Hmu, ne go da 'ñes'ahu̱ ri nsuhu̱. 11 Tsi kuhu̱, yo gi nthentehu̱ n'a ngu n'a. Ngetho nu'u̱ togo o̱t'a njap'u̱, po̱ntho thenga ya 'be̱pate ne embabi hinter me̱'u̱. Hingi ne da 'yo̱te, ne go ne'u̱ da hñö'spa majöni ya 'be̱pate. 12 N'ase̱ togo xi unga ya 'be̱pate, ge'ö togo tsa̱ da unga ar mpo̱ho̱, wa da japa ya jö'i da m'e̱di. Xi'ge, togo'i gi 'ya̱pa ár mfe̱i man'a. 13 Ha gi o̱hu̱pya, nu'ahu̱ gi exu̱ ri nsuhu̱ gi eñhu̱: Nupya wa xudi ga möhu̱ ha n'ar hnini, ne ga 'bu̱hu̱nu̱ n'a nje̱ye̱, ga mpa̱hu̱ ne ga töhu̱ ya bojö. 14 Ho̱nse̱ hingi pöhmöhu̱ tema da tho xudi. Ngetho ter me̱'ö ri tehu̱. Ha hingi ñhe̱hwihu̱ ar 'bo̱ngui, n'a tsi tu̱i da nheki ne da m'e̱tho man'agi. 15 Nö'ö xiñho gi 'ñeñhu̱: Nu'mu̱ njap'u̱ ne ar tsi Dada ne da hmiju̱ ar te, ga o̱thu̱ nuna ne nuyu̱. 16 Nu'mu̱ hingi eñhu̱ njap'u̱, gi exa ri nsuhu̱, ne gatho nö'ö hingi et'a Jö m'e̱t'o, hingi ho. 17 Ha nö'ö pödi da 'yo̱t'a nö'ö xiñho ne hingi o̱t'e, ts'okwa Jö.
1 'Yo̱hu̱pya, nu'ahu̱ gi pe̱'su̱ nze̱ye̱ ri ñhohu̱, nzoñhu̱ ne xa gi mahu̱, ngetho xa ma gi thohu̱ ar hyoya ne ar thuhu. 2 Nuya ri ñhohu̱ xi 'yatho, ne xi zida ya zu'we nuya ri hehu̱. 3 Nuya ri k'axt'i ne ri t'axbojöhu̱ xi zida ar ha̱i, gehyu̱ ma da da̱majöni gi njahu̱p'u̱. Nuya ri ñhohu̱ xka kwathu̱ nuya ngöxapayu̱, po̱ntho xka munsu̱ ya tsibi, ma gi ntsöt'ase̱hu̱. 4 Nuya 'be̱fi xi 'yo̱t'a ri 'be̱gohu̱, ka̱xa Jö gi kahu̱ ne hingi juthwu̱. Ne yá mhafi xi 'yo̱ ar tsi Hmu togo xa pe̱'sa ar ts'e̱di. 5 Xka 'bu̱hu̱wa har ximha̱i ngu xka nehu̱, ne xka 'yo̱thu̱ ngu xi ne ri mfenihu̱. Ne xa xka noju̱, po̱ntho ngu n'ar me̱ti xi t'e̱nt'i da tho. 6 Xka hñu'su̱ ne xka hyohu̱ nunar tsi hogajö'i ñhe̱tho. 7 Jange tsi kuhu̱, pe̱'su̱ ar ts'e̱ti, to̱'mhu̱ ar pa da 'ñep'u̱ ar tsi Hmu. Jangu ar wöhi to̱'mi da da̱ ar 'be̱t'o 'ye, wa nuna ta̱ m'e̱fa, ne da ndu̱i da mpot'i, ne ja da nxofo. 8 Hö, pe̱'su̱ ar ts'e̱ti ne tse̱ta ri mu̱ihu̱, ngetho ar tsi Hmu 'ba̱p'u̱tho da ehe. 9 Tsi kuhu̱, yo xa gi nga̱xtehu̱ te gatho gi ho̱xu̱ ri kuhu̱. Nu'mu̱ hin'ö, ma da t'e̱k'ahu̱ ri mfe̱ihu̱, ngetho nö'ö togo ma da hñöxa majöni, 'ba̱ ar 'ñu da ehe. 10 Tsi kuhu̱, pe̱'su̱ ngu n'ar nt'uti gi te̱mfu̱ yá ts'e̱ti yá m'e̱hni ar tsi Hmu bi mömp'u̱ ár mhö. Te̱ñhu̱ hanja bi tho'u̱ ya dumu̱i. 11 Nuju̱ di nuhu̱ nza̱tho nu'u̱ tho ya thogi. Xka 'yo̱hu̱ tengu mi pe̱'sa ar ts'e̱ti ar Hob, ne xka pöhu̱ tema ngöts'i bi umba ar tsi Hmu, ngetho xa döta ár nhwëki ne ár hogamu̱i. 12 Ho̱nse̱ nö'ö xa di te̱t'ahu̱ tsi kuhu̱, hinte gi 'ñethu̱ made, ngu ar mhets'i wa ar ximha̱i. Nö'ö gi eñhu̱ hö, di njap'u̱, ha nö'ö gi eñhu̱ hin'ö, hin'ö. Yo ma da thus'a ri mfe̱ihu̱. 13 Nu'mu̱ ja te tup'a ri mu̱ihu̱, 'ya̱fu̱ Jö. Ha nu'mu̱ gi johyahu̱, tuthwu̱ Jö. 14 Ha nu'mu̱ gi hñeñhu̱, zoñhu̱ ya ndö har nijö da 'ya̱pa Jö gi thixu̱, ne da gos'ahu̱ ar nziki da e po̱ta ar tsi Hmu. 15 Nu'mu̱ da t'a̱pa Jö ne di ñ'emu̱i, go gehnu̱ japi da dixa ar da̱thi, ne ar tsi Hmu da gu̱ts'i. Ha nu'mu̱ xi 'yo̱t'a n'ar ts'oki, da mpumbabi. 16 Nda̱hu̱ ri ts'okihu̱ n'a ngu n'a, mhathwu̱ Jö n'a ngu n'a, ne da tsa̱ gi thixu̱. Nu ár hoga nt'a̱di n'ar hogajö'i, xa te gatho tsa̱ da 'yo̱t'e. 17 Ar Elia mar ñ'o̱ho̱ mi tho ya ts'omfeni nguju̱ n'ehe. Ne bi zit'a ár mu̱i bi 'ya̱pa Jö hinge nda 'wöi, ne himbi 'wö xo̱ge ar ximha̱i hñu nje̱ye̱ ne 'rato nzönö. 18 Bi mengi bi 'ya̱pa Jö, ne bi 'wöi man'agi, ha nunar ha̱i bi mengi bi unga ár sofo. 19 Tsi kuhu̱, nu'mu̱ gi ko'su̱ n'ar ku xki 'be̱ ar 'ñu majöni, 20 pöhu̱ nö'ö togo da japa n'ar ts'okte da zop'u̱ ár ts'o'ñu, ma da japi da k'ont'a ár pa ndi ma har 'be̱xui, ne xi mpunga nze̱ye̱ ya ts'oki.
1 Nuga dar Pedro, ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo. Di ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱, nu'ahu̱ xka mfonthu̱ ha ma'ra ya ha̱i núnu̱ Mponto, Ngalasia, Nkapadosia, N'asia ne har ha̱i Mbitinia. 2 Jö ar Dada xki hwañ'ahu̱ ya maham'u̱ ngu xki beñ'ö, ne bi hñux'ahu̱ nda t'axk'a ri m'u̱ihu̱ ár Hñö Jö. Njap'u̱ da tsa̱ gi 'yo̱thu̱ Jö, ne nda xu̱k'ahu̱ hár ji ar tsi Hmu Hesukristo. Dá hñus'a ar nhwëki ne ar hogam'u̱i t'a'ahu̱. 3 Nsunda Jö ár Dada ar tsi Hmu Hesukristo, togo bi hwëgagihu̱ da m'u̱hu̱ man'agi. Ne xa di 'withu̱ di to̱'mhu̱ nö'ö xi 'ñep'u̱, ngetho bi mengi bi nte man'agi ar tsi Hmu Hesukristo. 4 Ne ma ga höñhu̱nu̱ mhets'i n'ar ñho hiñham'u̱ da nhwati, hinto da tsa̱ da ja̱xt'i, ne hinda tho ár nza̱tho. Gehnu̱ xi t'e̱gagihu̱nu̱. 5 Ár ts'e̱di Jö fa̱xa ma ñ'emu̱ihu̱ ga höñhu̱ nunar mpo̱ho̱ xi t'e̱gagihu̱, ne da t'aju̱ ha ya ngöxapa. 6 Ne go gehyu̱ ja'ahu̱ gi njohyahu̱, mödi 'ra ya tsi pa gi thohu̱ ya nt'u̱tsa, nu'mu̱ njap'u̱ handa xiñho ar tsi Dada. 7 Ne njap'u̱ da ts'a̱t'a ri ñ'emu̱ihu̱, töta ár ñho ar k'axt'abo̱jö t'e̱nt'a har tsibi, ne da 'we gatho nö'ö hingi ho, mödi ma da thotho. Ha nuna ri jamfihu̱nu̱ ma da t'e'spa ár nsu, ne da nhumañho xta ep'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 8 Hinxka hyanthu̱ ha gi möhu̱, ne gi ñ'emu̱ihu̱ mödi hingi hanthu̱pya. Nunar jamfinu̱ ja'ahu̱ gi pe̱'su̱ n'ar johya xa nza̱tho, hingi tsa̱ ga möñhu̱ tengu'ö. 9 Ne gi tsu̱hu̱ ar mpo̱ho̱, gehnu̱ gi ñ'emu̱ihu̱ gi tsu̱hu̱. 10 Nuyá m'e̱hni Jö bi ñ'a̱ni ne bi hñet'u̱ tema ndi bo̱nga nunar mpo̱ho̱ xki ñhöt'ahu̱, ne bi möñ'u̱ nunar nhwëkinu̱ xki t'e̱k'ahu̱. 11 Mi het'u̱ xiñho togo ne ham'u̱ ma nda tho nö'ö xki xipa ár Hñö ar tsi Hmu Hesukristo mi pe̱s'u̱. Gehnu̱ mi xip'u̱ tema u̱gi ma nda tho'ö, ne ya döta njöpi nda e m'e̱fa. 12 Xki t'utwabi'u̱ nehe hinge nda zu̱ nuya ñhoyu̱, go ma nda zu̱ju̱. Nö'ö mi möñ'u̱ maham'u̱, xi xi'ahu̱pya nu'u̱ togo hömpa ár ts'e̱di ár Hñö Jö, gehnu̱ xpa e mhets'i. Gathoyu̱ nemhö da bö xiñho ya e̱nxe̱. 13 Jange umba ri mu̱ihu̱ gi pöhu̱ tema gi pe̱hu̱. Da xo ri da̱hu̱, ne gi to̱'mthohu̱ ar nhwëki ma da hö ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo xta ehe. 14 Nupya gar bötsi'ihu̱ Jö gi o̱hu̱ gatho nö'ö nsi'ahu̱. Jange yo gi nehu̱ nuya ts'oki ngi o̱thu̱ maham'u̱ nú'mu̱ hinge ngi pöhu̱ ngi 'yo̱thu̱ ar ñho. 15 Jangu nö'ö togo bi zoñ'ahu̱ xint'axi ár m'u̱i, gi njahu̱p'u̱ n'ehe, dár nt'axi gatho nö'ö gi 'yo̱thu̱. 16 Ngetho njanu̱ xi mönga Jö har T'ofo: Dár nt'axi ri m'u̱ihu̱ nguga xint'axigi. 17 Ha nu'mu̱ gi ndöñhu̱ ngu ri Dadahu̱ togo o̱t'a ar hoga ts'u̱t'wi, umba ngu xi 'yo̱t'a n'a ngu n'a, ne hingi hwantho; jange ntsuñhu̱ hanja gi 'yohu̱ gatho ya pa gi nehu̱ ar 'ñu di ma mhets'i. 18 Ngetho bi nju̱k'ahu̱ har m'u̱i hinte mar ñho bi zok'a ri dadahu̱. Ha nunar njut'i bi t'uni bi ts'iñ'ahu̱, hinge ngu nö'ö thege, ngu ar k'axt'i wa ar t'axbo̱jö. 19 Gese̱ ár ji ar tsi Hmu Hesukristo bi nö'mi, ngu n'ar tsi de̱ti t'unga ngu ar m'o̱ñho̱, xa 'bu̱i xiñho ne hingar ts'onte. 20 Jö xki benga nda 'yo̱t'a njap'u̱ nú'mu̱ hinxki hyokta ar ximha̱i, ne ka xi nheki nuya payu̱ homp'a ri ñhohu̱. 21 Ne nuna ar u̱gi bi tho ar tsi Hmu Hesukristo, bi ja'ahu̱ gi ñ'emu̱ihu̱ Jö, togo bi ko'spa ár te ne xi umba n'ar döta nsunda. Njap'u̱ gi ñ'emu̱ihu̱ Jö, ne gi to̱'mbabihu̱ ár mfa̱ts'i. 22 Xi t'axka ri mu̱ihu̱ gi o̱thu̱ nö'ö majöni, ne ár Hñö Jö fa̱x'ahu̱ gi pe̱'su̱ ar hoga mhöte hindi oxta mañö. Jange mhöhu̱ n'a ngu n'a. Nunar mhötenu̱ di 'ñe ha n'ar hogamu̱i xint'axi. 23 Ngetho xka penju̱ xka m'u̱hu̱ man'agi. Hinge xka 'ñehu̱pya ha n'a di the ár te. Xka po̱ñhu̱ ha n'a hingi the ár te, nú'mu̱ ga pöthwu̱ ár mhö Jö hö ar te ne hiñham'u̱ da thege. 24 Ngetho hár T'ofo Jö enö njawa: Gatho ya jö'i ñhe̱hwi ya do̱ni, ne ár nsu ngu ár ndo̱ni. Xta 'yot'a ar do̱ni da da̱ ár ndo̱ni. 25 Ha nunár mhö Jö hiñham'u̱ da thege. Gehnu̱ ar hoga mhö xi nsi'ahu̱.
1 Jange hye̱hu̱ n'agitho gatho ya ts'oki, ya nhemhñö, nö'ö gi yot'a ri hmihu̱, ya hyo̱kte, ne ya 'yonga 'bede. 2 Xa gi hyoñhu̱ ngu n'ar tsi t'u̱lo bötsi ar 'ba di 'ñe mhets'i hinte xi nthönts'i. Njap'u̱ gi tehu̱ xiñho ne gi pe̱'su̱ ar mpo̱ho̱. 3 'Yo̱thu̱ njap'u̱ ngetho xka pöthwu̱ ár nhwëki ar tsi Hmu. 4 Kwathu̱ gi hyoñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, togo ngu n'ar do pe̱'sa ar te. Mödi nunar donu̱ bi zanda nu'u̱ togo mi ho̱ ar ngu, ha Jö go bi hyandi ngu n'ar do xi thahni ne nza̱tho. 5 Gi njahu̱p'u̱ n'ehe, di hñöx'ahu̱ ar do hö ar te, n'a ngu n'a gi jafu̱ da he'sa ár nijö Jö. Ne di hñöx'ahu̱ ar möjö pe̱'sa n'ar m'u̱i xint'axi, gi e̱nt'a ri tehu̱ ngu n'ar m'o̱ñho̱ numañho Jö, gi hömfu̱ ár ts'e̱di ar tsi Hmu Hesukristo. 6 Jange enga har T'ofo: Pöhu̱ di exnu̱ Nsion ar mu̱dido du̱'ma ar jödo xi thahni nza̱tho. Nu'u̱ togo da ñ'emu̱ibi, hinda ma da 'be̱ ár tsa̱. 7 Jange nu'ahu̱ xka ñ'emu̱ihu̱, gi hanthu̱ nza̱tho'ö. Ha nu'u̱ togo hinxi ñ'emu̱i, ngu enga har T'ofo: Nunar do bi zanda ya ho̱ngu, nupya ar mu̱dido du̱'mba ár jödo ar ngu. 8 Ne enö n'ehe: Gehnu̱ ar do da japi da fe'sa yá wa ne da hwangi. Ngetho nthe̱wi ar mfets'e hár mhö Jö, gehyu̱ ya me̱'sku. Njap'u̱ xki thuts'i nda njap'u̱'u̱. 9 Ha nu'ahu̱ yá bötsi'ihu̱ Jö xi hwañ'ahu̱, yá möjö'ihu̱ ar ndö mhets'i. Go ge'ahu̱ ár hnini Jö 'bu̱ xint'axi, ne ár me̱ti'ihu̱'ö. Gese̱'ö bi hwañ'ahu̱ gi xifu̱ ma'ra tengu ár ts'e̱di ne ár nsunda nö'ö togo bi zo'ahu̱ ngi po̱ñhu̱ har 'be̱xui, ne gi 'bu̱hu̱pya har hoga hyats'i xa nza̱tho. 10 Maham'u̱ hinge ngar hnini'ihu̱ Jö, ha nupya hö, yá hnini'ihu̱'ö. Maham'u̱ hinge ngi pe̱'sfu̱ ár nhwëki'ö, ha nupya hö, xka hñömfu̱ ár nhwëki. 11 Tsi kuhu̱, di zo'ahu̱ ngu ya nzo̱ho̱ ne ngu ya ne'ñu. Di xi'ahu̱ gi hye̱hu̱ nuya te gatho ne ri ndo'yohu̱, gehyu̱ nto̱xkwi nö'ö ne ri mu̱ihu̱. 12 'Bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i madeda nu'u̱ togo hinxi jamfi, mödi 'yomp'a ri 'bedehu̱ eñ'u̱ xi nts'otho nö'ö gi o̱thu̱. Ne xta ep'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo, ma da nsundabi Jö xta xo yá da̱, da bö'u̱ mar ñho nö'ö ngi o̱thu̱. 13 Ngetho gi jamfihu̱ ar tsi Hmu, 'yo̱thu̱ gatho nu'u̱ togo pe̱'sa n'ar nsu. 'Yo̱thu̱ ar ndö xi t'exa mañö, 14 ne gatho yá ma̱xte, ngetho xi m'e̱hni da umbya mfe̱i ya ts'okte, ne da 'ñe'spa yá nsu nu'u̱ o̱t'a xiñho. 15 Ne Jö gi 'yo̱thu̱ xiñho, ne njap'u̱ gi kothwu̱ yá ne nu'u̱ ya jö'i hingi numañho nö'ö di pe̱hu̱. 16 'Bu̱hu̱ wande hinto su'ahu̱, ho̱nse̱ hingi jahu̱ gi ne gi 'yo̱thu̱ nö'ö hingi ho. 'Yohu̱ ngu yá 'be̱go'ihu̱ ar tsi Dada. 17 'Ñe'sfu̱ ár nsu gatho. Möhu̱ ya tsi ku. Tsufu̱ Jö. 'Ñe'sfu̱ ár nsu ar ndö n'ehe. 18 'Be̱gohu̱, pe̱'su̱ n'ar hogamu̱i gi 'yo̱thu̱ ri hmuhu̱. Hinge ho̱nse̱ nu'u̱ togo ya hogajö'i, 'yo̱thu̱ nu'u̱ xi ñhembi gi tse̱thu̱ n'ehe. 19 Jö handa xiñho nu'u̱ tho ya mfe̱i hindi 'ñepabi, nuya thogi tse̱ti, o̱t'e da gohwi xiñho Jö. 20 Tema ñho gi ju̱ju̱ nu'mu̱ gi tse̱thu̱ ar mfe̱i ngetho xka nts'oju̱. Ha nu'mu̱ gi thohu̱ ar mfe̱i ngetho gi o̱thu̱ nö'ö xiñho, njap'u̱ hö, hant'ahu̱ xiñho Jö. 21 Xi ts'oñ'ahu̱ gi tse̱thu̱; ngetho ar tsi Hmu Hesukristo go bi tho'ö ya thogi ma nga thohu̱hmö, ne njap'u̱ bi utkagihu̱ ár m'u̱i ga te̱ñhu̱. 22 Nö'ö hinte ma ts'oki bi 'yo̱t'e, ne hinte mar nhemhñö bi bo̱nga hár ne. 23 Núm'u̱ mi ts'ani, himi ko'sa ar nts'ani. Núm'u̱ mi tho ya u̱gi, hinge mi xipabi nda njapabip'u̱ n'ehe. Mi tsokwa gatho hár 'ye̱ nö'ö togo o̱t'a ar hoga ts'u̱t'wi. 24 Gese̱ bi hñöska ma ts'okihu̱ hár ndo'yo nú'mu̱ mi ts'u̱ta har pont'i, ne njap'u̱ nu'u̱ di 'bu̱hu̱, hinte tsa̱ te da jaju̱ ar ts'oki. Nupya ga 'bu̱hu̱ ga o̱thu̱ nö'ö xiñho. Bi tho ar u̱gi'ö, ne njap'u̱ gi pe̱'su̱ ar nzaki. 25 Ngetho ngi ñhe̱hwihu̱ 'ra ya tsi de̱ti xki mfont'i, ha nupya xka penju̱ xka tsu̱hu̱ ar ma̱'yo su'a ri tehu̱.
1 Di zo'ahu̱ nu'ahu̱ gar 'be̱hñöhu̱ n'ehe, gi 'yo̱thu̱ ri dömehu̱, ne njap'u̱ nu'mu̱ togo hinxi ñ'emu̱i, da hñönga ár mhö Jö hant'ahu̱ ri hogam'u̱ihu̱, hinge mahyoni gi zohu̱. 2 Ho̱nse̱ da hyant'a ri hogam'u̱ihu̱ xint'axi ne gi tsufu̱ Jö. 3 Nuna ri ñhokihu̱, hinge xa gi hyoñhu̱ nö'ö oxta mañö xa di thotho gi ñhoju̱. Yo xa gi ñho̱xu̱ ya hwe̱xkabo̱jö, ne hingi hyehu̱ ya he gi ñ'exu̱. 4 Hyoñhu̱ nö'ö di 'ñe mbo ri mu̱ihu̱. Nunar ñhokinu̱ hiñham'u̱ da thege. Gi umba ri mu̱ihu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i, ne gi 'yo̱thwu̱ ar ñho ma'ra. Gehnu̱ numañho Jö. 5 Ngetho njap'u̱ mi ñhoka maham'u̱ nu'u̱ ya tsi 'be̱hñö mi 'bu̱ n'ar m'u̱i xint'axi. Ne mi to̱'mba ár mfa̱ts'i Jö, mi o̱ta gatho nö'ö mi xipa yá döme. 6 Jangu ar Sara mi o̱ta ar Abra, ne mi embabi ár hmu. Ha nu'ahu̱ xka ehu̱ di bo̱ni yá t'inxu'ihu̱, nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ ar ñho ne hiñ'otho te gi tsuhu̱. 7 Di zo'ahu̱pya nu'ahu̱ gar dömehu̱, 'bu̱hwihu̱ ri 'be̱hñöhu̱ gi pe̱'su̱ n'ar döta mfödi, ne gi umfu̱ ar nsu di 'ñepi, ngetho hints'u̱ nze̱ye̱ yá ts'e̱di. Beñhu̱ gehnu̱ ri ñ'owihu̱ gi hñöngwi mahye̱gi yá njöpi Jö, ne njap'u̱ hinte di ja te da k'a'sa da t'a'ahu̱ nö'ö gi a̱fu̱ Jö. 8 Hár ngöts'i di xi'ahu̱ gi beñhu̱ n'adar mfeni, di ko ri mu̱ihu̱ gi mhöhu̱ ngu ya tsi ku, gi pe̱'su̱ ar nhwëki ne gi ntsixkwihu̱ gatho. 9 Yo gi ko'spabihu̱ yá ñöni togo o̱t'ahu̱ ar ts'oki, ne hingi ntsa̱nts'aniwi ma'ra. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, te̱twathohu̱ Jö, ngetho xi ts'oñ'ahu̱ da t'a'ahu̱ ar njöpi. 10 Ngetho ngu enga har T'ofo: Nö'ö togo ne da mö ár te, ne da hyanda ya hoga pa, hinda hye̱ ár ne da mönga nö'ö hingi ho, ne hinda hye̱gi da mönga ya nhemhñö. 11 Dá hye̱ ar ts'oki ne da 'yo̱t'a nö'ö xiñho. Da hyonga ar hogam'u̱i, ne xta dini hinda hye̱gi. 12 Ngetho ar tsi Hmu handa xiñho nu'u̱ pe̱'sa n'ar m'u̱i xint'axi, ne o̱xtho to̱'mi tema da 'ya̱pabi. Ne 'bu̱tho da umba yá mfe̱i nu'u̱ togo hingi o̱t'a xiñho n'ehe. 13 Ha nu'mu̱ gi o̱thu̱ nö'ö xiñho, togo tsa̱ te da ja'ahu̱ 'mu̱. 14 Ne nu'mu̱ ja te da nja'ahu̱ ngetho gi o̱thu̱ xiñho, nza̱tho'ö. Yo gi jafu̱masu ne da pi'ahu̱, ne hingi tu ri mu̱ihu̱. 15 Nö'ö gi pe̱hu̱, nsundahu̱ Jö ar tsi Hmu ha ri mu̱ihu̱. Ne hyax'mu̱ gi 'bu̱hu̱ xka ñhoju̱ gi thöthu̱, hingi ñ'exu̱ ne di 'be̱nga nt'ek'ei nu'u̱ togo a̱ñ'ahu̱ teme di bo̱nga ri ndo̱'mihu̱ gi pe̱'su̱. 16 'Bu̱hu̱ hinte di tsu̱'a ri mfenihu̱. Ne njap'u̱ nu'u̱ ju̱s'ahu̱ ri 'bedehu̱ enö gar ts'oktehu̱, da 'be̱ yá tsa̱ xta nu hingi njap'u̱. Xta nu'ahu̱ gi pe̱'su̱ n'ar hogam'u̱i, ngetho gi 'bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 17 Xiñho'ö nu'mu̱ gi thohu̱ ya thogi ngetho gi o̱thu̱ nö'ö xiñho, nu'mu̱ njap'u̱ ne ar tsi Hmu, hinge gi thohu̱ ya thogi ngetho gi o̱thu̱ ya ts'oki. 18 Nunar tsi Hmu Hesukristo bi tho n'agitho ar ndöte, njap'u̱ bi hñöga ma ts'okihu̱. Ar hogajö'i bi unga ár te bi po̱kagihu̱ nuju̱ xta o̱thu̱ ya ts'oki, ne da zixkagihu̱ ma ga 'bu̱hwihu̱ Jö. Majöni bi du ár ndo'yo, ha nu ár hñö himbi du, po̱ntho bi mengi bi nte nú'mu̱ mi nanga man'agi ár ndo'yo. 19 Nunár hñö bi ma ba humbyá hmi nu'u̱ yá hñö ya jö'i bi jot'i. 20 Nu'u̱ maham'u̱ himbi ne bi 'yo̱de, hangu bi do̱'mahmö Jö, gatho ya pa bi zi'spa ar Noe bi hyoka ar motsa. Himbi k'ont'a nze̱ye̱ ya jö'i, ho̱nse̱ hñöto bi bongi nda jöt'a har dehe. 21 Nunar dehenu̱ bi ñu'sa ar ximha̱i, ñhe̱hwi ar xixthe nuya payu̱. Nunar xixthenu̱, hinge di nehu̱ ga xu̱ju̱ ma ndo'yohu̱. Gehnu̱ n'ar nt'udi di uñhu̱ hár nthandi Jö hinte tsu̱ka ma mfenihu̱, ne xta mpo̱hu̱. Gathonu̱ xta höñhu̱ ngetho bi mengi bi nte ar tsi Hmu Hesukristo. 22 Gehnu̱ mi wadi bi bo̱xa mhets'i, bi hñuxa hár ñ'e̱i Jö. Ne gatho ya e̱nxe̱, ya ndö ne ya ts'u̱t'wi o̱ta nö'ö möñ'ö.
1 Ar tsi Hmu Hesukristo bi ze̱ta nuya thogiyu̱ hár ndo'yo, jange pe̱'su̱ nunar mfeninu̱ n'ehe. Ngetho nu'u̱ togo xi tho ya u̱gi hár ndo'yo, xi ñ'ehwi ar ts'oki. 2 Nuya pa xi 'ñep'u̱ hinda m'u̱ ngu nese̱, te̱mtho yá ts'onhe ya meximha̱i. Nupya da 'yo̱t'a gatho ngu ne Jö. 3 Hye̱hu̱p'u̱ nö'ö ngi o̱thu̱ mi numañho nu'u̱ hingya gamfi. Nu'u̱ 'be̱ngwi ya jö'i, te gatho ne'u̱, xa ya nti, xa ne da 'be̱ yá mfeni ha ya da̱ngo, ne ndönga ya tsita emp'ö, xa xi nts'otho nö'ö o̱t'u̱. 4 Nuyu̱ 'yo̱tho hingi ñ'owihu̱ ha yá ts'o'be̱fi, ne theñ'ahu̱. 5 Ha ma da da̱twa majöni nö'ö togo xi ñhoki da umbyá mfe̱i nu'u̱ te, ne nu'u̱ xi du. 6 Jange xi nsipabi ar hoga mhö nu'u̱ togo xi dupya, ne da tsa̱ da m'u̱'u̱ ngu ar hñö di hñöxkwi Jö, mödi bi hñönga ar ndöte ngu ar njut'i ar ts'oki tho gatho ya jö'i. 7 Nö'ö ar pa da göxa xo̱ge, 'ba̱p'u̱tho da zo̱ho̱. Jange hyanthu̱ xiñho tema gi pe̱hu̱, ne ndö'mhu̱ hingi tsa̱ya̱hu̱ gi zohu̱ Jö. 8 Ne gi umba ri mu̱ihu̱ m'e̱t'o xa gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, ngetho ar mhöte punga nze̱ye̱ ya ts'oki. 9 Gi nethohu̱ gi uñhu̱ ar tsa̱ya̱ n'a ngu n'a. 10 Ngu yá hoga 'be̱go'ihu̱ xi t'e̱nt'a ha ri 'ye̱hu̱ nuya nze̱ye̱ ya hogant'uni unga Jö, jafu̱ da mpe̱ ha yá m'u̱i ma'ra ngu ar nt'uni xi nhwëk'ahu̱. 11 Nu'mu̱ ja n'a togo ñö, dá ñö ngu mönga ár mhö Jö. Ha nu'mu̱ ja n'a togo pe̱pa ma'ra, dá 'yo̱t'e ngu ár döta ár ts'e̱di Jö xi thembabi. Ne njap'u̱ gatho nö'ö gi pe̱hu̱ da nsundabi Jö, ngetho gi pe̱fu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Jö ár me̱ti ar nsunda ne ar ts'u̱t'wi hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 12 Ma tsi hmöka kuhu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ nu'mu̱ xta ep'u̱ ya thogi, ne da zu̱'ahu̱ ngu n'ar tsibi da tsa̱t'ahu̱ ri ñ'emu̱ihu̱. Yo ma gi 'yo̱hu̱ xta ep'u̱ gathoyu̱. 13 Nö'ö gi 'yo̱thu̱, njohyahu̱ ngetho gi thohu̱ n'a tsi tu̱i ya u̱gi ngu bi tho ar tsi Hmu Hesukristo, ne nú'mu̱ xta nheki ár nsunda xa ma gi njohyahu̱. 14 Nu'mu̱ nt'u̱tsa'ihu̱ ngetho gi te̱ñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, xa nza̱tho'ö, njap'u̱ nheki gi 'bu̱hwihu̱ ár Hñö Jö. Majöni nu'u̱ tsani, ha nu'ahu̱ gi nsundabihu̱ ha ri m'u̱ihu̱. 15 Yo ma gi thohu̱ ya thogi ngetho gar hyotehu̱, gar bëhu̱, gar ts'oktehu̱, wa gi ñ'öxtehu̱ tengu yá m'u̱i ma'ra. 16 Ha nu'mu̱ gi thohu̱ ya thogi ngetho xka ñ'emu̱ihu̱, yo ma gi ntsa̱hu̱. Nsundabihu̱ Jö gi thohu̱yu̱. 17 Ngetho bi zo̱ ar pa da nja ár mfe̱i Jö, ne ma da du̱'ma m'e̱t'o hár nijö. Ha nu'mu̱ xi ndu̱i xi gu̱tka ma guhu̱, tema ngöts'i to̱'ma nu'u̱ hinxi ñ'emu̱i ár hoga mhö Jö. 18 Ne enga har T'ofo n'ehe: Nu'mu̱ xa xi ñhembi da mpo̱ho̱ n'ar hogajö'i, habu̱ di gohmö nö'ö hingi benga Jö, ne ar ts'okte 'mu̱. 19 Jange nu'u̱ togo gi thohu̱ ya thogi ngu ne Jö, 'ye̱nt'athohu̱ ri tehu̱ ha yá 'ye̱ ar tsi Dada togo bi hyogagihu̱, ne xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi 'yo̱thu̱ ar ñho.
1 Di zo nu'u̱ ya ndö har nijö gi 'bu̱hwihu̱p'u̱. Di a̱pabiga dar ndöse̱ n'ehe, ne da handwa yá u̱gi bi tho ar tsi Hmu Hesukristo, ne di to̱'mi ga 'bu̱'benu̱ mhets'i xta nheki ár nsunda. 2 Suhu̱ ya tsi de̱ti gi 'bu̱hwihu̱p'u̱ yá me̱ti ar tsi Hmu. Yo gi o̱thu̱ ngetho nja'ahu̱, go gi nese̱hu̱. Yo gi homfu̱ yá bojö, njohya gi suhu̱. 3 Hingi 'yo̱thu̱ ndöta gi ne gi hyo̱maha̱ihu̱ nu'u̱ togo gi suhu̱. Nö'ö gi 'yo̱thu̱, 'ñuhu̱ n'ar hogam'u̱i. 4 Ne xta ep'u̱ ar Döngama̱'yo, ma gi hñöñhu̱ ar nthöhö nsunda hinda ma da thege. 5 Mahye̱gi di xi'ahu̱ nu'ahu̱ gi bötsihu̱, 'yo̱thu̱ te da xi'ahu̱ ya ndö har nijö. Gatho'ihu̱ ñ'o̱thu̱ n'a ngu n'a, ne di nhekitho ri hogamu̱ihu̱, ngetho: Jö nto̱xkwi nu'u̱ ya ñ'exte, ne hwëkwa ár mfa̱ts'i nu'u̱ hingya ñ'ets'i. 6 Nts'a̱'mhu̱ hár nthandi Jö togo xa ja ár ts'e̱di, ne go da 'ñes'ahu̱ ri nsuhu̱ nú'mu̱ xta zo̱nga ar pa xi beñ'ö. 7 Tsokwabihu̱ Jö gatho ri dumu̱ihu̱, nö'ö hingi tsa̱ya̱ su'ahu̱. 8 Zo̱t'a xiñho ri da̱hu̱ ne yo gi öthu̱, ngetho ri ñ'u̱nihu̱ ar ts'ondöhi 'yo ngu n'ar 'muhu honi togo da 'ye̱nt'a ár ne. 9 No̱xju̱ gi to̱'spabihu̱ xi nze̱ ri jamfihu̱. Gi pöhu̱ nuya thogiyu̱, bí thopya nze̱ye̱ ya ku xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. 10 Ne Jö togo ár me̱ti ar nhwëki, bi zokagihu̱ ga 'bu̱hu̱ hár nsunda hingi thege, ngetho di te̱ñhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Nu xta tho 'ra ya tsi pa gi thohu̱ ya thogi, gese̱'ö da ma̱x'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi, da ze̱t'a ri jamfihu̱, da 'ra'ahu̱ ar ts'e̱di, ne da zix'ahu̱ xiñho hár 'ñu'ö. 11 Jö go ár me̱ti'ö ar nsunda ne ar ts'u̱t'wi hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 12 Di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ da hñös'ahu̱ ar ku Silbano, togo di handi n'ar ku o̱ta xiñho ar tsi Hmu. Xta ot'ahu̱ n'a tsi tu̱i, di ne ga hup'a ri mu̱ihu̱, ne di da̱majöni gehnu̱ ár nhwëki Jö nö'ö gi te̱ñhu̱. 13 Ar nijö 'bu̱ Mbabilonia, mahye̱gi ngu'ahu̱ xi hwahna Jö, pe̱ñ'ahu̱ ar nze̱ngwa n'ehe. Ar ku Mörko togo po̱ntho ma t'u̱ ze̱ngwa'ihu̱ n'ehe. 14 Nze̱ngwahu̱ n'a ngu n'a xa gi mhötehu̱. Gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i gatho nu'ahu̱ xka nthe̱xu̱ ar tsi Hmu Hesukristo. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Simu, t'engagi ar Pedro, ár 'be̱gogi ne ár mpo̱tegi ar tsi Hmu Hesukristo. Di ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱ nu'ahu̱ xka tsu̱hu̱ n'ar nza̱tho jamfi ngu nö'ö di pe̱'sje. Xka tsu̱hu̱ nunar jamfinu̱, ngetho xa ar hogajö'i ma Jöhu̱ ne ma Po̱ho̱tehu̱ ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 2 Dá hñuxa ar nhwëki ne ar hogam'u̱i gi höñhu̱, ngetho gi pöhu̱ Jö ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 3 Jö xa pe̱'sa ár ts'e̱di, ne xi 'rakagihu̱ gatho nö'ö di hoñhu̱ ga 'bu̱hu̱ ne ga pe̱fu̱ xiñho, ngetho nö'ö togo bi zokagihu̱ xa döta ár nsunda, gese̱'ö bi ñ'udi ga pötwabihu̱. 4 Ne xi 'raju̱ ya nza̱tho ñhöt'i thota ár mhödi ne xa döta. Njap'u̱ da tsa̱ di hñöx'ahu̱ ár m'u̱i Jö, ngetho xka hye̱hu̱p'u̱ ar ts'oki jawa har ximha̱i, t'o̱t'e te̱nga yá ts'onhe ya jö'i. 5 Jange nu'ahu̱ xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi te̱twabihu̱ da me̱wi ri jamfihu̱ ar hogam'u̱i, ha nunar hogam'u̱i di pe̱wi ar hoga mfödi. 6 Nunar hoga mfödi di pe̱wi ar nts'uni, ha nunar nts'uni di pe̱wi ar ts'e̱ti, ha nunar ts'e̱ti di pe̱wi ar nhwëki. 7 Ha nunar nhwëki di pe̱wi ar mhöte n'a ngu n'a, ne nö'ö gi mhöhu̱ n'a ngu n'a, di pe̱wi gi möhu̱ gatho nu ma'ra. 8 Ngetho nu'mu̱ xa gi pe̱'su̱yu̱, ne gi jafu̱ da xu, hinda ma da m'e̱p'u̱ xka pöhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, hingi 'bu̱hu̱ njap'u̱tho hinter m'e̱fi ri tehu̱. 9 Ha nu'u̱ togo hingi pe̱'sa nuya ñhoyu̱ pe̱wi yá jamfi, o̱t'a ngoda̱, hingi honga nö'ö bi e mhets'i, ne xi pumhni xi nsu̱kwa yá ts'oki xki 'yo̱t'a mam'e̱t'o. 10 Jange tsi kuhu̱, xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi ñ'uhu̱ xi ts'oñ'ahu̱ ne xi thañ'ahu̱, ngetho nu'mu̱ gi 'yo̱thu̱ njap'u̱, xi ñhembi gi ta̱hu̱. 11 Ne njap'u̱ ma da sok'ahu̱ n'ar döta ne nza̱tho goxthi, ne gi ku̱thu̱ har ts'u̱t'wi hiñham'u̱ da thege, ár me̱ti ma Po̱ho̱tehu̱ ne ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 12 Nuga hinga ma ga tsa̱ya̱ ga beñ'ahu̱ gathoyu̱, mödi xka pöhu̱ ne xi ze̱t'a ri jamfihu̱ gi te̱ñhu̱ nö'ö majöni xi nsi'ahu̱. 13 Di beni nupya di 'bu̱tho, gehnu̱ ma 'be̱fi ga bemp'ahu̱ gi 'yo̱thu̱yu̱. 14 Ngetho di pödi ngut'a ma ga he̱kwa nunar ndo'yonu̱, ngu xi xikagi ar tsi Hmu Hesukristo. 15 Ma ga umba ma mu̱i n'ehe, nú'mu̱ xka ñ'e'be nunar ha̱inu̱, nu'ahu̱ hyax'mu̱ gi benthu̱ nuya xta ut'ahu̱. 16 Nuje xta ut'ahe ngu da handwase̱he ár ts'e̱di ne ár 'ñehe ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo, hinge ngu enga ya 'bede xi bense̱ ya jö'i. 17 Da hanthe nú'mu̱ Jö ar Dada bi 'ñe'spa ár nsu ne bi umba ar nsunda, núnu̱ habu̱ bi nheki nunar mhö ndi 'ñe har nsunda mhets'i, mi enö: Gehnu̱ ma hmöka T'u̱, jakagi ga njohya. 18 Ne nuje da o̱he nunar mhönu̱ ndi 'ñe mhets'i nú'mu̱ ndi 'bu̱'behe har jöpa t'o̱ho̱. 19 Gatho nuya thogiyu̱ xi ñ'udi majöni nö'ö xki mönga yá m'e̱hni Jö. Jange xiñho gi jafu̱masu nuya mhöyu̱, ngu n'ar ñot'i yot'ahu̱ madeda ar 'be̱xui, gi to̱'mhu̱ da hats'i ne da yot'ahu̱ ar njötso̱ po̱xa 'bu̱ xudi. 20 Ho̱nse̱ beñhu̱ m'e̱t'o, gatho nö'ö xi 'yot'a yá m'e̱hni Jö har T'ofo, hinda tsa̱ ga bense̱hu̱ nö'ö tema ne da mö, go utkagihu̱ Jö. 21 Ngetho nuya te bi mönga nuya m'e̱hni'u̱, hingar mfenise̱ n'ar jö'i. Bi t'umbabi nu'u̱ yá 'be̱go Jö mi 'bu̱ n'ar m'u̱i xint'axi, mi möñ'u̱ ngu mi xipa ár Hñö Jö nda mö.
1 Mi 'bu̱ nuya pa'u̱ ya kate m'e̱hni har hnini Israel, ngu ma da nja ya kate utate habu̱ gi 'bu̱hu̱ n'ehe. Nuyu̱ ma da ku̱t'a ñ'öntho ya ts'omhö da hwata ar nijö. Hinge ho̱nse̱'ö, ma da ko̱nga ar tsi Hmu togo bi gu̱ka har ts'oki, ne njap'u̱ ma da nhwati n'agitho. 2 Ne nze̱ye̱ ma da de̱mba yá ts'o'be̱fi, ne go yá ts'okiyu̱ ma da ts'anga ar 'ñu majöni. 3 Xa ya nzibjö, ma da gu̱k'ahu̱ yá nthöhö di mönga ya nhemhñö. Nuyu̱ yanu̱ maham'u̱ xi t'e̱kwa yá mfe̱i, ne 'ba̱p'u̱tho ar pa da nhwati. 4 Ngetho Jö himbi pumbabi ya e̱nxe̱ bi nts'oki. Bi 'yu̱t'a har tsibi, ne bi 'ñet'a har fa̱di xi m'e̱xui, t'e̱gi da zo̱nga ár pa ar mfe̱i. 5 Ne himbi pumba nuya jö'i mi 'bu̱ mam'e̱t'o, ba pe̱mpa ar dö'ye bi go'ma xo̱ge ar ximha̱i mi 'bu̱ har ts'oki. Ho̱nse̱ bi 'ye̱ ar Noe mi uta ya jö'i ar hogam'u̱i, nunu̱ ne ma yoto bi k'ont'wi. 6 Ne mba m'e̱mpa ar mfe̱i nda nhwata ar hnini Sodoma ne Gomora, ho̱nse̱ ar 'bospi bi gohi. Ne bi jap'u̱ ngu n'ar nt'udi ma da njapabip'u̱ nu'u̱ ne da m'u̱ n'ar ts'om'u̱i. 7 Ne bi 'ye̱kwa ár te ar Lot togo mar hogajö'i, mi tupa ár mu̱i mi handi hanja mi 'bu̱ nuya ts'ojö'iyu̱. 8 Ngetho nunar hogajö'inu̱ mi 'bu̱hwi'u̱, jange hyax'mu̱ mi tupa ár hogamu̱i mi handi ne mi o̱'spa yá ts'o'be̱fi. 9 Ja nhekinu̱, ar tsi Hmu njambödi da ma̱xa da tho ar ts'a̱ti nu'u̱ ya hogajö'i, ne da 'ye̱kwatho yá mfe̱i nu'u̱ togo o̱t'a ar ts'oki, da t'umba nunar pa da thöxamajöni. 10 Ne töte yá mfe̱i nu'u̱ togo bi de̱nga gatho nö'ö mi ne yá ndo'yo. 'Yo'u̱ har ts'oki ne o̱t'a gatho nö'ö xints'otho, hingi ne togo da me̱hni. Xa ya gese̱ ne xi me yá ñö, hingi ntsu da zanga nu'u̱ togo pe̱'sa yá ts'e̱di. 11 Nuya e̱nxe̱ mödi töte yá ts'e̱di ne yá nsunda, tsupi hingi a̱ n'ar mfe̱i da zu̱hyu̱ nú'mu̱ 'bu̱'u̱ hár nthandi ar tsi Hmu. 12 Ha nuya jö'iyu̱ ñömañ'u̱ nö'ö hingi pödi, ngu ya me̱ti hiñ'otho yá mfeni, xi t'e̱nt'i da tho ne da nhwati. Nuyá ts'okise̱ da zixa har 'be̱xui. 13 Ma da hñönga yá nthöhö ngu ya ts'okte, ngetho gehyu̱ yá johyayu̱, zo̱da ar hyadi o̱t'a gatho nö'ö ne'u̱. N'ar m'e̱tsa̱yu̱, ngetho nú'mu̱ gi ntsixkwihu̱, ñ'entho o̱t'u̱ nö'ö hingi ho. 14 Nuyu̱ ho̱nse̱ xa hyo̱kwa yá nthöti ma'ra, hingi tsa̱bi o̱t'a ya ts'oki. Ha̱t'i da zo ha yá 'ye̱yu̱ nu'u̱ togo hinxi ze̱ta yá ñ'emu̱i. Ha yá mu̱i xi nzöi hyo̱kwa yá me̱ti ma'ra. Yá bötsiyu̱ ar 'be̱xui. 15 Xi hye̱'u̱ ar 'ñu majöni, ne xi de̱mba ár 'ñu ar Balam ár t'u̱ ar Beor, togo xa bi mö ár nthöhö ar ts'oki. 16 Mödi n'ar me̱ti ndu bi ñö ngu n'ar ñ'o̱ho̱, bi zu̱i himbi hye̱gi nda 'yo̱t'a nö'ö mi beni. 17 Nuya jö'iyu̱ ñhe̱hwi ya po̱the hinte unga ar dehe, ne ngu ya gui tuxta ar 'yomndöhi. Xi t'e̱kwabi da m'u̱ har 'be̱xui hiñham'u̱ da göts'i. 18 Ngetho ñö ya mhö ñ'ets'i hinte yá ñho. Njap'u̱ ko'sa nu'u̱ majöni mi ne nda hye̱ nu'u̱ togo 'bu̱ har ts'oki, ne kadi da 'yo̱t'a gatho nö'ö ne yá ndo'yo. 19 Xipabi'u̱ da xot'a yá nthöt'i, ha gese̱'u̱ xi nthöt'a har ts'oki. Ngetho nö'ö togo da nthöhö, nu togo bi döhö po̱ntho xi döt'i, japi da 'yo̱t'a nö'ö ne'ö. 20 Xa majöni di xi'ahu̱, nu'mu̱ xki k'othmö'u̱ ha ya ts'oki ja har ximha̱i ngetho xki bötwa ár 'ñu ar tsi Hmu ne ar Po̱ho̱te Hesukristo, ne da mengi da zo habu̱ mi ku̱'u̱, da m'e̱di ne yá m'u̱i töpa ár nts'otho mi 'bu̱ m'e̱t'o. 21 Ngetho mar ñhomhö hinxi böhmö'u̱ ar 'ñu tsixa ar hogajö'i, hinge ho̱nse̱ bi bödi, ne bi mengi bi hye̱p'u̱ ar döta 'be̱pate bi t'umbabi. 22 Ne xpa epabi ngu enga ar mhö majöni: Ar 'yo pengi ju̱xa ár ts'odi, ne ar ts'u̱di xi nsati, pengi da ntönga har bo̱ha̱i.
1 Ma tsi hmöka kuhu̱, gehnu̱ ár ñoho ar he̱'mi di ot'ahu̱, ne gatho yohoyu̱ di hup'a ri mu̱ihu̱ gi pe̱'su̱ n'ar mfeni xint'axi. 2 Di ne gi beñhu̱ nuya mhö bi mönga mam'e̱t'o yá hoga m'e̱hni Jö, ne nuya 'be̱pate bi zok'ahu̱ ma tsi Hmuhu̱ ne ma Po̱ho̱tehu̱, gehnu̱ bi xi'ahu̱ yá mpo̱te ar tsi Hmu gi 'ñehu̱. 3 Pöhu̱ m'e̱t'o, nuya ngöxapa ma da e ya thente di 'bu̱ ngu nese̱'u̱. 4 Di eñ'u̱: Te bi ja ar ñhöt'i nda e ar tsi Hmu Hesukristo. Ngetho bi the ma palehu̱, ha nunar ximha̱i njangutho ngu ar pa bi thoki. 5 Nuyu̱ nese̱ da pumhni gehnu̱ ár mhö Jö bi hyoka mam'e̱t'o ar mhets'i ne ar ximha̱i. Ba ehyu̱ har dehe ne oxta har dehe. 6 Jange nunar ximha̱i mi 'bu̱ maham'u̱, bi hwata ar dehe mi ñuts'i. 7 Ha nunar mhets'i ne nunar ha̱i 'bu̱pya, getnu̱ ár mhö Jö e̱kwi da nzo̱ har tsibi nunar pa da thöxamajöni, ne da t'umba ár mfe̱i ya ts'okte. 8 Tsi kuhu̱, yo gi pumhnihu̱ n'ehe, nunar tsi Hmu handa n'apa ngu 're̱t'anthebe ya je̱ye̱, ne 're̱t'anthebe ya je̱ye̱ handa ngu n'apatho. 9 Ar tsi Hmu hingi hu'sta ar pa da 'yo̱t'a nö'ö xi ñöt'i, ngu benga 'ra. Pe̱'skagihu̱ ar ts'e̱ti hingi ne togo da m'e̱di, ne'ö gatho da 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 10 Ha nunar pa da e ar tsi Hmu, ma da zo̱ ngu n'ar bë tso̱ 'bu̱ nxui. Nu'mú̱, nuya mhets'i ma da nhwati, da nt'o̱ n'ar döta ñu̱ni, ne gatho nö'ö te janu̱ ma da xut'a har tsibi, ha nu ar ximha̱i ne gatho nö'ö te jawa ma da nzo̱. 11 Nu'mu̱ ma da nhwata gathoyu̱, yo'ö hingi 'bu̱hu̱ n'ar m'u̱i xint'axi ne gi ñhogajö'ihu̱. 12 Ne gi ndo̱'mhu̱ da zo̱ ár pa Jö, ne xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi jafu̱ ngut'a da zo̱ho̱. Nuya pa'u̱ ar mhets'i ma da nde̱ ne da xut'i, ne gatho nö'ö te janu̱ ma da mi har tsibi. 13 Ha nuju̱ di to̱'mhu̱ man'ar 'ra'yo mhets'i ne man'ar 'ra'yo ximha̱i, habu̱ ho̱nse̱ ja ar hogam'u̱i. 14 Jange tsi kuhu̱, nu'mu̱ gi to̱'mhu̱ nuya ñhöt'iyu̱, umba ri mu̱ihu̱ da diñ'ahu̱ hinte ma ja̱xt'i gi pe̱'su̱, dar nt'axi'ihu̱ ne gi 'bu̱hu̱ n'ar hogam'u̱i. 15 Ne pöhu̱ xiñho, nunar tsi Hmu pe̱'sa ar ts'e̱ti honi da mpo̱ gatho ya jö'i, jangu ma tsi kuhu̱ Pablo xi t'umba ar hoga mfödi xi 'yot'ahu̱. 16 Gatho nuya he̱'mi xi 'yot'i, no̱nga nö'ö xta xi'ahu̱. 'Rayu̱ xi ñhembi da födi te ne da 'ñenö. Jange nu'u̱ hints'u̱ pödi ne hingi tse̱ yá mu̱i, pa̱ti. Jap'u̱ nu ma'ra ya T'ofo n'ehe, ne da 'yo̱t'a ngu ne'u̱, ne njap'u̱ honse̱ yá mfe̱ise̱. 17 Jange nu'ahu̱ ma tsi hmöka kuhu̱, xka pöhu̱, jamasuhu̱ yo ma da hya̱'ahu̱ yá ts'oki ya ts'okte, ne gi hye̱hu̱p'u̱ ár ts'e̱di ri jamfihu̱. 18 Nö'ö gi 'yo̱thu̱, dá hñuts'i gi pöhu̱ ma tsi Hmuhu̱ ne ma Po̱ho̱tehu̱ Hesukristo, ne dá te ri mfödihu̱ hár nhwëki. Go di 'ñep'u̱ da t'umba ar nsunda nupya ne hiñham'u̱ da ntsa̱ya̱. Dá njap'u̱.
1 Nö'ö togo mi 'bu̱i nú'mu̱ hinte mi jawa har ximha̱i, ne hinte mi janu̱ mhets'i, nunar mhönu̱ ungar te, get'ö xta o̱he ne xta handase̱he, da k'öthe ne da tha̱ñhe. 2 Nunar mhö ungar te mi 'bu̱hwi ar Dada, ba e bi njö'i, ne da hanthe, gehnu̱ di da̱he majöni, ne di xi'ahe nunar te hiñham'u̱ da göts'i. 3 Nö'ö xta hanthe ne xta o̱he, gehnu̱ di xi'ahe. Njap'u̱ gi pöhu̱ nö'ö di pöje n'ehe, ne ga pe̱'su̱ n'adar mfeni mahye̱giwi Jö ar Dada ne ar Hesukristo ár T'u̱. 4 Jange di ot'a'ihu̱ nuya mhöyu̱, ne njap'u̱ da nxo̱ge ri johyahu̱. 5 Nunar mhönu̱ di xi'ahe, gese̱'ö bi xikagihe, enö njawa: Jö gehnu̱ ar hyats'i. Habu̱ 'bu̱'ö hinte ma 'be̱xui janu̱. 6 Nu'mu̱ di eñhu̱ di 'bu̱hwihu̱ ar tsi Dada ne di 'yohu̱ har 'be̱xui, dar nemhñöhu̱, ne hindi te̱ñhu̱ nö'ö majöni. 7 Ha nu'mu̱ ga 'yohu̱ har hyats'i ngu ar tsi Dada 'bu̱ har hyats'i, n'adar mfeni di 'bu̱hu̱ n'a ngu n'a 'mu̱, ne ár ji ar tsi Hmu Hesukristo ár T'u̱ Jö da xu̱gagihu̱ gatho ma ts'okihu̱. 8 Nu'mu̱ ga eñhu̱ hindi o̱thu̱ ar ts'oki, di nkase̱hu̱ ne hindi te̱ñhu̱ nö'ö majöni. 9 Nu'mu̱ ga da̱twabihu̱ ma ts'okihu̱ Jö, nö'ö hingi yot'a ár ne, da 'yo̱t'a nö'ö xi mö. Ne di ka̱xmbenihu̱ da pumgagihu̱, ne da xu̱ga gatho ma ts'okihu̱. 10 Nu'mu̱ di eñhu̱ hinxta o̱thu̱ n'ar ts'oki, po̱ntho di xipabihu̱ ar tsi Dada ar nemhñö, ne hinxta pe̱'spabihu̱ ár mhö ha ma mu̱ihu̱.
1 Ma tsi bötsi'ihu̱, di ot'ahu̱ nunar he̱'minu̱, ngetho hindi ne gi nts'oju̱. Ha nu'mu̱ bi hya̱'ahu̱, di 'ñehu̱ togo ñöngagihu̱ hár nthandi Jö. Gehnu̱ ar Hesukristo ngu ma ñöntehu̱, hinte ma ts'oki xi 'yo̱t'e. 2 Bi unse̱ ár te ngu n'ar m'o̱ñho̱, ne bi mpumgagihu̱ gatho ma ts'okihu̱. Hinge ho̱nse̱ nuju̱, gatho nu ma'ra 'bu̱kwa har ximha̱i n'ehe. 3 Njanu̱ da nhekitho ha di pöhu̱ Jö wa hin'ö, nu'mu̱ di o̱thu̱ nö'ö te 'be̱pkagihu̱. 4 Nu'mu̱ n'a togo da 'ñenö: Nuga di pö ar tsi Hmu, ne hingi o̱t'a nö'ö xi 'be̱pkagihu̱ Jö, n'ar kate ne hingi pe̱'sa nö'ö majöni hár mu̱i. 5 Ha nö'ö togo da 'yo̱t'a nö'ö xi 'be̱pkagihu̱, majöni xi ñuxa ár mhöte Jö hár mu̱i. Njap'u̱ hö, di pöhu̱ di 'bu̱hwihu̱'ö. 6 Nö'ö togo enö hyax'mu̱ 'bu̱hwi Jö, mahyoni da m'u̱i ngu bi m'u̱ ar tsi Hmu Hesukristo. 7 Tsi kuhu̱, hindi ot'a n'ar 'ra'yo 'be̱pate ga pe̱ñ'ahu̱, ho̱nse̱ di bemp'ahu̱ nö'ö xki nsi'ahu̱ har ndu̱i. Nunar 'be̱patenu̱ get'ö ngu nuna xka 'yo̱hu̱. 8 Mödi hö, ma ga xi'ahu̱ n'ar 'ra'yo 'be̱pate gehnu̱ majöni, bi ñ'u'ö ne nupya di 'ñuhu̱ n'ehe. Ngetho ar 'be̱xui ma da thogi, ne nunar ñot'i majöni fu̱di ungar hyats'i. 9 Nö'ö togo enö 'bu̱ har hyats'i ne u̱tsa ár ku, 'bu̱ta har 'be̱xui'ö. 10 Nö'ö togo mö ár ku, hyax'mu̱ 'bu̱ har hyats'i, ne hinda ma da nthe̱wi ar mfets'e. 11 Ha nö'ö togo u̱tsa ár ku, 'bu̱ta har 'be̱xui ne ja 'yonu̱tho. Ne hingi pödi habu̱ di ma, ngetho ar 'be̱xui hingi he̱gi da hyandi. 12 Ma tsi bötsi'ihu̱, di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱, ngetho hár thuhu ar tsi Hmu Hesu xi mpump'a ri ts'okihu̱. 13 Di ot'ahu̱ dadahu̱, ngetho gi pöhu̱ nö'ö togo mi 'bu̱i nú'mu̱ hinte mi otho. Di ot'ahu̱ bötsithohu̱, ngetho xka töhu̱ ar ts'ondöhi. 14 Xta ot'ahu̱ dadahu̱, xka pöhu̱ nö'ö togo mi 'bu̱i nú'mu̱ hinte mi otho. Xta ot'ahu̱ gi bötsithohu̱, ngetho xka ze̱ta ri jamfihu̱, ne xka töhu̱ ar ts'ondöhi ga te̱ñhu̱ ár mhö Jö xka kwathu̱ ha ri mu̱ihu̱. 15 Yo gi möhu̱ ar ximha̱i ne nuya te jawa. Nu togo mö ar ximha̱i, hingi pe̱'spa ár mhöte Jö ar Dada. 16 Ngetho gatho nö'ö te ja har ximha̱i, ngu ya ts'onhe benga ya jö'i ne handi, ne ar ñ'ets'i, hingi pe̱hna Jöyu̱, go unga ar ximha̱i. 17 Ar ximha̱i ne yá ts'onhe ma da thotho, ha nu'u̱ togo o̱t'a nö'ö ne Jö, ma da m'u̱ n'ar m'u̱i hiñham'u̱ da göts'i. 18 Ma tsi bötsi'ihu̱, di 'bu̱hu̱pya ya ngöxapa. Ngu xka 'yo̱hu̱ ma nda e n'a togo nda nto̱xkwi ar tsi Hmu Hesukritso, ne nupya ja nze̱ye̱ togo nto̱xkwi. Jange di pöhu̱ xi zo̱ ya ngöxapa. 19 Xi 'wege xi hye̱ju̱, ngetho hinxki jamfi xiñho ngu xta jamfihu̱. Nu'mu̱ xi jamfihmö xiñho'u̱, hinxi 'wehmö'u̱. Ne xi 'wege, njapu̱ da nheki hinga gatho nguju̱ di n'at'wihu̱ ar tsi Hmu. 20 Ha nu'ahu̱ hingi njahu̱p'u̱, ngetho xi t'a'ahu̱ ár Hñö Jö, jange gi pöhu̱ xiñho gathoyu̱. 21 Hindi pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ ngu nu'u̱ hingi pö nö'ö majöni. Di ot'i ngetho gi pöhu̱, ha nor nhemhñö hindi 'ñe habu̱ ja nö'ö majöni. 22 Togo ar nemhñö. Ar nemhñö nö'ö togo ko̱nga ar Hesu gehnu̱ ar Kristo. Nuyu̱ yá ñ'u̱ni ar tsi Hmu, ngu gatho nu'u̱ togo ko̱nga ar Dada ne ár T'u̱. 23 Gatho nu'u̱ togo ko̱nga ár T'u̱ Jö, hingi pe̱'sa ar Dada ha yá mu̱i. Nö'ö togo da̱majöni ár T'u̱ Jö, pe̱'spa ár Dada n'ehe. 24 Yo ma gi hye̱hu̱p'u̱ nö'ö xka pöhu̱ ár ndu̱i. Nu'mu̱ hingi hye̱hu̱p'u̱, gi 'bu̱hwihu̱ ár T'u̱ ne ar Dada. 25 Ne gehnu̱ ar ñhöt'i bi ñötkagihu̱: ar te hiñham'u̱ da göts'i. 26 Di ot'ahu̱ tengu yá 'be̱fi nu'u̱ ne da ka'ahu̱. 27 Ha nunár Hñö Jö xi 'ra'ahu̱ ar tsi Hmu, gehnu̱ 'bu̱ ha ri mu̱ihu̱. Ne hinga mahyoni togo da ut'ahu̱, ngetho gese̱'ö go xi ut'ahu̱, ne mönga majöni. 'Bu̱hwihu̱ ar tsi Hmu ngu xi ut'ahu̱'ö. 28 Ha nupya ma tsi bötsi'ihu̱, 'bu̱hwihu̱ n'ar hogam'u̱i ar tsi Hmu, ne nú'mu̱ xta ñ'udi hinga ntsa̱hu̱, ne xta pengi hinga 'be̱ ma tsa̱hu̱ ga 'wehu̱. 29 Nu'mu̱ gi pöhu̱ ar tsi Hmu Hesukristo pe̱'sa n'ar hogamu̱i, pöhu̱ n'ehe, gatho nu'u̱ pe̱'sa ar hogamu̱i go yá bötsi Jö.
1 Beñhu̱ tengu xi mökagihu̱ Jö, bi 'ñengagihu̱ yá bötsigihu̱. Jange nu'u̱ togo hingi jamfi, hingi pöju̱, ngu himbi bö'ö. 2 Ma tsi kuhu̱, nupya yá bötsigihu̱ Jö, mödi hindi pöthu̱ xiñho tengu nor m'u̱i ma ga pe̱'su̱ m'e̱fa. Nö'ö di pöhu̱ hö, nú'mu̱ xta ep'u̱, ma ga ñhe̱hwihu̱ ngetho ma ga hanthu̱ tengu'ö. 3 Ne gatho nu'u̱ togo di to̱'mhu̱ da njap'u̱, hyax'mu̱ di umba ma mu̱ihu̱ da t'axkagihu̱ ngu xint'axi'ö. 4 Gatho nu'u̱ togo o̱t'a ya ts'oki, ts'okwa yá 'be̱pate Jö, ngetho n'ar ts'oki hinda 'yo̱ta ya 'be̱pate. 5 Ne gi pöhu̱ xiñho, ar tsi Hmu ba ekwa bi hñögagihu̱ ma ts'okihu̱, ne nö'ö hinte ma ts'oki bi 'yo̱t'e. 6 Gatho nu'u̱ togo 'bu̱hwi ar tsi Hmu, hingi o̱t'a ya ts'oki. Ha nu'u̱ o̱t'atho ya ts'oki, hinxi hyandi ne hinxi bö'ö. 7 Ma tsi bötsi'ihu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ togo da hya̱'ahu̱. Pöhu̱ nunar tsi Hmu ar hogajö'i, ne nö'ö togo ne da ñhogajö'i, te̱mbatho ár m'u̱i'ö. 8 Nö'ö togo o̱t'a ya ts'oki, ár me̱ti ar ts'ondöhi, ngetho ar ts'ondöhi hár ndu̱itho o̱t'a ya ts'oki. Jange ba e ár T'u̱ Jö da jö'spa ár 'be̱fi ar ts'ondöhi. 9 Gatho nu'u̱ togo xi hñönga ar 'ra'yo te unga Jö, xi ñ'ehwi ar ts'oki, ngetho di hñöxa Jö ar Dada. Hingi tsa̱ da gohnu̱tho har ts'oki, ngetho xi umba ár te ar tsi Dada. 10 Njanu̱ nheki togo yá bötsi Jö ne togo yá bötsi ar ts'ondöhi: Gatho nu'u̱ togo hingi o̱t'a nö'ö xiñho ne hingi mö ár ku, hingyá bötsi Jö. 11 Ngetho gehnu̱ ar mhö xka 'yo̱hu̱ ya maham'u̱: Ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a. 12 Hinga njahu̱ ngu ar Kain, mi te̱nga ar ts'ondöhi ne bi hyo ár jödö. Bi hyonu̱ ngetho mar nts'oda ár 'be̱fise̱, ha nuyá 'be̱fi ár jödö mar ñho. 13 Ma tsi kuhu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ nu'mu̱ da u̱tsa'ihu̱ nu'u̱ hingya gamfi. 14 Nuju̱ di pöhu̱ xta po̱ñhu̱ har ndöte ndi 'bu̱hu̱, ne xta thohu̱ har te, ngetho di möhu̱ ma kuhu̱. Nu togo hingi mö ár ku, po̱ntho xi du. 15 Gatho nu'u̱ togo u̱tsa ár ku, gehnu̱ ar hyote. Ne di pöhu̱ nuya hyote hingi pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. 16 Ar tsi Hmu Hesukristo bi utkagihu̱ ndana ar mhöte majöni nú'mu̱ mi po̱kagihu̱ bi unse̱ ár te. Nuju̱ n'ehe ga e̱nthu̱ ma tehu̱ ga homfu̱ yá ñho ma kuhu̱. 17 Nu'mu̱ n'a togo pe̱'sa ya ñho, ne handa ár ñ'ohu̱ hinte pe̱ts'i, ne hinte da umbabi, hanja da nheki pe̱'spa ár mhöte Jö 'mu̱. 18 Ma tsi bötsi'ihu̱, hinge ma ga mhöhu̱ di oxta mañö. Ma ga ñ'u ma mhötehu̱ di o̱thwu̱ ar ñho ma kuhu̱ di po̱nga ha ma mu̱ihu̱. 19 Njap'u̱ di pöhu̱ tsixkagihu̱ nö'ö majöni, ne hinte di tuka ma mu̱ihu̱ hár nthandi Jö. 20 Ha nu'mu̱ tsu̱ka ma mu̱ihu̱ xikagihu̱ hindi 'bu̱hu̱ xiñho hár nthandi'ö, Jö töpa ár mfödi ma mu̱ihu̱, ne pö gatho. 21 Ma tsi hmöka kuhu̱, nu'mu̱ hingi tsu̱ka ma mu̱ihu̱, hinga ntsuhu̱ ga 'bu̱hu̱ hár nthandi Jö. 22 Ne gatho nö'ö te ga a̱fu̱, ga höñhu̱, ngetho di o̱thwu̱ yá 'be̱pate, ne di pe̱hu̱ nö'ö numañho'ö. 23 Ne go gehnu̱ ár 'be̱pate Jö, ga jamfibihu̱ ár T'u̱ Hesukristo, ne ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a, jangu xi 'be̱pkagihu̱. 24 Nö'ö togo o̱ta ngu xi 'be̱pkagihu̱ Jö, 'bu̱hwi'ö. Di pöhu̱ xiñho di 'bu̱hwihu̱, ngetho xi 'rakagihu̱ ár Hñö.
1 Tsi hmöka kuhu̱, yo gi jamfibihu̱ gatho nu'u̱ togo ñö. Hyanthu̱ m'e̱t'o ha hömpa ár Hñö Jö wa hin'ö, ngetho nze̱ye̱ ya kate m'e̱hni xi nxanga har ximha̱i. 2 Njanu̱ ma gi pöhu̱ ha hömpa ár Hñö Jö wa hin'ö: Gatho nu'u̱ enö, ar tsi Hmu Hesukristo ba e bi njö'i, xi me̱hna Jö. 3 Ne gatho nuya ko̱nga ar tsi Hmu Hesukristo ba e bi njö'i, hingo xpa pe̱hna Jö. Nunu̱ ár me̱ti ár ñ'u̱ni ar tsi Hmu xka 'yo̱hu̱ nda ehe, ne di xi'ahu̱ 'bu̱kwapya har ximha̱i. 4 Ma tsi bötsi'ihu̱, yá me̱ti'ihu̱ Jö xka ntötehu̱, ngetho nö'ö togo 'bu̱ ha ma mu̱ihu̱ töpa ár ts'e̱di nö'ö togo 'bu̱kwa har ximha̱i. 5 Nuyu̱ ya meximha̱itho ne mönga gatho nö'ö te jawa, ha nuyá mimeximha̱iwi o̱xa nö'ö te möñ'u̱. 6 Nuju̱ yá me̱tigihu̱ Jö, nu'u̱ togo pö Jö o̱xa nö'ö di xifu̱. Ne nu'u̱ hingyá me̱ti Jö hingi o̱xa nö'ö di xifu̱. Njap'u̱ di pöhu̱ togo mönga majöni ne togo mönga ar nhemhñö. 7 Ma tsi hmöka kuhu̱, ma ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a, ngetho ar mhöte gor me̱ti Jö, ne gatho nu'u̱ möte gehyu̱ yá bötsi Jö, ne pödi togo'ö. 8 Nö'ö togo u̱tsa ár ku, hinxi bö Jö, ngetho Jö xa möte. 9 Njanu̱ bi utkagihu̱ Jö, go ba pe̱nkwa har ximha̱i nö'ö n'ase̱ ár T'u̱, bi du, ne njap'u̱ bi 'raju̱ ar 'ra'yo te. 10 Ma ga xi'ahu̱ ndana ar mhöte majöni: Nuju̱ hinge da möhu̱ Jö, go bi mökagihu̱. Jange ba pe̱hna ár T'u̱ bi unga ár te ngu n'ar m'o̱ñho̱, ne njap'u̱ xi mpumgagihu̱ ma ts'okihu̱. 11 Ma tsi hmöka kuhu̱, nu'mu̱ Jö bi mökagihu̱ njap'u̱, ma ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a n'ehe. 12 Hinto xi hyanda Jö, ha nu'mu̱ ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a, gese̱'ö 'bu̱ ha ma mu̱ihu̱, ne ár mhöte xi nxo̱ge ha ma mu̱ihu̱. 13 Di pöhu̱ di 'bu̱hwihu̱, ngetho xi 'rakagihu̱ ár Hñö. 14 Ha nuje xta hanthe ne di da̱he majöni, Jö ar Dada xpa pe̱hna ár T'u̱, gehnu̱ ár Po̱ho̱te ya meximha̱i. 15 Gatho nu'u̱ togo da̱majöni ar Hesu ár T'u̱ Jö, nuyu̱ 'bu̱hwi Jö. 16 Ne nuju̱ xta pöhu̱ ne xta jamfihu̱ nunar mhöte pe̱'skagihu̱ Jö. Jö xa möte, ne gatho nu'u̱ togo möte 'bu̱hwi Jö. 17 Njap'u̱ xi ñuxa ár mhöte ha ma mu̱ihu̱, ne nu xta göxa ar ximha̱i ga njohyahu̱ hinga ntsuhu̱, ngetho di hñöxkagihu̱'ö di 'bu̱hu̱wa har ximha̱i. 18 Nu'mu̱ xa majöni di pe̱'su̱ ar mhöte, hiñ'otho ar ntsu, ngetho ar mhöte majöni höka ar ntsu. Nö'ö togo ntsu, tsupa ár mfe̱i Jö, ne hinxi ñuxa ár mhöte hár mu̱i. 19 Nuju̱ di möhu̱ Jö, ngetho m'e̱t'o bi mökagihu̱'ö. 20 Nu'mu̱ da 'ñenga n'a: Nuga di mö Jö, ha u̱tsa ár ku, n'ar nemhñö'ö. Ngetho nu'mu̱ hingi mö ár ku togo handi, hanja da mö Jö togo hinxi hyandi. 21 Di pe̱'su̱ nunar 'be̱patenu̱ xi 'rakagihu̱ Jö: Nö'ö togo mö Jö, mahyoni da mö ár ku n'ehe.
1 Gatho nu'u̱ togo ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesu ngu ar Kristo, gehnu̱ n'ár bötsi Jö. Ne gatho nu'u̱ togo mö ar dada, mötwa yá bötsi n'ehe. 2 Njanu̱ di pöhu̱ di möthwu̱ yá bötsi Jö, nu'mu̱ di möhu̱'ö ne di o̱thwu̱ nö'ö xi 'be̱pkagihu̱. 3 Nu'mu̱ xa majöni di möhu̱ Jö, ga o̱thwu̱ nö'ö xikagihu̱ 'mu̱, ne nö'ö 'be̱pkagihu̱ hingi hembi ga o̱thu̱. 4 Ngetho gatho nu'u̱ togo yá bötsi Jö, ho̱maha̱i ar ximha̱i, ne ar ñ'emu̱i gehnu̱ tö ar ximha̱i. 5 Nu'u̱ ñ'emu̱i ar Hesu ár T'u̱ Jö, gehyu̱ xi dö ar ximha̱i. 6 Ar tsi Hmu Hesukristo ba ekwa har ximha̱i, bi ñ'udi har dehe ne har ji. Hinge ho̱nse̱ har dehe, har ji n'ehe. Ne ár Hñö Jö da̱majöni, ngetho nunu̱ mönga majöni. 7 Ngetho hñu nu'u̱ togo da̱majöninu̱ mhets'i: ar Dada, ar Mhö, ne ár Hñö Jö. Gatho hñuyu̱ n'atho. 8 Ne njap'u̱ hñu nu'u̱ togo da̱wa majöni har ximha̱i: ár Hñö Jö, ar dehe ne ar ji. Gatho hñuyu̱ n'at'wu̱ mö. 9 Nu'mu̱ di ñ'emu̱ibihu̱ nö'ö da̱majöni ya jö'i, Jö töte ga ñ'emu̱ibihu̱, ne gese̱nu̱ xi da̱majöni togo ár T'u̱. 10 Nö'ö togo ñ'emu̱ibi ár T'u̱ Jö, pe̱'sase̱ hár mu̱i nö'ö xi da̱majöni Jö. Ha nö'ö togo hinxi ñ'emu̱i, ho̱xa Jö ar nemhñö, ngetho himbi ñ'emu̱ibi nö'ö xi da̱majöni togo ár T'u̱. 11 Ne go gehnu̱ ar mhö xi da̱majöni: Jö xi 'raju̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i, ne nunar tenu̱ go unga ár T'u̱. 12 Nö'ö togo pe̱'spa ár T'u̱ Jö hár mu̱i, pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Ha nö'ö togo hingi pe̱'spa ár T'u̱, hingi to̱'ma ar te hiñham'u̱ da göts'i. 13 Di ot'ahu̱ nuya mhöyu̱, di xi'ahu̱ nu'ahu̱ gi ñ'emu̱ibihu̱ ár T'u̱ Jö, njap'u̱ gi pöhu̱ gi pe̱'su̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 14 Gehnu̱ ar ñ'emu̱i di pe̱'spabihu̱, nu'mu̱ ga a̱fu̱ ngu ne'ö, da 'yo̱xkagihu̱. 15 Ha nu'mu̱ di pöhu̱ da 'yo̱xkagihu̱ nö'ö di a̱pabihu̱, nu'mu̱ di ñ'emu̱ihu̱ gatho nö'ö xta a̱fu̱, da 'raju̱. 16 Nö'ö togo da hyanda ár ku da 'yo̱t'a n'ar ts'oki hinge nuya da 'be̱ ár te, dá 'ya̱pa Jö, ne nunu̱ hinda hye̱gi da m'e̱di, ho̱nse̱ nu'mu̱ ar ts'oki hinda thökwa ár te. Ja ya ts'oki di 'ñepa ar ndöte, nuyu̱ hindi enö da t'a̱pa Jö da ma̱ts'i. 17 Mödi gatho nö'ö hingi ho, ar ts'oki, hinga gatho di 'ñepa ar ndöte. 18 Di pöhu̱ gatho nu'u̱ togo 'bu̱hwi Jö ngu ár Dada, hingi 'bu̱ har ts'oki, ngetho ár T'u̱ Jö su, ne ar ts'ondöhi hinte tsa̱ te da japabi. 19 Di pöhu̱ n'ehe, nuju̱ yá me̱tigihu̱ Jö, ha gatho nuya meximha̱i o hár 'ye̱ ar ts'ondöhi. 20 Ne di pöhu̱ nunár T'u̱ Jö xpa e xi 'raju̱ ar hoga mfeni, ne njap'u̱ ga pöhu̱ Jö togo majöni. Gehnu̱ di 'bu̱hwihu̱, ár T'u̱ Hesukristo, nunar Jö majöni togo unga ar te hiñham'u̱ da göts'i. 21 Ma tsi bötsi'ihu̱, yo gi ndöñhu̱ ya tsita emp'ö. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Xuwa ar dönzia, di pe̱ñ'a nunar he̱'minu̱ tsi 'be̱hñö xi hwañ'a Jö, ne nuya ri bötsi. Xa di mö'ahu̱ ngetho gi te̱ñhu̱ nö'ö majöni, hinge ho̱nse̱ga, gatho nu ma'ra xi bö nö'ö majöni n'ehe. 2 Di njahep'u̱ ngetho di pe̱'su̱ ha ma mu̱ihu̱ nö'ö majöni, ne hinda ma da hye̱ju̱. 3 Jö ar Dada ne ar tsi Hmu Hesukristo ár T'u̱, da ko yá mu̱i da hwëk'ahu̱ yá ñho ne ar hogam'u̱i, ngetho gi jamfihu̱ nö'ö majöni ne gi pe̱'su̱ ar mhöte. 4 Xa xta njohya ngetho xta tinga 'ra ri bötsi te̱nga nö'ö majöni, ngu xi zogagihu̱ Jö ar Dada ga o̱thu̱. 5 Ha nupya di a̱'a ar möte, tsi 'be̱hñö gi nku. Hinge ngu ga 'ra'a n'ar 'ra'yo 'be̱pate. Di bemp'atho nö'ö ndi pe̱'su̱ maham'u̱, ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a. 6 Ne go gehnu̱ ar mhöte majöni, ga o̱thu̱ nö'ö xi 'be̱pkagihu̱'ö. Ne njanu̱ xi 'be̱pkagihu̱, ga nmhöhu̱ n'a ngu n'a, ngu xka 'yo̱hu̱ maham'u̱. 7 Ngetho nze̱ye̱ ya hya̱te xi nxanga har ximha̱i, ko̱ni ar Hesukristo ba e bi njö'i. Nö'ö togo o̱t'a njap'u̱, ar hya̱te ne ár ñ'u̱ni ar Hesukristo. 8 Nsuse̱hu̱ hinto da hya̱'ahu̱ ne hinda m'e̱ ri 'be̱fihu̱ xka pe̱hu̱, ne gi hñöñhu̱ xo̱ge ri nthöhöhu̱ da 'ra'ahu̱ Jö. 9 Nö'ö togo da 'wege ne hinda ne da de̱mba ár nt'uti ar tsi Hmu Hesukristo, hingi pe̱'sa Jö hár mu̱i. Ha nö'ö togo te̱mba ár nt'uti, nö'ö hö, pe̱'sa ar Dada ne ár T'u̱. 10 Nu'mu̱ da zo̱ñ'ahu̱ n'ar jö'i, ne hingi xi'ahu̱ nunar nt'uti xi zogagihu̱ ar tsi Hmu Hesukristo, yo gi umfu̱ nse̱ki ha ri nguhu̱, ne hingi umfu̱ ar tsa̱ya̱. 11 Ngetho nö'ö togo da 'ñemba nuya jö'iyu̱ da thogi da tsa̱ya̱, mfa̱xkwi da 'yo̱t'a yá ts'o'be̱fiyu̱. 12 Mödi xa di pe̱'sa nze̱ye̱ te ga xi'ahu̱, hindi ne ga pe̱ñ'ahu̱ ha n'ar he̱'mi xi t'ot'i. Di beni ma ga tso̱ñ'ahu̱ ne ga ñhanthu̱ ga ñöwihu̱, ne xa ga njohyahu̱. 13 Nuyá bötsi ri juhwe̱ xi hwahna Jö n'ehe, ze̱ngwa'i. Dá njap'u̱.
1 Nuga dar Xuwa ar dönzia, di ot'a nunar he̱'minu̱, ma tsi hmöka ku Gayo togo di mö'i ngetho gi te̱nga nö'ö majöni. 2 Ma tsi hmöka ku'i, di a̱pa Jö da bo̱nga gatho xiñho nö'ö gi pe̱fi, ne gi pe̱'sa ar nzaki, ngu 'yo di xu ár ts'e̱di Jö ha ri mu̱i. 3 Xa da njohya nú'mu̱ mba e ya ku bi xikagi nö'ö majöni ja ha ri mu̱i, ne hanja gi umba ri mu̱i gi te̱nu̱. 4 Hiñ'otho man'ar johya di töta nö'ö xta o̱de, nu'u̱ po̱ntho ma bötsi xa umba yá mu̱i te̱nga nö'ö majöni. 5 Ma tsi ku'i, xa gi o̱t'a n'ar hoga 'be̱fi gi fa̱xa ya ku, ne m'e̱t'o nu'u̱ hinga ri mpödi. 6 Nuya ku'u̱ xi da̱majöni har nijö xa gi pe̱'sar mhöte. Jange di beni xiñho hingi hye̱p'u̱tho njap'u̱. Fa̱ts'i da ñ'o yá 'ñu, ngu di 'ñepi da mfa̱xa n'ár 'be̱go Jö, ne da zo̱nga habu̱ di ma'u̱. 7 Nuya kuyu̱ mpe̱fi ngetho möpa ár thuhu ar tsi Hmu, ne hingi hömba yá mfa̱ts'i umba nu'u̱ hingya gamfi. 8 Nuju̱ dar gamfihu̱'mu̱, ma ga fa̱xu̱ nuya kuyu̱, ne njap'u̱ ga mfa̱xtehu̱ da nu̱nga nö'ö majöni. 9 Nuga xta ot'wa ar nijö, ha nunar Diotrefe togo o̱t'a ndöta madeda ya ku, hingi japamasu nö'ö di xife. 10 Jange nu'mu̱ xka map'u̱, ma ga xi'ahu̱ ha ri mhunts'ihu̱ gatho nuya te o̱t'a nunar Diotrefe. Ju̱sje ya nhemhñö. Hinge ho̱nt'ö pe̱fi, hingi umba ar se̱ki ya ku, ha nu'u̱ unga ar se̱ki tsu̱i ne e̱nga har nijö. 11 Ma tsi ku'i, yo gi te̱nga nö'ö hingi ho, te̱nga nö'ö xiñho. Nö'ö togo o̱t'a xiñho, gor me̱ti Jö, ha nö'ö togo o̱t'a nö'ö hingi ho, hinxi bö Jö. 12 Gatho ya ku da̱majöni, nunar ku Demetrio o̱t'a xiñho, ne nö'ö o̱t'e da̱se̱ majöni n'ehe. Ha nuje di eñhe, hö njap'u̱, ne gi pöhu̱ di möñhe majöni. 13 Nuga ndi pe̱'sa nze̱ye̱ te nga xi'ahu̱, mödi hindi ne ga ot'a ha n'ar he̱'mi ne ar nt'ot'i. 14 Ngetho di ne ga nthe̱wi ngut'a ne ga ñhandwi ga ñöhu̱. 15 Jö da 'ra'a n'ar hogam'u̱i. Gatho ya ku di mpöhu̱ pe̱ñ'a nze̱ngwa. Ze̱ngwagihep'u̱ n'a ngu n'a ya ku di mpöhu̱.
1 Nuga dar Huda, ár 'be̱gogi ar tsi Hmu Hesukristo ne ár jödö ar Hakobo. Di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱ nu'ahu̱ xi zoñ'ahu̱ da t'axk'ahu̱ Jö ar Dada, ne xi hwix'ahu̱ har tsi Hmu Hesukristo. 2 Dá hñuxa ár nhwëki, ár hogam'u̱i ne ar mhöte 'ra'ahu̱ Jö. 3 Tsi kuhu̱, xa di ne ga pe̱ñ'ahu̱ n'ar he̱'mi habu̱ ga xi'ahu̱ nunar ñ'emu̱i di pe̱'su̱. Ha di handi m'e̱t'o, mahyoni ga xi'ahu̱ xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi ñöñhu̱ nunar ñ'emu̱i n'agitho bi t'akagihu̱. 4 Ngetho xi yu̱t'a ñ'öntho 'ra ya ts'ojö'i ju̱mpa ár nhwëki Jö da 'yo̱t'a nö'ö te gatho ne'u̱. Nuyu̱ yanu̱ mam'e̱t'o xi t'e̱nt'i da m'e̱di, ne ko̱nga Jö togo ar ndö xo̱ge, ne ko̱nga ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 5 Di ne ga beñ'ahu̱ nö'ö mam'e̱t'o xka pöhu̱: Nú'mu̱ ar tsi Dada ba ju̱ka ya me Israel mi njapi nda mpe̱ nts'e̱di núnu̱ Ehipto, m'e̱fa bi hyo gatho nu'u̱ togo himbi ñ'emu̱ibi. 6 Ha nuya e̱nxe̱ himbi su yá nsu xki t'umbabi, bi zop'u̱ yá ngu habu̱ mi 'bu̱'u̱, nupya Jö xi got'a har 'be̱xui, ne xi nthöt'i to̱'mtho da zo̱nga ar pa da thö'spa majöni. 7 Ngu ar Sodoma, ar Gomora ne nu ma'ra ya hnini mi ja ha yá nthet'iyu̱, nu'u̱ n'ehe mi hye̱p'u̱ Jö, ho̱nse̱ mi ne nda 'yo̱t'a gatho nö'ö mi ne yá ndo'yo, ne ya ndo̱ mi 'be̱ngwi yá mindo̱wi. Ngu n'ar nt'udi bi t'e̱nt'a har tsibi hiñham'u̱ da göts'i. Njanu̱ utkagihu̱ tengu ár mfe̱i Jö. 8 Nuya ts'ojö'iyu̱ ngu 'withötho, ngu nu ma'ra xta möñhu̱ hingi tsupa Jö, tsanga gatho nu'u̱ ja yá ts'e̱di, ne hyax'mu̱ ts'oka yá ndo'yo. 9 Nunar ndö e̱nxe̱ Mige, nú'mu̱ mi nwengwi ar ts'ondöhi togo nda gohwi ár ndo'yo ar Moise, himbi 'ya̱pa n'ar nt'a̱di. Ho̱nse̱ bi 'ñembabi: Ar tsi Dada da zu̱'a'i. 10 Ha nuya ts'ojö'iyu̱ tsanga gatho nö'ö hingi pödi. Ha nö'ö pödi, ngu ya me̱ti hiñ'otho yá mfeni, o̱t'a gatho nö'ö ne'u̱. Njap'u̱ japa da ts'oka yá te. 11 Hwëkate'u̱, ngetho xi de̱mbatho ár 'be̱fi ar Kain, ne bi ñ'e̱nt'atho da dö ar bojö ngu ar Balam. Nuyu̱ ma da nhwata ngu ar Kore, ngetho xa ya me̱'sku. 12 Nuya jö'iyu̱ n'ar m'e̱tsa̱ gi nthöskwihu̱ nú'mu̱ gi ñungwihu̱ mahye̱gi ya hmöka ku. Hiñ'otho yá tsa̱yu̱, honse̱ yá ñho. Ñhe̱hwi ya 'bikui tuxta ar ndöhi, ngu ya 'ba̱iza nú'mu̱ ndöbëhë hinti unga te da ts'i, yo'gi xi du ne yo'gi xi nk'u̱ts'i xi t'e̱mp'u̱. 13 Nuyu̱, njangu nuya dehe mpu̱nts'i ne tuxa ár fu̱gi bi e̱nga har ñönthe, njap'u̱ nheki yá ts'oki 'be̱ yá tsa̱, ngu ya tso̱ nixt'i xi t'e̱nt'i da m'e̱ har 'be̱xui. 14 Ar Enok ár yoto m'u̱i yá ma̱nga'be̱to ar Adan, bi 'ñeñ'ö mam'e̱t'o: Hyanthu̱ ba ehnu̱ ar tsi Hmu ñ'owi nu'u̱ ra nze̱ye̱ ya nthebe ya nthebe nu'u̱ yá me̱ti'ö. 15 Ne da hñö'spa majöni gatho ya jö'i, ne da hñu'mba yá hmi ya ts'ojö'i da uta gatho nuya ts'oki xi 'yo̱t'e, ne gatho nö'ö xi tso̱t'wa ár mu̱i Jö mi ho̱xa ya ts'omhö. 16 Nuya jö'iyu̱ gatho tsa̱mañ'u̱ ne gatho ñömañ'u̱, ne da 'yo̱t'a gatho nö'ö ne'u̱, xa ñ'exase̱ ne ka ya jö'i da zipyá bojö. 17 Ha nu'ahu̱ ma tsi kuhu̱, beñhu̱ xiñho nuya mhö bi mönga maham'u̱ yá mpo̱te ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo. 18 Nuya mhö bi xi'ahu̱: Nu ha ya ngöxapa ma da nja ya hya̱te jö'i, ma da m'u̱'u̱ ngu xipabi yá ts'omfeni. 19 Gehyu̱ heka ya ku, te̱mnda yá 'be̱fi ar ximha̱i, ngetho hinxi me̱'spa ár Hñö Jö. 20 Hö, tsi kuhu̱, umba ri mu̱ihu̱ da te ri ñ'emu̱ihu̱, ne zohu̱ ar tsi Dada, di tsix'ahu̱ ár Hñö Jö. 21 Yo ma gi hye̱hu̱ nunar mhöte xi 'rakagihu̱ Jö, ne hyax'mu̱ gi to̱'mhu̱ ár nhwëki ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo da 'ra'ahu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i. 22 Nu'mu̱ gi hyanthu̱ 'ra ya ku hingi ñ'emu̱i xiñho, fa̱xu̱ da te yá jamfi. 23 Ma'ra fa̱xu̱ da mpo̱ho̱, ne njap'u̱ gi tsiñhu̱ hinda ma har tsibi. Ma'ra hwëju̱, ho̱nse̱ ntsuñhu̱ yo ma gi te̱mfu̱ yá ts'oki. U̱tsahu̱ ar ts'oki ne yá dutu xi ts'onga nuya 'yo̱t'ats'okiyu̱. 24 Jö togo pe̱'sa ar ts'e̱di da sugagihu̱, ne hinda hye̱gagihu̱ ga 'wehu̱, xa di johyanu̱ da zixkagihu̱ xint'axigihu̱ hár nsunda. 25 Gehnu̱ pe̱'sa ar mfödi, ne ho̱nse̱nu̱ Jö ne ma Po̱ho̱tehu̱. Dá nhut'wabi'ö ár nsunda. Dá nhumansubi ár ts'u̱t'wi ne ár ts'e̱di, ne da t'e'spa ár nsupya, ne hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱.
1 Gehnu̱ ar mhö bi 'ñu ar tsi Hmu Hesukristo, xki umba Jö ár Dada nda xipabi yá 'be̱go gatho nö'ö ma nda tho ngut'a, ne ba pe̱hna n'ár e̱nxe̱ bi xipabi ar Xuwa. 2 Gehnu̱ da̱majöni yá mhö Jö ngu bi mönga ar tsi Hmu Hesukristo, ne gatho te bi hyant'ö. 3 Nza̱tho nu'u̱ togo da nehe ne da 'yo̱xa nunar mhö no̱nga tema da tho m'e̱fa, ne da 'yo̱t'a nuya te möngwa, ngetho 'ba̱p'u̱tho ar pa ma da thogi. 4 Nuga dar Xuwa, di pe̱ñ'ahu̱ nunar he̱'minu̱, nu'ahu̱ gar gamfihu̱ gi mhunsu̱ ha ya yoto nijö 'bu̱hnu̱ har ha̱i Asia. Jö mi 'bu̱i, 'bu̱ nuya payu̱, ne hiñham'u̱ da göxa ár m'u̱i, da hwëk'ahu̱ yá ñho ne da 'ra'ahu̱ n'ar hogam'u̱i. Nunar njöpinu̱ go 'ra'ahu̱ Jö, ne nuya yoto ya hñö 'bu̱hnu̱ ñhandwi ár thuxandö, 5 ne ar tsi Hmu Hesukristo togo mönga majöni ngu xi nsipabi. Gehnu̱ bi m'e̱t'o bi mengi bi nte bi dö gatho nu'u̱ xi du. Ne gehnu̱ töpa ár ts'e̱di gatho ya ndö 'bu̱ har ximha̱i. Gehnu̱ n'ehe togo bi mökagihu̱, ne bi nö'ma ár ji mi unga ár te, bi gu̱gagihu̱ har ts'oki ndi 'bu̱hu̱. 6 Ne bi hñuxkagihu̱ ngu ya ndö ne ya möjö, ne njap'u̱ ga pe̱fu̱ Jö ár Dada. Xa nsunda'ö, ne pe̱'sa ar ts'e̱di hiñham'u̱ da göts'i. Dá njap'u̱. 7 'Yo̱hu̱, ar tsi Hmu ma da e ha ya gui, ne gatho ya meximha̱i ma da hyandi. Nu'u̱ togo bi su̱ts'i ma da hyant'u̱ n'ehe. Gatho ya jö'i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i ma da zont'i. Hö, dá njap'u̱. 8 Nuga go da du̱'mi ne di jö'sa xo̱ge, ngu ar ndu̱i ne ar ngöts'i, enga njap'u̱ ar tsi Hmu mi 'bu̱ mam'e̱t'o, 'bu̱pya, ne hiñham'u̱ da göxa ár m'u̱i, gehnu̱ hinter ñhembibi da 'yo̱t'e. 9 Nuga dar Xuwa ri kuhu̱, di thohu̱ mahye̱gi ya nt'u̱tsa, di 'bu̱hwihu̱ mahye̱gi hár ts'u̱t'wi ar tsi Hmu Hesukristo, ne di tse̱thu̱ nö'ö bi epkagihu̱. Dá tso̱kawa har xe̱ni ha̱i o har dehe ár thuhu Mpatmo, ngetho di mömba ár mhö Jö, ne di da̱majöni togo ar tsi Hmu Hesukristo. 10 Ha n'ár pa ar tsi Hmu, da nthe̱x'be ár Hñö Jö, ne da o̱ mo̱te ma xu̱tha n'a togo mi ñö nts'e̱di, ngu ár ñheti n'ar k'axt'athu̱xi. 11 Ne mi enö: 12 Da ñegi nga handa togo mi zokagi, ne nu nda 'ba̱t'i da handa n'ar k'axt'abo̱jö mfox'yo. 13 Ne madeda nuya yoto ya mfox'yoyu̱, mi nheki n'ár 'ba̱i n'ar ñ'o̱ho̱ ndi hñöxa Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Nunár he mi tso̱nga har ha̱i ár ma, ne xki de̱ka hár tiñö n'ar k'axt'abo̱jö ngu̱t'i. 14 Ár ñö ne yá xtö xa mar nt'axi, ngu ar xi'yo ne ar t'axtse̱. Nuyá da̱ mi ñhe̱hwi ya faspi. 15 Nuyá wa mi ñhe̱hwi ár nt'axi n'ar xiujö nú'mu̱ o har hwifi xa zo̱. Nu ár mhö mi ñhe̱hwi ár ñheti n'ar döta nzo̱the. 16 Mi hö hár ñ'e̱i yoto ya tso̱. Hár ne mi po̱nga n'ar ndo̱jwai xa mi he̱nte gatho yoho yá ñöni. Nunár hminu̱ xa mi yot'i ngu ar hyadi xa pe̱'sa ar ts'e̱di madempa. 17 Nda handi, da hwanga ha yá wa, to da 'ñenö xta tu. Nö'ö bi hñuxka ár ñ'e̱i, ne bi 'ñengagi: 18 Di te mödi da tu, ha nupya di 'bu̱i, hiñham'u̱ da göxa ma te. Dá njap'u̱. Di hömpa yá nsoki ar ndöte ne ar 'be̱xui. 19 Hñuxa har he̱'mi gatho nö'ö xka hyandi, nuya thopya ne nuya ma da tho m'e̱fa. 20 Ma ga xi'a tema di bo̱nga nuya yoto ya tso̱ xka hyanda ha ma ñ'e̱i, ne nuya yoto ya k'axt'abo̱jö mfox'yo: nuya yoto ya tso̱, gehyu̱ nuya yoto ya e̱nxe̱ 'bu̱ ha nuya yoto ya nijö. Ha nuya yoto ya mfox'yo xka hyandi, gehyu̱ nuya yoto ya nijö.
1 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Ñ'efeso, ne 'ñembabi: Njanu̱ xi'ahu̱ nö'ö togo hö yoto ya tso̱ hár ñ'e̱i, ne 'yo madeda ya k'axt'abo̱jö mfox'yo: 2 Nuga xta pöt'a ri 'be̱fihu̱, ne xta pödi hanja xka umba ri mu̱ihu̱ xka pe̱'su̱ ar ts'e̱ti. Hinxka 'ñet'a ri xu̱thahu̱ nu'u̱ togo o̱t'a ya ts'oki. Xka hñö'sfu̱ majöni nu'u̱ togo eñ'u̱ yá mpo̱te Jö, ne xka pöthu̱ yá nemhñö. 3 Xa xka tse̱thu̱ ya thogi. Hinxka wenthu̱ xi za̱'ahu̱ xka mpe̱hu̱, ngetho xka da̱tkagihu̱ majöni ma thuhu. 4 Ho̱nse̱ hindi hop'ahu̱ hingi mökagihu̱ ngu ngi möju̱ har ndu̱i. 5 Beñhu̱ hangu ngi mökagihu̱. Ntso̱'mhu̱ ne penju̱ gi 'yo̱thu̱ nuya 'be̱fi ngi o̱thu̱ har ndu̱i. Ngetho nu'mu̱ hingi ntso̱'mhu̱, ma ga ehe ne ga hök'a ri mfox'yohu̱ habu̱ 'bu̱i. 6 Mödi gi u̱tsabihu̱hmö yá ts'o'be̱fi nu'u̱ togo te̱nga ar Nikola. Nuyá ts'o'be̱fiyu̱ di u̱tsaga n'ehe. 7 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa nö'ö te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö. Nu'u̱ togo da ntöte, ma ga umba ar se̱ki da du̱kwa te unga ar 'ba̱iza unga ar te, 'ba̱ madeda ár nza̱tho hwöhi Jö. 8 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Ñ'esmirna, ne 'ñembabi: Nö'ö togo du̱'mi ne jö'sa xo̱ge, gehnu̱ togo bi du ne bi mengi bi nte man'agi, eñ'ahu̱ njawa: 9 Nuga xta pöt'a ri 'be̱fihu̱, ne nuya nt'u̱tsa gi thohu̱, ne ri ñhoyahu̱. Mödi gi pe̱'su̱ nze̱ye̱ ri m'e̱ts'ihu̱ nuya hingi nhekiwa. Di pödi hangu ñömañ'u̱'ihu̱ nuya enö ya xodyo emp'ö, gehyu̱ n'ar mhunts'i ár me̱ti ar ts'ondöhi. 10 Yo gi tsuhu̱ gatho nö'ö ma gi thohu̱. Pöhu̱ nunar ts'ondöhi ma da 'ñe'ahu̱ 'ra har fa̱di, ne njap'u̱ da ts'a̱t'ahu̱. 'Re̱t'a mpa ma gi thohu̱ ya thogi. Ze̱ta ri jamfihu̱ 'bu̱tho gi tuhu̱, ha nuga ma ga 'ra'ahu̱ ar te hiñham'u̱ da göts'i ngu ri nthöhöhu̱. 11 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö. Nö'ö togo da ntöte, hinte ma da japa ar ñoho ndöte. 12 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Mpergamo, ne 'ñembabi: Nö'ö togo hö ar ndo̱jwai xa he̱nte gatho yoho yá ñöni, eñ'ahu̱ njawa: 13 Nuga xta pöt'a ri 'be̱fihu̱, ne di pödi habu̱ gi 'bu̱hu̱, ka 'bu̱p'u̱ ngu ár ndö ar ts'ondöhi. Mödi njap'u̱, nu'ahu̱ xka da̱hu̱ majöni ne hinxka ko̱ngagihu̱. Hinga 'yo̱thu̱ nuya pa'u̱ ga hyanthu̱ bi thoka ma hoga 'be̱go ar Antipas, ngi 'bu̱hwihu̱nu̱ habu̱ 'bu̱ ar ts'ondöhi. 14 Ho̱nse̱ hindi hop'ahu̱ 'ra gi te̱mfu̱ yá nt'uti ar Balam mi uta ar Balak. Mi tsixa ya me Israel nda zipa yá ñhuni ya tsita emp'ö, ne togatho nda m'e̱ngwi, ne njap'u̱ nda da̱hmö'u̱. 15 Ne gi 'ñehu̱p'u̱ 'ra togo te̱mba yá nt'uti nu'u̱ te̱nga ar Nikola. Nuya nt'utiyu̱ di u̱tsaga. 16 Jange di xi'ahu̱ gi 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Ngetho nu'mu̱ hin'ö, ma ga ehe ga ntum'e'u̱ ga hö ar ndo̱jwai po̱nga ha ma ne. 17 Nu'u̱ togo tu ár gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö. Nu'u̱ togo da ntöte, ma ga umba da zi ar thuhme ba kö mhets'i xi t'ögi. Ne ga umba n'ar tsi t'axdo habu̱ huxa n'ar 'ra'yo thuhu, ne hinto man'a di pödi, ho̱nse̱ nö'ö togo di hö. 18 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Ntiatira, ne 'ñembabi: Ár T'u̱ Jö togo pe̱'sa yá da̱ ñhe̱hwi ya faspi, ne yá wa ngu ár nt'axi n'ar xiujö o har hwifi, embabi: 19 Nuga di pöt'a gatho ri 'be̱fihu̱, ri mhötehu̱, ri ñ'emu̱ihu̱, ri ts'e̱tihu̱, ne hanja gi pe̱pkagihu̱pya, töta ngu ngi pe̱pkagihu̱ maham'u̱. 20 Ho̱nse̱ hindi hop'ahu̱ gi 'ñehu̱p'u̱ nunar 'be̱hñö ár thuhu ar Hesabel. Ense̱'ö n'ár m'e̱hni Jö, ne uta nuya ma 'be̱go togatho da m'e̱ngwi, ne da zi ya ñhuni xi m'o̱'spa ya tsita emp'u̱. 21 Nunar 'be̱hñönu̱ xta umba 'ra ya tsi pa, ha hinxi 'yo̱t'wa ár ntso̱'mi 'be̱ngwi ya ndo̱. 22 Pöhu̱ nunar 'be̱hñönu̱ ma ga ka̱xa nt'oxi, ne ma da tho ya thogi nu'u̱ togo 'be̱ngwi, nu'mu̱ hinda 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi n'ehe. 23 Ma ga hopa gatho yá bötsi, ne njap'u̱ gatho ya nijö ma da bödi, nuga di hëtwa yá mfeni ne yá mu̱i ya jö'i, ne di umba ár mfe̱i ngu di 'ñepa n'a ngu n'a. 24 Ha gatho nu ma'ra gi 'bu̱hu̱ har nijö Ntiatira, hinxka te̱mbabihu̱ yá nt'umbi, ne hinxka pöhu̱ nö'ö eñ'u̱ xi ñhembi da fötwa ar ts'ondöhi, di xi'ahu̱, hinga 'ra'ahu̱ man'ar 'be̱fi. 25 Ho̱nse̱ di a̱'ahu̱, yo ma gi hye̱hu̱ nö'ö xka pöhu̱. Ndo̱'mthohu̱ ga pengi. 26 Nu'u̱ togo da ntöte ne di pe̱pkatho har ngöts'i, ma ga umba ar ts'e̱di da me̱'sa ár nsu hagatho ya ha̱i. 27 Ne ma da hyu̱xtya t'obo̱jö, ne ma da hwata nuya hnini ngu n'ar ts'o̱i bo̱ha̱i. Ma ga umba ar ts'e̱di ngu xta höni xi 'raka ma Dada. 28 Ne ga umba ar njötso̱. 29 Nu'u̱ togo tu ár gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö.
1 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Nsardi, ne 'ñembabi: Nö'ö togo tsixa nuya yoto ya hñö pe̱pa Jö, ne hö yoto ya tso̱, enö njawa: Di pöt'a gatho ri 'be̱fihu̱. Thus'ahu̱ gi tehu̱, ha nuga di xi'ahu̱ xka tuhu̱. 2 Zo̱t'a ri da̱hu̱ ne suhu̱ nö'ö tema gi pe̱'su̱ 'bu̱tho da göts'i. Ngetho xta timp'ahu̱, nuya ri 'be̱fihu̱ hints'u̱ xiñho hár nthandi Jö. 3 Jange beñhu̱ tema xka hñöñhu̱, tema xka 'yo̱hu̱, ne gi kwathu̱ xiñho, ne 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi. Ngetho nu'mu̱ hingi ndo̱'mhu̱, xki tha̱ñhu̱ ga tso̱ho̱ ngu n'ar bë hingi to̱'mhu̱ ham'u̱. 4 Ha gi 'ñep'u̱ 'ranu̱ Nsardi togo hinxi ja̱xt'a yá t'axhe. Ma ga ñ'o'bega'u̱ di he ya t'axhe, ngetho njap'u̱ di 'ñepabi'u̱. 5 Nu'u̱ togo da ntöte, ma da theta ya t'axhe, hinda thökwa yá thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, ne ma ga mömba yá thuhu hár nthandi ma Dada ne yá e̱nxe̱. 6 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö. 7 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Mfiladelfia, ne 'ñembabi: Njanu̱ xi'ahu̱ nö'ö togo xint'axi, gehnu̱ majöni, ne hömpa yá nsoki ar ndö Dabi. Nu'mu̱ kot'ö hinto tsa̱ da xoki, ha nu'mu̱ xok'ö hinto tsa̱ da got'i. 8 Nuga di pöt'a ri 'be̱fihu̱. Mödi tx'u̱da ri ts'e̱dihu̱, hinxka ko̱mju̱ ma thuhu, ne xka 'yo̱tju̱ ma mhö. Jange nuga xta xok'ahu̱ n'ar goxthi hinto tsa̱ da got'i. 9 'Yo̱hu̱. Nuya xi mhunts'i, yá me̱ti ar ts'ondöhi, ne kate eñ'u̱ ya xodyo, ma ga japi da nda̱ndihmö ha ri wahu̱. Njap'u̱ da bö'u̱ di mö'ahu̱. 10 Ngetho xka tse̱thu̱ xka sukagihu̱ ma mhö, nuga n'ehe ma ga su'ahu̱ xta 'ñep'u̱ ya ts'othogi da zu̱ gatho nu'u̱ 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, njap'u̱ da ts'a̱ta gatho ya meximha̱i. 11 Pöhu̱, 'ba̱p'u̱tho ar pa ma ga ehe. Kwathu̱ xiñho nö'ö gi pe̱'su̱, ne hinto da hñömp'a ri nthöhöhu̱. 12 Nu'u̱ togo da ntöte, ma ga huts'i da do̱'spa ár nijö Jö, hiñham'u̱ ma da nju̱knu̱. Ne ma ga ot'wabinu̱ ár thuhu Jö ne ár thuhu ár hnini'ö, gehnu̱ ar 'ra'yo Herusalen di gö mhets'i habu̱ bi 'bu̱ Jö, ne ga ot'wabinu̱ ma thuhu n'ehe. 13 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö. 14 'Yot'wa nunar e̱nxe̱ 'bu̱hnu̱ har nijö Nlaodisea, ne 'ñembabi: Nö'ö togo ar Njap'u̱, da̱majöni xiñho, ne ja ba po̱nu̱ ar mfeni nda hyoka Jö gatho nö'ö bi hyoki, eñ'ahu̱ njawa: 15 Nuga di pöt'a ri 'be̱fihu̱ xi ndupatho. Xiñhohmö nu'mu̱ dá ntse̱tho wa dá mpa. 16 Ngetho gar ndupathohu̱, hingar ntse̱ ne hingar mpa, ngu ar dehe ma ga ju̱ka ha ma ne, ga tsok'ahu̱. 17 Nu'ahu̱ gi ense̱hu̱: Hinte di k'athe, xa di pe̱'se ya ñho. Ha hingi pöhu̱ gar hwëkate'ihu̱, gar hyoyahu̱, hinte gi pe̱'su̱, gar goda̱hu̱, hinte gi köhu̱ n'ar xe̱ni ar dutu. 18 Jange di xi'ahu̱ gi ta̱mgagihu̱ ar k'axt'abo̱jö nö'ö xi tho har tsibi, ne hinte gi k'athu̱. Ne gi ta̱ñhu̱ ya t'axdutu, hingi 'be̱ ri tsa̱hu̱ xta thant'ahu̱ hinte gi köhu̱ n'a xe̱ni. Ne xithu̱ ar 'ñethi ri da̱hu̱, da xogi ne gi hyanthu̱. 19 Nuga di tsu̱i ne di fe̱i gatho nu'u̱ togo di mödi, jange 'yo̱thwu̱ ár ntso̱'mi, ne umba ri mu̱ihu̱ gi pe̱pkagihu̱. 20 Pöhu̱ 'mu̱, nuga di 'ba̱ har goxthi di mafi. Nö'ö togo da 'yo̱tka ma mhö, ne da xoka ar goxthi da thogagi hár ngu, ga ku̱t'i ga ñum'e. 21 Nu'u̱ togo da ntöte, ma ga ets'i ga hux'be ngu ar ndö, ngu xta ntötega, ne xta hux'be ma Dada hár thuxandö. 22 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa te mönga ár Hñö Jö xipa ya nijö.
1 Da jwadi da handa gathoyu̱, m'e̱fa da handa n'ar goxthi mi xo mhets'i. Ne da pengi da o̱twa ár mhö nö'ö togo bi zokagi m'e̱t'o, mi ñhe̱hwi ár ñheti n'ar k'axt'athu̱xi, ne bi 'ñengagi: 2 M'e̱fa ár Hñö Jö bi hyexkagi ne bi utkagi n'ar thuxandö mi 'bu̱hnu̱ mhets'i, ne mi huxhnu̱ n'a. 3 Nö'ö togo mi huxnu̱ har thuxandö, mi hyats'i ñhe̱hwi n'ar hoga hyasdo ne n'ar hoga the̱nts'ado. Ne hár nthet'i mi kot'atho n'ar 'be̱jni mi hwe̱xka ngu n'ar hoga k'angdo. 4 Hár nthet'i ar thuxandö mi 'bu̱ ma n'a̱temagoho ya thuxandö. Ne ka mi huxhnu̱ n'a̱temagoho ya tsi dönzia, mi hö ya t'axhe, ne mi hu'sa ya fu̱indö ma ya k'axt'abo̱jö. 5 Har thuxandö mi 'bu̱ madetho mi po̱nga ya hwe̱i, ya ñu̱ni ne ya ñheti. Ne mi ñhandwi n'ehe yoto ya ñot'i mi zo̱, gehyu̱ nuya yoto ya hñö pe̱pa Jö. 6 Mi ñhandwi nunar thuxandö n'ehe n'ar ñho̱nthe ngu ar doxito. Ne mi 'ba̱hnu̱ get'u̱ hár nthet'i ar thuxandö goho ya zu'we pe̱'sa yá te, xa mi ñuxa ya da̱ habu̱ mi nheki ne mo̱te. 7 Nor m'e̱t'o zu'we mi ñhe̱hwi n'ar 'muhu, ár ñoho mi ñhe̱hwi n'ar boi, ár hñu mi pe̱'sa ár hmi ngu n'ar jö'i, ár goho mi ñhe̱hwi n'ar nxu̱ni nsa̱ni. 8 Nuya goho ya zu'weyu̱ mi pe̱'sa yá te, mi tu 'rato yá hwa n'a ngu n'a, ne ha yá hwa xa mi ñuxa ya da̱ mañö ne mbo. Nuyu̱ parxui hingi tsa̱ya̱ eñ'u̱: Xint'axi, xint'axi, xint'axi, hinter ñhembibi da 'yo̱t'a ma tsi Hmuhu̱, nö'ö togo mi 'bu̱i, 'bu̱pya, ne hiñham'u̱ da göxa ár te. 9 Nuya goho ya zu'weyu̱ mi pe̱'sa yá te, mi e'spa ár nsu, mi nsundabi ne mi umba njamödi nö'ö togo huxa har thuxandö, hiñham'u̱ da göxa ár m'u̱i. 10 Nú'mu̱ mi o̱t'a njap'u̱yu̱, nuya n'a̱temagoho ya tsi dönzia mi nda̱ndihmö hár wa nö'ö togo huxa har thuxandö, ne mi nsundabi nö'ö togo hiñham'u̱ da göxa ár te. Ne mi po̱kwa yá fu̱indö ñhant'u̱ har thuxandö, ne mi eñ'u̱: 11 Ma tsi Hmu'ihe, di 'ñep'a'i da nsunda'i, da t'es'a ri nsu, ne da föt'a ri ts'e̱di. Ngetho go ga hyoka gatho nö'ö te ja, ne ngu ga nege, njap'u̱ xi nja.
1 Nep'u̱ da handa nö'ö togo mi huxa har thuxandö, mi hö hár ñ'e̱i n'ar m'a̱xa he̱'mi xki t'ot'a nthi ne mbo, ne xki 'ba̱ta yoto ya m'a̱t'i, hinge to gatho nda tsa̱ nda 'yo̱ts'e. 2 Ne da handa n'ar e̱nxe̱ xa mi pe̱'sa ár ts'e̱di, ne xa mi mafi nts'e̱di mi enö: 3 Ne hinto mi 'bu̱hnu̱ mhets'i, har ximha̱i, ne mbor ha̱i togo nda xot'a ar he̱'mi, himi tsa̱ nda hyanthmö. 4 Nuga xa ndi zoni, ngetho hinto bi thini togo ndi 'ñepi nda xot'a ar he̱'mi, nda nehe, himi tsa̱ nda hyanthmö. 5 N'a nuya tsi dönzia bi 'ñengagi: 6 Nep'u̱ da handa n'ar tsi Ntxönandöni mi nhekitho xki tho, mi 'ba̱ madetho ar thuxandö, ne madeda nuya goho ya zu'we mi te, ne madeda ya tsi dönzia. Nunar tsi Ndöninu̱ mi pe̱'sa yoto yá ndöni, ne yoto yá da̱. Ne nuya da̱yu̱, gehyu̱ nuya yoto ya hñö pe̱pa Jö, xi me̱hna da ma xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. 7 Nu'mú̱, ba ehnu̱, ne bi hñönga ar he̱'mi mi hö hár ñ'e̱i nö'ö togo mi huxa har thuxandö. 8 Nuya goho ya zu'we mi te, ne nuya n'a̱temagoho ya tsi dönzia, bi nda̱ndihmö hár wa ar tsi Ndöni togo xki wadi xki hñönga ar he̱'mi. Gathoyu̱ mi hö ya 'bida, ne ya nt'e̱ni k'axt'abo̱jö mi ñuxa ya githni, gehyu̱ yá nsa̱di ya gamfi. 9 Ne mi tu'u̱ n'ar 'ra'yo thuhu, mi embabi'u̱ ar tsi Ntxönandöni: Nu'ge go di 'ñep'a'i gi hñönga ar 'ba̱xa he̱'mi ne gi 'yo̱'spa yá m'a̱t'i tu, ngetho bi nhöp'a ri ji bi tho'a'i, ne ga tsingagihe yá me̱tigihepya Jö. Ga ju̱gagihe hagatho ya m'u̱i, ya hñö, ya hnini, ne hagatho ya ha̱i 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i. 10 Ne xka 'ñexkagihe ga pe̱fe Jö, dar ndöhe ne dar möjöhe, ne ga ndöhe har ximha̱i. 11 Nep'u̱ da o̱ 'ra ya mhö, ne nda handi mi ra nze̱ye̱ ya e̱nxe̱, mi 'bu̱ hár nthet'i ar thuxandö, ne nuya goho ya zu'we mi te, ne nuya tsi dönzia. Nuya e̱nxe̱yu̱ hinto mi tsa̱ nda mede, ngetho ma ya nthebenthebe ár nze̱ye̱. 12 Ne xa mi mafi mi eñ'u̱: Ar tsi Ntxönandöni bi tho, di 'ñepabi da hñönga ar nsu ngu ar ndö, ya ñho, ar hoga mfödi, ar ts'e̱di, da t'e'spa ár nsu, da t'umba ar nsunda ne ar nsa̱di. 13 Ne gatho nu ma'ra xi hyoka Jö bi ñö n'ehe, nu'u̱ bi 'bu̱ mhets'i, nu'u̱ 'bu̱ har ximha̱i, nu'u̱ 'bu̱ mbor ha̱i, nu'u̱ 'bu̱ har dehe ne nu'u̱ ya zu'we ku̱nu̱. Da o̱de bi 'ñeñ'u̱: Dá nsa̱ta Jö togo huxa har thuxandö, ne dá nsa̱ta ar tsi Ntxönandöni. Dá t'e'spa ár nsu, dá t'umba ar nsunda. Dá mhö pe̱'sa ar ts'e̱di hiñham'u̱ da göts'i. 14 Ne nuya goho ya zu'we mi te, mi thödi mi eñ'u̱:
1 Nep'u̱ nu ar tsi Ntxönandöni bi 'yo̱'sa n'a nuya m'a̱t'iyu̱. Ne da o̱ n'a nuya goho ya zu'we mi te, bi ñö nts'e̱di ngu n'ar ñu̱ni, ne bi 'ñengagi: 2 Nda handi mi 'ba̱hnu̱ n'ar to̱ge mi nto̱ n'ar t'axfani, ne mi hö hár 'ye̱ n'ar e̱nt'o nda ntuhni. Ne bi t'umba n'ar fu̱indö, ne habu̱ gatho mi thogi mi töte. 3 Nu mi 'yo̱'sa ár ñoho ar m'a̱t'i ar tsi Ntxönandöni, da o̱de bi 'ñengagi ár ñoho nuya zu'we te: 4 Da handi bi bo̱nga man'ar to̱ge mi nto̱ n'ar fani mar nthe̱nts'i. Ne nu togo mi nto̱ge, bi t'umba n'ar ndo̱jwai ne ar se̱ki nda hñöka ar hogam'u̱i har ximha̱i, ne nda japa ya jö'i nda ñho n'a ngu n'a ha ya tuhni. 5 Nu mi 'yo̱'sa ár hñu ar m'a̱t'i, ár hñu nuya zu'we te bi 'ñengagi: 6 Ne da o̱ n'ar mhö bi bo̱nga madeda nuya goho ya zu'we mi te, ne mi enö: 7 Nu mi 'yo̱'sa ár goho m'a̱t'i, da o̱de bi ñö ár goho zu'we te, ne bi 'ñengagi: 8 Da handi mi 'ba̱hnu̱ n'ar k'axt'afani, ne nu ar to̱ge már thuhu ar Ndöte, ne mi nte̱ngwi ar 'Be̱xui. Bi t'umbabiyu̱ ar se̱ki nda hyo n'ar goho xe̱ni ya jö'i 'bu̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, ha ya tuhni, har thuhu, ha ya texte hñeni, ne da hyo ya zate zu'we 'bu̱ har ximha̱i. 9 Nu mi 'yo̱'sa ár ku̱t'a m'a̱t'i ar tsi Ntxönandöni, da handa hár wa ar m'o̱xm'o̱ñho̱, mi 'ba̱hnu̱ yá pa nu'u̱ ya gamfi xki tho ngetho mi mömba ár mhö Jö, ne mi da̱majöni mi ñ'emu̱ibi'ö. 10 Ne xa mi mafi nts'e̱di mi eñ'u̱: 11 Ne n'a ngu n'a bi t'umba ya t'axhe. Ne bi nsipabi nda ntsa̱ya̱ ma'ra ya tsi pa, nda do̱'mi nda zo̱ gatho yá mi'be̱gowi ne ma'ra yá kuwi ma nda tho'u̱ n'ehe ngu xki thoyu̱. 12 Nu nda handi bi 'yo̱'sa ár 'rato m'a̱t'i, bi nja n'a ra döta nhwöni. Ar hyadi bi boki ngu n'ar 'bohe dumu̱i, ne ar zönö bi the̱nga xo̱ge ngu ar ji. 13 Da handi ba ho̱ ya tso̱ mhets'i bi zo har ha̱i, ngu n'ar 'ba̱i'iuxi ho̱ nuya te tu nú'mu̱ 'yo ar 'yomndöhi. 14 Ne ar mhets'i bi m'e̱tho ngu n'ar he̱'mi bi 'ba̱ts'i. Ha nuya t'o̱ho̱ ne ya xe̱ni ha̱i, gatho bi mponi habu̱ mi 'bu̱'u̱. 15 Ha nuya ndö, ne nuya döta, nuya pe̱'sa ya ñho, nuya ndöndogu, nuya pe̱'sa yá ts'e̱di, ya 'be̱go ne nu'u̱ hingya 'be̱go, gathoyu̱ bi ñ'önga ha ya oki ne ha ya ndo̱do ja ha ya t'o̱ho̱. 16 Ne mi emba ya t'o̱ho̱ ne ya ndo̱do: 17 Ngetho xi zo̱ ar pa da nheki ár kwe̱ Jö, togo tsa̱ da ze̱ti.
1 M'e̱fa da handa goho ya e̱nxe̱ mi 'ba̱ ha yá ñöni ar ximha̱i. Mi ta̱ka nuya goho ya ndöhi hinge nda ñ'o har ha̱i, har dehe, ne hinge nda huönga ár xi n'ar za. 2 Da handa man'ar e̱nxe̱ ba e mahyats'i mi hömpa n'a ngu ar bo̱jö nthixt'i ár me̱ti Jö togo te. Ne bi mat'a nts'e̱di nuya ma goho ya e̱nxe̱ xki t'umba ar se̱ki nda ts'oka ar ha̱i ne ar dehe. 3 Ne bi 'ñembabi: 4 Ne da o̱de bi nho̱nga hangu ár nze̱ye̱ nu'u̱ xki thu'spabi ngu ar nthixt'i: mi tsu̱ n'anthebe ne yon'a̱temagoho ya 're̱t'anthebe, ha gatho nuya m'u̱i xki 'ñe ha yá bötsi ar Israel. 5 Nu'u̱ xki 'ñe ha yá 'be̱to ar Huda, mi tsu̱ 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe xki thu'spabi ngu ar nthixt'i, ha yá 'be̱to ar Rube 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe nu'u̱ xki thu'spabi n'ehe, ha yá 'be̱to ar Gad 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe nu'u̱ xki thu'spabi n'ehe. 6 Ha yá 'be̱to ar Aser 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe xki thu'spabi, ha yá 'be̱to ar Neftali 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe, ha yá 'be̱to ar Manases 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe nu'u̱ xki thu'spabi ngu ar nthixt'i n'ehe. 7 Ha yá 'be̱to ar Simeon 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe xki thu'spabi, ha yá 'be̱to ar Lebi 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe, ha yá 'be̱to ar Isakar 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe xki thu'spabi n'ehe. 8 Ha yá 'be̱to ar Sabulon 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe xki thu'spabi, ha yá 'be̱to ar Huse 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe, ha yá 'be̱to ar Benjamin 're̱t'amayoho ya 're̱t'anthebe nu'u̱ xki thu'spabi ngu ar nthixt'i n'ehe. 9 M'e̱fa da handa nze̱ye̱ ya jö'i, xa mi töta ar nze̱ye̱ hinto mi tsa̱ nda mede, xki 'ñe ha gatho ya ha̱i, ya m'u̱i, ya hnini, ne gatho ya hñö. Mi 'ba̱'u̱ mi ñhandwi ar thuxandö ne ar tsi Ndöni, mi he'u̱ ya t'axdutu, ne mi hö ya de̱nthi'u̱. 10 Ne mi mafi nts'e̱di mi eñ'u̱: Jö ma Dadahu̱ togo huxa har thuxandö, ne nö'ö ñhe̱hwi ar tsi Ndöni, ho̱nse̱yu̱ go unga ar mpo̱ho̱. 11 Ne da handa mi 'ba̱hnu̱ gatho ya e̱nxe̱ xa xki got'atho ar thuxandö, ya goho zu'we mi te, ne nuya tsi dönzia. Nuya e̱nxe̱yu̱ bi nda̱ndihmö hár wa ar thuxandö, ne xa mi ts'a̱'ma yá hmi 'bu̱tho nda zo̱nga har ha̱i, ne bi ndönga Jö. 12 Mi eñ'u̱: Dá njap'u̱. Dá mhat'wa ár thuhu Jö ma Dadahu̱, ne dá nsunda, ngetho gehnu̱ ár me̱ti ar mfödi. Dá t'umba njamödi ne dá t'e'spa ár nsu, ngetho gehnu̱ ar ndö ja ár ts'e̱di. Hiñham'u̱ da tsa̱ya̱ da nhu njap'u̱ Jö. Dá njap'u̱. 13 N'a mbi 'ya̱ngatho n'a nuya tsi dönzia, ne bi 'ñengagi: 14 Nuga da thöti ne da embabi: 15 Jange 'ba̱ ñhandwi ár thuxandö Jö, ne pe̱pabi parxui hár nijö. Ne nu togo hu har thuxandö da hopi da m'u̱hwi. 16 Núnu̱ mhets'i hinda ma da me̱'sa ar thuhu ne hinda ntuthe. Ar hyadi hinda ma da tsöt'i, ne hinda zit'a ar pa. 17 Ngetho nö'ö ngu ar tsi Ntxönandöni 'bu̱ madeda ar thuxandö, gese̱'ö ma da su, ne da 'ye̱t'a ha ya po̱the po̱ ya dehe unga ar te. Ne Jö ma da hñu'mba yá mu̱i, ne da dukwa yá gida̱.
1 Núm'u̱ mi 'yo̱'sa ár yoto m'a̱t'i nunar tsi Ntxönandöni, xa bi metho, ne ngu made xe̱nimpa hinte bi t'o̱hnu̱ mhets'i. 2 Nep'u̱ da handa yoto ya e̱nxe̱ mi 'ba̱ hár nthandi Jö, ne bi t'umba n'ar k'axt'athu̱xi n'a ngu n'a. 3 Ne da handi bi zo̱hnu̱ man'ar e̱nxe̱, bi m'a̱ bi ñhandwi habu̱ m'o̱xant'uts'i, ne mi hö n'ar k'axt'abo̱jö nt'uts'i. Bi t'umba nze̱ye̱ ar githni nda thö'spa ya mhat'ajö xi 'yo̱t'a ya gamfi, ne da da̱twa Jö har m'o̱xant'uts'i xi thoka ar k'axt'abo̱jö, mi 'bu̱hnu̱ mi ñhandwa ar thuxandö. 4 Hár 'ye̱ ar e̱nxe̱ bi bo̱xa ár 'bifi ar nt'uts'i mi nthöskwi yá mhat'ajö ya gamfi, ne bi zo̱nga habu̱ mi huxa Jö. 5 Nunar e̱nxe̱nu̱ bi gu̱ ar nt'uts'i, bi ñu'sa ya de̱spi har tsibi zo̱ har m'o̱xm'o̱ñho̱, ne bi pönsa har ximha̱i. Mi 'yo̱t'a njap'u̱, bi nja ya ñu̱ni, ya ñheti, ya hwe̱i, ne bi nhwönga ar ximha̱i. 6 Nuya yoto ya e̱nxe̱ mi hö ya k'axt'athu̱xi bi ñhoki nda hyu̱xt'i. 7 Nunar 'be̱t'o e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne bi hyo̱ har ximha̱i ya ndo ne ya tsibi mi nthöskwi ar ji. Bi zöt'a ar hñu xe̱ni gatho ya 'ba̱iza ja har ximha̱i, ne bi the bi nzo̱ xo̱ge ar k'angdo̱ni. 8 Ar ñoho e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne bi zo har ñho̱nthe ngu n'ar döta t'o̱ho̱ mi zo̱, ne n'a hñu xe̱ni ar dehe bi nji. 9 Bi du n'a hñu xe̱ni gatho ya zu'we ku̱ har dehe, ne n'a hñu xe̱ni gatho ya motsa 'yo har dehe bi nhwati. 10 Ar hñu e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne ba ta̱ mhets'i n'a ra döta tso̱ mi zo̱ ngu n'ar tu̱nza. Bi zo ha n'a hñu xe̱ni ya döthe ne ha ya po̱the. 11 Nunar tso̱nu̱ már thuhu ar Judo̱ni. N'ar hñu xe̱ni ya dehe bi jugi, ne nze̱ye̱ ya jö'i bi du, ngetho nuya deheyu̱ bi jugi. 12 Ar goho e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne bi ts'okwa n'a hñu xe̱ni ar hyadi, ar zönö ne ya tso̱, ne bi k'at'a n'ar hñu xe̱ni ar hyats'i 'bu̱ pa ne 'bu̱ xui. 13 Da o̱ n'ar mhö ne da handa n'ar nxu̱ni mi nsa̱nga madeda mhets'i, ne mi enga nts'e̱di:
1 Ar ku̱t'a e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne da handa n'ar tso̱ bi da̱ har ha̱i, ne bi t'umba ár nsoki ar nzonganzafi. 2 Nu mi xoka ar nzonganzafi xa ba po̱xa ar 'bifi ngu n'ar t'u, ne nunar 'bifinu̱ bi japi bi boka ar hyadi ne ar ndöhi. 3 Har 'bifi ba po̱xkwi ya k'oto, bi nxanga xo̱ge har ximha̱i, ne bi t'umba ar ts'e̱di nda ntsate ngu ya penzu̱. 4 Bi nsipabi hinte nda japa ya k'angdo̱ni ne gatho nö'ö xi nk'angi, hinte nda japa ya za. Ho̱nse̱ nda za nuya jö'i hinte mi tu nö'ö ngu ar nthixt'i ár me̱ti Jö ha yá dë. 5 Ne bi nsipabi hinge nda hyo, ho̱nse̱ nda japi nda tho ya u̱gi ku̱t'a nzönö. Nu ár ñ'u̱ yá ne nuya k'otoyu̱, jangu ár ñ'u̱ ár mpu̱hni n'ar penzu̱. 6 Nuya pa'u̱ ya jö'i di honga hanja da du, ne hinda tsa̱. Xa di nemhö da du, ha nunar ndöte ma da ñ'öni. 7 Nuya k'otoyu̱ mi ñhe̱hwi 'ra ya fani xi ñhoki da ntuhni. Mi hu'sa 'ra ngu ya ntsant'i k'axt'abo̱jö. Nuyá hmi mi ñhe̱hwi ngu ár hmi n'ar jö'i. 8 Nuyá xtö mi ñhe̱hwi yá xtö n'ar 'be̱hñö, ha nuyá ts'i mi ñhe̱hwi yá ts'i n'ar 'muhu. 9 Mi köxa ha yá ndo'yo ngu n'ar ntha̱ki bo̱jö. Nu ár mbu̱ni yá hwa mi ñhe̱hwi ár nga̱ni ya bo̱jö ju̱t'a ya fani nixt'i di ma har tuhni. 10 Mi tu yá zu̱ ne yá m'ite ngu ya penzu̱. Nuyá m'ite mi tu ha yá zu̱, mi pe̱'sa ar ts'e̱di nda japa ya jö'i nda tho ya u̱gi ku̱t'a nzönö. 11 Nu ár ndö'u̱, gehnu̱ ar e̱nxe̱ 'bu̱ har nzonganzafi. Nu ár thuhu har hñö ebreo Abadon, ha nu har hñö griego ár thuhu ar Apolion (po̱ntho da 'ñenö, ar jö'ste). 12 Nunar m'e̱t'o döta thogi xi wahnu̱, ne xi 'ñep'u̱tho ma yoho. 13 Nu mi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi ar 'rato e̱nxe̱, da o̱ n'ar mhö mi po̱nga madeda nu'u̱ goho ya ndöni mi huxa ha yá ñöni ar m'o̱xant'uts'i xi thoka ar k'axt'abo̱jö, 'bu̱hnu̱ ñhandwi Jö. 14 Nunar mhönu̱ bi 'ñemba ar 'rato e̱nxe̱: 15 Ne bi nsot'a nuya goho ya e̱nxe̱ xki t'e̱nt'i tema xe̱nimpa, tema pa, tema zönö, tema je̱ye̱ xki thu'spabi nda hyo n'ár hñu xe̱ni gatho ya jö'i 'bu̱ har ximha̱i. 16 Da o̱de hangu ya ndogu mi nto̱ ya fani, mi yonthebe ya 're̱t'anthebe ya 're̱t'anthebe. 17 Ne da handa ngu n'ar t'i nuya fani ne yá to̱ge. Nuya to̱ge mi hö ya ntha̱ka tiñö mar the̱ni, mar nk'angi ne mar nk'axt'i. Ha nuyá ñö ya fani mi ñhe̱hwi ár ñö n'ar 'muhu. Ha yá ne mi po̱nga ar tsibi, ar 'bifi, ne ar k'axt'ado mi zo̱. 18 Nuya döta thogiyu̱, ar tsibi, ar 'bifi, ne ar k'axt'ado zo̱ mi po̱nga ha yá ne ya fani, bi the ár hñu xe̱ni ya jö'i mi 'bu̱ har ximha̱i. 19 Nuya faniyu̱ mi pe̱'sa ár ts'e̱di ha yá ne, ne ha yá zu̱, ngetho yá zu̱ mi hñe̱hwi ya k'eñö mi tu yá ñö ne mi pu̱hna ya jö'i. 20 Ha nu ma'ra ya jö'i bi k'ont'i, himbi du ha ya döta thogiyu̱. Mödi njap'u̱, himbi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. Ne himbi hye̱p'u̱ mi ndönga nö'ö mi hokase̱'u̱, ne ya ts'ondöhi, ya tsita emp'ö xi thoka ar k'axt'abo̱jö, ar t'axi, ar k'axt'i xi mpots'i, ya do, ya za. Nuyu̱ hingi tsa̱ da hyandi, hingi o̱de, ne hingi 'yo. 21 Himbi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi ma ya hyote, ya 'ñete, togatho mi 'be̱ngwi, ne himbi hye̱p'u̱ yá mfë.
1 Nep'u̱ da handa man'ar e̱nxe̱ ba kö mhets'i, xa mi pe̱'sa ár ts'e̱di. Xki go'matho n'ar gui, ne hár ñö mi kot'atho n'ar 'be̱jni. Ha nu ár hmi mi ñhe̱hwi ar hyadi, nuyá wa mi ñhe̱hwi ya faspi. 2 Mi hö hár 'ye̱ n'ar he̱'mi mi xogi. Ne bi 'ñexa ár wa ñ'e̱i har ñho̱nthe, ha nu ár wa ngöhö bi 'ñexa har ha̱i. 3 Ne bi mafi nts'e̱di ngu ár ngeni n'ar 'muhu. Nu mi mafi bi nheki yoto ya ñu̱ni. 4 Nda o̱twa ár ñheti nuya ñu̱ni, da ñhoki nga ot'i, ha n'ar mhö ba e mhets'i bi 'ñengagi: 5 Nunar e̱nxe̱ mi 'ba̱ har ñho̱nthe ne har ha̱i, bi gu̱xa ár ñ'e̱i mhets'i. 6 Ne bi 'ñet'a made nö'ö hiñham'u̱ da göxa ár te, bi hyoka mhets'i ne gatho te janu̱, bi hyoka ar ha̱i ne gatho te jawa, bi hyoka ar dehe ne gatho te ku̱nu̱. Ne bi 'ñenga njanu̱: 7 Nu xta hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi ar yoto e̱nxe̱, ma da tho gatho nö'ö ho̱nse̱ Jö mi pödi tema nda 'yo̱t'e ne ma nda nheki, gatho nö'ö xki xipa yá m'e̱hni. 8 Nunar mhö ndi 'ñe mhets'i, bi zokagi man'agi ne bi 'ñengagi: 9 Da ma da tsu̱ ar e̱nxe̱ da a̱pa ar he̱'mi, ne nö'ö bi 'ñengagi: 10 Nuga da hömba ar he̱'mi hár 'ye̱ ar e̱nxe̱, ne da tsa. Mi tho ha ma ne mar ñ'u ngu ar t'afisefi, ha mi zo̱nga ha ma mu̱i bi juga ma xefo. 11 Ne nö'ö bi 'ñengagi:
1 Bi t'aka n'ar xithi nt'e̱ni ne bi t'engagi: 2 Ha nunár thi ar nijö tsop'u̱, yo gi e̱ni, ngetho xi nda̱twa nu'u̱ hingya xodyo, ha nuyu̱ ma da ne'ma ar njöpa hnini hñu nje̱ye̱ made. 3 Ma ga pe̱hna nu yoho ma m'e̱hni da hye ya he dumu̱i, da mömga ma mhö nuya hñu nje̱ye̱ madeyu̱. 4 Nuya m'e̱hniyu̱ gehyu̱ ngu yo 'ba̱i ya njömdo̱ni, ne ngu yoho ya mfox'yo 'ba̱hnu̱ hár nthandi Jö togo ár ndö ar ximha̱i. 5 Nuyu̱ po̱ngar tsibi ha yá ne, ne njap'u̱ ho yá ñ'u̱ni honi te gatho da japabi. Njap'u̱ ma da du gatho nu'u̱ togo ne te da japabi'u̱. 6 Pe̱'sa ar ts'e̱di da got'a mhets'i, hinda 'wöi gatho ya pa di mömba ár mhö Jö. Tsa̱ da japa da nji ar dehe, ne tsa̱ da me̱hna ya döta thogi har ha̱i gatho nö'ö da ne'u̱. 7 Nu xta wadi da da̱majöni'u̱, ma da ep'u̱ ar ts'ozu'we, xpa po̱xa har nzonganzafi da ntunkwiyu̱, da döhö ne da hyo. 8 Yá ndo'yo ma da ts'ohnu̱ madeda ár ta̱i ar döta hnini habu̱ bi mpont'a ma tsi Hmuhu̱. Nunar hnininu̱ po̱ntho ar Sodoma ne ar Ehipto. 9 Ne ya jö'i xki 'ñe ha gatho ya hnini, gatho ya m'u̱i, gatho ya hñö, ne gatho ya ha̱i, ma da k'öt'watho yá ndo'yo hñupa made, ngetho hinda ma da the̱gi togo da 'ya̱gi. 10 Gatho ya meximha̱i ma da njohya xta duyu̱, ngetho nuya m'e̱hniyu̱ xki japi xki tho ya u̱gi gathoyu̱. Jange xa ma da njohya, ne da mpe̱hna ya nt'uni n'a ngu n'a. 11 Nepu̱ mi tho hñupa made, bi yu̱t'a ha yá ndo'yo ar hñö unga ar te ba pe̱hna Jö, ne bi mengi bi nangi bi m'a̱i. Gatho nu'u̱ togo bi hyandi xa bi ntsu. 12 Ne bi nheki n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i, bi 'ñemba nu'u̱ xki mengi xki nte: 13 Ne bi nja 'mu̱ n'a ra döta nhwöni. Nunar nhwöninu̱ bi yo̱t'a n'a 're̱t'a xe̱ni gatho ar hnini, ne bi du hñun'a̱te ne 're̱t'anthebe ya jö'i. Ha nu ma'ra bi bongi, xa bi ntsu ne bi nsundabi Jö bi 'bu̱ mhets'i. 14 Nunár ñoho ar döta thogi xi wadi. Hyanthu̱pya ba ekwatho ár hñu. 15 Ar yoto e̱nxe̱ bi hyu̱xt'a ár k'axt'athu̱xi, ne bi nheki 'ra ya mhönu̱ mhets'i mi eñ'u̱ njawa: Gatho ya ndö mi ja har ximha̱i, xi hñönga ma tsi Dadahu̱ ne ár Kristo, ne go ma da ndö'ö gatho ya pa. 16 Ha nuya n'a̱temagoho ya tsi dönzia mi huxa ha yá thuxandö mi ñhandwi Jö, bi nda̱ndihmö bi me̱ yá hmi har ha̱i mi nsunda Jö. 17 Mi eñ'u̱: Di 'ra'ahe njamödi, tsi Hmu, hinte ar ñhembi'i te gi 'yo̱t'e. Nu'ge ngi 'bu̱i, gi 'bu̱pya, ne ma gi 'bu̱ gatho ya pa, xka ñ'udi ri döta ts'e̱di, ne xka du̱'mi gi ndö. 18 Bi mbo̱ yá kwe̱ gatho ya meximha̱i, nupya ma da nheki ri kwe̱ n'ehe. Xi zo̱ ar pa gi hñö'spa majöni nuya xi du, ne gi hwata nu'u̱ togo hwata ar ximha̱i. Ha nuya ri m'e̱hni, ya gamfi ne gatho nuya ri 'be̱go tsup'a ri thuhu, nuya döta, nuya t'u̱lo, ma gi umba yá nthöhö. 19 M'e̱fa bi xo ár nijö Jö mhets'i, ne bi nheki mi 'bu̱hnu̱ mbo ar 'bezankohi. Mi yotnu̱ ya hwe̱i, mi nheki ya ñheti, ya ñu̱ni, xa bi da̱ nze̱ye̱ ya ndo, ne bi nja n'ar nhwöni.
1 M'e̱fa bi nheki mhets'i n'ar döta nt'udi. Da handa n'ar 'be̱hñö mi he ar hyadi, mi to̱ har zönö, ne mi hu'sa n'ar ntsant'i mi huxa 're̱t'amayoho ya tso̱. 2 Mi da̱thi ne xa mi mafi nts'e̱di mi tho ya u̱gi, ngetho ma nda m'u̱ ár bötsi. 3 Bi nheki man'ar nt'udi mhets'i. Nupya da handa mi 'ba̱hnu̱ n'ar the̱nga zothe mi tu yoto yá ñö, 're̱t'a yá ndöni, ne mi hu'sa n'ar ntsant'i n'a ngu n'a yá ñö. 4 Ne nunár mazu̱ bi gu̱t'a n'a hñu xe̱ni gatho ya tso̱ mhets'i, ne ba e̱ngwa har ha̱i. Ne bi m'a̱ bi ñhandwi ar 'be̱hñö mi da̱thi, mi ne nda zapa ár bötsi nú'mu̱ nda m'u̱i. 5 Nunar 'be̱hñönu̱ bi m'u̱ ár bötsi mar ts'u̱nt'u̱, ma da ndö xo̱ge har ximha̱i di hö n'ar t'obo̱jö. Ne bi thömba ár bötsi da hñuxkwi Jö hár thuxandö. 6 Ha nunar 'be̱hñö bi ma ba ñ'önga ha ya ot'at'o̱ho̱ habu̱ xki hyokwabi Jö, ne nda t'ini hñu nje̱ye̱ made. 7 M'e̱fa ba njanu̱ n'ar tuhni mhets'i. Ar ndö'e̱nxe̱ Mige ne yá e̱nxe̱ mi ntunkwi ar zothe, mi fa̱xa yá e̱nxe̱ n'ehe. 8 Ar zothe ne yá e̱nxe̱ hinte bi za̱ te bi me̱'u̱, ne himbi nthe̱gi nda m'u̱hnu̱ mhets'i. 9 Bi t'e̱m'u̱ ar zothe, getnu̱ ar k'eñö mi 'bu̱ mam'e̱t'o, ne ár thuhu ar ts'ondöhi ne ar ts'oxe̱di, ka ya meximha̱i. Nunu̱ ne yá ts'o'e̱nxe̱ ba t'e̱nga injawa har ximha̱i. 10 N'a nda o̱ta n'ar mhönu̱ mhets'i mi enö: 11 Ha nuya ku xi döhmö ar ts'ondöhi ngetho xi jamfibi ár ji ar tsi Ntxönandöni, ne xi da̱twa majöni ár mhö Jö, xki 'ye̱nt'a yá te nda tho'u̱. 12 Jange njohyahu̱ mhets'i ne gatho ya mengunu̱. Ha hwëkate nu'ahu̱ gi 'bu̱hu̱ har ximha̱i ne har dehe, ngetho ar ts'ondöhi xpa köp'u̱ xa tsu̱ ar kwe̱, ngetho pödi tx'u̱da ya pa pongwabi. 13 Nú'mu̱ mba t'e̱nga mhets'i ba 'be̱hna har ximha̱i nunar zothenu̱, bi nkuhwi ar 'be̱hñö xki m'u̱ ár tsi ts'u̱nt'u̱. 14 Ha nunar 'be̱hñö bi t'umba nuya yoho yá hwa ar döta nxu̱ni, nda nsa̱ni nda zop'u̱ ar zothe. Ne nda m'u̱ har ot'at'o̱ho̱ habu̱ xi hyokwa Jö nda t'ini hñunje̱ye̱ made. 15 Ha nunar zothe bi tso hár ne ra nze̱ye̱ ar dehe ngu n'ar döthe, ne bi 'ye̱mba mo̱te ar 'be̱hñö nda duxhmö. 16 Ha nunar ha̱i bi ma̱xa ar 'be̱hñö, ngetho bi dut'a gatho ar döthe xki zo ar zothe. 17 Nunar zothe xa bi u̱tsa ar 'be̱hñö, ne bi ma ba ntunkwi yá 'be̱to nu'u̱ o̱twabi nö'ö xi 'be̱pa Jö, ne da̱majöni ñ'emu̱ibi ar tsi Hmu Hesukristo.
1 Ndi 'ba̱ har ñönthe, n'a nda handatho ba po̱xa har ñho̱nthe n'ar ts'ozu'we mi tu yoto yá ñö, 're̱t'a yá ndöni, ne ha n'a ngu n'a yá ndöni mi hu'sa n'ar ntsant'i. Ne ha n'a ngu n'a yá ñö mi huxa n'ar thuhu mi tsanga Jö. 2 Nunar zu'we da handi mi ñhe̱hwi n'ar döta ma̱ngamixi. Nuyá wa mar nxaki yá xi ne yá xa̱, ngu n'ar döta zu'we ár thuhu ar oso. Nu ár ne mi ñhe̱hwi ár ne n'ar 'muhu. Ar zothe bi umba ár ts'e̱di, ne bi 'ñexa hár thuxandö nda ndöwi. 3 Ne da handa n'a nuyá ñö xki ts'e̱ni 'bu̱tho nda du, ha bi k'ont'a ar ndöte ne bi dits'i. Gatho nuya jö'i bi hyandi, xa bi 'yo̱tho ne bi de̱ni. 4 Bi ndöñ'u̱ ar zothe togo xki umba ar ts'e̱di ar ts'ozu'we. Hinge ho̱nse̱ bi ndönga ar zothe, bi ndönga ar ts'ozu'we n'ehe, ne bi 'ñeñ'u̱: 5 Ar ts'ozu'we bi t'umba ar se̱ki n'ehe nda ñ'exase̱ ne nda ñömañ'u̱bi Jö. Nunar ts'e̱dinu̱ ma da göxa xta zo̱nga hñu nje̱ye̱ made. 6 Ne bi zanga Jö, bi zamba ár thuhu, bi zamba ár nijö habu̱ 'bu̱'ö, ne bi zanga gatho nu'u̱ bi 'bu̱ mhets'i. 7 Bi t'umba ar se̱ki nda ntunkwi ya gamfi ne nda ntöte'ö. Bi t'umba ar se̱ki n'ehe nda ndö ha gatho ya m'u̱i, ya hnini, ya hñö ne ya ha̱i. 8 Bi ndönga ar ts'ozu'we gatho nu'u̱ ya jö'i himi huxa yá thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, ár me̱ti ar tsi Ntxönandöni, xki thuts'i nda tho nú'mu̱ hinxki thoktho ar ximha̱i ne ar mhets'i. 9 Nu'u̱ togo tu yá gu, dá 'yo̱xa nö'ö di mö. 10 Nu'u̱ togo kote, ma da jot'u̱ n'ehe. Ha nu'u̱ togo ju̱ ar ndo̱jwai hote, ma da tho ndo̱jwaitho n'ehe. Ka nhekiwa yá ts'e̱ti ne yá ñ'emu̱i ya gamfi. 11 M'e̱fa da handa man'ar ts'ozu'we bi bo̱nga har ha̱i, mi tu yoho yá ndöni ngu n'ar de̱ti, ne mi ñö ngu n'ar zothe. 12 Ne ju̱mpa ár ts'e̱di ar m'e̱t'o ts'ozu'we hár hmi'ö, ne japa gatho ya meximha̱i da ndönga nor 'be̱t'o ts'ozu'we bi dixa ár nts'e̱ni 'bu̱tho nda du. 13 O̱t'a ya döta nt'udi, japa da hyo̱ har ha̱i ya tsibi di 'ñe mhets'i ha yá hmi ya jö'i. 14 Ne ka gatho ya meximha̱i, o̱t'a nuya nt'udi xi t'umba ar se̱ki da uta ya jö'i hár hmi nö'ö man'ar ts'ozu'we. Bi 'be̱pa ya jö'i nda hyokwa n'ar do ñhe̱hwi ár 'ba̱i nunar ts'ozu'we mi 'bu̱tho nda du ne bi nte, ne nda 'ñexa ngu yá jö emp'ö. 15 Bi t'umba ar se̱ki nda japi nda joxa ár hñö ne nda ñö nunar donu̱ ñhe̱hwi ár 'ba̱i ar ts'ozu'we, ne nda japi nda tho gatho nu'u̱ togo hinge nda ndöni. 16 Ne mi japa gatho nda thutwa nö'ö ngu ar nthixt'i ha yá ñ'e̱i wa ha yá dë, nuya t'u̱lo bötsi, ya döta, nuya pe̱'sa yá ñho, nuya hyoya, nuya m'e̱go ne nuya hingi m'e̱go. 17 Hinto da tsa̱ da nta̱i wa da mpa̱ nu'mu̱ hindi pe̱'spa nö'ö ngu ar nthixt'i, wa ár thuhu wa ár m'ede ár thuhu. 18 Ka mahyoniwa ar mfödi da m'etwa ár m'ede ar ts'ozu'we, ngetho nu ár m'ede'ö, ár m'ede n'ar ñ'o̱ho̱. Gehnu̱ ar m'ede: 'ratonthebe ma hñun'a̱te ne 'rato.
1 M'e̱fa da handa ar tsi Ntxönandöni mi 'ba̱hnu̱ har t'o̱ho̱ Nsion. Ne mi 'ba̱hwi n'anthebe ma yon'a̱temagoho ya 're̱t'anthebe nuya mi pe̱'spa ár thuhu'ö ne ár thuhu ár Dada xki t'ot'a ha yá dëyu̱. 2 Ne da o̱ n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i, xa mi nts'e̱di ngu ár ñheti nze̱ye̱ ya dehe, ne ngu ár nga̱ni n'ar ñu̱ni. Ha nunar mhönu̱ da o̱de mi ñhe̱hwi ár m'e̱i ya me̱'mda. 3 Ne mi tu'u̱ n'ar 'ra'yo thuhu hár nthandi ar thuxandö, mi ñhandwi nuya goho ya zu'we mi te, ne ya tsi dönzia. Ne nunar thuhunu̱ hinto mi tsa̱ nda bödi, ho̱nse̱ nu'u̱ n'anthebe ne yon'a̱temagoho ya 're̱t'anthebe xpa ts'inga har ximha̱i. 4 Gehyu̱ nu'u̱ hinxi nts'oka ñ'owi ya 'be̱hñö, ngetho hinto xi m'e̱ngwi. Ne te̱ñ'u̱ ar tsi Ntxönandöni habu̱ gatho di ma. Gehyu̱ ngu ar 'be̱t'o sofo xi ts'inga har ximha̱i, yá me̱ti Jö ne yá me̱ti ar tsi Ntxönandöni. 5 Ne hinte bi thimba n'ar nhemhñö xki bo̱nga ha yá ne, gehyu̱ xint'axi 'ba̱hnu̱ hár thuxandö Jö. 6 M'e̱fa da handa man'ar e̱nxe̱ bi nsa̱nga madeda mhets'i. Mi mönga ar hoga mhö hiñham'u̱ da göts'i, ne xipabi gatho ya meximha̱i, ya hnini, ya m'u̱i, ya hñö ne ya ha̱i. 7 Mi ma nts'e̱di mi enö: 8 Mi wa'ö, man'ar e̱nxe̱ bi ñö nts'e̱di n'ehe, ne bi 'ñenö: 9 Ar hñu e̱nxe̱ bi ñö nts'e̱di, ne bi 'ñenö: 10 xa ma da zipa ár kwe̱ Jö, ngu n'ar t'e̱ni da sit'a ya ixkat'afi ne da 'baxki. Ma da t'e̱nt'a har tsibi zo̱ ku̱ ya k'axt'ado xa xi mpa, habu̱ ma da tho ya u̱gi hár nthandi ya gamfi ne ar tsi Ntxönandöni. 11 Ne ar 'bifi habu̱ bi tho ya u̱gi fu̱nga hiñham'u̱ da göts'i. Hiñ'otho yá tsa̱ya̱ 'bu̱ mpa ne 'bu̱ nxui, gatho nu'u̱ togo da ndönga ar ts'ozu'we ne ar do di hñöts'i, ne nu'u̱ togo da hñömba ngu ar nthixt'i ár thuhu. 12 Ka nhekiwa yá ts'e̱ti ya gamfi, nu'u̱ togo o̱t'a nö'ö xi 'be̱pa Jö ne ñ'emu̱i ar tsi Hmu Hesukristo. 13 Da o̱ n'ar mhö ba e mhets'i, ne bi 'ñengagi: 14 M'e̱fa da handa n'ar t'axgui, ne ka mi huxnu̱ n'a ndi hñöxa Nö'ö Togo ba e bi Njö'i. Mi hu'sa n'ar fu̱indö xi thoka ar k'axt'abo̱jö, ne mi hö hár 'ye̱ n'ar t'e̱xu̱ xa mi he̱ki. 15 Nep'u̱ da handa man'ar e̱nxe̱ xa mi ñö nts'e̱di ba po̱nga hár ngu Jö, ne bi 'ñemba nö'ö togo mi huxa har gui: 16 Ne nö'ö togo mi huxa har gui, bi gu̱ ár t'e̱xu̱, ne bi xa xo̱ge ar ximha̱i ngu nsa n'ar wöt'e̱i. 17 Ba po̱nga man'ar e̱nxe̱ hár ngu Jö, ne mi hö hár 'ye̱ n'ehe n'ar t'e̱xu̱ xa mi he̱ki. 18 Bi bo̱nga man'ar e̱nxe̱ har m'o̱xm'o̱ñho̱ togo e̱nga ar tsibi, ne bi mat'a nts'e̱di nö'ö togo mi hö ar t'e̱xu̱ xa mi he̱ki, ne bi 'ñembabi: 19 Nunar e̱nxe̱ bi 'ye̱nga ár t'e̱xu̱ har ha̱i, ne bi me̱ka gatho ya obxi, nep'u̱ bi 'yu̱t'a har nthe̱'ma'obxi. Njap'u̱ ma da njapa ya jö'i xta zu̱pa ár kwe̱ Jö. 20 Nunar nthe̱'ma'obxi mi 'bu̱ nthi ar hnini, ne mi nthe̱'mi bi bo̱nga ar ji xa mi nze̱ye̱, ne mi tso̱nga ha yá ne ya fani, ne bi ñ'ini bi zo̱nga ár yap'u̱ ngu yoto mpa da ñ'o n'ar jö'i.
1 M'e̱fa da handa man'a ar döta nt'udi bi nhekinu̱ mhets'i, xa da 'yo̱tho. Da handa yoto ya e̱nxe̱ mi hö ya 'be̱fa u̱gi, gehyu̱ ma da thi'spa ár kwe̱ Jö. 2 Da handnu̱ n'ar ñho̱nthe n'ehe, ngu ar doxito mi nthöskwi ya tsibi. Ne mi to̱hnu̱ nu'u̱ togo xki dö ar ts'ozu'we ne ar 'ba̱ido ndi hñöts'i, himbi ñhe̱gi nda thu'spabi ár nthixt'i, wa ár m'ede ár thuhu. Mi 'ba̱hnu̱yu̱ mi hömpa yá 'bida Jö. 3 Ne mi tu'u̱ ar thuhu mi tu ar Moise ár 'be̱go Jö, ne mi tutwa ár thuhu ar tsi Ntxönandöni, mi eñ'u̱ njawa: Ma tsi Hmu'ihe, gar Jö hinte ár ñhembi'i, xa döta ne nsunda gatho nö'ö gi pe̱fi. Xiñho ne majöni nuya ri 'ñu. Gár Ndö gatho ya hnini har ximha̱i. 4 Ma tsi Hmu'ihe, gatho ya jö'i da zu'a'i. Da e da ndömp'a ri thuhu gatho ya ha̱i, ngetho ho̱nse̱'i xint'axi'i, ne nuya payu̱ xi nheki ri ts'u̱t'wi. 5 M'e̱fa da handnu̱ mhets'i bi xo habu̱ xa mar nsunda mi 'bu̱ mbo hár ngu Jö, habu̱ jwata ya nxindo xi t'ot'a yá 'be̱pate Jö. 6 Ka bi bo̱nu̱ nuya yoto ya e̱nxe̱ mi hö nuya yoto ya mfe̱i, mi he 'ra ya t'axdutu xa mi hwe̱xki, ne xki döt'a yá tiñö n'ar k'axt'abo̱jö böt'i. 7 N'a nuya goho ya zu'we mi te, bi umba 'ra n'ar k'axt'abo̱jö nt'e̱ni nuya yoto ya e̱nxe̱ mi 'bu̱hnu̱. Nuya nt'e̱niyu̱ mi po ár kwe̱ Jö nö'ö hiñham'u̱ da göxa ár m'u̱i. 8 Núnu̱ hár ngu Jö xa mar nsunda, xa bi ñuxa ar 'bifi bi 'ñu ár nsunda'ö ne ár ts'e̱di. Hinto mi tsa̱ nda yu̱tnu̱, m'e̱t'o da göxa gatho ya mfe̱i mi hö nuya yoto ya e̱nxe.
1 Da o̱ n'ar mhö ndi 'ñe hár ngu Jö, ne bi 'ñemba nuya yoto ya e̱nxe̱: 2 Bi ma ar 'be̱t'o e̱nxe̱ ba 'ba̱ñö ár t'e̱ni har ximha̱i. Ne bi ñuxa ya ts'osösi xa mar ñ'u̱ gatho nu'u̱ ya jö'i bi hñömba ár nthixt'i ar ts'ozu'we, ne bi ndömba ar do ndi hñöts'i. 3 Ar ñoho ar e̱nxe̱ bi 'ba̱ñö ár t'e̱ni har ñho̱nthe, ne xo̱ge bi nji ngu ár ji n'ar jö'i xi tho, ne gatho nu'u̱ mi ku̱nu̱ bi du'u̱. 4 Ar hñu e̱nxe̱ bi 'ba̱ñö ár t'e̱ni ha ya döthe ne ya po̱the, ne gatho yá dehe bi nji n'ehe. 5 Ne da o̱de bi 'ñenga nunar e̱nxe̱ mi su ya dehe: 6 Xka umba ar ji da zi nu'u̱ togo bi nö'mba ár ji ya gamfi ne nuya ri m'e̱hni. Gehnu̱ ndi 'ñepabi'u̱. 7 Ne da o̱ n'ar mhö mi po̱nga har m'o̱xm'o̱ñho̱ mi enö: 8 Ar goho e̱nxe̱ bi 'ba̱ñö har hyadi nö'ö mi po hár t'e̱ni, ne ar hyadi bi t'umba ar se̱ki nda tsöt'a ya jö'i. 9 Nunar pahyadi bi tsöt'a ya jö'i. Mödi njap'u̱, nuyu̱ himbi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi nda nsunda Jö. Nö'ö bi 'yo̱t'u̱, bi zamba ár thuhu Jö togo pe̱hna nuya u̱giyu̱. 10 Ar ku̱t'a e̱nxe̱ bi 'ba̱ñö ár t'e̱ni hár thuxandö ar ts'ozu'we, ne bi tsoxui gatho ár ndö. Nuya jö'i mi tsase̱ yá jöhne mi tho ar u̱gi. 11 Bi zambabi'u̱ ár thuhu Jö bi 'bu̱ mhets'i, ngetho xa mi tho ar u̱gi mar ñ'u̱ yá nts'e̱ni, ne himbi 'yo̱t'wa yá ntso̱'mi. 12 Ar 'rato e̱nxe̱ ba 'ba̱ñö ár t'e̱ni har döthe Eufrate, ne bi xa̱ ar dehe bi paxt'wa ár 'ñu ya ndö me mahyats'i. 13 Ne da handa hñu ya ts'ondöhi ngu ya döta zomfo, bi bo̱nga n'a hár ne ar zothe, man'a hár ne ar ts'ozu'we, man'a hár ne ar kate m'e̱hni. 14 Gehyu̱ ya ts'ondöhi o̱t'a ya nt'udi ha yá nthandi ya ndö 'bu̱ har ximha̱i, ne da musyu̱ di ñ'owi gatho yá ndogu, da ñhoki da ntuhna ar pa xi hñuxa Jö, togo hinto da ñhuxkwi ár ts'e̱di. 15 Ar tsi Hmu bi 'ñenö: 16 Nuya ts'ondöhi ba e̱ gatho ya ndö 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ne bi munsa har xe̱ni ár thuhu N'armagedon har hñö ebreo. 17 Ar yoto e̱nxe̱ bi 'ba̱ñö ár t'e̱ni har ndöhi, ne da o̱ n'ar mhö ndi 'ñe har thuxandö 'bu̱ har nijö mhets'i, ne mi enö: 18 N'a bi nhekitho bi nja ya hwe̱i, ya ñheti, ya ñu̱ni, ne bi nhwönga ar ha̱i. Nunar nhwöninu̱ xa mar nts'e̱di, ar meximha̱i hiñham'u̱ xki hyanda man'a di njap'u̱ ár nts'e̱di. 19 Ne nunar döngahnini bi hege hñu xe̱ni, nu ma'ra ya hnini ja har ximha̱i bi yo̱t'u̱ xo̱ge. Ha nunar hnini Mbabilonia bi benga Jö da thi'snu̱ ár kwe̱. 20 Nuya xe̱ni ha̱i mi k'öxa har dehe bi yu̱i, ha nuya t'o̱ho̱ bi m'e̱tho. 21 Ba ho̱ mhets'i ya ndo ne bi zu̱ ya jö'i, mi tsu̱ ngu madenthebe hwada ár ñhu̱. Ha nuya jö'i bi zamba ár thuhu Jö mi tho'u̱ nunar mfe̱i bi zu̱'u̱, ngetho xa mar nts'e̱di.
1 M'e̱fa ba e n'a nuya yoto e̱nxe̱ mi hö ya t'e̱ni, bi zokagi ne bi 'ñengagi: 2 Nunar 'be̱hñönu̱ xi m'e̱ngwi ya ndö 'bu̱ har ximha̱i, ne gatho ya jö'i xi 'be̱ yá mfeni 'bu̱tho xi nti o̱t'wi ya ts'oki. 3 Ár Hñö Jö xki zinga ha ma te, ha nunar e̱nxe̱ bi zixkagi ha ya ot'at'o̱ho̱, ne ka da handnu̱ n'ar 'be̱hñö mi 'bu̱hnu̱ mi nto̱ n'ar the̱ngats'ozu'we. Nunu̱ mi tu yoto yá ñö, 're̱t'a yá ndöni, ne xa mi ñuxa ya thuhu mi tsanga Jö. 4 Nunar 'be̱hñönu̱ mi he n'ar he mar nk'ants'i ne mar nthe̱nts'i, ne mi hö ya k'axt'abo̱jö, ya nza̱thodo ne ma'ra ngu ya t'axdo xi mhödi. Mi hö hár 'ye̱ n'ar k'axt'abo̱jö t'e̱ni mi ñuxa nö'ö hingi ho, ne nö'ö xi nts'otho 'be̱ngwi ya jö'i. 5 Ne mi huxa hár dë n'ar thuhu hingi födi te me̱'ö, enö njawa: Ar döta Mbabilonia, ár nönö ya ts'o'be̱hñö ne gatho nö'ö hingi ho jawa har ximha̱i. 6 Da handa nunar 'be̱hñö xa xki nti, xki zipa yá ji ya gamfi ne nu'u̱ bi unga yá te mi te̱nga ar tsi Hmu Hesukristo. Núm'u̱ nda handi, xa da 'yo̱tho. 7 Ne nunar e̱nxe̱ bi 'ñengagi: 8 Nunar ts'ozu'we xka hyandi mi 'bu̱i, nep'u̱ bi njo'o, tx'u̱tho 'be̱di da bo̱nga har nzonganzafi, ne da t'et'a har tsibi. Gatho nuya meximha̱i himi huxa yá thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, xki thahna nú'mu̱ hinxki thokta ar ximha̱i, ma da 'yo̱tho xta hyanda nunar ts'ozu'we mi 'bu̱i, nep'u̱ bi njo'o, ne da m'u̱ man'agi. 9 Ja mahyoniwa ar mfödi: Nuya yoto yá ñö, gehyu̱ yoto ya t'o̱ho̱ habu̱ huxa nunar 'be̱hñönu̱. 10 Ne da 'ñenö n'ehe, gehyu̱ yoto ya ndö. Ku̱t'a xi m'e̱di, n'a pe̱'sta ár ts'e̱di, ne 'be̱ta man'a da ehe. Ha nu xta ehe, hinda ma da m'u̱i yapa da ndö. 11 Nunar ts'ozu'we mi 'bu̱i nep'u̱ bi njo'o, gehnu̱ ár hñöto ndö, n'a nuya yoto, ne di ma har tsibi. 12 Ha nuya 're̱t'a ya ndöni xka hyandi, gehyu̱ 're̱t'a ya ndö hinxi hñönda yá ts'e̱di, ne 'ra ma da hñönga yá ndö 'ra ya tsi patho mahye̱giwi ar ts'ozu'we. 13 Gatho 're̱t'a pe̱'sa n'adar mfeni, ne ma da 'ye̱nt'a yá ndö ne yá ts'u̱t'wi da me̱pa ar ts'ozu'we. 14 Gathoyu̱ ma da ntunkwi ar tsi Ntxönandöni, ne ar tsi Ndöni ma da ntöte, ngetho go gehnu̱ ár Hmu gatho ya hmu, ne ár Ndö gatho ya ndö. Ne gatho nu'u̱ togo 'bu̱hwi, xi ts'ohni, xi thahni ne o̱t'a nö'ö nsipabi. 15 Ne bi 'ñengagi nunar e̱nxe̱ n'ehe: 16 Ne nuyá 're̱t'a ndöni ar ts'ozu'we xka hyandi, ma da u̱tsa ar ts'o'be̱hñö, ma da hñömba gatho yá ñho, ne ma da zo nthe̱mfotho. Ma da zapa yá ngo̱ ne ma da tsöt'a har tsibi. 17 Ngetho Jö xi hñu'spa ha yá mu̱i da 'yo̱t'a nö'ö ne'ö. Jange bi me̱'sa n'adar mfeni da 'ye̱nt'a yá ndö ha yá 'ye̱ ar ts'ozu'we, ne njap'u̱ da wadi da tho gatho nö'ö xi mönga Jö. 18 Ha nunar 'be̱hñö xka hyandi, gehnu̱ ar döta hnini di ndö gatho ya ndö 'bu̱ har ximha̱i.
1 M'e̱fa mi tho gathoyu̱, da handa man'ar e̱nxe̱ ba kö mhets'i xa mi pe̱'sa ár ts'e̱di, ne gatho ar ximha̱i bi ñuxa ár hyats'i xa már nsunda. 2 Xa bi mafi nts'e̱di ne bi 'ñenö: 3 Ngetho ya hnini 'bu̱ har ximha̱i xi 'yo̱t'wi ya ts'oki, xi zipa ár kwe̱ Jö. Ne gatho ya ndö 'bu̱ har ximha̱i xi m'e̱ngwi, ha nuya ma̱ 'bu̱ har ximha̱i xi xu yá m'e̱ts'i mi pa̱pa ya ñho nunar hnininu̱. 4 Ne da o̱ man'ar mhö ndi 'ñe mhets'i, bi 'ñengagi: 5 Ngetho yá ts'oki xi zo̱nga ár ñhets'i mhets'i, ne Jö xi beni da umba ar mfe̱i. 6 Ko'spabihu̱ te xi ja'ahu̱ nunar hnininu̱, ne ko'spabihu̱ yo'gi nö'ö tema xi 'yo̱t'ö. Ngu nunar t'e̱ni xi tsit'ahu̱, ko'spabihu̱ yo'gi. 7 Ngu xi 'ñexa ár nsu ne xi njohya, njap'u̱tho umfu̱ ar u̱gi ne ar ts'oni. Ngetho xi 'ñense̱: Nuga di huxa ngu n'ar ndö; hindi 'ranxu, ne hinga ma ga nzoni. 8 Jange n'apatho ma da epabi ar u̱gi, ar thuhu, ar ts'oni, ar ndöte, nep'u̱ ma da ts'öt'a har tsibi, ngetho xa pe̱'sa ár ts'e̱di Jö ar Hmu togo xi hñö'spa majöni. 9 Ne gatho nu'u̱ ya ndö 'bu̱ har ximha̱i xki m'e̱ngwi ne xki njohyawi, xa ma da zont'i nú'mu̱ xta hyandwa ár 'bifi di po̱xa xta tsöt'i. 10 Ma da m'a̱ta yap'u̱ ngetho di ntsu, ne ma da 'ñeñ'u̱: 11 Ha nuya ma̱ 'bu̱ har ximha̱i, zont'i ne tupyá mu̱i, ngetho hinjo'o togo da da̱mba nuya te pa̱'u̱. 12 Nuya pa̱ ya k'axt'abo̱jö, ya t'axbo̱jö, ya nza̱thodo, nuya ngu ya t'axdo xi mhödi, ya hoga dutu nza̱tho, ya hwe̱xka dutu, ya dutu nk'ants'i ne nthe̱nts'i, ya za pe̱'sa ar hogañu̱ni, nuya thoki xi thökwa yá ts'i ya döta zu'we, nuya nju̱ ya nza̱thoza xi nthoki, nu'u̱ nju̱ ya the̱ngabo̱jö xi nthoki, ya bo̱jötho, ne ya do hwe̱xki. 13 Mi höx'u̱ gatho ya do̱ni ne ya njots'i mi yu̱ni xi nku̱hi, ar githni, ne ar hogañu̱ni ár thuhu ar mira, ar ixkat'afi, ar nziki, ar hoga ju̱nt'e̱i, ar t'e̱i, ya me̱ti, ya de̱ti, ya fani, ya ntönza, ya 'be̱go, ne yá pa ya jö'i. 14 Ne ma da t'emba nunar hnininu̱: 15 Nu'u̱ mi pa̱pa gathoyu̱, ne njap'u̱ xki me̱'sa yá ñho, ma da m'a̱ yap'u̱ di tsu ár mfe̱i bi zu̱di, xa di tu yá mu̱i ne di zont'i. 16 Ne di eñ'u̱: 17 N'apatho bi göxa nze̱da ya ñho. 18 Nu mi hyanda ar 'bifi mi po̱ts'e, bi ma'u̱ ne mi eñ'u̱: 19 Bi 'yu̱xya fontha̱i ha yá ñö mi tho ar dumu̱i, ne xa mi mar ts'oni mi eñ'u̱: 20 Njohyahu̱nu̱ mhets'i gamfihu̱, nu'ahu̱ gár mpo̱tehu̱ ne nu'ahu̱ gár m'e̱hni'ihu̱ Jö. Ngetho Jö xi hñö'spa majöni gatho nö'ö xi ja'ahu̱. 21 M'e̱fa da handa man'ar e̱nxe̱ xa mi pe̱'sa ár ts'e̱di, bi gu̱ n'ar döta do ngu n'ar ju̱ni, bi 'ye̱nt'a har ñho̱nthe ne bi 'ñenö: 22 Hinda ma da t'o̱hnu̱ togo da mpe̱'mda, hinda t'o̱ nu'u̱ togo ja te zu̱nt'i, ne nu'u̱ togo hu̱xt'a ya thu̱za ne ya k'axt'athu̱xi. Hinda ma da thinga n'a togo di hoka n'ar nza̱tho 'be̱fi, hinda ma da t'o̱ ár nga̱ni n'ar ju̱ni. 23 Hinda ma da nhekinu̱ n'ar ñot'i, hinda ma da t'o̱ n'ar ngo nthöti. Nuyá ma̱, gehyu̱ mi dötahmö 'bu̱ har ximha̱i, ne nuyá nt'eteyu̱, bi hya̱t'a gatho ya ha̱i. 24 Ha nunar hnininu̱, ja bi thinu̱ yá ji yá m'e̱hni Jö, ya gamfi ne gatho nu'u̱ xi tho har ximha̱i.
1 M'e̱fa da o̱ ra nze̱ye̱ togo mi ñönu̱ mhets'i, ne mi eñ'u̱: Dár nsunda Jö ma tsi Hmuhu̱. Gor me̱ti'ö ar mpo̱ho̱, ar nsunda, ne ar ts'e̱di. 2 Ngetho nö'ö o̱t'a ar hoga ts'u̱t'wi ne majöni. Gehnu̱ xi umba ár mfe̱i ar ts'o'be̱hñö togo xi ts'ot'a ar ximha̱i to gatho 'be̱ngwi, ne xi got'wabi ár ji yá 'be̱go xi hyo nunar 'be̱hñönu̱. 3 Man'agi bi 'ñeñ'u̱: 4 Nuya n'a̱temagoho ya tsi dönzia ne nuya goho ya zu'we mi te, bi nda̱ndihmö ne bi ñ'ani bi me̱ yá hmi har ha̱i. Ne bi nsunda Jö huxa har thuxandö, mi eñ'u̱: 5 Bi bo̱nga n'ar mhö har thuxandö mi enö njawa: Ndöñhu̱ Jö ma tsi Hmuhu̱, gatho yá 'be̱go'ihu̱, ya t'u̱lo ne ya döta, togo gi tsufu̱ Jö. 6 Ne da o̱ 'ra ya mhö ngu ra nze̱ye̱ ya jö'i, ngu ár ñheti ya nzo̱the, ngu ya ñu̱ni, ne mi enö: Dá nsunda Jö, ngetho Jö ma tsi Hmuhu̱ hinjo'o togo da hñuxkwi, go ar ndö'ö. 7 Ma ga njohyahu̱, hö xa ga njohyahu̱, ne ga umfu̱ ar nsunda, ngetho xi da̱t'a ár nthöti ar tsi Ntxönandöni, ne nunár 'be̱hñö xi ñhoki. 8 Ne xi t'umba ar se̱ki da hye ya hoga dutu xint'axi ne xi nhwe̱xki. 9 M'e̱fa bi 'ñenga ar e̱nxe̱: 10 Nuga da nda̱ndihmö hár wa nga ndöni. Ha nö'ö bi 'ñengagi: 11 Nep'u̱ da nu mi xo mhets'i, ne da handa n'ar t'axfani. Nu ár to̱ge mar thuhu Majöni ne o̱t'a nö'ö te mö, ne hö ar hoga ts'u̱t'wi höxa majöni ne ntuhni. 12 Nuyá da̱ ar to̱ge mi ñhe̱hwi ya faspi. Mi huxa hár ñö nze̱ye̱ ya fu̱indö, ne xki t'otnu̱ n'ar thuhu hinto man'a mi pödi tema mi mö, ho̱nse̱nu̱ mi pödi. 13 Mi he n'ar dutu xa xki m'ahna ya ji, ha nu ár thuhu gehnu̱: ÁR MHÖ JÖ. 14 Ha nuya ndogu me mhets'i mi he ya hoga dutu xint'axi, ne mi 'be̱fa'u̱ mi te̱ni mi nto̱ ya t'axfani n'ehe. 15 Hár ne ar to̱ge 'be̱t'o, po̱nga n'ar ndo̱jwai he̱nte nuya yoho yá ñöni, da su̱'sa ya meximha̱i. Ne ma da 'yo̱t'a ar ts'u̱t'wi di hö n'ar t'obo̱jö. Ne da ne'ma ya jö'i ngu nhe'ma ya obxi the̱'mi, ne da di'spa ár kwe̱ Jö togo hinto tsa̱ da ñhuxkwi. 16 Hár he ne hár xinthe tu nunar thuhunu̱: ÁR NDÖ YA NDÖ NE ÁR HMU YA HMU. 17 Nep'u̱ da handa n'ar e̱nxe̱ mi to̱ har hyadi, ne bi mafi nts'e̱di bi 'ñemba gatho ya zu'we nsa̱nga madeda mhets'i: 18 Tsafu̱ yá ngo̱ ya ndö, ya ndöndogu ne ya jö'i tse̱di, yá ngo̱ ya fani ne yá to̱ge, yá ngo̱ tsa̱nt'ö ar jö'i, ya 'be̱go ne nuya hingya 'be̱go, ya t'u̱lo ne ya döta. 19 Ne da handa ar ts'ozu'we ne gatho ya ndö 'bu̱ har ximha̱i ne yá ndogu, xki mhunts'i nda ntunkwi ar to̱ge nto̱ ar t'axfani ne yá ndogu ñ'owi n'ehe. 20 Ar ts'ozu'we bi nju̱, ne bi nju̱ ar kate m'e̱hni n'ehe, togo xki 'yo̱t'a ya nt'udi bi hya̱t'a nu'u̱ bi hñömba ár nthixt'i ar ts'ozu'we, ne bi ndönga ar do ndi hñöts'i. Gatho yohoyu̱ bi nju̱ bi t'et'a tetho ha n'ar tsibi ngu n'ar ñho̱nthe, habu̱ zo̱ ku̱ ya k'axt'ado xa xi mpa. 21 Ha nu ma'ra bi hyo ar ndo̱jwai mi po̱nga hár ne ar to̱ge, ne gatho ya zu'we nsa̱ni bi niñö bi zipa yá ngo̱'u̱.
1 Nep'u̱ da handa n'ar e̱nxe̱ ba kö mhets'i mi hömpa yá nsoki ar nzonganzafi, ne mi hö hár 'ye̱ n'ar dönthi bo̱jö. 2 Bi gu̱ ar zothe, ge'ö ar k'eñö mi 'bu̱ mam'e̱t'o, get'ö ar ts'ondöhi, ne bi xo̱t'a 're̱t'anthebe ya je̱ye̱. 3 Ne bi 'ye̱nt'a har nzonganzafi, bi got'i xiñho, ne hinge nda hye̱gi nda ka ya meximha̱i. M'e̱t'o da tho 're̱t'anthebe nje̱ye̱, ne da the̱ ma'ra ya tsi pa. 4 Nep'u̱ da handa ya thuxandö, mi huxnu̱ nu'u̱ togo bi t'ets'i nda hñöxa majöni. Ne da handwa yá pa nu'u̱ togo xki the̱kwa yá 'yu̱ga, ngetho mi da̱majöni ar tsi Hmu Hesu ne ár mhö Jö. Gehyu̱ hinxki ndönga ar ts'ozu'we, hinxki ndönga ar do ndi hñöts'i. Hinxi hñöñ'u̱ ár nthixt'i ha yá dë wa ha yá 'ye̱. Ne bi mengi bi nte'u̱, bi ndöwi ar tsi Hmu Hesukristo 're̱t'anthebe nje̱ye̱. 5 Nuyu̱ xi m'e̱t'o xi mengi xi nte. Ha nu ma'ra xki du, m'e̱t'o bi tho 're̱t'anthebe nje̱ye̱, ne ja bi mengi bi nte'u̱. 6 Nza̱tho ne xint'axi yá m'u̱i nu'u̱ togo xi t'umba ar se̱ki da m'e̱t'o da mengi da nte. Ar ñoho ndöte hinte da japabi'u̱. Nuyu̱ ma da t'ets'i ngu yá möjö Jö ne ar tsi Hmu Hesukristo, ne da ndöwi 're̱t'anthebe nje̱ye̱. 7 Nu xta wadi da tho 're̱t'anthebe nje̱ye̱, ar ts'ondöhi ma da sokwa ár fa̱di. 8 Ne ma da bo̱ni da ka ya jö'i 'bu̱ ha gatho ya ha̱i hár nxidi ar ximha̱i, nu'u̱ to̱xa ar tsi Hmu. Ma da munsa har döta tuhni, ne ár nze̱ye̱ ya jö'i ñhe̱hwi ar 'bomu 'bonga har ñönthe. 9 Habu̱ gatho ba po̱xa ya jö'i, ne bi hyextar ximha̱i, xa bi got'atho habu̱ mi 'bu̱ ya gamfi ne ar hmöka hnini. Jö ba pe̱hna ar tsibi ba ta̱ mhets'i, ne bi jö'sa xo̱ge. 10 Nunar ts'ondöhi mi ka ya jö'i, bi nju̱ ne bi t'e̱nt'a har ñho̱nthe tsibi mi zo̱ mi ku̱ ya k'axt'ado, ka mi ku̱nu̱ ar ts'ozu'we ne ar hya̱te m'e̱hni. Ma da tho nunar u̱ginu̱ parxui ne hiñham'u̱ da göts'i. 11 M'e̱fa da handa n'ar döta t'axthuxandö, ne hár hmi nö'ö togo mi huxhnu̱ bi m'e̱ta ar ximha̱i ne ar mhets'i, himbi födi habu̱ima. 12 Ne da handa gatho nu'u̱ togo xki du, ya döta ne ya t'u̱lo, mi 'ba̱'u̱ hár nthandi Jö. Bi ntu̱nga 'ra ya he̱'mi, ne man'ar he̱'mi bi ntu̱ngi, gehnu̱ habu̱ huxa yá thuhu nu'u̱ togo pe̱'sa ar te hiñham'u̱ da göts'i. Nuya xki du bi thö'spa majöni, ne bi t'umbi nö'ö ndi 'ñepi, ngu mi huxa ha ya he̱'mi, ngetho njap'u̱ xki 'yo̱t'u̱. 13 Ar döta ñho̱nthe bi da̱ yá jö'i xki dunu̱, ar ndöte ne ar 'be̱xui bi da̱ yá jö'i xki du n'ehe, ne bi thö'spa majöni n'a ngu n'a ngu xki 'yo̱t'u̱. 14 M'e̱fa ar ndöte ne ar 'be̱xui bi t'e̱nt'u̱ har ñho̱nthe tsibi. Gehnu̱ ar ñoho ndöte. 15 Ha gatho nu'u̱ togo himbi thini mi huxa yá thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, bi t'e̱nt'u̱ har ñho̱nthe tsibi.
1 Nep'u̱ da handa n'ar 'ra'yo mhets'i ne n'ar 'ra'yo ximha̱i, ngetho nunar 'be̱t'o mhets'i ne ar 'be̱t'o ximha̱i bi göts'i, ha nu ar ñho̱nthe bi m'e̱tho. 2 Nuga dar Xuwa, da handa ar jöpa hnini, nunar 'ra'yo Herusalen, ba kö'ma Jö mhets'i habu̱ bi 'bu̱'ö, xa mi nza̱tho ngu n'ar 'be̱hñö xi ñhoki da nthötwi ár döme. 3 Ne da o̱ n'ar mhö ndi 'ñe mhets'i mi enö: 4 Jö ma da dukwa gatho yá gida̱ ha yá da̱'u̱. Hinda ma da nja ar ndöte, ar ts'oni, ar mhafi, ar u̱gi, ngetho nuya 'be̱t'o thogi xi m'e̱di. 5 Ha nö'ö togo mi huxa har thuxandö bi 'ñenö: 6 Ne bi 'ñengagi man'agi: 7 Nu'u̱ togo da ntöte, ma ga hekwabi gatho nuya ñhoyu̱. Ma da nugagi ngu ár Jögi, ne ga nuga ngu ma bötsi. 8 Ha nuya tsuzu̱, ya me̱'sku, ya ts'ojö'i, ya hyote, nuya 'be̱ngwi ma'ra ya jö'i, ya 'ñete, nu'u̱ togo ndönga yá tsita emp'ö, ne gatho nu'u̱ mönga ya nhemhñö, ma da t'et'a har ñho̱nthe tsibi zo̱ ku̱ ya k'axt'ado xa xi mpa. Gehnu̱ ar ñoho ndöte. 9 N'a mba ep'u̱tho bi zu̱kagi n'a nuya yoto ya e̱nxe̱ mi hö yoto yá t'e̱ni mi ñuxa ya ngöxa mfe̱i. Da ñö'be ne bi 'ñengagi: 10 Ár Hñö Jö xki zinga ha ma te, ha nunar e̱nxe̱ bi zixkagi ha n'ar döta t'o̱ho̱ mar ñhets'i, ne bi utkagi ar döta jöpa hnini Herusalen ba kö'ma Jö mhets'i habu̱ bi 'bu̱'ö. 11 Nunar hnini'ö xa mi hyats'i mi pe̱'spa ár nsunda Jö. Mi ñhe̱hwi ngu n'ar hya'sdo xi mhödi, mi hya'stho ngu n'ar doxito. 12 Mi jot'a n'ar döta jödo xa mar ñhets'i, ne mi tu 're̱t'amayoho ya goxthi, ha n'a ngu n'a ya goxthi mi 'ba̱ n'ar e̱nxe̱. Ne xi t'otnu̱ yá thuhu nu'u̱ 're̱t'amayoho yá t'u̱ ar Hakob, habu̱ xpa e yá m'u̱i ya me Israel. 13 Hñu ya goxthi ñhanda mahyats'i, hñu ñhanda mahwifi, hñu ñhanda mampuni, ne hñu ñhanda mak'angi. 14 Mi pe̱'sa nunar hnininu̱ 're̱t'amayoho ya mu̱dido, ne n'a ngu n'a nuya doyu̱ mi tu yá thuhu nuya 're̱t'amayoho yá mpo̱te ar tsi Ntxönandöni. 15 Nunar e̱nxe̱ ndi ñö'be, mi hö n'ar k'axt'abo̱jö t'o, ma nda 'ye̱nga ar hnini, yá goxthi ne yá jödo. 16 Nunar hnininu̱, 'ramangutho ár nxidi, ár ma ne ár ñhets'i. Ha nunar e̱nxe̱ bi gu̱ ar t'o mi hö, ne bi 'ye̱nga ar hnini. Ne nunár ma bi zu̱ ngu madenthebe ya pa da ñ'o n'ar jö'i, njap'u̱tho ár ñhets'i ne ár nxidi. 17 Nuya jödo bi zu̱ yon'a̱temahñu ñhu̱fi ár mpidi. Nuya nt'e̱niyu̱ gehyu̱ ar nt'e̱ni pe̱'sa ya jö'i, ha nunar e̱nxe̱ bi de̱ntho. 18 Ar jödo ma ya hyasdo, ha nu ar hnini xki thoka ar hoga k'axt'abo̱jö mi hwe̱xki ngu n'ar hya'sa doxito. 19 Nuya mu̱dido mi ku̱xa hár wa ar jödo, xki thoki xki thuta tsa̱nt'ö ya nza̱thodo. Nu ar m'e̱t'o mar hya'sdo, nu ár ñoho mar k'angdo, nu ár hñu gehnu̱ n'ar do mi tu yá nhwe̱xki, nu ár goho mar bo̱thedo. 20 Nu ár ku̱t'a nza̱thodo mi tu ya m'e̱ts'i, nu ár 'rato mar the̱ngdo, nu ár yoto mar hya'sa k'axt'ado, nu ár hñöto mar k'ants'ado, nu ár gu̱to mar k'axt'ado, nu ár 're̱t'a mar hya'sa bo̱thedo, nu ár 're̱t'aman'a mar do̱nthido, nu ár 're̱t'amayoho mar hya'sa do̱nthido. 21 Nuyá goxthi mi 're̱t'amayoho ngu ya t'axdo xi mhödi. N'a ngu n'a ar t'axdo mar goxthi. Ha nu ár 'ñu ar hnini xki thoka ar hoga k'axt'abo̱jö, mi hya'stho ngu n'ar doxito. 22 Núnu̱ har jöpa hnini hinda handa xki juxa n'ar nijö, ngetho ka 'bu̱hnu̱ Jö ar tsi Hmu, hinjo'o togo da ñhuxkwi ár ts'e̱di, ne ar tsi Ntxönandöni, gehyu̱ ngu ar nijö. 23 Hingi homba ár ñot'i ar hyadi ne ár ñot'i ar zönö, ngetho hexa ar hyats'i ár nsunda Jö, ne ar tsi Ntxönandöni gehnu̱ 'yotwabi'u̱. 24 Ne gatho ya jö'i di 'bu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ma da ñ'o har ñot'i'ö, ne gatho ya ndö ma da e da da̱twa yá nsu ne yá ñho. 25 Nuyá goxthi hinda ma da njot'a 'bu̱ pa, ha nu ar xui hingi födi tengu'ö. 26 Gatho yá nsu ne yá ñho ya hnini ma da thöxhnu̱. 27 Hinte ma nts'otho ma da yu̱tnu̱, hinda yu̱t'a n'a togo hingi o̱t'a xiñho wa di mönga ya nhemhñö; ho̱nse̱ nu'u̱ togo di huxa yá thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, ár me̱ti ar tsi Ntxönandöni.
1 Nep'u̱ ar e̱nxe̱ bi utkagi n'ar döthe mi po ar dehe unga ar te, xa mar ñhats'i, mi hwe̱xka ngu n'ar doxito. Nunar döthenu̱ po̱nga hár thuxandö Jö ne ar tsi Ntxönandöni. 2 Thota har dö'ñu madeda ar hnini, ne gatho yoho yá ñöni ar döthe 'ba̱ ar 'ba̱iza ungar te. Ta̱t'a zönö unga te da ts'i, 're̱t'amayoho ya sofo ar je̱ye̱, ha nuyá xi, o̱the gatho ya meximha̱i. 3 Hinte janu̱ nö'ö xi t'e̱nt'i da ts'oni. Ha nu ár thuxandö Jö ne ar tsi Ntxönandöni ka 'bu̱hnu̱, ne gatho yá 'be̱go pe̱pabi, 4 ma da tsa̱ da ñhandwi, ne ár thuhu di tu ha yá dë'u̱. 5 Hinte janu̱ ar xui. Nuya ma da m'u̱hnu̱ hinda hyonga ár hyats'i n'ar ñot'i, wa ár hyats'i ar hyadi, ngetho Jö ar tsi Hmu da yot'wabi'u̱. Ne da ndö'u̱, hiñham'u̱ da göxa yá ndö'u̱. 6 Nep'u̱ ar e̱nxe̱ bi 'ñengagi: 7 Ar tsi Hmu bi 'ñenö: 8 Nuga ar Xuwa, da o̱ts'e ne da handa gathoyu̱. Nu mi wadi da handi, da nda̱ndihmö hár wa ar e̱nxe̱ togo bi utkagi gatho, ndi ne nga ndömhö. 9 Ha nö'ö bi 'ñengagi: 10 Ne bi 'ñengagi n'ehe: 11 Nuya ts'om'u̱i hinda ma da mponga yá m'u̱i, ne nuya ts'ojö'i di o̱t'atho nö'ö xints'otho. Nö'ö togo ar hogajö'i ma da njap'u̱tho, ha nö'ö togo xint'axi, dar nt'axitho. 12 —Hyanthu̱, 'ba̱p'u̱tho ar pa ga ehe, ne ga umba n'a ngu n'a ár nthöhö ngu yá 'be̱fi xi 'yo̱t'u̱. 13 Nuga da du̱'mi ne di jö'sa xo̱ge, ngu ar ndu̱i ne ar ngöts'i, togo 'be̱t'o ne 'be̱fa. 14 Nza̱tho nu'u̱ togo penga yá dutu, ne di 'ñepi da wat'a har 'ba̱iza unga ar te, ne da yu̱t'a ha yá goxthi ar hnini. 15 Ha nuya ts'ojö'i ma da go nthi, njangu ya 'ñete, nu'u̱ togo 'be̱ngwi ya jö'i, nuya hyote, nu'u̱ togo ndönga ya tsita emp'ö, ne gatho nu'u̱ togo mödi ne mönga ya nhemhñö. 16 —Nuga ar Hesu, xta pe̱ñ'ahu̱ ma e̱nxe̱ xi da̱t'ahu̱ majöni nuya tema da tho ha ya nijö. Ár 'be̱togi ar ndö Dabi, di njangu ar njötso̱ po̱xa 'bu̱ xudi xa di yot'i. 17 Ár Hñö Jö ne ár 'be̱hñö ar tsi Ntxönandöni enö njawa: 18 Nuga di da̱majöni, gatho togo da 'yo̱xa nuya mhö no̱nga tema da tho m'e̱fa xi t'ot'a har he̱'minu̱, ne da hñuts'i, Jö ma da hñu'spa ya u̱gi no̱ngwa. 19 Ha nu'u̱ togo da hñökwabi nuya mhö huxa har he̱'minu̱ no̱nga tema da tho m'e̱fa, Jö ma da hñökwabi ár thuhu har he̱'mi no̱nga ar te, hinda ma da m'u̱ har jöpa hnini, ne hinda t'umba nuya ñhöt'i huxa har he̱'minu̱. 20 Nö'ö togo xi da̱majöni gathoyu̱ enö njawa: 21 Ar tsi Hmu Hesukristo da hwëk'ahu̱ ár ñhöt'i gi gathohu̱. Dá njap'u̱.