1

1 Aretak mäjok cäban ri cajulew, ri Cristo, ri cäbix “u Tzij ri Dios” che, ya cˈo chic ri Areˈ. Ri Areˈ ri cäbix “u Tzij ri Dios” che cˈo chic rucˈ ri Dios, are cˈu kas Dios waˈ. 2 Ri Areˈ cˈut cˈo rucˈ ri Dios ojer tzaretak xchaptaj lok u banic ronojel. 3 Rumal ri Areˈ ri Dios xuban ronojel ri cˈolic. Man cˈo tä cˈu jas ri cˈolic ri mat xban rumal ri Areˈ. 4 Rucˈ ri Areˈ cˈo wi ri kas cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. We cˈaslemal riˈ are waˈ ri kas sakil chque conojel ri winak cho ruwächulew. 5 Ri sakil riˈ cäjuluw pa ri kˈekum, man cäcowin tä cˈu ri kˈekum chusachic u wäch. 6 Cˈo jun tataˈ ri xtak lok rumal ri Dios. Ri tataˈ riˈ are Juan u biˈ. 7 Xpe cˈu ri areˈ chukˈalajisaxic ri sakil chquiwäch ri winak rech conojel quecojon ta che ri sakil rumal ri u tzij ri areˈ. 8 Ri tat Juan man are tä ri sakil, xane xa takom lok rech cukˈalajisaj ri kas tzij chrij ri sakil. 9 Ri kas sakil cˈut, ri cäjuluw pa qui wiˈ conojel ri winak, tajin cäpe cho ruwächulew. 10 Ri Jun ri cäbix “u Tzij ri Dios” che cˈo chic cho ruwächulew. Pune cˈu rumal ri Areˈ ri Dios xuban ruwächulew, ri winak cˈut ri e cˈo cho ruwächulew man kas xquichˈob tä u wäch. 11 Xopan pa ru tinimit, ru winakil cˈut man xquicˈulaj taj. 12 Pune je riˈ e cˈo cˈu jujun ri utz u cˈulaxic xcaˈno, xecojon che ri Areˈ. E are cˈu tak waˈ ri xyiˈ chque chi queboc che ralcˈual ri Dios. 13 Ri xecojonic, ri xeboc che ralcˈual ri Dios, man jeˈ tä xban che calcˈualaxic jas ri calcˈual ri winak ri xak quil qui wäch rumal chi je waˈ xquichomaj ri qui nan qui tat, o rumal ru rayibal jun winak. Xane ri Dios are ri kas qui Tat ri e areˈ. 14 Ri Jun ri cäbix “u Tzij ri Dios” che xuban winak, xcˈoji cˈu chkaxol waral cho ruwächulew. Lokˈ xeril wi conojel winak, xubij cˈu ri kas tzij chque. Xkil ri quelic, kˈalaj chi kas are ru Cˈojol ri ka Tat ri sibalaj nim u kˈij, ri xuwi waˈ u Cˈojol cˈolic. 15 Ri tat Juan xukˈalajisaj ri kas tzij chrij ri Areˈ, xubij: Are waˈ ri xinbij, chi ri Jun chic ri cäpe na, are nim na u kˈij chnuwäch in rumal chi ri Areˈ cˈo chic aretak ri in mäjaˈ quil nu wäch, ―xchaˈ. 16 Konojel ka cˈamom ke ri nimalaj u kˈinomal, ka rikom cˈu tewchibal kˈij chi kˈij. 17 Ri ka mam Moisés xutzˈibaj can ri Pixab ri xuya ri Dios che. Are cˈu ri Jesucristo xucˈut can chkawäch chi kas cujraj ri Dios, xukˈalajisaj ri kas tzij chkawäch. 18 Man cˈo tä wi jun winak ilowinak u wäch ri Dios. Xane xak xuwi ru Cˈojol ri Dios ri cˈo rucˈ ri ka Tat, ri xak xuwi waˈ u Cˈojol cˈolic, are ri Areˈ xulkˈalajisan chkawäch ru banic ri Dios. 19 Ri winak aj Israel pa Jerusalén xequitak bi sacerdotes xukujeˈ levitas rucˈ ri tat Juan chutaˈic che jachin ri areˈ. 20 Ri areˈ kas xukˈalajisaj chquiwäch chi sakil, xubij: Ri in, man in tä ri Cristo, ―xcha chque. 21 Xquitaˈ chi cˈu jumul che, xquibij: ¿Jachin cˈu ri lal? ¿A lal riˈ ri ka mam Elías ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios? ―xecha che. Ri tat Juan xubij: Man in tä riˈ, ―xcha chque. Jumul chic xquitaˈ che, xquibij: ¿A man lal cˈu riˈ ri kˈalajisal u Tzij ri Dios ri cäbixic chi cäpe na? ―xecha che. Ri areˈ xchˈawic, xubij: Man in tä riˈ, ―xcha chque. 22 Xquibij cˈu che: ¿Jachin cˈu ri lal? Rajwaxic chi cujeˈc, cˈo jas ri queˈkabij chque ri xujtakow lok. ¿Jas ri cäbij la chke chij ib la? ―xecha che. 23 Ri tat Juan xchˈawic, xubij: In riˈ ri jun ri co cächˈaw pa tak ri juyub ri cätzˈinowic, cubij: “Chibana u banic ri nim be ri cäbin wi ri Kajaw, chibana jicom che,” ―cächaˈ. Jeˈ jas ri xubij lok ri ka mam Isaías ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios, ―xcha chque. 24 Ri achijab riˈ ri xeopan rucˈ ri tat Juan chuchˈabexic, e areˈ qui takoˈn ri tataˈib fariseos waˈ. 25 Xquitaˈ cˈu che ri tat Juan: We ri lal, man lal tä riˈ ri Cristo, man lal tä riˈ ri ka mam Elías, man lal tä cˈu riˈ ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios, ¿jas che cäban la kasnaˈ? ―xecha che. 26 Ri tat Juan xubij chque: Ri in quinban kasnaˈ rucˈ joron. Cˈo cˈu Jun chxol alak ri man etam tä alak u wäch ri Areˈ. 27 Are cˈu waˈ ri Jun ri teren lok chwij, pune nim cˈu na u banic chnuwäch in. Man takal tä cˈu chwe in quinquir ru cˈamal u xajäb, ―xcha chque. 28 Ronojel waˈ we riˈ xcˈulmataj pa Betábara ri cˈo chrelbal kˈij che ri nimaˈ Jordán jawijeˈ ri tajin cuban wi kasnaˈ ri tat Juan. 29 Chucab kˈij ri tat Juan xril ri Jesús tajin cänakajin lok rucˈ, xubij: ¡Chilampe alak! ―cächaˈ. Are waˈ ri Jun ri cäcämisax na cho ri Dios jeˈ ta ne jun alaj chij che resaxic bi ri qui mac ri winak ri e cˈo cho ruwächulew, ―cächaˈ. 30 Chrij cˈu ri Areˈ xintzijon wi aretak xinbij: Cäpe chi na Jun ri nim na u banic chnuwäch in. Je riˈ, rumal chi ri Areˈ ya cˈo chic mäjok quil nu wäch in. 31 Ri in xukujeˈ man wetam tä u wäch nabe, tajin cˈu quinban qui kasnaˈ ri winak rech conojel ri winak aj Israel cäquetamaj u wäch, ―xcha ri tat Juan. 32 Xukujeˈ xubij ri tat Juan: Xinwil ri Lokˈalaj Espíritu xkaj lok chicaj jeˈ u banic jun palomäx, xcanaj cˈu can puwiˈ ri Jesús. 33 Ri in nabe man wetam taj jachin ri Areˈ, ri Dios cˈut ri xintakowic chi quinban kasnaˈ rucˈ joron, are xubij chwe: “Jachin ri cawilo chi cäkaj ri Lokˈalaj Espíritu puwiˈ, cäcanajic, are riˈ ri Jun ri cuban na kasnaˈ rucˈ ri Lokˈalaj Espíritu,” ―xcha chwe. 34 Ri in wilom ri xucˈulmaj, quinkˈalajisaj cˈut jas ri xinwilo chi are waˈ ru Cˈojol ri Dios, ―xcha ri tat Juan chque ri winak. 35 Chucab kˈij ri tat Juan cˈo chilaˈ jumul chic e rachiˈl quieb chque ru tijoxelab. 36 Aretak ri tat Juan xrilo chi tajin cocˈow ri Jesús, xubij: ¡Chiwilampeˈ! ―cächaˈ. Are waˈ ri Jun ri cäcämisax na cho ri Dios jeˈ ta ne jun alaj chij, ―xcha chque. 37 Ri quieb u tijoxelab ri tat Juan, aretak xquita ri xubij, xebeˈ rucˈ ri Jesús. 38 Ri Jesús xcaˈy can chrij, xrilo chi terenem ri Areˈ cumal ri quieb tijoxelab, xubij chque: ¿Jas tajin quitzucuj? ―xchaˈ. Ri e areˈ xquibij che: Ajtij, ¿jawijeˈ jekel wi la? ―xecha che. 39 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: ¡Chixsajmpeˈ! Joˈ baˈ, quiwila cˈu na, ―xcha riˈ chque. Xebeˈ cˈu rucˈ ri Areˈ, xquil na jawijeˈ ri jekel wi. Chilaˈ cˈut xecanaj wi can pa ri kˈij riˈ, rumal chi craj are ucaj hora riˈ re ri benak kˈij. 40 Jun cˈu chque ri quieb achijab ri xquita ri xubij ri tat Juan, ri xebeˈ rucˈ ri Jesús, are ri tat Andrés ri ratz ri tat Simón Pedro. 41 Xeˈ ri tat Andrés chanim chutzucuxic ri tat Simón ru chakˈ, xubij cˈu che: Xkarik ri Mesías, ―xcha che. (Ri tzij riˈ quel cubij “Cristo”.) 42 Te cˈu riˈ ri tat Andrés xucˈam bi ri tat Simón rucˈ ri Jesús. Ri Jesús cˈut, aretak xrilo, xubij che: At riˈ ri tat Simón ru cˈojol ri Jonás. Cefas chic cäbix na chawe (ri quel cubij Pedro), ―xcha che. 43 Chucab kˈij chic ri Jesús xuchomaj chi queˈ pa Galilea. Xurik cˈu ri tat Felipe, xubij che: Tasaˈj wucˈ, ―xcha che. 44 Ri tat Felipe jelaˈ cäpe wi pa ri tinimit Betsaida ri qui tinimit ri tat Andrés, ri tat Pedro. 45 Ri tat Felipe xeˈ chutzucuxic ri tat Natanael, xubij che: Xkil u wäch ri achi ri cˈo xutzˈibaj ri ka mam Moisés chrij pa tak ri wuj re ri Pixab, xukujeˈ ri cˈo xquitzˈibaj ri kˈalajisal tak re ru Lokˈ Pixab ri Dios chrij pa ri qui wuj. Are waˈ ri Jesús ru cˈojol ri tat José aj Nazaret, ―xcha che. 46 Ri tat Natanael xubij che: ¿A cˈo pu lo jun winak nim u banic ri cäpe pa Nazaret? ―xcha che. Ri tat Felipe xubij che: Tasaˈj baˈ, cawil cˈu na at, ―xcha che. 47 Ri Jesús, aretak xrilo chi petinak ri tat Natanael, xubij: Xpe jun achi ri kas aj Israel, ri man cˈo tä subunic pa ranimaˈ, ―xchaˈ. 48 Te riˈ ri tat Natanael xutaˈ che ri Jesús: ¿Jas xban la che retamaxic nu wäch? ―xcha che. Ri Jesús xubij che: Xatinwilo aretak mäjaˈ catsiqˈuix rumal ri tat Felipe, aretak at cˈo chuxeˈ ri jun u cheˈal higos, ―xcha che. 49 Ri tat Natanael xubij che: Ajtij, lal riˈ ri u Cˈojol ri Dios, ri Nim Takanel pa qui wiˈ ri winak aj Israel, ―xcha che. 50 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: E ri at, ¿a cacoj waˈ xa rumal chi xinbij chawe chi xatinwilo aretak ri at cˈo chuxeˈ ru cheˈal higos? Cawil cˈu na nimak tak cajmabal chuwäch waˈ we riˈ, ―xcha che. 51 Xukujeˈ xubij ri Jesús: Kas tzij ri quinbij chiwe chi quiwil na ri caj jaktalic. Quiwil cˈu na ri ángeles rech ri Dios quepakiˈc, quexuli pa nu wiˈ in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, ―xcha ri Jesús chque.

2

1 Churox kˈij xban jun cˈulanem pa ri tinimit Caná re Galilea. Ru nan ri Jesús cˈo pa ri cˈulanem. 2 Xukujeˈ ri Jesús e rachiˈl ru tijoxelab xesiqˈuix pa ri cˈulanem. 3 Xqˈuis cˈu ri vino. Xpe ru nan ri Jesús, xubij che ri Areˈ: Man cˈo tä chi vino, ―xcha che. 4 Ri Jesús cˈut xchˈawic, xubij che: Nan, ¿jas che cabij waˈ chwe in? Mäjaˈ curik ri kˈij chwe, ―xcha che ru nan. 5 Xubij cˈu ru nan chque ri tajin quecojow ri vino: Chibana ronojel ri cubij na chiwe, ―xcha chque. 6 Cˈo cˈu wakib nimak tak kˈebal re abaj chilaˈ, cˈolibal joron ri cäquicoj ri winak aj Israel che chˈajbal quib aretak cäquesaj ri äwas chquij. Chquijujunal ri kˈebal cäquichˈij jumuchˈ o cien litros joron. 7 Ri Jesús xubij chque ri tajin quepatänin chque ri winak: Nojisaj alak we kˈebal riˈ che joron, ―xcha chque. Xquichap cˈu qui nojisaxic ri nimak tak kˈebal cˈä xenoj na. 8 Xubij cˈu ri Jesús chque: Chesaj alak bi jubikˈ, cˈama bi alak che ri cˈamal be pa ri nimakˈij, ―xcha chque. Jeˈ cˈu xcaˈno. 9 Aretak ri cˈamal be pa ri nimakˈij xunaˈ ri joron ri qˈuextajinak chi pa vino, man retam tä cˈut jawijeˈ xeˈcˈam wi. Xak xuwi ri patäninelab cˈo quetam chic che ri vino jawijeˈ quesam wi bic. Ri cˈamal be xusiqˈuij ri ala (ri novio). 10 Xubij cˈu che: Conojel ri winak are cäquicoj nabe ri utzalaj vino. Aretak cˈut e nojinak chi ri ulaˈ, te cˈu riˈ coc ri vino ri man kas tä pakal rajil. Are cˈu ri at a cˈolom can ri utzalaj vino rech cˈä teˈ coc waˈ qˈuisbal, ―xcha che. 11 Ri xuban ri Jesús pa Caná re Galilea, are waˈ ri nabe cajmabal etal. Rucˈ waˈ xucˈutu chi sibalaj nim u kˈij ri Areˈ. Xecojon cˈu ru tijoxelab che. 12 Te cˈu riˈ xel bi chilaˈ, xeˈ pa ri tinimit Capernaum, rachiˈl ru nan, ru tijoxelab, xukujeˈ tak ru chakˈ. Xecanaj cˈu na can quieb oxib kˈij chilaˈ. 13 Xa jubikˈ craj man curik ri Pascua, jun chque ri qui nimakˈij ri winak aj Israel. Rumal riˈ ri Jesús xeˈ pa ri tinimit Jerusalén. 14 Chilaˈ pa ri nimalaj rachoch Dios xeurik ajcˈay tak wacäx, ajcˈay tak chij, xukujeˈ ajcˈay tak palomäx. Xukujeˈ xeurik ri qˈuexel tak qui rajil ri winak tˈuyutˈoj pa tak ri qui tem. 15 Ri Jesús aretak xeril waˈ, xuban u banic jun colob che u chˈayibal, xuchaplej quesaxic bi conojel ri winak riˈ pa ri nimalaj rachoch Dios, junam cucˈ ri qui chij, ri qui wacäx. Xujabuj ri qui rajil ri qˈuexel tak puak, xupakchij apan ri qui mesa. 16 Xubij chque ri ajcˈay tak palomäx: ¡Chesaj bi alak ronojel waˈ waral! Mäban alak jun cˈayibal che ri rachoch ri nu Tat, ―xcha chque. 17 Are cˈu ru tijoxelab, xnaˈtaj chque ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic, ri cubij: “Jeˈ ta ne tajin cäcˈat ri wanimaˈ rumal ri u lokˈal ri achoch la,” ―cächaˈ. 18 Te riˈ ri winak aj Israel xquitaˈ che ri Jesús: ¿Jas etal cäcˈut la chkawäch rech cäkilo chi cˈo takanic pa kˈab la chubanic ronojel waˈ? ―xecha che. 19 Xchˈaw ri Jesús, xubij chque: We ta ri alak cäwulij alak ri nimalaj rachoch Dios riˈ, xa oxib kˈij quinsachi na chuyaquic waˈ jumul chic, ―xcha chque. 20 Xquibij cˈu ri winak aj Israel che: Cawinak wakib junab xbeytaj u banic waˈ we nimalaj rachoch Dios riˈ, te cˈu riˈ cäbij la chi xa choxib kˈij cäyac ta chi la jumul, ―xecha che. 21 Are cˈu ri nimalaj rachoch Dios ri xubij ri Jesús, are ru cuerpo ri Areˈ. 22 Rumal riˈ aretak xcˈastaj ri Jesús chquixol ri cäminakib, xnaˈtaj waˈ we tzij riˈ ri xubij ri Jesús chque ru tijoxelab, xquicoj cˈut ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic, xukujeˈ xecojon che ru tzij ri Jesús. 23 Aretak ri Jesús xcˈoji pa Jerusalén pa ri nimakˈij re ri Pascua, e qˈuia xecojon che aretak xquil ri cajmabal tak etal ri xubano. 24 Ri Jesús cˈut man xcuˈbi tä u cˈux chquij rumal chi ri Areˈ retam ri cˈo pa canimaˈ conojel winak. 25 Man rajwaxic taj chi cˈo jachin jun cäbin che ri cäquichomaj ri winak rumal chi ri Areˈ retam ri cˈo pa tak ri canimaˈ.

3

1 Cˈo jun tataˈ fariseo, Nicodemo u biˈ. Ri tataˈ riˈ nim u banic chquixol ri winak aj Israel. 2 Ri tat Nicodemo xopan rucˈ ri Jesús chakˈab chuchˈabexic, xubij che: Ajtij, ―xcha che. Ketam chi are ri Dios takowinak la lok che ka tijoxic rumal chi man cˈo tä jun cäcowin chucˈutic ri u chukˈab cucˈ cajmabal tak etal jas ri tajin cäban la we ta mat cˈo ri Dios rucˈ, ―xcha che ri Jesús. 3 Te riˈ ri Jesús xubij che: Kas tzij quinbij che la chi we jun winak man quil chi na u wäch jumul chic, man cuyaˈ taj queˈrilaˈ jawijeˈ ri cätakan wi ri Dios, ―xcha che. 4 Ri tat Nicodemo xutaˈ che, xubij: ¿Jas ta cˈu lo cuban jun achi ri riˈj chic rech quil chi na u wäch jumul chic? ¿A cäcowin ta cˈu lo coc ri areˈ jumul chic chupam ru nan rech quil chi na u wäch chucamul? ―xcha che. 5 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Kas tzij quinbij che la chi ri winak ri man quil tä na u wäch rucˈ joron, xukujeˈ rucˈ ri Lokˈalaj Espíritu, man cuyaˈ taj copan chilaˈ jawijeˈ ri cätakan wi ri Dios, ―cächa che. 6 Ri winak ri calcˈualax cumal ru nan u tat, xak winak riˈ. Are cˈu ri winak ri calcˈualax rumal ri Lokˈalaj Espíritu, ralcˈual ri Dios riˈ. 7 Mäcajmaj baˈ la chi quinbij che la: “Rajwaxic chi quil chi na u wäch jun winak jumul chic,” ―cächa che. 8 Jeˈ jas ri quiäkikˈ xa apawijeˈ cäjichˈichˈ wi, cätataj ru jininem, man kˈalaj tä cˈut jawijeˈ ri cäpe wi, o jawijeˈ ri queˈ wi. Are cˈu je riˈ ri winak ri quil u wäch rumal ri Lokˈalaj Espíritu, ―xcha ri Jesús che. 9 Ri tat Nicodemo xutaˈ chi jumul che ri Jesús, xubij: ¿Jas cˈu ru banic waˈ? ―xcha che. 10 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Ri lal, lal jun nimalaj ajtij pa Israel. ¿A mat cächˈob la waˈ ri tajin quinbij? ―cächa che. 11 Kas tzij quinbij che la, chi ri uj cäkabij ri ketam, cäkakˈalajisaj cˈu ri kilom. Are cˈu ri alak man cäcoj tä alak ri cäkabij chech alak. 12 We man cäcoj alak ri quinbij chrij ri cäcˈulmataj waral cho ruwächulew, ¿a are ta cˈu lo cäcoj alak riˈ we quintzijon chrij ri cäcˈulmataj pa ri caj? ―cächa che. 13 Man cˈo tä jun winak pakalinak bi chilaˈ chicaj, xane xak xuwi ri kajinak lok chicaj. Are cˈu ri in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, ―cächa ri Jesús. 14 Jas ri xbantaj pa ri juyub ri cätzˈinowic aretak ri ka mam Moisés xuyac ri jun cumätz re chˈichˈ bronce puwiˈ jun cheˈ chquiwäch ri winak, je cˈu riˈ cäban na chwe in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak. Quinyac na in chquiwäch ri winak. 15 Je riˈ rech apachin ri cäcojon chwe in man cäsach tä u wäch, xane curik ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic, ―xcha ri Jesús che ri tat Nicodemo. 16 Ri Dios cˈut sibalaj queraj ri winak cho ruwächulew chi xusipaj lok ru Cˈojol ri xak xuwi waˈ u Cˈojol cˈolic, rech apachin ri cäcojon che ri Areˈ man cäsach tä u wäch, xane curik ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. 17 Ri Dios man xutak tä lok ru Cˈojol cho ruwächulew chukˈatic tzij pa qui wiˈ ri winak chi cˈäjisaxic qui wäch, xane che qui toˈic. 18 Jachin ri cäcojon che ru Cˈojol ri Dios, man cäkˈat tä tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch. Jachin cˈu ri man cäcojon tä che, ya kˈatom chi tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch rumal chi man cäcojon tä che ru Cˈojol ri Dios ri xak xuwi u Cˈojol waˈ cˈolic. 19 Ri man quecojon taj kˈatom chi tzij pa qui wiˈ chi cäcˈäjisax qui wäch rumal chi aretak ri sakil xpe cho ruwächulew, ri winak are utz xquil wi ri kˈekum rumal chi man utz taj ri tajin cäcaˈno. 20 Conojel ri cäcaˈn etzelal cäquetzelaj u wäch ri sakil. Man cäcaj tä cˈu quekeb cho ri sakil rumal chi man cäcaj taj chi cäkˈalajin ri etzelal ri tajin cäcaˈno. 21 Jachin cˈu tak ri cäcaˈn ri kas tzij, quekeb riˈ cho ri sakil rech cäkˈalajinic chi ronojel ri tajin cäcaˈno are waˈ ri craj ri Dios. 22 Te cˈu riˈ ri Jesús xel bi chilaˈ, xeˈ pa Judea junam cucˈ ru tijoxelab. Naj cˈut xcanaj na chilaˈ cucˈ ri e areˈ, xuban cˈu kasnaˈ. 23 Ri tat Juan xukujeˈ tajin cuban kasnaˈ pa Enón, chunakaj ri Salim, jawijeˈ cˈo wi qˈuia joron. Xeopan ri winak rucˈ, xuban cˈu qui kasnaˈ. 24 Mäjaˈ cˈu coc ri tat Juan pa cheˈ aretak xbantaj waˈ. 25 Te riˈ xchaptaj jun chˈoj chquixol ru tijoxelab ri tat Juan cucˈ jujun aj Israel chrij ri resaxic ri äwas chquij. 26 Xeˈquibij cˈu che ri tat Juan: Ajtij, chilampe la chi ri Jun ri xcˈoji ucˈ la chrelbal kˈij che ri nimaˈ Jordán, ri Jun ri xkˈalajisaj la chkawäch, ri Areˈ tajin cuban kasnaˈ cämic, conojel cˈu ri winak tajin quebeˈ rucˈ, ―xecha che. 27 Ri tat Juan xubij chque: Man cˈo tä jun winak cˈo jas cäcowin chubanic, we man yoˈm che rumal ri Dios. 28 Ri ix, kas xita riˈ jas ri xinbij, chi man in taj ri Cristo, xane xa in takom lok nabe chuwäch ri Areˈ. 29 Pa jun cˈulanem, ri cˈamowinak bi ri ali are ri ala. Are cˈu ri rachiˈl ri ala ri cˈo chilaˈ cutatabej ri ala cätzijonic, cäquicot cˈu rucˈ aretak cuto. Je cˈu riˈ ri in cämic sibalaj quinquicotic. 30 Ri Areˈ rajwaxic are cänimar na u kˈij, are cˈu ri in, rajwaxic chi nojim man nim tä chic quinil wi, ―xcha ri tat Juan chque ru tijoxelab. 31 Ri Jun ri cäpe chilaˈ chicaj are cˈo pa qui wiˈ conojel. Are cˈu ri jun ri xak ajuwächulew, xuwi cutzijoj ri cäbantaj waral cho ruwächulew. Are cˈu ri Jun ri cäpe chilaˈ chicaj are cˈo pa qui wiˈ conojel. 32 Ri Areˈ cˈut, are cutzijoj ri rilom, ri u tom. Man cˈo tä cˈu jun cucojo jas ri cubij. 33 Jachin cˈu ri cucojo, rucˈ waˈ cujiquiba u bixic chi ri Dios cubij ri kas tzij. 34 Ri Jun ri takom lok rumal ri Dios, cutzijoj ru Tzij ri Dios, rumal chi ri Dios man xak tä jubikˈ ri Espíritu rech Areˈ u yoˈm che. 35 Ri Dios ka Tat lokˈ ru Cˈojol chuwäch, u yoˈm cˈu ronojel pu kˈab. 36 Jachin ri cäcojon che ru Cˈojol ri Dios cˈo u cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Jachin cˈu ri man craj taj cäcojon che ru Cˈojol ri Dios, man cˈo tä u cˈaslemal riˈ, xane ri nimalaj royowal ri Dios cäpe na puwiˈ, cäcˈäjisax cˈu na u wäch.

4

1 Ri tataˈib fariseos xquetamaj chi ri Jesús e qˈuia na ru tijoxelab ri Areˈ, xukujeˈ e qˈuia na ri xban qui kasnaˈ rumal ri Areˈ chuwäch ri xban qui kasnaˈ rumal ri tat Juan. 2 Kas tzij cˈut, man are tä ri Jesús ri xbanow ri kasnaˈ, xane e are ru tijoxelab xebanowic. 3 Aretak ri Jesús xuta waˈ, ri tajin cäbixic, xel bi pa Judea, xtzelej chic pa Galilea. 4 Pa ru tzelejic cˈut rajwaxic chi cocˈow pa tak ri juyub re Samaria. 5 Xopan cˈu pa jun tinimit re Samaria, Sicar u biˈ, chunakaj ri ulew ri u yoˈm ri Jacob che rechbal ri José ru cˈojol. 6 Chilaˈ cˈut cˈo wi ri cˈuaˈ ri cäbix “ru cˈuaˈ ri Jacob” che. Ri Jesús cosinak chic che ri binem, xtˈuyi chuchiˈ ri cˈuaˈ. Xa cˈu jubikˈ man curik ri niqˈuiaj kˈij. 7 E benak cˈu ru tijoxelab pa ri tinimit chulokˈic ri cäquitijo, 8 aretak xopan jun ixok aj Samaria chuchiˈ ri cˈuaˈ chucˈamic u joron. Ri Jesús xubij che: Ya la jubikˈ nu joron, ―xcha che. 9 Man cäquichˈabej tä cˈu quib ri winak aj Israel cucˈ ri winak aj Samaria, rumal riˈ ri ixok xubij che ri Jesús: ¿Jas che ri lal cätaˈ la joron la chwe in? Ri lal cˈut, lal aj Israel. Ri in, in aj Samaria, ―xcha che. 10 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: We ta etam la jas ri cusipaj ri Dios, xukujeˈ we ta etam la jachin ri in ri tajin quintaˈ nu joron che la, ri lal kas tzij cätaˈ la joron la riˈ chwe in, quinya cˈu na cˈaslic joron che la, ―xcha che. 11 Ri ixok xubij che: Tat, man cˈo tä ne jas cäcoj la che resaxic ri joron, sibalaj naj cˈut kajinak ri cˈuaˈ. ¿Jawijeˈ ta cˈu ne queˈcˈama wi la ri cˈaslic joron ri cäya la chwe? ―cächa che. 12 Ri Jacob ri ka mam ojer are yoˈwinak can waˈ we cˈuaˈ riˈ chke, ri xresaj wi u joron ri areˈ, ri ralcˈual, xukujeˈ ri xresaj wi qui joron ri rawaj. ¿A lal ta cˈut ri nim na banic la chuwäch ri areˈ? ―xcha ri ixok che ri Jesús. 13 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Conojel ri cäquitij que we joron riˈ cächakiˈj chi na qui chiˈ jumul chic. 14 Jachin cˈu ri cutij re ri joron ri quinya in, man cˈo tä chi na jumul cächakiˈj chi u chiˈ. Je riˈ, rumal chi ri joron ri quinya in che cäbulbut na pa ranimaˈ jeˈ jas jun u qˈuiyibal jaˈ ri cuya cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic, ―xcha che. 15 Ri ixok xubij che: Tat, ya la we ri joron riˈ rech man cächakiˈj tä chi nu chiˈ, rech man rajwaxic tä chi quinpe chi waral chucˈamic nu joron, ―xcha che. 16 Ri Jesús xubij che: Oj baˈ la, jesiqˈuij la lok ri achajil la, cäpe chi cˈu na la waral, ―xcha che. 17 Ri ixok xchˈawic, xubij: Man cˈo tä wachajil, ―xcha che. Xubij cˈu ri Jesús che: Tzij ri cäbij la chi man cˈo tä achajil la. 18 E job cˈu ne ri achajil la e cˈolinak. Are cˈu ri jun ri cˈo ucˈ la cämic, man are tä kas achajil la. Kas tzij baˈ ri bim la, ―xcha ri Jesús che ri ixok. 19 Aretak xuta ri ixok waˈ, xubij che ri Jesús: Tat, quinwilo chi lal jun kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios. 20 Ri ka mam uj ojer, ri uj aj Samaria, xquikˈijilaj ri Dios waral pa we juyub riˈ. Are cˈu ri alak, ri alak aj Israel, cäbij alak chi pa ri tinimit Jerusalén rajwaxic cäkˈijilax wi ri Dios, ―xcha che. 21 Ri Jesús xchˈawic, xubij: Nan, cojo baˈ la ri quinbij chi copan na ri kˈij aretak ri alak cäkˈijilaj na alak ri ka Tat, man rajwaxic tä cˈu na chi cäpe alak waral pa we juyub riˈ o chi queˈ alak pa Jerusalén chukˈijilaxic ri ka Tat, ―xcha che. 22 Ri alak, alak aj Samaria man kas etam alak jachin ri cäkˈijilaj alak. Are cˈu ri uj ketam jachin ri cäkakˈijilaj, rumal chi ru tobanic ri Dios cäpetic cumal ri winak aj Israel. 23 Curik cˈu na ri kˈij, are cämic cˈut, aretak ri winak ri kas tzij cäquikˈijilaj ri ka Tat, kas cäquikˈijilaj na ri Areˈ rucˈ ru takanic ri Lokˈalaj Espíritu pa canimaˈ. Ri ka Tat cˈut, craj chi jeˈ cäban waˈ cumal ri winak ri quekˈijilan che. 24 Ri Dios are Espíritu, jachin cˈu tak ri quekˈijilan che, rajwaxic kas tzij cäquikˈijilaj na rucˈ ru takanic ri Lokˈalaj Espíritu pa canimaˈ. 25 Ri ixok xubij che: Ri in wetam chi cäpe na ri Mesías ri xukujeˈ cäbix Cristo che. Aretak cäpe ri Areˈ, cukˈalajisaj na ronojel chkawäch, ―xcha che. 26 Ri Jesús xubij che: In riˈ, ri tajin quintzijon ucˈ la, ―xcha che. 27 Kas jeˈ tajin cubij waˈ ri Jesús aretak xeopan ru tijoxelab. Xquicajmaj cˈut chi tajin cätzijon rucˈ jun ixok. Man cˈo tä cˈu jun xucochˈo xutaˈ che ri Jesús jas ri craj ri ixok o jas ri tajin cubij che. 28 Ri ixok cˈut xuya can ru kˈebal, xeˈ pa ri tinimit, xubij chque ri winak: 29 Chixsajmpeˈ, jiliwila cˈu jun achi ri u bim chwe ronojel ri nu banom. ¿A mat are waˈ ri Cristo? ―xcha chque ri winak. 30 Xebel cˈu bi ri winak pa ri tinimit, xebeˈ jelaˈ jawijeˈ cˈo wi ri Jesús. 31 Are cˈu ri tijoxelab tajin cäquibij che ri Jesús: Ajtij, wok baˈ la, ―xecha che. 32 Ri Jesús cˈut xubij chque: Ri in cˈo ri nu wa ri quintijo ri man iwetam tä ix jasach, ―xcha chque. 33 Ri tijoxelab xquichaplej u taˈic chbil tak quib, xquibij: ¿A xa ta cˈu lo cˈo jachin xcˈamow lok ri cutijo? ―xechaˈ. 34 Ri Jesús xubij chque: Ri nu wa are ru banic ru rayibal ri Jun ri xintakow lok, ru qˈuisic cˈut ru chaplem lok u banic. 35 Ri ix quibij: “Craj na quiejeb icˈ ri cosecha.” Ri in cˈut quinbij chiwe: Chicaˈyej tak ri ticoˈn, e chakiˈj chi cˈut, e utz chic che ri cosecha. 36 Ri cächacun pa ri cosecha, cäyiˈ na ri tojbal re. Are cˈu ri cosecha ri cuyaco are re cˈaslemal waˈ ri man cˈo tä u qˈuisic, rech ri queticoˈnijic, xukujeˈ ri queyacowic, junam quequicotic. 37 Kas tzij cˈut ri cäbixic: “Jun winak cäticoˈnijic, are cˈu jun winak chic ri cäyacowic,” ―cächaˈ. 38 Ri in xixintak bic rech quiyac u wäch ri ticoˈn ri man xirik tä cˈäx chutiquic. Juleˈ winak chic ri xechacunic, are cˈu ri ix xak xuwi quixquicot chuyaquic u wäch ri qui ticoˈn, ―xcha chque ru tijoxelab. 39 E qˈuia cˈu chque ri winak pa ri alaj tinimit riˈ re Samaria ri xecojon che ri Jesús rumal ri xuban ri ixok, xujiquiba cˈu u bixic chque: “U bim chwe ronojel ri nu banom,” ―xcha riˈ. 40 Je riˈ chi aretak xeopan ri winak aj Samaria rucˈ ri Jesús, xquibochiˈj chi cäcanaj na can cucˈ. Xcanaj cˈu na can quieb kˈij cucˈ. 41 E qˈuia cˈu na ri xecojonic aretak xquita ri tzij ri xubij ri Jesús. 42 Xquibij cˈu che ri ixok: Cämic cäkacojo, man xuwi tä rumal ri xabij at chke, xane rumal chi ka tom uj ri cubij. Ketam cˈut chi kas tzij are waˈ ri Cristo ri Toˈl Que ri winak cho ruwächulew, ―xecha che. 43 Churox kˈij ri Jesús xel bi pa Samaria, xutakej ru be, xeˈ pa Galilea. 44 Je riˈ, rumal chi jun kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios man nim tä quil wi ri areˈ pa ri kas u tinimit jeˈ jas ri xubij ri Jesús. 45 Aretak xopan pa Galilea ri winak chilaˈ utz u cˈulaxic xcaˈno. Ri e areˈ cˈut e petinak pa ri nimakˈij Pascua ri cäban pa ri tinimit Jerusalén, quilom cˈu ronojel ri u banom ri Areˈ chilaˈ pa ri nimakˈij. 46 Te riˈ ri Jesús xeˈ chi jumul pa ri tinimit Caná pa Galilea jawijeˈ ri xuqˈuex wi ri joron pa vino. Cˈo cˈu jun tataˈ chilaˈ ri nim u banic pa ri tinimit Capernaum. Jun toˈl re ri nim takanel waˈ. Yawab cˈu ri u cˈojol. 47 Aretak ri tataˈ riˈ xuto chi ri Jesús xpe pa Judea, xopan cˈu pa Galilea, xeˈ ri areˈ che rilic. Xutaˈ tokˈob che chi queˈ cho rachoch chucunaxic ri u cˈojol, ri xa jubikˈ man cäcämic. 48 Ri Jesús cˈut xubij che: Ri alak man cäcojon tä alak we ta mat quil alak cajmabal, xukujeˈ etal, ―xcha ri Jesús. 49 Xubij cˈu ri tataˈ ri nim u banic che: Tat, saˈj la chanim cho wachoch mäjaˈ cˈu cäcäm ri nu cˈojol, ―xcha che. 50 Xubij cˈu ri Jesús che: ¡Oj la cho ja, cäcˈasi cˈu na ri cˈojol la! ―xcha che. Xucoj cˈu ri tataˈ ri xbix che rumal ri Jesús, xeˈ cˈut. 51 Aretak xa jubikˈ man copan ri tataˈ cho rachoch, xepe ri patänil tak re chucˈulaxic, xquibij cˈu che: ¡Cˈasal ri cˈojol la! ―xecha che. 52 Ri tataˈ xutaˈ chque jas hora xuchap rutziric ri u cˈojol. Ri e areˈ xquibij che: Iwir pa ri nabe hora re ri benak kˈij xel ri kˈakˈ chrij, ―xecha che. 53 Ru tat ri ala xuchˈobo chi pa ri hora riˈ xubij ri Jesús che: “Ri cˈojol la cäcˈasi na,” ―xcha ri Jesús. Xcojon cˈu ri tataˈ che ri Jesús, xukujeˈ conojel ri e cˈo pa rachoch. 54 Are waˈ ri ucab cajmabal etal ri xuban ri Jesús aretak xtzelej lok pa Judea, xopan cˈu pa Galilea.

5

1 Te cˈu riˈ ri winak aj Israel xcaˈn jun qui nimakˈij chic pa Jerusalén. Ri Jesús cˈut xeˈ chi na jumul jelaˈ. 2 Pa ri tinimit Jerusalén chunakaj ri uchibe ri cäbix “Uchibe ri Queboc wi Chij” che, cˈo jun atinibal ri cäbix Betesda che ru biˈ pa ri chˈabal hebreo. E cˈo job rakan ja chrij. 3 Pa tak ri rakan ja riˈ e kˈoyokˈoj qˈuia yawabib. E cˈo moyab, chˈocojib, xukujeˈ winak ri cäminak qui cuerpo. Tajin cäqueyej chi cäslab ri joron. 4 Jun tak paˈ cˈut cäkaj lok jun ángel pa ri atinibal, cuslabisaj cˈu ri joron. Jachin ri nabe cäkaj pa ri joron aretak cäslabtaj can rumal ri ángel cäcunataj che apachique u wäch yabil ri cˈo che. 5 Cˈo cˈu jun achi chilaˈ ri xqueˈ juwinak lajuj rucˈ wajxakib junab yawab. 6 Aretak ri Jesús xrilo kˈoyol cho ri ulew, xukujeˈ xretamaj chi qˈuia junab chic yawab, xutaˈ che: ¿A caj la cutzir la? ―xcha che. 7 Ri yawab xchˈawic, xubij che: Tat, man cˈo tä jun quinkasan pa ri atinibal aretak cäslab ri joron. Amakˈel aretak cwaj quinkajic, jun chic cäkaj bi nabe chnuwäch in, ―xcha che. 8 Ri Jesús xubij che: ¡Walij baˈ la, yaca la bi ri soc la, bin yaˈ la! ―xcha ri Jesús che. 9 Chanim xutzir ri achi. Xuyac bi ru soc, xuchaplej binem. Are cˈu kˈij re uxlanem aretak xbantaj waˈ. 10 Ri winak aj Israel xquibij che ri achi ri xutziric: Cämic cˈut are kˈij re uxlanem. Man yaˈtal taj cawekaj bi ra soc, ―xecha che. 11 Ri achi xchˈawic, xubij chque: Ri jun ri xincunanic xubij chwe: “¡Yaca la bi ri soc la, bin yaˈ la!” ―xcha riˈ chwe, ―xcha ri achi chque ri winak. 12 Ri e areˈ xquitaˈ che, xquibij: ¿Jachin riˈ ri xbin chawe: “¡Yaca la bi ri soc la, bin yaˈ la!”? ―xecha che. 13 Are cˈu ri achi man xuchˈob tä chi u wäch jachin ri xcunanic rumal chi ri Jesús xsach chquixol ri qˈuialaj winak ri e cˈo chilaˈ. 14 Te riˈ ri Jesús xurik ri achi pa ri nimalaj rachoch Dios, xubij che: ¡Chilampe la! ―xchaˈ. Cämic ri lal utz chic. Mämacun chi baˈ la, mäpe chi ne jun cˈäx chic chij la ri más nim na, ―xcha ri Jesús che. 15 Xeˈ cˈu ri achi, xubij chque ri winak aj Israel chi ri xcunanic are ri Jesús. 16 Rumal riˈ ri winak aj Israel xquitzucuj u chapic ri Jesús rech cäquicämisaj, rumal chi cuban tak waˈ we riˈ pa ri kˈij re uxlanem. 17 Xubij cˈu ri Jesús chque: Ri nu Tat amakˈel chacuninak petinak lok. Rajwaxic cˈut chi ri in xukujeˈ quinchacunic, ―xcha chque. 18 Rumal riˈ ri winak aj Israel xa sibalaj xpe na coyowal, xcaj xquicämisaj ri Jesús rumal chi man nim tä xril wi ri cubij ri Pixab chrij ri kˈij re uxlanem. Man xuwi tä cˈu riˈ, xane xukujeˈ xujunamaj rib rucˈ ri Dios aretak xubij chi ri Dios Are ru Tat. 19 Te riˈ ri Jesús xubij chque: Kas tzij quinbij chech alak chi ri u Cˈojol ri Dios man cäcowin taj cˈo jas cubano xak pa re wi. Xuwi cubano jachique ri cärilo chi cuban ri u Tat. Ronojel ri cuban ri u Tat, cuban cˈu ri u Cˈojol xukujeˈ. 20 Ri ka Tat sibalaj lokˈ ri u Cˈojol chuwäch, cucˈut cˈu chuwäch jachique ri cuban ri Areˈ. Cucˈut cˈu na nimak tak cajmabal chuwäch ru Cˈojol, ri sibalaj cäcajmaj na alak. 21 Jeˈ jas ri ka Tat queucˈastajisaj ri cäminakib, cuya cˈu qui cˈaslemal, je riˈ xukujeˈ ri u Cˈojol cuya cˈaslemal chque jachin tak ri craj cuya wi. 22 Ri ka Tat man cukˈat tä tzij puwiˈ jachin jun, xane u yoˈm ronojel u wäch takanic pu kˈab ru Cˈojol rech ri Areˈ cäkˈatow tzij. 23 Je riˈ rech conojel ri winak cäquiya u kˈij ri u Cˈojol ri Dios junam jas ri cäcaˈn chuyaˈic u kˈij ri ka Tat. Jachin ri man cuya tä u kˈij ri u Cˈojol ri Dios, man cuya tä riˈ u kˈij ri ka Tat ri xutak lok ri Areˈ. 24 Kas tzij quinbij chech alak chi jachin ri cutatabej ri nu tzij, cäcojon cˈu che ri Dios ri xintakow lok, curik na riˈ ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Man cäkˈat tä cˈu tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch rumal chi elinak chic pa ri cämical re ri ojer cˈaslemal, cˈo chic ri kas u cˈaslemal. 25 Kas tzij quinbij chech alak chi cäpe na ri kˈij, cämic cˈut ri kˈij riˈ aretak ri cäminakib cäquita na chi quinchˈawic, in riˈ ri u Cˈojol ri Dios. Jachin tak ri cäquinimaj ri quinbij quecˈasi na. 26 Ri ka Tat cˈo cuinem pu kˈab pa re wi chuyaˈic cˈaslemal, xukujeˈ u yoˈm pa nu kˈab in, in riˈ ri u Cˈojol, chi quincowinic quinya cˈaslemal. 27 Xukujeˈ u yoˈm takanic pa nu kˈab rech quinkˈat tzij rumal chi ri in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak. 28 Mäcajmaj alak waˈ rumal chi copan na ri kˈij aretak conojel ri cäminakib cäquita na chi quinchˈawic. 29 Quebel na lok pa tak ri mukubal. Ri caˈnom ri utzil quecˈastajic rech cäcˈoji na qui cˈaslemal. Are cˈu ri caˈnom ri man utz taj quecˈastajic rech cäkˈat na tzij pa qui wiˈ chi cäcˈäjisax na qui wäch. 30 Ri in man cˈo tä jas quincowin chubanic xak pa we wi. Ri in quinkˈat tzij xa jas ri quintak wi. Jicom cˈu quinban in chukˈatic tzij. Man are tä cˈu quinban xa jas ri cwaj in, xane are quinban jas ri craj ri nu Tat ri xintakow lok. 31 We ri in quinkˈalajisaj ri kas tzij chwij chbil wib, man cˈo tä u patän riˈ ri quinbij. 32 Cˈo cˈu Jun chic ri cˈo jas cukˈalajisaj chwij, wetam cˈut chi ri cubij ri Areˈ chwij are kas tzij. 33 Ri alak xtak alak u taˈic che ri tat Juan. Ri xubij cˈu ri areˈ chech alak are kas tzij. 34 Ri in cˈut man are tä cuˈl nu cˈux chrij ri cukˈalajisaj jun winak chwij. Xuwi quinbij waˈ rech ri alak cärik na alak ru tobanic ri Dios. 35 Ri tat Juan are junam rucˈ jun chäj o jun candela ri cäcˈatic, ri cäjuluwic. Ri alak cˈut xquicot alak quieb oxib kˈij rucˈ ri sakil riˈ. 36 Cˈo cˈu na ri cäcˈutuwic chi kas tzij ri quinbij. Are utz na waˈ chuwäch ri xukˈalajisaj ri tat Juan chwij. Ri tajin quinbano, are waˈ ri xinutak ri nu Tat chubanic. Are cˈu waˈ ri cäcˈutuwic chi kas tzij are ri nu Tat ri in takowinak lok. 37 Xukujeˈ ri nu Tat ri xintakow lok cukˈalajisaj ri kas tzij chwij, pune ta ne ri alak man tom tä alak ri Areˈ cächˈawic, man ilom tä cˈu alak u wäch. 38 Man kajinak tä cˈu ru Tzij ri Dios pa animaˈ alak rumal chi man cäcojon tä alak che ri Jun ri takom lok rumal ri ka Tat. 39 Ri alak naˈl cäsiqˈuij alak u wäch ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic rumal chi cächomaj alak chi chilaˈ cärik wi alak ri cäyoˈw ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Are cˈu ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic ri cukˈalajisaj ri kas tzij chwij in. 40 Pune je riˈ, ri alak man caj tä alak cäpe alak wucˈ rech cärik alak we cˈaslemal riˈ ri man cˈo tä u qˈuisic. 41 Ri in man cwaj taj chi cäyiˈ nu kˈij cumal ri winak. 42 Wetam cˈu in ri animaˈ alak, wetam chi man caj tä alak ri Dios. 43 Ri in, in petinak chuqˈuexwäch ri nu Tat. Ri alak cˈut man xincˈulaj tä alak. Are cˈu we ta cäpe jachin jun chic xak pa re wi, ¡are ri areˈ cäcˈulaj na alak! 44 ¿A cäcowin lo alak riˈ cäcojon alak chwe we xa cätzucuj alak u yaˈic kˈij alak chbil tak ib alak, man are tä cätzucuj alak chi cäyiˈ kˈij alak rumal ri Dios ri xak xuwi Dios waˈ cˈolic? 45 Mächomaj alak chi ri in quinchap u bixic ri man utz taj chij alak cho ri nu Tat. Ri cäbin na waˈ chij alak are ri ka mam Moisés, ri cuˈbam cˈux alak chrij. 46 We ta ri alak kas xcojon alak che ri xubij ri ka mam Moisés, cäcojon ta cˈu alak riˈ chwe in rumal chi ri ka mam Moisés cˈo ri u tzˈibam chwij in. 47 We cˈu man xcojon alak che ri xutzˈibaj ri areˈ, ¿jas ta cˈu lo cäban alak chucojic ri quinbij in? ―xcha ri Jesús chque.

6

1 Te cˈu riˈ ri Jesús xkˈax chˈäkäp che ri mar ri cäbix “Mar re Galilea” che, ri xukujeˈ cäcoj “Mar re Tiberias” che ru biˈ. 2 E qˈuia winak cˈut xeteri bi chrij ri Jesús rumal chi quilom ri cajmabal tak etal ri xubano aretak xeucunaj tak ri yawabib. 3 Te riˈ xpaki ri Jesús puwiˈ jun juyub, chilaˈ cˈut xtˈuyi wi junam cucˈ ru tijoxelab. 4 Xa cˈu jubikˈ craj man curik ri nimakˈij ri cäbix “Pascua” che, jun chque ri qui nimakˈij ri winak aj Israel. 5 Aretak ri Jesús xeril ri qˈuialaj winak ri e benak rucˈ, xubij che ri tat Felipe: ¿Jawijeˈ ta ne quekalokˈ wi ri wa ri cäkaya chque ri qˈuialaj winak riˈ? ―xcha che. 6 Xubij waˈ ri Jesús xa rech cärilo jas cubij ri tat Felipe. Kas retam cˈu ri Areˈ jas ri cuban na. 7 Xchˈaw cˈu ri tat Felipe, xubij: Quieb cientos quetzales caxlan wa man cuban tä riˈ rech cˈo ju tak bikˈ que conojel chquijujunal, ―xcha che. 8 Are cˈu ri tat Andrés, ratz ri tat Simón Pedro, jun chque ru tijoxelab ri Jesús, xubij che: 9 Waral cˈo wi jun ala rucˈam job caxlan wa re cebada rucˈ quieb cär. ¿Jas ta cˈu lo u patän waˈ che qui tzukic ri qˈuialaj winak ri e cˈolic? ―xcha che. 10 Xubij cˈu ri Jesús chque ru tijoxelab: Chibij chque conojel ri winak chi quetˈuyiˈc, ―xcha chque. Sibalaj qˈuia cˈu ri räx kˈayes cˈo cho ri juyub riˈ, xetˈuyi cˈut. Craj e cˈo job mil achijab. 11 Te riˈ ri Jesús xeucˈam ri caxlan wa. Aretak xetewchitaj waˈ rumal, xeuya chque ru tijoxelab, ri tijoxelab chic xequijach waˈ chquiwäch conojel ri winak ri e tˈuyutˈoj. Xukujeˈ jeˈ xuban chque ri cär, xeuya chque jampaˈ ri xcaj. 12 Aretak e nojinak chic, ri Jesús xubij chque ru tijoxelab: Cheiyaca ri chˈäkatak ri xecanaj canok rech man xak tä quebeˈ pa mes, ―xcha chque. 13 Xequiyac cˈut, xequinojisaj cablajuj chicäch cucˈ ri chˈäkatak ri xecanaj can chque ri job caxlan wa re cebada. 14 Ri winak, aretak xquil we cajmabal etal riˈ ri xuban ri Jesús, xquibij: Kas tzij are waˈ ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cäbixic chi cäpe na cho ruwächulew, ―xecha riˈ. 15 Ri Jesús cˈut xrilo chi cäcaj cäquicoj qui chukˈab chucˈamic bic rech cäquicoj che nim takanel pa qui wiˈ, rumal cˈu riˈ xa xel bi chquiwäch, xeˈ chi jumul puwiˈ ri juyub rech cäcˈoji chilaˈ u tuquiel. 16 Aretak chakˈab chic, ru tijoxelab ri Jesús xekaj bi chuchiˈ ri mar. 17 Xeboc cˈu pa jun barco, xquichaplej binem puwiˈ ri mar rech quekˈax pa Capernaum. Sibalaj kˈekum chic, ri Jesús cˈut mäjaˈ cätzelej lok pa ri juyub. 18 Xak teˈtalic xpe jun nimalaj quiäkikˈ. Xewalij cˈu nimak tak uwojaˈ puwiˈ ri mar rumal. 19 Aretak qui binibem chi job o wakib kilómetros, xquil ri Jesús petinak tajin cäbin puwiˈ ri jaˈ. Nakaj chic cˈo wi che ri barco, xquixej cˈu quib che. 20 Are cˈu ri Jesús xubij chque: ¡In riˈ, mixej baˈ iwib! ―xcha riˈ chque. 21 Te riˈ ri e areˈ xequicotic, xquibij che ri Jesús chi cäpaki cucˈ pa ri barco. Chanim cˈut xeopan pa ri tinimit jawijeˈ ri benam wi que. 22 Chucab kˈij ri winak ri xecanaj can chˈäkäp che ri mar xquilo chi ri tijoxelab xebeˈ pa ri jun barco ri xuwi barco waˈ cˈo chilaˈ, man xeˈ tä cˈu ri Jesús cucˈ. 23 Xurika cˈut chi xeopan niqˈuiaj barcos chic ri qui petic pa ri tinimit Tiberias. Xeopan chilaˈ chunakaj ri uwosak jawijeˈ ri winak xquitij wi ri caxlan wa aretak xmaltioxitaj waˈ rumal ri Kajaw Jesús. 24 Je riˈ chi ri winak aretak xquilo chi man cˈo tä chi ri Jesús chilaˈ, xukujeˈ chi man e cˈo tä chi ru tijoxelab, xeboc pa tak ri barcos, xebeˈ cˈu pa ri tinimit Capernaum chutzucuxic ri Jesús. 25 Aretak ri winak xeopan chˈäkäp che ri mar, xquirik ri Jesús, xquitaˈ cˈu che, xquibij: Ajtij, ¿jampaˈ xul la waral? ―xecha che. 26 Xubij cˈu ri Jesús chque: Kas tzij ri quinbij chech alak chi ri alak quintzucuj alak xa rumal chi xwiˈ alak, xnoj cˈu alak. Man quintzucuj tä alak rumal chi cächˈob alak u beyal ri cajmabal tak etal ri quinbano. 27 Moc il alak chutzucuxic ri wa ri xa cäsach u wäch, xane are rajwaxic chi coc il alak chutzucuxic ri wa ri man cäsach tä u wäch, ri cuya chech alak ri kas cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Are waˈ ri wa ri quinya na in chech alak, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak. Rumal waˈ u cˈutum ri Dios ka Tat chi rucˈ Areˈ in petinak wi, ―xcha ri Jesús chque. 28 Te riˈ ri winak xquitaˈ che ri Jesús, xquibij: ¿Jas cˈu riˈ ri rajwaxic cäkaˈno rech cujcowinic cäkaˈno jachique ri craj ri Dios? ―xecha che. 29 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ri craj ri Dios chi cäban alak are laˈ chi cäcojon alak che ri Jun ri u takom lok, ―xcha chque. 30 Xquitaˈ chi che ri Jesús, xquibij che: ¿Jas u wäch etal cäban la chkawäch rech cäkilo, cujcojon cˈu che la? ¿Jas ri cäcowin la chubanic? ―quecha che. 31 Ri ka nan ka tat ojer xquitij ri maná pa ri juyub ri cätzˈinowic, jeˈ jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic: “Ri Dios xuya chutijic ri qui wa ri xpe chilaˈ chicaj,” ―xecha che ri Jesús. 32 Xchˈaw cˈu ri Jesús, xubij chque: Kas tzij ri quinbij chech alak chi man are tä ri ka mam Moisés ri xyoˈw ri wa chque ri cäpe chilaˈ chicaj, xane are ri nu Tat ri cäyoˈw ri kas wa ri cäpe chilaˈ chicaj. 33 Ri wa ri cuya ri Dios are waˈ ri kajinak lok chicaj, ri cuya ri kas cˈaslemal chque conojel winak, ―xcha ri Jesús chque. 34 Xquibij cˈu che ri Jesús: Tat, ya la ke ri wa riˈ amakˈel ronojel kˈij, ―xecha che. 35 Ri Jesús xubij chque: In riˈ ri wa ri cuya ri kas cˈaslemal. Jachin ri cäpe wucˈ, man cˈo tä jumul ri cänum chic. Jachin ri cäcojon chwe man cˈo tä jumul ri cächakiˈj chi u chiˈ. 36 Nu bim chi cˈu chech alak chi ri alak man cäcojon tä alak chwe pune ilom alak nu wäch. 37 Conojel ri queyiˈ chwe rumal ri nu tat quepe na wucˈ in. Apachin cˈu ri quepe wucˈ man queintzelejisaj tä bic. 38 Ri in cˈut man xinpe tä chilaˈ chicaj xa chubanic jachique ri cwaj in, xane chubanic ru rayibal ri xintakow lok. 39 Ri u rayibal ri nu Tat ri xintakow lok are laˈ chi man cˈo tä jun chque ri xeuya chwe ri quintzako, xane chi queincˈastajisaj na chquixol ri cäminakib pa ri qˈuisbal kˈij. 40 Ri u rayibal ri xintakow lok are laˈ chi conojel ri cäquil nu wäch in, in riˈ ri u Cˈojol ri Dios, quecojon cˈu chwe, cäquirik ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Queincˈastajisaj cˈu na in chquixol ri cäminakib pa ri qˈuisbal kˈij, ―xcha ri Jesús chque. 41 Ri winak aj Israel, aretak xquita waˈ we tzij riˈ, xquichap u bixic cˈäx tak tzij chrij ri Jesús rumal ri xubij: “In riˈ ri wa ri cäpe chilaˈ chicaj,” ―xcha chque. 42 Xquibij cˈut: ¿A mat are waˈ ri Jesús ru cˈojol ri tat José? Ri uj ketam qui wäch ru nan u tat. ¿Jas lo waˈ ri cubij chi petinak chilaˈ chicaj? ―xecha riˈ. 43 Are cˈu ri Jesús xubij chque: ¡Tanal alak che ri yokˈonic! ―cächaˈ. 44 Man cˈo tä jun ri cuyaˈ cäpe wucˈ in we ta mat cäcˈam lok rumal ri nu Tat ri xintakow lok. Ri in cˈut quincˈastajisaj na chquixol ri cäminakib pa ri qˈuisbal kˈij, ―cächaˈ. 45 Cubij pa tak ri wuj ri xquitzˈibaj ri kˈalajisal tak re ru Lokˈ Pixab ojer: “Ri Dios cuya na tijonic chque conojel,” ―cächa riˈ. Rumal riˈ conojel ri cäquitatabej ri cubij ri ka Tat, cˈo cˈu ri cäquetamaj na rucˈ, quepe na ri e areˈ wucˈ in, ―cächa chque. 46 Are kas tzij chi man cˈo tä jun winak ilowinak u wäch ri ka Tat. Ri Jun ri ilowinak u wäch are xak xuwi ri petinak rucˈ ri Dios, ―cächaˈ. 47 Kas tzij ri quinbij chech alak chi jachin ri cäcojon chwe in cˈo na ru cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. 48 In riˈ ri wa ri kas cuya cˈaslemal, ―cächa chque. 49 Ri nan tat alak ojer xquitij ri wa ri cäbix “maná” che pa ri juyub ri cätzˈinowic, conojel cˈut xecämic. 50 Are cˈu ri in tajin quintzijoj chech alak jas riˈ ri kas wa ri petinak chilaˈ chicaj. Jachin cˈu ri cutij re we wa riˈ, man cäcäm tä riˈ, ―cächaˈ. 51 In cˈu riˈ ri cˈaslic wa, ri kajinak lok chicaj. Jachin ri cutij re we wa riˈ, cäcˈasi na pa tak ri kˈij ri junab ri quepetic. Ri wa ri quinya in are ri nu cuerpo. Quinya waˈ rech cˈo ri qui cˈaslemal conojel winak cho ruwächulew, ―xcha ri Jesús chque. 52 Ri winak aj Israel xquichaplej u tzijobexic quib chquixol, xquibij: ¿Jas ta cˈu lo cuban we achi riˈ chuyaˈic ru tijal chke pa tijic? ―xechaˈ. 53 Ri Jesús xubij chque: Kas tzij ri quinbij chech alak chi we ri alak man cätij tä alak ri nu cuerpo, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, man cätij tä alak ri nu quiqˈuel, te cˈu riˈ man cäcˈoji tä na ri cˈaslemal alak riˈ. 54 Jachin ri cutij ri nu cuerpo xukujeˈ cutij ri nu quiqˈuel, cˈo cˈu u cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Ri in cˈut quincˈastajisaj na chquixol ri cäminakib pa ri qˈuisbal kˈij. 55 Ri nu cuerpo cˈut are ri kas wa, ri nu quiqˈuel are kas jeˈ jas ri vino ri cätijowic. 56 Jachin ri cutij ri nu cuerpo, xukujeˈ cutij ri nu quiqˈuel kas cäcˈoji ri areˈ wucˈ in, ri in xukujeˈ kas quincˈoji rucˈ areˈ. 57 Ri nu Tat ri xintakow lok cˈo u cˈaslemal. Ri in xukujeˈ in cˈasal rumal ri Areˈ. Je riˈ xukujeˈ jachin ri cutzuk rib chwe in, cäcˈasi na wumal in. 58 Are tajin quintzijon chrij ri wa ri petinak chilaˈ chicaj. We wa riˈ man junam tä rucˈ ri maná ri xquitij ri nan tat alak ojer, xecäm cˈu ri e areˈ. Are cˈu ri cutij re we wa riˈ cäcˈasi na pa tak ri kˈij ri junab ri quepetic, ―xcha ri Jesús chque ri winak aj Israel. 59 Ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ chque ri winak ri qui mulim quib pa ri rachoch Dios pa Capernaum che qui tijoxic. 60 Aretak xquita waˈ we tijonic riˈ, e qˈuia chque ri winak ri e cˈo rucˈ xquibij: Sibalaj cˈäx waˈ ri tzij ri xubij. ¿Jachin ta lo ri cäcowinic cutatabej? ―xechaˈ. 61 Ri Jesús cˈut xretamaj chi cˈäx tajin quechˈaw chrij rumal ri tzij ri xubij, xutaˈ cˈu chque: ¿A tzel cäta alak ri xinbij? ―xcha chque. 62 ¿Jas cˈu ri cäcˈulmataj riˈ we ta quinil alak in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, quintzelejic quinpaki cˈu chicaj jawijeˈ ri in cˈo wi nabe? 63 Ri Lokˈalaj Espíritu are ri cäyoˈw ri cˈaslemal. Ri cuerpo xak u tuquiel man cˈo tä u patän. Ri tzij cˈut ri nu bim chech alak e areˈ kas tzij ri quepe rucˈ ri Dios, xukujeˈ cäquiya cˈaslemal. 64 E cˈo cˈu jujun chech alak ri man quecojon taj, ―xcha chque. Kas cˈu retam ri Jesús petinak lok jachin tak ri man quecojon tä che, xukujeˈ jachin riˈ ri cäjachow na. 65 Xubij cˈut: Rumal riˈ nu bim chech alak chi man cˈo tä jun ri cuyaˈ cäpe wucˈ in we ta mat cäcˈam lok rumal ri nu Tat. 66 Tzare chiˈ cˈut e qˈuia chque ri e cˈo rucˈ ri Jesús xquiya canok, man xecˈoji tä cˈu rucˈ. 67 Te riˈ ri Jesús xutaˈ chque ri cablajuj u tijoxelab, xubij: ¿A quiwaj ix xukujeˈ quixeˈ cucˈ? ―xcha chque. 68 Xchˈaw cˈu ri tat Simón Pedro, xubij: Kajaw, ¿jachin chi rucˈ cujeˈ wi? Ri tzij la e are tzij ri cäquiya cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. 69 Ri uj, uj cojoninak che la, ketam chi lal riˈ ri Cristo, ru Cˈojol ri cˈaslic Dios, ―xcha che. 70 Ri Jesús xchˈawic, xubij: ¿A mat ix cablajuj xixinchaˈ rech quixcˈoji wucˈ? Pune je riˈ jun chiwe are cˈo ri Itzel pa ranimaˈ, ―xcha chque. 71 Ri Jesús aretak xubij waˈ are tajin cächˈaw chrij ri Judas Iscariote ru cˈojol ri tat Simón. Je riˈ, rumal chi ri tat Judas are ri cäjachow na, pune are jun chque ri cablajuj u tijoxelab.

7

1 Te cˈu riˈ ri Jesús xubinibej ri Galilea. Man craj taj cäcˈoji pa Judea rumal chi ri winak aj Israel cäcaj cäquicämisaj. 2 Xa cˈu jubikˈ craj man curik ri nimakˈij que ri Cäbal, jun chque ri qui nimakˈij ri winak aj Israel. 3 Ru chakˈ ri Jesús xquibij che: Mat canaj waral. Jat pa Judea rech xukujeˈ ra tijoxelab ri e cˈo chilaˈ cäquil na ri cajmabal ri cabano. 4 We jun winak craj chi kas quetamax u wäch, man cuban tä riˈ chicˈuyal ri cubano. We ri at caban tak ri cajmabal riˈ, chabana waˈ chquiwäch conojel ri winak, ―xecha che. 5 Kˈalaj cˈut chi ru chakˈ ri Jesús xa man xecojon tä che. 6 Te riˈ xubij ri Jesús chque: Ri in mäjaˈ curik ri kˈij chwe, are cˈu ri ix apachique kˈij utz chiwe cuyaˈ quixeˈc. 7 Ri winak ajuwächulew man quecowin taj cäquetzelaj i wäch ix. Are cˈu ri in cäquetzelaj nu wäch rumal chi quinkˈalajisaj chquiwäch chi man utz tä ri cäcaˈno. 8 Ri ix cˈut, jix pa ri nimakˈij. Ri in man quineˈ taj, rumal chi mäjaˈ curik ri kˈij chwe. 9 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ chque, xcanaj ri Areˈ pa Galilea. 10 Aretak cˈut e benak chi ru chakˈ ri Jesús pa ri nimakˈij, ri Areˈ xukujeˈ xeˈ na pa ri nimakˈij, pune man xucˈut tä rib chquiwäch ri winak. Xane xak chicˈuyal xeˈ ri Areˈ. 11 Ri winak aj Israel xquitij u tzucuxic pa ri nimakˈij, xquibij: ¿Jawijeˈ cˈo wi ri achi riˈ? ―xechaˈ. 12 Chquixol cˈu ri winak, qˈuia ri cäbix chrij ri Jesús. Jujun cäquibij: “Are jun utzalaj achi,” ―quechaˈ. Niqˈuiaj chic cäquibij: “Man are tä utzalaj achi, rumal chi queusub ri winak,” ―quechaˈ. 13 Man cˈo tä cˈu jun ri cucochˈo cäresaj u tzijol ri Jesús rumal chi cäquixej quib chquiwäch ri qui nimakil ri winak aj Israel. 14 Niqˈuiajirinak chi cˈu ri nimakˈij aretak ri Jesús xoc bi pa ri nimalaj rachoch Dios, xuchaplej cˈu qui tijoxic ri winak. 15 Are cˈu ri winak aj Israel sibalaj tajin cäquicajmaj waˈ, xquibij: ¿Jas lo waˈ chi sibalaj qˈuia retam we achi riˈ, man cˈo tä cˈu jawijeˈ u tijom wi rib? ―xechaˈ. 16 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ri tijonic ri quinya man wech tä in, xane rech ri Jun ri xintakow lok. 17 We cˈo jun kas curayij u banic ri craj ri Dios, cäretamaj na we ri nu tijonic kas cäpe rucˈ ri Dios, o xak pa we wi quintzijonic. 18 Ri winak ri xak pa re wi cätzijonic, xa are craj riˈ chi cänimarisax u kˈij cumal ri winak. Jachin cˈu ri craj chi are cänimarisax u kˈij ri xtakow lok, cubij riˈ ri kas tzij, man are tä jun banal tzij, ―xcha chque. 19 ¿A mat kas tzij chi ri ka mam Moisés xuya ri Pixab chech alak? Pune je riˈ, man cˈo tä cˈu jun chech alak ri cunimaj ri Pixab riˈ. ¿Jas che caj alak quincämisaj alak? ―xcha chque. 20 Ri winak xechˈawic, xquibij: ¡Xa cˈo jun itzel espíritu chawe! ¿Jachin lo ri craj catcämisanic? ―xecha che. 21 Ri Jesús xubij chque: Xa rucˈ jun cajmabal ri xinban pa ri kˈij re uxlanem, ri alak sibalaj cäcajman alak che. 22 Ri ka mam Moisés xunakˈatajisaj alak chucojic retal ri ojer trato. Pune ta ne man are tä ri areˈ xchapow lok u banic waˈ, xane are qui tijonic can ri nan tat alak ojer. Ri alak cˈut cäcoj alak retal ri ojer trato che jun alaj ala pune pa ri kˈij re uxlanem. 23 We cˈu ri alak rumal ri u nimaxic ri Pixab ri xutzˈibaj ri ka mam Moisés cäcoj alak retal ri ojer trato che ri ala pune pa ri kˈij re uxlanem, ¿jas cˈu che xpe oyowal alak chwe in aretak xincunaj ronojel ru cuerpo jun achi pa ri kˈij re uxlanem? ―cächaˈ. 24 Cˈo jas mäbij alak chrij ri winak we utz cäpetic o man utz tä cäpetic. Aretak cˈo jas cäbij alak chrij jun winak chic, kas chomaj na alak jas ri cäban alak, bana cˈu alak waˈ rucˈ jicomal. 25 Te cˈu riˈ jujun chque ri winak aj Jerusalén xquichapla u taˈic, xquibij: ¿A mat are waˈ we achi riˈ ri tajin cätzucuxic rech cäcämisaxic? ―quechaˈ. 26 Chiwilampeˈ, cätzijon cucˈ ri winak, man cˈo tä cˈu jun cˈo jas cubij che. ¿A xa ta cˈu lo kas cäquicoj ri kˈatal tak tzij chi we achi riˈ are ri Cristo? ―quechaˈ. 27 Ri uj cˈut ketam jawijeˈ petinak wi waˈ we achi riˈ. Aretak cˈut cäpe riˈ ri Cristo, man cˈo tä jun riˈ etamaninak jawijeˈ cäpe wi, ―xecha ri winak. 28 Aretak ri Jesús, ri tajin cuya tijonic pa ri nimalaj rachoch Dios, xuta waˈ co xchˈawic, xubij: Cäbij alak chi etam alak nu wäch, xukujeˈ chi etam alak jawijeˈ chiˈ quinpe wi. Man in petinak tä cˈut xak pa we wi, xane in takom lok rumal ri Jun ri kas jicom ranimaˈ. Ri alak cˈut man etam tä alak u wäch. 29 Ri in wetam u wäch rumal chi in petinak rucˈ, xukujeˈ are ri Areˈ in takowinak lok, ―xcha chque. 30 Xcaj cˈut xquicˈam bi pa cheˈ, man cˈo tä cˈu jun xchapowic rumal chi mäjaˈ curik ru kˈij. 31 E qˈuia cˈut xecojon che, xquibij cˈut: Aretak cäpe ri Cristo, ¿a cuban ta cˈu lo más cajmabal tak etal chic chuwäch ri u banom we achi riˈ? ―xechaˈ. 32 Ri tataˈib fariseos xquita ri cäquibij ri winak chrij ri Jesús. Xa je riˈ ri e areˈ cucˈ ri qui nimakil sacerdotes xequitak bi jujun chajinelab re ri nimalaj rachoch Dios chucˈamic bi ri Jesús pa cheˈ. 33 Te riˈ xubij ri Jesús: Xak quieb oxib kˈij chic quincˈoji na ucˈ alak, te cˈu riˈ quintzelej na rucˈ ri xintakow lok. 34 Ri alak quintzucuj na alak, man quinrik tä chi cˈu alak rumal chi man cäcowin tä alak copan alak chilaˈ jawijeˈ ri quinecˈol wi in, ―xcha chque. 35 Ri qui nimakil ri winak aj Israel cˈut, xquichaplej u taˈic chbil tak quib, xquibij: ¿Jawijeˈ ta cˈu queˈ wi waˈ we achi riˈ chi man cujcowin tä uj quekarikaˈ? ¿A xa ta cˈu lo queˈ cucˈ ri winak aj Israel ri e jabuninak chquixol ri winak aj Grecia che qui tijoxic ri winak aj Grecia? 36 ¿Jas quel cubij waˈ ri xubij chke: “Quintzucuj na alak, man quinrik tä chi cˈu alak rumal chi man cäcowin tä alak copan alak chilaˈ jawijeˈ ri quinecˈol wi”? ―xcha riˈ, ―xechaˈ. 37 Pa ri qˈuisbal kˈij re ri nimakˈij, ri kˈij ri sibalaj nim na u banic, ri Jesús xtaqˈui akˈanok chquixol ri winak, co xchˈawic, xubij: We cˈo jun cächakiˈj u chiˈ, chpet wucˈ, chutija u joron. 38 Jeˈ jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic: Jachin ri cäcojon chwe, cäqˈuiy na lok pa ranimaˈ joron ri cuya ri kas cˈaslemal, ―cächaˈ, ―xcha ri Jesús chque ri winak. 39 Ri Jesús cˈut, are tajin cächˈaw chrij ri Lokˈalaj Espíritu ri cäquicˈam na ri winak ri quecojon che ri Areˈ. Mäjaˈ cˈu cäyiˈ lok ri Lokˈalaj Espíritu rumal chi mäjaˈ cätzelej ri Jesús chilaˈ chicaj rech cänimarisax u kˈij. 40 Jujun chque ri winak, aretak xquita ri xubij ri Jesús, xquibij: Kas tzij we achi riˈ are waˈ ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cäbixic chi cäpe na, ―xechaˈ. 41 Niqˈuiaj chic xquibij: Are waˈ ri Cristo, ―xechaˈ. Niqˈuiaj chi cˈut xquibij: ¿A xa ta cˈu lo pa Galilea cäpe wi ri Cristo? 42 Ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic cubij chi ri Cristo rajwaxic chquixol ri rachalaxic ri ka mam David ri nim takanel cäpe wi na. Pa Belén cˈut cäpe wi na, ri tinimit ri xcˈoji wi ri ka mam David, ―xechaˈ. 43 Je cˈu riˈ ri winak xquitasala quib rumal rech ri Jesús. 44 E cˈo jujun ri xcaj xquicˈam bi pa cheˈ, man cˈo tä cˈu jun xchapowic. 45 Xetzelej cˈu ri chajinelab re ri nimalaj rachoch Dios, xeopan chilaˈ jawijeˈ e cˈo wi ri tataˈib fariseos xukujeˈ ri qui nimakil ri sacerdotes. Ri e areˈ cˈut xquitaˈ chque: ¿Jas che man xicˈam tä lok ri Jesús? ―xechaˈ. 46 Ri chajinelab xechˈawic, xquibij: ¡Man cˈo tä jun achi ka tom jeˈ cätzijonic jas ri cätzijon ri achi riˈ! ―xechaˈ. 47 Are cˈu ri tataˈib fariseos xquibij chque: Ri ix xukujeˈ xa xiya iwib pa subic. 48 ¿A cˈo pu lo jun chque ri ka nimakil ri cojoninak che, o jun ne chque ri tataˈib fariseos? ¡Man cˈo taj! ―xechaˈ. 49 Xquiqˈuiäk itzel tzij pa qui wiˈ, xquibij: ¡We winak riˈ man quetam tä ri Pixab! ―xecha chque. 50 Are cˈu ri tat Nicodemo ri xopan rucˈ ri Jesús chakˈab, are jun chque ri tataˈib fariseos. Xubij cˈu chque: 51 Ri ka Pixab cubij chi man cuyaˈ taj cäkakˈat tzij puwiˈ jun winak chi cäcˈäjisax u wäch we ta mat nabe cäkata na jas ri cubij che retamaxic jas ri u banom, ―xcha chque. 52 Te riˈ xechˈaw ri e areˈ, xquibij che ri tat Nicodemo: E cˈu ri lal, ¿a lal aj Galilea xukujeˈ? ―xecha che. Naˈl siqˈuij la ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic, quil cˈu na la chi man cˈo tä jun kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri petinak pa Galilea, ―xecha che. 53 Chquijujunal cˈut xebeˈ cho tak cachoch.

8

1 Are cˈu ri Jesús xeˈ pa ri nimalaj juyub ri cäbix “Olivos” che. 2 Aretak xsakir chucab kˈij, ri Jesús xtzelej lok, xeˈ pa ri nimalaj rachoch Dios. Conojel ri winak xquimulij quib rucˈ. Ri Areˈ cˈut xtˈuyiˈc, xuchaplej qui tijoxic. 3 Te riˈ ri tijonelab re ri Pixab xukujeˈ ri tataˈib fariseos xquicˈam lok jun ixok ri xquiriko tajin cuban ri nimalaj mac ri äwas u banic chrij ri rachajil. Xquiya cˈu chquixol ri winak ri e cˈo chilaˈ. 4 Xquibij cˈu che ri Jesús: Ajtij, we ixok riˈ xriktajic tajin cuban ri nimalaj mac ri äwas u banic chrij ri rachajil. 5 Ri Pixab ri xutzˈibaj ri ka mam Moisés cubij chi rajwaxic cäkacämisaj chabaj jun ixok ri jeˈ cuban waˈ. E ri lal, ¿jas cˈu cäbij la? ―xecha che. 6 Xquibij waˈ che xak rech cäkaj pa qui kˈab, je cˈu riˈ quecowinic cäquibij chi cˈo u mac ri Jesús. Are cˈu ri Jesús xa xpachiˈc, xuchaplej tzˈibanic cho ri ulew rucˈ ri u wiˈ u kˈab. 7 Xquitakej cˈu u cˈotic u chiˈ ri Jesús. Xa je riˈ ri Areˈ xujicomaj rib, xubij cˈu chque: Apachin chech alak ri man cˈo tä u mac, chuqˈuiäka ri nabe abaj chrij we ixok riˈ, ―xcha chque. 8 Xpachi chi jumul ri Jesús, xutakej tzˈibanic cho ri ulew. 9 Aretak cˈut xquita ri xubij ri Jesús, xquinaˈ quib pa canimaˈ chi cˈo qui mac. Chquijujunal cˈut xquichap elem bic. Nabe xebel bi ri riˈjab. Aretak conojel e elinak chi bic, xak xuwi chi ri Jesús cˈo canok rucˈ ri ixok ri canajinak can chilaˈ. 10 Te riˈ ri Jesús xujicomaj rib. Man cˈo tä cˈu jun xrilo, xane xak xuwi ri ixok. Ri Areˈ xubij che: Nan, ¿jawijeˈ e cˈo wi ri cäquibij chi cˈo mac la? ¿A mat cˈo jun xcanaj can chukˈatic tzij puwiˈ la chi cäcˈäjisax wäch la? ―xcha che. 11 Ri ixok xubij che ri Jesús: Man cˈo tä jun, Tat, ―xcha che. Are cˈu ri Jesús xubij che: Ri in xukujeˈ man quinkˈat tä tzij puwiˈ la chi cäcˈäjisax wäch la. ¡Oj baˈ la chanim, mämacun chi cˈu la! ―xcha che. 12 Xtzijon chi jumul ri Jesús cucˈ ri winak, xubij chque: In riˈ, ri in quinya sakil chque ri winak cho ruwächulew. Jachin ri cäpe wucˈ, cäcˈoji na ri sakil rucˈ ri cuya cˈaslemal, man cäbin tä chi cˈu pa ri kˈekum, ―xcha chque. 13 Te riˈ ri tataˈib fariseos xquibij che ri Jesús: Ri lal xak tuquiel la tajin cäkˈalajisaj la ri utz chij ib la. Rumal riˈ ri tajin cäkˈalajisaj la man cˈo tä u patän, ―xecha che. 14 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ri tajin quinkˈalajisaj chwij in, kas tzij cˈo u patän, pune xak nu tuquiel quinkˈalajisaj ri utz chwij chbil wib. Wetam cˈut jawijeˈ ri in petinak wi, xukujeˈ jawijeˈ ri quineˈ wi. Ri alak cˈut man etam tä alak jawijeˈ ri quinpe wi, man etam tä cˈu alak jawijeˈ ri quineˈ wi. 15 Ri alak jeˈ cäkˈatow tzij alak jas ri quekˈatow tzij ri winak ajuwächulew. Ri in cˈut man quinkˈat tä tzij puwiˈ jachin jun. 16 We cˈu quinkˈat tzij, jicom quinban chukˈatic tzij. Je riˈ, rumal chi man xak tä nu tuquiel quinkˈat tzij, xane ri nu Tat ri xintakow lok Are cukˈat tzij junam wucˈ. 17 Pa ri Pixab alak tzˈibtal wi chi aretak quieb winak junam ri cäquibij chrij ri xquilo o chrij ri xquito, rajwaxic riˈ cäcojic chi kas tzij ri cäquibij. 18 Ri in cˈut quinkˈalajisaj ri kas tzij chwij chbil wib, xukujeˈ ri nu Tat ri xintakow lok cukˈalajisaj ri kas tzij chwij, ―xcha ri Jesús chque. 19 Te riˈ ri tataˈib fariseos xquitaˈ che ri Jesús: ¿Jawijeˈ cˈo wi ri tat la? ―xecha che. Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ri alak man kas tä etam alak nu wäch, xukujeˈ man etam tä alak u wäch ri nu Tat. We ta kas etam alak nu wäch in, etam ta alak u wäch riˈ ri nu Tat xukujeˈ, ―xcha chque. 20 Ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ aretak tajin cuya tijonic pa ri nimalaj rachoch Dios chunakaj ri cˈolibal re tak ri cuchuj. Man cˈo tä cˈu jun xcˈamow bi pa cheˈ rumal chi mäjaˈ curik ru kˈij. 21 Ri Jesús xchˈaw chi jumul, xubij chque: Ri in quineˈc. Ri alak cˈut quintzucuj na alak. Pa ri mac alak cˈut cäcäm wi alak, rumal chi man cäcowin tä alak queˈ alak chilaˈ jawijeˈ ri quineˈ wi, ―xcha chque. 22 Te riˈ ri winak aj Israel xquibij: ¿A xa ta lo cucämisaj rib, rumal cˈu riˈ cubij chi man cujcowin taj cujeˈ chilaˈ jawijeˈ ri queˈ wi? ―xecha ri e areˈ. 23 Te riˈ xubij ri Jesús chque: Ri alak, xak alak ajwaral, are cˈu ri in chilaˈ chicaj quinpe wi. Ri alak, xak alak ajuwächulew. Are cˈu ri in man in ajuwächulew taj. 24 Rumal riˈ xinbij chech alak chi pa ri mac alak cäcäm wi alak. Rumal chi we man cäcoj tä alak chi in riˈ ri tajin quinbij, pa ri mac alak cäcäm wi na alak, ―xcha chque. 25 Te riˈ xquitaˈ che ri Jesús, xquibij: ¿Jachin cˈu ri lal? ―xecha che. Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ojer riˈ nu bim chech alak jachin ri in, ―xcha chque. 26 Qˈuia ri cwaj quinbij chech alak chrij ri tajin quinwilo chukˈatic tzij chrij ri cäban alak. Are cˈu ri xintakow lok cubij ri kas tzij. Ri in cˈut, jachique ri nu tom chuchiˈ ri Areˈ, are waˈ ri quinbij chque ri winak ajuwächulew, ―xcha chque. 27 Ri e areˈ cˈut man xquichˈob taj chi ri Jesús are tajin cächˈaw chrij ri ka Tat chilaˈ chicaj. 28 Rumal riˈ xubij chque: Aretak ri in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, quinyac na chicaj umal alak chquiwäch ri winak, quetamaj cˈu na alak chi In Riˈ. Man cˈo tä cˈu jas quinbano xak pa we wi, xane xak xuwi quinbij ri u cˈutum ri ka Tat chnuwäch, ―xcha chque. 29 Are cˈu ri xintakow lok cˈo wucˈ in. Ri nu Tat man in u yoˈm tä can nu tuquiel rumal chi amakˈel ronojel kˈij are quinban ri utz cäril wi ri Areˈ, ―xcha chque ri winak aj Israel. 30 Aretak ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ, e qˈuia xecojon che ri Areˈ. 31 Xubij cˈu ri Jesús chque ri winak aj Israel ri xecojon che: We ri alak cätakej alak u banic ri nu bim chech alak, kas tzij alak nu tijoxelab, ―xcha chque. 32 Quetamaj cˈu na alak ri kas tzij, ri kas tzij cˈut cubano chi tzokopital chi alak, ―xcha chque. 33 Ri winak aj Israel xechˈawic, xquibij: Ri uj are ka mam ri Abraham ojer, man uj cojom tä cˈu xak che patänil re jun winak. ¿Jas lo waˈ chi cäbij la chke chi cujtzokopitaj na? ―xecha che. 34 Ri Jesús xubij chque: Kas tzij quinbij chech alak chi conojel ri quemacunic e cojom riˈ che patänil tak re ri mac. 35 Jun ri cojom che patäninel man are tä kas ajpaja. Are cˈu ri u cˈojol ri rajaw ja kas ajpaja riˈ amakˈel ronojel kˈij. 36 Je cˈu riˈ, we ri in, in u Cˈojol ri Dios quintzokopin chech alak, kas tzij riˈ chi tzokopital chi alak, ―xcha chque. 37 Ri in wetam chi ri mam alak are ri Abraham ojer. Caj cˈu alak quincämisaj alak rumal chi man cäcoj tä alak ri quinbij chech alak. 38 Ri in are quinbij ri u cˈutum ri nu Tat chnuwäch. Are cˈu ri alak are cäban alak jachique ri bim chech alak rumal ri tat alak, ―xcha ri Jesús chque. 39 Ri e areˈ xechˈawic, xquibij: Ri ka tat uj are ri ka mam Abraham ojer, ―xechaˈ. Ri Jesús xubij chque: We ta kas tzij are tat alak ri ka mam Abraham, are ta cäban alak riˈ jas ri xuban ri areˈ. 40 Pune nu bim ri kas tzij chech alak ri u cˈutum ri Dios chnuwäch, ri alak caj alak quincämisaj alak. Ri ka mam Abraham man cˈo tä jumul ri jeˈ xuban waˈ. 41 Ri alak cˈut jeˈ cäban alak jas ri cuban ri tat alak, ―xcha ri Jesús chque. Ri e areˈ cˈut xquibij che: Ri uj, man uj alcˈualaxelab taj ri mat kˈalaj u wäch ka tat. Ri ka Tat xa jun cˈolic, are cˈu ri Dios, ―xechaˈ. 42 Ri Jesús cˈut xubij chque: We ta kas tzij chi ri Dios are Tat alak, quinaj ta alak riˈ rumal chi ri in rucˈ ri Dios in petinak wi, waral cˈut in cˈo wi. Man in petinak taj xak pa we wi, xane are ri Dios xintakow lok. 43 ¿Jas che ri alak man cäcowin tä alak chuchˈobic ri quinbij? Xa rumal chi man caj tä alak cätatabej alak ri nu tzij. 44 Ri tat alak are ri Itzel. Ri alak, alak rech ri areˈ, are cˈu caj alak cäban alak jachique ri craj ri areˈ. Ri Itzel are jun cämisanel ojer lok. Ri areˈ man cuban tä ri kas tzij, man cubij tä cˈu ri kas tzij. Aretak cuban tzij, are cubij ri u banic ri areˈ. Are jun banal tzij, qui tat cˈut ri banal tak tzij. 45 Ri in cˈut quinbij ri kas tzij, rumal cˈu riˈ ri alak man cäcoj tä alak ri nu tzij. 46 ¿Jachin chech alak cäcowinic cukˈalajisaj chi kas tzij cˈo mac nu banom? We cˈu quinbij ri kas tzij, ¿jas cˈu che man cäcoj tä alak ri quinbij? 47 Apachin ri rech ri Dios cutatabej riˈ ru Tzij ri Dios. Are cˈu ri alak man alak tä rech ri Dios. Rumal riˈ man caj tä alak cätatabej alak ru Tzij ri Dios, ―xcha ri Jesús chque ri winak aj Israel. 48 Ri winak aj Israel xquibij che ri Jesús: Kas tzij ri xkabij aretak xkabij chi ri lal, xa lal aj Samaria, xukujeˈ chi ri lal cˈo jun itzel espíritu che la, ―xecha che ri Jesús. 49 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Man cˈo tä jun itzel espíritu chwe. Ri tajin quinbano, xa tajin quinya u kˈij ri nu Tat, are cˈu ri alak xa quesaj alak nu qˈuixbal. 50 Ri in cˈut man cwaj taj chi cäyiˈ nu kˈij, pune ta ne cˈo Jun ri craj chi cäyiˈ nu kˈij, cukˈat cˈu na tzij ri Areˈ pa qui wiˈ ri cäquetzelaj nu wäch. 51 Kas tzij quinbij chech alak chi jachin ri cunimaj ri quinbij, man cäcäm tä na ri areˈ, ―xcha chque. 52 Te riˈ ri winak aj Israel xechˈawic, xquibij: Cämic kas xel chi sak chkawäch chi xa cˈo jun itzel espíritu che la, ―xecha che ri Jesús. Ri ka mam Abraham, xukujeˈ conojel ri kˈalajisal tak re ru Lokˈ Pixab ri Dios xecämic, te cˈu riˈ cäbij la: “Jachin ri cunimaj ri quinbij man cäcäm taj,” ―cächa la. 53 ¿A lal ta cˈut nim na ri kˈij la chuwäch ri ka mam Abraham? Ri areˈ xcämic, xukujeˈ xecäm ri kˈalajisal tak re ru Lokˈ Pixab ri Dios. ¿Jachin ta cˈu ri lal ri cäban che ib la? ―xecha che. 54 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: We ta xak in quinya nu kˈij chbil wib, man cˈo tä u patän riˈ. Are cˈu ri cäyoˈw nu kˈij are ri nu Tat, ri cäbij alak chi are Dios alak. 55 Ri alak cˈut man etamam tä alak u wäch. Ri in kas tzij wetam u wäch. We ta quinbij chi man wetam tä u wäch, in banal tzij ta riˈ jeˈ jas ri alak. Ri in cˈut kas tzij wetam u wäch, quinnimaj cˈut ri cubij. 56 Ri Abraham ri mam alak xquicotic aretak xuto chi cäril na ri nu kˈij. Xril cˈut, kas cˈu xquicotic, ―xcha chque. 57 Ri winak aj Israel xquibij che ri Jesús: Mäjaˈ ne niqˈuiaj ciento junab la, te cˈu riˈ cäbij la chi xil la u wäch ri ka mam Abraham, ―xecha che. 58 Ri Jesús xchˈawic, xubij: Kas tzij quinbij chech alak chi ri in, in cˈo chic ojer, cˈä mäjok cäcˈoji ri Abraham, ―xcha chque ri winak aj Israel. 59 Xepe cˈu ri winak aj Israel, xquicˈam abaj rech cäquiqˈuiäk chrij ri Jesús. Ri Areˈ cˈut, xucˈuˈ rib chquiwäch, xel lok pa ri nimalaj rachoch Dios, xocˈow chquixol ri winak, xeˈc.

9

1 Ri Jesús benak pa ri be aretak xril jun achi ri moy tzaretak xil u wäch. 2 Ru tijoxelab xquitaˈ che ri Jesús: Ajtij, ―xecha che. ¿Jas che moy we achi riˈ tzaretak xil u wäch? ¿A xa rumal ri qui mac ru nan u tat o xa rumal ru mac ri areˈ? ―xecha che. 3 Ri Jesús xubij chque: Man rumal tä rech ru mac ri areˈ, man rumal tä cˈu rech ri qui mac ru nan u tat, xane rech rumal ri areˈ cäkˈalajin ri cäcowin ri Dios chubanic, ―xcha chque. 4 Chanim riˈ ri cˈo na ri kˈij, rajwaxic chi quinban na ri xintak chubanic rumal ri xintakow lok. Coc cˈu na ri akˈab aretak man cˈo tä chi jun cäcowinic cächacunic. 5 Pa tak we kˈij riˈ aretak in cˈo cho ruwächulew, ri in quinya sakil chque ri winak ajuwächulew, ―xcha ri Jesús chque ru tijoxelab. 6 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri Jesús, xutzak u chub pulew, xuban jubikˈ xokˈol rucˈ ru chub, xubil cˈu chrij tak ru wakˈäch ri moy. 7 Te cˈu riˈ xubij che: ¡Oj la! Chˈaja la ri wäch la pa ri atinibal ri cäbix “Siloé” che. (We biˈaj riˈ quel cubij “Takom”.) Ri moy achi xeˈc, xuchˈaj ru wäch. Aretak xtzelej lok, xcowinic xcaˈy chic. 8 Are cˈu ri u cˈul tak ja, xukujeˈ ri winak ri quetamam u wäch chi moy nabe, xquibij: ¿A mat are waˈ we achi riˈ ri cätˈuyi chiˈ tak ri be chutaˈic u limosna? ―xechaˈ. 9 Jujun xquibij: Jeˈ, are waˈ, ―xechaˈ. Niqˈuiaj chic xquibij: Man are taj. Xak cˈu junam quel rucˈ, ―xechaˈ. Are cˈu ri achi ri moy can nabe xubij: Jeˈ, in riˈ, ―xcha chque ri winak. 10 Te riˈ ri winak xquitaˈ che ri achi: ¿Jas lo waˈ chi catcowin chic catcaˈyic? ―xecha che. 11 Ri areˈ xchˈawic, xubij chque: Ri achi ri Jesús u biˈ xuban jubikˈ xokˈol, xubil chrij tak ri nu wakˈäch, te cˈu riˈ xubij chwe: “Oj la chiˈ ri atinibal ri cäbix “Siloé” che, chˈaja la ri wäch la chilaˈ,” ―xcha chwe. Xineˈ cˈut. Aretak xchˈajtaj ri nu wäch, xincowinic xincaˈyic, ―xcha chque. 12 Te riˈ ri winak xquibij: ¿Jawijeˈ cˈo wi ri achi riˈ? ―xecha che. Ri areˈ xubij chque: Man wetam taj, ―xcha chque. 13 Te riˈ xquicˈam bi ri achi ri moy can nabe, xequiya chquiwäch ri tataˈib fariseos. 14 Are cˈu jun kˈij re uxlanem aretak ri Jesús xuban ri jubikˈ xokˈol, xucunaj ri achi ri moy. 15 Ri tataˈib fariseos xukujeˈ xquitaˈ che ri achi chi jas lo waˈ chi cäcowin chic cäcaˈyic. Ri areˈ xubij chque: Xubil xokˈol chrij tak ri nu wakˈäch, te cˈu riˈ xinchˈaj ri nu wäch. Quincaˈy chi cˈu cämic, ―xcha chque. 16 Te riˈ jujun chque ri tataˈib fariseos xquibij: Ri achi ri xbanow waˈ we cunanic riˈ man rech tä ri Dios, rumal chi man nim tä cäril wi ri kˈij re uxlanem, ―xechaˈ. Niqˈuiaj chi cˈut xquibij: ¿Jas ta cˈu lo waˈ chi cäcowinic cuban tak we cajmabal etal riˈ we ta kas tzij ajmac? ―xechaˈ. Je riˈ chi man xjunamataj tä ri qui chomanic, xquitasala cˈu quib. 17 Xquitaˈ chi cˈu jumul che ri achi ri moy can nabe: E ri at, ¿jas cabij at chrij ri achi ri xcunan ra wakˈäch? ―xecha che. Ri areˈ cˈut xubij: Ri in quinbij chi are jun kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios, ―xcha chque. 18 Are cˈu ri winak aj Israel man xquicoj taj chi ri achi riˈ are waˈ ri moy can nabe, cämic cˈut cäcaˈy chic. Cˈä teˈ xquicojo aretak xesiqˈuix na lok ru nan u tat ri achi ri xcunatajic. 19 Xquitaˈ cˈu chque: ¿A are waˈ ri alcˈual alak ri cäbij alak chi moy xil u wäch? ¿Jas lo waˈ chi cämic cäcowin chic cäcaˈyic? ―xecha chque. 20 Ru nan u tat xechˈawic, xquibij: Ketam chi are waˈ ri kalcˈual ri moy xil u wäch. 21 Man ketam tä cˈut jas waˈ chi cämic cäcowin chic cäcaˈyic, man ketam tä cˈu jachin ri xcunan ru wakˈäch. Taˈ alak che ri areˈ. Achi chi yaˈ, cubij cˈu na chech alak jas waˈ chi cäcowin chic cäcaˈyic, ―xecha chque. 22 Je waˈ xquibij ru nan u tat rumal chi xa xquixej quib chquiwäch ri winak aj Israel. Ri e areˈ cˈut qui chomam chic junam chi jachin ri cucojo chi ri Jesús are ri Cristo cäquesaj na bi pa ri rachoch Dios. 23 Rumal riˈ ru nan u tat ri achi ri xcunax ru wakˈäch xquibij: “Taˈ alak che ri areˈ. Achi chi yaˈ,” ―xecha riˈ. 24 Te cˈu riˈ ri winak aj Israel xquisiqˈuij chi jumul ri achi ri moy can nabe, xquibij che: Chabij baˈ ri kas tzij chke chuwäch ri Dios. Ri uj ketam chi ri achi riˈ are jun ajmac, ―xecha che. 25 Ri achi xchˈawic, xubij chque: Ri in man wetam taj we are jun ajmac o man are taj, xuwi wetam chi nabe canok in moy, cämic cˈut quincaˈy chic, ―xcha chque. 26 Xquitaˈ chi cˈu jumul che: ¿Jas xuban chawe? ¿Jas xuban chucunaxic ri a wakˈäch? ―xecha che. 27 Xchˈaw ri achi, xubij chque: Xinbij chech alak, ri alak cˈut xa man cäta tä alak. ¿Jas che caj alak chi quinbij waˈ jumul chic? ¿A xa caj alak coc alak che u tijoxel? ―xcha chque. 28 Te riˈ ri e areˈ xquitzeˈj u wäch, xquibij cˈu che: Ri at, at jun rucˈ we achi riˈ, are cˈu ri uj, uj jun rucˈ ri ka mam Moisés. 29 Ri uj ketam chi ri Dios xchˈaw rucˈ ri ka mam Moisés. Are cˈu we achi riˈ man ketam taj jawijeˈ ri cäpe wi, ―xecha che. 30 Ri achi cˈut xchˈawic, xubij chque: ¡Coˈl ta ne riˈ! Ri alak man etam tä alak jawijeˈ cäpe wi, ri in cˈut xucunaj ri nu wakˈäch. 31 Kas ketam chi ri Dios man cuta tä ri qui tzˈonobal tokˈob ri ajmaquib, xuwi cuta ri qui tzˈonobal tokˈob ri winak ri quekˈijilan che, ri cäcaˈn ru rayibal. 32 Man cˈo tä jumul ka tom cäbixic chi cˈo jun cäcowin chucunaxic ru wakˈäch jun achi ri moy xil u wäch. 33 We ta ri achi riˈ mat rucˈ ri Dios petinak wi, mat cˈo jas cäcowin riˈ chubanic, ―xcha chque. 34 Te riˈ xquibij che: Ri at, xa at ajmac xil a wäch. ¿A are cawaj cujatijoj? ―xecha che. Xquesaj cˈu bic pa ri rachoch Dios. 35 Ri Jesús xretamaj chi xesax bic ri achi ri moy can nabe. Aretak ri Jesús xuriko, xubij che: ¿A cäcojon la che ru Cˈojol ri Dios? ―xcha che. 36 Ri achi xubij che: Tat, bij la chwe jachin riˈ rech ri in quincojon che, ―xcha che. 37 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Ilom chi la u wäch waˈ. In riˈ, ri tajin quintzijon ucˈ la, ―xcha che. 38 Te cˈu riˈ ri achi xxuqui chuwäch ri Jesús, xubij che: Quincojon che la, Kajaw, ―xcha che. 39 Xubij cˈu ri Jesús: Ri in, in petinak cho ruwächulew chukˈatic tzij, rech ri moyab cäjaktaj ri qui wakˈäch, xukujeˈ rech ri quecaˈyic quecanaj moy, ―xchaˈ. 40 Te riˈ jujun chque ri tataˈib fariseos ri e cˈo chilaˈ rucˈ ri Areˈ, aretak xquita ri xubij ri Jesús, xquibij che: ¿A uj moy ta cˈu lo uj xukujeˈ? ―xecha che. 41 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: We ta alak moy, mat cˈo mac alak riˈ. Rumal cˈu rech chi cäbij alak chi cäcaˈy alak, cˈo mac alak, ―xcha ri Jesús chque.

10

1 Kas tzij quinbij chech alak chi jachin ri man coc tä bi chuchiˈ ri qui corral ri chij, xane xa cutzucuj jawijeˈ cunim wi bi rib, ri achi riˈ xa jun elakˈom, jun tˈorinel. 2 Are cˈu ri coc bi chuchiˈ ri corral are ajyukˈ riˈ, ri chajil que ri chij. 3 Ri chajil u chiˈ ri corral cujak riˈ chuwäch rech coquic. Ri chij cˈut cäquichˈob u wäch aretak cächˈawic. Ri ajyukˈ queusiqˈuij ru chij chquijujunal rucˈ ri qui biˈ, queresaj cˈu bi pa ri corral. 4 Aretak e resam chi bic conojel ri chij pa ri corral, cänabej bi chquiwäch, are cˈu ri chij queteri bi chrij rumal chi cäquichˈob u wäch aretak cächˈawic. 5 Man queteri tä cˈu chrij jun winak ri man quetam tä u wäch, xane xa queanimaj chuwäch rumal chi man cäquichˈob taj aretak cächˈaw jun winak ri man quetam tä u wäch, ―xcha ri Jesús chque ri winak aj Israel. 6 Ri Jesús xucoj waˈ we cˈutbal riˈ chquiwäch, ri e areˈ cˈut man xquichˈob taj jas ri xraj xubij chque. 7 Te riˈ ri Jesús xubij chi jumul chque: Kas tzij quinbij chech alak. Ri in, in ru chiˈ ri corral ri queboc wi bi ri chij. 8 Conojel ri nabe xebul chnuwäch in, e elakˈomab riˈ, e tˈorinelab. Ri chij cˈut man xquitatabej taj ri xquibij. 9 Ri in, in ru chiˈ ri corral. Jachin ri wumal in coc pa ri corral curik ru tobanic ri Dios. Ri winak riˈ junam rucˈ jun chij ri coc pa ri corral, te cˈu riˈ quel bic, curik utzalaj echaˈ. 10 Ri elakˈom xuwi petinak rech querelakˈaj bi ri chij, queucämisaj, cusach qui wäch. Ri in cˈut in petinak chuyaˈic qui cˈaslemal, rech cˈo qui cˈaslemal ri kas utz na. 11 In riˈ ri utzalaj ajyukˈ. Ri utzalaj ajyukˈ cuya ru cˈaslemal pa cämical rumal quech ri chij. 12 Are cˈu ri ajyukˈ ri xuwi cuchomaj ri tojbal re, aretak cärilo cäpe ri utiw, queuya can ri chij, canimajic. Je riˈ cubano rumal chi man are tä kas cajyukˈ ri chij, xukujeˈ ri chij man e rech tä ri areˈ. Cäpe cˈu ri utiw queuchap ri chij, queujabuj. 13 Ri achi riˈ canimajic rumal chi xuwi cuchomaj ri tojbal re. Man querilij tä ri chij. 14 In riˈ ri utzalaj ajyukˈ, wetam qui wäch ri nu chij, xukujeˈ ri e areˈ quetam nu wäch in. 15 Jeˈ jas ri nu Tat retam nu wäch in, ri in xukujeˈ wetam u wäch ri nu Tat. Quinya cˈu ri nu cˈaslemal pa cämical rumal quech ri chij. 16 Xukujeˈ e cˈo chi niqˈuiaj nu chij ri man e cˈo tä pa we corral riˈ. Rajwaxic cˈut queincˈama na lok xukujeˈ. Ri chij riˈ cäquinimaj na ri quinbij. Xa cˈu jumulaj chij cäcˈoji na, xukujeˈ xa jun ri cajyukˈ. 17 Ri ka Tat quinraj in rumal chi quinya ri nu cˈaslemal pa cämical, quincˈastaj chi cˈu na rech cäcˈoji chic ri nu cˈaslemal. 18 Man cˈo tä jun quesan ri nu cˈaslemal chwe, xane ri in pa wanimaˈ cäpe wi quinya ri nu cˈaslemal. Pa nu kˈab cˈo wi ru yaˈic ri nu cˈaslemal, xukujeˈ pa nu kˈab cˈo wi ru cˈamic jumul chic. Are waˈ ri xintak wi rumal ri nu Tat, ―xcha ri Jesús. 19 Aretak ri winak aj Israel xquita waˈ we tzij riˈ, xquichapla u tasic quib jumul chic. 20 E qˈuia chque xquibij: ¿Jas che cätatabej alak ri cubij? We achi riˈ cˈo jun itzel espíritu che, xukujeˈ chˈujarinak waˈ, ―xechaˈ. 21 Niqˈuiaj chi cˈut xquibij: Man cˈo tä jun winak ri cˈo jun itzel espíritu che ri jeˈ cätzijon waˈ we riˈ. ¿A cäcowin pu lo jun itzel espíritu cujak ri qui wakˈäch ri moyab? ―xechaˈ. ¡Man cuyaˈ taj! ―xecha riˈ. 22 Pa tak ri kˈij riˈ xurik ri kˈalaj. Are chiˈ tajin cäban ri nimakˈij pa ri tinimit Jerusalén, natabal re ri kˈij ri xqˈuis u yaquic ri nimalaj rachoch Dios, xjach cˈu pu kˈab ri Dios. 23 Ri Jesús tajin cäwacat pa ri nimalaj rachoch Dios, pa ri rakan ja re Salomón. 24 Xepe cˈu ri winak aj Israel xquimulij quib chrij, xquibij che: ¿Cˈä jampaˈ cujya la pa sak? We lal riˈ ri Cristo, bij baˈ la ri kas tzij cämic, ―xecha che. 25 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: Ya nu bim chic. Ri alak cˈut man cäcoj tä alak ri xinbij. Ronojel ri u takom ri nu Tat chwe chi quinbano, are cäcˈutuw na rucˈ sakil. 26 Ri alak cˈut man cäcojon tä alak rumal chi ri alak man jun tä cucˈ ri nu chij, jas ri xinbij chech alak nabe. 27 Ri nu chij quetam nu wäch aretak quinchˈawic. Ri in xukujeˈ wetam qui wäch, queteri cˈu chwij. 28 Ri in quinya cˈaslemal chque ri man cˈo tä u qˈuisic. Man cäsach tä qui wäch, man cˈo tä cˈu jachin queesan pa nu kˈab. 29 Ri nu Tat, ri nim na u kˈij chquiwäch conojel, are ri xeyoˈw chwe. Man cˈo tä cˈu jachin jun queesan pu kˈab ri Areˈ. 30 Ri in, xukujeˈ ri nu Tat, xa uj jun, ―xcha chque. 31 Te riˈ ri winak aj Israel jumul chic xquicˈam abaj rech cäquiqˈuiäk chrij ri Jesús. 32 Ri Jesús xubij chque: Qˈuia u wäch utzil nu banom chuwäch alak rumal ru chukˈab ri nu Tat. ¿Rumal cˈu jachique chque we utzil ri nu banom quinqˈuiäk alak chabaj? ―xcha chque. 33 Ri winak aj Israel xechˈawic, xquibij: Man cäkaqˈuiäk tä la chabaj rumal jun chque ri utzil ri banom la, xane rumal chi bim la ri äwas u bixic chrij ri Dios. Ri lal xak lal jun achi, banom cˈu ib la chi lal Dios, ―xecha che. 34 Ri Jesús cˈut xubij chque: Pa ri Pixab alak tzˈibtal wi ri xubij ri Dios: “Ri ix, ix dioses,” ―cächaˈ, ―xcha ri Areˈ. 35 Ketam chi ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic, man cuyaˈ taj cäsach u wäch. Ri Dios xubij “dios” chque ri winak ri xecojon che ru Lokˈ Pixab. 36 We ri Dios xinuchaˈ in, te cˈu riˈ xinutak lok cho we uwächulew, ¿jas lo waˈ ri cäbij alak chi nu bim ri äwas u bixic chrij ri Dios rumal chi xinbij chi in u Cˈojol ri Dios? 37 We man quinbano jachique ri cuban ri nu Tat, ri alak man rajwaxic taj cäcojon alak chwe. 38 We cˈu quinbano, pune baˈ man cäcojon tä alak chwe, cojon baˈ alak che ri quinbano rech je riˈ kas quetamaj alak, xukujeˈ cäcoj alak chi ri ka Tat cˈo pa wanimaˈ in, xukujeˈ ri in, in cˈo pa ranimaˈ ri ka Tat. 39 Jumul chic are ta xcaj xquicˈam bi pa cheˈ. Ri Jesús cˈut xresaj rib pa qui kˈab. 40 Te riˈ ri Jesús xeˈ jumul chic chˈäkäp che ri nimaˈ Jordán chrelbal kˈij jawijeˈ ri xuban wi kasnaˈ ri tat Juan nabe, xcanaj cˈu chilaˈ. 41 E qˈuia winak cˈut xebeˈ che rilic, xquibij cˈut: Kas tzij ri tat Juan, pune man xuban tä cajmabal tak etal, ronojel ri xubij chrij we achi riˈ are kas tzij, ―xechaˈ. 42 E qˈuia winak cˈut xecojon che ri Jesús chilaˈ.

11

1 Cˈo jun achi yawab, Lázaro u biˈ, ri cäpe pa ri tinimit Betania, ri tinimit ri e jekel wi ri nan María xukujeˈ ri nan Marta ri ratz. 2 We nan María riˈ, ri ranab ri tat Lázaro ri yawab, are waˈ ri xkˈijow ri cˈocˈalaj aceite chrij ri rakan ri Kajaw Jesús, ri xusuˈ cˈu rucˈ ru wiˈ. 3 We quieb ixokib riˈ ri cachalal quib, xquitak u bixic che ri Jesús: Kajaw, ri Lázaro ri sibalaj utz la rucˈ, yawab ri areˈ, ―xecha bic. 4 Aretak xuta ri Jesús waˈ, xubij: Ri cämical ri cucˈam lok we yabil riˈ man are tä qˈuisbal re ru cˈaslemal, xane xa rech cäkˈalajinic chi nim u kˈij ri Dios, xukujeˈ rech rumal we yabil riˈ cäcˈutunic chi nim u kˈij ru Cˈojol ri Dios, ―xchaˈ. 5 Ri Jesús, pune sibalaj lokˈ ri nan Marta chuwäch, xukujeˈ ru chakˈ, xukujeˈ ri tat Lázaro, 6 aretak xbix che chi yawab ri tat Lázaro, xcanaj na can quieb kˈij chilaˈ jawijeˈ ri cˈo wi. 7 Te cˈu riˈ xubij chque ru tijoxelab: Joˈ chi jumul pa Judea, ―xcha chque. 8 Xquibij cˈu ru tijoxelab che: Ajtij, mäjaˈ naj riˈ ri winak aj Israel ri e cˈo chilaˈ xcaj xquicämisaj la che abaj. ¿Te riˈ are caj la queˈ chi la jumul jelaˈ? ―xecha che. 9 Ri Jesús xubij chque: ¿A mat cablajuj hora u pam ri jun kˈij? We jun winak cäbin pakˈij, man cätzak taj, rumal chi cäril ru sakil ri kˈij ri cäcaˈy puwiˈ ruwächulew. 10 We cˈu ri winak chakˈab cäbinic, cätzakic, rumal chi man cˈo tä ri sakil pa ru be, ―xcha chque. 11 Te cˈu riˈ xubij chi ri Jesús chque: Ri tat Lázaro, ri sibalaj uj utz rucˈ, xwaric, quineˈ cˈut quincˈasuj na, ―xcha chque. 12 Te riˈ ri tijoxelab xquibij che ri Jesús: Kajaw, we cäwaric quel cubij waˈ chi cutzir na, ―xecha che. 13 Ri Jesús cˈut are tajin cubij chi ri tat Lázaro xcämic. Are cˈu ri tijoxelab xquichomaj e areˈ chi are tajin cubij ri waram ri cuban jun winak. 14 Te riˈ xubij ri Jesús chque chi sakil: Ri tat Lázaro ya xcämic, ―xchaˈ. 15 Ri in quinquicotic chi man in cˈo tä chilaˈ. Are cˈu utz na waˈ chiwe ix rech quixcojonic. Joˈ baˈ jekilaˈ, ―xcha chque. 16 Are cˈu ri tat Tomás ri “Gemelo” cuchixic, xubij chque ri niqˈuiaj tijoxelab chic ri e rachiˈl: Joˈ uj xukujeˈ rech cujecäm rucˈ, ―xcha chque. 17 Aretak xopan ri Jesús, teˈ xuto chi xqueˈ quiejeb kˈij mukutal chi ri tat Lázaro. 18 Ri alaj tinimit Betania nakaj cˈo wi che ri tinimit Jerusalén. Craj cˈo niqˈuiaj legua u najal. 19 E qˈuia cˈu chque ri winak aj Israel e opaninak cho rachoch ri nan Marta, ri nan María, chucuˈbisaxic qui cˈux rumal ru cämical ri qui xibal. 20 Aretak ri nan Marta xretamaj chi opanem cuban ri Jesús, xeˈ chucˈulaxic, are cˈu ri nan María xcanaj can cho ja. 21 Ri nan Marta xubij che ri Jesús: Kajaw, we ta cˈo la waral, mat xcäm ri nu xibal, ―xcha che. 22 Wetam cˈut chi ronojel ri cätaˈ la che ri Dios, ri Areˈ cuya na waˈ che la, ―xcha che. 23 Ri Jesús xubij che: Ri a xibal cäcˈastaj na chquixol ri cäminakib, ―xcha che. 24 Ri nan Marta xubij che ri Jesús: Jeˈ, wetam chi cäcˈastaj na chquixol ri cäminakib pa ri qˈuisbal kˈij, ―xcha che. 25 Te riˈ xubij ri Jesús che: Ri in, in riˈ quincˈastajisaj ri cäminakib xukujeˈ quinya qui cˈaslemal. Jachin ri cäcojon chwe in, pune cäcämic, cäcˈasi chi cˈu na. 26 Conojel cˈu ri cˈä e cˈaslic ri quecojon chwe, man quecäm tä wi. ¿A cacoj waˈ? ―xcha che ri nan Marta. 27 Ri nan Marta xubij che: Jeˈ, Wajaw, ri in quincojo chi lal riˈ ri Cristo, ru Cˈojol ri Dios, ri ulinak la waral cho ri uwächulew, ―xcha che. 28 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri nan Marta, xeˈc, xusiqˈuij lok ri nan María ru chakˈ. Xak chcˈuyal xubij che: Ri Ajtij cˈo waral, catusiqˈuij, ―xcha che. 29 Ri nan María, xuwi xuto ri xbix che, chanim cˈu xwalijic, xeˈ chuchˈabexic ri Jesús. 30 Mäjaˈ cˈu kas copan ri Jesús pa ri tinimit. Cˈä cˈo chilaˈ jawijeˈ ri xcˈulax wi rumal ri nan Marta. 31 Ri winak aj Israel, ri e cˈo cucˈ pa ja chucuˈbisaxic qui cˈux, aretak xquilo chi aninak xwalij bi ri nan María, xebeˈ ri e areˈ rucˈ. Xquichomaj chi jelaˈ queˈ chuchiˈ ri mukubal che okˈej. 32 Aretak cˈut xopan ri nan María rucˈ ri Jesús, xxuqui chuwäch, xubij che: Wajaw, we ta cˈo la waral, mat xcäm ri nu xibal, ―xcha che. 33 Ri Jesús, aretak xrilo chi xuchap okˈej ri nan María, xukujeˈ ri winak aj Israel ri e petinak rucˈ, sibalaj xbisonic, cˈäx xunaˈ pa ranimaˈ. 34 Xutaˈ cˈu chque: ¿Jawijeˈ ri mukutal wi? ―xcha chque. Ri e areˈ xquibij che: Kajaw, saˈjmpe la, jeˈila la, ―xecha che. 35 Ri Jesús cˈut xokˈic. 36 Xquibij cˈu ri winak aj Israel: Chiwilampeˈ chi sibalaj lokˈ chuwäch, ―xechaˈ. 37 Jujun cˈu chque xquibij: We achi riˈ ri xjakow ru wakˈäch ri moy, ¿a mat xcowin ta waˈ chubanic jun tokˈob che ri tat Lázaro rech mat xcämic? ―xechaˈ. 38 Ri Jesús, jumul chic sibalaj cˈäx tajin cunaˈ pa ranimaˈ, xnakajin chuchiˈ ri jul ri mukutal wi ri tat Lázaro. Are jun pec, cojom cˈu jun abaj che tzˈapibal re ru chiˈ. 39 Ri Jesús xubij: Chesaj alak ri abaj, ―xcha chque ri winak. Are cˈu ri nan Marta, ri ranab can ri cäminak, xubij che ri Jesús: Kajaw, cˈo chi ruxlab riˈ rumal chi xqueˈ quiejeb kˈij waˈ cäminak chic, ―xcha che. 40 Xubij cˈu ri Jesús che: ¿A mat nu bim chawe chi we catcojonic cawil na u nimarisaxic u kˈij ri Dios? ―xcha che. 41 Te riˈ xquesaj ri abaj. Ri Jesús xcaˈy chicaj, xuban orar, xubij: Tat, quinmaltioxij che la chi xintatabej la. 42 Wetam chi amakˈel ronojel kˈij quintatabej la. Xa cˈu rumal quech we winak riˈ ri e cˈo waral, quinbij waˈ rech cäquicojo chi are ri lal in takowinak la lok, ―xchaˈ. 43 Aretak xbitaj waˈ rumal, co xchˈawic, xubij: ¡Lázaro, chatel lok! ―xchaˈ. 44 Xel cˈu lok ri cäminak, botzˈom ri rakan u kˈab rucˈ tak atzˈiak. Ru palaj pistal rucˈ jun suˈt. Ri Jesús xubij chque ri winak: Soloˈ alak, tzokopij alak bic, ―xcha chque. 45 Rucˈ waˈ ri xbantajic, e qˈuia chque ri winak aj Israel ri e opaninak chucuˈbisaxic u cˈux ri nan María, xecojon che ri Jesús. Xquil cˈu ri cajmabal ri xubano. 46 E cˈo cˈu jujun chque xebeˈ cucˈ ri tataˈib fariseos chubixic chque ri u banom ri Jesús. 47 Are cˈu ri tataˈib fariseos, xukujeˈ ri qui nimakil ri sacerdotes xeˈquimulij quib cucˈ ri qui nimakil ri winak, xquibij: ¿Jas cäkaˈno? We achi riˈ tajin cuban qˈuia cajmabal tak etal, ―quechaˈ. 48 We cäkaya can xak chi je riˈ, conojel ri winak quecojon na che ri Areˈ. Quepe cˈu na ri kˈatal tak tzij aj Roma, cäquiwulij na ri nimalaj rachoch Dios ri cäkamulij wi kib, cäquisach na u wäch ri ka tinimit, ―xechaˈ. 49 Are cˈu ri tat Caifás, ri qui nimal ri sacerdotes pa ri junab riˈ, xubij chque: Ri ix, xa man cˈo tä iwetam, ―cächaˈ. 50 ¿A mat quichˈobo chi are utz na chke uj chi cäcäm xa jun achi che qui qˈuexwäch ri winak, chuwäch ri cäsach u wäch ronojel ri tinimit? ―xcha chque. 51 Man xak tä cˈu pa ru chomanic ri tat Caifás xpe wi waˈ we tzij riˈ ri xubij, xane rumal chi are qui nimal ri sacerdotes pa ri junab riˈ ri Dios xyoˈw waˈ pa ranimaˈ chi cubij chi ri Jesús cäcäm na rumal quech ri winak aj Israel. 52 Man xuwi tä cˈu rumal quech ri winak aj Israel cäcäm na ri Jesús, xane che qui mulixic conojel ri ralcˈual ri Dios ri e jabuninak cho ronojel ruwächulew. 53 Xa je riˈ ri qui nimakil ri winak aj Israel tzpa ri kˈij riˈ xquichap u chomaxic jas cäcaˈn chucämisaxic ri Jesús. 54 Rumal riˈ ri Jesús ya man xucˈut tä chi rib chquiwäch ri winak aj Israel. Xel bi pa Judea, xeˈ jelaˈ chunakaj ri juyub ri cätzˈinowic, pa jun tinimit Efraín u biˈ. Chilaˈ xcˈoji wi cucˈ ru tijoxelab. 55 Xa cˈu jubikˈ craj man curik ri Pascua, jun chque ri qui nimakˈij ri winak aj Israel. E qˈuia winak cˈut pa tak ri niqˈuiaj tak tinimit chic xebeˈ pa ri tinimit Jerusalén, mäjok ri Pascua, chuchˈajic quib che resaxic ri äwas chquij. 56 Tajin cˈu cäquitzucuj ri Jesús. Aretak e cˈo pa ri nimalaj rachoch Dios cäquitala u tzijol chbil tak quib, cäquibij: ¿Jas cäbij alak? ¿A cäpe riˈ pa we nimakˈij o man cäpe taj? ―quechaˈ. 57 Ri tataˈib fariseos, xukujeˈ ri qui nimakil ri sacerdotes, qui yoˈm takanic chi we cˈo jun winak retam jawijeˈ cˈo wi ri Jesús, chubij waˈ chque rech quecowinic quequichapa lok.

12

1 Wakib kˈij craj na che ri nimakˈij Pascua aretak ri Jesús xeˈ pa Betania, ri tinimit ri jekel wi ri tat Lázaro ri xcˈastajisax rumal ri Jesús chquixol ri cäminakib. 2 Chilaˈ cˈut xcaˈn u banic jun wiˈm re benak kˈij chuyaˈic u kˈij ri Jesús. Ri nan Marta tajin cucoj ri wa puwiˈ ri mesa, are cˈu ri tat Lázaro jun ri areˈ tˈuyul chiˈ ri mesa rucˈ ri Jesús. 3 Te riˈ xpe ri nan María rucˈam niqˈuiaj litro cˈocˈalaj cunabal re kas nardo. Sibalaj cˈu pakal rajil waˈ we cunabal riˈ. Xukˈij chrij ri rakan ri Jesús, te cˈu riˈ xusuˈ rucˈ ru wiˈ. Ronojel cˈu ru pam ri ja xnoj che ru cˈocˈal ri cunabal. 4 Te riˈ jun chque ru tijoxelab ri Jesús, ri jun ri cäjachow na, ri Judas Iscariote ru cˈojol ri tat Simón, xubij: 5 ¿Jas che man xqˈuiyix ta waˈ we cˈocˈalaj cunabal riˈ che oxib cientos quetzales, xyiˈ ta cˈu ri puak chque ri mebaˈib? ―xchaˈ. 6 Man kas tzij tä cˈut chi ri tat Judas xa cutokˈobisaj qui wäch ri mebaˈib chi jeˈ xubij waˈ, xane rumal chi are jun elakˈom. Pu kˈab cˈu ri areˈ cˈo wi ri cˈolibal puak. Xa je riˈ xcowinic xrelakˈaj ri puak ri cˈo rucˈ. 7 Te riˈ xubij ri Jesús che: ¡Maban waˈ che ri ixok! U cˈolom cˈu bi ri cˈocˈalaj cunabal riˈ cˈä mäjok quinmukic. 8 Amakˈel cˈut e cˈo ri mebaˈib iwucˈ, are cˈu ri in man in cˈo tä iwucˈ amakˈel ronojel kˈij, ―xcha chque. 9 E qˈuia cˈu chque ri winak aj Israel xquito chi ri Jesús cˈo pa ri alaj tinimit Betania, xebeˈ cˈu jelaˈ man xuwi tä che rilic ri Jesús, xane xukujeˈ che rilic ri tat Lázaro ri xcˈastajisax rumal ri Jesús chquixol ri cäminakib. 10 Are cˈu ri qui nimakil sacerdotes xjunamataj ri qui chomanic chucämisaxic ri tat Lázaro xukujeˈ. 11 Rumal cˈu rech ri areˈ e qˈuia chque ri winak aj Israel tajin cäquitas quib chquij ri qui nimakil sacerdotes rech quecojon che ri Jesús. 12 E qˈuia winak e benak pa ri tinimit Jerusalén che ri nimakˈij Pascua. Chucab kˈij xquito chi ri Jesús copan na pa ri tinimit. 13 Te riˈ xquijol u xak tak palmas, xquicˈam bic, xebeˈ cˈu chucˈulaxic ri Jesús. Co xechˈawic, xquibij: ¡Chnimarisax u kˈij ri Dios! ¡Utz re ri petinak pa ru biˈ ri Kajaw Dios! ¡Tewchital baˈ ri nim takanel pa qui wiˈ ri winak aj Israel! ―xechaˈ. 14 Ri Jesús xurik jun burro, xquiejen cˈu chrij, jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic: 15 Mixej iwib, winak aj Sión. ¡Chiwilampeˈ! Petinak ri Junri cätakan na pi wiˈ, quiejeninak chrij jun burro, ―cächaˈ. 16 Pa tak ri kˈij riˈ ru tijoxelab ri Jesús man xquichˈob tä ri tajin cäbantajic. Te cˈu riˈ aretak xnimarisax u kˈij ri Jesús, xnaˈtaj chque chi ronojel waˈ ri quilom are tzˈibtal lok chrij ri Areˈ, ronojel cˈut bantajinak. 17 Ri winak ri e cˈo rucˈ ri Jesús aretak xusiqˈuij lok ri tat Lázaro pa ri mukubal, xucˈastajisaj cˈu chquixol ri cäminakib, xquitzijoj waˈ ri xquilo. 18 Rumal riˈ ri winak xebel lok chucˈulaxic ri Jesús, rumal chi xquetamaj we cajmabal etal riˈ ri xubano. 19 Are cˈu ri tataˈib fariseos xquibij chbil tak quib: Quil baˈ alak chi man cˈo tä jas cujcowin chubanic. ¡Chilampe alak! Conojel ri winak quebeˈ rucˈ, ―xechaˈ. 20 Chquixol ri winak ri e benak pa ri tinimit Jerusalén che kˈijilanic pa ri nimakˈij, e cˈo jujun winak aj Grecia. 21 We winak riˈ xeopan rucˈ ri tat Felipe ri aj Betsaida re Galilea, xquibochiˈj, xquibij che: Tat, cäkaj cäkil u wäch ri Jesús, ―xecha che. 22 Ri tat Felipe xeˈc, xubij che ri tat Andrés. Te cˈu riˈ ri quieb chic xebeˈc, xeˈquibij che ri Jesús. 23 Te riˈ ri Jesús xubij chque: Xurik ri kˈij ri cänimarisax nu kˈij in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak. 24 Kas tzij quinbij chiwe, chi we man cäkaj ri jun u wakˈäch trico pa ri ulew rech cäkˈayic, tajin wi riˈ xak jun u wakˈäch trico. We cˈu cäkˈayic, cätux na riˈ, cuya cˈu na qˈuia u wäch. 25 Apachin ta ne ri lokˈ cäril wi ru cˈaslemal, cäcäm na waˈ ri winak riˈ, cutzak na ronojel. Apachin cˈu ri man lokˈ taj cäril wi ru cˈaslemal cho we uwächulew, cutoˈ na u wiˈ riˈ, curik cˈu na ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. 26 We cˈo jun ri craj cäpatänin chwe, chpet wucˈ. Jawijeˈ cˈu ri quincˈoji wi, chilaˈ xukujeˈ cäcˈoji wi na ri patänil we. We cˈo jun ri cäpatänin chwe, cäyiˈ na u kˈij rumal ri nu Tat, ―xcha chque. 27 Sibalaj cˈäx quinnaˈ pa wanimaˈ cämic. ¿Jas ta cˈu lo ri quinbij na? ¿A quinbij ta cˈut: “Tat, chintoˈ la chuwäch ri cäpe na pa nu wiˈ cämic”? Are cˈu waˈ nu patän in petinak, ―xcha ri Jesús. 28 Tat, nimarisaj baˈ la u kˈij ri biˈ la, ―xchaˈ. Te cˈu riˈ cˈo Jun ri xchˈaw lok chicaj ri xubij: Nu nimarisam u kˈij, quinnimarisaj cˈu na u kˈij jumul chic, ―xchaˈ. 29 Are cˈu ri winak ri e cˈo chilaˈ ri tajin quetatabenic xquibij chi are jun quiäkulja ri xtatajic. Niqˈuiaj chic xquibij: Are jun ángel ri xchˈaw rucˈ, ―xechaˈ. 30 Te riˈ ri Jesús xubij chque: Man rumal tä wech in xtatajic chi cˈo Jun ri xchˈaw lok chicaj, xane rumal iwech ix. 31 Cämic waˈ ri kˈij ri cäkˈat tzij puwiˈ we uwächulew riˈ. Cämic ri kˈij ri cäpakchix apan ri jun ri cätakan puwiˈ we uwächulew. 32 Aretak cˈut ri in quinwalijisax chicaj, conojel quecaˈy na chwe, sibalaj cäquicajmaj cˈu na nu wäch, ―xcha ri Jesús chque. 33 Xubij waˈ we tzij riˈ chukˈalajisaxic jas u wäch cämical curik na. 34 Xechˈaw cˈu ri winak, xquibij che: Ri uj ka tom u siqˈuixic pa tak ri ka wuj re ri Pixab chi ri Cristo cäcˈasi na pa tak ri kˈij ri junab ri quepetic. ¿Jas cˈu che cäbij la chi ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak cäwalijisax na chicaj? ¿Jachin chi cˈu riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak? ―xecha che. 35 Te riˈ ri Jesús xubij chque: Cämic riˈ cˈä cˈo na ri sakil iwucˈ, xa cˈu quieb oxib kˈij chic cˈolic. Chixbin baˈ chanim ri cˈä cˈo ri sakil iwucˈ, rech man quixcanaj tä can pa kˈekum. Jachin cˈu ri cäbin pa kˈekum, man cuchˈob tä riˈ jawijeˈ ri queˈ wi. 36 Chixcojon che ri sakil cämic, ri cˈä cˈo na ri sakil iwucˈ. Je riˈ rech ri ix, ix winak chic rech ri sakil, ―xcha ri Jesús chque. Xuwi xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri Jesús, xeˈ ri Areˈ, xucˈuˈ rib chquiwäch. 37 Ri Jesús, pune xuban qˈuia cajmabal tak etal chquiwäch ri winak aj Israel, ri e areˈ man xecojon tä che. 38 Rajwaxic cˈut chi cäbantaj na waˈ jas ri u tzˈibam can ri ka mam Isaías ri kˈalajisal re ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij: Kajaw Dios, ¿jachin ta lo ri cojoninakche ru Lokˈ Pixab ri Dios ri ka bim? ¿Jachin ta lo chuwäch u cˈutum wiri Kajaw Dios ru chukˈab? ―cächa riˈ. 39 Rumal riˈ man xecowin taj xecojonic, rumal chi xukujeˈ xutzˈibaj can ri ka mam Isaías: 40 Ri Dios xuban moy chque, xukujeˈxubano chi xeabajir ri canimaˈ, rech man cäquil tä rucˈ ri qui wakˈäch, man cäquichˈob tä rucˈ ri qui chomabal, man quetzelej tä cˈu wucˈ inrech quecunatajic, ―cächa ri Dios, ―cächaˈ. 41 Ri ka mam Isaías xubij waˈ we tzij riˈ rumal chi ri areˈ xrilo xnimarisax u kˈij ri Jesús, xchˈaw cˈu chrij. 42 Pune je riˈ, e qˈuia chque ri winak aj Israel xecojon na che ri Jesús, xukujeˈ ne jujun chque ri nimak qui banic. Man xquikˈalajisaj tä cˈu quib chquiwäch ri winak rumal chi xquixej quib chquiwäch ri tataˈib fariseos, rech man queesax tä bi pa ri rachoch Dios. 43 Ri e areˈ cˈut are utz xquil na chi cäyiˈ qui kˈij cumal ri winak chuwäch ri cäyiˈ qui kˈij rumal ri Dios. 44 Ri Jesús sibalaj co xchˈawic, xubij: Jachin ri cäcojon chwe in, man xuwi tä chwe in cäcojon wi, xane xukujeˈ cäcojon riˈ che ri ka Tat ri xintakow lok. 45 Jachin cˈu ri quinril in, cäril riˈ xukujeˈ ri xintakow lok. 46 In riˈ ri quinya sakil, in petinak cho ruwächulew rech jachin tak ri quecojon chwe, man quecanaj tä can pa ri kˈekum. 47 Jachin cˈu ri cuta ri nu tzij, te cˈu riˈ man cunimaj taj, man in tä riˈ ri quinkˈatow tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch. Je riˈ, rumal chi ri in man in petinak tä chukˈatic tzij pa qui wiˈ ri winak ajuwächulew, xane in petinak che qui toˈic. 48 Jachin ri xa cäretzelaj nu wäch, man cunimaj tä cˈu ri nu tzij, cˈo ri cäkˈatow na tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch. Ri tzij ri nu bim e are riˈ ri quekˈatow na tzij puwiˈ pa ri qˈuisbal kˈij. 49 Man xak tä cˈu pa we wi in quinchˈawic. Ri ka Tat ri xintakow lok, are ri Areˈ u bim chwe jachique ri quinbij xukujeˈ jachique ri quincˈutu. 50 Wetam cˈut chi ru takanic ri nu Tat are re cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic. Xa je riˈ, ri quinbij, are quinbij jas ri in takom wi rumal ri ka Tat.

13

1 Xa cˈu jun kˈij chic craj che ri nimakˈij, Pascua u biˈ. Retam chi cˈu ri Jesús chi xurik ri kˈij ri cuya na can ruwächulew, cätzelej cˈu rucˈ ru Tat. Ri Areˈ amakˈel ronojel kˈij sibalaj lokˈ xeril wi ru tijoxelab cho ruwächulew. Pa ri kˈij riˈ tajin cucˈut chquiwäch chi sibalaj lokˈ querilo, chi man cˈo tä u qˈuisic ri qui lokˈal chuwäch. 2 Tajin cäcaˈn ri wiˈm re benak kˈij. Ri Itzel cˈut u yoˈm chi pa ranimaˈ ri tat Judas Iscariote ru cˈojol ri tat Simón chi pa ri akˈab riˈ cujach na ri Jesús. 3 Retam cˈu ri Jesús chi ronojel takanic yoˈm pu kˈab rumal ru Tat. Retam chi rucˈ ri Dios petinak wi ri Areˈ, xukujeˈ chi rucˈ ri Dios cätzelej wi. 4 Xwalij cˈu ri Jesús chiˈ ri mesa, xresaj ru kˈuˈ, xucˈam jun toalla, xuxim cˈu waˈ xeˈ ru pam. 5 Te riˈ xuya joron pa jun palangana, xuchap u chˈajic cakan ru tijoxelab, xusuˈ cˈu rucˈ ri toalla ri ximital xeˈ ru pam. 6 Aretak craj cuchˈaj rakan ri tat Pedro, ri areˈ xubij che ri Jesús: Wajaw, ¿a cächˈaj cˈu la ri wakan in? ―xcha che. 7 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Cämic riˈ man cachˈob taj jas ri tajin quinbano, cˈä teˈ baˈ pa jun kˈij chic cachˈob na, ―xcha che. 8 Are cˈu ri tat Pedro xubij che: Ri in, man cˈo tä jumul quinya che la chi cächˈaj la ri wakan in, ―xcha che. Ri Jesús xubij che: We man quinchˈaj tä ri awakan, man cuyaˈ taj catcˈoji wucˈ, ―xcha che. 9 Ri tat Simón Pedro xubij che: Wajaw, man xuwi tä baˈ ri wakan, xane chˈaja la ri nu kˈab xukujeˈ ri nu jolom, ―xcha che. 10 Are cˈu ri Jesús xubij che: Jachin ri teˈ xtoˈtaj che ri atinem man rajwaxic tä chic cuchˈaj rib, xane xak xuwi chi ri rakan, rumal chi ronojel ru cuerpo chˈajchˈoj chic. Ri ix, ix chˈajchˈoj chic, pune man iwonojel taj, ―xcha che. 11 Ri Jesús ya retam chic jachin ri cäjachow na. Rumal riˈ xubij: “Man iwonojel tä ri ix, ix chˈajchˈoj,” ―xcha chque. 12 Aretak ri Jesús xtoˈtaj chuchˈajic ri cakan ru tijoxelab, xucˈam ru kˈuˈ, xucoj chrij, xtˈuyi chi cˈu jumul chiˈ ri mesa. Xubij cˈu chque: ¿A quichˈobo jas quel cubij waˈ ri xinban chiwe? ―xcha chque. 13 Ri ix quibij Kajtij, xukujeˈ Kajaw, ―quixcha chwe. Kas tzij ri quibij, rumal chi in cˈu riˈ. 14 We in, ri in Iwajtij, ri in Iwajaw nu chˈajom ri iwakan, ri ix xukujeˈ rajwaxic baˈ quichˈaj ri iwakan chbil tak iwib. 15 Ri in nu yoˈm jun cˈutbal chiwäch rech ri ix xukujeˈ jeˈ quibano jas ri nu banom in chiwe. 16 Kas tzij quinbij chiwe chi man cˈo tä jun patäninel ri nim na u banic chuwäch ru patrón, xukujeˈ man cˈo tä jun takoˈn ri nim na u banic chuwäch ri takowinak bic. 17 We quichˈob waˈ we riˈ, quitakej cˈu u banic, utz cˈu iwe riˈ, ―xcha chque. 18 Ri tajin quinbij chanim, man quinbij tä waˈ chiwij iwonojel ri ix. Ri in wetam jachin tak ri e chaˈtal wumal. Rajwaxic cˈut jeˈ cäbantaj na jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic: “Ri jun ri cäwiˈ junam wucˈ u banom u cˈulel chwe,” ―cächa riˈ. 19 Quinbij waˈ chiwe chanim cˈä mäjaˈ cäbantajic, rech aretak cäbantaj waˈ, ri ix quicojo chi In Riˈ. 20 Kas tzij quinbij chiwe, chi jachin ri cucˈulaj ri quintak bic, in riˈ quinucˈulaj. Jachin cˈu ri quinucˈulaj in, cucˈulaj riˈ ri xintakow lok, ―xcha ri Jesús chque ru tijoxelab. 21 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri Jesús, sibalaj xunaˈ cˈäx pa ranimaˈ. Kas chi sakil xubij chquiwäch ru tijoxelab: Kas tzij quinbij chiwe chi jun chiwe are quinjachow na, ―xcha chque. 22 Te riˈ ri tijoxelab xquichap u caˈyexic quib ri jun rucˈ ri jun chic, man xquichˈob tä cˈu jachin ri tajin cubij ri Jesús. 23 Jun chque ru tijoxelab ri Jesús, ri jun ri sibalaj lokˈ chuwäch tajin cäwiˈ chuxcut chiˈ ri mesa. 24 Ri tat Simón Pedro xubij che rareˈ pa memal chi cutaˈ che ri Jesús jachin ri tajin cubij. 25 Te riˈ ri areˈ xkeb rucˈ ri Jesús, xutaˈ che: Wajaw, ¿jachin riˈ ri cäbij la? ―xcha che. 26 Xchˈaw cˈu ri Jesús, xubij che: Quinrub na jun chˈäkap caxlan wa. Jachin cˈu che ri quinya wi waˈ, are ri areˈ, ―xcha che. Xurub cˈu ri chˈäkap caxlan wa, xuya che ri tat Judas Iscariote, u cˈojol ri tat Simón. 27 Xuwi xcˈamtaj ri chˈäkap caxlan wa rumal ri tat Judas, xoc ri Satanás pa ranimaˈ. Xubij cˈu ri Jesús che: Ri cachomaj cabano, chabana waˈ chanim, ―xcha che. 28 Man cˈo tä cˈu jun chque ri tajin quewiˈ chiˈ ri mesa ri xuchˈobo jas che ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ che. 29 Quetam cˈut chi ri tat Judas pu kˈab cˈo wi ri cˈolibal puak, rumal riˈ jujun xquichomaj chi ri Jesús are tajin cubij che chi culokˈ ri rajwaxic chque che ri nimakˈij o cuya jubikˈ puak che qui toˈic ri mebaˈib. 30 Xuwi cˈu xcˈamtaj ri chˈäkap caxlan wa rumal ri tat Judas, xel bi ri areˈ. Chakˈab chi cˈu riˈ. 31 Aretak elinak chi bi ri tat Judas, xubij ri Jesús: Cämic cäkˈalajin na chi kas nim nu kˈij in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak. Rumal cˈu wech in cänimarisax na u kˈij ri Dios. 32 We rumal wech in, in riˈ ri Ralcˈual ri Dios ri Kas Winak, cänimarisax na u kˈij ri Dios, xukujeˈ ri Dios cunimarisaj na nu kˈij in. Chanim cˈut cuban na waˈ. 33 Ix riˈ, ix jeˈ ta ne alaj tak walcˈual, man naj tä chic in cˈo iwucˈ. Ri ix quinitzucuj na. Jas cˈu ri xinbij chque ri winak aj Israel, jeˈ xukujeˈ quinbij chiwe ix: Man quixcowin taj quixeˈ chilaˈ jawijeˈ ri quineˈ wi in. 34 Quinya cˈu can we cˈacˈ takanic riˈ chiwe: Chiwaj iwib chbil tak iwib. Jeˈ jas ri in quixwaj, jeˈ baˈ chibana ix, chiwaj iwib chbil tak iwib. 35 We quiwaj iwib chbil tak iwib, conojel ri winak cäquetamaj na chi ri ix, ix nu tijoxelab, ―xcha ri Jesús chque. 36 Ri tat Simón Pedro xutaˈ che ri Jesús: Kajaw, ¿jawijeˈ queˈ wi la? ―xcha che. Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Jawijeˈ ri quineˈ wi, ri at man catcowin taj cateˈ wucˈ cämic. Cˈä te cˈu riˈ cateˈ na wucˈ, ―xcha che. 37 Xubij cˈu ri tat Pedro che: Wajaw, ¿jas che man quincowin taj quineˈ ucˈ la cämic? Ri in quinya nu tzij chi quincäm rumal ech la, ―xcha che. 38 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: ¿A kas tzij caya a tzij chi catcäm rumal wech in? ―xcha che. Kas tzij quinbij chawe chi cabij na oxmul chi man awetam tä nu wäch mäjok cokˈ ri amaˈ äcˈ, ―xcha che.

14

1 Xak mäkˈoxow iwanimaˈ. Chicuˈba i cˈux chrij ri Dios, xukujeˈ chicuˈba i cˈux chwij in. 2 Cho rachoch ri nu Tat cˈo qˈuia ri jeˈl tak ja ri cuyaˈ quixcˈoji wi. We ta mat je riˈ, nu bim ta riˈ chiwe. Quineˈ baˈ, quinbana u banic jun ja ri cuyaˈ quixcˈoji wi. 3 Aretak in benak chic, bantajinak chi u banic ri ja ri quixcˈoji wi, quinpe chi na che i cˈamic bi wucˈ rech ri ix quixecˈol chilaˈ jawijeˈ ri in cˈo wi. 4 Ri ix iwetam jawijeˈ ri quineˈ wi, xukujeˈ iwetam ri be ri copan chilaˈ, ―xcha ri Jesús chque ru tijoxelab. 5 Ri tat Tomás xubij che: Kajaw, man ketam taj jawijeˈ ri queˈ wi la. ¿Jas ta cˈu cäkaˈn che retamaxic ri be? ―xcha che. 6 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: In riˈ quincˈut ri be, ri in quincˈut ri kas tzij, xukujeˈ ri in quinya na ri cˈaslemal. Xak xuwi rumal wech in jun winak cäcowinic copan rucˈ ri ka Tat. 7 We ta ri ix kas iwetam nu wäch, iwetam ta u wäch riˈ ri nu Tat xukujeˈ. Iwetam chi cˈu u wäch riˈ cämic rumal chi amakˈel tajin quiwil u wäch ri Areˈ, ―xcha che ri tat Tomás. 8 Te riˈ xubij ri tat Felipe che: Kajaw, cˈutu baˈ la ri ka Tat chkawäch, xuwi waˈ rajwaxic chke, ―xcha che. 9 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Felipe, ojer chi riˈ in cˈo iwucˈ, ¿te cˈu riˈ man awetam tä nu wäch? Jachin ri rilom nu wäch in, rilom u wäch riˈ ri nu Tat. ¿Jas che cataˈ chwe chi quincˈut ri ka Tat chiwäch? 10 ¿A mat quicojo chi ri in, in cˈo rucˈ ri ka Tat, xukujeˈ chi ri ka Tat cˈo wucˈ in? Ri tzij ri quinbij chiwe man xak tä in quinbinic. Ri ka Tat ri cäjeki wucˈ in, are ri Areˈ ri cäbanow ri chac. 11 Chicojoˈ chi ri in, in cˈo rucˈ ri ka Tat, xukujeˈ chi ri ka Tat, Are cˈo wucˈ in. We man je riˈ, chixcojon baˈ chwe rumal ri quinbano. 12 Kas tzij quinbij chiwe, chi jachin ri cäcojon chwe, cuban na re xukujeˈ ri cajmabal ri quinban in. Nimak tak cajmabal cˈut chuwäch waˈ cuban na rumal chi ri in quineˈc jawijeˈ ri cˈo wi ri ka Tat. 13 Ronojel cˈu ri quitaˈ che ri ka Tat pa ri nu biˈ, ri in quinban na rech ri in u Cˈojol ri Dios quinkˈalajisaj chi nim na u kˈij ri ka Tat. 14 Ri in quinban na apachique ri quitaˈ chwe pa ri nu biˈ. 15 We ri ix kas quiniwaj, quinimaj na riˈ ri nu takanic. 16 Ri in cˈut quinbochiˈj na ri nu Tat chi cutak lok Jun ri quixutoˈ, ri cuwalijisaj na iwanimaˈ, rech cäcˈoji iwucˈ amakˈel ronojel kˈij. 17 Are waˈ ri Lokˈalaj Espíritu ri cubij ri kas tzij. Ri winak ajuwächulew man quecowin taj cäquicˈamo rumal chi man quilom tä u wäch, xukujeˈ man quetam tä u wäch. Are cˈu ri ix iwetam u wäch rumal chi ri Areˈ cˈo iwucˈ, cäjeki cˈu na pa ri iwanimaˈ amakˈel ronojel kˈij. 18 Man quixinya tä canok xak i tuquiel. Quintzelej na lok rech quincˈoji iwucˈ. 19 Xak quieb oxib kˈij chic, ri winak man cäquil tä chi na nu wäch. Are cˈu ri ix, ix quiwil na nu wäch. Ri ix cˈut quixcˈasi na rumal chi ri in, in cˈaslic. 20 Pa ri kˈij riˈ ri ix quiwetamaj na chi ri in, in cˈo rucˈ ri nu Tat, xukujeˈ chi ri ix, ix cˈo wucˈ in. Quiwetamaj na chi ri in, in cˈo iwucˈ ix. 21 Jachin ri retam ri nu takanic xukujeˈ cunimaj waˈ, cucˈut riˈ chi kas tzij quinraj. Lokˈ cˈut quil wi na rumal ri nu Tat jachin ri quinraj. Ri in xukujeˈ lokˈ quinwil wi, quincˈut cˈu na wib chuwäch. 22 Ri tat Judas (man are tä ri Judas Iscariote) xutaˈ che ri Jesús, xubij: Kajaw, ¿jas lo waˈ chi chkawäch uj cäcˈut wi ib la, man chquiwäch tä cˈu ri winak ajuwächulew? ―xcha che. 23 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Jachin ri quinraj cunimaj riˈ ri quinbij. Lokˈ cˈut quil wi na ri areˈ rumal ri nu Tat. Ri nu Tat, xukujeˈ ri in cujpe na, cujjekiˈ na rucˈ. 24 Jachin ri man quinraj taj man cunimaj tä riˈ ri quinbij. Ri tzij ri tajin quitatabej man are tä nu tzij in, xane u tzij ri nu Tat ri xintakow lok. 25 Tajin quinbij ronojel waˈ we tzij riˈ chiwe che tak ri kˈij riˈ ri cˈä in cˈo iwucˈ. 26 Are cˈu ri Lokˈalaj Espíritu ri cutak na lok ri nu Tat pa ri nu biˈ rech quixutoˈ, rech cucuˈbisaj i cˈux, ri Areˈ cˈut cucˈut na ronojel chiwäch. Cunaˈtaj cˈu na chiwäch ronojel ri nu bim chiwe. 27 Rucˈ utzil quixinya canok. Quinya chiwe chi cuxlan ri iwanimaˈ, man junam tä cˈu waˈ rucˈ ri cäquiya ri winak ajuwächulew. Mäkˈoxow baˈ iwanimaˈ, mixej cˈu iwib. 28 Ri ix xito aretak xinbij chi quineˈc, quinpe chi cˈu na jumul chic rech quincˈoji iwucˈ. We ta kas tzij quiniwaj, xixquicot ta riˈ aretak xinbij chi quineˈ rucˈ ri nu Tat. Je riˈ, rumal chi ri nu Tat are nim na u kˈij chnuwäch in. 29 Quinbij apan waˈ we riˈ chiwe cˈä mäjaˈ cäbantajic, rech aretak cäbantaj waˈ, quixcojon na. 30 Man cˈo tä chi qˈuia tzij quinbij chiwe. Cäpe cˈu ri jun ri cˈo u takanic puwiˈ we uwächulew. Man cäcowin tä cˈu ri areˈ cätakan pa nu wiˈ in. 31 Rajwaxic wi chi jeˈ cäbantaj na waˈ, rech ri winak cäquetamaj chi lokˈ ri nu Tat chnuwäch, quinban cˈut jas ri in u takom wi. ¡Chixwalijok! Chujel bi waral, ―xcha ri Jesús chque ru tijoxelab.

15

1 In riˈ ri juwiˈ uvas, ri kas utzalaj ticoˈn. Ri nu Tat cˈut, Are ri ajchac ri queilow ri juwiˈ tak uvas. 2 Conojel ri alaj tak u kˈab ri juwiˈ uvas ri man cäquiya tä qui wäch queˈresaj na apanok. Are cˈu ri cäquiya qui wäch querilo queuban qui banic rech sibalaj quewächin na. 3 Ri ix chˈajchˈoj chi ri iwanimaˈ rumal ri tijonic ri nu yoˈm chiwe. 4 Chibana baˈ xa jun wucˈ in, jas ri in nu banom xa jun iwucˈ ix. Jeˈ jas jun alaj u kˈab ri juwiˈ uvas man cäcowin taj cuya u wäch xak u tuquiel we man tikil che ri rakan, je riˈ xukujeˈ ri ix, ix jeˈ jas jun ticoˈn ri man cäwächin taj we man quiban xa jun wucˈ in. 5 In riˈ ri juwiˈ uvas. Are cˈu ri ix, ix ri alaj tak u kˈab ri juwiˈ uvas. Jachin ri cuban xa jun wucˈ in, quinban cˈu xa jun in rucˈ ri areˈ, are riˈ sibalaj cäwächin na. Man cˈo tä cˈu jas quixcowin ix chubanic we man in cˈo in iwucˈ. 6 Jachin ri man cuban tä xa jun wucˈ in, cäqˈuiäk na apanok, cächakiˈj cˈu na jeˈ jas ru kˈab tak ri cheˈ ri quemolic, queporox pa kˈakˈ. 7 We ri ix xa ix jun wucˈ in, man cäsach tä cˈu ri nu tijonic chiwe, cuyaˈ quitaˈ jachique ri quiwaj, cäyaˈtaj cˈu na waˈ chiwe. 8 Ri nu Tat cänimarisax na u kˈij aretak ri ix jeˈ quiban waˈ jas juwiˈ uvas ri sibalaj cäwächinic. Je waˈ riˈ kas tzij quixoc che nu tijoxelab. 9 Ri in quixwaj ix jas ri nu Tat quinraj in. Chitakej baˈ quiwaj iwib jas ri nu banom in chiwe. 10 We quinimaj ri nu takanic, quitakej na riˈ quiwaj iwib jas ri nu banom in chiwe jeˈ jas ri in quinnimaj ru takanic ri nu Tat, ri Areˈ cˈut tajin wi lokˈ quinrilo. 11 Jeˈ quintzijoj waˈ chiwe rech quixquicot wucˈ, je cˈu riˈ kas cäquicot na ri iwanimaˈ. 12 Ri nu takanic are waˈ: Chiwaj iwib chbil tak iwib, jeˈ jas ri in quixwaj ix. 13 Ri rutzil ranimaˈ jun winak ri más nim ri cuyaˈ cäcˈoji pa ranimaˈ are laˈ chi cuya riˈ ru cˈaslemal che qui qˈuexwäch ri e utz rucˈ. 14 Ri ix kas ix utz wucˈ in we quibano jas ri quixintak wi. 15 Ya man quinbij tä patänil tak we chiwe, rumal chi ri patäninel man retam tä riˈ jas ri cuban ru patrón. Xane quinbij chiwe chi kas ix utz wucˈ in rumal chi nu cˈutum chiwäch ronojel ri u bim ri nu Tat chwe. 16 Ri ix man xinichaˈ tä in, xane in riˈ ri xixinchaˈ ix. Xinya cˈu pi kˈab chi jeˈ quibano jas juwiˈ uvas ri sibalaj cäwächinic. Ri wächinic ri quiya man cäsach tä u wäch. Je cˈu riˈ ri nu Tat cuya na chiwe jachique ri quitaˈ che pa ri nu biˈ. 17 Are baˈ waˈ ri quixintak wi: Chiwaj iwib chbil tak iwib ri jun rucˈ ri jun chic, ―xcha chque. 18 We ri winak ajuwächulew cäquetzelaj i wäch, chiwetamaj chi in riˈ xquetzelaj nu wäch nabe. 19 We ta ri ix, ix rech ruwächulew, ri winak ajuwächulew quixcaj ta riˈ, jeˈ jas ri e areˈ sibalaj quecaj ri cachiˈl. Ri in cˈut xixinchaˈ chquixol ri winak ajuwächulew, rumal cˈu riˈ ri winak ajuwächulew cäquetzelaj i wäch rumal chi man ix jun tä chi cucˈ. 20 Chnaˈtaj baˈ chiwe jas ri xinbij chiwe: “Man cˈo tä jun patäninel ri nim na u banic chuwäch ru patrón.” We ri in cäban cˈäx chwe cumal ri winak, ri ix xukujeˈ cäban na cˈäx chiwe cumal. We cˈu qui nimam ri nu tijonic in, xukujeˈ cäquinimaj na ri i tijonic ix. 21 Ronojel waˈ we cˈäx riˈ cäban na chiwe cumal ri winak rumal wech in, rumal chi man quetam tä u wäch ri xintakow lok. 22 Mat cˈo qui mac we winak riˈ we ta mat xinpe che qui tzijobexic. Cämic cˈut man cuyaˈ taj cäquibij chi man cˈo tä qui mac. 23 Jachin cˈu tak ri cäquetzelaj nu wäch in, cäquetzelaj u wäch riˈ ri nu Tat xukujeˈ. 24 Mat cˈo qui mac riˈ we ta mat cˈo ri nu banom chquixol ri man cˈo tä chi jun banowinak. Ri e areˈ cˈut quilom ronojel ri nu banom. Pune je riˈ cäquetzelaj nu wäch in, xukujeˈ cäquetzelaj u wäch ri nu Tat. 25 Rajwaxic cˈut chi jeˈ cäbantaj na waˈ rumal chi kas jeˈ quel na jas ri tzˈibtal can pa ri qui Pixab: “Xquetzelaj nu wäch, man cˈo tä cˈu mac xinban chquij,” ―cächaˈ. 26 Aretak cˈut cäpe ri Jun ri cätoban chiwe, ri cuwalijisaj iwanimaˈ, ri Lokˈalaj Espíritu ri cubij ri kas tzij, ri quintak na lok aretak in cˈo chi rucˈ ri ka Tat, ri Areˈ cukˈalajisaj na ri kas tzij chwij. 27 Ri ix xukujeˈ quikˈalajisaj na ri kas tzij chwij, rumal chi ri ix cˈolinak wucˈ petinak lok, ―xcha ri Jesús chque ru tijoxelab.

16

1 Quinbij waˈ we tzij riˈ chiwe rech man cuban tä quieb i cˈux, quixtzak cˈut. 2 Quixesax cˈu na lok pa tak ri rachoch Dios. Je riˈ chi copan na ri kˈij aretak apachin ri quixcämisanic cuchomaj na chi tajin cäpatänin che ri Dios. 3 Jeˈ cäcaˈn na waˈ rumal chi man cˈo tä jumul ri kas xquetamaj u wäch ri nu Tat, man cˈo tä cˈu jumul ri xquetamaj nu wäch in. 4 Quinbij apan ronojel waˈ chiwe, rech aretak curik ri kˈij riˈ, cänaˈtaj chiwe chi ri in nu bim chi waˈ chiwe, ―xcha ri Jesús. 5 Cämic cˈut quineˈc rech quinecˈol rucˈ ri Jun ri xintakow lok. Man cˈo tä cˈu jun chiwe cutaˈ chwe jawijeˈ ri quineˈ wi. 6 Xa cˈu xixbisonic rumal chi xinbij waˈ we tzij riˈ chiwe. 7 Quinbij cˈu ri kas tzij chiwe: Are utz na chiwe ix chi quineˈc. We ta cˈu man quineˈc, man cäpe tä riˈ ri Jun ri cäcˈoji iwucˈ che i toˈic, ri cuwalijisaj iwanimaˈ. We cˈu quineˈc, quintak na lok. 8 Aretak cäpe ri Areˈ cuya na pa canimaˈ ri winak chi cäquichˈobo chi cˈo qui mac, chi rajwaxic cäcaˈn ri jicomal pa ri qui cˈaslemal, xukujeˈ chi ri Dios cukˈat na tzij pa qui wiˈ. 9 Cˈo qui mac rumal chi man quecojon tä chwe. 10 Cäquetamaj cˈu na chi rajwaxic u banic ri jicomal pa ri qui cˈaslemal rumal chi ri in quineˈ rucˈ ri nu Tat, ri ix cˈut man quiwil tä chi na nu wäch. 11 Cäquetamaj na chi ri Dios cukˈat na tzij pa qui wiˈ rumal chi ri jun ri cätakan puwiˈ ruwächulew kˈatom chi tzij puwiˈ chi cäcˈäjisax u wäch. 12 Qˈuia na ri cwaj quinbij chiwe, man quixcowin tä cˈu chuchˈobic waˈ cämic. 13 Aretak cˈut cäpe ri Lokˈalaj Espíritu ri cubij ri kas tzij, cucˈut na ronojel ri kas tzij chiwäch. Man xak tä cˈu pa re wi cächˈawic, xane are cubij ronojel ri cuto, cucˈut cˈu na chiwäch jas ri cäbantaj na. 14 Ri Areˈ cunimarisaj na nu kˈij in rumal chi cucˈam na ri wech in, cucˈut cˈu na waˈ chiwäch ix. 15 Ronojel ri cˈo rucˈ ri nu Tat are wech in xukujeˈ. Rumal riˈ xinbij chi ri Lokˈalaj Espíritu cucˈam na ri wech in, cucˈut cˈu na waˈ chiwäch ix. 16 Xak jubikˈ chic, te cˈu riˈ ri ix man quiwil tä chi na nu wäch. Cˈä te cˈu riˈ quiwil chi na jumul nu wäch pa quieb oxib kˈij, rumal chi quineˈc rech quinecˈol chilaˈ jawijeˈ ri cˈo wi ri ka Tat, ―xcha chque ru tijoxelab. 17 Te riˈ jujun chque ru tijoxelab xquitala chbil tak quib, xquibij: ¿Jas quel cubij waˈ? Cubij chke chi xak jubikˈ chic, te cˈu riˈ man cäkil tä chi u wäch. Cˈä te cˈu cäkil chi na u wäch jumul chic pa quieb oxib kˈij rumal chi queˈ jelaˈ jawijeˈ ri cˈo wi ri ka Tat. 18 ¿Jas lo waˈ ri craj cubij chi “xak jubikˈ chic”? Man cäkachˈob taj jas ri tajin cubij, ―xechaˈ. 19 Ri Jesús xuchˈobo chi cˈo jas ri cäcaj cäquitaˈ che, xubij cˈu chque: Ri in xinbij chiwe chi xak jubikˈ chic, te cˈu riˈ man quiwil tä chi nu wäch. Cˈä te cˈu quiwil chi na jumul nu wäch pa quieb oxib kˈij. ¿A are waˈ ri tajin quitala chixol chbil tak iwib? 20 Kas tzij quinbij chiwe chi ri ix quixokˈ na, quixbison na, are cˈu ri winak ajuwächulew quequicot na. Pune cˈu je riˈ, chi ri ix quixbison na, ri i bis cujala na pa quicotem. 21 Aretak cäpe ri kˈij ri quil na u wäch ri ral jun ixok, cäbisonic rumal chi xurik ri kˈij re ri kˈoxom. Aretak cˈut rilom chi u wäch ri ral, man cänaˈtaj tä chi ri kˈoxom che rumal ri quicotemal ri cunaˈ chi ilom u wäch jun alaj acˈal cho ruwächulew. 22 Je cˈu riˈ ri ix, cämic quixbisonic. Ri in cˈut quinwil chi na i wäch jumul chic, te cˈu riˈ cäquicot cˈu na ri iwanimaˈ. Are jun quicotemal waˈ ri man cˈo tä jun cäcowinic quesan chiwe. 23 Pa ri kˈij riˈ man cˈo tä chi jas quitaˈ na chwe. Kas tzij quinbij chiwe chi ri ka Tat cuya na chiwe ronojel ri quitaˈ che pa ri nu biˈ. 24 Cˈä we cämic riˈ ri ix man cˈo tä jas ri i tom pa ri nu biˈ. Chitaˈ baˈ, cäyaˈtaj cˈu na chiwe rech kas cäquicot ri iwanimaˈ, ―xcha chque. 25 Nu bim waˈ we tzij riˈ chiwe cucˈ tak cˈutbal. Curik cˈu na ri kˈij aretak man quintzijon tä chi iwucˈ cucˈ tak cˈutbal. Xane chi sakil chic quintzijon na iwucˈ chrij ri ka Tat. 26 Pa ri kˈij riˈ cˈo ri quitaˈ na che ri Areˈ pa ri nu biˈ. Man quinbij tä cˈu chiwe chi quinbochiˈj ri nu Tat pi wiˈ. 27 Je riˈ, rumal chi ri ix, ix lokˈ chuwäch ri nu Tat. Ix lokˈ chuwäch rumal chi ri in, in lokˈ chiwäch ix, quicoj cˈut chi rucˈ ri Dios in petinak wi. 28 Xinel lok rucˈ ri ka Tat rech quinpe waral cho we uwächulew, cämic chi cˈut tajin quinya can ruwächulew rech quintzelej rucˈ ri ka Tat, ―xcha ri Jesús chque. 29 Te riˈ xquibij ru tijoxelab ri Jesús: Cämic kas chi sakil tajin cätzijon la, man tajin tä cäcoj la cˈutbal. 30 Cämic ketam chic chi etam la ronojel. Man rajwaxic taj chi cˈo jun cˈo jas cutaˈ che la. Rumal riˈ cäkacojo chi rucˈ ri Dios petinak wi la, ―xecha che. 31 Ri Jesús xchˈawic, xubij chque: ¿A tzij riˈ chi cämic kas quixcojonic? ―cächaˈ. 32 Petinak cˈu ri kˈij, cämic cˈu riˈ aretak ri ix quixjabun na. Chijujunal quitzucuj na jawijeˈ quixeˈ wi, quiniya cˈu na can nu tuquiel. Man quincanaj tä cˈu na can nu tuquiel rumal chi ri ka Tat are cˈo wucˈ. 33 Quinbij waˈ we tzij riˈ chiwe rech cuxlan ri iwanimaˈ rumal chi xa ix jun wucˈ. Cho ruwächulew quirik na cˈäx. ¡Mixej baˈ iwib! Ri in cˈut, in chˈacaninak puwiˈ ruwächulew.

17

1 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri Jesús, xcaˈy chicaj, xubij: Tat, xurik ri kˈij. Nimarisaj baˈ la u kˈij ri Cˈojol la, rech xukujeˈ ri Cˈojol la cunimarisaj ri kˈij la. 2 Yoˈm cˈu la takanic pu kˈab ri Cˈojol la pa qui wiˈ conojel winak rech cuya ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic chque ri xeya la che. 3 Ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic are waˈ chi cäquetamaj wäch la chi xuwi ri lal, lal kas Dios, xukujeˈ chi cäquetamaj u wäch ri Jesucristo ri xtak la lok. 4 Ri in, nu nimarisam kˈij la waral cho ruwächulew xukujeˈ nu qˈuisom u banic ri xintak la chubanic. 5 Cämic cˈut, Tat, ya la chwe chi cänimarisax nu kˈij ucˈ la jas ri nu banom nabe aretak mäjok xban ruwächulew. 6 Ri winak ri xechaˈ la chquixol ri winak cho ruwächulew rech queya la chwe, nu bim chque jachin ri lal. E ech la waˈ, xeya cˈu la chwe. Ri e areˈ cˈut qui nimam ri tzij la. 7 Cämic ri e areˈ quetam chi ronojel ri xya la chwe ucˈ la petinak wi. 8 Nu yoˈm cˈu ri tzij la chque ri xya la chwe, xquicoj cˈu pa canimaˈ. Xquichˈobo chi kas tzij ucˈ la in petinak wi, xukujeˈ xquicojo chi ri lal xintakow la lok. 9 Quinbochiˈn che la pa qui wiˈ. Man quinbochiˈn tä che la pa qui wiˈ ri winak ajuwächulew, xane pa qui wiˈ ri winak ri xeya la chwe, rumal chi e ech la waˈ. 10 Ronojel ri wech in ech la waˈ, are cˈu ri ech la wech in waˈ. Cumal cˈu ri e areˈ cäkˈalajinic chi sibalaj nim na nu kˈij. 11 Ri in man quincanaj tä chic cho ruwächulew. Ri e areˈ cˈut quecanaj na can cho ruwächulew. Ri in quineˈc rech quincˈoji ucˈ la. Lokˈalaj ka Tat, chechajij baˈ la rucˈ ri chukˈab la ri winak ri xeya la chwe, rech kas cäcaˈn xa jun, jas ri in, ri lal xa uj jun. 12 Aretak xincˈoji cucˈ ri e areˈ waral cho we uwächulew, xeinchajij xukujeˈ xeintoˈ rucˈ ri chukˈab la conojel ri xeya la chwe. Man cˈo tä jun chque ri xsachic, xane xak xuwi ri jun ri yoˈm chrij chi cäsachic rech jeˈ cäbantajic jas ri cubij ri Lokˈ Pixab la ri Tzˈibtalic. 13 Cämic cˈut quineˈ chilaˈ jawijeˈ ri cˈo wi la. Che cˈu we chanim riˈ ri in cˈo na cho ruwächulew, quinbij can waˈ we tzij riˈ chque rech ri e areˈ kas cäquinaˈ pa canimaˈ ri quicotemal ri quinnaˈ in pa ri wanimaˈ. 14 Nu yoˈm ri tzij la chque. Quetzelax cˈu qui wäch ri e areˈ cumal ri winak ajuwächulew, rumal chi ri e areˈ man e rech tä ruwächulew jeˈ jas ri in man in rech tä ruwächulew. 15 Man quintaˈ tä che la chi queesaj la bi cho ruwächulew, xane quinbochiˈn che la chi quetoˈ la chuwäch ri Itzel. 16 Jeˈ jas ri in man in rech tä ruwächulew, ri e areˈ xukujeˈ man e rech tä ruwächulew. 17 Chetasa la chrij ronojel u wäch mac rucˈ ri kas tzij rech cäquijach quib pa kˈab la. Ri Lokˈ Pixab la are ri kas tzij. 18 Jas ri lal xintak la lok chquixol ri winak ajuwächulew, ri in xukujeˈ queintak na bi ri e areˈ chquixol ri winak ajuwächulew. 19 Rumal cˈu quech ri e areˈ ri in quinjach wib pa kˈab la, rech ri e areˈ xukujeˈ cäquijach quib pa kˈab la rumal ri kas tzij, cäquitas cˈu quib chrij ronojel u wäch mac. 20 Man quinbochiˈn tä cˈu che la xak xuwi pa qui wiˈ ri e areˈ, xane xukujeˈ pa qui wiˈ ri cˈä teˈ quecojon na chwe, aretak cäquita ri tzij ri cäquitzijoj na ri e areˈ. 21 Quinbochiˈn che la chi conojel ri e areˈ kas cäcaˈn na xa jun, chi kas cäcaˈn ta na xa jun junam kucˈ uj, Tat, jeˈ jas ri lal cˈo la wucˈ in, xukujeˈ ri in, in cˈo ucˈ la. Kas tzij ta baˈ cäcaˈn xa jun rech ri winak ajuwächulew cäquicojo chi lal xintakow la lok. 22 Ri in nu nimarisam qui kˈij jas ri u nimarisaxic nu kˈij in banom la, rech xa e jun, jeˈ jas ri lal ri in xa uj jun. 23 Ri in, in cˈo cucˈ, ri lal cˈut cˈo la wucˈ in, rech ri e areˈ kas cäcaˈn na xa e jun, rech je riˈ ri winak ajuwächulew cäquichˈobo chi lal xintakow la lok, xukujeˈ chi e lokˈ chuwäch la jas ri in, in lokˈ chuwäch la. 24 Tat, lal xeyoˈw la chwe, cwaj cˈut chi quecˈol na wucˈ in jawijeˈ ri quincˈoji wi na in rech cäquilo chi yoˈm la chwe chi sibalaj nim nu kˈij in. Ojer cˈut in lokˈ chuwäch la tzaretak mäjok cäban ruwächulew. 25 Tat, lal ri jicom animaˈ la, ri winak ajuwächulew man kas quetam tä wäch la, ri in cˈut wetam wäch la. Ri winak cˈut ri e yoˈm la chwe quetam chi lal riˈ xintakow la lok. 26 Nu bim chque jachin ri lal, quintakej cˈu na u bixic waˈ chque, rech jas ri nu lokˈal in chuwäch la, jeˈ qui lokˈal ri e areˈ chuwäch la. Je riˈ rech ri in kas quincˈoji na cucˈ, ―xcha ri Jesús che ri ka Tat.

18

1 Aretak xbitaj we tzij riˈ rumal ri Jesús, xel bi ri Areˈ. Junam cucˈ ru tijoxelab xeˈ ri Areˈ chˈäkäp che ri binel jaˈ, Cedrón u biˈ. Chilaˈ cˈo wi jun chˈäkap ulew ri e tictal wi ri cheˈ, chilaˈ cˈut xoc wi ri Jesús e rachiˈl ru tijoxelab. 2 Ri tat Judas ri tajin cäjachow ri Jesús xukujeˈ retam areˈ ri chˈäkap ulew riˈ rumal chi ri Jesús qˈuia mul cˈolinak chilaˈ cucˈ ru tijoxelab. 3 Je riˈ ri tat Judas xopan chilaˈ e rachiˈl jumulaj soldados, xukujeˈ jujun chajinelab re ri nimalaj rachoch Dios ri e takom bi cumal ri qui nimakil ri sacerdotes xukujeˈ ri tataˈib fariseos. We winak riˈ cucˈam qui machetes, cucˈam qui lámpara, cucˈam cˈu qui chäj. 4 Retam chi cˈu ri Jesús ronojel ri cäban na che. Rumal riˈ xel apan chquiwäch ri winak, xutaˈ chque: ¿Jachin ri cätzucuj alak? ―xcha chque. 5 Ri e areˈ xechˈawic, xquibij che: Ri Jesús ri aj Nazaret, ―xechaˈ. Ri Jesús xubij: In riˈ, ―xcha chque. Ri tat Judas ri tajin cäjachowic cˈo chilaˈ chquixol. 6 Aretak ri Jesús xubij: “In riˈ”, pacˈalic xebeˈc, xetzak cˈu pulew. 7 Te riˈ ri Jesús xutaˈ chi jumul chque: ¿Jachin ri cätzucuj alak? ―xcha chque. Xquibij cˈu ri e areˈ: Ri Jesús ri aj Nazaret, ―xechaˈ. 8 Te riˈ xubij ri Jesús chque: Nu bim chi chech alak chi in riˈ, ―cächa chque. We are ri in ri quintzucuj alak, ya alak chque we niqˈuiaj riˈ chi quebeˈc, ―xcha chque. 9 Jeˈ xubij waˈ ri Jesús rech jeˈ cäbantajic jas ri xubij ri Areˈ: “Ri xeuya ri nu Tat chwe, man cˈo tä jun chque xsachic,” ―xchaˈ. 10 Te riˈ ri tat Simón Pedro ri cˈo ru machete xucˈamo, xukˈat cˈu apan ru xiquin ri tat Malco ri patänil re ri qui nimal sacerdotes. 11 Xubij cˈu ri Jesús che ri tat Pedro: Chaya chi jumul ri a machete pa ri cˈolibal re. We ri nu Tat cuban chwe chi quintij ri cˈa ri cˈo pa ri vaso, ¿a mat rajwaxic wi chi cäpe waˈ we cˈäx riˈ chwij? ―xcha che. 12 Xepe cˈu ri jumulaj soldados cachiˈl ri qui nimal ri e areˈ, xukujeˈ ri chajinelab re ri nimalaj rachoch Dios ri aj Israel, xquichap ri Jesús, xquiyutu. 13 Te riˈ xquicˈam bi cho rachoch ri tat Anás. Ri tat Anás are u jiˈ ri tat Caifás ri qui nimal sacerdotes pa ri junab riˈ. 14 Are ri tat Caifás waˈ ri u bim can nabe chque ri winak aj Israel chi are utz na chque ri e areˈ chi cäcäm xa jun achi che qui qˈuexwäch conojel ri winak. 15 Ri tat Simón Pedro, rachiˈl jun tijoxel chic, e benak rucˈ ri Jesús. Ri jun tijoxel chic riˈ etamtal u wäch rumal ri qui nimal sacerdotes, rumal cˈu riˈ xoc bi ri areˈ rucˈ ri Jesús pa ri uwoja rech ri rachoch ri qui nimal sacerdotes. 16 Are cˈu ri tat Pedro xcanaj can chrij ri ja chiˈ ri uchibe. Xa je riˈ xel lok ri tijoxel ri etamtal u wäch rumal ri qui nimal sacerdotes, xchˈaw rucˈ ri chajil uchibe, xrocsaj cˈu bi ri tat Pedro. 17 Ri chajil uchibe xutaˈ che ri tat Pedro, xubij: ¿A mat lal jun chque ru tijoxelab we achi riˈ? ―xcha che. Ri tat Pedro xchˈawic, xubij: No, man in jun tä chque, ―xcha che. 18 Sibalaj cˈäx tew tajin cubano. Rumal riˈ ri patäninelab xukujeˈ ri chajinelab qui nucˈum jun kˈakˈ. E tacˈatoj cˈu chilaˈ, tajin cäquimikˈ quib. Ri tat Pedro xukujeˈ cˈo cucˈ, tajin cˈu cumikˈ rib chrij ri kˈakˈ. 19 Ri qui nimal sacerdotes xuchap u taˈic che ri Jesús jachin tak ru tijoxelab, xukujeˈ jas ri tajin cucˈut chquiwäch ri winak. 20 Ri Jesús xubij che: Ri in, in tzijoninak chquiwäch conojel ri winak chi sakil. Amakˈel nu yoˈm tijonic pa tak ri rachoch Dios xukujeˈ pa ri nimalaj rachoch Dios jawijeˈ ri cäquimulij wi quib conojel ri winak aj Israel. Je riˈ chi man cˈo tä jun tzij nu bim xak chi cˈuyal, ―cächa che. 21 ¿Jas che cätaˈ la chwe in? Taˈ la chque ri winak ri qui tom ri nu tzij, chquibij cˈut jas chrij in tzijoninak wi. Ri e areˈ quetam jas ri nu bim, ―xcha che. 22 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal ri Jesús, jun chque ri chajinelab rech ri nimalaj rachoch Dios ri cˈo chilaˈ xuya jun kˈab chupalaj ri Jesús, te cˈu riˈ xubij che: ¿A jeˈ u chˈabexic waˈ ri qui nimal sacerdotes cabano? ―xcha che. 23 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: We cˈo jun tzij xinbij ri man utz taj, bij la chwe jachique ri tzij ri man utz taj. We cˈu utz ri xinbij, ¿jas che quinchˈay la? ―xcha che. 24 Yutum cˈu ri Jesús, xpe ri tat Anás, xutak bi rucˈ ri tat Caifás, ri qui nimal ri sacerdotes. 25 Are cˈu ri tat Pedro tacˈalic tajin cumikˈ na rib chrij ri kˈakˈ. Xquitaˈ cˈu che, xquibij: ¿A mat at jun chque ru tijoxelab we achi riˈ? ―xecha che. Ri tat Pedro cˈut xresaj rib chupam, xubij: ¡No, man in jun tä chque! ―xcha chque. 26 Te riˈ xtaˈ che rumal jun chque ri patänil tak re ri qui nimal sacerdotes, ri alaxic rucˈ ri achi ri xkˈat apan u xiquin rumal ri tat Pedro, xubij che: ¿A mat xinwilo chi at cˈo rucˈ ri Areˈ pa ri chˈäkap ulew ri e tictal wi ri cheˈ? ―xcha che. 27 Ri tat Pedro xresaj chi jumul rib chupam, tzare chiˈ cˈut xokˈ ri amaˈ äcˈ. 28 Te cˈu riˈ xquicˈam bi ri Jesús cho rachoch ri tat Caifás, xebeˈ cho ri nimalaj ja re ri nim kˈatal tzij. Xak jubikˈ chic craj man cäsakiric, ri winak aj Israel cˈut man xeboc tä pa ri nimalaj ja rech man cäcaˈn tä ri äwas u banic. We je riˈ man cuyaˈ tä riˈ cäquitij ri wiˈm rech ri Pascua. 29 Rumal riˈ ri tat Pilato xel lok che qui tzijobexic, xubij chque: ¿Jas u mac we achi riˈ ri quibij ix? ―xcha chque. 30 Ri e areˈ xechˈawic, xquibij: We ta mat are jun banal etzelal mat xkajach waˈ pa kˈab la, ―xecha che. 31 Xubij cˈu ri tat Pilato chque: Chicˈama bi ix, chikˈata tzij puwiˈ. Chibanaˈ jas ri cubij ri i pixab ix, ―xcha chque. Ri winak aj Israel xechˈawic, xquibij: Ri uj, ri uj aj Israel, man yaˈtal tä chke chi cäkacämisaj jun winak, ―xecha che. 32 Je riˈ xbantajic jas ru bim can ri Jesús chrij ri cäban na che chucämisaxic. 33 Ri tat Pilato xoc chi bi jumul pa ri nimalaj ja, xusiqˈuij ri Jesús, te cˈu riˈ xutaˈ che: ¿A at riˈ ri cattakan pa qui wiˈ ri winak aj Israel? ―xcha che. 34 Ri Jesús xubij che: ¿A xak lal cäbin la waˈ o niqˈuiaj chic xebin che la chwij in? ―xcha che. 35 Ri tat Pilato xchˈawic, xubij: ¿A in pu lo jun aj Israel? Ri awinakil at, xukujeˈ ri qui nimakil ri sacerdotes e are tak waˈ ri xatjachow pa nu kˈab. ¿Jas cˈu ri a banom? ―xcha che. 36 Te riˈ xchˈaw ri Jesús, xubij che: Ri nu takanic man rech tä we uwächulew riˈ. We ta rech ruwächulew, ri nu tijoxelab xechˈojin ta riˈ rech mat xinjach pa qui kˈab ri winak aj Israel. Ri nu takanic cˈut man ajwaral taj, ―xcha che. 37 Xubij cˈu ri tat Pilato che: Je riˈ chi ri at, ¿a at nim takanel? ―xcha che. Ri Jesús xchˈawic, xubij: In nim takanel, jas ri cäbij la, ―xcha che. Ri in xil nu wäch waral cho ruwächulew chubixic jas riˈ ri kas tzij. Conojel cˈu ri queniman che ri kas tzij cäquitatabej ri quinbij, ―xcha che. 38 Ri tat Pilato xubij che: ¿Jas cˈu riˈ ri kas tzij? ―xcha che. 39 Ri ix cˈut ix nakˈatalic chi quinban tokˈob chiwe, quintzokopij bi jun ajpacheˈ pa ri nimakˈij re ri Pascua. ¿A quiwaj chi quintzokopij bi ri tataˈ riˈ ri cˈo u takanic pi wiˈ ix, ix winak aj Israel? ―xcha chque. 40 Te riˈ conojel co xechˈawic, xquibij: ¡Mätzokopij la bi ri areˈ! ¡Are tzokopij la bi ri Barrabás! ―xechaˈ. Areˈ cˈu jun elakˈom waˈ ri Barrabás.

19

1 Te riˈ ri tat Pilato xucˈam bi ri Jesús, xtakan cˈu chuchˈayic. 2 Ri soldados xquicoj jun corona re quemom qˈuix chujolom ri Jesús, xquicoj cˈu jun atzˈiak morada chrij. 3 Te cˈu riˈ xekeb rucˈ, xquibij cˈut: Lal riˈ ri cätakan la pa qui wiˈ ri winak aj Israel, ¡chnimarisax kˈij la! ―xecha che. Xquichˈay cˈu chupalaj. 4 Ri tat Pilato xel lok jumul chic, xubij cˈu chque ri winak: Chiwilampeˈ, quinwesaj lok we achi riˈ chiwäch rech quiwetamaj chi man cˈo tä jubikˈ mac quinrik in chrij, ―xcha chque. 5 Xel cˈu lok ri Jesús, cojom cˈu ri corona re quemom qˈuix chujolom, cojom xukujeˈ ri atzˈiak morada chrij. Te cˈu riˈ xubij ri tat Pilato chque: ¡Waral cˈo wi ri achi! ―xcha chque. 6 Aretak ri qui nimakil sacerdotes, xukujeˈ ri chajinelab re ri nimalaj rachoch Dios xquilo, co xechˈawic, xquibij: ¡Chripok! ¡Chripok! ―xechaˈ. Ri tat Pilato xubij chque: ¡Chicˈama bi ix, chiripaˈ! Ri in man cˈo tä jubikˈ mac quinrik in chrij, ―xcha chque. 7 Ri winak aj Israel xechˈawic, xquibij: Ri uj cˈo jun ka pixab, ri ka pixab cˈut cubij chi rajwaxic cäcämisaxic rumal chi xuban che rib chi are u Cˈojol ri Dios, ―xechaˈ. 8 Ri tat Pilato, aretak xuta waˈ ri xquibij, sibalaj xuxej na rib. 9 Xoc chi bi jumul pa ri nimalaj ja, xutaˈ che ri Jesús: ¿Jawijeˈ ri catpe wi? ―xcha che. Are cˈu ri Jesús man xchˈaw taj, man cˈo tä cˈu jas xubij che. 10 Xubij cˈu ri tat Pilato che: ¿Jas che man quinachˈabej taj? ¿A mat awetam chi cˈo takanic pa nu kˈab che a ripic cho ri cruz o che a tzokopixic bic? ―xcha che. 11 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: Man cˈo tä jubikˈ takanic la pa nu wiˈ we ta mat yoˈm che la rumal ri Dios. Rumal riˈ, jachin ri xinjachow pa kˈab la nim na u mac riˈ chuwäch la, ―xcha che. 12 Tzare chiˈ cˈut ri tat Pilato xutzucuj jas xubano rech cutzokopij bi ri Jesús. Are cˈu ri winak aj Israel co xechˈawic, xquibij: ¡We cätzokopij la bic, man utz tä animaˈ la riˈ rucˈ ri nimalaj takanel! ¡Jachin ri cuban che rib chi are nim takanel, u cˈulel riˈ ri nimalaj takanel! ―xecha che. 13 Ri tat Pilato aretak xuta ri xquibij, xtakan che resaxic lok ri Jesús. Ri areˈ cˈut xtˈuyi cho ri kˈatbal tzij pa ri cˈolibal ri cäbix “Gabata” che pa hebreo, ri quel cubij “Lajom Abaj”. 14 Xa cˈu chuwek chic ri nimakˈij Pascua. Craj are ri niqˈuiaj kˈij. Ri tat Pilato cˈut xubij chque ri winak aj Israel: ¡Waral cˈo wi ri tataˈ ri cˈo u takanic pi wiˈ! ―xcha chque. 15 Ri e areˈ cˈut co xechˈawic, xquibij: ¡Chcämisaxok! ¡Chcämisaxok! ¡Chripok! ―xechaˈ. Ri tat Pilato xubij chque: ¿A quinrip ta cˈu cho ri cruz ri tataˈ ri cˈo u takanic pi wi? ―xcha chque. Are cˈu ri qui nimakil ri sacerdotes xechˈawic, xquibij che: Ri uj man cˈo tä chi jun achi chic ri cätakan pa ka wiˈ, xane xak xuwi ri nimalaj takanel, ―xechaˈ. 16 Ri tat Pilato xuwi xuta waˈ, xujach bi ri Jesús pa qui kˈab rech cäquirip cho ri cruz. Xquicˈam cˈu bic. 17 Xel cˈu bi ri Jesús, xucˈam bi ru cruz, xeˈ pa ri juyub ri cäbix U Bakil Jolomaj che. (Pa ri chˈabal hebreo are cäbix Gólgota che.) 18 Chilaˈ xquirip wi cho ri cruz junam cucˈ quieb achijab chic, jujun pa tak u xcut. Ri Jesús xcanaj pa qui niqˈuiajal. 19 Ri tat Pilato xtakan chucojic jun tzˈibtalic puwiˈ ri cruz ri cubij: JESÚS AJ NAZARET RI NIM TAKANEL PA QUI WIˈ RI WINAK AJ ISRAEL. 20 E qˈuia chque ri winak aj Israel xquisiqˈuij u wäch ri tzˈibtalic riˈ rumal chi ri juyub ri xrip wi ri Jesús nakaj cˈo wi che ri tinimit Jerusalén. Ri tzˈibtalic, tzˈibtal waˈ pa ri hebreo, griego, xukujeˈ pa ri latín. 21 Rumal riˈ ri qui nimakil sacerdotes quech ri winak aj Israel xquibij che ri tat Pilato: Mätzˈibaj la: “Ri Nim Takanel quech ri winak aj Israel.” Xane tzˈibaj la: “Ri cubij che rib chi are Nim Takanel quech ri winak aj Israel,” ―xecha che. 22 Are cˈu ri tat Pilato xchˈawic, xubij chque: Ri xintzˈibaj, xak je waˈ cäcanajic, ―xcha chque. 23 Te riˈ, aretak xetoˈtaj ri soldados churipic ri Jesús cho ri cruz, xquicˈam ri ratzˈiak, xcaˈn cˈu quiejeb che, jujun que ri jujun soldados. Xukujeˈ xquicˈam ri camixaˈ. Man tˈisom tä cˈu waˈ, xane xa jun u banom, quemom petinak ajsic cˈä iquim. 24 Ri soldados xquibij chbil tak quib: Man cäkarakˈatij taj. Chkesaj suerte chrij rech cäkilo jachin cächˈacowic, ―xechaˈ. Je riˈ xbantajic jas ri tzˈibtal pa ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij: “Xquijach ri watzˈiak chquiwäch, xquesaj suerte chrij,” ―cächaˈ. Are waˈ ri xcaˈn ri soldados. 25 Chunakaj ri cruz ri ripom wi ri Jesús cˈo ru nan, cˈo ru chakˈ ru nan, cˈo ri nan María ri rixokil ri tat Cleofas, xukujeˈ cˈo ri nan María ri aj Magdala. 26 Aretak ri Jesús xril ru nan xukujeˈ ri tijoxel ri sibalaj lokˈ chuwäch tacˈal chuxcut, xubij che ru nan: Nan, chabana awal che we achi riˈ, ―xcha che. 27 Te cˈu riˈ xubij che ru tijoxel: Chabana a nan che ri nu nan, ―xcha che. Tzare chiˈ cˈut ri tijoxel riˈ xucˈam bi ru nan ri Jesús cho rachoch. 28 Te cˈu riˈ rumal chi ri Jesús retam chi ronojel ri tzˈibtal chrij bantajinak chic, xukujeˈ rech kas cäbantajic jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios, xubij: Cächakiˈj nu chiˈ, ―xchaˈ. 29 Cˈo cˈu apan jun lak nojinak che chˈäm vino. Xquirub cˈu jun estropajo chupam ri vino riˈ, xquiya puwiˈ jun aj, te cˈu riˈ xquiya akˈan chuchiˈ ri Jesús. 30 Ri Jesús xutij ri chˈäm vino, te cˈu riˈ xubij: Ronojel xbantajic, ―xchaˈ. Xupachba cˈu ru jolom, xel ranimaˈ. 31 Xa cˈu chuwek chic ri nimakˈij Pascua. Man cäcaj tä cˈu ri winak aj Israel chi ri qui cuerpo ri winak quecanaj can cho tak ri cruz pa ri kˈij re uxlanem. Ri kˈij re uxlanem riˈ are jun kˈij waˈ nim u banic. Rumal riˈ xquitaˈ che ri tat Pilato chi cätakan chukˈajisaxic ri cakan ri e ripil cho tak ri cruz, xukujeˈ chi cäkasax ri qui cuerpo cho ri cruz. 32 Te riˈ xebeˈ ri soldados, xquikˈajisaj ri rakan ri nabe xukujeˈ ri jun chic ri e ripom rucˈ ri Jesús. 33 Aretak cˈut xekeb rucˈ ri Jesús, xquilo chi cäminak chic, xa je riˈ man xquikˈajisaj tä ri rakan ri Areˈ. 34 Pune je riˈ jun chque ri soldados xujak ru cˈalcˈax ri Jesús rucˈ jun lanza, chanim cˈut xel lok quicˈ xukujeˈ joron. 35 Ri cäbin waˈ we tzij riˈ, are jun ri kas xrilo, kas tzij cˈu ri cubij. Ri areˈ cubij ri kas tzij ri retam rech ri ix xukujeˈ quixcojonic. 36 Je cˈu xcˈulmataj waˈ rech cäbantajic jas ri tzˈibtal pa ru Lokˈ Pixab ri Dios ri cubij: “Man cˈo tä jun bak xquikˈajisaj che,” ―cächaˈ. 37 Cubij xukujeˈ ru Lokˈ Pixab ri Dios pa jun u xak chic: “Cäquil na ri xquisoco,” ―cächaˈ. 38 Te cˈu riˈ xpe ri tat José ri quel pa ri tinimit Arimatea, xutaˈ che ri tat Pilato chi cäyiˈ che chi cukasaj ru cuerpo ri Jesús. Ri tat José are jun u tijoxel ri Jesús, xa cˈu chi cˈuyal rumal chi cuxej rib chquiwäch ri winak aj Israel. Xyiˈ cˈu che rumal ri tat Pilato. Xa je riˈ xeˈ ri tat José, xukasaj ru cuerpo ri Jesús, xucˈam cˈu bi pa mukic. 39 Xpe xukujeˈ ri tat Nicodemo ri nabe canok xopan rucˈ ri Jesús chakˈab chutzijobexic. Ri areˈ rucˈam jun cunabal, are mirra ri yujtal rucˈ áloes, ri cäpajan cien libras. 40 Je riˈ ri tat José rachiˈl ri tat Nicodemo xquicˈam bi ru cuerpo ri Jesús, xquipis cˈu pa tak manta re lino ri yoˈm ri cˈocˈalaj tak cunabal chrij. Jeˈ xcaˈn che jas ri e nakˈatal wi ri winak aj Israel che qui mukic ri cäminakib. 41 Pa ri juyub ri xrip wi ri Jesús cho ri cruz, cˈo jun chˈäkap ulew ri e tictal wi ri cheˈ. Pa ri ulew riˈ cˈo jun cˈacˈ mukubal ri mäjaˈ yoˈm jun cäminak chupam. 42 Chupam cˈut xquiya wi ru cuerpo ri Jesús, rumal chi ri mukubal riˈ nakaj cˈo wi, xukujeˈ rumal chi xa jubikˈ craj man cächaptaj ri kˈij re uxlanem chque ri winak aj Israel.

20

1 Pa ri nabe kˈij re ri semana, sibalaj akˈab, kˈekum na, ri nan María ri aj Magdala xeˈ chuchiˈ ri mukubal. Xril cˈut chi esam chi apan ri abaj ri tzˈapibem u chiˈ ri mukubal. 2 Xa je riˈ xutic anim, xeˈc, xurika ri tat Simón Pedro, xukujeˈ ri jun tijoxel chic ri sibalaj lokˈ chuwäch ri Jesús, xubij chque: Ri Kajaw Jesús xesax bi pa ri mukubal, xcˈam bic, man ketam tä cˈut jawijeˈ ri xyiˈ wi, ―xcha chque. 3 Te riˈ ri tat Pedro rachiˈl ri jun tijoxel chic xebel bic, xebeˈ chuchiˈ ri mukubal. 4 Ri quieb xquitic anim, junam e benak. Are cˈu ri jun chic sibalaj xutic na anim chuwäch ri tat Pedro. Ri areˈ xopan nabe chiˈ ri mukubal. 5 Man xoc tä cˈu pa ri mukubal, xane xak xuwi xpachi cok che rilic. Teˈ xrilo chi e cˈo can ri manta chilaˈ. 6 Te cˈu riˈ xopan chi ri tat Simón Pedro, ri teren lok chrij. Ri areˈ cˈut xoc bi pa ri mukubal. Xukujeˈ xeril ri manta ri e cˈo can chilaˈ. 7 Xukujeˈ xrilo chi ri manta ri xpispex u jolom ri Jesús man junam taj cˈo cucˈ ri niqˈuiaj manta chic, xane botom waˈ, yoˈm cˈu apan jelaˈ. 8 Te cˈu riˈ xoc chi bi ri jun tijoxel chic ri xopan nabe chuchiˈ ri mukubal. Xrilo ri bantajinak, xcojon cˈu ri areˈ. 9 Mäjaˈ cˈu cäquichˈobo jas ri cubij ru Lokˈ Pixab ri Dios ri Tzˈibtalic chi are rajwaxic chi ri Jesús cäcˈastaj na chquixol ri cäminakib. 10 Te riˈ xetzelej we quieb tijoxelab riˈ cho cachoch. 11 Are cˈu ri nan María xcanaj can chuchiˈ ri mukubal, tajin cokˈic. Cˈä tajin cokˈic aretak xpachiˈc rech cäcaˈy cok chupam ri mukubal. 12 Teˈ xrilo chi e cˈo quieb ángeles, ri e tˈuyutˈoj jawijeˈ ri xyiˈ wi ru cuerpo ri Jesús, sakloloj cˈu ri catzˈiak. Ri jun tˈuyul pu jolom, ri jun chi cˈut tˈuyul pa rakan. 13 Ri ángeles xquitaˈ che ri nan María, xquibij: Nan, ¿jas che tajin cokˈ la? ―xecha che. Ri nan María xubij chque: Rumal chi xquicˈam bi ri Wajaw Jesús, man wetam tä cˈut jawijeˈ ri xyiˈ wi, ―xcha chque. 14 Teˈ xbitaj waˈ rumal, aretak xcaˈy chrij, xrilo chi cˈo ri Jesús chilaˈ. Man xuchˈob tä cˈut chi are ri Jesús. 15 Xpe cˈu ri Jesús, xutaˈ che, xubij: Nan, ¿jas che tajin catokˈic? ¿Jachin cˈu ri tajin catzucuj? ―xcha che. Ri nan María xuchomaj chi are ri chajinel re ri ulew riˈ, xubij che: Tat, we lal xcˈamow la bic, bij la chwe jawijeˈ ri xya wi la rech ri in quincˈam bic, ―xcha che. 16 Te riˈ xubij ri Jesús che: ¡María! ―xcha che. Ri areˈ xcaˈy chrij, te cˈu riˈ xubij che pa hebreo: ¡Raboni! ―xcha che. Ri tzij riˈ quel cubij “Ajtij”. 17 Ri Jesús xubij che: Minachapo rumal chi cˈä mäjaˈ quinpaki chilaˈ jawijeˈ ri cˈo wi ri nu Tat, ―xchaˈ. Jat baˈ, jabij cˈu chque ri wachalal chi quinpaki chilaˈ jawijeˈ cˈo wi ri nu Tat, ri xukujeˈ ri i Tat ix, ri nu Dios cˈut, ri xukujeˈ are ri i Dios ix, ―xcha che. 18 Te riˈ xeˈ ri nan María ri aj Magdala, xubij cˈu chque ri tijoxelab chi ri areˈ xril u wäch ri Kajaw Jesús, xukujeˈ chi ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ che. 19 Kas pa ri kˈij riˈ, ri nabe kˈij re ri semana, chakˈab chic qui mulim quib ri tijoxelab. Qui tzˈapim cˈu ri u chiˈ tak ja rumal chi xquixej quib chquiwäch ri winak aj Israel. Xoc bi ri Jesús, xtaqˈui cˈu chquixol. Xuya rutzil qui wäch, xubij chque: Chuxlan baˈ ri iwanimaˈ, ―xcha chque. 20 Aretak xbitaj waˈ we tzij riˈ rumal, xucˈut ru kˈab chquiwäch xukujeˈ ru cˈalcˈax. Ri tijoxelab xequicotic aretak xquil u wäch ri Kajaw Jesús. 21 Te cˈu riˈ ri Jesús xubij chi jumul chque: Chuxlan baˈ ri iwanimaˈ, ―xchaˈ. Jeˈ jas ri nu Tat xinutak lok in, je riˈ ri in xukujeˈ quixintak bi ix, ―xcha chque. 22 Te cˈu riˈ xuya ri ruxlab pa qui wiˈ, xubij: Chicˈama ri Lokˈalaj Espíritu, ―xcha chque. 23 Jachin tak ri quisach ri qui mac, cäsachtaj na ri qui mac. Jachin tak ri man quisach tä ri qui mac, man cäsachtaj tä na ri qui mac, ―xcha chque. 24 Ri tat Tomás, jun chque ri cablajuj u tijoxelab ri Jesús ri cäbix Gemelo che, man cˈo tä ri areˈ aretak xopan ri Jesús. 25 Te cˈu riˈ ri niqˈuiaj tijoxelab chic xquibij che ri tat Tomás: Xkil u wäch ri Kajaw Jesús, ―xecha che. Are cˈu ri tat Tomás xubij chque: We man quinwil ri soctajinak ri xuban ri clawux pu kˈab, te cˈu riˈ quinnim ru wiˈ nu kˈab pa tak ri jul, xukujeˈ quinnim ri nu kˈab pa ru cˈalcˈax, man quincoj taj, ―xcha chque. 26 Ocˈowinak chi wajxakib kˈij. Ri tijoxelab qui mulim quib jumul chic pa jun ja, cˈo chi cˈu ri tat Tomás cucˈ ri e areˈ. Te riˈ, pune e tzˈapil ru chiˈ tak ja, ri Jesús xoc bic, xtaqˈui cˈu chquixol. Xuya rutzil qui wäch, xubij: Chuxlan baˈ ri iwanimaˈ, ―xcha chque. 27 Te cˈu riˈ xubij che ri tat Tomás: Chawilampe ri nu kˈab, chanima cˈu bi ru wiˈ a kˈab waral. Chayuku ra kˈab, chanima cˈu bi pa ri nu cˈalcˈax. Muban chi quieb a cˈux, xane chatcojon chwe, ―xcha che. 28 Te riˈ xchˈaw ri tat Tomás, xubij che: ¡Wajaw, nu Dios! ―xcha che. 29 Ri Jesús xubij che: Tomás, ri at cämic xatcojon chwe rumal chi xawil nu wäch. Utz cˈu que ri quecojon chwe pune man cäquil nu wäch, ―xcha che. 30 Qˈuia cˈu cajmabal tak etal xuban na ri Jesús chquiwäch ru tijoxelab ri man xetzˈibax tä pa we wuj riˈ. 31 Xetzˈibax cˈu waˈ ri cˈo waral rech ri ix quicojo chi ri Jesús are ri Cristo, ru Cˈojol ri Dios, rech aretak quixcojon che ri Areˈ, quirik na ri cˈaslemal ri man cˈo tä u qˈuisic, ―xcha chque.

21

1 Te cˈu riˈ ri Jesús xucˈut rib jumul chic chquiwäch ru tijoxelab chiˈ ri mar re Tiberias. Je waˈ xuban chucˈutic rib: 2 Conojel waˈ junam e cˈolic. Ri tat Simón Pedro, ri tat Tomás ri cäbix Gemelo che, ri tat Natanael ri aj Caná re Galilea, ri quieb u cˈojol ri tat Zebedeo, xukujeˈ quieb chic chque ru tijoxelab ri Jesús. 3 Ri tat Simón Pedro xubij chque: Quineˈ chuchapic cär, ―xcha chque. Ri e areˈ xquibij che: Ri uj xukujeˈ cujeˈ awucˈ, ―xecha che. Xebeˈ cˈut, xeboc pa jun barco, man cˈo tä cˈu cär xquichap pa ronojel ri jun akˈab riˈ. 4 Aretak tajin cäpe ru sakiric, ri Jesús xucˈut rib chquiwäch chiˈ ri mar, are cˈu ru tijoxelab man xquichˈob taj chi are ri Areˈ. 5 Te riˈ xubij chque: ¡Ix achijab! ¿A mat cˈo ri i chapom? ―xcha chque. Ri e areˈ xechˈawic, xquibij: Man cˈo taj, ―xechaˈ. 6 Te riˈ xubij ri Jesús chque: Chiqˈuiäka ri cˈat pa ru wiquiäkˈab ri barco, cˈo cˈu na ri quichapo, ―xcha riˈ chque. Jeˈ cˈu xcaˈno. Te riˈ man xecowin tä chi cˈu che resaxic lok ri cˈat chapäbal cär pa ri jaˈ rumal chi sibalaj xnoj ri cˈat che tak cär. 7 Te riˈ ri tijoxel ri sibalaj lokˈ chuwäch ri Jesús xubij che ri tat Pedro: ¡Are ri Kajaw Jesús! ―xcha che. Xuwi xuta waˈ ri tat Simón Pedro chi are ri Kajaw Jesús, xucoj ri ratzˈiak rumal chi resam waˈ. Xuqˈuiäk cˈu bi rib pa ri jaˈ. 8 Ri niqˈuiaj tijoxelab chic xeopan chiˈ ri ulew chupam ri barco, qui jururem ri cˈat nojinak che tak cär. Xa cˈu cien metros xecˈoji wi che ru chiˈ ri ulew. 9 Aretak xebel pa ri barco, teˈ xquilo cˈo jun kˈakˈ nucˈum, cˈo cˈu jun cär pa ri rachak kˈakˈ, xukujeˈ e cˈo jujun caxlan wa. 10 Ri Jesús xubij chque: Cheicˈama lok jujun chque ri cär ri cˈä teˈ xechaptaj iwumal, ―xcha chque. 11 Xpaki cˈu ri tat Simón Pedro pa ri barco, xresaj cˈu lok ri jun cˈat chapäbal cär nojinak che tak cär. Xujururej cˈu lok waˈ chiˈ ri ulew. ¡Nojinak cˈu ri cˈat! E cˈo jun ciento rucˈ cawinak oxlajuj nimak tak cär chupam. Pune sibalaj e qˈuia ri cär, ri cˈat man xtˈokopin taj. 12 Te riˈ xubij ri Jesús chque: Chixsaˈj, chixwok baˈ, ―xcha chque. Man cˈo tä cˈu jun chque ru tijoxelab xuchajij animaˈ xutaˈ che jachin ri Areˈ rumal chi conojel quetam chi are ri Kajaw Jesús. 13 Te cˈu riˈ ri Jesús xkeb cucˈ, xucˈam cˈu ri caxlan wa, xuya chque. Jeˈ xukujeˈ xuban rucˈ ri cär. 14 Are urox mul waˈ ri xucˈut rib ri Jesús chquiwäch ru tijoxelab aretak ya cˈastajinak chic chquixol ri cäminakib. 15 Aretak xtijtaj ri qui wa re akˈabil, ri Jesús xutaˈ che ri tat Simón Pedro, xubij che: Simón, u cˈojol ri tat Jonás, ¿a kas lokˈ na quinawil in chquiwäch conojel tak waˈ? ―xcha che. Ri tat Pedro xchˈawic, xubij: Jeˈ, je riˈ, Wajaw. Etam yaˈ la chi cwaj la, ―xcha che. Ri Jesús xubij che: Cheayukˈuj baˈ ri alaj tak nu chij, ―xcha che. 16 Chucamul chic xutaˈ che: Simón, u cˈojol ri tat Jonás, ¿a kas lokˈ na quinawilo? ―xcha che. Ri tat Pedro xchˈawic, xubij che: Jeˈ, Wajaw. Etam yaˈ la chi cwaj la, ―xcha che. Ri Jesús xubij che: Cheayukˈuj baˈ ri nu chij, ―xcha che. 17 Churox mul chic xutaˈ che: Simón, u cˈojol ri tat Jonás, ¿a kas quinawaj? ―xcha che. Ri tat Pedro xbisonic rumal chi xutaˈ che churox mul we kas lokˈ chuwäch, xubij cˈu che: Wajaw, etam la ronojel. Etam yaˈ la chi kas cwaj la, ―xcha che. Ri Jesús xubij che: Cheayukˈuj baˈ ri nu chij, ―xcha che. 18 Kas tzij quinbij chawe, chi aretak at ala na, ri at xacoj ri awatzˈiak, xateˈc jawijeˈ ri xawaj xateˈ wi. Aretak cˈut catrijobic, cayuk na ri a kˈab, jun chi cˈut cäcojow na ri awatzˈiak chawij, catucˈam cˈu na bi chilaˈ jawijeˈ ri man cawaj tä wi, ―xcha che. 19 Ri Jesús xubij waˈ we tzij riˈ chubixic che jas u wäch cämical ri curik na ri tat Pedro, cunimarisaj cˈu na u kˈij ri Dios. Te cˈu riˈ xubij che: ¡Tasaˈj wucˈ! ―xcha che. 20 Aretak xcaˈy ri tat Pedro chrij, xrilo chi teren ri tijoxel chquij ri sibalaj lokˈ chuwäch ri Jesús, ri xtˈuyi chuxcut ri Jesús chiˈ ri mesa aretak xcaˈn ri qˈuisbal wiˈm re benak kˈij, ri xutaˈ che ri Jesús, xubij: “Wajaw, ¿jachin riˈ ri cäjachow na la?” ―xcha riˈ. 21 Aretak ri tat Pedro xrilo, xubij che ri Jesús: Kajaw, waˈ we jun riˈ, ¿jas ri cucˈulmaj na ri areˈ? ―xcha che. 22 Ri Jesús xchˈawic, xubij che: We ri in cwaj chi cäcˈasi na ri areˈ cˈä quintzelej na lok, ¿jas awe at che? Ri at tasaˈj wucˈ, ―xcha che. 23 Xel cˈu u tzijol waˈ chquixol ri kachalal chi ri tijoxel riˈ man cäcäm taj. Man xubij tä cˈu ri Jesús che chi man cäcäm taj, xane xubij: “We cwaj chi cäcˈasi na ri areˈ cˈä quintzelej na lok, ¿jas awe at che?” ―xcha ri Jesús che ri tat Pedro. 24 Are cˈu waˈ ri tijoxel ri xukˈalajisaj chi kas tzij waˈ ri xutzˈibaj canok. Ketam cˈut chi cubij ri kas tzij. 25 Sibalaj qˈuia chi cˈu na ri xuban ri Jesús. We ta quetzˈibax waˈ chquijujunal, quinchomaj chi man cubana tä ronojel ruwächulew che cˈolibal que ri wuj ri quetzˈibax na. Amén.