Tewa Bible - Gospel of John

I HÍWÓ̖ˀDI TU̖U̖ JESUS CHRIST-VÍ̖GEḎI JOHN ITA̖ˀNANDIˀ

I toˀwí In Tu̖u̖ gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ nawówátsipä̖yiˀ, i-á Jesus-ân namuu

1 Hä́nˀoe ts'anpáaḏé nanân diwe i toˀwí In Tu̖u̖ gin nakhá̖wä̖́ˀi nayihoˀ. I-á Yôesi Táḏá-áḏí nayiˀ, heḏi i-á Yôesibá namuu. 2 I-áho oe ts'anpáadé nanân diwe Yôesi Táḏá-áḏí nayiˀ. 3 Hä̖ä̖wí t'ä̖hkí ikhíyé, heḏi i-á wíˀikhíyépíḏá hä̖́ä̖bo wínakhíˀyenpí. 4 I-á wíˀbo wówátsi napä̖yiˀ, heḏi nä́ˀin wówátsi-á ko nakeepoˀ t'owagîˀ waagiˀbá namuu. 5 Nä́ˀi ko nakhu̖u̖náˀ dee nakeepoˀ, heḏi hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí nakeepoˀ tobáháa nakhu̖u̖nân wänboˀ. 6-7 Wí sen John gin nakhá̖wä̖́ˀi Yôesi Táḏáḏí óesan nä́ˀi ko i̖ˀgeḏi t'owa ovâytu̖ˀâ̖a̖míḏí, heḏânho John-bí híˀ dit'oeḏi toˀwên t'ä̖hkí dívíwhä̖yú̖-íḏí i toˀwí i ko namuuˀivíˀpiyeˀ. 8 John-dá i ko-á wínamuupí, hewänbo i naˀä̖ä̖ t'owa ovâytu̖ˀâ̖a̖míḏí toˀwí i ko namuuˀin. 9 Nä́ˀi toˀwí In Tu̖u̖ gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ i taˀgendi ko namuu, heḏi nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ naˀä̖ä̖ḏi t'ä̖hkí t'owa ovâykohthayyoˀ. 10 Nä́ä oepáa k'ayḏi i nayiˀ, hebo tobáháa nä́ˀi oepáa ho ikhíyé wänboˀ, in t'owa nä́äḏí diyiˀindi wíˀóetaapí. 11 I hä̖ä̖wí ikhíyéˀi ivîˀ ûnmuu, heḏi ipiyeˀ naˀä̖ä̖, hewänbo iví t'owaḏi wänbo wíˀóeséegíˀanpí. 12 Hewänbo wáy wêndiḏá óeséegíˀandá ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖, heḏi nä́ˀin t'ä̖hkí iḏi ovâymä́gi Yôesi Táḏáví ây dipúwíḏí. 13 Heḏi Yôesi Táḏáví ây dipóe ihayḏi wíyá diˀâypu̖yä̖ waa dínpóe, hewänbo t'owa diˀâypu̖yä̖ nä́ä oepáa k'ayḏi waagibá wíḏiˀâypu̖yä̖pí, heḏiháa i táḏá-áḏí i yíyá-áḏí dachanpóeḏíbo wänbo-á yoe, heḏiháa wí sen nawänpitú̖ḏíbo wänbo-á yoe. Yôesi Táḏáḏân nä́ˀin wówátsi ovâymä́gi. 14 I toˀwí In Tu̖u̖ gin nakhá̖wä̖́ˀi wí t'owa napaa, heḏi wí hây tä̖hkí naˀindáḏí nayiˀ. Báyékí hayˀi namuuˀin âymûˀ, gá Yôesi Táḏáví wîˀ ayḏa̖ˀ ûnˀä́ndiˀ namuuḏân. I-á báyékí séegísehkanä imáa, heḏi háa i natú̖ waa t'ä̖hkí taˀgen namuu. 15 Toˀwí i namuuˀin John-di in t'owa ovâytu̖ˀan. Oe ahkon deeḏi John nayiḏi kaygi ovâytu̖máa, “Naaḏi wâytu̖ˀan naví tíˀúugébá wí toˀwí napowagít'óeˀin, heḏi i-á naví shánkí kw'áye namuu, gá naa oˀaypu̖yä̖píḏíboˀ i-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí nawówáyiḏân. Nä́ˀi-ânkun i namuu iví̖ˀgeḏi wâyhíˀmáaˀiˀ.” 16 Báyékí séegísehkanä imáaḏí, ihayḏa̖ˀ híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí ivíˀweḏi gínˀä̖ˀ. 17 Yôesi Táḏáḏí Moses óetu̖ˀan iví tsontu̖u̖ naˀin dímä̂äníˀin, hewänbo Jesus Christ-ân óesan séegísehkanä-á heḏá in taˀgen namuuˀindá dînkeeya̖míḏí. 18 Toˀwíḏí wänbo hä̂nhay wänbo Yôesi Táḏá wíˀóemûˀpí. Hewänbo háawi i namuuˀin iví wîˀḏa̖ˀ ay ûnmuuˀiˀ iví núˀ naˀä́ndiḏân naˀin dînkeeyan.

Háa John i p'óˀp'oekandiḏi in t'owa ovâytu̖ˀannin

19 Owáy Jerusalem búuˀú wä̖́hä̖̂ä̖ḏi in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi wên owhaˀ-á heḏá wên méesateˀin khä̖ge̖ˀnindá ovâysan John i p'óˀp'oekandiˀ óetsikáyi̖ˀníḏí, “To-an unmuu” gin, 20 heḏi kinnân iḏi ovâytu̖ˀan: “Naa i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí wóˀmuupí.” Kaaginpíḏíbo thayˀeeḏi kin ovâytu̖ˀan. 21 Heḏi óetsikáyin, “Heḏi to-an unmuu? Ti Elijah-ân unmuu?” Iḏi ovâytu̖ˀan, “Naa-á i wóˀmuupí.” Heḏáháˀ óetsikáyin, “Ti Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ i âytsíkhaˀmáaˀi-ân unmuu?” 22 Heḏi ovâytu̖ˀan, “Yoe.” Heḏáháˀ óetu̖ˀan, “Dítu̖ˀan to-an unmuu, heḏânho in toˀwên naˀin dísannin âyt'ôeˀa̖míḏí háa untú̖ˀin. Uví̖ˀgeḏi dít'ôeˀan.” 23 John-di ovâyhéeˀan heḏânho dínˀánpówá-íḏí háa Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ Isaiah hä́nˀoebo natú̖ˀin, heḏi nä́ˀi-á Isaiah-ví híˀ ûnmuu: Wí toˀwí oe ahkon deeḏi ûntu̖hkwíntú̖ní, ‘In p'ôe bintaˀgeˀan i shánkí natsonyiˀigîˀ.’ “Nä́ˀi toˀwí han natú̖ˀi waagiˀbá naa omuu” gin John-di ovâytu̖ˀan. 24 Wáy wên in ovâysannin John óetsikáyi̖ˀníḏí Pharisees dimuu, 25 heḏi indi óetu̖ˀan, “I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí wíˀunmuupí, Elijah wänbo-á yoe, háa Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbi âytsíkhaˀmáaˀi wänbo-á yoe. Heḏi háaḏan handi nä́ˀin t'owa ovâyp'óˀp'oeˀoˀ?” 26-27 John-di ovâytu̖ˀan, “Naaḏá p'oeḏiḏa̖ˀ dovâyp'óˀp'oeˀoˀ, hewänbo unbí yâaḏi wáyḏí wí toˀwí bîntaapîˀ nayiˀ, heḏi tobá naví tíˀúugé napówá wänboˀ, naa ihay híwó̖ˀdi wóˀmuupí iví anto wänbo dônmaˀp'ä̖́ḏi-íḏí.” 28 T'ä̖hkí nä́ˀi owáy Bethany búuˀúˀay wä̖́hä̖̂ä̖ napóe, oe Jordan p'oˀ p'ä̖́näḏi John nayiḏi in t'owa ovâyp'óˀp'oeˀoˀ iwe.

Jesus-á wí k'úwáˀay Yôesi Táḏáḏí óesandiˀ waagiˀbá namuu

29 Wíyá tháwä́n John-di Jesus óemûˀ ee nayiˀ iwepiyeˀ naˀä̖ḏi, heḏi iví̖ˀgeḏi natú̖, “Binmúˀḏí i naˀä̖ˀiˀ. I-á Yôesi Táḏáḏí óesan wí k'úwáˀay waagiˀbá nachúu-íḏí, t'ä̖hkí t'owaví t'aywó̖ˀdi ovâyyâaˀa̖míḏí. 30 Nä́ˀibá i namuu iví̖ˀgeḏi wâyhéeˀan. Naa otú̖, ‘Naví tíˀúugébá wí sen napówá-í, heḏi i-á naví shánkí kw'áye namuu, gá naa oˀaypu̖yä̖píḏíboˀ i-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí nawówáyiḏân.’ 31 Tobá toˀwí namúníˀin naa wíḏînhanginnáhpí wänboˀ, naa oˀä̖ä̖-á p'oeḏi wâyp'óˀp'oeˀa̖míḏí, heḏânho un Israel-ˀin t'owa i bîntáa-íḏí.” 32-33 John-di háa imûˀin ovâytu̖ˀan. Natú̖, “Páaḏéḏí naa wíḏînhanginnáhpí toˀwí Jesus namuuˀin, hewänbo Yôesi Táḏáḏí dísan p'oeḏi wâyp'óˀp'oeˀa̖míḏí, heḏá iḏá dítu̖ˀan, ‘I Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ nawhândi nâapu̖wä̖khâymáa, heḏi wí toˀwívîˀḏi isogekhâymáa. Heḏi nä́ˀi toˀwíḏân i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ t'owa ovâymä̂äní wí p'óˀp'oekan waagibá’ kin Yôesi Táḏáḏí dítu̖ˀan. Heḏihoˀ i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ makówáḏí nawhândi wí k'oˀwee waagibá dómûˀ-ákun, heḏi Jesus-vîˀḏi isóge. 34 Naa kin napóeḏí dómûˀ, heḏânho naaḏi wâytu̖máa Jesus-á Yôesi Táḏáví ay ûnmuu.”

Jesus-ví páaḏéˀin khä̖geˀnin

35-36 Wíyá tháwä́n John-dáḏí heḏá wíye iví khä̖ge̖ˀnindáḏí Jesus naphaḏemändi óemûˀ, heḏi Jesus-ví̖ˀgeḏi John natú̖, “Binmúˀḏí i Yôesi Táḏáḏí óesandiˀ namuuˀiˀ. Wí k'úwáˀay waagiˀbá nachúu-í.” 37 John-bí wíye khä̖ge̖ˀnin háa John natú̖ˀin dat'oe, heḏi Jesus-ví tíˀúugé dawóemää. 38 Jesus ibéeḏí ûnwóeˀä̖ḏi ovä̂nmûˀ, heḏi ovä̂ntsikáyin, “Hä̖ä̖-an dadaˀ?” Óetsikáyin, “Rabbi, wä̖́hä̖̂ä̖-an unthaa?” (Rabbi-á “há̖hkandi” gin natu̖ˀdaˀ.) 39 Iḏi ovä̂ntu̖ˀan, “Naa-áḏí bákä̖ˀve, heḏânho wä̂nkeeya̖míḏí.” Heḏihoˀ i-áḏí damääḏi wáygé nathaaˀin dä̂nmûˀ. Dipówá ihayḏáho théˀêeḏi yôenu iwepiyeˀ naná, heḏihoˀ i-áḏíbo dänwóyí̖ˀ. 40 Andrew-á Simon Peter-ví tíˀûu ûnmuu, heḏi i-á in wíye in John-bí híˀ dat'oeḏi Jesus-áḏí damääˀin diweḏiˀibá namuu. 41 Wesebo Andrew iví páˀḏây Simon itu̖wä̖hoˀ, heḏi óeshaa ihayḏi óetu̖ˀan, “Naˀindi i Messiah âyshaa.” (In híˀ Messiah-á natu̖ˀdaˀ “i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí” gin.) 42 Heḏi Andrew-ḏi Simon Jesus-víˀpiyeˀ óehoˀ. Jesus-di Simon óemûˀ ihayḏi óetu̖ˀan, “U̖-á Simon unmuu, John-bí ay, hewänbo nää iweḏi páaḏépiyeˀ Cephas gin unkhá̖wä̖́-í. (Nä́ˀin khá̖wä̖́ Cephas-á Peter-ân namuu, heḏi natu̖ˀdaˀ “wí k'uu” gin.)

Jesus-di Philip-á Nathanael-áḏí ovä̂ntu̖ˀan i-áḏí damú-íˀin

43 Wíyá tháwä́n Jesus iˀánshaamä́gi oe Galilee nangepiyeˀ namú-íḏí, heḏi Philip óemûˀḏi óetu̖ˀan, “Naa-áḏí ókä̖ˀve.” 44 Philip-á Bethsaida-wi namuu, i búuˀúˀay Andrew-áḏí Peter-áḏí datháˀḏe iwebá. 45 Philip-di Nathanael óetu̖wä̖hoˀ, heḏi óeshaa ihayḏi óetu̖ˀan, “I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí âyshaa, i-á Jesus oe Nazareth-wi-ân namuu, Joseph-ví ay. Iví̖ˀgeḏân Moses ita̖ˀnan iví ta̖ˀnin diwe, heḏá in Yôesi Táḏáví tukheˀmin wáˀ iví̖ˀgeḏi dâyta̖ˀnan.” 46 Nathanael-di Philip óetu̖ˀan, “Naa wóˀânpí hä̖ä̖wí wänbo Nazareth-wi-á híwó̖ˀdi namuuˀin.” Philip-di Nathanael óetu̖ˀan, “Ókä̖ˀve naa-áḏí heḏiho wíˀbo nâapimúní.” 47 Jesus-di Nathanael ivíˀpiyeˀ naˀä̖ḏi óemûˀ, heḏi iví̖ˀgeḏi natú̖, “Hä̖webâa wí naˀä̖ˀ in Israel-wi khuu taˀgendi ihondiˀ, i-á wínahôeyóhá̖hpí.” 48 Nathanael-di óetsikáyin, “Háḏíḏan naa dítaa?” Jesus-di óetu̖ˀan, “I fig tay óhkhu̖u̖ núˀ unˀä́n dihayḏi naaḏi wímûˀ, Philip-di wóetu̖kánnanpíḏíboˀ.” 49 Nathanael-di óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, näbâa dînhanginná u̖-á Yôesi Táḏáví ay-ân unmuuˀin, u̖-á in Israel t'owaví tsondi hayˀi unmuu.” 50 Jesus-di Nathanael óetu̖ˀan, “Nää navíˀpiyeˀ biwhä̖yundeˀ gá wítu̖ˀandân in fig tay núˀ naaḏi wímûˀin, hewänbo hä̖ˀi wíts'antu̖ˀandiví shánkí heˀendi hä̖ä̖wí nâapu̖wä̖khâymáa. 51 Taˀgendi wítu̖máa, makówá nakhuuḏeeḏi bînpu̖wä̖gít'óe, heḏá naa t'owa t'ä̖hkígîˀ oˀaypu̖yä̖ˀivíˀwe in Yôesi Táḏáví t'ôepa̖ˀa̖a̖ˀin diwhándeḏá diwáypiˀḏá bînpu̖wä̖khâymáa.”

Oe Cana búuˀúˀay dínkhóhtsa̖a̖ná

1 Wíye thaa naphaḏe ihayḏi owáy Galilee nange wä̖́hä̖̂ä̖ dínkhóhtsa̖a̖shánkîˀḏiná, i búuˀúˀay Cana gin dâytu̖ˀoˀ iwe. Jesus-ví yíyá páaḏébo namääḏihoˀ iwe naˀä́n, 2 heḏá Jesus-á iví khä̖ge̖ˀnindáḏá wáˀ ovâyhúutu̖ˀandiho dimää. 3 T'ä̖hkí i méena dínhán dihayḏi Jesus-ví yíyáḏí óetu̖ˀan, “Wíyá wíḏínméenasaapí.” 4 Jesus-di óetu̖ˀan, “Yíyá, háaḏan kin dítu̖máa? Waˀḏi ihayḏi wíḏînnáhpí naví t'ôe donˀa̖míḏí.” 5 Iví yíyáḏí in húukhâysaˀin ovâytu̖ˀan, “Háa iḏi wovâytu̖ˀan waa úvíˀa̖mí.” 6 Iwe sí p'onbay k'uuḏi napaˀandi nasaa, t'owa dipówáˀin dívíˀowíḏi-íḏí in Huḏíyoví khuu dínmuu waagi. Nä́ˀi p'onbay eeye wétä̖ háa powintä̖ galôn dihay nasaḏiˀ. 7 Jesus-di in dâyhúukhâysaaˀin ovâytu̖ˀan, “Nä́ˀi p'onbay binp'iḏe,” heḏiho p'éeḏí taye dâyp'íḏe. 8 Heḏáháˀ ovâytu̖ˀan, “Hä̖weḏiho wí binwhahóˀgí, heḏi unbí tsondivíˀwe binhûu.” Heḏiho háa ovâytu̖ˀan waa dívíˀan. 9 I p'oe dâyhoˀi naméenapaa, heḏi in húukhâysaˀinbí tsondi idä̂ä, hebo wíˀûnhanginnáhpí wáygé dâyhógiˀin. In wé̖ˀgeˀin dâyhúukhâysandeˀinda̖ˀmân dínhanginná. Heḏihoˀ iḏi i soyingi óetu̖kánnan, 10 heḏi óetu̖ˀan, “Wây-á t'owa i shánkí híwó̖ˀdi méena páaḏé dâykhâysandeˀ, heḏi t'owa dívíˀihayˀan dihayḏânho i shánkí nak'â̖a̖gipîˀ dâykhâysandeˀ. Hewänbo u̖-á han wíviˀanpí, u̖-á bitsíkhaˀan i shánkí híwó̖ˀdi tíˀúugé ovâykhâysáa-íḏí.” 11 Nä́ˀin Jesus ee Cana búuˀúˀay Galilee nange wä̖́hä̖̂ä̖ iˀannin in páaḏéˀin pínnán t'ôe ovâykeeyannin namuu, heḏi indiho in t'owa ikeeyan i-ân hayˀi namuuˀin, heḏi iví khä̖ge̖ˀnin shánkí wänbo ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖. 12 T'ä̖hkí nä́ˀi naphaḏe ihayḏi Jesus-á iví yíyá-á iví tíˀûuwindá heḏá iví khä̖ge̖ˀnindáḏí Capernaum búuˀúˀaypiyeˀ dimää, heḏi iweho wí hä̖́yú̖ thaa dívíwóyí̖ˀ.

Jesus-di in dâyhä̖ä̖wíku̖ˀch'áaḏeˀin i méesate hayˀi iweḏi ovâykhe̖hpiye

13 In Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀ naná, Passover gin dâytu̖ˀoˀiˀ, heḏi Jesus oe Jerusalem-piyeˀ namää. 14 I méesate hayˀi tehpaa búge in t'owa dâyhä̖ä̖wênku̖ˀch'áaḏeḏi ovâymûˀ, wéyu-á k'úwá-á k'oˀwee-á dâyku̖ˀch'áaḏeˀ, heḏá wáˀ in dâychä̖ˀegóˀoˀin inbí mä́äsa eeye dikw'ôndi ovâymûˀ. 15 Wên púwhí̖ˀ whihkannindi ipaa, heḏi t'ä̖hkí i méesate hayˀi iweḏi ovâykhe̖hpiye inbí k'úwá-á inbí wéyu-á wóegé, heḏi in dâychä̖ˀegóˀoˀindá inbí chä̖ˀ t'ä̖mäpiyeˀ ovâych'áa heḏi inbí mä́äsa ovâyyánú. 16 Heḏá in dâyk'oˀweeku̖ˀch'áaḏeˀindá ovâytu̖ˀan, “Binyâaˀan nä́ˀi hä̖ä̖wí nä́weḏi. Nä́ˀi méesate-á naví Táḏáví wháagé ûnná. Wí ku̖hteˀi waagibá wíyá wívînpáa-ípí.” 17 Heḏihoˀ iví khä̖ge̖ˀnin dínˀánpówá háa toˀwí Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe natú̖ˀin kin: Hânho uví wháagéḏí díˀá̖yîngimäḏi wí phaaḏi naa díphakha̖nukhâymáa waagibá ochanpoˀ, heḏi dâymûˀ Jesus hanbá nacha̖a̖ˀin. 18 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin iwáygé diyiˀindi Jesus óetsikáyin, “Háawin wên pínnán ú̖koeḏi dînkeeya̖míḏí, heḏânho gínhanginnáníḏí u̖ ú̖k'óeˀin nä́ˀin t'owa ovâykhe̖hpiyé-íḏí?” 19 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Nä́ˀi méesate bînnayu̖ḏi poeye thaa iwebo naa wíyá dótegé-í.” 20 Indi óetu̖ˀan, “Yónä́ntä̖ˀḏi sí (46) pa̖a̖yo ovâyhoˀ nä́ˀi méesate dâytegé-íḏí, heḏi háḏíḏan poeye thaa iwebo wíyá nâategé-í?” 21 Hewänbo Jesus-á iví túuˀú i̖ˀgeḏân ovâyhíˀmáa, i méesate hayˀi i̖ˀgeḏá yoe. 22 Heḏiho chuwa iweḏi nawáywówápóe ihayḏi, iví khä̖ge̖ˀnin nä́ˀin natú̖ˀin dínˀánpówá, heḏi Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe háa nata̖ˀmuuˀin heḏá nä́ˀi tu̖u̖ Jesus ihéeˀandi-á dívíwhä̖yu̖.

Jesus ûnhanginná t'ä̖hkí t'owa háawin dimuuˀin

23 Waˀḏi Jesus oe Jerusalem búuˀú nayiˀ ihayḏi, in Huḏíyoví shánkîˀḏi thaa Passover gin dâytu̖ˀo nanáˀ dihayḏi, báyékí t'owa i pínnán ovâykeeyandi dâymûˀḏi ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖. 24-25 Hewänbo Jesus wíˀipimä́gipí inbí mange. I-á wíˀûntáypí wí toˀwíḏí t'owaví̖ˀgeḏi óetu̖ˀâ̖a̖míḏí, i-áho ûnhanginná háawin t'owa dimuuˀin heḏá háa inbí píˀnä́ khóˀyé diˀánshaamuuˀindá.

Nicodemus Jesus-víˀpiyeˀ namää

1-2 Wí sen Nicodemus gin nakhá̖wä̖́ˀi Jesus-víˀpiyeˀ khu̖ˀḏéeḏí namää. I-á Pharisee t'owa namuu heḏá in Huḏíyoví tsonnin diweḏiˀibá namuu. Iḏi Jesus óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, gínhanginná Yôesi Táḏáḏí wóesan naˀin díhá̖ˀa̖míḏí. Wí toˀwí Yôesi Táḏáḏí óekhä̖ge̖ˀmáaˀiḏa̖ˀmân ûnkoeḏi ikeeya̖míḏí i pínnán u̖ḏi dînkeeyo waagibá.” 3 Jesus-di óetu̖ˀan, “Taˀgendi wítu̖máa, in toˀwên wíyíḏí.” 4 Nicodemus-di óetsikáyin, “Háḏíḏan wí toˀwí nasówéboˀwandiˀ wíyá nawáyˀaypu̖yä̖́-í? Wíˀûnkoeḏipí iví yíyáví aymúu iwe nawáyts'ú̖níḏí wíyá naˀaypu̖yä̖́-íḏí.” 5 Jesus-di óetu̖ˀan, “Taˀgendi wítu̖máa, in toˀwên p'oe iweḏi heḏá i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖víˀweḏá diˀâypu̖yä̖ˀinda̖ˀmân dínkoeḏi makówápiyeˀ dimú-íḏí. 6 Toˀwên t'owavíˀweḏi diˀâypu̖yä̖ˀin t'owaḏa̖ˀmân dimuu, hewänbndi wítu̖máa, in toˀwên wíyó toˀwên i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖víˀweḏi diˀâypu̖yä̖ˀindá i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ dâymáa. 7 Wíwóeháaˀa̖mípí naaḏi wítu̖ˀandi, wíyá íˀâypu̖yä̖́-íˀin únkhâyˀä̖ˀ. 8 Oepiyá nä́äpiyá iwa̖a̖ˀoˀ, heḏi i wa̖a̖ ít'oˀ, hewänbo wíˀúnhanginnáhpí wä̖́hä̖̂ä̖pha̖ˀgeḏi naˀä̖ˀin háa wáypiyeˀ namännin. Heḏi hanbá wíˀíkaˀpóya̖ˀpí háḏíḏí wí toˀwí i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖víˀweḏi naˀaypu̖yä̖ˀin.” 9 Nicodemus-di óetsikáyin, “Ti nakoeḏí-í nä́ˀi hä̖ä̖wí untû̖ˀdiˀ napúwíḏí? Hândiḏan napúwí?” 10 Jesus-di óetu̖ˀan, “U̖-á wí Israel-ˀinbí há̖hkandi unmuu, heḏi háaḏan nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi wíˀunkaˀpóya̖ˀpí? 11 Taˀgendi wítu̖máa, nä́ˀi dînhanginnân niˀgeḏi ívíhéeˀoˀ, heḏá i hä̖ä̖wí âymûˀ i̖ˀgeḏá wâytu̖ˀoˀ, hewänbo undá háa gitû̖ˀnin wíḏînséegíˀopí. 12 Nä́ˀi oepáa k'ayḏiwi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi naaḏi wâytu̖ˀan, heḏi un wíˀúvíwhä̖yundepí, heḏiho háḏíḏan úvíwhä̖yú̖-í makówáwi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi wâytu̖ˀandi? 13 Makówápiyeˀ wíyá toˀwí wänbo wínapeepí, i makówá iweḏi nawhá̖ˀdiḏa̖ˀmân, heḏi naa-ân i omuu, t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ. 14 Moses owáy ahkónu wáy i pä̖́ä̖yu̖ kwä̖́k'uḏi napaˀandiˀ wên phé eeḏi iwhiˀk'ûˀḏi itege waagibá, naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ omuuˀiˀ wáˀ phé eeḏi dítegé-í. Kin nakhâyˀä̖ˀ napúwíˀin 15 heḏiho toˀwên t'ä̖hkí navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin wówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-í. 16 Yôesi Táḏáḏí t'ä̖hkí t'owa hânho ovâyséegíḏí iví wîˀ ayḏa̖ˀ ûnˀä́ndiˀ imä́gi, heḏiho toˀwên t'ä̖hkí iví ayvíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖ˀin háˀto dipeḏée-í hewänbo wówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-í. 17 Yôesi Táḏá iví ay isan nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ in t'owa ovâyˀaywoeníḏí, dínkhâyˀä̖ˀ ovâytuchä̖nú-íˀin ovâytu̖ˀâ̖a̖míḏá yoe. 18 Toˀwên t'ä̖hkí Yôesi Táḏáví ayvíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin háˀto ovâytu̖ˀa̖mí ovâytuchä̖nú-íˀin, hewänbo Yôesi Táḏá ho natú̖ in toˀwên dívíwhä̖yu̖píˀindá ovâytuchä̖nukhâymáaˀin, gá iví wîˀ ayḏa̖ˀ ûnˀä́ndivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yu̖píḏân. 19 Yôesi Táḏáví ay nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ naˀä̖ä̖ wí kohthay waagibá namúníḏí heḏânho t'owa dínkeepúwíḏí, hewänbo t'owa yä̖ˀḏâapí dívítsiyekanhondi khu̖u̖ eeyebo diyê̖e̖níˀin shánkí ovâyhí̖ˀan i kohthay ipiyeˀ dimú-ívíˀweḏi. Heḏânho Yôesi Táḏáḏí nä́ˀin t'owabá ovâytuchä̖nukhâymáa. 20 Toˀwên t'ä̖hkí yä̖ˀḏâapí dívítsiyekanhonnindá i kohthay dâyt'ay, heḏiho ipiyeˀ wíḏimänpí, háa dívítsiyekanhonnin dínkeepúwíˀin wíḏidaˀpíḏí. 21 Hewänbo toˀwên in taˀgen dívíkanhonnin i kohthay ipiyeˀ dimän, heḏânho nakeepúwíḏí hä̖ä̖wí dívíkanhondi Yôesi Táḏáḏí ovâykhä̖ge̖ˀdoḏi dívíˀa̖míḏí.”

John i p'óˀp'oekandi Jesus-ví̖ˀgeḏi ihíˀmáa

22 Heḏáháˀ Jesus-á iví khä̖ge̖ˀnindáḏí oe Judea nangepiyeˀ dimää, heḏi iwáy wä̖́hä̖̂ä̖ diyiˀ ihayḏi wên t'owa ovâyp'óˀp'oeˀan. 23-24 In Huḏíyo tsonnindi John i p'óˀp'oekandi waˀ wíˀóepansógepí, heḏi iḏi wáˀ t'owa ovâyp'óˀp'oeˀoˀ. Kin iˀoˀ oe Aenon diwe, i-á Salim tsoˀwa naná, iwe báyékí p'oe nayiḏi, heḏi t'owa ivíˀpiyeˀ dimäˀ ovâyp'óˀp'oeˀa̖míḏí. 25 Ihayḏá John-bí khä̖ge̖ˀnin wí Huḏíyo-áḏí p'óˀp'oekan niˀgeḏi dívítu̖hä́nboˀ. 26 Heḏiho John-bíˀpiyeˀ dimääḏi óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, i to sen oe Jordan p'oˀ p'ä̖́nä hä̂nhay u̖-áḏí nayiˀi heḏá iví̖ˀgeḏi in t'owa u̖ḏi ovâytu̖ˀandiˀ, nää báyékí t'owa ivíˀpiyeˀ dimän iḏi ovâyp'óˀp'oeˀa̖míḏí.” 27 John-di ovâytu̖ˀan, “Hä̖ä̖wí i toˀwí oe makówá naˀä́ndiḏi dímä́giˀiḏa̖ˀmân âyhóndeˀ. 28 Hä̖̂ä̖ḏankánbo naa otú̖ i to Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí wóˀmuupí, hebo iví páaḏébo Yôesi Táḏáḏí naa dísan, heḏi undá háa otú̖ waa ít'oe. 29 Hä̖̂ä̖ḏi dínkhóhtsa̖a̖náˀ dihayḏi i soyingi namuuˀiví k'ema iví núˀ nawin, heḏi i soyingi ihíˀmáaḏí nat'oeḏi nä́ˀi k'ema báyékí nahíhchanpóe, heḏi i sâaˀi i soyingivîˀ ho namuu. Nää-á hanbá naa-á i soyingiví k'ema waagibá hânho ohíhcha̖a̖, gá in t'owa Jesus-víˀpiyeˀbá dimändân ivíˀin ûnmúníḏí. 30 Nakhâyˀä̖ˀ Jesus-á shánkí kw'áyepiyeˀ óetegé-íˀin, heḏá naa-á hä̖́ä̖bo omuupí waa opúwí. 31 “Jesus-á oe makówáḏí naˀä̖ä̖, heḏiho t'ä̖hkíví shánkí hayˀi namuu. Naa nä́ä oepáa k'ayḏiwiˀ omuu, heḏiho wí nä́äḏíwi waagibá dáyhéeˀoˀ nä́äḏíˀiḏa̖ˀ omuuḏi, hewänbo i-á makówáḏí naˀä̖ä̖ḏi t'ä̖hkíví shánkí hayˀi namuu. 32 Hä̖ä̖wí imûˀ i̖ˀgeḏi heḏá nat'oe i̖ˀgeḏá ihéeˀoˀ, hewänbo wên hä̖́yú̖hayḏiḏa̖ˀ t'owa háa natû̖ˀnin ônséegíˀoˀ. 33 Hewänbo toˀwên iví híˀ dâyséegíˀoḏi handiḏi dâykeeyoˀ dívíwhä̖yundeˀin Yôesi Táḏá taˀge ihéeˀoˀin. 34 Yôesi Táḏáví ay isandi-á Yôesi Táḏáví híˀ ihéeˀoˀ, gá Yôesi Táḏáḏá khâ̖a̖gipí i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ ho óemä́giḏân. 35 Yôesi Táḏá iví ay iséegíḏí t'ä̖hkí tsonkhuu óemä́gi hä̖ä̖wí t'ä̖hkí i̖ˀgeḏi natsonyê̖e̖níḏí. 36 Toˀwên t'ä̖hkí Yôesi Táḏáví ayvíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin wówátsi nahándepíˀin dâymáa, hewänbo toˀwên iví ay ônt'óyandepíˀindá nä́ˀin wówátsi wíḏâymáˀve-ípí, indá Yôesi Táḏáḏí hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí ovâytuchä̖́nuˀbé-í.”

Jesus-áḏí wí Samaria-wi kwee-áḏí dänhéeˀan

1-3 In Pharisees dínhanginpóe shánkí báyékí t'owa Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin, heḏá John i p'óˀp'oekandiví shánkí Jesus-di ovâyp'óˀp'oeˀoˀ. (Hewänbo Jesus-ví khä̖ge̖ˀnindiḏa̖ˀ t'owa ovâyp'óˀp'oeˀoˀ, iḏá yoe.) Heḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi in Pharisees dit'oeˀin Jesus ûnhanginpóe ihayḏi, i-áḏí iví khä̖ge̖ˀnindáḏí Judea nangeḏi dipee heḏi oe Galilee nangepiyeˀ dimää. 4 Galilee-piyeˀ namän dihayḏi oe Samaria nange i̖ˀgeḏi ûnpu̖hpoˀ. 5-6 Taage púnúˀ nanáˀ dihayḏi wí Samaria-wi búuˀúˀay Sychar gin dâytu̖ˀoˀ iwe napówá. Sychar-á kayi̖ˀ wínanáhpí wí nava iweḏi hä́nˀoebo Jacob-di iví ay Joseph óemä́giˀiˀ. Ee dâyp'oewhahóndeˀ iwe Jacob ishä̖ä̖ˀi naná, heḏi Jesus kayi̖ˀ wä̖́hä̖̂ä̖ḏi naˀä̖ä̖ḏiho nakaykhanmuuḏi ee hânge isóge ikaykhanwówáˀa̖míḏí. 7 Wí Samaria-wi kwee ip'oewhahóníḏí napówá, heḏi Jesus-di óetu̖ˀan, “Wí p'oe dímä́ä donsu̖wä̖́-íḏí.” 8 Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin i búuˀúˀaypiyeˀ ho dikoegiˀkunmää, heḏiho i-á wíˀbo naˀä́n. 9 Huḏíyo-áḏí Samaria-ˀindáḏí wíḏívíwóndepí, heḏiho i kweeḏi óetu̖ˀan, “U̖-á Huḏíyo unmuu, heḏi naa-á Samaria-wi-á omuu. Heḏi háaḏan u̖ḏi dípˀoesu̖wä̖gîˀdaˀmáa?” 10 Jesus-di óetu̖ˀan, “Wíˀú̖hanginnáhpí hä̖ä̖wí Yôesi Táḏá napä̖yiˀin, heḏá wáˀ toˀwí naa i wíp'oedaˀmáaˀiˀ omuuˀin wíˀú̖hanginnáhpí. Ú̖hanginnândáhoˀ u̖ḏá naa díp'oesu̖wä̖daaˀa̖míwän, heḏi naaḏá p'oe nawówátsipä̖yiˀi wímä̂äníwän.” 11 I kweeḏi óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, hä̖ä̖wí wänbo wínâamáapí p'oewhakhongíˀin, heḏi nä́we dâyp'oewhahóndeˀ iwá nawä̖ˀän. Heḏi hândiḏan nä́ˀi p'oe nawówátsipä̖yiˀi nâawhahóní? 12 Naˀinbí hehä̖̂ä̖wi thehtáy pahpâa Jacob-di nä́ä dâyp'oewhahóndeˀ iwe naˀin dînyoeˀan. I-áḏí iví eˀnûndáḏí heḏá iví hä̖ä̖pan hä̖ä̖wêndáḏí i p'oe nä́weḏi dâywhahógiˀi dâysu̖wändeˀ. Ti unˀándeˀ u̖-á Jacob-ví shánkí hayˀi unmuuˀin gáhân?” 13 Jesus-di óetu̖ˀan, “Toˀwên t'ä̖hkí nä́weḏi dâyp'oesu̖wändeˀin wíyá dip'oesáˀaapúwí, 14 hewänbo nä́ˀi p'oe naaḏi t'owa dovâymäˀiˀ-á dâysu̖wä̖ḏá, háˀto wíyá dip'oesáˀaapúwí. I p'oe naaḏi dovâymäˀi-á wí p'ohpee inbí píˀnä́ waagibá napúwí, heḏi iweḏiho in wówátsi nahándepíˀin dâykéyí.” 15 I kweeḏi óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, nä́ˀi p'oe i̖ˀgeḏi bihíˀmáaˀi dímä́ä, wíyá wíˀop'oesáˀaapúwípíḏí, heḏânho ihayḏa̖ˀ nä́we wíˀop'ohkhonnä́ˀbe-ípíḏí.” 16 Jesus-di óetu̖ˀan, “Yaˀ ópûn, uví sedó mänkéyí heḏá nä́äpiyeˀ nâamáˀí.” “Wíḏînsennä́npí” gin i kweeḏi óetu̖ˀan. 17 Jesus-di óetu̖ˀan, “Taˀgendi untú̖ wíˀú̖sennä́npíˀin. 18 P'á̖nä́n khóhtsa̖a̖ˀi unmuu, heḏi nä́ˀi sen nää unthaaˀi-áḏí uví sedó taˀgendi wíˀú̖muupí.” 19 I kweeḏi óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, nää naa dînkeeyan wí Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ unmuuˀin. 20 Naˀin Samaria-ˀin t'owa gimuuˀinbí páaḏé kä̖ˀä̖ä̖ˀindi Yôesi Táḏá nä́ˀi p'in kw'áye óeˀaˀginmäˀ, hewänbo un Huḏíyo-á ítû̖ˀ oe Jerusalem búuˀú iwebo t'owa dínkhâyˀä̖ˀ Yôesi Táḏá óeˀaˀginmä̂äníˀin.” 21 Jesus-di i kwee óetu̖ˀan, “Biwhä̖yú̖-í nä́ˀin: Owáy wí thaa nanáˀ diwe t'owaḏi Yôesi Táḏá óeˀaˀginmä̂äní nä́ˀi p'in diweḏa̖ˀbá yoe háa oe Jerusalem diweḏa̖ˀbá yoe. 22 Un Samaria-ˀin taˀgendi wíˀúnhanginnáhpí toˀwí bînˀaˀginmäˀin, hewänbo naˀin Huḏíyo-á gínhanginná toˀwí âyˀaˀginmäˀin, gá Yôesi Táḏáḏí naˀin Huḏíyo díde̖ˀmandân heḏiho i toˀwí t'owa ovâyˀaywonkhâymáaˀi-á Huḏíyo-ân namuu. 23 Heḏi nää iweḏi páaḏépiyeˀ in toˀwên Yôesi Táḏá dâyˀaˀginmäˀindi taˀgendá heḏá pín taˀgehayḏá óeˀaˀginpä̖khâymáa. Ki̖ˀmin t'owa-áho i Táḏá nadaˀ óeˀaˀginmä̂äníˀin. 24 Yôesi Táḏá-á p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏa̖ˀ namuu, heḏi in óeˀaˀginmäˀin dínkhâyˀä̖ˀ taˀgendá heḏá pín taˀgehayḏá óeˀaˀginmä̂äníˀin.” 25 I kweeḏi óetu̖ˀan, “Naa dînhanginná i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí naˀä̖ˀ, Christ gin óetu̖ˀoˀiˀ. Napówá ihayḏi hä̖ä̖wí t'ä̖hkí dînthaykankhâymáa naˀin.” 26 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naaḏi wíhíˀmáaˀi-ân i omuu.” 27 Ihayḏibá Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin diwáypówá, heḏi hânho ovâyháaˀan wí kwee-áḏí ihíˀmáaḏí, hewänbo toˀwíḏí wänbo i kwee wíˀóetsikáyinpí, “Hä̖ä̖-an undaˀ?” heḏi Jesus wänbo wáˀ wíˀóetsikáyinpí, “Háaḏan i kwee-áḏí bihíˀmáa?” 28-29 Ihayḏihoˀ i kwee iví p'onbay iwe iyoeˀandi i búuˀúˀaypiyeˀ namää, heḏi in t'owa ovâytu̖ˀan, “Bíkä̖ˀve bînmúníḏí wí sen t'ä̖hkí háa naa dáyˀannin dítu̖ˀandiˀ. Tigúbá i-á i toˀwí namuu Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí.” 30 Heḏihoˀ in t'owa i búuˀúˀay iweḏi dipeeḏi iwáy Jesus nayiˀ iwepiyeˀ dimää. 31 Waˀḏi in t'owa búuˀúḏí diˀä̖ḏibá Jesus-ví khä̖ge̖ˀnindi óetu̖máa, “Há̖hkandiˀ, shánkí yänbeḏi nääbo bihú̖u̖ya̖mí.” 32 Iḏi ovâytu̖ˀan, “Naa piháawi koegîˀ dómáa, un i̖ˀgeḏi wíˀúnhanginnáhpí.” 33 Iví khä̖ge̖ˀnin wíˀnä́ táye dívítsikaˀmáa, “Ti wí toˀwíḏí ônkoegiˀkán, gáhân?” 34 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Háa i toˀwí naa dísandiˀ nadaˀ waagibo naa dáyˀoˀ, heḏi in t'ôe iḏi naa díkanyônnin dóbowakhâymáa. Nä́ˀi hä̖ä̖wí dóˀoˀiˀ naví koegîˀ waagiˀbá dînmuu. 35-36 Kin t'owa ditû̖ˀpíˀan: Dâykoˀyikoˀ iweḏi dâyhä̖ä̖wíwé̖ˀgeˀo puˀwahay yôenu p'óe naná. Hewänbo naaḏi wâytu̖máa, híwó̖ˀgí binmúˀḏí in t'owa hä̖ä̖ nava i̖ˀge diˀä̖ˀin. Hä̖ˀin t'owa-á dikhâymuu ovâywé̖ˀgeˀa̖míḏí hä̖ä̖wí napaaˀi waagibá, heḏi undá hä̖ä̖wí wé̖ˀgekannin waagiˀinbá-á ímuuḏi hä̖ˀin t'owa-á bînwé̖ˀgeˀa̖mí Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ bînhûuwíḏí. Heḏi kin úvíˀan dihayḏá Yôesi Táḏáḏí wovâywáˀâa-í, heḏi in t'owa-á in wówátsi nahándepíˀin dâykéyí. Wây-á wêndá ho Yôesi Táḏáví híˀ ovâykoe inbí píˀnä́ khóˀyé, wí toˀwí ikoˀyikoˀ waagibá, heḏi in wé̖ˀgeˀindáḏí undáḏí úvíhíhchannamí hä̖ˀin t'owa bînwé̖ˀgeˀan dihayḏi. 37 T'owa ditû̖ˀpíˀan: Wí toˀwí ikoˀ, wíyá toˀwí-á ihä̖ä̖wé̖ˀgeˀoˀ. Heḏi háa ditû̖ˀ waa nää taˀgendi napúwí. 38 Wáy úvít'ôeˀanpíˀyepiyeˀ naaḏi wâysangít'óe in t'owa Yôesi Táḏágîˀ bînwé̖ˀgeˀa̖míḏí. Unbí páaḏébo wây-á toˀwên dívít'ôeˀan, heḏi in t'ôe dívíˀannin namuuḏi undáho in t'owa bînwé̖ˀgekhâymáa.” 39 Oe Sychar búuˀú báyékí t'owa Jesus-víˀpiyeˀ ho dívíwhä̖yu̖ gá i kweeḏi ovâytu̖ˀandân, “Jesus-di háa dáyˀannin t'ä̖hkí naa dítu̖ˀan.” 40 Hediho nä́ˀin t'owa Jesus-víˀwe dipówá ihayḏi óedaaˀan indáḏí nacha̖ˀníḏí, heḏiho wíye thaa iwe iwóyí̖ˀ. 41 Tíˀúugéḏí wây-á shánkí báyékí t'owa iweˀin Jesus-ví híˀ dit'oeḏi ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖, 42 heḏi nä́ˀin t'owaḏi i kwee óetu̖ˀan, “Näbáhaˀ ivíˀpiyeˀ naˀin ívíwhä̖yu̖, hewänbo u̖ untú̖ḏíḏa̖ˀbá yoe, naˀin wíˀbo iví híˀ git'oe, heḏá gínhanginná taˀgendi nä́ˀi-ân t'ä̖hkí t'owagîˀ i aywondi namuuˀin.”

Jesus-di wí sen hayˀiví eˀnú ônhehkháaˀan

43 In wíye thaa daphaḏe ihayḏi Jesus iwáygéḏí iyâaˀoḏi oe Galilee nangepiyeˀ namää. 44 I-á wíˀbo ho natú̖, “Wí Yôesi Táḏáví tukíˀwe dipówá ihayḏi óedaaˀanhe̖ˀbiˀ iví nangebo wíḏâyˀaˀginpí,” 45 hewänbo oe Galilee nange Jesus napówá ihayḏi in Galilee-windi óeséegíkêˀ, gá oe Jerusalem dínshánkîˀḏináˀ dihayḏi in wáˀ iwebá diyiḏân, heḏi t'ä̖hkí iˀandiˀ óemûˀ. 46 Ee Galilee nange iwebá, i búuˀúˀay Cana gin dâytu̖ˀo iwepiyeˀ Jesus nawáymää. Iwânkun naná hä́ndíḏí p'oeḏi ho iméenapaa. Ee Cana wí sen hayˀi nayiˀ, heḏi iví eˀnú oe Capernaum búuˀúˀay iwe ûnhayk'óe. 47 Nä́ˀi sendá ûnhanginpóe Jesus oe Judea nangeḏi naˀä̖ä̖ḏi Galilee nange napówáˀin, heḏiho Jesus naˀä́n diwepiyeˀ namääḏi óetsikáyin, “Ti navíˀpiyeˀ unmú-í naví ay dînhehkháamä̂äníḏí? I-á chuwa k'áygé nak'óe.” 48 Jesus-di óetu̖ˀan, “Un t'owa t'ä̖mägîˀ pínnán t'ôe bînmúndepíḏá háˀto navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yú̖-í.” 49 I sendi Jesus óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, naa-áḏí ókä̖ˀve naví ay hehkháa dînmä̂äníḏí wíḏînchúu-ípíḏí.” 50 Jesus-di óetu̖ˀan, “Uvíˀpiyeˀ ópûn, uví ay ú̖wówahoˀ.” I sen háa Jesus-di óetu̖ˀan waa iwhä̖yu̖, heḏihoˀ iweḏi namää. 51 Waˀḏi namän dihayḏiboˀ iví t'ôeˀindi óeyayḏi óetu̖ˀan iví ay ûnwówaˀin. 52 Iḏi ovâytsikáyin, “Hä̖́yú̖ ihayḏan naná ûnhehkháapóe ihayḏi?” Óetu̖ˀan, “Tsá̖ˀdi théˀêeḏi wîˀ iwe i tsá̖wä̖p'íḏe ûnhán.” 53 I táḏá ûnˀánpówá wîˀ ihayḏibá nanáˀnin Jesus-di óetu̖ˀan dihayḏi, “Uví ay ú̖wówa,” heḏihoˀ i-áḏí iví k'aygiˀindáḏí Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖. 54 Jesus Judea-ḏi namääḏi oe Galilee waˀ nayiˀ ihayḏi, nä́ˀinho in wáygíngíˀin pínnán ovâykeeyannin namuu.

Jesus-di wí sen i p'obúˀay iwe óehehkháamä́gi

1 Wíyá hä̖̂ä̖ḏi nanáˀ diwe in Huḏíyo dínshánkîˀḏiná, heḏi Jesus oe Jerusalem-piyeˀ nawáymää. 2 Oe Jerusalem wí p'obúˀay nak'óe, i-á Hebrew tu̖u̖ḏi “Bethesda” gin dâytu̖ˀoˀ. P'o kíngé p'á̖a̖nú pohtâaˀây nawhaaḏikw'ó̖, heḏi iwe núˀ wên phóḏi nachá̖ i búuˀúˀin tehpaa iwe, “K'úwágíˀin Phóḏi” gin dâytu̖ˀoˀ. 3-5 Nä́ˀi pohtâa phoeˀo eeye báyékí t'owa dihaywhaakw'ó̖. Wáy wên ditsíˀt'aamuu, wáy wêndá pówhá̖ˀnin dimuu, heḏá wây-á wíḏínˀa̖ˀyä̖kankoeḏipí. Iwe wí sen powintä̖ˀḏi khâave pa̖a̖yo nahayˀiˀ nak'óe. 6 Jesus-di nä́ˀi sen iwe nak'óeḏí óemûˀ, heḏi ûnhanginná báyékí pa̖a̖yo nahayˀin, heḏihoˀ óetsikáyin, “Ti ú̖hehkháapúwíˀin undaˀ?” 7 I nahayˀiḏi Jesus óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, naa toˀwí wänbo wíḏînˀä́npí díp'osóge-íḏí nap'oˀa̖ˀyä̖poˀ ihayḏi. Waˀḏi ots'ú̖níḏí dáysóˀḏíndeˀ ihayḏiboˀ, wíyá toˀwí-á naví páaḏébo-á nats'úya̖ˀ.” 8 Jesus-di óetu̖ˀan, “Ówí̖nú, uví who̖hpa̖ˀay mänkeˀḏi óyíyé.” 9 Wesebo i sen nawówaḏi iwí̖nú, heḏi iví who̖hpa̖ˀay ikêˀḏi natsiyeḏee. I thaa nä́ˀin napóe ihayḏi Huḏíyoví kaykhanwówá thaa-á naná. 10 In p'óˀḏéḏíˀin Huḏíyoḏi i sen óetu̖ˀan, “Nää thaa kaykhanwówá thaa naná. Nakhâ̖a̖k'óe uví who̖hpa̖ˀay wóegé unyê̖e̖níḏí.” 11 Iḏi ovâytu̖ˀan, “I sen dînhehkháaˀandiḏân dítu̖ˀan, ‘Uví who̖hpa̖ˀay mänkeˀḏi óyíyé.’ ” 12-13 Indi óetsikáyin, “To-an i sen namuu haˀwâa wóetu̖ˀandiˀ?” Hewänbo i sen nawówaˀiˀ wíˀûnhanginnáhpí toˀwí namuuˀin, gá báyékí t'owa iwe diyiḏân, heḏi Jesus-á óemûˀpíḏíbo iweḏi iyâaˀan. 14 Hây napóe ihayḏi Jesus-di i sen i méesate hayˀi iwe óeyay, heḏi óetu̖ˀan, “Ót'óyan, ú̖hehkháapóe, heḏiho nää-á wíyá wívit'aywó̖ˀnâamípí, hä̖ä̖wí shánkí p'ä́ndíkîˀ wíˀú̖púwípíḏí.” 15 I sen iwáygéḏí namääḏi in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin ovâytu̖ˀan Jesus-dânho hehkháa óemä́giˀin. 16 Heḏiho nä́ˀindi Jesus óeyanäkímáa, gá ki̖ˀbi hä̖ä̖wí ikanhondân kaykhanwówá thaa eeye wänboˀ. 17 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naví Táḏá hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí it'ôemáa, heḏi naa-á hanbá, heḏânho nä́ˀi hä̖ä̖wí dókanhon.” 18 Nä́ˀin natú̖ ihayḏi in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin shánkí wänbo didaˀ óeḏahéyíˀin, i kaykhanwówá thaa iˀaˀginhá̖núndeḏiḏa̖ˀbá yoe, hewänbo wáˀ natú̖ḏân Yôesi Táḏá-á iví táḏá ûnmuu, heḏi kindiḏihoˀ hä̖ä̖wí i-áḏí Yôesi Táḏá-áḏí handa̖ˀ damuu waagibá iˀoˀ. Yôesi Táḏáḏí Jesus tsonkhuu óemä́gi

19 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Háa i Táḏá iˀoˀin naa dómúndeˀ, heḏi inbá naa dáyˀoˀ. Naa i ay omuuˀi wíḏînkoeḏipí hä̖ä̖wí wíˀbo dáyˀa̖míḏí. Hä̖ä̖wí i Táḏá iˀoˀi naa hanbá dáyˀoˀ. 20 I Táḏáḏí naa

díséegí, heḏiho hä̖ä̖wí t'ä̖hkí iˀoˀi dînkeeyoˀ, heḏi iḏá hä̖ä̖wí shánkí heˀendi-á dóˀa̖míˀiˀin naa dînkeekankhâymáa, heḏânho un wovâyháaˀa̖míḏí. 21 I Táḏáḏí t'owa dichuuˀin ovâywáywówápaˀ, heḏi handiḏibá naa i ay omuuˀiḏi in toˀwên naa odaˀin wówátsi dovâymä̂äní. 22-23 I Táḏá wänbo wínatú̖nípí t'owaví̖ˀgeḏi háa híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpí dívíˀannin. Iḏi naa i ay omuuˀi dînk'ûˀ han dóˀa̖míḏí, heḏânho t'ä̖hkí t'owaḏi naa díˀaˀgeeníḏí, i Táḏá óeˀaˀgin waabá. Toˀwêndi naa i ay omuuˀiˀ wíḏíˀaˀginpíḏí i Táḏá naa dísandiˀ wänbo-á wíḏâyˀaˀginpí. 24 “Taˀgendi wâytu̖máa, toˀwên naví híˀ dînt'óyandeḏi heḏá i naa dísandivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeḏá wówátsi nahándepíˀin dâymáa, heḏi wíˀovâytuchä̖nú-ípí. Chuˀin waagiˀinbá nää wíḏimuupí, gá wówátsi dâykêˀḏân. 25 Taˀgendi wâytu̖máa, nää iweḏi páaḏépiyeˀ in chuˀin waagiˀinbá dimuuˀin naví tu̖u̖ dit'óe-í, naa Yôesi Táḏáví ay omuuˀiˀ, heḏi in dívít'óyandeˀindá wówátsi dâykéyí. 26 I Táḏá in wówátsi napä̖yiˀ, heḏi handiḏibá naa i ay omuuˀi dînk'ûˀ t'owa dovâywówátsimä̂äníḏí. 27 Heḏá iḏá naa dînk'ûˀ t'owa dovâykeekw'ôeníḏí háa híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpí dívíˀannin, gá naa wáˀ t'owabá opóeḏân. 28 Nä́ˀin naví híˀ wâytu̖máaˀindi wíwovâyháaˀa̖mípí. Owáy wí thaa nanáˀ diwe in penípho eeye dikw'ó̖ˀnin naví tu̖u̖ dit'óe-í, 29 heḏi ee dikhä̖ˀkw'ó̖ˀ deeyeḏi dipeegít'óe. In toˀwên híwó̖ˀ dívítsiyeˀannin chuwa iweḏi ovâypiyegít'óe wówátsi dâykéyíḏí, heḏi in toˀwên yä̖ˀḏâapí dívítsiyeˀannindá chuwa iweḏi wáˀ ovâypiyekhâymáa inbí tuchä̖nu dâykéyíḏí. 30 “Naa wíˀbo háabo wíḏînkoeḏipí dáyˀa̖míḏí, hewänbo naa t'owaví̖ˀgeḏi otû̖ˀ háawin dimuuˀin Yôesi Táḏáḏí dítu̖ˀan waabá, heḏânho háa otû̖ˀ waa inbí̖ˀgeḏi taˀgen namuu, gá dáyˀoḏân háa i Táḏá naa dísandiˀ nadaˀ waagi, háa naa owänpidaˀ waagá yoe.”

Háḏíḏan gínhanginná toˀwí Jesus namuuˀin?

31 “Naa wíˀbo naví̖ˀgeḏi dáyhíˀmáaḏí maˀḏân un ítú̖ní naví híˀ taˀgen wíḏînmuupíˀin. 32 Hewänbo wíyá toˀwí naví̖ˀgeḏi ihéeˀoˀi nayiˀ, heḏi naa dînhanginná háa naví̖ˀgeḏi ihéeˀoˀin taˀgen namuuˀin. 33 Undá John i p'óˀp'oekandivíˀpiyeˀ t'owa bînsan óehéeˀa̖míḏí, heḏi i-á in taˀgen naví̖ˀgeḏi natú̖. 34 Háa t'owa naví̖ˀgeḏi ditû̖ˀ waa naa-á wíḏîntáypí, hewänbo John-bí híˀ i̖ˀgeḏi wâytu̖máa heḏânho háa natú̖ˀin úvíwhä̖yú̖-íḏí heḏá wovâyˀaywoeníḏí. 35 John-dá wên phakó nakomuuḏi nakohkeepä̖yiˀin waagibá namúˀde, heḏi wí hây tä̖hkí ho iví kohthayḏi wovâyhíhchannan. 36 Hewänbo wí hä̖ä̖wí shánkí hayˀi namuu John-bí híˀvíweḏi, heḏi nä́ˀi hä̖ä̖wíḏá wovâykeeyoˀ toˀwí omuuˀin. Kinnân namuu: Háa i Táḏáḏí díyôn waa dáykanhon, heḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí dáykanhondiˀ bînmûˀḏi wovâykeeyoˀ i Táḏáḏí naa dísannin. 37 Heḏá i Táḏá dísandiˀ wáˀ naví̖ˀgeḏi ihéeˀan. Hewänbo undá hä̂nhay wänbo iví tu̖u̖ wíˀít'oepí, heḏi háawi i namuuˀin wívînmûˀpí, 38 heḏi iví híˀ unbí píˀnä́ khóˀyé wívînmáapí, gá navíˀpiyeˀ wíˀúvíwhä̖yundepíḏan, tobá iḏi dísan wänboˀ. 39 Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin á̖yîngiḏi bîntu̖u̖ˀoˀ, gá íˀándeḏân iwe únhanginpúwíˀin háḏíḏí wówátsi nahándepíˀin bînkéyíˀin, heḏi nä́ˀin ta̖ˀnin diwebá naví̖ˀgeḏi natû̖ˀ. 40 Hewänbo navíˀpiyá wíˀíkä̖ˀä̖ä̖daˀpí nä́ˀin wówátsi bînkéyíḏí. 41 “T'owa naví̖ˀgeḏi híwó̖ˀ dívíhéeˀa̖míˀin naa wóˀwänpit'oedaˀpí. 42 Háawin un ímuuˀin naa dînhanginná. Unbi píˀnä́ khóˀyé Yôesi Táḏá wívînséegípí. 43 Naví Táḏáḏí dísandibo oˀä̖ä̖ heḏi undi wíḏíséegíkêˀpí. Hewänbo wíyá toˀwí wíˀbo nawänpiˀä̖ä̖ḏá, i-á maˀ bînséegíkéyí. 44 Háa i wîˀḏa̖ˀ Yôesi naˀä́ndiˀ unbí̖ˀgeḏi natû̖ˀnin á̖yîngi wíwovâymähpí, háa híwó̖ˀgí natû̖ˀ háa yoe, hewänbo in t'owa híwó̖ˀ unbí̖ˀgeḏi dívíhéeˀoḏá inbí tu̖u̖ híhchandi bînhóndeˀ. Heḏânho wíˀúnkoeḏipí navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yú̖-íḏí. 45 Hewänbo wíˀíˀâ̖a̖nípí naaḏân unbí t'aywó̖ˀdi i̖ˀgeḏi i Táḏá dót'ehpiḏekhâymáaˀin. Íˀándeˀ nä́ˀi híˀ Moses ita̖ˀnandiḏi wovâyˀaywonkhâymáaˀin, hewänbo iví híˀḏíbá unbí t'aywó̖ˀdi únkeepúwí, heḏiho iḏân wovâyt'ehpiḏekhâymáa. 46 Moses naví̖ˀgeḏi ita̖ˀnan, heḏiho iví híˀ taˀgendi bînwhä̖yu̖ḏáho navíˀpiyeˀ wáˀ úvíwhä̖yú̖-íwän. 47 Hewänbo háa ita̖ˀnannin wívînwhä̖yundepí, heḏânho háḏíḏan naví híˀ dînwhä̖yú̖-í?” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan.

Jesus-di in p'á̖a̖nú maapaasôn senäˀdá in wé̖ˀgeˀin t'owa-á ovâyhúuyôn

1 Wíyá hä̖̂ä̖ḏi Jesus oe Galilee p'oekwí̖ˀ p'ä̖́näpiyeˀ namää. (Nä́ˀi p'oekwîndá Tiberias wáˀ gin dâytu̖ˀoˀ.) 2 Báyékí t'owaḏi iví pínnán ovâykeeyandi in dihayˀin ovâyhehkháamä̖ḏi dâymûˀḏi óeyu̖u̖hon. 3-4 In Huḏíyoví shánkîˀḏi Passover gin dâytu̖ˀoˀi púnúˀ naná. Jesus-á iví khä̖ge̖ˀnindáḏí oe p'in kw'áyepiyeˀ dipee heḏi iwe dívíkw'óḏi. 5 Jesus ibéeḏí báyékí t'owa ivíˀpiyeˀ diˀä̖ḏi ovâymûˀ, heḏiho Philip óetsikáyin, “Wä̖́hä̖̂ä̖-an ihay koegiˀ âyku̖mä́-í t'ä̖hkí nä́ˀin t'owa dâyk'óe-ígîˀ?” 6 Jesus-á wíˀbo ûnhanginná háa ikhâymáaˀin, hewänbo nä́ˀin Philip óetsikáyin óetayi̖ˀníḏí hânnangúbá natú̖níˀin. 7 Philip-di óetu̖ˀan, “Wáygín tä̖gintä̖ (200) thaa t'ôe dívíˀandi wáˀâa ihay waˀ wínayipí ovâykoegiˀku̖mä́-íḏí, tobá t'ä̖hkíḏíbo hí̖ˀínda̖ˀ diyä̖́mu wänboˀ.” 8-9 Wíyá khä̖ge̖ˀdiˀ Andrew gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ, i-á Simon Peter-ví tíˀûu ûnmuuˀiḏi Jesus óetu̖ˀan, “Nä́we wí enúkáy nayiˀ, i-á p'á̖a̖nú táhtá̖ phóˀi páváˀây heḏá wíye paa-á imáa, hewänbo hä̖ˀi-á ihay wínayipí t'ä̖hkí nä́ˀin t'owa ovâyhúuyôeníḏí.” 10 Iwáygé báyékí natáasaa, heḏiho Jesus iví khä̖ge̖ˀnin itu̖ˀan in t'owa nangeboˀ ovâykwoyôení, heḏi han dívíˀan. In senäˀda̖ˀdibo p'á̖a̖nú maapaasôn (5000) ihay diyiˀ. 11 Jesus i pává ihógiḏi Yôesi Táḏá óekú̖ˀdaaˀan, heḏi iví khä̖ge̖ˀnin ovâyˀandi ovâytu̖ˀan in t'owa iwáygé dikw'ó̖ˀnin wí̖ˀínboˀ ovâymä̂äníḏí, heḏi hanbá in paa-á ovâymä́gi. Hä̖́yú̖ in t'owa didaˀ ihay dâyk'oe, 12 heḏi dívíshu̖ˀan dihayḏi Jesus iví khä̖ge̖ˀnin itu̖ˀan, “Binwé̖ˀgeˀan hä̖ˀi dínphaḏeˀiˀ, heḏânho hä̖ä̖wí wänbo wínapeḏée-ípíḏí.” 13 Heḏiho t'ä̖hkí dâywé̖ˀgeˀan dihayḏi, tä̖ˀḏi wíye t'ún dâyp'íḏe i naphaḏeˀi pává iweḏi, in t'owa i p'á̖a̖nú páváˀây dâyk'oe ihayḏi. 14 In t'owa nä́ˀin pínnán ovâykeeyannin dâymûˀḏi ditú̖, “Taˀgendi nä́ˀi-ân i Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ namuu, iví̖ˀgeḏi nata̖ˀmuu nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ naˀä̖ˀ.” 15 Jesus ûnhanginná didaˀ óekaygikhâymáaˀin inbí tsondi hayˀiˀ óesóge-íḏí, heḏihoˀ iwáygéḏí wíyá oe p'in kw'áyepiyeˀbá wíˀbo namää.

Jesus p'oe kw'áayé nayiˀ

16 Kindi napuwamän dihayḏi Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin oe p'oekwíngépiyeˀ diwhá̖. 17 Wí kophênbay iwe dívítógi, p'oekwí̖ˀ p'ä̖́näpiyeˀ oe Capernaum-piyeˀ diwáymu-íḏí. Waˀ dimän dihayḏiboˀ nakhu̖u̖póe, heḏi Jesus inbíˀwe waˀḏi wínapówápí. 18 Ihayḏi kaygi iwa̖a̖ˀan heḏi hânho nap'oet'úkhú̖póe. 19 I kophênbay i dâyˀosandeˀi phéḏí dâysayḏeˀ, heḏi maˀḏi poeye háa yôenu míya dimää ihayḏi Jesus p'oe kw'áayé nayiḏi i kophênbay tsoˀwapiyeˀ naˀä̖ḏi óemûˀ, heḏi dikhuwôedaˀpóe. 20 Hebo iḏá ovâytu̖ˀan, “Naa Jesus-ân omuu, wíˀíkhuwôedaˀípí.” 21 Heḏiho híhchandi kophênbay iwe óetógi, heḏi p'o kí̖ˀge dimänninnäpiyeˀ wesebo dipówá.

In t'owaḏi Jesus óetu̖wä̖máa

22 In báyékí t'owa waˀḏi oe p'oˀ p'ä̖́näbo diyiˀindi Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin ho ovâymûˀ i kophênbay iwe wíˀbo dívítógiḏi iweḏi dimú-íḏí, heḏiho dínhanginná Jesus indáḏí wínamääpíˀin. Wîˀḏa̖ˀ wí kophênbay iwe naˀä́nwän, heḏiho diˀân Jesus-á waˀḏi iwebo naˀä́nnin. 23 Wíyá tháwä́ndá wây-á kophênbay hí̖ˀínnin oe Tiberias búuˀúḏí diˀä̖ä̖, heḏi iwáy Jesus i pávágîˀ ikú̖ˀdaamä́giḏi in t'owa dâyk'oe iwe tsoˀwa diwhiˀkw'ó̖. 24 Heḏi Jesus-á iví khä̖ge̖ˀnindá iwe wíḏiyipíˀin in t'owa dâymûˀ ihayḏi, in kophênbay eeye dívítógikíḏí oe Capernaum búuˀúˀaypiyeˀ dimää óenuwä̖́-íḏí.

Jesus natú̖ i-á i pává nawówátsipä̖yiˀi namuuˀin

25 In t'owaḏi Jesus oe p'oˀ p'ä̖́nä óeshaaḏi óetsikáyin, “Há̖hkandiˀ, hä̖̂ä̖ḏan unpówá nä́we?” 26 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, i pínnán naaḏi wâykeeyandibo nakeepoˀ naa Yôesi Táḏávíˀweḏi oˀä̖ä̖ˀin, hewänbo hä̖ˀi bînmûˀḏi naa ví khä̖ge̖ˀnindá iwe wíḏiyiwíḏítu̖wä̖máapí, i pává bînk'oeḏi íshu̖hpóeḏíbo dítu̖wä̖máa. 27 I koegîˀ wówátsi nahándepíˀin napä̖yiˀipiyeˀ úvíkhä̖ä̖-í, i koegîˀ naháˀḏä̂npoˀipiyeḏa̖ˀbá yoe. Naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiḏi ki̖ˀbi koegîˀ wâymä̂äní, gá Yôesi Táḏáḏí keeˀeeḏi dînk'ûˀḏân kin dáyˀa̖míḏí” kin ovâytu̖ˀan. 28 Heḏiho óetsikáyin, “Hânnan ívíˀa̖mí Yôesi Táḏá âyhíhchanmä̂äníḏí?” 29 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Gá kinnân: Naa i Yôesi Táḏáḏí dísandivíˀpiyeˀ úvíwhä̖yú̖-í. Nä́ˀinnân Yôesi Táḏá nadaˀ úvíˀa̖míˀin.” 30 Indi óetsikáyin, “Háawin pínnánnan u̖ḏi dînkeeya̖mí heḏânho wînwhä̖yú̖-íḏí? Hânnan bikhâymáa? 31 Naˀinbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin gínmuuˀin owáy ahkónu iwéngé diyiˀ ihayḏi nä́ˀi koegîˀ manna gin dâytu̖ˀoˀi dâyk'oe. Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe kinnân nata̖ˀmuu: Pává makówáḏí ovâymä́gi dâyk'óe-íḏí. 32 Ti hä̖ä̖wí ihaybá ú̖koeḏi?” Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, Moses-á hä̖ˀi pává wíˀimä́gipí, naví Táḏá-ân imä́gi. Heḏi hä̖ˀi pává-á koḏi̖ˀdi makówáwi pává wínamuupí, hewänbo nää-á naví Táḏáḏá taˀgendi makówáwi pává wovâymäˀ. 33 Heḏi nä́ˀi pává Yôesi Táḏá napä̖yiˀi-á makówáḏí naˀä̖ä̖ˀi namuu, heḏi t'ä̖hkí t'owa wówátsi ovâymäˀ.” 34 Indi óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí ki̖ˀbi pává dímä́ˀve-í.” 35 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naa-ân pává waagiˀbá omuu, t'owa wówátsi napä̖yiˀiˀ. Toˀwí navíˀpiyeˀ naˀä̖ä̖ˀi-á háˀto naha̖hséní, heḏi toˀwí navíˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ˀi-á háˀto nap'oesáˀaapúwí. 36 “Hewänbo ho wâytu̖ˀan waa, tobáháa dímûˀ wänboˀ, naa wíḏînwhä̖yundepí. 37 Toˀwên naví Táḏáḏí naa dímäˀin navíˀpiyeˀ diˀä̖́ä̖-í, heḏi toˀwí wänbo navíˀpiyeˀ naˀä̖ä̖ˀi-á naaḏi háˀto dóyoegiˀa̖mí. 38 Naa oe makówáḏí owhá̖ dáyˀa̖míḏí háa iḏi dísandiˀ nadaˀ waagi, háa naa odaˀ waagá yoe. 39 I dísandiˀ nadaˀ in t'owa naa dímä́giˀin naaḏi dovâyˀá̖yîngiˀa̖míˀin heḏânho wîˀ wänbo in diweḏi wínapeḏée-ípí, hewänbo i t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ dihayḏi naaḏi in t'ä̖hkí wíyá dovâywáywówápaa-í. 40 Kinho naví Táḏá nadaˀ dáyˀa̖míˀin, gá nadaˀḏân t'ä̖hkí in dínhanginnáˀnin naa iví ay omuuˀin, heḏá navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin wówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-íˀin. Heḏi i t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ dihayḏi naaḏá wíyá dovâywáywówápaa-í” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan. 41 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin iví̖ˀgeḏi dívít'ayhíˀmáa, gá natú̖ḏân, “Naa-á i pává makówáḏí owhá̖ˀdi-ân omuu.” 42 Kinnân ditû̖ˀ: “Nä́ˀi-á Jesus namuu, i-á Joseph-ví ay namuupíˀan. Iví táḏá-á iví yíyá-á âytaa. Heḏi háaḏan nää-á natû̖ˀ makówáḏí nawhân gin?” 43 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Haˀwâagi wíˀúvít'ayhíˀmáˀve-ípí. 44 Toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí navíˀpiyeˀ naˀä̖́ä̖-íḏí, naví Táḏá i dísandiḏi navíˀpiyeˀ óemaaḏiḏa̖ˀmânhoˀ. Heḏi in navíˀpiyeˀ diˀä̖ä̖ˀindá dovâywáywówápaa-í i t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ dihayḏi. 45 Wí Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ hä́nˀoe kinnân ita̖ˀnan: Yôesi Táḏáḏân t'ä̖hkí t'owa ovâyhá̖ˀa̖mí. Heḏiho nää toˀwên naví Táḏá ônt'óyannindi ivíˀweḏi dihá̖hpóeˀin navíˀpiyeˀ diˀä̖́ä̖-í. 46 Naa wóˀtû̖ˀpí toˀwíḏí i Táḏá óemûˀin. Naaḏiḏa̖ˀmân Yôesi Táḏá dómûˀ, gá ee naˀä́n diweḏi oˀä̖ä̖ḏân. 47 “Taˀgendi wâytu̖máa, toˀwí wänbo navíˀpiyeˀ iwhä̖yundeˀi wówátsi nahándepíˀin imáa. 48 Naa pává in t'owa nawówátsipä̖yiˀi waagiˀbá omuu. 49 Tobá unbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin oe ahkónu wéngé diyiˀ ihayḏi i koegîˀ manna kin dâytu̖ˀoˀiḏi ovâykhóekhú̖u̖mä́gi wänboˀ, tíˀúugéḏí dit'a̖hán. 50 Hewänbo nää naaḏá pává makówáḏí nawhân niˀgeḏi wâytu̖máa, heḏi wí toˀwí nä́ˀiḏi óekhóekhú̖u̖mä́giˀi háˀto nahá̖a̖ní. 51 Naa-ân i pává makówáḏí naˀä̖ä̖ḏi wówátsi napä̖yiˀi waagiˀbá omuu. Toˀwên nä́ˀi páváḏí ovâykhóekhú̖u̖mä́giˀin hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí dâywówátsimáˀve-í. Nä́ˀi pává naví túuˀú dînmuu t'ä̖hkí t'owa dovâypä̖gít'óeˀi dâywówátsikéyíḏí” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan. 52 Ihayḏiho in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dívítu̖hkannan. Wáy wên ditsikapóe, “Hândiḏan nä́ˀi sendi iví túuˀú dípä̖gít'óe díkhóekhú̖u̖mä̂äníḏí?” 53 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiví tûu ûnp'oeḏi wíwovâykhóekhú̖u̖mä́gipíḏáhoˀ, wówátsi wänbo wívînmáapí. 54 Toˀwên t'ä̖hkí naví tûu ûnp'oeḏi ovâykhóekhú̖u̖mä́giˀindá wówátsi nahándepíˀin dâymáa, heḏá naaḏá i t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ dihayḏi dovâywáywówápaa-í. 55 Naví túuˀú taˀgendi koegîˀ waagiˀbá namuu, heḏá naví ûnp'oe-á taˀgendi su̖wä̖gîˀ waagiˀbá-á. 56 Toˀwí naví tûu ûnp'oeḏi óekhóekhú̖u̖mä́giˀi-á naa-áḏí namuu heḏá naa-á i-áḏá. 57 Naví Táḏáḏí naa dísandi-á i hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí nawówáyiˀi namuu, heḏi i-á nawówáyiḏi naa-á owówáyiˀ. Handiḏibá toˀwí naaḏi dókhóekhú̖u̖mä́giˀi navíˀweḏi íwówátsikéyí. 58 Heḏiho naa-ân i pává makówáḏí naˀä̖ä̖ˀiˀ omuu, i pává unbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin dâyk'oeˀiˀ waagiˀbá wíˀomuupí. Hä̖ˀi pává dâyk'oe wänbo tíˀúugéḏí dit'a̖hán. Hewänbo toˀwên i pává naa omuuˀiˀ dâyk'oeˀindá hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí dâywówátsimáˀve-í.” 59 Jesus nä́ˀin natú̖ oe Capernaum búuˀúˀay, i Huḏíyoví méesateˀay iwe in t'owa ovâyhá̖ˀoˀ ihayḏi.

Wáy wên t'owaḏi Jesus óeyoeˀan

60 Báyékí i-áḏí dimäˀnin dit'oeḏi ditú̖, “Nä́ˀi híˀ-á nakâymuu âyhóníḏí. To-an iséegíˀa̖mí?” 61 Hewänbo toˀwíḏí wänbo óetu̖ˀanpíḏí Jesus ûnhanginná nä́ˀi ovâytu̖ˀan niˀgeḏi dívít'ayhíˀmáaˀin, heḏihoˀ ovâytsikáyin, “Ti nä́ˀi naaḏi wâytu̖ˀandiˀ wíwovâyhí̖ˀanpíḏí naa-áḏí wíyá wíˀípundaˀpí? 62 Hân íˀâ̖a̖ní undi naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀi dímûˀḏi kw'áyepiye owáypeeḏi páaḏé oˀä́n diwepiyeˀbá? 63 I Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ nawówátsipä̖yiˀ, t'owa-á wíˀbo wíḏínkoeḏipí. I híˀ naaḏi wâytu̖máaˀiˀ i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖víˀweḏi naˀä̖ˀ heḏi nä́ˀi híˀ-áho nawówátsipä̖yiˀ. 64 Hewänbo wáy wên un wíˀúvíwhä̖yundepí.” Jesus-di haˀwâa ovâytu̖ˀan gá páaḏéḏíbo ho ûnhanginnândân toˀwên ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yu̖khâymáapíˀin dimuuˀin, heḏá ûnhanginnân wáˀ toˀwíḏí óeku̖hpegít'óeˀi namuuˀin. 65 Heḏá wáˀ ovâytu̖ˀan, “Kindiḏânkun wâytu̖ˀan, toˀwí wänbo navíˀpiyeˀ wíˀûnkä̖ˀä̖ä̖koeḏipí naví Táḏáḏí óemä́giḏiḏa̖ˀmân.” 66 Iví híˀ ûnmuuḏi báyékí in óeyu̖u̖honnin i-áḏí wíyá wíḏipundaˀpí, heḏiho óeyoeˀan. 67 Heḏi Jesus iví tä̖ˀḏi wíye khä̖ge̖ˀnin itu̖ˀan, “Heyâa un, ti undi wáˀ díyoeˀa̖míˀin ídaˀ?” 68 Simon Peter-di óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, tovíˀpiyanho gimú-í? U̖ḏiḏa̖ˀmân dítu̖máa háḏíḏí nä́ˀin wówátsi nahándepíˀin âykéyíˀin. 69 Naˀin ívíwhä̖yu̖mä́giho heḏá gínhanginnânhho u̖ i shánkí yä̖ˀḏâaˀi unmuuˀin, i Yôesi Táḏáḏí wóesandiˀ.” 70 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naaḏi wíˀbo un tä̖ˀḏi wíye wâyde̖ˀmanpíˀan, hewänbo wîˀ unbíˀweḏi Penísendi waagiˀbá namuu.” 71 Simon Iscariot-ví ayví̖ˀgeḏi ihíˀmáa, i-á Judas gin nakhá̖wä̖́, heḏi Penísendi waagiˀbá namuu gin Jesus-di óetu̖ˀan gá tobá in tä̖ˀḏi wíye khä̖ge̖ˀninbíˀweḏi namuu wänbo Jesus óeku̖hpekhâymáaḏân.

Jesus-áḏí iví tíˀûuwindáḏí

1 Nä́ˀi hä̖ä̖wí naphaḏe ihayḏi Jesus oe Galilee nange i̖ˀge t'ä̖hkí nayiˀ. Judea nangepiyeˀ wínamääpí, in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin háḏíḏíḏa̖ˀmân dítu̖máa háḏíḏí óehéyíˀin dâytu̖wä̖máaḏí. 2 In Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀ naná, dáyˀóhkhu̖u̖teˀâykw'óeˀóˀi shánkîˀḏi gin dâytu̖ˀoˀ. 3 Heḏiho Jesus-ví tíˀûuwindi óetu̖ˀan, “Nä́weḏi ópûn heḏi oe Judea nangepiyeˀ unmú-í, heḏânho in t'owa uvíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin iwe diyiˀindi i pínnán t'ôe biˀoˀin wóemúníḏí. 4 Toˀwí in t'owaḏi keeˀeeḏi óetaa-íˀin nadaˀḏi kaaḏibo háawên wíˀiˀopí. Heḏânho ki̖ˀbi hä̖ä̖wí bikanhondi, ú̖khâyˀä̖ˀ toˀwên t'ä̖hkíví páaḏépiyeˀ biˀâ̖a̖míˀin.” 5 Haˀwâa óetu̖ˀan, gá tobá iví tíˀûuwin dimuu wänboˀ ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepíḏân. 6 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naagîˀ ihayḏi waˀ wíḏînnáhpí, hewänbo ungîˀ-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí híwó̖ˀ dihayḏi únná. 7 In t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀin dimuuˀin háˀto wovâyt'áy-í, hewänbo naa-ân dít'ay, gá dovâytu̖máaḏân inbí yä̖ˀḏâapí tsiyekan niˀgeḏi. 8 Unnân wáy dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ bípûn. Naa-á waˀḏi wóˀmänpí híwó̖ˀ dihayḏi naagîˀ wínanáhpíḏí” kin ovâytu̖ˀan. 9 Heḏihoˀ oe Galilee nange iwebo iwóyí̖ˀ.

Jesus Jerusalem búuˀúpiyeˀ namää

10 Iví tíˀûuwin oe dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ dimää ihayḏi tíˀúugéḏí i wáˀ namää, hewänbo kaaḏibo-ân namää, keeḏibo-á yoe. 11 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi ee dínshánkîˀḏináˀ diwe óetu̖wä̖máa, heḏi dívítsikaˀmáa, “Wáyho i toˀ?” 12 In báyékí t'owa iwe diyiˀin báyékí dívíkaahíˀmáa iví̖ˀgeḏi. Wên ditû̖ˀ, “Híwó̖ˀdi sen namuu” gin. Wây-á ditû̖ˀ, “Yoe, handá yoe. Iḏi báyékí t'owa in taˀgen namuu iweḏi ovâyyâaˀoˀ.” 13 Hewänbo t'ä̖hkí in t'owa in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dâykhuwôedaˀmáaḏí kaaḏibo iví̖ˀgeḏi dívíhíˀmáa. 14 I shánkîˀḏi píngé hayḏi naphaḏe ihayḏi Jesus i méesate hayˀi ee nats'ú̖ heḏi in t'owa ovâyhá̖ˀoˀ. 15 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin ovâyháaˀandi ditú̖, “Hândiḏangú nä́ˀi sen hânho ûnhanginná, toˀwíḏí óehá̖ˀanpí wänboˀ?” 16 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naví há̖hkan navíˀinda̖ˀ wíḏînmuupí, hewänbo i dísandivíˀin wáˀ ûnmuu. 17 In toˀwên háa Yôesi Táḏá natú̖ waa dikandaˀindáho dínhanginpúwí naví há̖hkan niˀgeḏi, háa Yôesi Táḏá natú̖ waa dikandaˀindáho dínhanginpúwí naví há̖hkan niˀgeḏi, háa Yôesi Táḏávíˀweḏi dînˀä̖ä̖ˀin heḏiháa naví ánshaa i̖ˀgeḏibo dáypihíˀmáaˀin. 18 In toˀwên inbí ánshaa dínmuuˀiḏa̖ˀ dívíhéeˀoˀindá dívípitegé-íˀin didaˀ. Hewänbo toˀwên i ovâysandiˀ kw'áye óetegé-íˀin didaˀindá in taˀgen dívíhéeˀoˀ, heḏá inbí píˀnä́ khóˀyé-á hôeyó wänbo wíḏâymáapí. 19 Moses-di Yôesi Táḏáví tsontu̖u̖ wovâyta̖ˀnanpíˀan, hewänbo wénä wí wänbo un iví ta̖ˀkan wívînˀaˀgindopí. Háaḏan naa díhéyíˀin ídaˀ?” 20 Toˀwíḏí in t'owa yâaḏi óetu̖ˀan, “Háaḏan untú̖, toˀwí nadaˀ wóehéyíˀin? U̖-á wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wóemáa, heḏânho haˀwâa untú̖.” 21 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Wên pínnán t'ôe kaykhanwówá thaa iwe dáyˀandibo un t'ä̖hkí wovâyháaˀan, 22 hewänbo undá unbí eˀnûn áyyä̖̂ä̖ in Huḏíyoví k'ewe̖ˀ taaḏi bîntaaˀoˀ inbí thaa dínnáˀ dihayḏi tobá kaykhanwówá thaa nanân wänboˀ, gá hä́nˀoe Moses-di han wovâyyôndân. (Moses-á i páaḏéˀi wínamuupí nä́ˀin khuu iˀandiˀ, hewänbo in shánkí hä́nˀoeˀindáho hanho dívíˀan.) 23 Nää wí enúkáy nä́ˀin k'ewe̖ˀ taaḏi óetaaˀoˀ kaykhanwówá thaa nanân wänboˀ, heḏânho Moses-ví tsontu̖u̖ wívînˀaˀginhá̖nú-ípíḏí. Heḏi háaḏan handi naa-áḏí ít'ay wí sen túuˀú t'ä̖hkíbo dônhehkháaˀandi kaykhanwówá thaa nanân wänboˀ? 24 Wí hä̖ä̖wí háa pu̖wä̖ḏi nakeet'óeˀin bînwänpimûˀḏiboˀ wesebo wíˀítú̖nípí, ‘Kinnân namuu,’ hewänbo páaḏé á̖yîngiḏi bînnuwä̖́ˀí-á háa namuuˀin, heḏânho únkoeḏí-í ítú̖níḏí taˀgendi háa namuuˀin.”

T'owa ditsikapoˀ, “Ti Jesus-ân i toˀwí namuu Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí?”

25 Wên t'owa ee Jerusalem diweˀin ditú̖, “Ti nä́ˀi sen i toˀwí naˀinbí tsonnindi óehéyíˀin didaˀi wínamuupíˀan? 26 Binmúˀḏí, hä̖ˀin t'owa t'ä̖hkíví páaḏépiyeˀ ihíˀmáa, heḏi toˀwí wänbo háabo wínatû̖ˀpí óewóyí̖ˀníḏí. Tigú in tsonnin dívíwhä̖yunde nä́ˀi-ân namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí. 27 Hewänbo kavêe i-á wínamuupí. I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí naˀä̖ä̖ ihayḏá, toˀwí wänbo wíˀûnhanginnánípí wä̖́hä̖̂ä̖wi namuuˀin, hewänbo t'ä̖hkíḏíbo gínhanginná wä̖́hä̖̂ä̖wi nä́ˀi sen namuuˀin.” 28 Jesus-di i méesate hayˀi iwe ovâyhá̖ˀoˀ ihayḏi kaygi ovâytu̖ˀan, “Ítû̖ˀ únhanginná toˀwí omuuˀin heḏá wä̖́hä̖̂ä̖wi omuuˀindá. Naa wíˀbo opichanpóeḏíbo wóˀä̖ä̖pí. I toˀwí naa dísandiˀ taˀgendi nawówáyiˀ, heḏi undi wívîntaapí, 29 hewänbo naaḏá dótaa, gá ivíˀweḏi oˀä̖ä̖ḏân, heḏá iḏá dísan.” 30 Jesus-ví híˀ ûnmuuḏi óepankéyíˀin didaˀ, hewänbo óekéyí ihayḏi waˀ wíˀûnnáhpíḏí toˀwíḏí wänbo wíˀóeyâ̖ˀpí. 31 Hewänbo báyékí t'owa iwe diyiˀin ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖. Kin ditû̖ˀ: “I-ânkun i namuu Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí. Wíyá toˀwí-á háˀto naˀä̖́ä̖-í shánkí báyékí pínnán ikeeya̖míḏí nä́ˀi senbíˀweḏi.”

Jesus óepankéyíˀin didaˀ

32 In Pharisees dit'oe in t'owa nä́ˀi hä̖ä̖wí Jesus-ví̖ˀgeḏi dívíkaahíˀmáaḏí, heḏiho indáḏí heḏá in owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindáḏí wên sundaḏo i méesate hayˀi dâyˀá̖yí̖ˀdoˀin ovâysan óepankéyíḏí. 33 Jesus-di in t'owa ovâytu̖ˀan, “Hây tä̖hkíḏa̖ˀ undáḏí dáywóyí̖ˀní, heḏáháˀ owáymän i dísandivíˀwepiyeˀ. 34 Heḏáháˀ undá dínuwä̖́-í, hewänbo háˀto díshaa-í. Wáy naa omän diwepiyeˀ wíˀúnpu̖hkoeḏí-ípí.” 35 In Huḏíyo tsonnin dívítu̖ˀan, “Wáypiyan nä́ˀi sen namän? Natû̖ˀ háˀto âysháa-í gin. Ti namän gáhân wáy in Huḏíyo diwaḏekw'ó̖ˀ deeyepiyeˀ, in Huḏíyo dimuupíˀin t'owaví yâa natháa-íḏí, hä̖ˀin Huḏíyo dimuupíˀin ovâyhá̖ˀa̖míḏí? 36 Iḏi dítu̖ˀan, ‘Undi dínuwä̖́-í hewänbo háˀto díshaa-í. Wáy ochangít'óe iwepiyeˀ wíˀúnpu̖hkoeḏí-ípí.’ Hânnangú iví híˀ ûntu̖ˀdaˀ?”

P'oe nawówátsipä̖yiˀ i̖ˀgeḏi Jesus-di ovâytu̖máa

37 I t'ä̖ˀgi shánkîˀḏi thaa-á shánkí hayˀi thaa namuu, heḏi Jesus iwe nawindi kaygi ovâytu̖ˀan, “Toˀwí nap'oesáˀaaḏi navíˀpiyeˀ naˀä̖́ä̖-í isu̖wä̖́-íḏí. 38 Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe kinnân nata̖ˀmuu: Toˀwên navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀinbí píˀnä́ khóˀyé wí p'oˀk'ay waagibá dâymáa, heḏi i p'oe-á nawówátsipä̖yiˀi namuu.” 39 I p'oe i̖ˀgeḏi ihéeˀandi-á i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖-ân namuu, heḏi toˀwên ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ dâykéyí. Hewänbo nä́ˀi Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖-á waˀḏi wíˀovâymä́gipí, Jesus waˀḏi makówápiyeˀ wínapeepíḏí.

In t'owa wêegeˀin dipóe

40 In t'owa nä́ˀin ovaytu̖máaˀin dit'oe ihayḏi wáy wên ditú̖, “Taˀgendi nä́ˀi-á Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ âytsíkhaˀmáaˀi namuu.” 41 Hewänbo wây-á ditú̖, “I-á namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí.” Heḏá wáˀ wây-á ditú̖, “Hewänbo i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí Galilee-wi wínamúnípí. 42 Ti Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe wínatú̖hpíˀan, i toˀwí iḏi óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí David-ví ây iweḏiˀibá namúní, heḏá oe Bethlehem-dá naˀaypu̖yä̖gít'óe, i búuˀúˀay David naˀaypu̖yä̖ iwebá.” 43 Heḏiho in t'owa Jesus-ví̖ˀgeḏi handa̖ˀ wídívíˀánshaamáapíḏí wêegeˀin dipóe. 44 Wáy wêndi óepankéyíˀin didaˀ, hewänbo toˀwíḏí wänbo wíˀóeyâ̖ˀpí.

In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin Jesus-víˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepí

45 In méesateˀin sundaḏo diwáymää in owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindá heḏá in Pharisees-á dikw'ó̖ˀ diwepiyeˀ, heḏi in sundaḏo ovâytsikáyin, “Heḏi háaḏan i sen wívînmaapí?” 46 Indi in Pharisees ovâytu̖ˀan, “Hä̂nhay wänbo wí toˀwí wíˀihéeˀanpí hä̖ˀi sen ihéeˀo waagibá.” 47 In Pharisees-di ovâytsikáyin, “Ti un wáˀ in taˀgen namuu iweḏi iḏi wovâyyâaˀan? 48 Ti wíˀúnhanginnáhpíˀan wîˀ wänbo naˀin tsonnindá heḏá naˀin Pharisees-á ivíˀpiyeˀ wíˀívíwhä̖yundepíˀin? 49 Yôesi Táḏáḏí nä́ˀin t'owa ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin ovâytuchä̖nukhâymáa, indá i tsontu̖u̖ Moses itaˀnandi wíḏâytaapí.” 50 Wí sen in diweḏi Nicodemus gin nakhá̖wä̖́ˀiḏi ovâyhéeˀan, i-á hä̂nhaybo Jesus-víˀpiyeˀ namääˀiˀ namuu. 51 Kinnân ovâytu̖ˀan: “Wígínkoeḏipí gitú̖níḏí háa wí toˀwí híwó̖ˀ háa híwó̖ˀpí iˀannin páaḏé iví tu̖u̖ git'oepíḏíboˀ, heḏá háawên iˀannindá gínhanginpóepíḏíboˀ. Naˀinbí tsontu̖u̖ ki̖ˀmin gínmuupíˀan.” 52 Indi óetu̖ˀan, “Háaḏan igîˀ bikhä̖ge̖ˀhéeˀoˀ? Ti u̖ wáˀ Galilee iweˀibá unmuu gáhân? Á̖yîngiḏi Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin mântu̖u̖ˀa̖mí, heḏân ú̖hanginpúwí wîˀ wänbo wí Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ Galilee-wi wínamuupíˀin.”

I kwee wíyá kweeví sendáḏí it'aywó̖ˀnandiˀ

53 T'ä̖hkíḏíbo inbíˀpiyeˀ dívíweehoˀ.

1 Hewänbo Jesus-á oe Olive Okú gin dâytu̖ˀoˀ iwepiyeˀ namää. 2 Wíyá tháwä́n héˀḏiboˀ iˀ méesate hayˀi eepiyeˀ nawáymää. Báyékí t'owa ûnpówáḏí indáḏí isóge heḏi ovâyhá̖ˀan. 3 Heḏi in Huḏíyoví khuu dâyhá̖ˀoˀindáḏí in Pharisees-áḏí wí kwee Jesus naˀä́n diwepiyeˀ óehoˀ. Nä́ˀi kwee-á wíyá kweeví sendáḏí dänt'aywó̖ˀdoḏi óekêˀ. In t'owaví páaḏépiyeˀ óekwi̖nuˀan, 4 heḏi indi Jesus óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, nä́ˀi kwee-á wíyá kweeví sendáḏí dänt'aywó̖ˀdoḏiboˀ óekêˀ. 5 I tsontu̖u̖ Moses ita̖ˀnan diwe kinnân díyôn: Wí kwee kin iˀoˀiˀ âyk'usä̖yu̖héyíˀin gínkhâyˀä̖ˀ. Heyâa u̖, hân ú̖chanpoˀ?” 6 Nä́ˀin Jesus óetu̖ˀan óetayi̖ˀníḏí wên háawên híwó̖ˀpíˀin natu̖hpée-íḏí heḏânho ônt'aywó̖ˀdichä̖nú-íḏí. Jesus it'ä̖́ä̖ḏí oe nange iví mankhú̖ḏí hä̖ä̖wí ita̖ˀnan. 7 Hewänbo ihayḏa̖ˀ óetsikáyíndeˀ, heḏihoˀ idaygiˀandi ovâytu̖ˀan, “Wénä wí unbíˀweḏi wíˀit'aywó̖ˀnanpîˀḏi, iḏân i kwee páaḏé óek'usä̖yú̖-í.” 8-9 Heḏi wíyá it'ä̖́ä̖ḏí oe nange iwáyta̖ˀnan. In senäˀ i kwee óets'úḏeˀin nä́ˀin dit'oeḏi wí̖ˀíngin t'ä̖hkí iweḏi dipee, in shánkí saydôe páaḏé, heḏi Jesus-áḏí i kwee-áḏí wíˀbo iwe dawindi ovä̂nyoeˀan. 10 Jesus wíyá idaygiˀandi i kwee óetsikáyin, “Wáyho in ton? Ti wîˀ wänbo wínatú̖hpíˀan wóetuchä̖nú-íˀin ú̖khâyˀä̖ˀ?” 11 I kweeḏi óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, toˀwí wänbo háabo wínatú̖hpí.” Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa wänbo-á yoe. Heḏiho ópûn, nää iweḏi páaḏépiyeˀ wíyá wívit'aywó̖ˀnamípí.”

Jesus natú̖ wí kohthay waagiˀbá namuuˀin

12 Jesus wíyá ihéeˀandi in t'owa ovâytu̖ˀan, “Naa wí kohthay waagiˀbá omuu t'owa t'ä̖hkígîˀ. Toˀwí naa-áḏí nayiˀi háˀto khu̖u̖ i̖ˀge nayê̖e̖ní, hewänbo i kohthay nawówátsipä̖yiˀiˀ imáˀve-í.” 13 In Pharisees-di óetu̖ˀan, “U̖-á wíˀbo uví̖ˀgeḏi bipihíˀmáa, heḏânho háa untû̖ˀnin toˀwí wänbo wíˀûnkhâyˀä̖hpí iwhä̖yú̖-íˀin.” 14 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Tobá wíˀbo naví̖ˀgeḏi wâytu̖ˀan wänboˀ, háa naaḏi wâytu̖ˀan waa taˀgen namuu, gá naa dînhanginnândân wä̖́hä̖̂ä̖ḏi oˀä̖ä̖ˀin heḏá wä̖́hä̖̂ä̖piyeˀ omännindá. Hewänbo undá wä̖́hä̖̂ä̖ḏi oˀä̖ä̖ˀin háa wä̖́hä̖̂ä̖piyeˀ omännin wíˀúnhanginnáhpí. 15 Undi t'owa bînwänpimúndeḏibo bînt'aywó̖ˀdichä̖nundeˀ. Naaḏá toˀwí wänbo wíḏônchä̖nundepí. 16 Hewänbo wí toˀwí dônchä̖nuḏáhoˀ, híwó̖ˀ dáyˀa̖mí, gá wíˀbo wíḏáyˀopíḏân, hewänbo i dísandi-áḏí naa-áḏí handa̖ˀ gatû̖ˀ. 17 Unbí tsontu̖u̖ ta̖ˀnin diwe wänbo kinnân nata̖ˀmuu: Wí toˀwí óetsondiwekán dihayḏi wên wíyeḏi handa̖ˀ iví̖ˀgeḏi datû̖ˀdáhoˀ, únkhâyˀä̖ˀ úvíwhä̖yú̖-íˀin háa datú̖ waa taˀgen namuuˀin. 18 Naa i wîˀ omuu naví̖ˀgeḏi dáypihéeˀoˀiˀ, heḏá naví Táḏá dísandiˀ wáˀ naví̖ˀgeḏi ihéeˀoˀ.” 19 Indi óetsikáyin, “Wáyhoˀ uví táḏá?” Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Undiḏá naa wíḏítaapí, naví Táḏá wänbo-á wíḏîntaapí. Naa dítaaḏáhoˀ, naví Táḏá wáˀ dîntáa-íwän.” 20 T'ä̖hkí nä́ˀin Jesus natú̖ i méesate hayˀi ee ovâyhá̖ˀo ihayḏi, i chä̖ˀ nateˀkw'ó̖ˀdi íve núˀ nanáˀ diwe. Heḏi toˀwíḏí wänbo wíˀóepankêˀpí, ihayḏi waˀḏi wíˀûnpóepíḏí óekéyíḏí.

Jesus natú̖ wáy namän dipiyeˀ in t'owa wíḏínkoeḏí-ípí dimú-íˀin

21 Jesus wíyá ovâyhéeˀandi ovâytu̖ˀan, “Naa nä́weḏi omän, heḏi undi dítu̖wä̖khâymáa, hewänbo unbí t'aywó̖ˀdi waˀḏi bînmáaḏíboˀ íchuwagít'óe. Wáy omän diwepiyeˀbá wíˀúnkoeḏí-ípí ímu-íˀin.” 22 Heḏiho in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dívítu̖ˀan, “I natú̖ wáy i namän deepiyeˀbá wígínkoeḏí-ípí gimú-íˀin. Háaḏan kin natú̖? Ti wíˀbo ikheˀkhâymáa gáhân?” 23 Iḏi ovâytu̖ˀan, “Undá nä́ä áagéwin ímuu, naa-á oe kw'áyewi-á. Undá nä́ä oepáa k'ayḏiwinda̖ˀ ímuu, naa-á yoe. 24 Heḏânkun naaḏi wâytu̖ˀan, unbí t'aywó̖ˀdi bînmáaḏíboˀ íchuwagít'óe, heḏi toˀwí naa omuuˀin úvíwhä̖yundepíḏáho taˀgendi unbí t'aywó̖ˀdi bînmáaḏíboˀ íchuwagít'óeˀin únpúwí. 25 Heḏi óetsikáyin, “To-an unmuu?” Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naaḏi páaḏéḏíbo wâytu̖máa toˀwí omuuˀin. 26 Wíyá báyékí hä̖ä̖wí unbí̖ˀgeḏi otú̖níˀi naa dómáa, heḏá báyékí híwó̖ˀpîˀ úvíˀandi namuuḏi naa dînkoeḏi wâyt'eˀp'íḏe-íḏí. Hewänbo háa i dísandivíˀweḏi ot'oeˀinda̖ˀ t'ä̖hkí t'owa dovâytu̖ˀoˀ, heḏi i-á in taˀgenda̖ˀ ihéeˀoˀ.” 27 Hewänbo nä́ˀin Húḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin wíḏikaˀpówápí i óesandi-á Yôesi Táḏá namuuˀin. 28 Heḏiho Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Owáy naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ undi dít'óhtä̖getege ihayḏáhoˀ únhanginnání toˀwí naa omuuˀin, heḏá únhanginpúwí naa wíˀbo háawên wíḏáyˀopíˀin, hewänbo háa naví Táḏáḏí díhá̖ˀandiḏa̖ˀ dáyhéeˀoˀ. 29 I dísandiˀ naa-áḏí nayiˀ. Wíˀbo wíḏíyoeˀanpí, gá naa-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí i óehíhchandoˀiḏa̖ˀ dáyˀoḏân.” 30 Heḏi kin ovâyhíˀmáa ihayḏi báyékí t'owa ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖.

Toˀinnan taˀgendi Abraham-bí ây dimuu?

31-32 Jesus-di nä́ˀin Huḏíyo ivíˀpiyeˀ dívíts'anwhä̖yu̖ˀin ovâytu̖ˀan, “Naví híˀ hä̖̂ä̖ḏi waa dînˀaˀginhondáhoˀ, taˀgendi navíˀweḏi íhá̖hpúwíˀin ímuu, heḏá únhanginnání hä̖ä̖wí in taˀgen namuuˀin, heḏi pan waagiˀinbá wíyá wíˀímúnípí.” 33 Heḏi óetu̖ˀan, “Naˀindá Abraham-bí ây iweḏiˀinnân gimuu. Naˀindá hä̂nhay wänbo toˀwênbí pan wígimuupí. Heḏi háaḏan untú̖ pan waagiˀinbá wíyá wígimúnípí gin?” 34 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, toˀwên t'ä̖hkí dívít'aywó̖ˀkanhonnindá, t'aywó̖ˀdiḏi ovâymáaḏí pant'ôeˀin waagiˀin dimuu. 35 Wí toˀwí pant'ôeˀi namuuˀi-á iví tsondiví k'aygi iwe hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí wínacha̖ˀnípí, hewänbo i tsondiví ay ûnmuuˀi-áho hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí k'aygiwi-ân namuu. 36 Heḏi naa Yôesi Táḏáví ay omuuˀiḏi unbí t'aywó̖ˀdi iweḏi wâywhimaˀp'ä̖́ḏiḏáhoˀ, ihayḏibâa taˀgendi íwhimaˀp'ä̖́ní. 37 Naa dînhanginná un Abraham-bí ây iweḏiˀin ímuuˀin, hewänbo undá ídaˀ díhéyíˀin, gá naví híˀ unbí píˀnä́ khóˀyé wívînmáapíḏân. 38 Háa naví Táḏáḏí dînkeeyannin naaḏi wâytu̖ˀan, hewänbo undá háa unbí táḏávíˀweḏi ít'oe waagibá úvíkanhon” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan. 39 Heḏiho indi óetu̖ˀan, “Abraham-dá naˀinbí hä́nˀoeˀiˀ táḏá gínmuu.” Jesus-dá ovâytu̖ˀan, “Abraham-bí ây taˀgendi ímuuḏáhoˀ, háa Abraham iˀan waabá úvíˀâ̖a̖míwän. 40 Hewänbo nää undiḏá díhéyíˀin ídaˀ, tobáháa in taˀgen naví Táḏávíˀweḏi ot'oeˀinda̖ˀ wâytu̖ˀan wänboˀ. Abraham-dá haˀwâa wíˀiˀanpí. 41 Undá háa unbí táḏá iˀo waabá úvíˀoˀ.” Heḏi óetu̖ˀan, “Táḏápíˀin ây wígimuupí. Wîˀḏa̖ˀ wí táḏá gínˀä́n, i-á Yôesi Táḏá namuu.” 42 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Yôesi Táḏá taˀgendi unbí táḏá únmuuḏáhoˀ, naa díséegí-íwän, gá ivíˀweḏi oˀä̖ä̖ḏân, heḏânho nää-á nä́we oyiˀ. Naa opichanpóeḏíbo wóˀä̖ä̖pí, iḏân naa dísan. 43 Háaḏan wíˀíkaˀpóya̖ˀpí háa wâytu̖máaˀin? Gá naví híˀ wíˀít'óyandaˀpíḏân. 44 Penísendi-ân unbí táḏá únmuu, heḏi undá íkandaˀ háa unbí táḏá nadaˀ waa. Páaḏéḏí waabo nää iwehay Penísendi-á t'owa t'a̖kha̖nuˀi namuu, heḏá in taˀgen namuuˀin iví píˀnä́ wíˀihonpíḏí iweḏi ihângeˀoˀ. Hä̖̂ä̖ḏi wên hôeyó natú̖ ihayḏá háawi namuuˀin ipikeeyoˀ, gá wí hôeyóˀi namuuḏân, heḏá in dihôeyóˀinbí táḏá-á dínmuu. 45 Hewänbo naaḏá in taˀgen wâytu̖ˀoˀ, heḏânho wíḏînwhä̖yundepí. 46 Wénä wí-an un taˀgendi ítú̖ní naa dáyt'aywó̖ˀnannin? Tóebo yoe. Hewänbo naaḏi in taˀgenda̖ˀ wâytu̖máa, heḏiho háaḏan wíḏînwhä̖yundepí? 47 Wí toˀwí Yôesi Táḏávîˀ ûnmuuˀiḏá iví híˀ ônt'óyandeˀ. Hewänbo undá Yôesi Táḏávíˀin ímuupíḏânkun wívînt'óyandepí” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan.

Hä́nˀoe Abraham-di Jesus óemûˀ

48 In Huḏíyoví p'óˀḏeḏíˀindi óetu̖ˀan, “In taˀgen gitú̖hpíˀan, u̖-á Samaria-wi waagiˀbá unmuu, naˀinbí khuu wínâaˀaˀginpíḏí, heḏá wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wóemáa.” 49 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naa wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wíḏímáapí. Naa naví Táḏáví̖ˀgeḏi híwó̖ˀda̖ˀ dáyhéeˀoˀ, hewänbo undá naví̖ˀgeḏi híwó̖ˀpí úvíhíˀmáa. 50 Wíˀbo wóˀdaˀpí otú̖níˀin naa hayˀi omuuˀin. Yôesi Táḏá-ânho namuu i nadaˀi kin natú̖níˀin, i-áho natû̖ˀ háa undá in taˀgen bînmáaˀin heḏiháa naa-á. 51 Naaḏi taˀgendi wâytu̖máa, wí toˀwí naví híˀ dînˀaˀgindoˀi-á chuwa iwe háˀto napówá-í.” 52 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi óetu̖ˀan, “Näbáhaˀ gínhanginná wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi wóemáaˀin. Abraham nachuu, heḏá t'ä̖hkí in Yôesi Táḏáví hä́nˀoeˀin tukhe̖ˀmindá wáˀ dit'a̖hán. Hebo u̖-á untû̖ˀ wí toˀwí uví híˀ iˀaˀgindoˀi háˀto hä̂nhay wänbo chuwa iwe napówá-í. 53 Ti naˀinbí hehä̖̂ä̖wi thehtáy pahpâa Abraham-bí shánkí hayˀi unmuu gáhân? I-á heḏá Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀmindá dit'a̖hán. To-an u̖ˀ unmuu gân unˀándeˀ?” 54 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naa wíˀbo hayˀi dáypipaaḏáhoˀ háagîˀ wänbo wínachä̖ˀmuupí. Hewänbo naví Táḏáḏân naa hayˀi dípaa, heḏi ítû̖ˀ i-ân unbí Yôesi únmuu. 55 Undiḏá hä̂nhay wänbo wívîntaapí, hewänbo naaḏá i dótaa. Wíḏótaapí gin otú̖ḏáho naa wí hôeyóˀiˀ omúní, un waagibá. Hewänbo naaḏá taˀgendi dótaa, heḏi iví híˀ dônˀaˀgindoˀ. 56 Unbí thehtáy pahpâa Abraham nahíhcha̖a̖ gá i thaa oˀä̖ä̖ˀiˀ ipu̖wä̖khâymáaḏân, heḏi imûˀ ihayḏiho nahíhchanpóe.” 57 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi óetu̖ˀan, “P'á̖nä́ntä̖ pa̖a̖yoˀi wänbo waˀḏi wú̖ˀmuupí. Hândiḏan Abraham nâamûˀ?” 58 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, waˀ Abraham naˀaypu̖yä̖píḏíbo naa oyihoˀ.” 59 Heḏiho dâyk'uuwóehógi óek'usä̖yu̖héyíḏí, hewänbo i meesate íveḏi kaaḏibo napee.

Jesus-di wí sen tsít'aaˀi naˀaypu̖yä̖ˀiví keetan óemä́gi

1 Jesus oe p'óegé wáy namändi wí sen óemûˀ, i-á tsíˀt'aaˀibo naˀaypu̖yä̖. 2 Jesus-ví khä̖ge̖ˀnindi óetsikáyin, “Há̖hkandiˀ, ti nä́ˀi sen wên t'aywó̖ˀnin iˀandân, háa iví táḏáˀin dänt'aywó̖ˀnandi tsíˀt'aaˀi naˀaypu̖yä̖?” 3 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Wên t'aywó̖ˀnin iˀannin namuuḏi kin wíˀûnpóepí, háa iví táḏáˀin dänt'aywó̖ˀnandi wänbo-á yoe. Nä́ˀindá ûnpóe heḏânho Yôesi Táḏáḏí wên háawên ônˀa̖míḏí, heḏi kindiḏi nakeepúwíḏí Yôesi Táḏá-á nakayˀin. 4 Thaaḏi t'owa dívít'ôeˀa̖mígîˀ naná, khu̖ˀḏéeḏá yoe. Heḏi hanbá nää-ân naná i naa dísandiví t'ôe ívíˀa̖míḏí waˀḏi gínkoeḏiḏiboˀ, gá owáy wí thaa nanáˀ diwe naˀin wíyá háˀto gínkoeḏí-í ívít'ôeˀa̖míḏí. 5 Waˀ nä́ä oepáa k'ayḏi oyiḏibo naa wí kohthay t'ä̖hkí t'owagîˀ waagiˀbá omuu.” 6 Kin natú̖ ihayḏi ee nange isóp'ohén, heḏi iví sóˀp'oeḏi wí nap'oˀay ipaaḏi i sen natsíˀt'aamuuˀi tsée eeḏi óeˀä̖yu̖. 7 Heḏáháˀ óetu̖ˀan, “Yaˀ ópûn oe p'obúˀay iwepiyeˀ, Siloam kin dâytu̖ˀoˀiˀ, heḏi uví tsée mänˀowíḏi-í.’ (Nä́ˀin khá̖wä̖́ Siloam-dá natu̖ˀdaˀ “óesandiˀ” gin.) Heḏiho i sen namääḏi iˀoewä̖́ä̖, heḏi iwáybun dihayḏihoˀ iví keetan imáa. 8 In toˀwên i senbí tsoˀwa dithaaˀin heḏá in toˀwên ihä̖ä̖daˀsógéndeḏi óemûˀin dívítsikaˀmáa, “Ti nä́ˀi i to sen ihä̖ä̖daˀsógéndeˀi wínamuupíˀan?” 9 Wên ditú̖, “I-ânkun namuu.” Wây-á wêndá ditú̖, “Yoe” gin, “i waagibá ûnwänpicha̖a̖.” Hewänbo i sendá natú̖, “Naa-ânkun i omuu.” 10 Heḏiho óetsikáyin, “Hândiḏan handi uví keetan mänkêˀ?” 11 Iḏi ovâytu̖ˀan, “Wí sen Jesus gin nakhá̖wä̖́ˀi wí nap'oˀay ipaa, heḏi naví tsée eeḏi díˀä̖yu̖, heḏi dítu̖ˀan oe p'obúˀay Siloam gin dâytu̖ˀoˀ iwe dáyˀowíḏi-í. Heḏihoˀ omääḏi dáyˀoewä̖́ä̖, heḏi naví keetan donkêˀ.” 12 Óetsikáyin, “Wáyho iˀ?” “Gáwáy” gin ovâytu̖ˀan.

In Pharisees-di i sen natsíˀt'aamúˀdeˀiˀ óehíˀmáa

13-14 I thaa Jesus i nap'o ipaaḏi i sen natsíˀt'aamúˀdeˀiví keetan óemä́gi ihayḏá Huḏíyoví kaykhanwówá thaa naná. Heḏiho toˀwêndi in Pharisees-víˀpiyeˀ i sen óehoˀ indi óehéeˀa̖míḏí. 15 In Pharisees-di wáˀ óetsikáyin háḏíḏan iví keetan ikêˀin. Iḏá ovâytu̖ˀan, “Wí sendi nä́ä tsée eeḏi dínap'oˀä̖yu̖, heḏá dáyˀoewä̖́ä̖, heḏi nää dînkeepóe.” 16 Wáy wên in Pharisees ditú̖, “I sen kin iˀandi-á Yôesi Táḏáḏí wíˀônk'ûˀpí, gá nä́ˀi kaykhanwówá thaa wíˀiˀaˀginpíḏân.” Hewänbo wây-á wêndá ditú̖, “Wí toˀwí t'aywó̖ˀtoˀi namuuˀi ki̖ˀbi pínnán háˀto ikeeya̖mí.” Heḏiho wêegeˀin dipóe. 17 Heḏi wíyá in Pharisees-di i sen natsíˀt'aamúˀdeˀiˀ óetsikáyin, “Heyâa u̖, hân iví̖ˀgeḏi ú̖chanpoˀ? U̖-ân unmuu uví keetan mänkêˀiˀ.” I sendi ovâytu̖ˀan, “I-á Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbi namuu.” 18 Hewänbo in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin wíḏívíwhä̖yu̖pí nä́ˀi sen taˀgendi natsíˀt'aamuuwän hebo nää ûnkeepóe, heḏihoˀ iví táḏáˀin ovä̂ntu̖kánnan iví̖ˀgeḏi ovä̂ntsikáyi̖ˀníḏí. 19 Heḏi ovä̂ntsikáyin, “Ti unbí ay nä́ˀi dä́nmuu? Ti tsíˀt'aaˀi naˀaypu̖yä̖ˀin datú̖ní? Háḏídan handi nää ûnkeená?” 20 I senbí táḏáˀindi ovâytu̖ˀan, “Gä́nhanginnândákun naˀinbí ay gä́nmuuˀin heḏá tsíˀt'aaˀi naˀaypu̖yä̖ˀindá. 21 Hewänbo háaḏí nää ûnkeenáˀnin wígä́nhanginnáhpí, heḏá wáˀ wígä́nhanginnáhpí toˀwíḏí óekeetanmä́giˀin. Bintsikáyi̖ˀbe iˀ. Senho namuu. Igîˀ wíˀbo ipihéeˀa̖mí.” 22 I senbí táḏáˀin in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dä̂nkhuwôedaˀmáa, gá dâywéhpêeˀandân i méesate ee ovâytsuḏekhâ̖a̖ˀa̖míḏí toˀwên ditû̖ˀnin Jesus-á namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí. 23 Handiḏânkunho datú̖, “Senho namuu, heḏiho bintsikáyi̖ˀbe iˀ.” 24 Heḏiho wáygíngîˀ i sen natsíˀt'aamúˀdeˀiˀ óets'úḏeḏi óetu̖ˀan, “Yôesi Táḏáví páaḏépiyeˀ uví tu̖u̖ bimä̂äní in taˀgen untú̖níḏí. Gínhanginná nä́ˀi sen iví̖ˀgeḏi bihéeˀandi-ân t'aywó̖ˀtoˀi namuuˀin.” 25 Iḏi ovâytu̖ˀan, “Naa wíḏînhanginnáhpí háa t'aywó̖ˀtoˀi namuuˀin háa yoe, hewänbo nä́ˀin taˀgendi dînhanginná: Tobáháa hä́ndíḏí otsíˀt'aamúˀde wänboˀ, nää-á dînkeená.” 26 Heḏiho óetsikáyin, “Hânnan wóeˀan? Hândiḏan wóekeetanmä́gi?” 27 Heḏi ovâytu̖ˀan, “Wâytu̖ˀanhoˀ, hewänbo wíˀúvít'óyanpí. Háaḏan wíyá ít'oe-íˀin ídaˀ? Ti ídaˀ gáhân un wáˀ iḏi wovâyhá̖ˀa̖míˀin heḏânho ivíˀpiyeˀ úvíwhä̖yú̖-íḏí?” 28 Indi i sen hä̖ä̖wí nachä̖ˀmuupí waagi óehéeˀandi óetu̖ˀan, “U̖-ân hä̖ˀi sendi wóehá̖ˀoˀiˀ unmuu. Naˀindá Moses-ví híˀḏí díhá̖ˀanninnân gimuu. 29 Yôesi Táḏáḏí Moses óehéeˀannin gínhanginná. Hewänbo hä̖ˀi sendá, wígínhanginnáhpí toˀwíḏí óesannin.” 30 I sendi ovâytu̖ˀan, “Whä̖yu̖píwó̖ˀnin namuu. Tobáháa naví keetan iḏi dímä́gi wänboˀ un wíˀúnhanginnáhpí toˀwíḏí óesannin. 31 Gínhanginná Yôesi Táḏáḏí in t'aywó̖ˀtoˀin wíˀovâykhä̖ge̖ˀdopíˀin híwó̖ˀ dívíˀa̖míḏí, hewänbo in toˀwên óeˀaˀgindoˀindá heḏá toˀwên háa natú̖ waa dívíˀoˀindá, innânho iḏi ovâykhä̖ge̖ˀdoˀ. 32 I nan oepáa nakhíˀyen dihayḏi waagibo nää puˀwahayḏi toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí wí tsíˀt'aaˀi naˀaypu̖yä̖ˀiví keetan óemä̂äníḏí. 33 Hä̖ˀi sen Yôesi Táḏáḏí óesanpíḏáho háˀto ûnkoeḏí-í háawên wänbo iˀa̖míḏí.” 34 Indi óetu̖ˀan, “U̖-á t'aywó̖ˀtoˀiḏa̖ˀ unˀaypu̖yä̖. Ti unˀánde gáhân u̖ ú̖koeḏiˀin naˀin díhá̖ˀa̖míḏí?” Heḏi iwáygéḏí óekhe̖hpiyeḏi óekhâ̖a̖ˀan i méesate ee wíyá nats'ú̖níḏí.

In toˀwên tsíˀt'aaˀin waagiˀinbá dimuuˀinbí̖ˀgeḏi Jesus ihéeˀan

35 Jesus ûnhanginpóe i sen óekhe̖hpiyeˀin, heḏi óenuwä̖ḏi óeshaa, heḏi óetsikáyin, “Ti i toˀwí t'ä̖hkí t'owagîˀ naˀaypu̖yä̖ˀivíˀpiyeˀ biwhä̖yundeˀ?” 36 I sendi Jesus óetsikáyin, “Mä́ˀmä̂ä, to-an nä́ˀi toˀwí namuu, t'ä̖hkí t'owagîˀ naˀaypu̖yä̖ˀiˀ? Dítu̖ˀan toˀwí namuuˀin, heḏânho naa dînkoeḏí-í ivíˀpiyeˀ dáywhä̖yú̖-íḏí.” 37 Jesus-di óetu̖ˀan, “U̖ḏi nâamûˀhoˀ. Naaḏi wíhíˀmáaˀi-ân i omuu.” 38 I sendi óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, naa uvíˀpiyeˀ dáywhä̖yundeˀ,” heḏi Jesus-ví páaḏépiyeˀ idéˀgendisóge. 39 Jesus natú̖, “Naa nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ oˀä̖ä̖ heḏânho nakeepúwíḏí toˀwên híwó̖ˀ dívíkanhonnin dimuuˀin heḏá toˀwên híwó̖ˀpí dívíkanhonnin dimuuˀindá. Naa oˀä̖ä̖ in toˀwên wíḏâymúndepíˀin dínhanginnáˀnin dínkeepúwíḏí, heḏá in toˀwên dínkeet'óe gin diˀándeˀindá ditsíˀt'aamuu waagibá dipúwí.” 40 Wên Pharisees iwe tsoˀwa diwinnindi óetsikáyin, “Ti unˀánde gáhân naˀin wáˀ gitsíˀt'aamuuˀin waagiˀinbá gimuu?” 41 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Ítsíˀt'aamuu gin únhanginnândáhoˀ, t'aywó̖ˀdi wívînmáˀve-ípí. Hewänbo nää ítû̖ˀ únkeet'óe gin, heḏiho waˀḏi unbí t'aywó̖ˀdi wíwovâyyâaˀanpí.”

I k'úwá á̖yí̖ˀdi-áḏí iví k'úwá-áḏí inbí̖ˀgeḏi Jesus-di ovâytu̖ˀan

1 “Naaḏi taˀgendi wâytu̖máa, wí toˀwí kw'áayéḏí oe k'úwá phéhkhaa búge nats'û̖ˀdi i phéhkhaa phóḏi i̖ˀgeḏi nats'ú̖nívíˀweḏi, i-á wí sänbiḏa̖ˀ namuu. 2 Hewänbo i toˀwí khaa phóḏi i̖ˀgeḏi nats'úya̖ˀdi-á i k'úwá á̖yí̖ˀdi namuu. 3 I toˀwí in khaa phóḏi iˀá̖yînmáaˀiḏi i k'úwá á̖yí̖ˀdigîˀ ônhuuḏeˀ, heḏi i k'úwá á̖yí̖ˀdiḏi in k'úwá ovâykhá̖yä̖́ˀdeḏi iví tu̖u̖ dit'oeḏi in khaa phóḏi i̖ˀgeḏá ovâypahpiyendeˀ. 4 T'ä̖hkí iví k'úwá i khaa búgeḏi ovâypiye ihayḏi inbí páaḏépiyeˀ namäˀ, heḏi indá iví tu̖u̖ ôntaaḏi ûnwóemäˀ. 5 Indá wíyá toˀwí dâytaapîˀvîˀḏi háˀto diwóemu-í, hewänbo ivíˀweḏi dishání, gá wíyá piˀwíví tu̖u̖ wíˀôntaapíḏân.” 6 Kin Jesus-di k'úwáví̖ˀgeḏi in Pharisees ovâyhéeˀan hä̖ä̖wí ovâyhá̖ˀa̖míḏí, hewänbo wíḏikaˀpóya̖ˀpí háa natu̖ˀdaˀin.

Jesus-á i híwó̖ˀdi k'úwá á̖yí̖ˀdi namuu

7 Heḏiho wíyá ovâyhéeˀandi kinnân ovâythayyan: “Taˀgendi wâytu̖máa, wên phéhkhaa phóḏi waagi omuu in k'úwágîˀ. 8 Báyékí in naví páaḏé diˀä̖ä̖ˀin sänmin waagiˀinbá dimuu, hewänbo in t'owa naví k'úwá waagiˀinbá dimuuˀindi wíˀovâyt'óyanpí. 9 Naa wên khaa phóḏi waagiˀinbá omuu, heḏá in navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin wên k'úwá in phéhkhaa búge dits'ú̖ˀnin waagiˀinbá-á dimuu. Heḏi k'úwá dipiˀ inbí koegîˀ dâysháa-íḏí heḏá wíyá dits'úya̖ˀ waagibá, in navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin ovâyˀaywoení heḏá hä̖ä̖wí díntáyˀi-á dâymáˀve-í. 10 Wí sänbiˀ-á naˀä̖ˀ in k'úwá ovâysänhóníḏí heḏá ovâyt'a̖há̖nú-íḏá, heḏá ovâyháˀḏä̂nnamíḏá. Hewänbo naa-á oˀä̖ä̖ t'owa dovâywówátsimä̂äníḏí, heḏi nä́ˀin wówátsi dovâymäˀi-á shánkí híwó̖ˀnin namuu. 11 “Naa-á híwó̖ˀdi k'úwá á̖yí̖ˀdi waagiˀbá omuu. Wí híwó̖ˀdi k'úwá á̖yí̖ˀdi-á nakhâymuu iví wówátsi iví k'úwágíˀin imä̂äníḏí. 12-13 Wí toˀwí ik'úwáˀá̖yí̖ˀnamíḏí óewáˀándeˀi-á i koḏi̖ˀdi k'úwá á̖yí̖ˀdi wínamuupí, heḏi in k'úwá-á ivíˀindá wíˀûnmuupí. Heḏiho wí khu̖u̖yó naˀä̖ḏi imúndeḏi nashándeˀ, gá wáˀâaḏiḏa̖ˀ it'ôeˀoḏân, heḏiho in k'úwáḏí taˀgendi wä̖hphaḏe wíˀóeˀá̖yîngimähpí. Heḏiho i khu̖u̖yó naˀä̖ä̖ḏi in k'úwá ovâykhugihónde heḏá ovâywaḏeyíyéndeˀ. 14-15 Naa i híwó̖ˀdi k'úwá á̖yí̖ˀdi waagiˀbá omuu. Naví Táḏáḏí naa dítaa, heḏá naaḏá i-á dótaa, heḏi hanbá in navíˀin dînmuuˀin dontaa, heḏá indiḏá naa-á dítaa, heḏi in dimuuḏi naví wówátsi wänbo dáymä̂äní. 16 Wây-á t'owa nä́wewin dimuupíˀin diyiˀ, indá wáˀ naví k'úwá waagiˀinbá dimuu, heḏi naa dînkhâyˀä̖ˀ in wáˀ dovâywé̖ˀgeˀa̖míˀin. Indá naví tu̖u̖ dînt'óyaaní, heḏi in wé̖ˀgeˀindáḏí wîˀḏa̖ˀ dipúwí, heḏá wîˀḏa̖ˀ wí á̖yí̖ˀdi díncha̖ˀní. 17 “Naví wówátsi dáymä̂äní heḏá donwáykéyí. Handiḏânkun naví Táḏáḏí naa díséegí. 18 Toˀwíḏí wänbo naví wówátsi wíḏíkwee-ípí. Naví wówátsi-á wíˀbo dáypä̖khâymáa. Naa dînk'óe naví wówátsi dáymä̂äníḏí heḏá donwáykéyíḏá, gá naví Táḏáḏí díyôndân kin dáyˀa̖míḏí.” 19 Jesus kin natú̖ ihayḏi in Huḏíyo inbí ánshaa iwe wêegeˀin dipóe. 20 Báyékí kin ditú̖, “Wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi óemáa heḏá bondoeˀi-á namuu. Heháaḏan bînt'óyandeˀ?” 21 Hewänbo wây-á wêndá ditú̖, “Wí toˀwí wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ḏi óemáaˀi háˀto ihéeˀa̖mí nä́ˀi sen ihéeˀo waagi. Heḏá wáˀ ti wí yä̖ˀḏâapîˀ p'oewa̖a̖hâ̖a̖ ûnkoeḏi wí natsíˀt'aamuuˀiví keetan óewáymä̂äníḏí? Heḏân yoe.”

In Huḏíyoḏi Jesus óeyoegiˀan

22 Teˀnúḏí nanáˀ dihayḏi oe Jerusalem búuˀú dínshánkîˀḏipóe, háa i méesate hayˀi hä́nˀoe dâywáytege waa dínˀánshaa-íḏí. 23 Jesus nä́ˀi méesate iwe nayiˀ, ee Solomon-bí pohtâa gin dâytu̖ˀoˀ i̖ˀge. 24 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi óebûukêˀḏi óetu̖ˀan, “Hä̖̂ä̖ḏi puˀwahay-an naˀin dítsíkhakankhâymáa dítu̖ˀâ̖a̖míḏí toˀwí unmuuˀin? I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí unmuuḏáhoˀ, nääbo thayˀeeḏi dítu̖ˀan.” 25 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naaḏi wâytu̖ˀanhoˀ, hewänbo wíˀúvíwhä̖yundepí. T'ä̖hkí pínnán t'ôe dókanhondi-á naa dáyˀoˀ gá naví Táḏáḏí dînk'ûˀḏân, heḏiho háa naa dáyˀoˀindibo wovâykeeyoˀ toˀwí omuuˀin. 26 Hewänbo naví k'úwá waagiˀinbá wíˀímuupíḏího wíˀúvíwhä̖yundepí. 27 In toˀwên naví k'úwá waagiˀinbá dimuuˀindi naví tu̖u̖ dînt'óyandeˀ, heḏi naaḏá in dovâytaa, heḏi naa díyu̖u̖máˀ, 28 heḏi wówátsi nahándepíˀin dovâymäˀ, heḏi háˀto hä̂nhay wänbo dihá̖a̖ní, heḏá háˀto-á toˀwíḏí wänbo naví mangeḏi ovâyhóní. 29 Naví Táḏáḏí in dímä́gi, heḏi i-á t'ä̖hkíví shánkí hayˀi-ân namuu, heḏi toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí naví Táḏáví mangeḏi ovâyhóníḏí. 30 Naa-áḏí naví Táḏá-áḏí wîˀḏa̖ˀ gamuu.” 31 Wíyá in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dâyk'uuwóehógi óek'usä̖yu̖héyíḏí. 32 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Báyékí híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí bînmúnígîˀ naa dóˀan, naví Táḏáḏí dítu̖ˀan waagi. Heḏi wéˀin hä̖ä̖wên dáyˀannin namuuḏan nää naa dík'usä̖yu̖khâymáa?” 33 In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi óetu̖ˀan, “Naˀindá wên háawên híwó̖ˀnin biˀannin namuuḏi wíwík'usä̖yu̖khâymáapí, hewänbo aˀginhá̖hpíwó̖ˀdi Yôesiví̖ˀgeḏi bihíˀmáaḏânho wík'usä̖yu̖khâymáa. U̖-á t'owaḏa̖ˀmân unmuu, hewänboänbo untú̖ Yôesi unmuu gin.” 34-35 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “In ta̖ˀnin ungîˀ wovâyta̖ˀnannin diwe natû̖ˀpíˀan, Yôesiḏi in tsonnin ovâytu̖ˀan i waagiˀinbá dimuu. Hä̖ˀin t'owa Yôesiḏi hä́nˀoe iví tu̖u̖ ovâymä́giˀin han ovâytu̖ˀan, heḏi iví híˀ hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí taˀgen ûnmuu, 36 heḏi háaḏan handi nää ítû̖ˀ naaḏi Yôesi Táḏá dóˀaˀginhá̖núndeˀin iví ay omuuˀin otú̖ḏí? Naa-ânkun naví Táḏáḏí díde̖ˀman iví t'ôe dônˀa̖míḏí, heḏá nä́ä oepáa k'ayḏipiyá dísan. 37 Naa naví Táḏáví t'ôe dáyˀopíḏáhoˀ, wíḏînwhä̖yú̖-ípí. 38 Hewänbo naa iví t'ôe dáyˀo-ákun, heḏiho in dáyˀoˀin namuuḏi únkhâyˀä̖ˀ navíˀpiye úvíwhä̖yú̖-íˀin, tobáháa in otû̖ˀnin bînwhä̖yundepí wänboˀ. Handiḏânho taˀgendi únhanginpúwí naví Táḏá naa-áḏí namuuˀin heḏá naa-á naví Táḏá-áḏá omuuˀindá” kin Jesus-di ovâytu̖ˀan. 39 Ihayḏi wíyá óepankéyíˀin didaˀ, hewänbo inbíˀweḏi namap'ä̖́. 40 Jesus oe Jordan p'oˀp'ä̖́näpiyeˀ nawáymää, John-di páaḏéḏí in t'owa ovâyp'óˀp'oeˀan diwepiyeˀbá, heḏi iwebo iwóyí̖ˀ. 41 Báyékí t'owa ivíˀpiyeˀ dimää. Ditú̖, “John hä̖ä̖wí wänbo pínnán wíˀikeeyanpí, hewänbo hä̖ä̖wí t'ä̖hkí nä́ˀi senbí̖ˀgeḏi natú̖ˀi taˀgen namuu.” 42 Heḏi iwáygé báyékí t'owa ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖.

Lazarus nachuu

1-2 Wí sen Lazarus gin nakhá̖wä̖́ˀi nahaypóe. I-áḏí Mary-áḏí heḏá Martha-áḏí ditíˀûuwinmuu, heḏi Bethany búuˀúˀay iweˀin dimuu. Mary-ânkunho i ka̖ˀp'o sawó̖ˀ nasu̖u̖ˀi Jesus-ví ân deeḏi óekä̖yu̖khâymáaˀi heḏáháˀ iví phóḏá óepiḏikhâymáaˀi namuu. 3 Mary-áḏí Martha-áḏí Jesus ônt'ôesandi óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, ót'óyan, i nâaséegíˀi nahay.” 4 Jesus nä́ˀin nat'oe ihayḏi natú̖, “Tobáháa nahay wänbo nawówáyê̖e̖ní, heḏiho háa ûnpúwíˀin namuuḏi in t'owa dâymûˀḏi Yôesi Táḏá kw'áayéboˀ óemáˀve-í, heḏá naa iví ay omuuˀi wáˀ kw'áayébo dímáˀve-í.” 5 Tobá Jesus-di Martha-á Mary-á heḏá Lazarus-á ovâyséegí wänboˀ, 6 Lazarus nahayˀin ûnhanginpóe ihayḏi wíye thaa waˀḏi iwáygéboˀ itsíkhaˀandi wíˀûnpu̖wä̖määpí. 7 Ihayḏáhoˀ iví khä̖ge̖ˀnin itu̖ˀan, “Yahoˀ oe Judea-piyeˀ giwáymú-í.” 8 Iví khä̖ge̖ˀnindi óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, hä̂nhayboˀ in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi wóek'usä̖yu̖héyíˀin didaˀpíˀan. Heḏi háaḏan eepiyeˀ unwáypundaˀ?” 9 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Thaaḏi nanáˀ dihayḏi tä̖ˀḏi wíye óḏa nakeenáhpíˀan. Wí toˀwí thaaḏi iyíyéndeˀi wínakanundepí, gá i ko nä́ä oepáa k'ayḏigîˀ namuuˀiḏi nakeenândân heḏiho wáy namän niˀge imúndeˀ. 10 Hewänbo wí toˀwí khu̖u̖ḏi iyíyéndeˀi-á nakanunde wíˀûnkohthaynáhpíḏi.” 11 Ihayḏáháˀ Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Naˀinbí k'ema Lazarus nayókhá̖, heḏi naa omän dóyóhsaaníḏí.” 12 Iví khä̖ge̖ˀnindi óetu̖ˀan, “Há̖hkandiˀ, Lazarus nayókhândáho handiḏi nahewówa-í.” 13 Indá diˀánde Jesus natu̖ˀdaˀin Lazarus taˀgendi nayókhá̖wä̖́k'óeˀin, hewänbo ho nachuuˀin natu̖ˀdaˀ-á. 14 Heḏiho thayˀeeḏi ovâytu̖ˀan, “Lazarus-á ho nachuu. 15 Heḏi ungîˀ shánkí híwó̖ˀ namuu naa iwe wóˀyipíḏí i nachuu ihayḏi, gá bînpu̖wä̖khâymáaḏân háa dônkhâymáaˀin, heḏi handiḏi shánkí navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yu̖mä̂äní. Nää yahoˀ ivíˀpiyeˀ gimú-í.” 16 Thomas i kwâati gin dâykhá̖yä̖́ˀdeˀiḏi in wé̖ˀgeˀin khä̖ge̖ˀnin ovâytu̖ˀan, “Yaho gimú-í, heḏi Jesus óehayḏáhoˀ i-áḏíbá gichúu-í.”

Jesus natú̖ i-ân t'owa ovâywáywówápaˀi heḏá wówátsi nahándepíˀin ovâymäˀi-á namuu

17 Jesus oe Bethany búuˀúˀay tsoˀwa napowaˀä̖ˀ ihayḏi óetu̖ˀan Lazarus óekhä̖ˀk'ûˀ iweḏi yôenu thaahonaphaḏeˀin. 18 Bethany-á Jerusalem diweḏi kayi̖ˀ wínanáhpí, wíye míya ihayhä̖́yú̖, 19 heḏi Mary-á Martha-á inbíˀwe báyékí Huḏíyo dipówá ovä̂nsíwówáˀa̖míḏí, inbí tíˀûu dä́nmääḏi. 20 Jesus naˀä̖ˀin Martha ûnhanginpóe ihayḏi naˀayyaypee, hewänbo Mary-á oe k'aygibo iwóyí̖ˀ. 21 Martha-ḏi óeyayḏi óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, naví tíˀûu nahay ihayḏi hây nä́we unyiḏi háˀto nahá̖a̖níwän. 22 Hebo naa dînhanginná nääbo hä̖ä̖wí Yôesi Táḏá nâadaaˀandiˀ iḏi wóemä̂äní.” 23 Jesus-di óetu̖ˀan, “Uví tíˀûu ú̖wáywówápúwí.” 24 Martha-ḏi óetu̖ˀan, “Naa dînhanginná i t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ diwe t'ä̖hkí t'owa ovâywáywówápaa ihayḏi nawáywówápuwagít'óeˀin.” 25 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa-ân i omuu t'owa dovâywáywówápaˀiˀ, naaḏi dovâywówátsimäˀ. Toˀwí navíˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ˀiˀ iwówátsimáˀve-í tobá nachuu wänboˀ. 26 Heḏi wí toˀwí waˀḏi nawówáyiˀi navíˀpiyeˀ iwhä̖yu̖ḏi háˀto nachúu-í. Ti biwhä̖yunde nä́ˀin?” 27 Martha-ḏi óetu̖ˀan, “Heḏân ha̖a̖, Naˀinbí Sedó, naa dáywhä̖yundeˀ u̖-ân unmuu i Yôesi Táḏáḏí wóesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí, Yôesi Táḏáví ay-ân unmuu. Ívítsíkhaˀmáawän nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ unˀä̖́ä̖-íḏí.”

Jesus isíhtä̖ä̖

28 Kin natú̖ ihayḏiho Martha iweehoˀ, heḏi iví tíˀûu Mary itu̖ˀan iˀä̖ä̖hângeˀa̖míḏí heḏi óesäntu̖ˀan, “I há̖hkandi ho napówá heḏi u̖-áḏí nahíˀdaˀ.” 29 Mary nä́ˀin nat'oe ihayḏi weseboˀ iwí̖nú heḏi ee Jesus nayiˀ iwepiyeˀ namää. 30 Jesus i búuˀúˀay iwe waˀ wínapówápí, hewänbo waˀḏi Martha-ḏi óeyay iwáygébo nayiˀ. 31 In Huḏíyo ee tewhá íve dikw'ó̖ˀnin Mary óesíwówáˀoˀindi óemûˀ wese iwí̖núḏí yáˀwépiyeˀ napeeḏi, heḏi diˀân Lazarus nakhä̖ˀk'óe iwepiyeˀ namännin isíhtä̖ä̖-íḏí, heḏiho ûnwóemää. 32 Mary oe Jesus nayiˀ iwe napówá, heḏi óemûˀ ihayḏi iví páaḏépiyeˀ idéˀgendisógeḏi óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, naví tíˀûu nahay ihayḏi hây nä́we unyiḏi háˀto nahá̖a̖níwän.” 33 Mary-á in Huḏíyo ûnwóeˀä̖ä̖ˀindá dívísíhtu̖wí̖núndeḏi Jesus-di ovâymûˀ ihayḏi, iví píˀnä́ khóˀyé hânho nataachanpóe heḏi natha̖tha̖póe, 34 heḏi ovâytsikáyin, “Wáygan Lazarus óekhä̖ˀk'ûˀ?” Óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, hêe naˀindáḏí ókä̖ˀveḏi nâamúníḏí.” 35 Jesus isíhtä̖ä̖. 36 Heḏiho in Huḏíyo ditú̖, “Binmúˀḏí, taˀgendi Lazarus óeséegí.” 37 Hewänbo wáy wên ditú̖, “I to sen natsíˀt'aamuuˀiví keetan óemä́gi. Ti wáˀ wíˀûnkoeḏipíˀan Lazarus ônhehkháaˀa̖míḏí waˀ nachuupíḏíbo heḏânho wínachúu-ípíḏí?”

Lazarus óewáywówápaa

38 Jesus wíyá iví píˀnä́ khóˀyé hânho nataachanpóe, heḏi wí t'ovápho nachá̖ˀ diwe i pení nak'óe iwe napówá. Wí k'uu pháagîˀ nakhaawin t'ovápho ee. 39 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Hä̖ˀi k'uu wéhánäpiyeˀ binhângeˀan.” I nachuuˀiví páˀḏây Martha-ḏi Jesus óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, nää-áho nasu̖hkay, nää-á yôenu thaa nahán diweḏi ûnná.” 40 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naaḏi wítu̖ˀanpíˀan, biwhä̖yu̖ndeḏáho nâamúní Yôesi Táḏá hânho nakayˀin.” 41 Heḏi i k'uu wéhánäpiyeˀ dâyhângeˀan, heḏi Jesus oe makówápiyeˀ ibéeḏí natú̖, “Táḏá, naaḏi wíkú̖ˀdaaˀo naví yûusu dînt'óyandi. 42 Heḏá dînhanginná hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí dînt'óyandeˀin, hewänbo naa nä́ˀi tu̖u̖ otú̖ nä́ˀin t'owa nä́we diyiˀin dit'óe-íḏí u̖ḏi naa dísannin dívíwhä̖yu̖mä̂äníḏí.” 43 Ihayḏáháˀ kaygi natú̖, “Lazarus, ópive.” 44 Heḏi i sen nachuˀk'óeˀi napee. Waˀḏi aa saygi̖ˀdiḏi naˀánmuu, iví ândá mandá wänboˀ, heḏá iví ts'ay-á wáˀ aaḏi ûnˀánmuu. Jesus-di in t'owa ovâytu̖ˀan, “Binˀánsuu heḏânho ivíˀpiyeˀ namú-íḏí.”

In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin didaˀ Jesus óehéyíˀin

45 Báyékí in Huḏíyo Mary-víˀpiyeˀ diˀáḏâapóya̖ˀnin háa Jesus iˀannin dâymûˀ, heḏi ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖. 46 Hewänbo wây-á in Pharisees-víˀpiyeˀ dimää ovâytu̖ˀâ̖a̖míḏí háa Jesus iˀannin. 47 Heḏiho in owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindáḏí heḏá in Pharisees-áḏí in Huḏíyoví tu̖yowaˀ ovâywé̖ˀgeˀan, heḏi ovâytsikáyin, “Hânnan ívíˀa̖mí? Nä́ˀi sendá báyékí ipínnánt'ôeˀoˀ. 48 Kin ikanhondi âymä́giḏáhoˀ, toˀwên t'ä̖hkí ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yú̖-í, heḏá in Rome-win sundaḏo diˀä̖́ä̖-í heḏi naˀinbí méesate hayˀi dînnayú̖-í heḏá naˀinbí t'owa-á dînwáḏe-í.” 49 Wí sen in diweḏi ihay pa̖a̖yo naˀowhaˀp'óˀḏéḏîˀä́n, i-á Caiaphas kin nakhá̖wä̖́, heḏi iḏá ovâytu̖ˀan, “Undá hä̖ä̖wí wänbo wíˀúnhanginnáhpí. 50 Ti wíˀúnhanginnáhpíˀan shánkí yänbeḏi híwó̖ˀ namúníˀin ungîˀ wîˀḏa̖ˀ wí toˀwí t'ä̖hkí naˀinbí t'owagîˀ iví wówátsi imä̂äníḏí, heḏi handiḏi naˀinbí t'owa t'ä̖hkí wíˀovâyhá̖nú-ípí.” 51 I-á iví ánshaa iweḏibo nä́ˀi híˀ wínatú̖hpí, hewänbo wí Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbi namuu waagibá ihéeˀandânho háa napuwagít'óeˀin natú̖, gá i pa̖a̖yo owhaˀ p'óˀḏéḏîˀ namuuḏân. Heḏânkunho natú̖ Jesus-á t'ä̖hkí in Israel t'owagîˀ nachuwagít'óeˀin. 52 Hewänbo ingîˀḏa̖ˀ wínachuwagít'óepí, in toˀwên Yôesi Táḏáví ây ûnmuuˀin wéngé t'ä̖hkí diwaḏekw'ó̖ˀningîˀ-ân wáˀ nachuwagít'óe, heḏânho ovâywé̖ˀgeˀa̖míḏí, heḏá wîˀḏa̖ˀ dipúwí. 53 I thaa iweḏi páaḏépiyeˀ in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dívíhíˀmáa háḏíḏí óehéyí i̖ˀgeḏi. 54 Heḏiho Jesus wíyá keeˀeeḏi wíˀiyíyéndepí, in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀindi wíˀóemúnípíḏí, hewänbo iweḏi iyâatä̖ä̖ḏi oe ahkónu núˀ nanáˀ diwepiyeˀ namää, wí búuˀúˀay Ephraim gin dâytu̖ˀoˀ iwepiyeˀ, heḏi iwáygé iví khä̖ge̖ˀnindáḏí iwóyí̖ˀ. 55 Ihayhä̖̂ä̖bá in Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀ naná, Passover gin dâytu̖ˀoˀiˀ. Waˀ i shánkîˀḏi thaa napówápíḏíbo báyékí t'owa Jerusalem búuˀúḏí yáˀwé dithaaˀin iwepiyeˀ dimää dívípikhâyˀa̖míḏí in Huḏíyoví khuu dínmuu waa. 56 Jesus óetu̖wä̖máa, heḏi iwáygé méesate hayˀi íve diyiḏi dívítu̖máa, “Tigúba i nashánkîˀḏiˀä̖́ä̖-í?” 57 In owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindáḏí heḏá in Pharisees-áḏí in t'owa ovâyyôn Jesus wáygé nayiˀin dínhanginpóeḏí ovâyt'ôeˀamí, heḏânho óepankéyíḏí.

Wí kweeḏi Jesus-ví ân deeḏi wí ka̖ˀp'oe saˀwó̖ˀ nasu̖u̖ˀiˀ ônˀewe

1 Waˀḏi sí thaa natáy nä́ˀin Huḏíyoví shánkîˀḏi Passover gin dâytu̖ˀoˀi dínnáníḏí, heḏi Jesus oe Bethany búuˀúˀay iwepiyeˀ nawáymää. Iwânkun Lazarus naˀä́n, i-á i sen Jesus-di óewáywówápaaˀibá namuu. 2 Iweho Jesus ônkindihúukhâyˀan. Martha-ḏi ovâysä̖ä̖sandeˀ, heḏi Lazarus wáˀ in wé̖ˀgeˀindáḏí nahúuˀä́n. 3 Heḏi Mary wí ka̖ˀp'oe saˀwó̖ˀ nasu̖u̖ˀi nard kin dâytu̖ˀoˀiˀ imaa. I ka̖ˀp'oe-á wîˀ taa nakháa heḏá hânho nachä̖ˀmuu. Heḏáháˀ Jesus-ví ân deeḏi ônˀewe, heḏá iví phóḏá Jesus-ví ân deeḏi óepíḏi. I ka̖ˀp'oeḏi ee íve i̖ˀge t'ä̖hkí saˀwó̖ˀ nasu̖ˀp'íḏe. 4-6 Hewänbo wîˀ iví khä̖ge̖ˀninbíˀweḏi natsikapóe, “Háaḏan nä́ˀi ka̖ˀp'oe saˀwó̖ˀ nasu̖u̖ˀiˀ wíˀiku̖ˀch'áapí poewin tä̖gintä̖ (300) thaa t'ôe dívíˀandi wáˀâaḏi, i chä̖ˀ in sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀin ovâymä̂äníḏí?” Nä́ˀi sen kin natú̖ˀi-á nakhá̖wä̖́ Judas Iscariot gin, i-á Jesus óeku̖hpekhâymáaˀi-ân namuu, heḏi nä́ˀin natú̖ sänbiˀ namuuḏi, in sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀindi óeˀá̖yîngimäḏá yoe. Iḏá in khä̖ge̖ˀninbí chä̖ˀ ovâyˀá̖yînmáa, heḏi iweḏiboˀ isänhóndeˀ. 7 Hewänbo Jesus-di Judas óetu̖ˀan, “I kwee ánpí náˀan. Tobá hä̖ˀi ka̖ˀp'oe imáˀve-í. I thaa díkhä̖ˀk'úwígîˀ namuu. 8 Hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí in sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀin t'owa undáḏí diyê̖e̖ní bînhä̖ä̖wímä̂äníḏí, hewänbo nä́we naa-á hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí háˀto undáḏí ocha̖ˀní.”

In owhaˀ p'óˀḏéḏíˀin didaˀ Lazarus óehéyíˀin

9 Báyékí Huḏíyo dínhanginpóe Jesus oe Bethany nayiˀin, heḏiho iwepiyeˀ dimää Jesus nayiḏiḏa̖ˀbá yoe, hewänbo Lazarus i sen Jesus-di óewáywówápaaˀiˀ óemúníḏí wáˀ. 10-11 Jesus-di Lazarus óewáywówápaa ihayḏi báyékí Huḏíyoḏi inbí p'óˀḏéḏíˀin ovâyyoekanhondi Jesus-víˀpiyeḏa̖ˀ dívíwhä̖yu̖hon, heḏiho in owhaˀ p'óˀḏéḏíˀin dâywéhpêeˀan Lazarus wáˀ óehéyíḏí.

Jesus wí búndu iwe naˀíˀä́ndí oe Jerusalem búuˀú nats'ú̖

12 Wíyá tháwä́n in báyékí t'owa in Passover shánkîˀḏipiyeˀ dipówáˀin dínhanginpóe Jesus oe Jerusalem-piyeˀ naˀä̖ˀin, 13 heḏi palm taykhóe dâyts'âˀḏi ûnˀayyaymää, heḏi kinnân dívítu̖hkwi̖nuhon: “Wíséegíkéndeˀ.” “Naˀinbí Sedó Yôesi Táḏáḏí wóesan, heḏiho híwó̖ˀ wóeˀâ̖a̖mí.” “U̖-á Israel-ví tsondi hayˀi unmuu.” 14-15 Jesus wí búnduˀay ho ônkêˀḏi iwe naˀíˀä́n, heḏiho Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe háa ûntû̖ˀ waagibá napóe. Kinnân nata̖ˀmuu: Un t'owa Zion-win wíyá wíˀíkhuwôedaˀípí. Binmúˀḏí, unbí tsondi hayˀi wí búnduˀay k'éwéḏí únˀä̖ˀ. 16 (Ihayḏiho Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin nä́ˀi hä̖ä̖wí napoˀiˀ wíḏikaˀpóya̖ˀpí, hewänbo tíˀúugéḏí Jesus wíyá oe makówápiyeˀ nawáypee ihayḏânho nä́ˀin iví̖ˀgeḏi nata̖ˀmuuˀin dínˀánpówá, heḏá dínhanginná háa nata̖ˀmuu waabá óeˀannin.) 17 Hä̖̂ä̖ḏankánbo báyékí t'owa Jesus-áḏí diyiˀ i thaa iḏi Lazarus óewáywówápaaḏi penípho iweḏi napée-í kin óetu̖ˀan, heḏi nää nä́ˀin t'owaḏibá in wé̖ˀgeˀin t'owa ovâytu̖máa háa iwe iˀannin. 18 Heḏiho nä́ˀin wé̖ˀgeˀin t'owa dínhanginpóe Jesus-á nä́ˀin pínnán t'ôe iˀannin, heḏânkunho ûnˀayyaymää. 19 In Pharisees wíˀnä́ táye dívíchä̖nuˀoḏi ditû̖ˀ, “Ti wívînmúndepíˀan háa ídaˀ waagi wíˀúnpuwamänpíˀin. Binmúˀḏí, báyékí t'owa i-áḏíḏa̖ˀ dimän.”

Wên Greek t'owa Jesus-áḏí dihíˀdaˀ

20 Wên Greeks dimuuˀin in wé̖ˀgeˀin t'owa-áḏí diyiˀ, in oe Jerusalem dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ diˀä̖ä̖ˀin Yôesi Táḏá óeˀaˀginmä̂äníḏí. 21 Indá Philip-víˀpiyeˀ dimää (i-á Bethsaida búuˀúˀay oe Galilee nangewi namuu), heḏi óetu̖ˀan, “K'ema, Jesus-áḏí gihíˀdaˀ.” 22 Philip namää Andrew óetu̖ˀâ̖a̖míḏí, heḏáháˀ Philip-á Andrew-áḏá Jesus-víˀpiyeˀ damää óetu̖ˀâ̖a̖míḏí háa ditú̖ˀin. 23 Jesus natú̖, “Ihayḏi púnúˀ nanânho nakeepúwíḏí hayˀi omuuˀin, naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ. 24 Hebo taˀgendi wâytu̖máa, wí táhtá̖ koˀyi óekoeḏi iví wówátsi imäˀ waagibá ûnpoˀ heḏânho shánkí báyékí iweḏi natá̖hpaa-íḏí, heḏi iví wówátsi imähpíḏá iweḏi hä̖́ä̖bo wínapaˀpí, iwebo wíˀbo nawänpik'óe. 25 Toˀwên inbí wówátsi nä́ä oepáa k'ayḏi ingîˀḏa̖ˀ dínmuuˀindá inbí wówátsi dipeḏée-í, hewänbo toˀwên inbí wówátsi nä́ä oepáa k'ayḏi ingîˀḏa̖ˀ wíḏínmuupíˀindá, inbí wówátsi hä̂nhay wänbo t'ä̖hkí dâymáˀve-í. 26 Toˀwên naagîˀ dívít'ôeˀa̖míˀin didaˀḏi naa díyu̖u̖máˀve-íˀin dínkhâyˀä̖ˀ, heḏihoˀ iwáygé naa oyiˀ iwe, naví t'ôeˀin iwáygébá diyê̖e̖ní. Toˀwên naagîˀ dívít'ôeˀoˀin naví Táḏáḏí ovâytu̖ˀâ̖a̖mí híwó̖ˀ dívítsiyeˀannin.”

Jesus iví chuwa i̖ˀgeḏi ihéeˀan

27 “Nääho naví píˀnä́ khóˀyé dînkháapóe. Ti naví Táḏá dondaaˀa̖mí nä́ˀin dînpuwagít'óeˀin diweḏi dînˀaywoeníḏí? Heḏân yoe, nä́ˀin dînpuwagít'óeˀin namuuḏânkun nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ oˀä̖ä̖. 28 Heḏânho nä́ˀin wídaˀmáa naví Táḏá, ovâykeeya̖mí u̖-á hayˀi unmuuˀin” kin Jesus natú̖. Ihayḏi nä́ˀi tu̖u̖ makówáḏí nat'oet'óe: “Han dáyˀanhoˀ, heḏá waˀ wíyá hanbá dáykhâymáa.” 29 In t'owa iwáygé diwinnin i tu̖u̖ dit'oe, heḏi wáy wên ditú̖, “Ikwa̖hta̖a̖ˀan” gin, heḏá wây-á ditú̖, “Wí makówáwi t'ôepa̖ˀa̖a̖ˀiḏi óehéeˀan.” 30 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Nä́ˀi tu̖u̖-á naagîˀḏa̖ˀ wínamuupí, hewänbo ungîˀ wáˀ namuu. 31 Ihayḏi púnúˀ naná Yôesi Táḏáḏí in óetaapíˀin ovâykeekw'ôeníḏí híwó̖ˀpí dívíˀannin, heḏá Penísendi inbí tsondi dínmuuˀi-á óet'aaníḏá. 32 Hewänbo naa nä́ä nangeḏi dít'óhtä̖gek'úwíḏí dítege ihayḏi naaḏi t'ä̖hkí t'owa dovâytu̖kánnamí navíˀpiyeˀ diˀä̖́ä̖-íḏí.” 33 Nä́ˀin natú̖ ovâythayya̖míḏí háawin chuwa ûnpuwagít'óeˀin. 34 Ee t'owa yâageḏi toˀwíḏí óetu̖ˀan, “Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu i toˀwí iḏi óesogekhâymáaˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí hä̂nhay wänbo tä̖hkí nawówáyê̖e̖níˀin. Heháaḏan untû̖ˀ i to t'ä̖hkí t'owagîˀ naˀaypu̖yä̖ˀiˀ óetegé-í óet'óhtä̖gek'úwíḏí? To-an namuu nä́ˀi toˀwí t'ä̖hkí t'owagîˀ naˀaypu̖yä̖ˀiˀ? Ti i-á namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀi t'owa ovâyˀaywoeníḏí?” 35 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Wí kohthay waagiˀbá omuu, hewänbo undáḏí wí hây tä̖hkíḏa̖ˀ ochangít'óe. Naa oyiˀ iwe nakeená, heḏiho waˀḏi nää undáḏí oyiḏiboˀ unbí wówátsi naa-áḏí binhûu, heḏânho nakhu̖u̖náˀ niˀge wíˀíyê̖e̖nípíḏí. Toˀwí khu̖u̖ i̖ˀge namändi-á wáy namän niˀge wíˀûnhanginnáhpí. 36 Naa i kohthay omuuˀivíˀpiyeˀ bíwhä̖́yú̖ waˀ undáḏí oyiḏiboˀ, heḏânho t'owa i kohthay iwe íthaaˀin ípúwíḏí.”

In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin Jesus-víˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepí

Nä́ˀin Jesus natú̖ ihayḏihoˀ iwáygéḏí namääḏi ikaayan wíˀóeshaa-ípíḏí. 37 Hewänbo tobá báyékí pínnán inbí páaḏépiyeˀ ikeeyan wänboˀ, waˀḏi ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepí. 38 Heḏiho háa Yôesi Táḏáví tukhe̖ˀbiˀ Isaiah ita̖ˀnan waagi napóe. I-á hä́nˀoe natú̖, Naˀinbí Sedó, i híˀ gitú̖ˀiˀ wíḏívíwhä̖yu̖pí. Heḏi unkayˀin wíḏínhanginnáhpí. 39-40 Heḏiho wíḏínkoeḏipí dívíwhä̖yú̖-íḏí, gá dínpóeḏân háa wíyá wáygé Isaiah ita̖ˀnan waa: Yôesi Táḏáḏí inbí tsée ovâykhaayan, heḏânho wíḏínkeepoˀpí waagibá dínpúwíḏí, heḏá inbí hangintandá ovâyyâaˀan, heḏânho wíḏikaˀpówá-ípíḏí, heḏi navíˀpiyeˀ wíḏiˀä̖ˀpí dovâyˀowóyé-íḏí. 41 Isaiah nä́ˀin ita̖ˀnan gá Jesus-á hayˀi napuwagít'óeˀin ho ûnkeepóeḏân, heḏânkun iví̖ˀgeḏi ihéeˀan. 42 Hebo tobá Jesus-víˀpiyeˀ wáy wên wíḏívíwhä̖yu̖pí wänboˀ, báyékí in Huḏíyo p'óˀḏéḏíˀin wänbo ivíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖mä́gi, hewänbo keeˀeeḏi wíḏitú̖hpí dívíwhä̖yu̖ˀin gá in Pharisees-di i méesate eepiyeˀ ovâytsuḏekhâ̖a̖ˀa̖míḏí dikhuwôedaˀḏân, 43 heḏi nä́ˀin Huḏíyo p'óˀḏéḏíˀin shánkí didaˀ t'owa híwó̖ˀ inbí̖ˀgeḏi dívíhéeˀa̖míˀin Yôesi Táḏá híwó̖ˀ inbí̖ˀgeḏi dívíhéeˀa̖mívíˀweḏi.

Jesus-ví híˀ ovâytu̖ˀannin dâyyoegiˀan, heḏânho ovâytuchä̖nukhâymáa

44 Heḏi Jesus-di kaygi ovâytu̖ˀan, “Toˀwí navíˀpiyeˀ iwhä̖yundeˀi-á navíˀpiyeḏa̖ˀ wíˀiwhä̖yundepí, hewänbo i naa dísandivíˀpiyân wáˀ iwhä̖yundeˀ. 45 Heḏi toˀwíḏí naa dímúndeḏi i naa dísandiˀ wáˀ óemúndeˀ. 46 Naa nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ oˀä̖ä̖ wí kohthay waagiˀbá omúníḏí, heḏânho toˀwên navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀin khu̖u̖ i̖ˀge wíḏiyê̖e̖nípíḏí. 47 Naa wóˀtû̖ˀpí in toˀwên naví híˀ dit'oeḏi hewänbo wíḏâyˀaˀgindopíḏí dínkhâyˀä̖ˀ ovâytuchä̖nú-íˀin. Naa oˀä̖ä̖ t'owa dovâyˀaywoeníḏí, dínkhâyˀä̖ˀ ovâytuchä̖nú-íˀin otú̖níḏá yoe. 48 I t'ä̖ˀgi thaa nanáˀ diwe nä́ˀi naví híˀ ho dovâytu̖ˀandiˀ namuuḏânkun in toˀwên naa díyoegiˀannin heḏá háa otú̖ waa wíḏînséegíˀanpíˀin ovâytuchä̖nukhâymáa, 49 gá naa háa naví Táḏáḏí dísandiḏá naa díyôn waagiḏa̖ˀ dáyhéeˀoˀ, háa owänpidaˀ waagá yoe. 50 Heḏi dînhanginná i tsontu̖u̖ naví Táḏá imä́giˀi wówátsi nahándepíˀin napä̖yiˀin. Heḏânho háa naví Táḏáḏí dítu̖ˀanninda̖ˀ naa otû̖ˀ heḏá haˀwâa dáyhéeˀoˀ.”

Jesus-di iví khä̖ge̖ˀninbí ân ovâyˀowíḏi

1 Wîˀ thaa waˀ natáy i Passover shánkîˀḏi thaagîˀ. Jesus ûnhanginná i thaa napowaˀä̖ˀin nä́ä oepáa k'ayḏi iweḏi iví Táḏávíˀpiyeˀ namú-íḏí. Hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí in ivíˀin ûnmuuˀin ovâyséegí waˀ nä́äḏí nayiˀ ihayḏi, heḏi nää ovâykeekankhâymáa hânho ovâyséegíˀin. 2 Wé̖ˀge dívíkindihúuyoˀ ihayḏi, Penísendiḏi Simon-bí ay Judas Iscariot i ánshaa ho óemä́gi Jesus óeku̖ˀp'âyníḏí. 3 Jesus ûnhanginná iví Táḏáḏí t'ä̖hkí kay óemä́giˀin, heḏá ûnhanginná Yôesi Táḏávíˀweḏi naˀä̖ä̖ˀin heḏi ivíˀpiyeˀbá nawáymännin, 4 heḏihoˀ ee nahúuˀä́n diweḏi iwí̖núḏí iví k'éwéˀin to ip'ä̖́ḏi, heḏi wên p'oepiḏiˀin aaḏi iseebaˀáaˀan. 5 Heḏáháˀ wên oewä̖́ä̖bay iwe ip'oesaaḏi iví khä̖ge̖ˀnin iˀânˀowíḏíhon heḏá in p'oepiḏiˀin aa naseebaˀáamuuˀindiḏá ovâyˀânpíḏi. 6 Peter-víˀwe napówá ihayḏi Peter-di óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, ti u̖ḏi naa díˀânˀowíḏíkhâymáa?” 7 Jesus-di óetu̖ˀan, “Nää wíˀunhanginnáhpí háaḏí kin dáyˀoˀin, hewänbo wáy wí thaa ú̖hanginpúwí.” 8 Peter-di óetu̖ˀan, “Háˀto díˀânˀowíḏi-íˀin wímä̂äní.” Jesus-di óetu̖ˀan, “Naaḏi wíˀowíḏipíḏá navîˀ wú̖ˀmuupíhoˀ.” 9 Simon Peter-di óetu̖ˀan, “Heḏáhoˀ, Naˀinbí Sedó, naví man dînˀowiḏi heḏá naví p'ôndá, naví ânda̖ˀbá yoe.” 10 Jesus-di óetu̖ˀan, “Toˀwí iˀoeˀiví túuˀú t'ä̖hkí khá̖a̖pîˀ ûnmuu, iví ânda̖ˀ ûnˀowíḏítáy. Heḏi undá khá̖a̖píˀin ímuu, hewänbo un t'ä̖hkíḏíbo-á yoe.” 11 Jesus ûnhanginná toˀwíḏí óeku̖hpegít'óeˀi namuuˀin, heḏânho natú̖, “T'ä̖hkíḏíbo khá̖a̖píˀin wíˀímuupí” gin. 12 T'ä̖hkí inbí ân ovâyˀowíḏíbowa ihayḏi iví k'éwéˀin to iwáytógi, heḏi indáḏí iwáysóge. Ihayḏi ovâytsikáyin, “Ti únhanginná háaḏí kin wâyˀannin? 13 Undi naa dítu̖ˀo há̖hkandi-áḏí p'óˀḏéḏîˀ-áḏí, heḏi híwó̖ˀ kin ítû̖ˀ, ha̖ˀbi-ânkun omuuḏi. 14 Heḏihoˀ undá únkhâyˀä̖ˀ wíˀnä́ táye bînˀânˀowíḏi-íˀin, gá naa unbí há̖hkandiˀ heḏá p'óˀḏéḏîˀ omuuˀiḏi wâyˀânˀowíḏiḏân. 15 Nä́ˀi háa dáyˀannin naaḏi wâykeeyan heḏânho háa naaḏi wâyˀan waagibá un wáˀ wíˀnä́ táye úvíkanhûuwí. 16 Taˀgendi wâytu̖máa, wí t'ôeˀi-á iví tsondiví shánkí hayˀi wínamuupí, heḏá wí t'ôekhuwaˀi-á i óeyôndiví shánkí hayˀi wínamuupí. 17 Háa wâytu̖ˀan waa íkaˀpóya̖ˀdáhoˀ, naví híˀ bînˀaˀginnamí heḏiho íhíhcha̖a̖-í. 18 “Hewänbo naa wóˀtû̖ˀpí un t'ä̖hkíḏíbo háa wâytu̖ˀan waa úvíkhâymáaˀin. Naa dînhanginná toˀwên in dovâyde̖ˀmannin dimuuˀin. Hewänbo nä́ˀin háa Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe natû̖ˀ waa ûnkhâyˀä̖ˀ napúwíˀin: I toˀwí naa-áḏí ihú̖u̖yandi wänbo híwó̖ˀpîˀ naa díkhâymáa. 19 Nää wâytu̖máa háa napuwagít'óeˀin waˀ napóepíḏíboˀ, heḏânho napóe ihayḏá úvíwhä̖yú̖-í naa i omuu hä́nˀoeḏiboˀ oyiˀiˀ. 20 Taˀgendi wâytu̖máa, toˀwêndi wí naaḏi dósandiˀ óeséegíˀoḏi, indi naa wáˀ díséegíˀo waagibá dívíˀoˀ, heḏi toˀwêndi naa díséegíˀoḏá, i naa dísandiˀ wáˀ óeséegíˀo waagibá dívíˀoˀ.”

Jesus natú̖ wí toˀwíḏí óeku̖hpekhâymáaˀin

21 Jesus-di nä́ˀin ovâytu̖ˀan dihayḏihoˀ iví píˀnä́ ûnkháapóe, heḏi thayˀeeḏi ovâytu̖ˀan, “Taˀgendi wâytu̖máa, un diweḏi wîˀḏi naa díku̖hpekhâymáa.” 22 Iví khä̖ge̖ˀnin dívíwänpipu̖wä̖ˀoˀ, toˀwíví̖ˀgeḏi ihíˀmáaˀin wíḏínhanginnáhpíḏí. 23 I khä̖ge̖ˀdi Jesus-di óeséegíˀiˀ iví núˀbá naˀä́n. 24 Heḏiho Simon Peter imannan nä́ˀi khä̖ge̖ˀdiḏi óemúníḏí, heḏi óetu̖ˀan, “Jesus nátsikáyin toví̖ˀgeḏan ihíˀmáaˀin.” 25 Heḏihoˀ i khä̖ge̖ˀdi Jesus-ví shánkí núˀ ihá̖ḏiḏi óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, to-an i namuu wóeku̖hpekhâymáaˀiˀ?” 26 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa wí pává i sä̖ä̖ iwe dóp'ohtôení, heḏi wí toˀwí dópä̖gít'óe. Iví̖ˀgeḏân dáyhíˀmáa.” Heḏi wí pává ikêˀḏi ip'ohtógiḏi Judas óemä́gi, i-á Simon Iscariot-ví ay namuu. 27 Judas i pává ikêˀ ihayḏi weseboˀ i Penísendi iví píˀnä́ ûnts'ú̖, heḏi Jesus-di óetu̖ˀan, “Hä̖ä̖wí háa bikhâymáaˀi wesebo náˀan.” 28 Hewänbo toˀwí wänboˀ in dihúukw'ó̖ˀnin diweḏi wíˀûnhanginnáhpí háaḏí Jesus-di kin óetu̖ˀannin. 29 Judas-á i chä̖ˀ múu imáa, heḏiho wên diˀân Jesus-di óetu̖ˀan hä̖ä̖wí i shánkîˀḏigîˀ díntáyˀiˀ iku̖mä́-íˀin, heḏá wây-á wêndá diˀân in sehkanäwó̖ˀ diwówáyiˀin wí hä̖ä̖wí ovâymä̂äní gân óetu̖ˀan. 30 Heḏiho Judas i pává ikêˀḏi wesebo napee. Ihayḏiho nakhu̖u̖ná.

Jesus iví khä̖ge̖ˀnin wên ts'a̖a̖min tsontu̖u̖ imä́gi

31 Judas napee ihayḏi Jesus natú̖, “Ihayḏi nanânho t'owa dínhanginpúwíḏí naa t'ä̖hkí t'owagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ hayˀiˀ omuuˀin, heḏá háa naa dînpuwagít'óeˀin namuuḏi dínhanginpúwí Yôesi Táḏá wáˀ hayˀi namuuˀin. 32 Heḏiho Yôesi Táḏáḏí hayˀi naa dípaa-í iví haybá omúníḏí, heḏá nä́ˀin ikhâymáa weseboˀ. 33 Naví áyyä̖̂ä̖, wí hä̖́yú̖ thaaḏa̖ˀ undáḏí ochangít'óe, heḏi nää in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin dovâytu̖ˀan waagibá un wáˀ wâytu̖máa, undi dítu̖wä̖khâymáa, hewänbo wáy omän diwepiyeˀ wíˀúnkoeḏí-ípí nää ímu-íˀin. 34 Naaḏi wên ts'a̖a̖min tsontu̖u̖ nää wâypä̖khâymáa, heḏi kinnân namuu: Wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí. Naaḏi wâyséegí waagibá, hanbá wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí. 35 Úvíséegíhondáho toˀwên t'ä̖hkí dínhanginnání naví khä̖ge̖ˀnin ímuuˀin.”

Jesus-di Peter oétu̖ˀan, “U̖-á poewin untú̖ní naa wíḏítaapíˀin”

36 Simon Peter-di óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, wépiyan unmän?” Jesus-di óetu̖ˀan, “Nää-á wíˀú̖koeḏipí wáy omän deepiyeˀ díyu̖u̖hûuwíḏí, hewänbo wáy wí thaa wáy omän diwepiyeˀbá unmú-í.” 37 Simon Peter-di óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, háaḏan wíḏînkoeḏipí wíyu̖u̖hûuwíḏí nää? Naa okhâymuu naví wówátsi u̖gîˀ dáymä̂äníḏí.” 38 Jesus-di óetu̖ˀan, “Ti naa omuuḏi unkhâymuu uví wówátsi bimä̂äníḏí? Nä́ˀin taˀgendi wítu̖ˀâ̖a̖mí: Wí dee sen waˀ ikinpíḏíboˀ u̖-á poewin untú̖ní wíḏítaapíˀin.”

Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ gipundaˀḏá, iví ay Jesus-víˀpiyeˀ páaḏé gimú-íˀin gínkhâyˀä̖ˀ

1 Heḏáháˀ Jesus t'ä̖hkí iví khä̖ge̖ˀnin itu̖ˀan, “Ánshaa iwe wíˀíkwo̖ˀnípí. Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ úvíwhä̖yu̖hûuwí heḏá navíˀpiyá. 2 Naví Táḏáví k'aygi ûnnáˀ diwe báyékí ûnˀívená. Nä́ˀin taˀgen namuupíḏáho háˀto wâytu̖ˀâ̖a̖míwän taˀgen namuuˀin. Heḏiho nää omän wí íve wí̖ˀínbo wâykhâyˀa̖míḏí. 3 Heḏi wí íve wâykhâyˀa̖míḏí omääḏá wíyá owáyˀä̖ä̖-í un wâyhûuwíḏí naa-áḏí, heḏânho wáy oˀä́n diwebá un wáˀ íkwo̖ˀní. 4 Un únhanginná wáypiyeˀ omännin, heḏá in p'ôe naa omän deepiyeˀ wáˀ únhanginná.” 5 Thomas-di óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, wígínhanginnáhpí wáypiyeˀ unmännin wänboˀ. Heḏi háḏíḏan in p'ôe unmän deepiyeˀ gínhanginnání?” 6 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa-á in p'ôe omuu, heḏá in taˀgendá, heḏá in wówátsi-á. Toˀwí wänbo wûnkoeḏipí naví Táḏávíˀpiyeˀ namú-íḏí, navíˀpiyeˀ páaḏé naˀä̖ä̖ḏiḏa̖ˀmânhoˀ. 7 Toˀwí naa omuuˀin taˀgendi ûnhanginnândáho naví Táḏá wáˀ dîntáa-íwän. Nää iweḏiho bîntaa heḏá bînmûˀ.” 8 Philip-di Jesus óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, i Táḏá naˀin dînkeeya̖mí. Hä̖hayḏa̖ˀ gíntáy.” 9 Jesus-di óetu̖ˀan, “Philip, gáhä̂nhay waaboˀ undáḏí oyihoˀ, hebo waˀḏi wíˀú̖hanginnáhpí toˀwí omuuˀin. Toˀwên naa dímûˀindá i Táḏá wáˀ dâymûˀ. Heḏi háaḏan dítu̖máa i Táḏá wâykeeya̖mí gin? 10 Háaḏan wíviwhä̖yundepí i Táḏá-áḏí omuuˀin heḏi i Táḏá-á naa-áḏá omuuˀindá? Nä́ˀi híˀ wâytu̖ˀoˀi navîˀḏa̖ˀ wíḏînmuupí, hewänbo naa dáyhíˀmáa ihayḏi naví Táḏá naa-áḏí namuuˀiˀ iví t'ôe iˀoˀ. 11 Nä́ˀi naaḏi wâytu̖máaˀi binwhä̖́yú̖: Naa-á i Táḏá-áḏí omuu, heḏá i Táḏá-á naa-áḏá namuu. Hewänbo naví híˀ dînwhä̖yundepíḏáhoˀ, i hä̖ä̖wí dáyˀoˀi namuuḏi bíwhä̖́yú̖ wé̖ˀge gamuuˀin. 12 Taˀgendi wáytu̖máa, toˀwên navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yundeˀindá, naa dáyˀan waabá in wáˀ dívíkankhâymáa, heḏá waˀḏi shánkí heˀendi hä̖ä̖wí-á dívíkankhâymáa, gá naa naví Táḏávíˀpiyeˀ omändân. 13 Úvíwhä̖yundeḏáho naa dînk'óeˀin wâyˀa̖míḏí i ídaˀpoˀiˀ, naaḏi wâyˀa̖mí-ákun, heḏi hä̖ä̖wí naa Yôesi Táḏáví ay omuuˀi dóˀoˀiḏi t'owa dínhanginnání i Táḏá hayˀi namuuˀin. 14 Hä̖ä̖wí namúní wänbo ídaˀpoˀḏi, naa dînk'óeˀin wâyˀa̖míḏí úvíwhä̖yundeḏá, naa dóˀa̖mí-ákun.”

Jesus-di i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ iví khä̖ge̖ˀninbíˀpiyeˀ óesankhâymáa

15 “Undi díséegíḏáhoˀ i tsontu̖u̖ wâymä́giˀi dînˀaˀginnamí. 16 Heḏi naaḏi naví Táḏá dódaaˀamí wíyá toˀwí wovâykhä̖ge̖ˀnamíˀi wovâysaaníḏí, heḏi han i Táḏá iˀa̖mí. Nä́ˀi wovâykhä̖ge̖ˀkhâymáaˀi-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí undáḏí nayê̖e̖ní, i-á i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ namuu, heḏi in taˀgen nahá̖hkanyiˀ. 17 In toˀwên Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá nä́ˀi Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ wíˀóemúndepíḏí heḏá wíˀóetaapíḏí háˀto daykéyí. Hewänbo undiḏân bîntaa, undáḏí nayiḏi, heḏá unbí píˀnä́ khóˀyé i bînmáˀve-í. 18 “Naaḏi wên táḏápíˀin yíyápíˀin waagiˀinbá wíwâyyoekankhâymáapí, naa-á unbíˀpiyeˀ owáyˀä̖ˀ. 19 Hây napóe ihayḏi in t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi naa wiya wíḏímúnípí, hewänbo undáho dímúní, heḏá íwówáyê̖e̖ní gá naa owówáyiḏân. 20 Heḏi i thaa napówá ihayḏá únhanginnání naa naví Táḏá-áḏí omuuˀin, heḏá undáḏí naa-áḏí wé̖ˀge gimuuˀindá wáˀ únhanginnání. 21 “Toˀwên naví tsontu̖u̖ dînhógiˀin heḏá dînˀaˀgindoˀindá, indânho naa díséegí, heḏi toˀwên naa díséegíˀindá naví Táḏáḏí ovâyséegí, heḏá naaḏi wáˀ dovâyséegí, heḏi dovâykhä̖ge̖ˀna̖mí shánkí híwó̖ˀ dítaa-íḏí” kin Jesus natú̖. 22 Wí khä̖ge̖ˀdiˀ Judas gin nakhá̖wä́ˀiˀ, hebo Judas Iscariot-dá yoe, iḏân Jesus óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, heháaḏan naˀinda̖ˀ díkhä̖ge̖ˀkhâymáa shánkí híwó̖ˀ wítaa-íḏí, heḏi hä̖ˀin t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá yoe?” 23 Jesus-di óetu̖ˀan, “Toˀwên naa díséegíˀindá naví híˀ dînˀaˀgindoˀ, heḏi naví Táḏáḏáho ovâyséegímáˀve-í, heḏi naví Táḏá-áḏí naa-áḏí inbí píˀnä́ khóˀyé änthayé-í. 24 Toˀwên naa díséegípíˀindá naví híˀ wíḏînˀaˀgindopí. Heḏi i híˀ naaḏi wâytu̖ˀandi-á navîˀḏa̖ˀ wíḏînmuupí, naví Táḏáḏí dísandiví híˀ-ân ûnmuu. 25 “Nä́ˀi hä̖ä̖wí naaḏi wâytu̖máa waˀḏi nä́ä undáḏí oyiḏiboˀ. 26 Hewänbo i toˀwí wovâykhä̖ge̖ˀnamíˀiḏá t'ä̖hkí úntáyˀi wovâyhá̖ˀa̖mí, heḏá t'ä̖hká naaḏi wâytu̖ˀandi-á wovâyˀánshaakannamí. I-á i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖-ân namuu, heḏi naví Táḏádí i wovâysaaní gá han dódaaˀandân. 27 “Naaḏi wâykhä̖ge̖ˀnamí heḏânho ánshaa iwe wíˀíkwo̖ˀnípíḏí. Naaḏa̖ˀ dînkoeḏi han wâyˀa̖míˀin, in toˀwên Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá wíḏínkoeḏipí. Unbí píˀnä́ khóˀyé wíˀíˀá̖yîngi-ípí heḏá wíˀíkhuwôedaˀípí. 28 Naví Táḏávíˀpiyeˀ omän heḏá unbíˀpiyá owáyˀä̖ˀ gin wâytu̖ˀandi ít'oe. Naví Táḏá-á naví shánkí hayˀi namuu heḏi taˀgendi undi naa díséegíḏáhoˀ íhíhcha̖a̖-í ivíˀpiyeˀ omändi. 29 Nä́ˀi t'ä̖hkí nää wâytu̖máa waˀḏi napóepíḏíboˀ, heḏânho owáy napóe ihayḏá undi naví híˀ dînwhä̖yú̖-íḏí. 30 Wíyá shánkí naaḏi wíwâytu̖ˀa̖mípí, gá i Penísendi naˀä̖ḏân, i-á in Yôesi Táḏá dâytaapíˀinbí tsondi dínmuu. Iḏá naa wíḏítsonmáapí. 31 Hewänbo nää naví Táḏáḏí naa díyôn waa dáykhâymáa, t'ä̖hkí t'owa dínhanginnáníḏí i-ân dóséegíˀin. “Bíwí̖nú, yaho nä́weḏi gimú-í.”

Jesus wên úuva áaphä̖ä̖ waagiˀbá namuu

1 “Naa wên híwó̖ˀnin úuva áaphä̖ä̖ waagiˀbá omuu, heḏi naví Táḏá-á i áaphä̖ä̖ á̖yí̖ˀdi waagiˀbá-á namuu. 2 In t'owa navíˀin dînmuuˀin áaphä̖ä̖ waˀyáy khóe waagiˀinbá dimuu. T'ä̖hkí waˀyáy khóe naˀúuvapaapîˀ naví Táḏá its'ándeḏi iyâaˀoˀ, heḏá i waˀyáy khóe naˀúuvapaa iweḏá i hí̖ˀíndi híwó̖ˀpîˀ namuuˀi-á iyâaˀo shánkí báyékí híwó̖ˀ napáa-íḏí. 3 Undá i híwó̖ˀpîˀ ho únyâamuu i híˀ naaḏi wâytu̖ˀandi bînt'óyandi. 4 Hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí naa-áḏí ímúníˀin únkhâyˀä̖ˀ, heḏi naa-á hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hká undáḏí omúní. Wên waˀyáy khóe wänbo wíˀbo wínahä̖ä̖paˀpí, nä́ˀin waˀyáy khóe in áaphä̖ä̖ eeḏi nachândiḏa̖ˀmân nahä̖ä̖paˀ, heḏi hanbá un naa-áḏí hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí ímuupíḏáhoˀ, háˀto únkoeḏí-í híwó̖ˀdi hä̖ä̖wí úvíˀa̖míḏí. 5 “Toˀwên hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí naa-áḏí dimuuˀin heḏá naa-á indáḏí omuuḏá, indá báyékí híwó̖ˀ dívíˀa̖mí. Naa-áḏí ímuupíḏí hä̖ä̖wí wänbo háˀto bînˀa̖mí. 6 In toˀwên naa-áḏí hä̖̂ä̖ḏi wänbo dimuupíˀindá waˀyáy khóe t'owa dâyts'âˀiˀ waagibá dínpúwí. Ki̖ˀbi waˀyáy khóe-á dâych'áaḏí nat'aˀ, heḏi dâywé̖ˀgeˀandi dâyphamääḏeˀ. 7 Naa-áḏí hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí íkw'ôndá naví híˀ-á unbí píˀnä́ khóˀyé bînmáaḏá, únkoeḏi hä̖ä̖wí wänbo ídaˀi Yôesi Táḏá bîndaaˀa̖míḏí, heḏi iḏá wovâymä̂äní, 8 heḏânho t'owa dínhanginnání naví Táḏá hayˀi namuuˀin, heḏihoˀ undá báyékí híwó̖ˀ úvíˀâ̖a̖mí, heḏi kindiḏiho taˀgendi naví khä̖ge̖ˀnin ímúní. 9 “Naví Táḏáḏí naa díséegí waagibá naaḏi wâyséegí. Naví séegí wóegé hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí ímúní. 10 Naa naví Táḏáví tsontu̖u̖ dônˀaˀgindoḏi iví séegí wóegé hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí omuu. Heḏá undá hanbá naví tsontu̖u̖ dînˀaˀginhondáhoˀ, naví séegí wóegé hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí ímúní. 11 Nä́ˀi t'ä̖hkí wâytu̖ˀan heḏânhoˀ i híhchan dómáa waagibá un wáˀ unbí píˀnä́ khóˀyé bînmáˀve-íḏí, heḏá t'ä̖hkí híhchanda̖ˀ bînmáˀve-í. 12 Nä́ˀin tsontu̖u̖ naaḏi wâytu̖máa: Wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí naaḏi wâyséegí waagibá. 13 In toˀwên inbí wówátsi inbí k'emaˀingîˀ dívímä́giˀindá shánkí hayˀin séegí namúníˀin dâymáa. 14 Heḏi undá hä̖ä̖wí naaḏi wâyyôn waagi bînkanhondáho naví k'emaˀin ímuu. 15 Nää iweḏi páaḏépiyeˀ naví t'ôeˀin ginda̖ˀ naaḏi wíwâytu̖kankhâymáapí, gá wí tsondi-á iví t'ôeˀin háa ikhâymáaˀin wíˀitu̖ˀopíḏân, hewänbo naví k'emaˀinnân gin wâytu̖ˀâ̖a̖mí, gá hä̖ä̖wí naví Táḏáḏí dítu̖ˀandiˀ naaḏi wâyhanginˀânnandân. 16 Undi naa wíḏíde̖ˀmanpí, naaḏá un wâyde̖ˀman, heḏá wovâykw'óḏi báyékí híwó̖ˀ úvíˀa̖míḏí, heḏi i híwó̖ˀ úvíˀoˀi-á nakâypúwí. Naví Táḏáḏí naa dînk'ûˀ hä̖ä̖wí ídaˀpóeˀiˀ wâyˀa̖míḏí, heḏiho úvíwhä̖yundeḏáhoˀ iḏi wovâymä̂äní. 17 Kinnân naaḏi wâytsonmáa: Wíˀnä́ táye úvíséegíhûuwí.”

In Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin ovâyt'áy-í

18 “In t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi wovâyt'ayḏáho wíˀúnˀóḏe-ípí unbí páaḏébo naa dít'ayˀin. 19 In Yôesi Táḏá dâytaapíˀin t'owa waagiˀinbá ímuuḏáhoˀ, indi wovâyséegí-í, inbíˀin dínmuuˀin dâyséegí waagibá. Hewänbo in waagiˀinbá wíˀímuupí. Naaḏi wâyde̖ˀman Yôesi Táḏá bîntáa-íḏí, heḏânkun indiho wovâyt'ay. 20 Wíˀúnˀóḏe-ípí háa wâytu̖ˀannin: Wí t'ôeˀi-á iví tsondiví shánkí hayˀi wínamuupí. Heḏiho toˀwên naa dít'ôephaḏekannannindi un wáˀ wovâyt'ôephaḏekannamí, heḏi toˀwên naví híˀ dînˀaˀginnannindi unbîˀ wáˀ wovâyˀaˀginnamí. 21 Navíˀin ímuuḏibo t'ä̖hkí nä́ˀi híwó̖ˀpîˀ hä̖ä̖wí t'owaḏi wovâyˀa̖mí. Háaḏí? Gá i naa dísandiˀ wíḏâytaapíḏân. 22 Naaḏi naví híˀ dovâytu̖ˀâ̖a̖míḏí oˀä̖ä̖píḏáho nä́ˀi t'aywó̖ˀdi wíḏínmuupíwän. Hewänbo oˀä̖ä̖-ákun, heḏânho nää wîˀ wänbo wíˀûnkoeḏipí natú̖níḏí, ‘Naa wíḏînhanginnáhpí dáyt'aywó̖ˀnannin.’ 23 Toˀwên naa dít'ayˀindá naví Táḏá wáˀho dînt'ay. 24 Waˀḏi indáḏí oyiˀ ihayḏi báyékí hä̖ä̖wí dáyˀan wíyá toˀwí wänbo hä̂nhay wänbo iˀanpîˀ. Ki̖ˀbi t'ôe dáyˀanpíḏáho nä́ˀi t'aywó̖ˀdi wíḏínmuupíwän. Hewänbo háa naa dáyˀannin dâymûˀ-ákun, heḏi naa-áḏí naví Táḏá-áḏí wí̖ˀgíndíbo dít'ay. 25 Heḏi kin dívíˀandi naa háa inbí ta̖ˀkan naví̖ˀgeḏi nata̖ˀmuu waa dînpóe, kinnân: Wên híwó̖ˀpíˀin wíḏáyˀanpí wänbo naa dít'ay. 26 “Owáy naví Táḏávíˀwe opówá ihayḏi i toˀwí wovâykhä̖ge̖ˀkhâymáaˀi-á naaḏi wâysangít'óe. Nä́ˀi naví Táḏávíˀweḏi unbíˀpiyeˀ nakä̖ˀä̖ä̖gít'óeˀi-á i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ namuu. Heḏi napówá ihayḏi naví̖ˀgeḏi ihéeˀa̖mí. 27 Heḏá undá wáˀ t'owa naví̖ˀgeḏi bîntu̖ˀâ̖a̖mí, gá páaḏé naví t'ôe donts'anˀan diweḏiboˀ un naa-áḏí íyiḏân.

1 “Nä́ˀi hä̖ä̖wí naaḏi wâytu̖ˀan heḏânho unbí whä̖yu̖ wíˀúnhá̖a̖nípíḏí. 2 In Huḏíyoḏi inbí méesate íve wovâytsuḏekhâ̖a̖ˀa̖mí, heḏá wáˀ shánkí wänbo únpúwí, wáy wí thaa nanáˀ diwe wovâyt'a̖há̖núḏáho diˀâ̖a̖ní Yôesi Táḏágîˀ dívít'ôemáaˀin. 3 Háaḏan kin dívíkhâymáa? Gá Yôesi naví Táḏá dînmuuˀi wíḏîntaapíḏân, heḏá naa wáˀ wänbo wíḏítaapí. 4 Nä́ˀi napuwagít'óeˀi wâytu̖máa waˀ napóepíḏíboˀ, heḏânho napóe ihayḏá naaḏi wâytu̖ˀan niˀgeḏi únˀánpowagít'óe. Naaḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí wíwâytu̖ˀanpí páaḏé naví t'ôe donts'anˀan dihayḏi, gá waˀḏi undáḏí oyiḏân.”

Háa i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ ikhâymáaˀin

5 “Nää tobá i naa dísandivíˀpiyeˀ omän wänboˀ, wénä wí wänbo undi wíḏítsikaˀmáapí wä̖́hä̖̂ä̖piyeˀ omännin. 6 Nä́ˀi hä̖ä̖wí wâytu̖ˀandiḏihoˀ unbí píˀnä́ khóˀyé nää báyékí únkháapoˀ. 7 Hewänbo in taˀgen wâytu̖máa: Ungîˀ shánkí yänbeḏi híwó̖ˀ namuu naa omú-íḏí, gá naa omääpíḏáhoˀ i toˀwí wovâykhä̖ge̖ˀkhâymáaˀi wínaˀä̖́ä̖-ípíḏân, hewänbo omääḏáhoˀ i dósaaní unbíˀpiyeˀ. 8 Heḏi owáy napówá ihayḏá t'owa ovâythayya̖mí piháa diˀánshaamuuḏi wíḏikaˀpóya̖ˀpíˀin inbí t'aywó̖ˀdi i̖ˀgeḏi, heḏá i híwó̖ˀdi namuu i̖ˀgeḏá, heḏá Yôesi Táḏáḏí t'owa ovâytuchä̖nukhâymáa i̖ˀgeḏá. 9 Iḏi ovâythayya̖mí dívít'aywó̖ˀnannin, navíˀpiyeˀ wíḏívíwhä̖yundepíḏí. 10 Naa híwó̖ˀdiˀ omuu i̖ˀgeḏi ovâythayya̖mí, gá naa i híwó̖ˀdiˀ omuuˀi naví Táḏávíˀpiyeˀ omändân, heḏi wíyá wíḏímúnípí. 11 Yôesi Táḏáḏí t'owa ovâytuchä̖nukhâymáa i̖ˀgeḏi ovâythayya̖mí, gá ho natú̖ḏân iḏi i Penísendi óetuchä̖nukhâymáa, i-á in t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀinbí tsondi dínmuu. 12 “Naa waˀḏi báyékí wâytu̖ˀâ̖a̖míˀin odaˀ, hewänbo nää wíˀúnkoeḏipí ihay bînhóníḏí. 13 Hewänbo owáy i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ napówá ihayḏi, i-á in taˀgen t'ä̖hkí nahá̖hkanyiˀiˀ namuu, iḏi wovâykhä̖ge̖ˀkhâymáa in taˀgen namuuˀin naví̖ˀgeḏi taˀgendi únhanginpúwíḏí, gá iví ánshaa ûnmuuˀiḏa̖ˀ wíˀihíˀkhâymáapíḏân, hewänbo háa Yôesi Táḏáḏí óetu̖ˀan waagi natú̖ní, heḏá háa napuwagít'óeˀin wovâytu̖ˀâ̖a̖mí. 14 Háa natú̖níˀin navíˀweḏi ihóní heḏi wovâytu̖ˀâ̖a̖mí. Handiḏi wovâyhanginˀânnamí naa hayˀi omuuˀin. 15 Naví Táḏáví há̖hkan ûnmuuˀi-á navîˀ wáˀ dînmuu. Heḏânho naa otú̖, i Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ háa wovâytu̖ˀâ̖a̖míˀin navíˀweḏi ihóní.”

Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin inbí píˀnä́ khóˀyé dikháapúwí, hewänbo wíyá dihíhchanpúwí

16 “Hanwaapíḏíboˀ undi wíḏímúnípí, heḏá iweḏá hanwaapíḏíbo-á undi naa wíyá díwáymúní.” 17 Wên iví khä̖ge̖ˀnin wíˀnä́ táye dívítu̖ˀan, “Hânnan hêe nä́ˀin dítu̖ˀannin natu̖ˀdaˀ? Natú̖, ‘Hanwaapíḏíbo wíḏímúnípí’ gin, heḏá ‘Iweḏá hanwaapíḏíbo-á wíyá naa díwáymúní’ gân. Heḏá wáˀ natú̖, ‘Kin napúwí gá naví Táḏávíˀpiyeˀ omändân.’ 18 Heḏi hânnangú iví híˀ ‘hanwaapíḏíboˀ’ ûntu̖ˀdaˀ? Hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi ihíˀmáaˀin wígínhanginnáhpí.” 19 Jesus ûnhanginná ditsikapúwíˀin didaˀ, heḏihoˀ ovâytsikáyin, “Ti úvítsikaˀmáa háa otu̖ˀdaˀin wâytu̖ˀandi, ‘Hanwaapíḏíboˀ undi wíḏímúnípí, hebo iweḏá hanwaapíḏíbo-á wíyá díwáymúní’? 20 Taˀgendi wâytu̖máa, undá íséeyê̖e̖ní heḏá úvísíhtu̖wí̖nú-í, hewänbo in t'owa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá dihíhchanpúwí. Hebo ík'áykháapóe wänbo nä́ˀi-á únphaḏé-í heḏi híhchan bînmáˀve-í. 21 Wí kwee naˀeyekhâyyiˀi hânho nachanpoˀ, naˀeyehaypúwí ihay nanândi. Hewänbo iví ay ûnˀaypu̖yä̖ ihayḏá, iví hay i̖ˀgeḏi wíyá wíˀûnˀánpóya̖ˀpí, gá nahíhchanpóeḏân iví ay ûnˀaypu̖yä̖ḏi. 22 Heḏi hanbá undá nää únpoˀ. Un ík'áykháapoˀ naa wáypiyeˀ omändi, hewänbo owáy naa wíyá oˀä̖ä̖ ihayḏá unbí píˀnä́ khóˀyé íhíhcha̖a̖-í, heḏi toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏí-ípí unbí híhchan únmuuˀin wovâykwée-íḏí. 23 “Heḏi ihayḏi wíˀúntâynípí hä̖ä̖wí wänbo dítsikáyi̖ˀníḏí. Taˀgendi wâytu̖máa, hä̖ä̖wí naví Táḏá bîndaaˀandiˀ, navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yundeḏi, iḏi wovâymä̂äní. 24 Nää puˀwahay waˀḏi hä̖ä̖wí wänbo wíˀídaˀpóepí navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yunde wänboˀ. Nää bindaaˀan, heḏânho bînhóní, heḏá báyékí híhchan bînmáˀve-í. 25 Nä́ˀi hä̖ä̖wí wâytu̖ˀandi wâyhá̖ˀa̖míḏí ûnthaykantáy, hewänbo owáy wí thaa nanáˀ diwe kindiḏi wíyá wíwâyhéeˀa̖mípí, thayˀeeḏân naví Táḏáví̖ˀgeḏi wâytu̖ˀâ̖a̖mí. 26 Heḏi ihayḏi shánkí híwó̖ˀ bîntaaḏi un íhä̖ä̖wídaˀpúwí navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yundeḏi, heḏi wíyá wínatâynípí naa naví Táḏávíˀpiyeˀ wâyyûusuˀa̖míḏí, hewänbo iḏi wovâyséegíḏí unnânho ivíˀpiyeˀ úvíyûusuˀa̖mí. 27 Heḏi iḏi wovâyséegí gá undi naa díséegíḏân heḏá úvíwhä̖yundeḏá naa ivíˀweḏi oˀä̖ä̖ˀin. 28 Nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ naví Táḏávíˀweḏân oˀä̖ä̖-ákun. Heḏi nää-á nä́weḏi naví Táḏávíˀpiyebá ováymän.” 29 Iví khä̖ge̖ˀnindi óetu̖ˀan, “Näbáhaˀ thayˀeeḏi bihíˀmáa, nää-á uví híˀ-á ûnthaykantáyˀiˀ wíˀú̖muupí. 30 Nää gínhanginpóe u̖ hä̖ä̖wí t'ä̖hkí ú̖hanginnáˀnin, heḏá hä̖ä̖wí toˀwíḏí wóetsikáyi̖ˀníˀin nadaˀiˀ u̖ ú̖hanginnânho waˀ wóetsikáyi̖ˀpíḏíboˀ. Heḏânho ívíwhä̖yunde Yôesi Táḏávíˀweḏi unˀä̖ä̖ˀin.” 31 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Nää-á ítû̖ˀ navíˀpiyeˀ úvíwhä̖yundeˀin, 32 hewänbo nää iweḏi un t'ä̖hkí íwaḏeḏée-í, heḏi wí̖ˀínboˀ unbí p'óegé bînkéyí heḏi naa wíˀbo díyoeˀa̖mí. Hewänbo naví Táḏá naa-áḏí nayiḏi taˀgendi wíˀbo háˀto oyê̖e̖ní. 33 Naaḏi t'ä̖hkí nä́ˀi wâytu̖ˀan heḏânho naa-áḏí ímuuḏi ánshaa iwe wiˀíkwo̖ˀnípíḏí. In Yôesi Táḏá dâytaapíˀinbí yáagé waˀ íyiˀ ihayḏibo bînt'ôephaḏekhâymáa, hewänbo kayˀindi úvíwí̖nú-í, naa i yä̖ˀḏâapîˀ nä́ä oepáa k'ayḏiwi dót'an.”

Jesus iví khä̖ge̖ˀningîˀ iyûusuˀan

1 Jesus iví khä̖ge̖ˀnin nä́ˀi t'ä̖hkí itu̖ˀan dihayḏi makówápiyeˀ ibéeḏí kinnân iyûusuˀan: “Táḏá, ihayḏiho dînná. Nää ovâykeeyan naa uví ay omuuˀi hayˀi omuuˀin, heḏânho u̖-á hayˀi unmuuˀin naaḏi dovâykeeya̖mí. 2 U̖ḏi dísóge t'ä̖hkí t'owaví tsondi omúníḏí, heḏânho naaḏi t'ä̖hkí in u̖ḏi dímä́giˀin in wówátsi nahándepíˀin dovâymä̂äníḏí. 3 U̖ḏa̖ˀ i taˀgendi Yôesi unmuu, heḏá naa-á Jesus omuu, i u̖ḏi dísandiˀ t'owa dovâyˀaywoeníḏí, heḏi in toˀwên u̖-áḏí naa-áḏí dítaaˀindáho wówátsi nahándepíˀin dâymáa. 4 Waˀḏi nä́ä oepáa k'ayḏi oyiˀ ihayḏi in t'owa dovâykeeyan u̖-á hayˀi unmuuˀin, gá in t'ôe u̖ḏi díkanyônnin t'ä̖hkí dóbowaḏân. 5 Táḏá, naa hayˀi omuu waˀḏi u̖-áḏí oyiˀ ihayḏiboˀ, waˀ hä̖ä̖wí wänbo nakhíˀyenpí ihayḏiboˀ. Nää uvíˀpiyeˀ owáymän, heḏiho ovâykeeya̖mí naa hayˀi omuuˀin, háa omúˀde waagibá. 6 “In toˀwên nä́ä oepáa k'ayḏi u̖ḏi naa dímä́giˀin dovâykeeyan háawi unmuuˀin. Indá páaḏéboˀ uvíˀin ú̖muu, heḏá u̖ḏá indá dímä́gi, heḏi uví híˀ wônˀaˀginnan. 7 Nää in dínhanginpóe hä̖ä̖wí t'ä̖hkí u̖ḏi dímä́giˀi taˀgendi uvíˀweḏi naˀä̖ˀin, 8 gá hä̖ä̖wí u̖ḏi naa dítu̖ˀandiˀ naaḏi dovâytu̖ˀandân, heḏi dâyséegíˀan. In dínhanginná taˀgendi uvíˀweḏi oˀä̖ä̖ˀin, heḏá dívíwhä̖yundeˀ u̖ḏi dísannin. 9 “Naaḏi ingîˀ dovâyyûusuˀoˀ. Nää t'ä̖hkí t'owagíˀin wíḏáyyûusuˀopí, hewänbo in u̖ḏi dímä́giˀingíˀinḏa̖ˀmân dáyyûusuˀoˀ, indá uvíˀin ú̖muuḏi. 10 T'ä̖hkí navíˀin dînmuuˀin uvíˀin wáˀ ú̖muu, heḏi uvíˀin ú̖muuˀindá navíˀinbá dînmuu. Heḏi háa inbí wówátsi dâyhon waagiḏibo nakeepoˀ naa hayˀi omuuˀin. 11 Nää uvíˀpiyeˀ omän, heḏi nä́ä oepáa k'ayḏi wóˀyê̖e̖nípí, hewänbo nä́ˀindá nä́äḏíbo waˀḏi diyiˀ. Naví Táḏá, u̖ shánkí yä̖ˀḏâaˀi unmuuˀiˀ, uví kay ú̖muuˀiḏi á̖yîngiḏiboˀ ovâymáˀve-í, i kay u̖ḏi dímä́giˀiḏibá, heḏânho wîˀḏa̖ˀ waagibá dimúníḏí, naa-áḏí u̖-áḏí wîˀḏa̖ˀ gamuu waagibá. 12 Waˀḏi indáḏí oyiˀ ihayḏi á̖yîngiḏi híwó̖ˀ dovâymáa uví kay ú̖muuˀiḏi, i kay dímä́giˀiḏibá, heḏá dovâyˀá̖yîngimáaḏí wîˀḏa̖ˀmân in diweḏi napeḏee, i-á i ha̖ˀbi namuu napeḏeegít'óeˀiˀ, heḏiho háa uví ta̖ˀnin diwe iví̖ˀgeḏi nata̖ˀmuu waa ûnpóe. 13 “Heḏi nää uvíˀpiyeˀ omän, heḏi dáyyûusuˀoḏi nä́ˀi t'ä̖hkí otû̖ˀ waˀḏi nä́ä oepáa k'ayḏi oyiḏiboˀ, heḏânho inbí píˀnä́ khóˀyé t'ähkí híhchan dâymáˀve-í, naa dómáa waagibá. 14 Naaḏi uví híˀ dovâymä́gi, heḏi in t'owa wóetaapíˀindi ovâyt'ay, hä̖ˀin t'owa waagiˀin wíḏimuupíḏí, naa wänbo wáˀ in waagi wóˀmuupí waagibá. 15 Naaḏi wíwídaˀmáapí nä́ä oepáa k'ayḏi iweḏi ovâyyâaˀa̖míḏí, hewänbo wídaˀmáa u̖ḏi á̖yîngiḏiboˀ ovâymáˀve-íḏân, heḏânho i Penísendiḏi wíˀovâyhónípíḏí. 16 In wóetaapíˀin waagiˀinbá wíḏimuupí, naa wänbo wáˀ-á yoe. 17 In taˀgen ovâyhá̖ˀa̖mí heḏânho taˀgendi uvíˀpiyeˀ dívímä̂äníḏí. Uví híˀ-á in taˀgen namuu. 18 U̖ḏi naa nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ dísan waagibá, naaḏi nä́ˀin navíˀin dînmuuˀin wáˀ t'ä̖mäpiyeˀ nä́ä oepaa k'ayḏi dovâysankhâymáa. 19 In navíˀin dînmuuḏi naa uvíˀpiyeˀ dáymäˀ heḏânho in wáˀ taˀgendi uvíˀpiyeˀ dívímä̂äníḏí. 20 “Naaḏi nä́ˀingíˀinda̖ˀ wíḏáyyûusuˀopí, hewänbo wé̖ˀgeˀin t'owagîˀ wáˀ dáyyûusuˀoˀ, in toˀwên nä́ˀinbí híˀ dínmuuˀiḏi navíˀpiyeˀ dívíwhä̖yu̖khâymáaˀin, heḏiho wîˀḏa̖ˀ waagibá dipúwíḏí. 21 Naví Táḏá, u̖-á naa-áḏí unmuu, heḏá naa-á u̖-áḏá omuu, heḏi hanbá innân wáˀ naˀindáḏí dimúníˀin naa odaˀ. Heḏi kin naa dáyyûusuˀoˀ heḏânho t'ä̖hkí t'owa dívíwhä̖yú̖-íḏí u̖ḏi naa dísannin. 22 Naaḏi heˀennin dovâypáa-í, u̖ḏi naa hayˀi dípaa waagibá, heḏânho wîˀḏa̖ˀ dipúwíḏí, u̖-áḏí naa-áḏí wîˀḏa̖ˀ gamuu waagibá. 23 Naa indáḏí omuu, heḏi u̖-á naa-áḏá unmuu, heḏiho taˀgendi wîˀḏa̖ˀ dipúwí, heḏi handiḏi t'ä̖hkí t'owa dínhanginnání u̖ḏi naa dísannin, heḏá dínhanginnání wáˀ u̖ḏi nä́ˀin naa-áḏí dimuuˀin ovâyséegíˀin, u̖ḏi naa díséegí waagibá. 24 “Naví Táḏá, naa odaˀ in u̖ḏi dímä́giˀin naa-áḏí dikwo̖ˀníˀin wáy naa ochangít'óe iwebá, heḏânho u̖ḏi naa hayˀi dípaaˀin dâymúníḏí. U̖ḏi naa hayˀi dípaa gá ho waˀḏi nä́ˀi nan oepáa nâakhíyépíḏíbo naa díséegíḏân. 25 Táḏá, u̖ taˀgeḏa̖ˀ biˀoˀiˀ unmuuˀiˀ, tobá báyékí t'owaḏi wíwóetaapí wänboˀ, naaḏi wítaa, heḏi nä́ˀin navíˀin dînmuuˀin dínhanginná u̖ḏi naa dísannin. 26 Háawi unmuuˀin naaḏi dovâyhanginˀânnan, heḏá shánkí híwó̖ˀ dovâyhanginˀânkhâymáa, heḏânho u̖ḏi naa díséegí waagibá ha̖ˀbi séegíbá inbí píˀnä́ khóˀyé dâymáˀve-íḏí, heḏá naa-á indáḏá omúní.”

Jesus óepankêˀ

1 Jesus iyûusubowa ihayḏi iví khä̖ge̖ˀnindáḏí iweḏi dimää, heḏi owáy Kidron kó̖ˀ p'ä̖́näpiyeˀ dimää. Iwáygé wí navaˀay na-olive-taysaaˀi nak'óe, heḏi Jesus-áḏí iví khä̖ge̖ˀnindáḏí i navaˀay iwe dits'ú̖. 2 Judas i Jesus óeku̖ˀp'égiˀiˀ ûnhanginná wáygé iwe nanáˀnin, hä̖́yä́n wänbo Jesus iví khä̖ge̖ˀnindáḏí iwepiyeˀ namääḏi. 3 Heḏiho Judas-di wên Rome-win sundaḏo-á wên sundaḏo i méesate hayˀi dâyˀá̖yí̖ˀdoˀindá heḏá wên Pharisees-á ovâymaa, heḏi phakó-á kohséephé naphaamuuˀi-á inbí k'uuphé-á dínmahkä́nmuuˀi wóegé iwe dipówá. 4 Jesus ûnhanginná hä̖ä̖wí t'ä̖hkí háa ûnpuwagít'óeˀin, heḏiho iˀa̖htuyeḏi inbí páaḏépiyeˀ iwí̖nú, heḏi ovâytsikáyin, “To-an bîntu̖wä̖máa?” 5 “Gá Jesus i Nazareth-wi-ân” kin óetu̖ˀan. Iḏá ovâytu̖ˀan, “Naa-ân i omuu.” Judas i óeku̖ˀp'égiˀiˀ iwebá indáḏí nayiˀ. 6 “Naa-ân i omuu” gin ovâytu̖ˀan dihayḏi tíˀûupiyeˀ dívíhá̖ḏiḏi dikanu. 7 Heḏáháˀ wíyá ovâytsikáyin, “To-an bîntu̖wä̖máa?” Indi óetu̖ˀan, “Gá Jesus i Nazareth-wi-ân.” 8 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Wâytu̖ˀanho naa-ân i omuu. Heḏiho naaḏa̖ˀ dítu̖wä̖máaḏá, nä́ˀin wé̖ˀgeˀin binpunmä́ä.” 9 Haˀwâagi ovâytu̖ˀan dihayḏi háa hä̖̂ä̖ḏankánboˀ iyûusuˀan waa napóe. Kinnânho iyûusuˀan: “Wîˀ wänbo in dímä́giˀin diweḏi wíḏînpeḏée-ípí.” 10 Simon Peter wí tsiyó pháˀ imáa, heḏi iwhahkêˀḏi i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀví t'ôeˀi Malchus gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ óewhä̖́ḏiḏi iví koˀḏíngéḏíˀin oeyay heˀyinbo ônt'ó̖ˀts'âˀ. 11 Jesus-di Peter óetu̖ˀan, “Uví tsiyó pháˀ hä̖ˀi súḏe iwebá mänwáytoˀ. Nä́ˀin t'ôephaḏe naví Táḏáḏí naa dînsannindá dînkhâyˀä̖ˀ donphaḏé-íˀin.”

Jesus oe Annas-víˀpiyeˀ óehoˀ

12 In sundaḏo-áḏí inbí tsondi-áḏí in hayˀi méesatewin á̖yí̖ˀnindáḏí Jesus óepankêˀḏi óekhówhiˀan. 13 Iweḏi oe Annas-víˀpiyeˀ páaḏé óehoˀ. Ihay pa̖a̖yo-á Caiaphas naˀowhaˀp'óˀḏéḏîˀä́n, heḏi Annas-á Caiaphas-ví yahsédo-á ûnmuu. 14 Caiaphas-dá in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin hä̖̂ä̖ḏankánbo ovâytumakheˀoḏi ovâytu̖ˀan, “Shánkí yänbeḏi híwó̖ˀ namúní wîˀḏa̖ˀ wí toˀwí t'ä̖hkí in t'owagîˀ nachúu-íḏí.”

Peter natú̖ iḏá Jesus óetaapíˀin

15-16 Simon Peter-áḏí wíyá khä̖ge̖ˀdi-áḏí Jesus-ví tíˀúugé damän. I owhaˀ p'óˀḏéḏîˀḏi nä́ˀi khä̖ge̖ˀdiˀ óetaa, heḏiho i khä̖ge̖ˀdiˀ ûnkoeḏi nats'ú̖níḏí i tewhá tehpaa búge i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀ nathaa iwe. Peter-á oe tehpaa yáˀwébo-á phóḏi núˀ óeyoeˀan, heḏiho i khä̖ge̖ˀdi nawáypee nä́ˀi a̖ˀyú̖ iphóḏiˀá̖yînmáaˀiˀ óehéeˀa̖míḏí, heḏi Peter oe tehpaa búgepiyeˀ óets'úḏe. 17 I a̖ˀyú̖ḏí Peter óetu̖ˀan, “Hä̖ˀi sen óepankêˀiví khä̖ge̖ˀdibá unmuupíˀan.” Peter natú̖, “Naa-á yoe.” 18 Nat'êeḏiho in t'ôeˀindá in hayˀi méesatewin sundaḏo-á phaaˀuuḏi dâyphaˀt'égi, heḏi phaa núˀ disúwáwin. Peter wáˀ iwebá iwí̖nú.

I owhaˀ p'óˀḏéḏîˀḏi Jesus óetsikaˀmáa iví há̖hkan niˀgeḏi

19 I tewhá íve i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀḏi Jesus óetsikaˀmáa iví khä̖ge̖ˀninbí̖ˀgeḏi heḏá iví híˀ in t'owa ovâyhá̖ˀoˀ i̖ˀgeḏá. 20 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa t'owa t'ä̖hkíví páaḏépiyeˀ dáyhéeˀowän, heḏi hä̖̂ä̖ḏi wänbo t'ä̖hkí dovâyhá̖ˀowän inbí méesate hí̖ˀíndiˀ eeye heḏá inbí méesate hayˀiˀ ee-á, wáygé t'ä̖hkí in Huḏíyo dívíwé̖ˀgeˀoˀ eeye. Hä̖ä̖wí wänbo kaaḏibo wóˀtú̖hpí. 21 Heháaḏan nä́ˀi hä̖ä̖wí naa dítsikaˀmáa? In toˀwên dîntóyannin ovâytsikáyi̖ˀní háa dovâytu̖ˀannin. Indá dínhanginná háa otú̖ˀin.” 22 Jesus nä́ˀin natú̖ ihayḏi, wí méesatewi sundaḏo iwe núˀ nawindiḏi Jesus óets'emapháve, heḏi óetu̖ˀan, “Haˀwâagá i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀ wínâahéeˀa̖mípí.” 23 Jesus-di óetu̖ˀan, “Wên háawên híwó̖ˀpíˀin naa otú̖ḏáhoˀ, ú̖khâyˀä̖ˀ ovâytu̖ˀâ̖a̖míˀin hä̖ä̖wí namuuˀin. Hewänbo háa otú̖ waa in taˀgen namuu-ákun, heḏânho wíˀú̖k'óepí díts'emapháve-íˀin.” 24 Heḏáháˀ Annas natsonpóe Jesus nakhówhimuuḏi i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀ Caiaphas-víˀpiyeˀ óesaaníḏí.

Peter wíyá natú̖ Jesus óetaapíˀin

25 Oe yáˀwé Peter waˀḏi nasúwáwin, heḏi in wé̖ˀgeˀin iwe diwinnindi óetsikáyin, “Ti u̖ wáˀ hä̖ˀi senbí khä̖ge̖ˀdibá wíˀunmuupíˀan?” “Yoe,” kin natú̖, “naa-á yoe.” 26 Wí sen i owhaˀ p'óˀḏéḏîˀví t'ôeˀibá namuuˀiˀ iwe wáˀ nawin, i-á i sen Peter-di óeˀoyets'âˀiví maatuˀiˀ ûnmuu, heḏi iḏi Peter óetsikáyin, “Ti Jesus-áḏí oe na-olive-taysaa iwe wíwímûˀpíˀan?” 27 Peter wíyá natú̖ “yoe” gin, heḏi wesebo wí dee sen ikin.

Jesus oe Pilate-víˀpiyeˀ óehoˀ

28 Waˀḏéeḏíbo naná, heḏi Jesus-á Caiaphas-víˀweḏi óehoˀ i Rome-wi tu̖u̖yônbí tewhá hayˀi iwepiyeˀ. In Huḏíyo nä́ˀi Rome-wi tu̖u̖yônbí tewhá ee wíḏits'ú̖hpí, gá inbí khuu dínmuuḏi dínkhâ̖a̖k'óeḏân dits'ú̖níˀin, heḏiho dits'ûndáhoˀ wíḏínˀä̖hpí nä́ˀi Passover shánkîˀḏi koegiˀ dâyk'óe-íˀin. 29 Heḏiho Pilate oe yáˀwépiyeˀ napee, heḏi in t'owa ovâytsikáyin, “Háawin t'ehpiḏe-an nä́ˀi senbí̖ˀgeḏi dînmáˀ?” 30 In Huḏíyoḏi óetu̖ˀan, “Nä́ˀi sen wên t'aywó̖ˀnin iˀanpíḏá háˀto uvíˀpiyeˀ âymáˀíwän.” 31 Pilate-di ovâytu̖ˀan, “Un wíˀbo binpihûu iˀ, heḏá bintu̖yóˀnandi binˀan unbí tsontu̖u̖ úntû̖ˀ waagibá.” In Huḏíyoḏá óetu̖ˀan, “Hewänbo un Rome-ˀindá naˀin Huḏíyo wíḏînk'úya̖ˀpí wí toˀwí âyhéyíˀin, yä̖ˀḏâapí iˀandi âyshaa wänboˀ.” 32 Nä́ˀin ditú̖ˀ dihayḏi Jesus-ví híˀ háa nachuwagít'óe i̖ˀgeḏi taˀgen napee. 33 Pilate iví tu̖u̖yôn tewhá ee nawáyts'ú̖, heḏi Jesus óetu̖kánnandi óetsikáyin, “Ti u̖-á in Huḏíyoví tsondi hayˀi-ân unmuu?” 34 Jesus-di óetsikáyin, “Ti u̖-ân wíˀbo unhanginˀândaˀ, háa in Huḏíyoḏi naví̖ˀgeḏi wóetu̖ˀandibo dítsikaˀmáa?” 35 Pilate-di óetu̖ˀan, “Ti naa-ân Huḏíyo omuu gin unˀánde gáhân? Uví t'owaḏibo heḏá in owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindáḏí naví mange wóekán. Háawin t'aywó̖ˀninnan biˀan?” 36 Jesus-di óetu̖ˀan, “Naa tsondi hayˀiˀ omuu, hewänbo in nä́ä oepáa k'ayḏiwin tsonnin waagá yoe. Ha̖ˀbi tsondi omuuḏáhoˀ in toˀwên dovâytsonmáaˀin dívíhä́nsaa-íwän naa in Huḏíyoví mange wíḏíkáanípíḏí. Hewänbo otú̖ waa, nä́äḏíwin tsonnin waagi wóˀmuupí.” 37 Pilate-di óetsikáyin, “Heḏáhoˀ, ti taˀgendi wí tsondi hayˀi-ân unmuu?” Jesus-di óetu̖ˀan, “U̖ˀbo untú̖ waa, ha̖ˀbiˀ omuu. Heḏi nä́ä oepáa k'ayḏipiyeˀ oˀä̖ä̖ heḏá oˀaypu̖yä̖, in taˀgen namuu i̖ˀgeḏi dáyhéeˀa̖míḏí. Toˀwên in taˀgen ho dínhanginnáˀnindá naa dînt'óyandeˀ.” 38 Pilate-di óetsikáyin, “Hândiḏan toˀwí ûnhanginnání hä̖ä̖wí in taˀgen namuuˀin?”

Jesus óekheˀkhâymáa, hewänbo Barabbas-á óemaˀp'ä̖́ḏi

Pilate nä́ˀin natú̖ ihayḏi in Huḏíyo ee diyiˀ iwepiyeˀ nawáypeeḏi ovâytu̖ˀan, “Naaḏi wên t'aywó̖ˀnin nä́ˀi sen iˀannin wänbo wíḏônshaapí. 39 Hewänbo pa̖a̖yo p'óe waagi nä́ˀi Passover shánkîˀḏi nanáˀ dihayḏi undi dídaaˀoˀ wí pan wâymaˀp'ä̖́ḏi-íḏí. Ti nää nä́ˀi Huḏíyoví tsondi hayˀi dómaˀp'ä̖́ḏi-íˀin ídaˀ?” 40 Dívítu̖wí̖nú, “Hä̖ˀi-á yoe. Barabbas-ân gidaˀ nâamaˀp'ä̖́ḏi-íˀin.” Barabbas-á sänbi namuu.

1 Heḏiho Pilate natsonpóe waa in sundaḏoḏi Jesus óepiye heḏi púwhí̖ˀdí óewhä̖́hwhä̖́ˀnan. 2 In sundaḏo wên wä̖́ä̖khän dâyˀophíḏéˀandi óep'ó̖htógi. Heḏáháˀ wên p'í tsá̖a̖wä̖́ˀin k'éwéˀin to-á óetógi, tsondi hayˀiví aa waagiˀinbá namuuˀin, 3 heḏi wí̖ˀín wí̖ˀíngin in sundaḏo iví páaḏépiyeˀ diphaḏemändi óeyanäkítu̖máa, “Hânnan unˀä́n, u̖ Huḏíyoví tsondi hayˀiˀ unmuuˀiˀ,” heḏá óets'emapháve. 4 Pilate wíyá oe yáˀwépiyeˀ napeeḏi in t'owa ovâytu̖ˀan, “Bít'óyan, naaḏi i dópiyegít'óe undi bînmúníḏí, heḏânho únhanginnáníḏí naaḏi wên t'aywó̖ˀnin iˀannin wänbo wíḏônshaapíˀin.” 5 Heḏiho Jesus oe yáˀwépiyeˀ óepiye. In wä̖́ä̖khän ônˀophíḏéˀannin nap'ó̖htoˀon, heḏá in p'í tsá̖a̖wä̖́ˀin k'éwéˀin to-á natoˀon. Heḏi Pilate-di in t'owa ovâytu̖ˀan, “Binmúˀḏí, nä́we i sen nawin.” 6 In owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindáḏí heḏá in hayˀi méesateˀin sundaḏo-áḏí óemûˀ ihayḏi hä̖́yä́n wänbo dívítu̖wí̖nú, “Wên phéˀwan deeḏi nát'óhtä̖gek'uˀ.” Pilate- di ovâytu̖ˀan, “Unnân binhûu bînt'óhtä̖gek'úwíḏí. Naaḏá wên háawên t'aywó̖ˀnin iˀannin wänbo wíḏônshaapí.” 7 In Huḏíyoḏi Pilate óetu̖ˀan, “I-á natú̖ Yôesi Táḏáví ay namuuˀin, heḏi wên tsontu̖u̖ gínk'óeˀin natû̖ˀ, wí toˀwí kin ihéeˀoˀi-á nachúu-íˀin ûnkhâyˀä̖ˀ.” 8 Pilate nä́ˀi híˀ nat'oe ihayḏi shánkí wänbo nakhuwôedaˀpóe, 9 heḏihoˀ iví tu̖u̖yôn tewhá ívepiyeˀ nawáyts'ú̖, heḏi Jesus óetsikáyin, “Taˀgendi wä̖́hä̖̂ä̖wi-an unmuu?” Hewänbo Jesus-di háabo wíˀóetu̖ˀanpí. 10 Pilate-di oetsikáyin, “Ti wíḏíhéeˀa̖mípíˀan? Ti wíˀú̖hanginnáhpíˀan naaḏa̖ˀmân dînk'óe háa wímaˀp'ä̖́ḏi-íˀin heḏiháa u̖ dovâymä̂äníˀin phéˀwan deeḏi wóet'óhtä̖gek'úwíḏí?” 11 Jesus-di óetu̖ˀan, “Yôesi Táḏáḏí wíwônk'ûˀpíḏáho háˀto ú̖kuˀníwän háa wänbo naa díˀa̖míḏí. Heḏiho i sen uví mange naa díkándi-áho uví shánkí it'aywó̖ˀnan.” 12 Pilate nä́ˀin nat'oe ihayḏi shánkí wänbo nadaˀ Jesus óemaˀp'ä̖́ḏi-íˀin, hewänbo in Huḏíyo dívítu̖wí̖nú, “Nä́ˀi sen nâamaˀp'ä̖́ḏiḏá, u̖ i tsondi Caesar-víˀnäpiyeˀ wíˀunmuupí. Wí toˀwí wí tsondi hayˀi namuu gin natû̖ˀdi-á Caesar-ví hä́nbiˀ namuu.” 13 Háa ditú̖ waa Pilate nat'oe ihayḏi Jesus oe yáˀwépiyeˀ óepiye, heḏi in t'owa ovâytu̖yóˀdoˀ iwe Pilate isóge. Iwáho dâytu̖ˀo nak'uupháagíkw'ó̖ˀ diwe gin, heḏi Hebrew tu̖u̖ḏáho “Gabbatha” gin dâytu̖ˀoˀ. 14 Waˀḏi Passover shánkîˀḏi yâaḏi naná. Ihay thaa-á dâyhä̖ä̖wíkhâyˀo wíyá tháwä́ngîˀ, kaykhanwówá thaa nanáníˀiˀ. Nää taage iwáypiyeˀ naná. Pilate-di in Huḏíyo ovâytu̖ˀan, “Binmúˀḏí, nä́we unbí tsondi hayˀi únwin.” 15 Dívítu̖wí̖nú, “Nä́weḏi náyâaˀan, phéˀwan deeḏi nát'óhtä̖gek'uˀ.” Pilate-di ovâytsikáyin, “Ti unbí tsondi hayˀi wâyt'óhtä̖gek'úwí?” In owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindi óetu̖ˀan, “I-á naˀinbí tsondi hayˀi wígínmuupí. Naˀindá wîˀḏa̖ˀ tsondi hayˀi gínˀä́n, i-á Caesar-ân namuu.” 16 Heḏiho Pilate-di Jesus inbí mange óeyoeˀan phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'úwíḏí.

Jesus phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'ûˀ

17 Heḏáháˀ Jesus óehoˀḏi iweḏi napee wên phéˀwan igíˀin ipiˀíhhondi, heḏi in okú “P'ó̖hkhú̖bay” gin dâytu̖ˀoˀ iwe dipówá, Hebrew tu̖u̖ḏá ditû̖ˀ “Golgotha” gin. 18 Iweho in sundaḏoḏi Jesus in phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'ûˀ, heḏá wáˀ wây-á wíye senäˀdá Jesus-ví wíˀnä́ kíngéḏí hanbá ovä̂nˀan, heḏi Jesus-ví phéˀwan pinuḏi ônkíḏi. 19 Pilate natsonpóe wên phépháˀ eeḏi nä́ˀi tu̖u̖ dâyta̖ˀnamí gin: “Nä́ˀi-á Jesus oe Nazareth-wi namuu, Huḏíyoví tsondi hayˀiˀ,” heḏi kin dâyta̖ˀnandi in phépháˀ-á ee phéˀwa̖ˀ kw'áye dâyt'óhtä̖gek'ûˀ. 20 Jesus phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'ûˀ iwe oe Jerusalem búuˀú tsoˀwa naná, heḏiho báyékí Huḏíyo iwe diyiˀ, heḏi in phépháˀ ee háa nata̖ˀmuuˀin dâytu̖u̖ˀan. Hebrew tu̖u̖ḏá, Latin tu̖u̖ḏá, heḏá Greek tu̖u̖ḏá nata̖ˀmuu. 21 In Huḏíyo owhaˀ p'óˀḏéḏíˀindi Pilate óetu̖ˀan, “Wíˀú̖khâyˀä̖hpí nâata̖ˀnamíˀin nä́ˀi híˀ ‘Huḏíyoví tsondi hayˀi’ gin, hewänbo kinnân nâata̖ˀnamí: ‘Nä́ˀi sennân natú̖, Naa in Huḏíyoví tsondi hayˀi omuu.’ ” 22 Pilate-di ovâytu̖ˀan, “Háa otsonpóe waa dâyta̖ˀnamíˀin wíḏóˀegókhâymáapí.” 23 In yôenu sundaḏoḏi Jesus phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'ûˀ ihayḏi iví aa dívíwiye, heḏi piˀḏinbo wí̖ˀíngí dâyhógi. Hewänbo iví k'éwéˀin to heˀyinbo namuuḏi wáygé wänbo wíˀûnpänyeˀenpí. 24 Heḏiho ditú̖, “Hä̖ˀin k'éwéˀin to-á wíˀâysíve-ípí, hewänbo ívíˀáywa̖mí âymúníḏí to-angú in nat'anpúwíˀin.” Heḏi han dívíˀandi nä́ˀin Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe ho nata̖ˀmuuˀin napóe: Naví aa dívíwiyeḏi piˀḏinbo wí̖ˀíngí dâyhógi, heḏá naví k'éwéˀin togíˀin dívíˀáywan. 25 Jesus-ví phéˀwan núˀ nä́ˀin yôenu kwiyä̖ˀ diwin: Jesus-ví yíyá-á, heḏá Jesus-ví yíyáví tíˀûu-á, heḏá Clopas-ví kwiyó Mary-á, heḏá Mary Magdalene-dá. 26 Jesus iví yíyá iwe nawindi imûˀ, heḏá iví khä̖ge̖ˀdiˀ iséegíˀi wáˀ imûˀ, heḏiho iví yíyá itu̖ˀan, “Yíyá, nää iweḏi hä̖ˀi sen uví ay waagiˀbá ú̖múní.” 27 Heḏáháˀ iví khä̖ge̖ˀdiˀ itu̖ˀan, “Nä́ˀi-á uví yíyá waagiˀbá ú̖muu nää.” Heḏiho i khä̖ge̖ˀdiḏi iví wháagépiyeˀ Mary óehoˀ óeˀá̖yîngiˀa̖míḏí.

Jesus nachuu

28 Jesus-áho ûnhanginná nä́ˀi t'ä̖hkí iphaḏeˀin heḏânho háa Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe iví̖ˀgeḏi nata̖ˀmuu waagibá napúwíḏí. Ihayḏáháˀ natú̖, “Naa op'oesáˀaa.” 29 Iwe núˀ wên sä̖ˀä̖́wé whoegiˀin naméenaˀoyohayˀisaaˀin nachá̖, heḏiho wên hä̖ä̖wên nap'ohsaaḏeeˀin i méena iwe dâyp'ohtógi, heḏi wên poesú hyssop kin dâytu̖ˀoˀ eeḏi dâyt'iˀk'ûˀḏi Jesus-ví sóe iwepiyeˀ ôntegeḏi, 30 i méena ip'ohún. Ihayḏáháˀ natú̖, “Naví t'ôe dînboˀwanhoˀ,” heḏi ip'ó̖hwhayeḏiboˀ ipichuwamä́gi.

Jesus oe waˀmä́ägé óeyún

31 I thaa in Huḏíyo dâyhä̖ä̖wíkhâyˀoˀi kaykhanwówá thaagîˀ naná, heḏi nä́ˀi kaykhanwówá thaa naˀä̖ˀi shánkí hayˀi thaa dínmuuḏi wíḏidaˀpí in chuˀin ee phéˀwan deeḏi ovâyyoeˀa̖míˀin. Heḏiho Pilate óedaaˀan natsonpúwíḏí in dit'óhtä̖gekw'ó̖ˀnin ovâypóthâaníˀin shánkí a̖ˀyu̖u̖gi dichúu-íḏí, heḏá phéˀwan deeyeḏá ovâywhá̖ve-í. 32 Heḏihoˀ in sundaḏo dimääḏi in senäˀ Jesus-áḏíbá phéˀwan deeyebá ovä̂nt'óhtä̖gek'ûˀin wí̖ˀgíndíboˀ ovä̂npótháa. 33 Hewänbo Jesus-víˀwe dipówáḏí óemûˀ ho nachuuˀin, heḏihoˀ iví pó wíˀôntháapí. 34 Wí sundaḏo iví yún phéḏí Jesus waˀmä́ägé óeyún, heḏi p'oe-áḏí ûndáḏí wónkí ûnpee. 35 (Kin napóeˀin naa nä́ˀin dóta̖ˀdoˀi dómûˀ, heḏiho i̖ˀgeḏiho dóta̖ˀdoˀ, heḏânho un wáˀ nä́ˀi hä̖ä̖wí úvíwhä̖yú̖-íḏí. Háa otû̖ˀ waa taˀgen namuu, naa dînhanginná in taˀgen otú̖ˀin.) 36 Haˀwâa Jesus óeˀan dihayḏi nä́ˀi Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuu waa napóe: Wéhpêe wänbo iví phéhkhú̖u̖ wíˀônthâanípí. 37 Heḏá wáˀ wíyá wáygé Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe kinnân nata̖ˀmuu: In t'owaḏi i toˀwí óeyúndiˀ óemúní.

Jesus óekhä̖ˀk'ûˀ

38 Wí sen Joseph gin nakhá̖wä̖́ oe Arimathea búuˀúˀaywi namuu, heḏi Jesus-víˀpiyeˀ iwhä̖yundeˀ, hewänbo in Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin ovâykhuwôedaˀḏi näähayḏi wínadaˀpí t'owa dínhanginnáníˀin iwhä̖yundeˀin. Jesus nachuu ihayḏi Joseph-di Pilate óedaaˀan i pení óekhuˀwamä̂äníḏí, heḏiho Pilate-di óemä́giḏi óehoˀ. 39 Heḏá Nicodemus wáˀ napówá wí woe saˀwó̖ˀ nasu̖u̖ˀi tä̖gintä̖ (100) taa nakháaˀiˀ ikándí, nä́ˀi woe-á myrrh-áḏí aloe-áḏí nawóemuu. (Nicodemus-á hä̂nhay Jesus-víˀpiyeˀ khu̖ˀḏéeḏí namääˀi-ân namuu.) 40 Joseph-áḏí Nicodemus-áḏí i pení óehoˀḏi híwó̖ˀdi aa ts'ä̖ˀi iwe óeˀánnan i saˀwó̖ˀ nasu̖u̖ˀi woe wóegé. Kindiḏân in Huḏíyoḏi wí pení óekhä̖hkukhâymáaˀi óekhâyˀoˀ. 41 Jesus phéˀwan deeḏi óet'óhtä̖gek'ûˀ iwáy tsoˀwa wáy wí navaˀay nataysaaˀi nak'óe, heḏi iwe wí khä̖hkugîˀ t'ovápho ts'a̖a̖bi nachá̖, iwe toˀwí wänbo waˀḏi wíˀóekhä̖ˀk'ûˀpí. 42 Heḏiho tsoˀwabo nanândi, heḏá ihay tháwä́ndá in Huḏíyoví kaykhanwówá thaa dínnândi dívíkhâyˀa̖míˀin dínkhâyˀä̖ḏi, Jesus iwe óekhä̖ˀk'ûˀ.

Wáy Jesus óekhä̖ˀk'ûˀ iwe wíˀóeshaapí

1 Dumîngu nanáˀ dihay thaa Mary Magdalene i t'ovápho Jesus óekhä̖ˀk'ûˀ iwepiyeˀ namää. Héˀḏéndí héˀḏibo waˀḏi nakhu̖u̖nândibo namää. Napówáḏí i k'uu pháagîˀ dâyt'íḏiˀi wéhánäpiyeˀ nahângewindi imûˀ. 2 Heḏiho Mary iweḏi iˀä̖ä̖ḏi Simon Peter-áḏí i wîˀ khä̖ge̖ˀdi Jesus-di óeséegíˀi-áḏi ovä̂nshaa, heḏi ovä̂ntu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó Jesus i t'ovápho iwe óeyâaˀan, heḏi wáygé óewáyk'ûˀin wígínhanginnáhpí.” 3 Heḏiho Peter-áḏí i wîˀ khä̖ge̖ˀdi-áḏí Jerusalem búuˀúḏí dapeeḏi i t'ovápho iwepiye damää dä̂nmúníḏí háa iwe nak'óeˀin háa yoe. 4 Wí̖ˀgíndíbo dänˀä̖ä̖hon, hewänbo i wîˀ khä̖ge̖ˀdi shánkí nasháaḏí Peter-ví páaḏé iˀä̖ä̖hondi páaḏébo napówá. 5 It'ä̖́ä̖ itsíhkêeníḏí, heḏi i aa Jesus óeˀánnandiˀ oe íve nange nakw'ôndi imûˀ, hewänboˀ ee t'ovápho ee wínats'ú̖hpí. 6 Iví tíˀúugé Simon Peter napówá, heḏi i-á ee t'ovápho ívepiyeˀ nats'ú̖, 7 heḏá i wáˀ i aa iwe nakw'ôndi imûˀ, heḏá in aa Jesus nap'ó̖ˀánmuuˀindá wáˀ imûˀ. Nä́ˀindá naˀíhpaˀandi oe wéhánäpiyeˀ wíˀbo nak'óe, i wé̖ˀgeˀi aa-áḏá wínak'óepí. 8 Heḏihoˀ i wîˀ khä̖ge̖ˀdi páaḏé napówáˀi wáˀ t'ovápho ee nats'ú̖, heḏi nä́ˀi aa nakw'ôndihoˀ imûˀḏi Jesus nawáywówápóeˀin iwhä̖yu̖. 9 (Yôesi Táḏáví ta̖ˀnin diwe natû̖ˀ Jesus nawáywówápuwagít'óeˀin, hewänbo Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin waˀḏi nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi wíḏikaˀpóya̖ˀpí.) 10 In wíye khä̖ge̖ˀnindá inbíˀwepiyeˀ dänweehoˀ.

Jesus-á Mary Magdalene-víˀpiyeˀ ipikeeyan

11 Mary-á oe t'ovápho iwe napówáḏí yáˀwébo naséewin, heḏi waˀḏi naséeyiḏi it'ä̖́ä̖ḏí i t'ovápho ívepiyeˀ itsíhkíḏi. 12 Heḏi wíye makówáwin t'ôepa̖ˀa̖a̖ˀin daˀaats'ä̖ˀimuuˀin Jesus nak'óewän diwe daˀä́ndí ovä̂nmûˀ, i wîˀ iví p'ôn ûnk'óewän diwe naˀä́n, heḏi i wîˀ-á iví ân ûnk'óewän diwá. 13 Indi Mary óetsikáyin, “Háaḏan unséeyiˀ?” Ovä̂ntu̖ˀan, “Gá naví tsondi dînpiyeḏân, heḏi wáygé óek'ûˀin wíḏînhanginnáhpí.” 14 Kin natú̖ ihayḏibá ibée, heḏi Jesus iwe nawindi óemûˀ, hewänbo taˀgendi Jesus namuuˀin wíˀûnhanginnáhpí. 15 Jesus-di Mary óetsikáyin, “Háaḏan unséeyiˀ? To-an nâatu̖wä̖máa?” Mary-á naˀân Jesus-á i nava á̖yí̖ˀdi namuuˀin heḏihoˀ óetu̖ˀan, “Mä́ˀmä̂ä, wáygépiyeˀ nâahoˀḏáhoˀ, dítu̖ˀâ̖a̖mí wáygé nâak'ûˀin heḏânhoˀ omú-í dókéyíḏí.” 16 Ihayḏi Jesus-di óekhá̖yä̖́ˀ, “Mary.” Mary-á wíyá ibéeḏí Jesus-vîˀḏi itsa̖a̖kíḏi heḏi óetu̖ˀan, “Rabboni.” (Rabboni-á Hebrew tu̖u̖ḏi natu̖ˀdaˀ “há̖hkandi” gin.) 17 Jesus-di óetu̖ˀan, “Navîˀḏi wívitsa̖a̖kêenípí, waˀḏi i Táḏávíˀpiyeˀ wóˀpeepíḏí. Hewänbo ópûn, in toˀwên naví tíˀûuwin páaḏéˀin waagiˀinbá dînmuuˀin ovâytu̖ˀan naví Táḏávíˀpiyeˀ omän, i-á unbí Táḏábáhoˀ únmuu, i-á naví Yôesi dînmuu heḏá unbí Yôesibá únmuu.” 18 Heḏiho Mary Magdalene iweḏi namääḏi in khä̖ge̖ˀnin ovâytu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó Jesus dómûˀ,” heḏi ovâyt'ôeˀan háa Jesus-di óetu̖ˀan waa.

Jesus iví khä̖ge̖ˀninbíˀpiyeˀ ipikeeyan

19 Waˀḏi Dumîngu naná, heḏi nakin dihayḏi Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin wí tewhá íve diwé̖ˀgekw'ó̖. In Huḏíyoví p'óˀḏéḏíˀin ovâykhuwôedaˀḏi t'ä̖hkí i phóḏi dínphéhtiˀḏin. Ihayḏi Jesus inbí páaḏépiyeˀ nakeepóeḏí ovâytu̖ˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀ íkwo̖ˀní.” 20 Kin natú̖ ihayḏi iví mandá heḏá iví waˀmä́ägé-á háa ûnmuuˀin ovâykeeyan heḏânho óetaa-íḏí. Iví khä̖ge̖ˀnin báyékí dihíhchanpóe Naˀinbí Sedó Jesus óemûˀḏi. 21 Heḏáháˀ wíyá ovâyhéeˀandi ovâytu̖ˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀ íkwo̖ˀní. Naaḏi naví t'ôe dînˀa̖míḏí wâysankhâymáa, naví Táḏáḏí iví t'ôe dônˀa̖míḏí dísan waagibá.” 22 Kin natú̖ ihayḏi iví hâ̖a̖ḏi ovâysiphayḏi, heḏi ovâytu̖ˀan, “I Yä̖ˀḏâaˀi P'oewa̖a̖hâ̖a̖ unbí píˀnä́ khóˀyé únts'ú̖ní. 23 Toˀwênbí t'aywó̖ˀdi dínˀowóˀyennin ítú̖ḏáhoˀ, ho dínˀowóˀyen. Hewänbo wíḏínˀowóˀyenpí gin ítú̖ḏáhoˀ, waˀ wíḏínˀowóˀyenpí.”

Jesus-di Thomas óehéeˀan

24 Hewänbo wîˀ in tä̖ˀḏi wíye iweḏi in wé̖ˀgeˀindáḏí wínaˀä́npíwän Jesus dínpówá ihayḏi. Nä́ˀi khä̖ge̖ˀdi-á Thomas gin nakhá̖wä̖́, heḏi Kwâati wáˀ gin óetu̖ˀoˀ. 25 Heḏihoˀ in wé̖ˀgeˀin khä̖ge̖ˀnindi Thomas óetu̖máa, “Naˀindá Naˀinbí Sedó Jesus âymûˀ.” Hewänbo Thomas natú̖, “Naaḏá i kwä̖́k'u ônkhä̖hkíḏi iwe dómûˀpíḏá, heḏi namanphohchân deeḏi naví mankhú̖ḏí dótä̖gepíḏá, heḏá oe waˀmä́ägé ûnphohchân diwe wáˀ naví mandi dótä̖gepíḏá, háˀto dáywhä̖yú̖-í nawówáyiˀin.” 26 Wí yâaḏi naphaḏe ihayḏi iví khä̖ge̖ˀnin tewhá íve wíyá dikw'ó̖, heḏi Thomas-á indáḏí nää naˀä́n. T'ä̖hkí i phóḏi naphéhtiˀḏin, hewänbo Jesus inbí páaḏépiyeˀ nakwi̖nuḏeeḏi ovâytu̖ˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀ íkwo̖ˀní.” 27 Heḏi Jesus-di Thomas óetu̖ˀan, “Nä́we uví mankhú̖ḏí dítä̖gé-í. Naví man dînmúˀḏí. Ómankiˀ naví waˀmä́ägé iwe. Whä̖yu̖pîˀ wíyá wíˀunmúnípí, hewänbo biwhä̖yú̖-í-á.” 28 Thomas-di Jesus óetu̖ˀan, “U̖-ân naví tsondi dînmuu, naví Yôesi-á.” 29 Jesus-di óetu̖ˀan, “Ti näbáhaˀ biwhä̖yu̖ dímûˀḏi? Hewänbo in dívíwhä̖yundeˀindá shánkí dihíhcha̖a̖ tobá dímûˀpí wänboˀ.”

Háaḏí nä́ˀin ta̖ˀnin óeta̖ˀnannin

30 Jesus-ví khä̖ge̖ˀnindi báyékí wíyá pínnán t'ôe iˀandiˀ óemûˀ, hewänbo nä́ˀin ta̖ˀnin deeḏá t'ä̖hkí i pínnán t'ôe iˀan niˀgeḏi wínata̖ˀmuupí. 31 Hewänbo nä́ˀi híˀ-á nata̖ˀmuu heḏânho úvíwhä̖yú̖-íḏí Jesus-áho namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ t'owa ovâyˀaywoeníḏí, heḏá wáˀ úvíwhä̖yú̖-íḏí Yôesi Táḏáví ay-á namuu, heḏânho han úvíwhä̖yundeḏi in wówátsi nahándepíˀin imäˀin bînmáˀve-í.

Jesus-á tséḏí diyiˀin khä̖ge̖ˀninbíˀpiyeˀ ipikeeyan

1 Wí hä̖́yú̖ thaa naphaḏe ihayḏi, Jesus iví khä̖ge̖ˀninbíˀpiyeˀ wíyá ipikeeyan oe Tiberias p'oekwíngé. Kinnân napóe: 2 Nä́ˀinho wé̖ˀge diyiˀ: Simon Peter-á, Thomas-á (i-á Kwâati gin óetu̖ˀoˀ), heḏá Nathanael-á (i-á Galilee nangewi búuˀúˀay Cana gin dâytu̖ˀo iweˀi namuu), heḏá Zebedee-ví eˀnûndá, heḏá wây-á wíye Jesus-ví khä̖ge̖ˀnindáḏí. 3 Simon Peter-di in wé̖ˀgeˀin ovâytuˀan, “Naa opaap'okumän,” heḏi óetu̖ˀan, “Naˀin wáˀ u̖-áḏí gimän.” Heḏiho dimääḏi wí kophênbay iwe dívítógi, hewänbo khu̖u̖ t'ä̖hkí wíḏiséegípóepí. 4 Nathayˀä̖ˀ ihayḏi Jesus oe p'oekwí̖ˀ k'áygé nawin, hewänbo iví khä̖ge̖ˀnindá wíḏínhanginnáhpí i namuuˀin. 5 Heḏi Jesus-ḏi ovâytsikáyin, “K'emaˀin, ti hä̖́ä̖bo wíˀíséegípóepíˀan?” Óetu̖ˀan “yoe” gin. 6 Iḏi ovâytu̖ˀan, “Unbí paap'okuˀin hä̖ˀi kophênbay koˀḏínä́piyeˀ p'oe iwe bînchä̖nú-í, heḏi iwe bînhóní wên.” Heḏiho háa natú̖ waa dívíˀan, heḏi báyékí in ton paa dâywhahógiḏi wíḏínkoeḏipí in paap'okuˀin dâytegé-íḏí. 7 I khä̖ge̖ˀdi Jesus-di óeséegíˀiḏi Peter óetu̖ˀan, “I-á Naˀinbí Sedó Jesus namuu.” Simon Peter iví k'éwéˀin to napä̖ˀḏin it'ôeˀa̖míḏí, heḏi nä́ˀin óetu̖ˀannin nat'oe ihayḏi iwáytógikíḏí ipip'ohkeˀt'áve oe p'oˀ k'áygépiye ikohsáy-íḏí. 8 I kophênbay p'oˀ k'áygéḏí kayi̖ˀ diwe wínaˀä́npí, maˀ háḏí poewintä̖ (30) kwiˀó̖hpa taa iwehayḏiḏa̖ˀ, heḏihoˀ in wé̖ˀgeˀin khä̖ge̖ˀnindá i kophênbay iweḏi eepiye dimää, in paap'okuˀin napaapiˀḏendi dâytä̖ä̖hondi. 9 P'oˀ k'áygé dipówá ihayḏi i kophênbay iweḏi dipee, heḏi wí phaaˀuu phaa iwe dipaakhoˀkw'ôndi dâymûˀ, heḏá wí pává-á nakhâykw'ó̖. 10 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Binmáˀ wên paa hä̖ˀin bînwhahógiˀin diweḏi.” 11 Simon Peter i kophênbay iwe itógiḏi in paap'okuˀin oe p'oˀ k'áygé iwhaapiye. Tä̖gintä̖ḏáháˀ p'á̖nä́ntäˀḏi poeye (153) paa gáhä̖́ˀännin ditoˀon, hewänbo tobá báyékí dipaatoˀon wänboˀ in paap'okuˀindá wáyḏí wänbo wínasiˀvenpí. 12 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Bíkä̖ˀve, bíhéˀḏéndíhú̖u̖yan.” T'ä̖hkíḏíbo diwôedaˀ óetsikáyi̖ˀníḏí “To-an unmuu” gin, i-á Naˀinbí Sedó Jesus namuuˀin dínhanginnândi. 13 Heḏi Jesus i húugîˀ nasaa iwepiyeˀ namääḏi i pává ihógi heḏi ovâymä́gi, heḏá i paa wáˀ ovâymä́gi. 14 (Nää poewingîˀ Jesus iví khä̖ge̖ˀninbíˀpiyeˀ ipikeeyan nawáywówápóe iweḏi.)

Jesus-di Peter óehéeˀan

15 Dívíhúubowa ihayḏi Jesus-di Simon Peter óetsikáyin, “Simon, John-bí ay, ti u̖ḏi naa díséegí nä́ˀin wé̖ˀgeˀindiví shánkí?” Peter-di óetu̖ˀan, “Hoi, Naˀinbí Sedó, u̖-ân ú̖hanginná naaḏi wíséegíˀin.” Jesus-di óetu̖ˀan, “In t'owa naví k'úwáˀây waagiˀinbá dînmuuˀin ovâyhúuyôení.” 16 Wáygíngîˀ óetsikáyin, “Simon, John-bí ay, ti naa díséegí?” Peter-di óetu̖ˀan, “Hoi, Naˀinbí Sedó, u̖-ân ú̖hanginná wíséegíˀin.” Jesus-di óetu̖ˀan, “In t'owa naví k'úwá waagiˀinbá dînmuuˀin ovâyˀá̖yîngiˀa̖mí.” 17 Poewingíˀwe Jesus-di Peter óehéeˀandi óetsikáyin, “Simon, John-bí ay, ti naa díséegí?” Peter naháachanpóe nää poewingîˀ Jesus-di óetsikáyindi, “Ti naa díséegí” gin, heḏihoˀ óetu̖ˀan, “Naˀinbí Sedó, hä̖ä̖wí t'ä̖hkí ú̖hanginná, naaḏi wíséegíˀin ú̖hanginná.” Jesus-di óetu̖ˀan, “In t'owa naví k'úwá waagiˀinbá dînmuuˀin ovâyhúuyôení. 18 Taˀgendi wítu̖máa, shánkí ts'a̖a̖biˀ unmuu ihayḏi wíˀbo bipiˀawendeˀ heḏá biyíyéndeˀ wéngé undaˀ i̖ˀge t'ä̖hkí. Hewänbo owáy unsedópaa ihayḏá bikhóhtä̖ä̖khâymáa heḏi wíyá toˀwíḏí wônwhiˀa̖mí heḏá wóepahkekhâymáa heḏá wáy unpundaˀpíˀwepiyeˀ wóehûuwí.” 19 Kin natú̖ḏího Jesus-di ônthayk'ûˀ háawin chuwa ûnpuwagít'óeˀin, hewänbo nä́ˀin iví chuwa ûnmuuˀindá t'owa dínhanginnání Yôesi Táḏá hayˀi namuuˀin. Heḏá Peter óetu̖ˀan, “Naa-áḏí ókä̖ˀve.” 20 Peter ibéeḏí i khä̖ge̖ˀdi Jesus-di óeséegíˀi dä́nwóeˀä̖ḏi óemûˀ. Hä̖̂ä̖ḏankánboˀ i khu̖u̖ dívíkindihúuyoˀ ihayḏi nä́ˀi-ânkun namuu i khä̖ge̖ˀdi Jesus-ví núˀ naˀä́ndí óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, wéˀi-an namuu i wóeku̖hpegít'óeˀiˀ?” 21 Heḏi nää Peter-di i óemûˀḏi Jesus óetsikáyin, “Heyâa nä́ˀi sen, Naˀinbí Sedó?” 22 Jesus-di Peter óetu̖ˀan, “Owáy naa owáyˀä̖ä̖ píhay i nawówáyê̖e̖níˀin odaˀḏáhoˀ, naví á̖yîngi-ân dînmuu, uvîˀ-á yoe. U̖-ân naa-áḏí ókä̖ˀve.” 23 Heḏi in Jesus-ví khä̖ge̖ˀnin ditû̖ˀ nä́ˀi khä̖ge̖ˀdi háˀto nachúu-íˀin. Hewänbo Jesus-á wínatú̖hpí i khä̖ge̖ˀdi wínachuwagít'óepíˀin, hewänbo nawänpitú̖-á, “Owáy naa owáyˀä̖ä̖ píhay i nawówáyê̖e̖níˀin odaˀḏáhoˀ, naví á̖yîngi-ân dînmuu, uvîˀ-á yoe.” 24 Nä́ˀi Jesus-ví khä̖ge̖ˀdi-ân namuu nä́ˀi hä̖ä̖wí ita̖ˀnandiˀ, heḏi ibá natû̖ˀ taˀgendi napóeˀin. Heḏi naˀin gínhanginná háa i natú̖ˀin in taˀgen namuuˀin. 25 Jesus wíyá báyékí hä̖ä̖wí iˀan nä́ˀin ta̖ˀnin diwe nata̖ˀmuupîˀ, heḏi hä̖ä̖wí t'ä̖hkí i̖ˀgeḏi nata̖ˀmuuḏáhoˀ, oˀánde t'ä̖hkí nä́ä oepáa k'ayḏi háˀto nayâanáníˀin i ta̖ˀdi dâyta̖ˀnamíˀigîˀ.