1 Yehu na pa-kanuru-hi ha lakeda

Handàka, a-ngàndihi ha lakeda la mbarana Yehu. A-kambu atengo tanaka Yehu na-hambaya-ngondi mono na komboko-ndi limya la katàku-da, tàna a pa-kanuru-hi. Tapi ngara ha pa-marenge-na Yehu a hèrindi ha lakeda. Yehu wenandi ngara hato' pa-marenge-na, "Pa-kaloko-ndi ha lakeda ba mayo la mbaranggu, àmbi hyerindi. Orona a toyo na hengyo iyi ha lakeda, dii napeghe-ni ba ýAla na pareta-hi. Yehu na komboko-ndi ha limyana la kataku-da ha lakeda tàna na pa-kanuru-hi. Namènge-ka ba na-pa-kanuru-hi ha lakeda, maka na-baliya-ka Yehu. Matehu 19:13-15

2 Yehu na pa-tanggaho to' danga

Handàka, Yehu na-detango la kabunduko-na, mono na-londoka. Na-danga langa-tàka a toyo na mayo la mbarana, a-ngandihi hato' kaliku, ha kambùra, ha kandèku, ha kambànga mono dadanga wadipongo-ka ha to' hadu. Ngara ha to' hàdu a tàhi nela arona Yehu la mbàra witinya. Yehu na pa-tanggaho kehe mbolohi. Ngara a to' danga a mangaraho ba icehi na kaliku ba na-halako ha-balingyo, na kambùra ba naice habalingyo, na kandèku ba na-ndicakoho habalingyo mono na kambànga na-patera habalingyo. Dii maka ngara ndukada a paòhaya Myori. Matehu 15:29-31

3 Mbembe nanànga

Handàka, Yehu na-kalyero-ndi hato' danga, "Pena wenaka a pangadàmi? Payaka parawi-nya ba hato' owayo nadòngo hangahu mbembe, mono na ha-ihya ba na hangalo wali la kababa-na?" Na hambaleho manga wunani Yehu, "Nene a toyo enga mandàla panguna-ndi ha mbembe ha hawàdekongo a muyo rumba la kabunduko-na mono la karidabàya a mbembe nanànga. Piri ba na-toboko-ya a mbembe nànga etu-wayo enga rehi engge ate dengana-ni ba hamendani-kya a ndàha ate dengena-ndi ha banda-ihya kambulu banda-ihya ha mbembe ha nja nànga." Menge maka Yehu na-kadughu-ya, "He wajongo-ka a bapami la awango njana-kambu ateni a nàngana na hatoyo." Matehu 18:12-14

4 Yehu na pa-tànggaho-ya na hato' a to' kambura

Handàka, Yehu naduki la hawu a parona ba na-marènge-ndi hato' pa-marenge-na. Nela parona a ngàndina-ni Yehu na hato' a to' kambùra. Yehu na-keteni a limyàna a to' kambùra mono nangàndi-ya la hambali parona. Yehu na amiwyàna-ndi we patiru ha matana mono na-kalyero-ni, "Pèna ice-doka papayo?" A to' kambùra na paharango la hadapa mono wena, "Oo ku-ice to', tapi ku-icehi a mera-moka punge-gha halako." Yehu na amiwyali-nani ha matana a to' kambùra. A tò kambùra na hamataro pa-ndahango. Ha matana a pika, mono heka manggakaho ndahana-ka ba na-ice kehe mbolo-hi. Mengeka maka Yehu na pareta-ya, "Ambu helu bali ha bali byango-ka ne la parona." Na pa-tumbani tanaka na-pakicàngo bali la umana. Maraku 8:22-26

5 Yehu na hamuni muyo ha to' pato-rata

Handàka, Yehu ba tengèro patanggaho-nandi hato' danga la karepeho letena. Na kaghulò-ndi ha pa-marenge-na, wenandi, "Na meli a atenggu ba ku-iceya iyi to' danga, tàlu lododaka ba namato-gha mono ba henene njangyoka muda, nja ku-wawa ba bali malambango, ura-awa a màlungo ndewena a mbàda landaku àwango la paradu' lara." Hato' pa-marenge-na a kalyero-ni Yehu, "Ghica tamaròngo parona-nda. Pena ba namapikomongo-ka ba ta-kandàba muyo tanaka tahamuni iyi a to' heka dangana?" Yehu na-kalyero-ndi, "Piriya a dangana a muyo na nengyo la mbarami?" "Pitu wuya a roti," wedani, "mono newyadi-ndi hodihi ha na ighya katàpa." Yehu na-patumba-ndi hato' danga londo pawàndalo-ngo. Yehu na-dekehi-kya ha pituwuyo ha roti mono ha ighya, na hambayongo-ndikya la Maràmba Ala mono na-pipikohi. Mengeka maka na-wonandi-kya ha pa-marenge-na. A baghendi-kya ngara a to' danga. Hama mudaka làpa ba mbahu nduka patàki. La kamangga-murinya hato' pa-marenge-na Yehu a kàhahi ha kamumu roti mono ha kamumu ighya, pituya a kaneghu dangada ha kamumu-da. Dangana a toyo na namato muyo pato rataya ha kabani njaha baghepa-ka ha rawicoyo mono ha lakeda. Matehu 15:32-39

6 Yehu na-patànggaho-ya na hato' a to' katombongo

Handàka, Yehu na pa-kanekango toyo la pànu kabunduko-na. Na mengeka ba na-pakanekongo, Yehu na-mburu wali la kabunduko-na mono heke la nggèboro-na hato' a namatoya. Dii eme-munikya a to' katombongo na-kawodo katambani Yehu, wenani, "Mori, bu kambu atedongo Mori, enga mapioko-na bu pa-tànggaho-gha." Yehu na-padòlani a limyana na tuliya a to' hàdu, "Kuwawa rawini, tànggaho-baka," wenani. Du-menge ba wena, mohengo-ka a hadùna, na-tànggaho-ka. Na tàka Yehu, wedani, "Rongoba-ka, àmbu ngara kedokopangu-ni lyi a tutuna ghàla apa ngganggara-ni, otu bangguka la pahunda-wumu la mbarana a rato, tanaka a parehaghu. Menge àpa ngandini ana tunu namatoya patakinya Myuha la Hurato Bihya. Tanaka na-ice tanda ngara a toyo tutu tànggaho-mu. Matehu 8:1-4

7 Amaho kaka nambunga

Handàka, Yehu na-kalyero-ni hato' danga, "Pena wenaka a rawicoyo, na mango àmaho kakana hakambulu. Napa ihyalodongo na mbunga na hakambòloko àmaho kakana la kapàta dalo?" Na-hambaleho manga wunani Yehu, "A rawicoyo enga tunu panguna kawaru, na-hàmboya a umana, mono na-ghewaya a amahona na bùnga, làpa ba na-kole habali-ni." Ne ba na-kole habali-ni a amaho kakana na-mbunga, enga pa-huruna-ndi ha ole kyedana mono ole mbarana mono enga wepangu-na, "Maka tanaka ta-urato-do'! Na-engge atenggu orona-ka a àmahonggu na-mbunga-ka, tapi kudangguro habali-nikya." He wajongo-ka, ha pa-palewa-na ýAla enga engge ateda, ba nengyo hato' to' akico diryako, na-nggomandi ha akico diryako-na. Luka 15:8-10

8 Yehu na pa-tànggaho-ya a lakeda na koki

Handàka, ha toyo namayo mono na-kawodo katambani Yehu. Wena nehe a toyo, "Mori, milya-kinggyani ate a ananggu, na-hàdù koki-kiyo. A hadùna langa tàka, ha ndandàka na-kanabu la we jalo ndewena la api jalo. Kungàndi-dandikya la mbàrada hato' pa-marenge-mu, tapi nja pioko-ni ba pa-tànggaho-ya." Na-hambaleho Yehu, "Pena Yemi ngara ndukami ba inja wani Myori mono pena ba njoroto langa tàka alyolo. Piripango-ka a mandenya ba kulondo ole denge-nggu mi? Piri hepyango-ka ba ku-pamalo-nggumi ate? Ngàndi neme a lakeda!" Yehu na-hokoya-ka a kokinya, tanaka na-loho. A kokinya na-loho pinjapangu-ka. A lakeda na-tànggaho-ka. Matehu 17:14-18

9 Pa-marata-na na hato' a rawico kawinye na ndengo

Na pa-ihya lodongo, Yehu nalondo la mbara kawi pa-marata-ngo la Umana ýAla. Na-patata-ni ngara toyo na patamango àmaho ne la kawi. Danga a to' rato na-patamango àmaho danga ne la kawi. Eme wadini-kya na hato' a rawico kawinye na ndengo. Nene a rawico kawinye na-patamandi ha du' bàla ha ndingi tutuna hakambulu pikimyo-ka a rupiyo. Yehu na-tukehi hato' pa-marenge-na mono wenandi, "Ryongo pandàha, na hepinja-panguna, pa-marata-na iyi a rawico kawinye rehi pawàli la arona ýAla ba hamenda-ni pa-marata-da ngara hato' ha wadekongo. Orona a to' hawadeko-ngo wali la ratona na mbànu mbogho, tàka nene a rawico kawinye na ndengo-kiyo na-wohi ha amaho na bàningyo pakahi-wanya muyo. Na wo' kèhe mbolohi papaya na nengyo, ngara a moripyo-na." Maraku 12:41-44

10 Yehu na pa-tànggaho-ya a to' na katilu mono na kambànga

Handàka nemendi ha toyo a ngàndiya na hato' a to' katilu mono na kambànga la àrona Yehu. A kareya tànaka Yehu a komboko-ni limya a to' katilu mono na kambànga. Yehu na hikyalo-ni a to' katilu wali la to' danga, làpa ba na-pakadu denge-pini Yehu. Yehu na-patiruna mono na-dàmako-ya a làmana a to' katilu. Mengeka Yehu na-patama-ni a wala limyana la ro katilu-na a toyo. Yehu na-tangara la karamba, na-tinguya a hungato-na mono wena, "Mubunggero-baka!" Mengeka-maka a to' katilu dirongo alyolo-naka, mono na-paneghe patera-ka. Na paneghe ndàhango-ka. Yehu na ràhaya ngara hatò a neni, tànaka pa nadadi etu-wayo àmba ngara-kedoko-panguni la to' heka. Tapi na ràha helu ràhahi, na helu mahudaro-kiyo la aro a mbalana a liyo. Mangaraho langa-tàkaka ngara a toyo mono weda, "Yehu ba na-pandàha-ya nduka ndàhada-ndi, to' katilu na-rongo habali-ngyo, to' kambànga na ha-peghe habali-ni paneghe-ngo." Maraku 7:31-37

11 Yehu na-halako la pànu weyo

Na-mamalongoka, hato' pa-marenge-na Yehu otundi la tahiku ndewena homba bokolo. A kalete tena, a dowani a tahiku otundi la parona Kaperanau nòno la harnbali. Na kapandu-ka, Yehu njana dukipandi-kya. Na dukikya a kapote mono na kedeka a mbànu na windu wondalo-ya a tena. Hato' pa-marenge-na Yehu a tutuna pato-limyaka watu-ukuro a maroda la pànu lòro, di-ice-madani-kya Yehu ba na-tukeya a tena, halako la panu weyo. Heka kambohi-jaka, tapi wedandi Yehu, "àmbi kyambohi wali, ya jo', nggurumu." Du manggaluro-da ha ateda ba himbyaya Yehu tama la tena. Maka na-pakicango-ka a tena làpa ba na-duki pandò arona. Yohane 6:16-21

12 Yehu na pa-tànggaho-hi hato' hàdu la Nggenehareto

Na pa-ihya lodongo Yehu mono hato' pa-marenge-na a dòwani a tahiku. A duki la Nggenehareto mono a tamaka. Nene ba loho wali la tena a peghe memani-kya ba Yehu. Maka ngara a toyo ne la tambaro-na hama ngginggyaro-naka a dèco to' hàdu la raka ngandinani Yehu. Hama ngàndi-dandi hato' hàdu, ngge pangù-baka mali a pegheni nggèka pandòna Yehu. Ba la pàharo-ya pandòna Yehu a ngàndihi hato' hàdu, ba wali la hawu ndeha-hawu ndeha, ba wali la kòtahi mono wali la parona-hi. A karenya Yehu, tanaka ngara hato' hàdu a wondi loda ghalyoko ba dipimoka ba tudiko-ya a kahihi-nya na-tànggaho denge panguni wali la hàduna. Maraku 6:53-56

13 To' dari yuma na peghe mono na kambanga

Handàka ba wena Yehu, "Ihya to' ihya toyo na-rongoya ha pakaneka-ngguni mono na-namato-ya, na mera la to' manggàna ate na-pakede umana la pànu tana tonggoro. Na-mburu a ùra, na-detango a we wyango mono na kède paringi byokolo, tapi a uma njana mbàpa, orona ba na-alingyo tana tonggoro." We wadinya Yehu, "A toyo na rongoya ha paneka-ngguni, tapi njana namato-ya, na-mera la to' kambànga na pandende umana la pànu tana kanogho ndewena la pànu haiayo. Na-mburu a ura, na-detango a we wyango mono na-kedeka a paringi byokòlo, màla wengoka na-malenggangoka a uma. Na dadikya a rùha bokòlona." Matehu 7:24-27 _

14 Yehu na-pa-kananaro-ya a paringi byokòlo

Handàka, Yehu na-kalete tena; otu wadindi ngara hato' pa-marenge-na. Nja pa-hanamo'-ka ba nakede a paringi byokòlo ne la tahiku pandòda, na kedeka a mbànu, lapa ba tamani weyo a tena. Tapi Yehu tengero manduru-na. Dika maka, a pa-konggorongo-ka hato' pa-marenge-na Yehu, wedani, "Mori nggata-kinggyama, enga mbulo'-ndaka!" "Inja oha dòna ba na-kurango a waminggya!" Maka na-kedeka Yehu, na-pareta-ya a paringi mono a mbànu, tànaka na-kananàro. Mono a tahiku na-kanànaro pinja panguka. Hatò pa-marenge-na Yehu, na hendi la tena dalo hàma ma-ngadalo-daka mono wedn, "Apa tò kiyaka yi, làpa a paringi mono a we mbyànu wàdi-pyangungo a-namato-ya a pareta-na?" Mat. 8:23-27

15 Kèdoko Tutu dadinya Yehu

Handàka, a Tòko Anggutu na-pawàla-ni ngara ndàkana a to' parèta-na, tànaka a wòtihi ha ngarada, eghewa-ndi piriya a dangada. Ngara ndùkada hato' hama halakoda-ka ia woti ngyara, la paronadò paronadò-da. Yi' dika a kawungu-na woti ngyara, ba naketengo nggumbunuru a Kireniu la tana Hiria. Yuhupo wàdi wali la parona Naharèto, otuni la parona Mbetelèma, parona padadinya a toko Njauto. Di'pala-òtuna Yuhupo, orona ba wu'-wàla Njauto-ya. Yuhupo otuni la woti ngyara marènge-ni Myaria a tutuna, ba tengero pakambuna. He ba duki la Mbetelèma, tutuka a rahi pa-anana Myaria. Ngara ha uma kùla hama mbànuda-ka, di'màka Yuhupo mono Myaria la otuda-ka la nggàlu-haranga. Na pa-anaka Myaria, lakeda kabani, ana bòndinya. A anana na pahànggini kyamba mono na-puliryo-ya la pando' rùmba haranga. La maràda hendi hato' dagha haranga, a dagha hùdondi ha mbèmbeda. Nja' pahanamò-ka ba nahunda papalewa-na Myori la mbàrada, mono manggàkaho wàli la ýAla na makòmbo-kàmbalondi-kya. Hato' dagha haranga heka kambohija-ka. Tapi na-papalewango wenandi, "Ambi kambyohi, orona yayo kungandinggu-mi li'njàha, Li' pa-engge ate dengena ngara ndùkada ha toyo. Yi'a lodòna, la parona-na Njauto, na-dadikya a Tòko na Hamanumàra-ghu, ngarana Karitu, Myori. Iyi a tandana, ba hepinja-panguna patakinggu. Yèmi enga dukidomi-ni a lakeda rara, papahànggingyo kamba mono ha puliryo la pando' rùmba haranga." Mènge di ndandàtaro wàlihi ba icehi ha papalewa-na Myori hèka dangada. A hamboto-pamalangu-ya ýAla, "Ngara ndùkana a toyo a mboto kaluka ýAla, nòla awango ndùka madeta, mono ngara a toyo na mbèni, ýAla a wo-kaluni-kya moripyo mbaru." A balihi-kya ha papalewa-na ýAla la awango, hato' dagha haranga a hapèrani, "Mandaka la Mbetelèma, tànaka la iceya paya nadadi, namato patàkida-nda Myori." Maka hato' dagha haranga ngginggyaro a otundi. A dukindi Myaria mono Yuhupo mono ana-rarada, papuliryo la pando' rùmba haranga. Hato' dagha haranga a iceka a lakeda rara, a ngara kèdokoda-ndikya Myaria mono Yuhupo, paya paròngoda tutuna nène a lakeda-rara. Hato' dagha haranga a ngara-kèdoko wàdida-ndi la to' heka. Ngara a toyo na ròngo, a mangàraho. Tàpi Myaria na betindi la atena, mono na pangàda-ndi. A kandupuna a balihi-kya hato' dagha harange otu la màrada mono a hamboto-paoha ýAla, orona ngara paròngoda mono pa-iceda, ba njango nahele' paya patàkida-ndi ha papalewa-na Myori. Lukahu 2:1-20

16 To' peghe Tanduko Mandùne a Kawodoni Yehu

Na dadikya Yehu, ba naketengo tòko Hyeronde la tana Yundea. Inja pirinaka ba nadadi Yehu, a dukikya la Yeruhalèma hato' peghe tanduko mandùne wàli la pahunda lòdo. A kalyerongo la to', "nggèka pando' tobokoma-ni a tòko Yahundi na budàdi? Ma-iceya-a tanduko-na la mandùne ba nònggama la pahunda lòdo mono di' panemewangga-ma mekawodo-katambani." Nène ba nardògo a tòko Heronde tutuna etuwa-netu, na hùhaka a atena. Ngara hato' la Yeruhalèma a hùha wadikya ha ateda. Heronde nakàha-hi ha rato anggama Yahundi, mono nakalyero-ndi, "Ngèka pando' dadinya a Tòko na Hamanumàra paparahi-nya ýAla? A hambaleho, "La Mbetelèma dipa enge dadi nèni. A tutuna iyi mapèghe-ni, orona we-memana-ka ba turaho-ya a nambi Mika, "Yòyo Mbetelèma, la tana Yundea. Inja yo' wali na wàhingyo pakatàpa la padùda ha parona Yundea, orona wali la yòyo ha bukolo-na neme napangà-ndi, naparètaya a kabihunggu Ihirailo." La Kandupu-na, Heronde na kaghùlo kanàgha-ndi hato' peghe wali la pahunda lòdo. Heronde nakanù-di pandaha-hi, nggè-pinja-panguni a lòdo pa-ice wadini a mandùne. Mengèka na patùmbandi-kya otu la Mbetelèma mono napanakelo-hi, wenandi, "Wyuhuni ba kandàba-ya nène a lakeda, mono piri ba toboko-ya, tànaka otu wadinggya la kawodo-ni." Hato' peghe tanduko mandùne a halako-da la Mbetelèma. La padu' lara, a mandùne pa-iceda atu ulu, nahunda walikya ba ulundi. A mandùne ndicàko a hundana la panu uma pandòna nène a lakeda pa-kambu-ateda. Ne ba ice habalin a mandùne, engge langa tàkaka ha ateda. A tamaka la ùma, a iceya a lakeda mono a inyana. A tòkondi-kya ha kùndoda mono a kawodo-katambani-kya a lakeda. A bunggero hi ha ngandi-ja mono a maràtana-ndi: ndòka, karanu mono minya wu-mbangi na mboto wàli na ngarango mur. Mengeka hato' peghe tanduko mandùne, liya la mangganipi, a pa-àpendi Maràmba Ala, tànaka amba liyo la Tòko Heronde ba bàlihi. Dika màka, ne ba bàlihi la tànada a likya lara heka. Matehu 2:1-12

17 Tutuna Yehu ba na-lakeda-pongo ba nòni la umana ýAla

Hamihyango ba handòyo a to' Yahundi ba rameni a lòdo, didòka yi ulu ýAla ba na-palohohi a to' Ihirailo wali la Mahiryo pandò atadandi. Ihya ndò ihya ndò Yuhupo mono Myaria otundi la Yeruhalèma la rame. Yii ba hakambulu-du ndòna a dadinya Yehu, enga wadija ba otundi marengeni Yehu la rame. Mengeka a rame, Yuhupo mono Myaria a balihi-kya; tàpi Yehu enga pànaka la Yeruhalèma. Yuhupo mono Myaria njà-peghengo. Papangada-da, Yehu hitudòni la to' dalo ole balija. Ha lòdodaka ba halako, Yuhupo mono Myaria a kandàbaka Yehu, a kalyero-ni la to' pandàma-ngo ndewena la mbàra ole. Orona ba nja' dangguro-ya, Yuhupo mono Myaria a bali habali-hikya la Yeruhalèma la kandàba-ya Yehu. Tàlu lodò pada-ka ba kandàba-ya àpa dukini Yehu ne' la Umana ýAla. Tengero londona la paradù rato rato anggama. Yehu na katanga-hi ba paneghe-ngo, mono Yehu wàdi na kalyero-ndi. Handàka kalyero handàka kalyeroda-ni Yehu, ngara a toyo hàma mangadalo-na ba rongoya ba njà-pyangungo hala hambaleho-na. Nène ba pa-ice Yuhupo mono Myari, a mangadalo wàdikya. Wena Myaria, "Ana, pena ba hemùnggama? A bapamu mono yayo, a màlaho-ka ha atema ba makandabà-ghu la hawu-pandò hawu-pandoyo. Na hambale-ho Yehu, "Paba bapa mono inya ba kandàba wali-byagha? Inja enge yi-dònggaka la Umana a Bapanggu diyo?" Tapi njà-pegheni papaneghe hewyana Yehu. Maka habalihi-kya marenge-ni Yehu bali la Naharèto. Yehu engena ba nakatanga-ba narongohi patàki-ja ha inyana bapana. Ngara na dadi na betindi la atena Myaria mono na pangada-ndi. Na matù-tuka Yehu, nahehelu paghàhi-kya mono manggàna ate, mono a helu manawaro-ni ýAla mono ngara a toyo. Lukahu 2:41-52

18 Yehu a lenggaro-ya marapu

Nè ba mènge papa-ihyoya Yehu, Yehu a ngandiya Hungato Bihya otu la maràda ndilyako, tànaka a lenggaro-ya marapu. Yehu njàna muyo njàna inu làpa pato kambulu lòdo pato kambulu hudona, Yehu la halambàko-ka. Mengeka maka emeni-kya a marapu mono wenani Yehu, "Orona yòyo ba Ana Maramba Alaghu, na mapioko-ngo hà hawàtu bu-pakabali-hi muyo." Na hambaleho Yehu, "Wena a Hurato Bihya, a to' piyo inja dimoka ba namuni a muyo apa na moripyo, tàpi na moripyo dènge wàdini ba namatohi ha linya ýAla." Mengeka maka a marapu na ngandiya Yehu la Yeruhalèma, la pànu mbughuna a Umana ýAla. Wena a marapu, "Orona yòyo ba Ana Maràmba Alaghu, enge mapioko-na bubetingyo wumu la tana. Mala wedòna a Hurato Bihya, ýala enge patùmbana-ndi ha papalewa-na tànaka a ohu-dandanggu. Enga katàkoda-nggu bu-kanabu làpa ba nja' manugha ha witimu oro wàtu buduki nè-lawawa." Na hambaleho Yehu, "Wè-wadihya a Hurato Bihya, "ýAla, Myori-ya! Ambu kaba amonikya bu-rawini pakambu atemu." Mengeka màka a marapu nangandi-wyàliya-ka Yehu la tòko letena namadeta lànga tàka. A marapu naparàdana-ni a katiri-cana mboio mono ngara ndùkana a ndeto-ndòlolo-na Wena, "Kuwo' kèhe mbolonggu-ndi, màli kawodo-katamba bànggaka!" Na hambaleho Yehu, "Caka maròngga! Wena a Hurato Bihya, Nène a Maràmba Alamu Ndùka wacòhana-ni pakawodo-katambango mono pahamboto-pamalangu!" Maka na halako mèke mataka a marapu, mono hèmendi-kya ha papalewa menggyàta-ni Yehu. Matehu 4:1-11

19 Pa-Apengo Tutu Pena a Patana Ba Hambayango

Na pa-ihya lòdongo, Yehu na-pakaneka-ndi hato'pa-marenge-na tutu hambaya-ngo, "yApe, bu-hambaya-ngd wemi, Ambi myera a tò mbengyo kaghòloko. Orona ba hambayango a ndendepo-ngo la paradu' uma pamakàhà-ngo ndewena la paràmu lara, di'-pando' iceda-ndi to' danga. Ape, diyo a pareku pinja domohi-kya toyo, tàpi ndùka wapinani-kya pakoleda. Dii màka hambaya-ngo ba wemi, cyama la koromi, mono ba codi doyaka a binya, hambaya banikya a Bapamu njàpa ice wang mata. Mono a Bapamu, dika na icèhi parawimu, bu paneghe-ngo na wongguni walinya. Bu-hambaya-ngo àmbu wangyo paneghe bali-biku, hengyo parawi-ja hato' inja wangyo Maràmba Ala. Pa-pangada-da, Myori enga ròngododa-ndi ha limya orona dadahgadò-ka a paneghe papaduki-mya weda. Ambi nyamato-ya a pàtada, orona a Bapamu napeghe memani-kya paya pa-màlamba-mi. Inja karejoà-ya paya pakare-mi, tàpi ndoli pyeghe memanani-kya paya pakambu atemi. Dika màka bu-hambaya-ngo, wemi, "Bapama na nòni la awango dalo. Yo' wacòhango a Maràmba Ala, to' piyo a kawodo-katamba-nggu. Yo' dikya Myori, a to' piyo tànaka paretaya a to' piyo tànaka na manundu-nggu hengyo yòyo ba manundunggu nòla awango. Wokinggyama iyi a iòdona muma na tutu Padiki kalu kighyama-ka ba nè kalu klngyo-ka pahala-ma la Yòyo, hengyo yàma ba mapadiki-padàra-ya ngara a toyo narawi-ngyo hala la mbàrama. Wonggama paghàhi tànaka àmba makambekoro-nggu ba duki kalùnggama-ka palenggoro, mono kòporo-nggàlugha-ma wali la marapu bòkolo. Orona ba Yòka a Tòkoma na Bihya-mandi mono na dòni a mboto muri wyali muri wyali." Yehu we-wàdipana-ka, "Yèmi bu-padiki padarà-ya a toyo na hala la mbaràmi, maka a Bapamu na nòni la awango na padiki-padàra wàdighu-mi. Tapi hengyo yèmi ba inja padiki-padaraya-ka ole tòmi, maka a Bapamu njàna padiki-padàra wadighu. Matehu 6:5-15

20 Manawaroni a Muhumu

Yehu natàki wàdipana-ni a to' danga, "Yemi ryongoka ba wena a paneghe-ngo: Manawaro-ndi ha kandu' ndàha atemu mono àmbu hùngandi ýate ha muhumu. Tapi Yayo wenggughu-mi: "Manawaro-ni a muhumu mono hambayango-ndi pando' ndàha dènga wada na pa-icenggu-ni a pède! Hejomùni-kya, ngara yèmi ana donanggumi-kya Byapa nòla awango. A Bapamu na pahunda ni a lodo tanggu to' boko-lo mono to tindingyo mono na hamburuni a ùra tanggu to' hingiryo mono tò bòkolo. Pabangoka ýAla ba wo'-kalubunggu-mi, hengyo natu yèmi bu-minyàwaro pidomuni-kya a tò na manawaronggu-mi? Apa di pàngu na-ùghuro wè-katàku na rawi hepyana, ghalyoko to' inja ndàhahi. Mala hengyo yèmi pàka rehinya wali la to' hèka ba dimoka pa-olemi papatera dèngemi? A to' njàna pegheni a Maràmba Ala wadipyàngu narawi henya. "ýAla, a Bapamu la awango namanawaro-ni ngara ndùkana a toyo, di màka tànaka yèmi enga manawaro he-wyadingyo. Matehu 5:43-48

21 Kabuara a to' ba himbaya Yehu la Yeruhalèma

Na pa-ihya lòdongo Yehu na halako marenge-ndi hato' pa-marenge-na otu la Yeruhalèma. Yehu na ulungo lara. A duki la kabunduko-na la Haito la mbàrada ha ndèha Mbetepanggi mono Mbetania, Yehu na-patùmba-ndi hadu' ha ana pahakola-na. Wenandi, "Caka ýulu bàka nène la ndèha la aromi. Enga dukidomi-ni neni a kamboka ndara ha manggungo, njàha ha ndàkapa ba kalete toyo. Ngandi emeni, mono ba ne-kalungoka na-kalyero-nggumi, wemini, "Myori na perulu-ya." Màka otundi-kya mono a duki pinja pànguni hèngyo patakinya Yehu. Ne ba bakaro-ya a kaloro-na a ndara, a morinya na kalyero-ni, "Hee, paba byakaro baya a kalora-na a ndara?" Hato' papatùmbana Yehu a hambaleho, "Myori a Maràmba Yehu na perulu-ya." Màka a ngandihani-kya Yehu a ndara. A wakaho-hi ha kahihi-ja, kapawya-ni a ndara, mono a pakaleteni-kya Yehu. Oro pawalida-ni Yehu a paghaghakarohi-kya ha kahihi-ja la pànu lara palinya Yehu. àrongo-ka duki la Yeruhalèma, ba ndòdoni a bunduko-na la Haito, ngara a tò danga pa-marenge-na a la nggèboroka ba hamboto pa-malangu-ya ýAla. La nggèboro pa-marenge-ngo kayoko-ngo ngara a toyo ba hamboto-paohaya a mbotona ýAla pa-ice matada. "Katòlokoba-ka neme a Tòko nenème-ni wangyo kuwaha-na Myori!" weda ba kayoko-ngo. "Tànaka ngara a toyo na hamboto-pamalangu-ya ýAla orona-ka diyo ba nawòni maripyo mbaru a tòpiyo." Lukahu 19:28- 38.

22 Yehu namu' ole dengendi ha pa-marenge-na a kandupu muhudo na bihya

Handàka ba handòyo, a to' Yahundi ba rameni a Pàhaka, didòka a lòdo palòho waja nawo la tana Mahiryo ba atandi. Nène lòdo, a paoha-ya ýAla, na palohi-hi, a larana: ropo ana mbèmbe mono mu' wapini kadepeto kàba njà patanggo pawuhumumuro-wanya. Ne' ba naduki a lòdo rame Pàhaka, Yehu nakaghulo-ndi Pyeturo mono Yohane, todu' wali la to' pa-marenge-na. Wedandi Yehu, "Caka la paghija-ni a Muhudo Pàhaka tanggunda!" A kalyero-ni, "Nggeni a pandongo hambèmu bapa, pando' rawinja-ni a muhudo? Na hambaleho Yehu, "Caka otu la Yeruhalèma. Bicama dòka la parona, enga tòboko domini na hato' nangandi ngguhi manga wenya. Nyamato baka làpa la uma pandò tamana, mono kalyero banikya a mori yuma, wemuni, "A bapa ngguru na kalyero-ni pando' mungo muhudo Pàhaka, diyo mono hato' pa-marenge-na." A mori yuma enge padodoko donanggumi, na hawu' a koro nggàlaro la uma dalo, mono màtu mangada-ka ha perulu-nda. Paghija ebyani-kya a Muhudo!" Pyeturo mono Yohane a tamaka la parona, mono a tòboko pinja panguya a hada hèngyo paàkida-ndi Yehu. A paghijani-kya a muhudo. Na hudongo-ka, Yehu mono hatò pa-marenge-na, otundi-kya la uma lànga papaghija-ngo. Ne' ba tèngero muda, Yehu wenandi hatò pa-marenge-na, "Yayo hèka mbèngguni iyi a muhudo, ba kumu' dèngenggu-mi, Ba tèngero inja danggalo do' padangga-ka mono nja' ha mate do' paghaka. Tànaka pyegheni, yayo njàku helu munikya a muhudo na hènya iyi, làpa ba nemeni ýAla ba òkoya-ka. Neme a lodòna, di ngara yèmi àpa peghe pinja panguni pena a patana iyi a Muhudo." Mèngeka, Yehu nadeke-ya we-angguro na hawu nggala. Yehu na pamalangu-ya ýAla mono na wòndi ngara hato' pa-marenge-na. Wenandi, "Jeke iyi nggàla mono ha baghe bangoka, oronaka yayo na hepinja panguna njàku helu inuni-kya iyi we-angguro, làpa ba nemeni ýAla ba Tòkoya-ka." Mèngeka, Yehu na dekeya a roti, na pamalangu-ya ýAla mono napipibiko-ya ne' a roti, mono na baghendi hatò pa-marenge-na. Wenandi, "Iyi a roti didòka a ihinggu, pawònggu lumunggu-mi. Ryawini tàna enge ape minggya." Mèngeka ha muyo, màka nawowàlindi-kya nggàla mono wena, "Iyi a nggàla didòka a kira-ndandi na bàngo la Maràmba Ala mono a ombona orona ba kumate tòrami-ni yèmi." Lukahu 22:7-23

23 A pareha-ya Yehu

Inja piripana-ka Yehu, a danggalo-ka, mono a ngandiya la mbàrana Pilatu, nggumbunuru Romawi na pareta-ya a tana Ihirailo. A tò danga na ngandiya Yehu a pakàla. Weda, "Madukini iyi a toyo ba narùtàko-ni a ariyana tànaka namarùha-ngo lawani a to' pareta. Mono wewàdina-ndi tànaka yèmi ambi wyòngo we-katàku la Hangandi. Rerehimyo-ngo namangaku ba di papatùmba-na naketengo Tòko na Hamanumàra-ya a to Yahundi." Na hambaleho Yehu, "Yo' manguwù natàki henyani." Mèngeka Pilatu wenandi ha rato rato anggama mono ngara a to' danga, "Namato pa-icenggu ba kupareha-ya njà pyangungo parawinya iyi a to' na kadòwa pareta pawawàngo-ya!" Tàpi ngara a to' danga nahelu padihyè-ka, Yehu inja nggàraheka-ni, di' to' bòkolo-ya. Wedani, "Iyi a toyo napakanekani-kya ngara iyi la tana Yundea mono na rutàko-ni tànaka namarùhango ba lawani a to' pareta. Na kawùngani-kya la tana Nggalelea mono ba henene naduki-kya yi la tana Yundea. Ròngo henyani-kya a Pilatu, màka napakalyerongo-ka, pena, Yehu to' wali la Nggalelea memaya? Ne' ba peghehenya Pilatu, Yehu ba to' wali la Nggalelea, tana papareta-na Hyeronde, màka napangandini-kya Yehu la mbàrana Hyeronde ne' la Yeruhalèma lànga patutudò-na ba nèni. Heronde heka ndahana a atena ne' ba naiceya Yehu. Mandèkya ba naròngo-ya tutuna Yehu mono nambèngyo iceya. Heronde nambèngyo iceya Yehu ba rawingyo tanda mangadàlo. Di' ha màtu mànga wana pakalyero-na Heronde la mbàrana Yehu. Tàpi Yehu njàna hambaleho pàngu hodi. Hewyadi-ndi ngara a to' pangora, mono ngguru Yahundi. A helu mahuhuro ba kàla Yehu. Orona Yehu ba njàna wawa hambaleho, Hyeronde mono ha hurundandu-na a manggùna-ni mono a nèneya Yehu. A tàni kahihi kabòloho Yehu mono a patùmba habalini otu la Pilatu. Màka walingýo nène a lodòna, Hyeronde mono Pilatu a mbola habalingyo-ka mono pakandu' ndàha atengo-ka. Lukahu 23:1-12

24 Yehu a Wotohoni huku-mate

Ne' ba patumba habalini Yehu wali la Hyeronde otu la Pilatu, màka nggumbunuru Pilatu nakàha-ya a to' danga mono ngara a rato rato Yahundi. Wedandi Nggumbunuru, "Yèmi ngyandingga-ni iyi a toyo, mono yèmi kyàlaya, wemini, diyo narutàko-ni a ariyana tànaka namarùha-ngo ba lawani a to' pareta. Kuparehaya-ka la aro matami, mono njàku dangguro pàngu hakicòlo bòkolo-na namato-ya patàkimi mono pakàla wamini. A Tòko Heronde wàdi hewyadi-nya padangguro-na. Angga didòka pahabali wyanani Yehu la ghica. Iyiya a toyo nja' narawingyo bòkolo, di' màka nja' namapioko ba tawòtoho-ni huku-mate. Oro dònani-kya màka yayo enga patùmbangguni-kya toyo maràhi-ya mono ba mengeka, yayo enga pahàla habalinggu-ni." Handàka rame handàka rameni a Pàhaka, di' dòka a lòdo apengo-ya a pahalàda-ndi a to' Yahundi wàli la Mahiryo ba àtandi, nggumbunuru Romawi enga memana ba napahàla hato' to' patahango, namatoya hambènya a to' danga. Orona a to' danga ba naròngo-ya, tutuna Pilatu ba nja' nawotòho-ni huku-mate Yehu, màka hàma kariwu-rawukoda-ka ba kayokongo, "Hamate baka diyo, mono pahalàba-yaka Mbyaràmba tangguma!" Mbyaràmba to' papatama-ngo la nggàlu, mono nadalongo àtu ba naparùhawu-la kota, mono to' hamate to' wadiya. Pilatu napaneghe dènge wàdini a to' danga, tutuna diyo ba nambèngyo pahàla-ya Yehu. Tàpi ngara ndùkada hàma kayokoda^ka, "Tèrobani-kya diyo! Tèrobani-Kya diyo! A pandàluna Pilatu ba napaneghe dèngendi hato' danga, "Paka halana-ka iyi a toyo? Yayo njàku rànggaya a ndàharo-na ha pakanabu wandani huku-mate Yehu. Yayo enga patumbanggu toyo maràhi-ya, mènge àpa kupahàla-ya." Tàpi enga dokalùda-ka ba helu wànda-wuda ba kayoko-ngo, tànaka Yehu enga tero panguda-ni. Màka a kandupu-na enga tàlona-ka a to' danga, Pilatu napahàla-ka Mbyaràmba mono napakanabuni-kya huku-mate Yehu. Otuni-kya Pilatu mono wodani-kya Yehu la to' danga, tànaka a rawini paya pakambu atedani Yehu. Lukahu 23:13-25

25 A teroni Yehu

Ngara a to' danga a ngandiya-ka Yehu la hambali kota tànaka a teroni. La paradu' lara, a tòboko-ka Himono, na wali nyòna la Kirene. Himono bubalinya wali la màngona la hambali kota. Màla wengoka a pahàhani-kya Himono panggàba dengena-ni a gha' patero wàngoya Yehu neme la orona Yehu. Danga lànga tàka a toyo namato-ya Yehu. Ha rawico-wàdi nja' mùre. A hòni mono a kalaluni Yehu, orona ba hàda memanani-kya. Tàpi Yehu na nggilyako-ndi mono wena, "Ee ha rawico Yeruhalèma ambi hyo' walinggya yayo! Hyo' banikya a ihi mànga wumi mono ha anamu, orona enga dukinya a ràpana ba wedanggu-mi a toyo, "Engge ateka ha oiemu ha rawicoyo nja' handàka ba pakambu, nja' handàka ba pa-ana, mono nja' kali pahuhu ana. Ne' a lòdona ngara a toyo àpa nakayoko-ngo ba nakaghulo-ndi ha lètena, "Dimbya baghama-ka!" Mono ba wewàdida-ndi ha kabunduko-na, "Woti kibyanggama-kaf!" Oronaka ngara iyi a to', ba rawi hejani-kya na hatoyo na nja' pyangungo hakicòlo halana, enga rehi pa-ate haranga wali kijaka ba aroni a toyo namanga hala memakinya-ka." Olena Yehu, a ngandi wyadihi hadu' to' bòkolo. A wotoho wadindikya huku-mate olena Yehu. Ne' ba duki la hawuyo a kabunduko-na, na ngarango Kabunduko-na la kyoba Katàku, dika pando' teroda-ni Yehu. Hadu' hato' bòkolo di' wadikya pando' teroda-ndi, ihya la kawana mono ihya la kalenya Yehu. Mèngeka Yehu nahambayango, "Oo Bapa, padiki-padàra kalukihi-kya, orona ba nja' pegheni paya parawi-ja." Baghehi ha kahihinya Yehu liya a lara mogholo. Danga a toyo naice mata mono hakahi-ya paya na dadi. Ha rato rato Yahundi a wàngu nèneya, wedani, "Di' na patihyalo-ka to' heka ba Tòko Hamanumàra pinja dòghu, papatumbana Myori, kàba bangoka ba henene ba napahàlango wùna! Ngara ha hurundandu wàdi a nèneya. A tukeya Yehu, mono a wòni we' angguro maghiluro, mono wedani, "Ba Tòko pinja pàngu donanggu a to' Yahundi, pahalango wùbamu-ka!" ' _ La kapùka-na a gha' pahembolo-ngo la tutu katàkuna Yehu, a turaho-ya, wena, "Iyi didòka a Tòkona a to' Yahundi!" Mono nène hato' ole teroda-ni Yehu na panene wàdi. "Inja yòyo diyo a Tòko Hamanumàra? papatumba-na ýAla? Pahàlango wu' kibyamuka mono yàma wàdiki-yo." Tàpi nème to' bòkolo na hatoyo napa-apeni a olena, "Inja kambohi panguni-kya a Maràmba Ala yòyo. Ghica to' tàlu a huku-matenda-ka. A huku-mateda-nda ghica tutu wàlinani-kya parawinja. Tàpi iyi a to', nja' hakicolo pàngu pahala-na." Mènge wenani Yehu, "Yehu, apeki-ghya, ba lumupa' katengo Tòko." Nahambaleho Yehu, "Na he' pinja pànguna, iyi a lòdo-kakana, yòyo mono yayo nènja la mango Pirindahu!" Lukahu 23:26-43

26 A matena Yehu

Na paihya lòdongo, ndinjàro a lòdo, a matalòdo njàna manggàkaho-ka. Ngara la tambaro-na kedeka a kapàndu kapàta. A kapàta làpa màmalo njàmu talu. Mono a parènde wàdingyo-ka, a kamba-ghàla nahikyalo-ni a koro bihya mono koro ndùka bihya nè la Umana ýAla na mahirya baghe du'. Mèngeka Yehu wena ba kayokongo, "Oo, Bapa, yayo kuhaboko-ngo wunggu la Yòyo." Mèngeka màka na mateka Yehu. A iceka a dadi hènya, màka nahatoyo a hurundandu Romawi napamalangu-ya Myori mono wena, "Njàna hilya, iyi a toyo to' hingiryo-ya." Wàdi, ngara nène a toyo na-kawongi a ice-mataya paya nadadi. A tàbahi ha kahangu-ateda tanda meli ý ate. Danga ha olena Yehu, mono ha rawicoyo a namato-ya wali la Nggalelea, a ràda maròni wali la gha' pahembolo-ngo pando' terodani Yehu, Ha ice kèhe-mboloya paya nadadi. Lukahu 23:44-49

27 Yehu namoripya habalingyo

Tàlu lòdona-ka nalànga-ngo nène a lòdo Minggu, kàpa hùdo nggàwalo, ha rawicoyo namato-ya Yehu wali la Nggalelea, hotundi la ràtena Yehu. A ngandi wu-mbangi papaghija memada. Ne' ba duki la ràte, a iceya a watu todi ryàte namabunggèro-ka. A tamaka la ràte dalo, tàpi nja' iceyaka a kamatena Yehu. A ndènde nduaraka, ba bèko-bèko ateda. Ne' ba tèngero màlahoda ha ateda ba pangada-ni inja icedani Yehu, di' ndandàtaro-hi ba ndende la karàhada ha du' toyo mànga kahihi kabibyako-da. Ha rawicoyo a ndòboka la tana tora kambohi-ja. Màka a tàka hewyayo ha du' toyo, wedandi ha rawicoyo, "Pena ba di' mamt la ràte bi-kanjàba waliya a to' moripyo? Di' inja yinikya iyi, a hamoripyo habalini-kya Maràmba Ala. Ape baka, paya pawemèma danggumi yi' ba nòpani la Nggalelea? Ana to' piyo, papatumbana a Maràmba Ala, enga wodani la to' bunako, tànaka a teroni la gha' kadanga, mono a lòdo katàluna na moripyo habalingyo." Ba henène a àpe habalini-kya paya patàkinya Yehu. A bali habalingyo-ka wali la ràte, a ngara kèdokona-ndi ngàra na dadi la mbàrada nahakambulu-ihya hato' pa-marenge-na Yehu mono la ole hawadeko-da. (Hèhe ha ngandi liyo: Maria Mandalèna, Yohana, mono Myaria inyana Yehu, mono newàdi-ndi ha rawico hèka). Tàpi ngara hato' pa-marenge-na Yehu nja' wani papa ngara-kèdokoda nène ha rawicoyo. Papangada-da ùra paneghe boletoda-ndi weda. Tàpi Pyetura, kède haghandùtona-ka mono otu napalayo-ka la ràtena Yehu. Na katingiryo la ràte dalo, tàpi dimohi-kya pa-icena ha kamba pakamboro wajani Yehu. Mengeka màka nabali habaliya-ka la ùma mono namangàra-ho dèngeni-kya a tutu inja icenani a kajnatena Yehu. Lukahu 24:1-12

28 Yehu nadetango la awango

Ba tèngero paneghe-da hato' pa-marenge-na Yehu tutu dadinya a moripyo habalinya Yehu, Yehu di' ndènde-ndendemo-ka la paradu'-da. "Malangumi," wenandi hato' pa-marenge-na. A rànda-ngàndingyo-ka mono a kambohi, pata'-ateda marapu-pakahele weda. Maka napatèra walikya Yehu, "Paba byu-kyambohibyango? Paba ba hèka hùha-alyolona a wamini, a tutu moripyo habalinggu? Hara' ba ndikya hi' halimyanggu mono hawitinggu! Ya' alyolo dòka. Tuli byaka a ihinggu mono ènge peghe domikya, yayo ba inja marapu-pakahele-gha, orona a marapu-pakahele njango ihinya mono rinya." Na mèngeka ba napaneghe hènya, Yehu napahijà-ndi ha limyana mono ha witinya, tàpi nja' wà-wàdipongo-ka. A engge ate pamarengengo mangàraho. Na pakalyero walingyo Yehu, "Nèngyo muyo habandàlo-mi?" Màka a dekeni-kya ighya mami a wonikya Yehu. Yehu na-himbyaya a ighya mono namuni la aro-matada. Yehu wewàdinya, "Yi' ba kuole panggumi, lembaho' wememanggughu-mi paya namaturàho la Hurato Bihya tutunggu, ndùka dadinya-ni." Yehu napama-nggàkaho kèhe mbolo dandi, tànaka a dukingyo pangàda-ni a ihinya a Hurato Bihya. We' nandi, "Na maturaho la Hurato Bihya, a Tòko Hamanumara, papatùmba-na ýAla, enga danggaloda-ni, naiceya pède mono namate. Tàpi a lòdo katàluna namoripyo habalingyo. Na maturaho wàdi la Hurato Bihya, màla oro kuwàhana a Tòko Hamanumàra a liyo namahabàro-ngo la hawu' pando' hawu' pandò, nggàrandi namandala-ndi ha akico-diryako-na mono narawini hambènya Myori, Myori a nggomada-ndi ha mbunàkoda. Iyi a liyo namahabàro-ngo - wali la Yeruhalèma mono napakica-ngo làpa ngara a ndùkana a to' piyo tàna a ròngoya. Yèmi dika nakawungà-ni nahabàro-ni iyi liyo, Yayo enga pangandijonggù-ni a Hungato Bihya, paparahi-nya a bapanggu ýAla tanggumi. Tàpi-yèmi enga mànggapa-mi la Yeruhalèma làpa ba naduki a Hungato Bihya mono nawonggumi paghahi tànaka pajuki wyani a liyo la hawu' to' hawu' toyo." Mèngeka ba natàki kyehèda-ndi màka Yehu nangandihi hato' pa-marenge-na, lòhoni a kota, duki la Mbetania. Duki nyòno Yehu nakeketuhi ha limyana nakomboko-ndi bana pa-kanuru-hi. Tèngero pa-kanuruna-ndi, Yehu namandalandi-kya, nadetango-ka la awango. Ngara ndùkada a kawodo-katambani Yehu mengeka màka, a bali engge ateka la Yeruhalèma. Nène la Yeruhalèma engada ba hondi la Umana ýAla, a hamboto-pamalanguya Myori. Lukahu 24:36-53