genesis Carita Mula-Mula Carita Mula-Mula Mulai dari Tuhan Allah bekin langit deng bumi Tuhan Allah bekin langit, bumi deng dia pung isi dong 11Mula-mula Tuhan Allah bekin langit deng bumi. 2Itu waktu, bumi balóm jadi, deng samua masi harba-biruk. Yang ada, aer. Deng galáp gulita tutu ame sang dia. Tuhan pung Roh ada bajalan di atas itu aer.* 3Ais, Tuhan Allah omong, bilang, “Musti ada taráng.” Omong abis bagitu ju, taráng ada. 4Lia itu taráng, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. Ais Dia kasi pisa itu taráng dari galáp, ko satu-satu ada pung waktu sandiri. 5Dia kasi nama taráng tu, ‘siang’, deng galáp tu, ‘malam’. Itu hari partama. 6-7Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada tampa kosong ko kasi pisa aer. Andia ko ada aer di bagian atas, deng ada aer di bagian bawa.” Omong abis bagitu ju, itu aer tabagi dua. 8Ais Dia kasi nama tampa kosong di bagian atas tu, ‘langit’. Itu hari kadua. 9Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Aer di bagian bawa tu musti takumpul di satu tampa, ko biar ada tana karíng.” Omong abis bagitu ju, tana karíng ada. 10Ais tana karíng tu, Dia kasi nama ‘darat’; deng aer yang takumpul tu, Dia kasi nama ‘laut’. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 11Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Darat musti kasi kaluar tanaman. Musti ada tanaman yang baboa, yang babiji, deng yang badaon ijo. Biar ko satu-satu tanaman kasi kaluar dia pung hasil iko dia pung macam.” Omong abis bagitu ju, samua tanaman jadi. 12Di darat, tanaman-tanaman dong kasi kaluar dong pung hasil iko satu-satu pung macam. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 13Itu hari katiga. 14-15Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Di bagian atas tu, musti ada macam-macam barang taráng ko bekin taráng ini bumi. Musti ada yang kasi taráng waktu siang, deng musti ada laen yang kasi taráng waktu malam. Dong samua jadi tanda ko biar bisa itong hari, taon, deng musim.” Omong abis bagitu ju, samua barang taráng ada. 16Dia bekin dua macam barang taráng yang bésar. Yang lebe bésar, kasi taráng waktu siang; yang lebe kici, kasi taráng waktu malam. Dia ju bekin bintang-bintang dong. 17Dia ator itu barang dong di langit, ko dong senter kasi taráng bumi. 18Ais dong kasi taráng waktu siang, deng kasi taráng waktu malam. Deng bagitu, dong kasi pisa taráng dari galáp. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 19Itu hari ka'ampa. 20Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada macam-macam binatang yang idop dalam aer. Deng musti ada macam-macam burung yang tarbáng di atas bumi.” 21Ais Dia bekin samua macam ikan deng binatang bésar yang idop di aer. Dia ju bekin samua macam burung yang tarbáng di langit. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 22Ais Dia omong kasi berkat sang itu binatang dong samua, bilang, “Ikan dong musti tamba banya, ko bekin ponu aer di mana-mana. Deng burung dong ju musti tamba banya.” 23Itu hari kalima. 24-25Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Musti ada macam-macam binatang yang idop di darat. Andia binatang piara, binatang liar, deng binatang marayap di tana, satu-satu deng dia pung macam.” Omong abis bagitu ju, samua binatang ada. Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang bae. 26Ais Tuhan Allah omong lai, bilang, “Mari ko Kotong bekin manusia iko Kotong pung model. Biar dong urus deng ator samua ikan di laut, samua burung di langit, samua binatang piara, deng samua binatang laen dong yang idop di bumi.”a 27Ju Dia bekin manusia iko Dia pung model. Dia bekin sang dong, laki-laki deng parampuan. 28Ju Dia omong kasi berkat sang dong, bilang, “Bosong musti barana tamba bam-banya, ko bekin ponu ini dunya, deng ator sang dia. Beta ju kasi hak sang bosong ko urus ikan-ikan, burung-burung, deng samua binatang di darat. 29Dengar bae-bae! Beta kasi sang bosong makanan macam-macam di ini dunya. Andia: tanaman yang baboa, yang babiji, deng yang badaon ijo. 30Beta ju kasi samua macam tanaman, ko jadi samua macam binatang pung makanan. Ada makanan buat binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong.” Omong abis bagitu ju, samua macam makanan ada. 31Lia itu samua, ju Dia pung hati sanáng, tagal apa yang Dia su bekin tu, memang talalu bae. Itu hari ka'anam. Deng bagitu, Tuhan Allah bekin ame langit deng bumi, deng dia pung isi dong samua. 2Dia karjá abis samua, ju dia pung beso, pas deng hari katuju, Dia barenti. 3Deng bagitu, Dia bekin hari katuju jadi hari bésar dari hari-hari laen dong. Dia ator bagitu, tagal Dia su bekin abis Dia pung karjá, ais di hari katuju Dia istirahat. 4aTuhan Allah bekin langit deng bumi pung carita, andia bagitu. Tuhan Allah bekin laki-laki deng parampuan Mateos 19:4-6; Markus 10:4-9; 1 Korintus 6:16; 15:45,47; Efesus 5:31-33 4bWaktu TUHAN Allah baru mulai bekin langit deng bumi tu, 5-6balóm ada tanaman apa-apa, tagal Dia balóm kasi turun ujan. Itu waktu, yang ada cuma kabut yang nae dari tana ko bekin basa bumi. Deng balóm ada manusia yang bekin kabón. 7Ais ju TUHAN Allah ame tana sadiki, ko bekin ame jadi manusia. Ais Dia fuu kasi maso napas pi dalam dia pung lobang idong, ju itu manusia idop memang. 8Ais itu, TUHAN Allah buka ame satu kabón di tana Eden, di sablá matahari nae. Ju Dia kasi itu manusia ko tenga di itu kabón. 9Di dalam itu kabón, Dia su kasi idop macam-macam pohon yang bagus, deng yang orang dapa makan deng enak. Dia ju kasi idop dua macam pohon di itu kabón pung teng-tenga. Kalo orang makan dari pohon yang satu pung bua, dia dapa idop tarús. Ma kalo orang makan dari pohon yang satu lai pung bua, dia bisa tau mana yang bae deng mana yang jahat. 10Ada kali satu di situ, yang malele kaluar dari itu kabón. Itu kali bacabang ampa. 11Dia pung cabang partama, nama Pison. Itu cabang bataputar kuliling tana Hawila, yang ada banya mas. 12Di situ, ada mas barisi, ada pohon yang dia pung dara wangi, deng ada batu mangkilat. 13Itu kali pung cabang kadua, nama Gihon. Itu cabang bataputar kuliling tana Kus.* 14Dia pung cabang katiga, nama Tigris. Ini cabang ni, jadi batas di tana Asyur† pung sablá matahari nae. Dia pung cabang ka'ampa, nama Efrat. 15TUHAN Allah kasi itu manusia tenga di Eden, ko dia urus bae-bae itu kabón. 16Ju Dia parenta sang itu manusia, bilang, “Lu bole makan bua apa sa, dari samua pohon di ini kabón. 17Ma ada satu yang lu sonde bole makan. Andia, itu pohon yang kasi tau mana yang bae deng mana yang jahat. Kalo lu makan, lu pasti mati.” 18Ais TUHAN Allah omong lai, bilang, “Sonde bae kalo ini manusia idop sandiri. Jadi Beta mau bekin kasi dia, satu tamán yang pas deng dia.” 19-20Itu waktu, TUHAN Allah ame tana, ko bekin ame macam-macam binatang deng burung. Ais Dia antar bawa itu binatang deng burung dong pi di itu orang, ko biar dia kasi nama sang dong. Tarús, itu orang kasi nama itu binatang deng burung dong, satu-satu deng dia pung nama. Ma dia sandiri balóm dapa satu tamán yang pas deng dia. 21Ais itu, TUHAN Allah bekin itu orang ko tidor sonu. Waktu dia ada tidor, Tuhan ame dia pung tulang rebis satu, ais tutu kambali itu luka. 22Dari itu tulang tu, Dia bekin jadi parampuan. Ais Dia sarakan itu parampuan pi di itu orang. 23Lia itu parampuan, ju itu orang bilang, “Naaa! Ini dolo! Ini baru pas deng beta! Dia pung tulang sama deng beta pung tulang. Deng dia pung daging ju sama deng beta pung daging. Tagal dia tu jadi dari laki-laki, andia ko beta kasi nama sang dia ‘parampuan’.”‡ 24Tagal itu, laki-laki musti kasi tenga dia pung papa deng dia pung mama, ko pi idop satu hati deng dia pung bini, te dong dua su ta'ika jadi satu. 25Itu waktu, dong dua ada talanjang bulat, ma dong sonde ada rasa malu sadiki ju. Manusia sonde mau dengar sang Tuhan Allah 31Dari samua binatang yang TUHAN Allah su bekin di ini dunya, ular yang paling pintar putar-balek. Satu kali, ada ular yang tanya sang itu parampuan, bilang, “Batúl, ko? Tuhan Allah ada larang, bilang, ‘Bosong sonde bole makan bua dari pohon-pohon di ini kabón, wuang?’” 2-3Itu parampuan balas, bilang, “Sonde! Botong bole makan! Ma ada satu pohon di tenga kabón sa, yang Tuhan Allah larang botong makan. Dia bilang botong sonde bole makan, deng sonde bole sonto dia pung bua, te nanti botong mati.” 4Ma itu ular manyao, bilang, “We, itu sonde batúl! Bosong sonde mati! 5Tuhan Allah memang larang bagitu, tagal Dia su tau, kalo bosong makan itu bua, bosong jadi pintar sama ke Dia. Andia, tau mana yang bae, deng mana yang jahat.” 6Ais, itu parampuan lia te itu pohon pung bagus lai, deng dia pung bua tingka ke enak sakali. Ju dia pikir, bilang, “Kalo beta makan ini bua, tantu beta jadi pintar.” Ais dia ketu itu bua, ju dia makan. Ais dia bawa kasi dia pung laki, deng dia ju iko makan. 7Makan abis ju, baru dong tau, bilang, dong dua ada talanjang bulat. Andia ko dong natok daon ko tutu dong pung talanjang. 8Dia pung sore, ju dong dengar TUHAN Allah ada bajalan di itu kabón. Ais dong pi sambunyi di balakang pohon, ko biar TUHAN sonde dapa lia sang dong. 9Ma TUHAN Allah pange itu laki-laki, bilang, “We! Adam, lu ada di mana?” l0Itu laki-laki manyao, bilang, “Beta ada dengar Tuhan pung suara di sini. Ma beta malu, te beta ada talanjang. Andia ko beta lari sambunyi.” 11Ais Tuhan bilang, “Sapa yang kasi tau, bilang, lu ada talanjang? Karmana? Tantu lu su makan itu bua yang beta larang, wuang?” 12Dia manyao, bilang, “Ini parampuan yang Tuhan kasi ko batamán deng beta tu, dia yang kasi itu bua ko beta makan!” 13Ais ju TUHAN Allah omong deng itu parampuan, bilang, “Akurang ko lu bekin bagitu?” Ju itu parampuan manyao, bilang, “Ko ular tipu ame sang beta na! Andia ko beta makan itu bua, suda ma.” Tuhan Allah kasi kutuk sang dong 14Ais itu, ju TUHAN Allah kasi kutuk itu ular bilang, “Tagal lu pung bekin ni, Beta kasi hukum sang lu. Dari samua binatang yang laen, cuma lu sandiri yang kaná kutuk bagini. Mulai sakarang sampe lu mati, lu cuma tau marayap deng dada sa, deng lu tau makan di tana sa. 15Beta bekin lu deng ini parampuan bamusu tarús. Deng bosong dua pung turunan dong, ju bagitu. Lu pung turunan nanti gigi ame orang pung tumit. Ma dia pung turunan satu, nanti titi bekin ancor lu pung kapala.” 16Ais itu, Tuhan Allah kasi tau itu parampuan, bilang, “Nanti Beta tamba lu pung susa waktu dudu parú, deng tamba saki waktu lu barana. Ma biar bagitu, ju lu masi rindu tarús sang lu pung laki. Deng dia yang ator sang lu.” 17Ais Tuhan kasi tau itu laki-laki bilang, “Lu sonde iko Beta pung parenta, ma iko lu pung bini pung mau, sampe lu makan itu bua yang Beta su larang tu. Andia ko lu ju kaná hukum. Deng tana ju kaná hukum. Mulai sakarang sampe lu mati, lu musti karjá banting tulang bale tana, ko lu bisa dapa makan. Deng karjá bagitu, baru lu dapa idop. 18Biar lu tanam macam-macam, ma tana cuma kasi kaluar duri deng onak sa. 19Ais lu musti karjá banting tulang, baru tana kasi lu makan. Lu musti karjá parés karingat bagitu sampe mati. Beta bekin ame sang lu dari tana. Jadi kalo lu mati, lu kambali pi jadi tana lai.” 20Abis itu, Adam kasi nama dia pung bini ‘Hawa’ (yang dia pung arti ‘yang idop’), te dia tu, samua orang yang idop pung mama.* 21Abis TUHAN Allah bekin pakean dari binatang pung kulit, ko kasi dong dua pake. Tuhan Allah usir kasi kaluar Adam deng Hawa 22Ais TUHAN Allah omong, bilang, “Sakarang ini orang dong su tau mana yang bae, deng mana yang jahat, sama ke Kotong. Jang sampe dong ju makan bua dari itu pohon yang kasi dong idop tarús.” 23Ais ju Dia usir kasi kaluar sang dong dari itu kabón di Eden, ko dong pi di tampa laen, idop deng bale tana, ko dong idop dari tana pung hasil. 24Usir abis, ju Tuhan suru Dia pung ana bua basayap dari sorga dong,† ko pi jaga di itu kabón pung sablá matahari nae. Dong pegang kalewang yang ta'ayun pi-datang, yang manyala sama ke api. Tuhan suru dong tutu jalan maso, te Dia sonde mau orang dong ketu ame itu bua yang kasi dong idop tarús. Kaen deng Habel pung carita 41Satu kali, Adam pi tidor deng dia pung bini Hawa. Ju itu parampuan dudu parú. Ais ju dia barana satu ana laki-laki. Ju dia bilang, “Beta su barana kasi kaluar satu ana laki-laki, tagal TUHAN su tolong sang beta.” Ais dia kasi nama itu ana, Kaen (yang dia pung arti ‘kasi kaluar’). 2Ais Hawa barana lai satu ana laki-laki. Ju dia kasi nama Habel . Waktu dong dua su bésar, Habel gambala binatang, deng Kaen karjá kabón. 3Satu kali, Kaen bawa ame dia pung kabón pung hasil saparu, ko kasi sang TUHAN. 4Habel ju bawa ame dia pung domba mai dong pung ana partama. Dia potong itu domba dong, ais dia bawa daging yang paling bae, kasi sang Tuhan. Lia bagitu, TUHAN pung hati sanáng sang Habel deng dia pung korban tu. 5Ma Dia sonde suka sang Kaen deng dia pung korban tu. Ju Kaen mara mo mati, sampe dia pung muka asaráng. 6Ju TUHAN omong deng Kaen, bilang, “He, Kaen! Akurang ko lu mara bagitu? Karmana ko lu pung muka asaráng bagitu? 7Kalo lu bekin bae, tantu Beta ju tarima bae sang lu. Ma ati-ati! Kalo lu bekin jahat, nanti itu jahat makan bale sang lu, sama ke kucing mau kobo tikus. Jadi, kalo lu ada kapingin bekin jahat, lebe bae lu tola buang memang!” Kaen mau bunu sang Habel 8Satu kali, Kaen buju sang Habel, bilang, “Adi! Mari ko kotong jalan-jalan pi kabón.”* Waktu dong sampe di sana, takuju sa Kaen papoko bekin mati dia pung adi. 9Ais TUHAN tanya sang Kaen, bilang, “He, Kaen! Lu pung adi ada di mana?” Kaen manyao, bilang, “Beta sonde tau dia ada di mana! Kira beta ni, tukang pegang dia pung kaki, ko?” 10Ju Tuhan omong, bilang, “Akurang ko lu bekin jahat bagitu? Jang kira ko lu bisa sambunyi lu pung adi pung dara di tana, te Beta su lia samua! 11Sakarang kutuk su nae kaná sang lu. Te waktu lu bunu lu pung adi, tana isap ame dia pung dara. Jadi sakarang, itu tana su sonde bisa kasi idop sang lu lai. 12Kalo lu bekin kabón, tana su sonde mau kasi lu hasil apa-apa lai. Mulai sakarang, lu maen tapaleuk pi-datang sama ke orang kasian yang cari idop di ini dunya.” 13Ma Kaen protes sang TUHAN bilang, “Awii! Tuhan, é! Karmana ko Tuhan kasi beta kutuk barát talalu, sampe beta su tar bisa pikol lai ni? 14Tagal Tuhan su usir sang beta dari ini tampa, beta nanti jao dari Tuhan. Beta maen tapaleuk pi mana-mana. Ais, sapa sa yang nanti katumu sang beta, tantu dong bunu bekin mati sang beta.” 15Ma TUHAN manyao bale, bilang, “Sonde bagitu! Sapa yang bunu sang lu, Beta nanti hukum sang dia tuju kali lebe barát!” Ais TUHAN bekin tanda di Kaen, ko biar orang dapa tau, kalo dong sonde bole bunu sang dia. 16Ais Kaen jalan kasi tenga itu tampa, ko pi jao-jao dari TUHAN. Dia jalan sampe di satu tampa di kabón Eden pung sablá matahari nae. Itu tampa pung nama Nod , yang pung arti bilang ‘Tapaleuk’. Ais ju dia tenga di situ. Kaen pung turunan dong 17Ais itu, Kaen kawin, ju dia pung bini dudu parú. Ju dia barana satu ana laki-laki, yang dong kasi nama, Henok. Deng Kaen kasi bangun satu kampong. Ais dia kasi nama itu kampong, Henok, iko dia pung ana pung nama. 18Ais Henok pung ana, andia Irad. Irad pung ana, Mehuyael. Mehuyael pung ana, Metusael. Deng Metusael pung ana, Lamek. 19Lamek pung bini dua. Satu nama Ada, deng satu nama Sila. 20Ada pung ana, nama Yabal. Dia pung turunan dong, jadi gambala. Dong idop bapinda-pinda, deng tenga di tenda. 21Dia pung adi, nama Yubal. Yubal pung turunan dong, jadi tukang maen musik, pake suling deng alat musik kuti pake tali sanár. Alat musik 22Lamek pung bini Sila barana sang Tubal Kaen. Dia pung turunan jadi tukang besi, ko dong bekin barang macam-macam dari besi deng tambaga. Tubal Kaen pung adi parampuan, nama Na'ama. 23Satu kali, Lamek angka-angka diri di muka dia pung bini dua-dua, bilang, “Bosong dengar, é! Tadi ada satu nyong yang hantam sang beta, ma beta habok bekin mati sang dia. 24Orang yang bunu sang Kaen, dapa hukuman tuju kali. Ma kalo ada yang mau balas dendam sang beta, dong dapa hukuman 77 kali.” Adam pung ana laen, andia, Set 25Adam pung bini Hawa barana satu ana laki-laki lai. Ju dong kasi nama itu ana, Set (yang dia pung arti ‘sorong kasi’), tagal Hawa bilang, “Tuhan Allah su sorong kasi beta ini ana ko ganti sang Habel, yang Kaen su bunu bekin mati tu.” 26Lama-lama Set dapa satu ana laki-laki, nama Enos. Itu waktu, orang dong mulai sémba sang TUHAN Allah. Adam pung turunan sampe Noh 51-2Waktu Allah bekin manusia, Dia bekin dong pung model, sama ke Dia pung Diri sandiri. Dia bekin sang dong, laki-laki deng parampuan. Ais Dia pange sang dong “manusia”, deng Dia kasi berkat sang dong. Manusia partama pung nama, Adam. Ini ni, Adam pung turunan dong pung nama: 3Waktu Adam su umur 130 taon, dia dapa satu ana laki-laki, dia pung model sama ke dia pung bapa. Ju dia kasi nama itu ana, Set. 4Ais itu, Adam masi idop lai 800 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 5Dia mati waktu dia pung umur su 930 taon. 6Waktu Set umur 105 taon, ju dia dapa satu ana laki-laki, nama Enos. 7Ais Set masi idop lai 807 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 8Dia mati waktu dia pung umur su 912 taon. 9Waktu Enos umur 90 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Kenan. 10Ais itu, Enos masi idop lai 815 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 11Dia mati waktu dia pung umur su 905 taon. 12Waktu Kenan umur 70 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Mahalalel. 13Ais itu, Kenan masi idop lai 840 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 14Dia mati waktu dia pung umur su 910 taon. 15Waktu Mahalalel umur 65 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Yared. 16Ais itu, Mahalalel masi idop lai 830 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 17Dia mati waktu dia pung umur su 895 taon. 18Waktu Yared umur 162 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Henok. 19Ais itu, Yared masi idop lai 800 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 20Dia mati waktu dia pung umur su 962 taon. 21Waktu Henok umur 65 taon, dia dapa ana laki-laki satu, nama Metusalak. 22Ais itu, Henok idop satu hati deng Tuhan Allah sampe 300 taon lai. Ju dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 23-24Dia idop satu hati tarús deng Tuhan Allah. Ais, waktu dia pung umur 365 taon, ju dia ilang, tagal Tuhan Allah su angka nae sang dia. 25Waktu Metusalak pung umur 187 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Lamek. 26Ais itu, Metusalak masi idop lai 782 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 27Dia mati waktu dia pung umur su 969 taon. 28Waktu Lamek umur 182 taon, dia dapa satu ana laki-laki. 29Lamek kasi nama itu ana, Noh (yang mirip satu kata yang dia pung arti ‘kasi hibur’), tagal dia bilang, “Ini ana nanti hibur bekin sanáng kotong pung hati dari kotong pung karjá satenga mati di ini tana yang Tuhan Allah su kutuk ame sang dia.” 30Ais itu, Lamek masi idop lai 595 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 31Dia mati waktu dia pung umur su 777 taon. 32Waktu Noh pung umur su 500 taon, ju dia dapa tiga ana laki-laki, andia Sem, Yafet deng Ham.* Manusia pung jahat 61Itu waktu, manusia su tamba banya. Ais dong su idop batasiram di mana-mana di dunya. Dong ju barana ame ana-ana parampuan. 2Tuhan pung ana laki-laki dong* dapa lia manusia pung ana nona dong manis-manis. Ju dong pi kawin ame deng nona-nona yang dong suka. 3Lantas TUHAN bilang, “Beta su cape deng manusia pung idop yang harba-biruk ini. Beta pung Roh yang kasi idop sang dong tu, su sonde mau kasi tenga dong idop tarús lai.† Dong musti mati. Jadi, nanti dong cuma idop sampe 120 taon sa.” 4Itu jaman, deng jaman ba'iko-ba'iko dong, su ada orang-orang raksasa di dunya.‡ Waktu Tuhan pung ana laki-laki dong kawin ame manusia pung ana parampuan dong, ju dong barana ame orang-orang hebat, andia, kapala-kapala paráng, yang takanál dalam carita dolu-dolu. 5Itu waktu, TUHAN lia manusia di dunya pung jahat su talalu. Dong pung hati cuma tau pikir jahat tarús sa. 6Ju TUHAN manyasal su bekin ame sang dong ko tenga di ini dunya. Itu bekin Dia pung hati saki mo mati. 7Andia ko Dia omong, bilang, “Deng bagitu, nanti Beta bekin ancor manusia, yang Beta su bekin ame di ini dunya. Burung-burung deng binatang laen dong, ju Beta bekin ancor samua. Te Beta manyasal su bekin sang dong.” 8Ma cuma Noh sa, yang bekin sanáng TUHAN pung hati. Noh pung carita 9-10Noh pung carita bagini: Dia pung ana laki-laki ada tiga orang, andia Sem, Yafet deng Ham. Noh tu, idop lurus, deng sonde bekin jahat. Itu waktu cuma dia sandiri sa yang bae. Dia idop deka deng Tuhan Allah. 11-12Ma Tuhan Allah lia samua orang laen dong jahat abis. Di mana-mana sa, orang pung jalan idop dong su rusak mo mati. Tuhan Allah lia manusia di dunya tu, cuma ada jahat sa. 13Ais Tuhan Allah kasi tau sang Noh, bilang, “Di mana-mana, Beta cuma dapa lia manusia pung jahat sa. Jadi, Beta su putus, bilang, Beta mau bekin ancor abis ini dunya deng dia pung isi samua. 14Jadi bagini, Noh! Sakarang lu bekin ame satu kapal bésar dari kayu yang kuat. Di itu kapal pung dalam, lu bekin kamar-kamar. Ais lapis itu kapal deng ter. 15Itu kapal, lu bekin dia pung panjang 133 meter; dia pung lebar 22 meter; deng dia pung tinggi 13 meter. 16Pasang atap di itu kapal. Ma kasi farei itu atap kira-kira satenga meter dari atas dinding. Lu bagi itu kapal jadi tiga tingkat. Ais bekin satu pintu di itu kapal pung rebis. 17Inga bae-bae! Beta nanti kasi turun banjer bésar ko bekin mati samua yang idop di ini dunya, sampe sonde sisa satu apa ju. 18Ma Beta mau ika Beta pung janji deng lu. Nanti lu maso pi dalam itu kapal, sama-sama deng lu pung bini, lu pung ana-ana, deng lu pung ana mantu dong. 19-20Dari samua binatang dong, lu musti pi ame satu-satu pasang, ko bawa maso pi dalam itu kapal, ko biar dong idop sama-sama deng lu. Sama ke binatang piara, burung-burung, deng binatang marayap dong, ko biar dong samua idop. 21Lu musti bawa maso pi dalam itu kapal samua macam makanan, kasi sang bosong, deng kasi itu binatang-binatang dong.” Noh mulai bekin kapal bésar 22Ais ju Noh bekin iko sama deng Tuhan Allah pung parenta samua. Banjer bésar 71Ais itu, ju TUHAN omong deng Noh, bilang, “Beta lia pi mana-mana, ma cuma lu sa yang pung hati lurus. Tagal itu, lu deng lu pung bini-ana dong maso pi dalam kapal su. 2-3Dari samua macam binatang yang bosong bole makan, deng yang bole bawa kasi sang Beta, na, lu bawa tuju-tuju pasang pi dalam itu kapal. Dari samua macam burung ju bawa tuju-tuju pasang. Ma dari binatang laen dong, bawa cuma satu-satu pasang sa. Deng bagitu, itu binatang deng burung dong, jadi bibit, ko dong ada tarús. 4Inga bae-bae, ó! Te lai tuju hari, Beta kasi turun ujan tar pake barenti sampe ampa pulu siang ampa pulu malam. Deng bagitu, Beta kasi mati abis samua yang idop di darat, yang Beta su bekin.” 5Ais ju Noh bekin iko sama deng TUHAN pung parenta samua. 6Waktu banjer datang tu, Noh pung umur 600 taon. 7Ais Noh deng dia pung bini, deng dia pung ana-ana, deng dia pung ana mantu dong, maso pi dalam kapal tu, ko salamat dari itu banjer bésar. 8-9Iko TUHAN pung parenta tu, ju Noh bawa maso pi dalam kapal samua macam burung deng binatang laen dong, satu-satu deng dia pung pasang, bae dari yang orang bole makan, deng dari yang orang sonde bole makan. 10Abis tuju hari, ju banjer tapo'a datang ko mulai tutu ame ini dunya. 11Pas waktu Noh umur 600 taon, lewat dua bulan deng 17 hari, ju banjer pung datang! Itu waktu, tingka ke pintu langit tabuka, ko dia pung aer tapo'a turun. Deng samua mata aer di bawa tana dong tapica ko aer maspurak kaluar. 12Ju ujan turun tar pake barenti siang-malam, sampe ampa pulu hari. 13Ma itu hari, ju Noh, dia pung bini, dia pung ana tiga-tiga andia Sem, Yafet, deng Ham, deng dia pung ana mantu dong samua maso pi dalam kapal. 14Dong maso sama-sama deng binatang dong, andia binatang piara, binatang liar, binatang marayap, burung-burung, deng binatang laen yang ada sayap dong. 15-16Satu-satu pasang dari samua yang idop, maso pi dalam kapal sama-sama deng Noh, sama ke Tuhan Allah pung parenta sang dia. Waktu dong samua su maso abis, ju TUHAN konci itu kapal pung pintu. 17-19Ujan bésar turun tarús, sampe ampa pulu hari, ju banjer nae tamba tinggi sampe kapal ta'apung. Aer nae tarús sampe tutu ame gunung-gunung yang tinggi. 20Itu aer nae sonde pake barenti, sampe dia pung tinggi ada tuju meter di atas gunung. 21-23Deng bagitu, samua yang idop di darat dong mati abis. Andia: manusia, binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong. Cuma Noh deng samua yang ada dalam itu kapal yang salamat. 24Itu aer sonde tau turun-turun sampe saratus lima pulu hari. Tana mulai karíng 81Ma Tuhan Allah sonde lupa sang Noh dong deng samua binatang di itu kapal. Ju Dia kasi angin ko fuu bekin turun itu aer banjer. 2Dia tutu samua mata aer di bumi, deng kasi barenti ujan dari langit. 3Ju aer kurang tarús. Abis 150 hari, ju aer sonde bagitu tinggi lai. 4Pas deng bulan tuju lewat 17 hari, ju itu kapal tadudu di atas satu gunung yang tinggi, nama Ararat. 5Aer turun tarús sampe hari partama bulan sapulu, ju gunung-gunung pung ujung dong mulai kantara. Noh kasi lapás burung pompa 6Lewat ampa pulu hari, ju Noh buka kapal pung jandela satu. 7Ais dia kasi lapás satu burung gagak. Itu burung tarbáng tarús pi-datang sampe aer banjer su turun batúl. Dia sonde kambali lai pi di kapal. 8Ju Noh kasi lapás lai satu burung pompa, ko mau cari tau itu aer su turun batúl ko balóm. 9Ma tagal aer masi tutu dunya samua, andia ko itu burung sonde dapa tampa hinggap. Ju dia kambali pi kapal. Noh sorong dia pung tangan, ko tarima ame itu burung pi dalam kapal. 10Noh tunggu tuju hari lai, ju dia kasi lapás ulang lai itu burung. 11Dia pung sore, itu burung datang kambali sang Noh, deng dia ada bawa daon saitun satu yang dia baru pata ame. Ais ju, Noh dapa tau yang aer su turun batúl. 12Dia tunggu tuju hari lai, ju dia kasi lapás ulang itu burung pompa. Ma ini kali, itu burung su sonde kambali lai. 13Waktu Noh pung umur 601 taon, kaná hari partama bulan satu, aer su turun batúl-batúl. Ju Noh buka itu kapal pung jandela, ais dia lia kuliling, te tana dong su karíng. 14Sampe bulan dua, hari 27, te tana su karíng batúl-batúl. 15Ais ju Tuhan Allah omong deng Noh, bilang, 16“Noh! Sakarang bosong samua turun suda dari ini kapal. 17Kasi kaluar itu binatang dong samua! Andia: binatang piara, binatang liar, binatang marayap, deng burung-burung dong. Kasi tenga ko dong samua tamba banya, deng bekin ponu ini dunya.” 18-19Ais ju, Noh deng dia pung bini, dia pung ana-ana, deng dia pung ana mantu dong samua kaluar dari itu kapal. Itu binatang dong samua ju kaluar, satu-satu deng dia pung golongan. Noh kasi korban sukur sang Tuhan Dong susun batu bekin meja korban 20Ais Noh susun batu ko bekin meja korban kasi sang TUHAN. Dari binatang-binatang yang bole pake jadi binatang korban, Noh ame satu-satu ekor. Ais dia potong ko bakar sang dong di atas itu meja korban, ko jadi tanda sukur sang TUHAN. 21Waktu TUHAN dapa ciom itu korban pung baboo wangi, ju Dia pung hati sanáng. Ju Dia pikir, bilang, “Mulai sakarang, Beta sonde akan kutuk lai ini dunya tagal manusia pung jahat. Biar dong cuma tau pikir jahat dari kici sa, ma Beta sonde akan kasi ancor abis lai samua yang idop, sama ke yang Beta su bekin tu. 22Salama ini dunya masi ada, ini musim dong samua jalan tarús, iko dia pung atoran. Andia: musim tanam deng musim koru, musim dingin deng musim panas, musim karíng deng musim ujan, siang deng malam.” Tuhan Allah ba'ika janji deng Noh 91Tuhan Allah kasi berkat sang Noh deng dia pung ana-ana dong, deng omong, bilang, “Bosong barana bam-banya, ko bekin ponu lai ini dunya. 2Nanti samua binatang liar, burung deng ikan dong taku sang bosong. Bosong yang musti ator sang dong. 3Bosong bole makan itu binatang samua pung daging, sama ke bosong ju bole makan tanaman dong pung hasil. Samua ini, Beta kasi sang bosong. 4Cuma bosong sonde bole makan daging yang masi ada pung dara, tagal binatang pung nyawa ada di dia pung dara. 5-6Beta bekin manusia iko Beta pung model. Tagal itu, sonde bole bunu manusia. Kalo ada orang, ko binatang, yang bunu bekin mati manusia, musti bunu bekin mati sang dong ju. Ini hukum datang dari Beta. 7Bosong musti barana bam-banya, ko bekin ponu ulang lai ini dunya.” 8Tuhan Allah sambung lai Dia pung omong, bilang, 9“Sakarang Beta mau ika Beta pung janji deng bosong, sampe deng bosong pung turunan ju. 10Ini janji ju kaná deng samua yang idop, andia binatang piara, binatang liar, deng burung-burung. Pokonya, samua yang kaluar sama-sama deng bosong dari itu kapal. 11Beta pung janji tu, bagini: Beta sonde akan kirim banjer bésar lai, ko bekin mati samua yang idop, deng bekin ancor abis ini dunya. 12-13Beta taro Beta pung palangi di langit ko jadi tanda yang kasi inga Beta pung janji yang sonde putus-putus deng bosong, deng samua yang idop, deng ini dunya. 14-17Kalo ada awan di langit, ais palangi kaluar, nanti dia kasi inga sang Beta itu janji, bilang: nanti banjer bésar sonde akan bekin ancor abis lai samua yang idop. Deng bagitu, Beta pung janji yang sonde tau abis tu, su ta'ika deng bosong, deng samua yang idop.” Noh mabo 18Noh pung ana-ana yang kaluar dari itu kapal, andia Sem, Yafet deng Ham. (Ham tu, Kana'an pung papa). 19Samua orang di dunya pung turunan datang dari Noh pung tiga ana dong. Pohon anggor 20Noh tu, orang tani. Dia yang partama kali bekin kabón anggor. 21Satu kali, dia minum anggor sampe mabok barát. Ju dia buka buang dia pung pakean, abis tidor laloli talanjang bulat di dalam dia pung tenda. 22Waktu Ham dapa lia dia pung bapa pung talanjang tu, ju dia lari kaluar, ko pi kasi tau dia pung kaka Sem deng Yafet. 23Ais dong dua ame satu salimut, ju dong buka kasi tagantong di dong pung bahu. Ais itu, dong jalan mondor maso pi dalam itu tenda, ko tutu ame dong pung bapa. Deng bagitu, dong sonde lia dong pung bapa pung talanjang tu. Ais dong kaluar. 24Waktu Noh pung mabok mulai ilang, ju dia dapa tau dia pung ana bungsu pung bekin. 25Ais dia omong, bilang, “Hee! Kana'an pung bapa! Beta kutuk sang lu! Lu nanti jadi lu pung kaka dong pung budak! 26Puji TUHAN! Biar ko Dia kasi berkat sang Sem! Ma biar ko Kana'an jadi Sem pung jongos. 27Biar Tuhan Allah bekin tamba luas Yafet pung tana; Deng dia pung turunan idop dame deng Sem pung turunan. Ma biar Kana'an jadi Yafet pung kuli.” 28Mulai dari itu banjer abis, Noh masi idop lai 350 taon. 29Dia mati waktu dia pung umur su 950 taon. Noh deng Yafet pung turunan 101Abis banjer, ju Noh pung ana-ana dong dapa turunan. Andia turunan dari Sem, Yafet deng Ham. 2-5Yafet pung turunan, andia, Gomer, Magog, Madai, Yawan, Tubal, Mesek deng Tiras. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri. Gomer pung turunan, andia, Askenas, Rifat deng Togarma. Yawan pung turunan, andia, Elisa, Tarsis, orang-orang Kitim, deng Dodanim yang tenga di pinggir-pinggir pante.* Ham pung turunan 6Ham pung turunan, andia, Kus, Misraim, Put, deng Kana'an.† 7Kus pung turunan, andia, Seba, Hawila, Sabta, Raema deng Sabteka. Raema pung turunan, andia, Syeba deng Dedan. 8Kus pung ana laki-laki, sang Nimrod. Dia tu, panglima paráng partama yang hebat. 9Dia pung hebat datang dari TUHAN, sampe dia ju jadi tukang buru binatang yang paling jago. Andia ko orang biasa omong, bilang, “Biar ko lu jadi tukang buru binatang yang jago sama ke Nimrod, yang dapa dia pung hebat dari TUHAN.” 10Mula-mula dia pung da'era mulai dari Babel, Erek Akad, deng Kalne. Dong samua ada di Sinear.‡ 11Dari situ, dia kuasa tamba Asyur. Ais ju dia kasi bangun kota Niniwe, Rehobot-Ir, Kala, 12deng Resen, yang ada di Niniwe deng Kala pung teng-tenga. Samua tu, kota-kota bésar. 13Misraim pung turunan, andia, orang-orang Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, 14Patrusim, Kasluhim, deng Kaftorim. Orang Kasluhim tu, andia orang Filistin dong pung nene-moyang. 15Kana'an pung ana sulung, andia, Sidon. Kana'an ju jadi nene-moyang dari orang-orang Het, 16Yebusi, Amori, Girgasi, 17Hiwi, Arki, Sini, 18Arwadi, Semari, deng Hamati. Kana'an pung turunan dong tasiram jao-jao, 19sampe dong pung batas-batas tana mulai dari Sidon tarús pi di Gerar, sampe di Gasa. Dari situ, pi di Sodom, Gomora, Adma, deng Seboim, sampe di Lasa. 20Dong samua tu, Ham pung turunan. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri. Sem pung turunan 21Yafet pung kaka Sem, jadi orang Eber dong pung nene-moyang.§ 22Sem pung turunan, andia, Elam, Asyur, Arpaksad, Lud deng Aram. 23Aram pung turunan, andia, orang-orang Us, Hul, Geter deng Mas.** 24Arpaksad pung ana, Sela. Sela pung ana, Eber. 25Eber dapa dua ana laki-laki. Yang sulung, dapa nama Pelek (yang dia pung arti ‘tabagi-bagi’), tagal itu waktu, orang dong tabagi-bagi di dunya. Dia pung adi, nama Yoktan. 26Yoktan pung turunan, andia, Almodad, Selef, Hasar-Mawet, Yera, 27Hadoram, Usal, Dikla, 28Obal, Abimael, Syeba, 29Ofir, Hawila, deng Yobab. Dong samua ni, Yoktan pung turunan. 30Dong pung tampa tenga tu, mulai dari Mesa, tarús sampe di Sefar, andia tampa bagunung-bagunung di sablá matahari nae. 31Dong samua tu, Sem pung turunan. Satu-satu deng dong pung bahasa, dong pung suku, deng dong pung tana sandiri. 32Itu samua tu, Noh pung turunan, satu-satu deng dia pung suku sandiri-sandiri. Waktu banjer bésar abis, dong ni yang tasiram bekin ponu dunya. Manara Babel 111Dolu-dolu, samua orang di dunya ba'omong pake satu bahasa sa. 2Waktu dong saparu mulai bapinda pi di sablá matahari nae, dong sampe di satu tana rata di Sinear, ju dong tenga di situ.* 3-4Dong samua ba'akór, bilang, “We! Sodara-sodara dong! Mari kotong bangun satu kota bésar. Kotong musti bekin batu bata, ais kotong bakar sampe karás. Deng kotong susun itu batu bata dong pake ter. Ais kotong kasi badiri satu manara tinggi, yang dia pung ujung sampe di langit, ko biar kotong dapa nama. Biar ko kotong jadi satu bangsa bésar yang sonde usa tabagi-bagi.” 5Ju TUHAN turun ko maloi coba itu kota deng dia pung manara yang dong bangun. 6Ais Dia omong, bilang, “Ini manusia dong samua, satu bangsa, deng pake satu bahasa. Apa yang dong bekin sakarang ni, baru mulai langka partama sa. Beso-lusa, kalo dong samua ta'ika jadi satu sama ke sakarang ni, nanti dong bisa bekin apa sa. 7Lebe bae Kotong turun bekin dong pung bahasa jadi laen-laen, ko biar dong sonde bisa mangarti satu deng satu lai.” 8Ais ju Tuhan turun ko bekin kaco dong pung bahasa. Deng bagitu, Dia bekin itu manusia dong tasiram pi di samua tampa di dunya. Ju dong su sonde bangun tarús itu kota lai. 9Andia ko dong kasi nama itu kota, Babel , (yang amper sama ke satu kata yang dia pung arti ‘babingung’), tagal TUHAN bekin kaco dong pung bahasa, deng kasi tasiram sang dong pi mana-mana di dunya. Dari Sem sampe Abram 10Ini Sem pung turunan. Waktu banjer bésar su barenti dua taon, pas deng Sem umur 100 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Arpaksad. 11Ais itu, dia masi idop lai 500 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 12Waktu Arpaksad umur 35 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Sela. 13Ais itu, Arpaksad masi idop lai 403 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 14Waktu Sela umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Eber. 15Ais itu, Sela masi idop lai 403 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 16Waktu Eber umur 34 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Pelek. 17Ais itu, Eber masi idop lai 430 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 18Waktu Pelek umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Rehu. 19Ais itu, Pelek masi idop lai 209 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 20Waktu Rehu umur 32 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Seruk. 21Ais itu, Rehu masi idop lai 207 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 22Waktu Seruk umur 30 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Nahor. 23Ais itu, Seruk masi idop lai 200 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 24Waktu Nahor umur 29 taon, dia dapa satu ana laki-laki, nama Tera. 25Ais itu, Nahor masi idop lai 119 taon, deng dia dapa tamba lai ana laki-laki deng parampuan. 26Waktu Tera umur 70 taon lebe, ju dia dapa tiga ana laki-laki, andia, Abram, Nahor, deng Haran. Tera pung turunan 27Ini Tera pung turunan dong. Tera pung ana tu, Abram, Nahor, deng Haran. Haran dapa satu ana laki-laki, nama Lot. 28Haran mati, di dia pung kampong asal, nama Ur di tana orang Kasdim. Waktu dia mati tu, dia pung bapa Tera masi idop. 29Abram kawin deng Sarai. Nahor kawin deng Haran pung ana parampuan, nama Milka. Haran ju dapa ana laki-laki, nama Yiska. 30Ma Sarai mandul, sonde bisa barana. 31Satu kali, Tera bawa dia pung ana Abram, dia pung ana mantu Sarai, deng cucu Lot, dong kaluar kasi tenga kampong Ur. Itu waktu dong mau pi di tana Kana'an. Ma sampe di negrí Haran, ju dong su tenga di situ sa. 32Di situ, Tera mati waktu dia pung umur 205 taon. Tuhan Allah pange sang Abram 121Itu waktu, TUHAN su omong deng Abram, bilang, “Abram! Lu kaluar kasi tenga lu pung kelu, lu pung bapa pung ruma, deng lu pung kampong. Lu pi di satu tampa, yang nanti Beta kasi tunju sang lu. 2Nanti Beta kasi berkat sang lu. Deng lu pung turunan nanti tamba banya, deng jadi bangsa yang hebat sampe orang dong kanál lu pung nama. Ais, lu nanti jadi berkat sang orang laen. 3Nanti Beta kasi berkat sang orang yang kasi berkat sang lu. Ma Beta kasi kutuk sang orang yang kasi kutuk sang lu. Dengar bae-bae! Te nanti samua bangsa di dunya dapa berkat, tagal lu.” 4-5Itu waktu, Abram pung umur 75 taon. Dia bawa dia pung bini Sarai, deng dia pung adi pung ana Lot, deng dia pung barang pusaka samua, deng samua orang karjá yang dia dapa di kota Haran. Ju Abram dong jalan kasi tenga Haran, ko pi di tampa yang TUHAN su kasi tau sang dia. Jadi dong jalan tarús, sampe di satu tampa, nama Kana'an. 6Sampe di sana, Abram jalan kuliling itu tana, sampe deka deng satu kampong, nama Sikem. Ais dong tenga tahan deka satu pohon bésar di More. Itu waktu, orang Kana'an dong masi tenga di situ. 7Di situ, TUHAN kasi tunju Diri sang Abram. Dia bilang, “Nanti Beta kasi ini da'era sang lu pung turunan.” Ais ju Abram susun kasi badiri satu meja batu ko pake jadi meja korban kasi sang TUHAN, yang su kasi tunju Dia pung Diri di situ. Abram sémba Allah di meja bakar korban 8Ais itu, Abram dong pinda pi gunung di salatan, ais tenga tahan di kampong Betel deng kampong Ai pung teng-tenga. Di situ dia kasi badiri satu meja korban, deng dia sémba sang TUHAN. 9Ais itu, dia bapinda-bapinda tampa, sampe di tana Negeb di Kana'an pung sablá salatan. Abram pi di negrí Masir 10Satu waktu, ada musim lapar yang hebat di tana Kana'an. Andia ko Abram dong jalan lebe jao lai pi di sablá salatan, sampe di negrí Masir. Dong tenga tahan di sana. 11Waktu dong mau maso pi di negrí Masir, dia kasi tau dia pung bini Sarai, bilang, “Sarai. Lu ni, manis sakali. 12Ma nanti kalo orang Masir lia sang lu manis bagini, tantu dong mau bunu sang beta, tagal beta ni lu pung laki. Deng bagitu, dong bisa ame sang lu. 13Jadi ada lebe bae, lu kasi tau sang dong bilang, beta ni, lu pung kaka. Deng bagitu, dong sonde bunu sang beta, ma nanti dong babae deng beta, tagal lu.” Sarai di raja Masir pung ruma jabatan 14Tarús, waktu Abram dong su sampe di Masir, orang dong dapa lia itu parampuan manis sakali. 15Waktu raja Masir pung pagawe dong dapa lia sang dia, ju dong puji-puji itu parampuan pung manis di muka raja. Ju dong bawa itu parampuan pi di raja pung ruma. 16Jadi, raja babae deng Abram, tagal Sarai. Ju raja kasi parsén sang Abram. Andia: binatang sama ke domba, kambing, sapi, keledai, deng onta. Dia ju kasi parsén hamba-hamba laki-laki deng parampuan. 17Ma tagal dia su ame orang pung bini pi dalam dia pung ruma, andia ko TUHAN hukum macam-macam sang itu raja deng dia pung isi ruma dong. 18Ais raja pange sang Abram ko tanya sang dia bilang, “Abram! Lu su bekin karmana sang beta ni? Akurang ko lu sonde kasi tau, bilang, itu parampuan tu, lu pung bini? 19Ma lu bilang dia ni, lu pung adi! Amper sadiki beta ame sang dia jadi beta pung bini! Ini dia, lu pung bini. Sakarang, ame bawa sang dia, deng iskarobis suda dari beta pung muka!” 20Ais raja parenta dia pung pagawe dong, ko usir kasi kaluar Abram, dia pung bini, deng dong pung barang-barang samua dari itu da'era. Abram deng Lot bapisa 131Ais itu, Abram kasi tenga Masir, ko kambali pi di tana Negeb. Dia pi deng dia pung bini, deng dia pung harta pusaka samua. Dia pung adi pung ana Lot ju iko sang dong. 2Abram tu, kaya sakali. Dia pung binatang piara, deng mas-perak, banya sakali. 3Dari Negeb dia jalan bapinda-bapinda ko pi kambali di kampong Betel deng kampong Ai pung teng-tenga. Dolu dia parná tenga di situ. 4Deng dia ju su kasi badiri meja korban. Ais dia sémba sang TUHAN di situ. 5Lot, yang iko sama-sama deng Abram tu, ju ada pung binatang piara banya, deng dia pung orang-orang karjá dong ju banya. 6-7Ma itu tampa sonde cukup luas kasi Abram deng Lot, deng dong pung harta-benda samua, ko idop sama-sama di situ. Ais, Abram deng Lot pung gambala dong mulai bakanjar, tagal rumput di itu tampa sonde cukup kasi dong pung binatang. (Itu waktu, orang Kana'an deng orang Feris masi tenga di situ ju.) Abram deng Lot pili tampa 8Ais ju Abram kasi tau sang dia pung ana bilang, “Lot, é! Kotong ni bakelu. Jang sampe kotong dua batar-enak satu deng satu, deng kotong pung orang karjá dong jang babakalai tarús. 9Naa, lebe bae kotong dua bapisa sa. Ini tampa luas. Jadi, kalo lu pili ame tana di bagian kiri, na, beta ame di bagian kanan. Ma kalo lu pili ame tana di bagian kanan, na, beta ame di bagian kiri.” 10Lantas Lot lia-lia kuliling. Ju dia dapa lia lemba kali Yarden yang limpa deng aer, sampe di kampong Soar. Itu tampa pung subur sama ke TUHAN pung kabón, deng sama ke tana Masir. (Itu waktu, TUHAN balóm kasi ancor kota-kota Sodom deng Gomora. Jadi, itu tana masi bae.) 11Jadi Lot pili ame samua tana di lemba kali Yarden tu. Lantas dong dua bapisa. Ais Lot pi di sablá matahari nae. 12Ma Abram tenga tarús di tana Kana'an. Ais Lot pi tenga di kampong-kampong deka kota Sodom di lemba Yarden. 13Ma orang-orang Sodom dong, orang jahat mo mati. Deng dong sonde mau dengar sang TUHAN. 14Waktu Lot deng Abram su bapisa, ju TUHAN bilang sang Abram, “Abram! Coba lu buang mata kuliling ko lia samua tampa dari tampa yang lu badiri tu. Lia bae-bae muka-balakang kiri-kanan. 15Samua tana yang lu lia tu, nanti Beta kasi sang lu, deng lu pung turunan dong, ko jadi bosong pung pusaka tarús sampe salamanya. 16Nanti Beta kasi lu pung turunan dong jadi banya sama ke pasir di pante. Sampe orang dong sonde bisa itong lu pung turunan pung banya. 17Sakarang lu jalan kuliling iko ini tana pung panjang deng lebar. Te samua tu, nanti Beta kasi sang lu!” 18Ais itu, ju Abram dong pinda, deng pi tenga ulang lai di itu tampa deka pohon-pohon bésar di Mamre, deka kampong Hebron. Ais dia susun meja korban, ko sémba sang TUHAN di situ. Abram pi ame kambali sang Lot dari paráng 141Itu waktu, ada ampa raja bakumpul. Andia: Amrafel, raja negrí Sinear. Ariok, raja negrí Elasar. Kedarlaomer, raja negrí Elam. Deng Tideal, raja negrí Goyim. 2Itu waktu, ju ada lima raja laen yang bakumpul. Andia: Bera, raja negrí Sodom. Birsa, raja negrí Gomora. Sinab, raja negrí Adema. Semeber, raja negrí Seboim. Deng raja negrí Bela (andia negrí Soar). Ais, itu ampa raja dong baparáng lawan itu lima raja laen dong. 3Itu lima raja dong bakumpul deng dong pung tantara di lemba Sidim, (yang sakarang dong bilang Laut Mati). 4Itu paráng tu, dia pung akar bagini: Dolu, itu lima raja tondo sang Raja Kedarlaomer sampe 12 taon. Ma taon ka-13, ju dong bangun malawan sang dia. 5Waktu maso pi taon ka-14, ju Raja Kedarlaomer deng dia pung tamán tiga raja tu, datang deng dong pung tantara. Ju dong baparáng bekin kala barapa negrí. Andia: orang Refaim di negrí Asterot-Karnaim, orang Susim di negrí Ham, orang Emim di negrí Sawe-Kiryataim, 6deng orang Hori yang di gunung Seir sampe di tampa kosong El Paran pung pinggir. 7Abis, dong bale kambali pi di En Mispat (yang sakarang nama Kades). Abis itu, dong bekin ancor orang Amalek pung negrí, deng orang Amori yang tenga di negrí Haseson-Tamar. 8-9Ais, itu lima raja ator dong pung tantara di lemba Sidim, ju dong baparáng lawan itu ampa raja dong. 10Di itu lemba, ada banya kolam ter. Waktu dong baparáng tu, raja Sodom deng raja Gomora deng dong pung tantara, bangun lari. Dong saparu jato maso dalam kolam ter. Deng saparu lari pi gunung. 11Jadi itu ampa raja yang manáng tu, pi rampas ame samua barang-barang deng makanan dari Sodom deng Gomora. Ais ju dong mulai pulang. 12Ma Abram pung ana Lot ada tenga di Sodom. Ais, itu ampa raja dong ju tangkap bawa Lot dong, deng rampas bawa dong pung barang samua. 13Ma ada satu orang yang talapás. Ju dia lari pi lapor sang Abram, orang Ibrani. Itu waktu, ada satu orang Amori, nama Mamre. Abram ada tenga deka-deka di Mamre pung pohon-pohon bésar. Mamre pung sodara sang Eskol deng Aner. Dong tu, jadi Abram pung partei. 14Waktu Abram dapa dengar, bilang, orang su tangkap bawa dia pung adi pung ana tu, ju dia kumpul dia pung orang-orang karjá yang pintar baparáng. Dong samua ada 318 orang. Ais ju dong pi buru itu ampa raja sampe di kampong Dan yang jao di sablá utara. 15Di situ, Abram bagi dia pung orang-orang dong jadi barapa kalompok. Dia pung malam, ju dong pi saráng itu orang dong. Ma ada yang lari. Ais Abram dong buru tarús sang dong, sampe di kampong Hoba, di kota Damsik pung sablá utara. 16Ais Abram dapa ame kambali sang Lot, deng dia pung orang-orang, deng dong pung barang samua, deng orang-orang laen ju. Melkisedek bakatumu deng Abram. Dia jadi raja, deng kapala agama dari Tuhan Allah 17Waktu Abram pulang dari bekin kala itu ampa raja dong, ju raja Sodom datang sambut sang Abram di lemba Sawe (yang orang biasa subu bilang, Lemba Raja). 18Itu waktu, Melkisedek, raja kota Salem.* Deng dia ju kapala agama dari Tuhan Allah yang Paling Tinggi. Dia datang ko bawa kasi sang Abram, roti deng aer boa anggor. 19-20Ais ju dia omong kasi berkat sang Abram, bilang, “Biar Tuhan Allah yang Paling Tinggi, yang bekin langit deng bumi tu, kasi berkat sang lu. Puji sang Tuhan Allah, yang su bekin lu manáng lu pung musu dong.” Ais itu ju Abram bagi kasi Melkisedek satu per sapulu bagian dari samua yang dia su rampas ame kambali tu. 21Ais itu, raja Sodom soya sang Abram, deng bilang, “Bapa Abram. Barang-barang yang bapa su rampas ame dari beta pung musu dong, biar bapa soa samua. Ma beta cuma minta kambali beta pung orang-orang dong.” 22Ma Abram manyao, bilang, “Beta sumpa di muka Tuhan Allah yang Paling Tinggi, yang bekin langit deng bumi, 23bilang, beta sonde akan ame barang satu apa ju dari lu pung barang. Biar banáng sapo'ong ju, beta sonde akan ame. Deng bagitu, lu sonde bisa omong, bilang, ‘Abram pung kaya tu, tagal beta.’ 24Beta sonde parlú apa-apa. Cuma mana yang beta pung orang-orang dong su pake, anggap sa su abis. Deng biar beta pung tamán tiga orang ni, Aner, Eskol deng Mamre, ame bawa dong pung bagian.” Tuhan Allah bajanji deng Abram 151Ais itu, TUHAN kasi tunju Diri sang Abram. Ju Dia bilang, “Abram! Lu sonde usa taku. Te Beta yang tangkis sang lu dari musu. Deng Beta kasi sang lu ontong bésar.” 2-3Ma Abram bilang, “Eee, Tuhan Allah. Biar Tuhan mau kasi sang beta bagitu banya ju, sonde ada guna apa-apa. Te beta sonde ada ana ko kasi beta turunan. Jadi, mau dapa pusaka bam-banya bekin apa? Paling-paling beta pung hamba, Eliasar dari Damsik yang dapa samua.” 4Ma TUHAN manyao, bilang, “Bukan bagitu! Te lu pung ana sandiri yang nanti dapa itu pusaka, ma bukan itu hamba.” 5Ju Dia bawa sang Abram kaluar, ais Dia bilang, “Sakarang lu lia pi langit. Coba lu lia itu bintang. Lu bisa itong sang dong? Lu pung turunan nanti jadi sama banya deng itu bintang dong!” 6Ju Abram tarima TUHAN pung omong tu. Ais TUHAN cap sang dia ke orang hati lurus, tagal Abram parcaya sang Dia. 7Ais itu TUHAN sambung lai, bilang, “Beta ni, Tuhan Allah. Beta yang su bawa kaluar sang lu dari kampong Ur di tana orang Kasdim dong. Deng Beta yang kasi ini tana jadi lu pung pusaka.” 8Ma Abram tanya, bilang, “Ma, karmana TUHAN? Karmana ko beta bisa tau, bilang, nanti ini tana jadi beta pung pusaka?” 9Ju Dia manyao, bilang, “Bagini! Mari kotong bekin satu acara, ko ika apa yang Beta omong tadi. Sakarang lu pi ame binatang kasi sang Beta: sapi mai satu, kambing mai satu, deng domba laki satu. Dong samua musti umur tiga taon. Ais lu ame bawa lai burung takukur satu ekor, deng burung pompa satu ekor.” 10Ju Abram pi ame itu binatang samua. Ais dia balá bagi dua itu sapi, kambing, deng domba. Ju dia ator itu daging dong bagi dua di tana, satu bamangada deng satu, jadi dua baris. Ma dia sonde balá itu burung dong. 11Ais ju burung-burung tukang makan bangke dong datang ko mau makan itu daging dong. Ma Abram usir buang sang dong. 12Waktu matahari tanggalám, ju Abram tidor sonu. Dia mimpi, bilang, galáp gulita ada tutu ame sang dia sampe dia taku mo mati. 13-15Ais Tuhan Allah kasi tau sang dia, bilang, “Abram! Nanti lu idop sampe tua sakali, deng mati deng tanáng, baru dong kubur bae-bae sang lu. Ma lu pung turunan dong nanti pi jadi orang manumpang di orang laen pung negrí. Nanti bangsa dari itu negrí bekin sang dong jadi kuli, abis tendes bekin sangsara satenga mati, sampe ampa ratus taon. Ma nanti Beta hukum itu bangsa. Ais Beta bawa kaluar lu pung turunan dari situ, deng dong bawa harta pusaka bam-banya.a 16Nanti Beta ator ko lu pung turunan kalima dong pulang datang di sini lai. Sakarang, orang Amori dong ada tenga di atas ini tana. Ini orang dong jahat, ma balóm talalu barát. Nanti kalo lu pung ana-cucu dong su pulang datang di sini, Beta mau pake sang dong, ko hukum bekin ancor orang Amori dong. Te itu waktu, dong pung jahat su kalewat batas.” 17Waktu su malam, takuju, te ada satu ra'o tana liat ba'asap, deng satu obor manyala, bagarák lewat itu daging dua baris pung teng-tenga. 18Itu waktu, ju TUHAN ika janji deng Abram. Dia kasi tau, bilang, “Beta janji, nanti Beta kasi ini da'era sang lu pung turunan, mulai dari kali Masir,* sampe ke kali Efrat, 19deng tana orang-orang Keni, Kenas, Kadmon, 20Het, Feris, Refaim, 21Amori, Kana'an, Girgasi, deng Yebus.” Hagar deng dia pung ana Ismael 161-3Itu waktu, Abram su kambali dari Masir, ko su tenga sapulu taon di Kana'an. Dia pung bini, Sarai, balóm dapa ana. Sarai ada pung hamba parampuan orang Masir, nama Hagar. Satu kali, Sarai ba'omong deng Abram, bilang, “Bapa! TUHAN su pele beta pung tampa ana. Ada lebe bae, ko bapa pi tidor deng beta pung hamba Hagar ini, ko biar dia barana kasi beta.” Ju Abram iko dia pung bini pung omong. Ais Sarai kasi sang Hagar ko jadi Abram pung bini muda. 4Ais ju Abram pi tidor deng Hagar, ju itu parampuan dudu parú. Ma waktu Hagar tau dia su dudu parú, dia jadi sombong, ju dia pandang enteng sang Sarai. 5Lantas Sarai omong deng Abram, bilang, “Beta yang kasi itu hamba ko jadi lu pung bini muda. Ma waktu parampuan tau dia bunting, ju dia pandang enteng sang beta. Ini lu pung sala samua! Kasi tenga ko TUHAN putus kotong dua pung parkara. Baru lu tau!” 6Ais ju Abram manyao, bilang, “Bagini! Lu ni, bini tua. Ma dia tu, cuma bini muda sa. Jadi lu yang ada pung kuasa sang dia. Jadi lu mau bekin apa sang dia, dari lu sa!” Ais ju Sarai bekin kasar-kasar sang Hagar, sampe dia bangun lari. 7Dia lari sampe di padang pasir. Ju TUHAN pung ana bua satu dari sorga dapa sang dia deka deng mata aer di jalan pi di Sur. 8Ais dia bilang, “We! Hagar, Sarai pung hamba! Akurang ko lu ada di sini? Lu dari mana, deng mau pi mana?” Ju Hagar manyao, bilang, “Beta lari kasi tenga beta pung nyonya.” 9Ju TUHAN pung ana bua kokoe sang dia, bilang, “Bagini! Lebe bae lu pulang pi lu pung nyonya. Dia bekin karmana sang lu, ju tarima sa. 10Lu jang taku. Nanti beta bekin lu pung turunan bam-banya, sampe orang sonde bisa itong ontong sang dong. 11Sakarang lu ada dudu parú. Sonde lama lai, lu barana satu ana laki-laki. Lu musti kasi nama sang dia, Ismael (yang amper sama ke satu kata laen yang pung arti ‘Tuhan dengar’), tagal TUHAN su dengar lu pung manangis. 12Ma itu ana bésar datang, dia idop jao dari dia pung sodara dong. Tagal dia sama ke kuda liar, yang sonde tau dengar parenta. Sapa sa, dia lawan. Deng samua orang lawan bale sang dia.” 13Dengar abis bagitu, ju Hagar omong dalam hati, bilang, “Beta su lia TUHAN, yang lia deng jaga sang beta.” Ais dia mulai pange sang Tuhan, pake nama “Tuhan yang paduli sang beta.” 14Andia ko orang kasi nama itu mata aer, Beer Lahai Roi, yang dia pung arti, “Mata aer dari Dia yang idop, yang paduli sang beta.” Dia pung tampa di kampong Kades deng kampong Beret pung teng-tenga. Itu mata aer masi ada sampe sakarang. 15Ais itu, Hagar pulang. Ju dia barana satu ana laki-laki. Abram kasi nama sang dia Ismael. 16Waktu Hagar barana sang Ismael, Abram pung umur su 86 taon. Tuhan ika janji deng Abram pake tanda sunat 171Waktu Abram pung umur 99 taon, TUHAN datang kasi tunju Dia pung Diri deng Abram. Ju Dia omong, bilang, “Beta ni, Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Lu musti iko tarús Beta pung mau, deng idop lurus-lurus. 2Beta mau ika janji deng lu, deng bekin lu pung turunan dong balipa-ganda.” 3Ju Abram tikam lutut ko tondo kapala sampe di tana. Lantas Tuhan Allah omong tarús, bilang, 4-5“Beta bekin janji deng lu, bagini: nanti lu jadi banya bangsa pung nene-moyang. Tagal itu, lu pung nama bukan Abram lai (yang dia pung arti ‘bapa yang nama takanál’), ma Abraham (yang dia pung arti ‘banya bangsa pung nene-moyang’). 6Beta nanti bekin lu pung turunan dong balipa-ganda. Deng nanti Beta ju kasi bangun banya bangsa dari dong, deng angka banya raja dari itu turunan dong. 7Beta pegang tarús Beta pung janji deng lu, deng lu pung turunan dong. Ini janji sonde tau putus-putus, te Beta ni, lu deng lu pung turunan dong pung Tuhan Allah. 8Ini tana Kana'an samua, nanti Beta kasi sang lu deng lu pung turunan dong. Sakarang, lu cuma tenga manumpang sa di sini. Ma nanti, lu pung turunan dong soa ini tana Kana'an sampe salamanya. Deng nanti Beta ju jadi dong pung Tuhan Allah. 9-10Ma lu, deng lu pung turunan dong ju musti pegang tarús ini janji deng satia. Samua laki-laki musti sunat. 11-13Sakarang, samua laki-laki mulai dari umur dalapan hari, musti sunat. Lu pung kelu, deng lu pung orang karjá samua, deng budak yang lu su béli ame dari negrí laen, samua musti sunat. Sunat tu, jadi kotong dua pung tanda janji yang makaditi di bosong pung badan. 14Laki-laki mana yang sonde sunat, sonde dapa bagian dalam Beta pung janji, deng sonde maso jadi Beta pung orang.” 15Ais itu, Tuhan Allah omong tarús lai, bilang, “Mulai sakarang ni, lu jang pange lai lu pung bini, bilang, Sarai, ma pange Sara sa. 16Nanti Beta kasi berkat bam-banya sang Sara, ko dia barana kasi lu satu ana laki-laki. Batúl! Nanti Sara jadi banya bangsa pung nene-moyang. Deng nanti Beta angka banya raja dari dia pung turunan.” 17Ju Abraham lipa lutut ko tondo sampe di tana. Ma dalam hati dia ada katawa. Dia pikir, bilang, “Laki-laki kakaluk umur 100 taon ke beta ni, masi dapa ana lai? Deng Sara yang su tua ganggók, umur 90 taon, mana masi bisa barana lai?” 18Ju dia kasi tau sang Tuhan, bilang, “Tuhan. Biar Ismael sa yang dapa beta pung pusaka, ju sonde apa-apa.” 19Ma Tuhan Allah manyao, bilang, “Sonde! Te nanti lu pung bini Sara barana satu ana laki-laki. Lu kasi nama sang dia, Isak. Beta pung janji nanti turun pi sang dia, deng dia pung turunan, sampe salamanya. 20Beta ju su dengar apa yang lu minta kasi Ismael. Tagal itu, Beta ju kasi berkat sang dia, deng Beta bekin tamba banya dia pung turunan. Nanti ada 12 kapala suku dari dia pung turunan. Deng dia pung turunan nanti jadi satu bangsa yang hebat. 21Biar bagitu, ma Beta pung janji ni ta'ika deng lu pung ana Isak sa. Nanti taon muka, kira-kira waktu bagini, Sara barana sang dia.” 22Omong abis bagitu, ju Tuhan Allah kasi tenga Abraham sandiri sa di situ. 23-27Itu hari, ju Abraham iko memang Tuhan Allah pung parenta. Ju dia sunat. Ais dia sunat sang Ismael, deng samua laki-laki dalam dia pung ruma. Dia ju sunat budak laki-laki dong samua. Itu waktu, Abraham su umur 99 taon, deng Ismael umur 13 taon. Tiga orang datang katumu deng Abraham 181Satu waktu, Abraham ada tenga deka pohon-pohon bésar di Mamre. TUHAN datang kasi tunju Diri sang dia di situ. Dia pung carita bagini: Itu hari panas sakali, jadi Abraham dudu cari angin di muka tenda. 2Waktu Abraham angka muka, ju dia dapa lia ada tiga orang badiri di sana. Ju dia lari pi sambut sang dong capát-capát. Dia tikam lutut, 3ais bilang, “Bapa-bapa dong! Kalo bisa, na, bapa dong singga tahan di beta pung tenda dolo. Biar cuma minum aer kosong sa, ju bae. 4Bapa dong barenti cape di bawa sombar. Nanti ana-ana dong ame aer ko datang cuci bapa dong pung kaki. 5Nanti beta pi sadia makan kasi bapa dong, ko dapa kuat sadiki, baru bapa dong jalan tarús. Te beta sanáng bisa layani sang bapa dong.” Ais ju dong manyao, bilang, “Itu bae. Tarima kasi. Botong singga.” 6Ais Abraham lari pi tenda, deng kasi tau sang Sara, bilang, “Capát! Ame tarigu yang paling bae, satu sak, ko bekin roti.”* 7Ais dia lari pi di dia pung sapi dong, ko dia pili ame ana sapi gumuk satu. Ais dia suru dia pung hamba ko potong itu sapi, deng masa dia pung daging. 8Tarús Abraham pi ame susu, keju, deng daging yang baru masa tu, ais dia bawa kasi itu tamu dong. Waktu dong makan, dia badiri di bawa pohon ko layani sang dong. 9Lantas dong tanya sang dia, bilang, “Abraham! Lu pung bini, Sara, di mana?” Ais dia manyao, bilang, “Di dalam tenda.” Sara dengar dari balakang pintu 10Ju satu dari dong tiga omong, bilang, “Kira-kira taon datang, Beta kambali. Itu waktu, lu pung bini Sara su barana satu ana laki-laki.” Waktu dong omong bagitu, Sara ada dengar dari balakang pintu. 11Itu waktu, Abraham deng Sara memang su tua sakali, deng Sara ju su barenti datang bulan. 12Dengar dong omong bagitu, ju Sara katawa dalam hati. Deng dia pikir, bilang, “Awee! Beta su tua kakaluk bagini, deng beta pung laki su mamalek. Mana ko botong masi kapingin jadi panganten baru, ko cari ana lai?” 13Ais TUHAN tanya sang Abraham, bilang, “Akurang ko Sara katawa? Dia pikir apa yang Beta omong ni, sonde bisa jadi, tagal dia su tua, ko? 14Beta ni, TUHAN! Sonde ada yang Beta sonde bisa bekin! Inga bae-bae, é! Nanti kalo Beta kambali di sini taon datang, Sara su barana ame satu ana laki-laki.” 15Dengar bagitu, ju Sara taku. Ais dia manyangkal, bilang, “Beta sonde katawa, ma!” Ma Tuhan manyao, bilang, “Lu tadi memang katawa, ma.” Abraham kokoe ame sang Tuhan ko jang hukum orang Sodom dong 16Ais, itu tiga tamu dong barangkat mau pi di kota Sodom. Ju Abraham antar sang dong sampe di tenga jalan. Dari situ, dong bisa dapa lia kota Sodom. 17Ais TUHAN omong dalam hati, bilang, “Lebe bae, Beta carita kasi Abraham, bilang, Beta mau kasi ancor kota Sodom. 18Te dia pung turunan nanti tamba banya, deng jadi bangsa yang hebat. Deng dia ju nanti jadi berkat kasi sang samua bangsa di dunya. 19Beta su pili sang dia, ko ajar dia pung ana-ana deng orang laen dong, iko tarús TUHAN pung jalan, ko dong idop lurus deng jujur. Kalo dong bekin bagitu, Beta bekin jadi, Beta pung janji deng Abraham.” 20Lantas TUHAN kasi tau Abraham, bilang, “Bagini! Beta su dengar orang banya dong mangomek so'al orang dari kota Sodom deng Gomora. Dong pung jahat tu, su talalu kalewat. 21Andia ko Beta turun, ko mau pareksa sandiri, samua yang Beta su dengar tu, batúl ko sonde. Kalo sonde, nanti Beta musti dapa tau.” 22Waktu TUHAN masi ba'omong deng Abraham, itu dua tamu dong jalan tarús pi kota Sodom. 23Abraham pi deka-deka sang Tuhan, ais kokoe, bilang, “Karmana? Bapa mau kasi ancor orang bae deng orang jahat sama-sama, ko? 24Kalo ada 50 orang bae di dalam itu kota, Bapa masi mau kasi ancor sang dong samua ju? Ko Bapa sonde kasi ancor itu kota, tagal dong. 25Bapa jang bekin bagitu! Jang sampe itu orang bae dong ju iko mati, tagal Bapa mau kasi ancor orang jahat dong. Bapa yang jadi Hakim di ini langit deng bumi. Deng Bapa sandiri su tau yang itu sonde adil.” 26TUHAN manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 50 orang bae di kota Sodom, Beta sonde hukum itu kota, tagal dong.” 27Tarús Abraham omong lai, bilang, “Bapa, minta ampon, kalo beta bisa omong sadiki lai. Beta ni, cuma manusia bodo, yang sonde tau apa-apa. 28Andekata sonde sampe 50 orang bae, ma cuma dapa 45 sa, karmana? Kalo kurang lima orang sa, Bapa masi mau bekin ancor itu kota, ko?” Tuhan manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 45 orang bae di situ, na, Beta sonde bekin ancor itu kota.” 29Ais Abraham kokoe lai, bilang, “Kalo cuma dapa 40 orang sa, karmana, Bapa?” Ju Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 40, Beta sonde hukum sang dong.” 30Abraham kokoe tarús lai, bilang, “Bapa jang mara, ma, andekata cuma 30 orang bae sa, karmana?” Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 30, Beta sonde jadi hukum sang dong.” 31Ais Abraham tawar lai, bilang, “Bapa jang mara kalo beta tanya lai sadiki. Kalo cuma dapa 20 orang sa, karmana?” Ju Dia manyao lai, bilang, “Kalo dapa 20, Beta sonde akan kasi ancor itu kota.” 32Ju Abraham konci dia pung omong, bilang, “Bapa! Beta omong satu kali lai, ma jang mara sang beta, ó! Karmana kalo cuma dapa 10 orang bae sa?” Ju Dia manyao, bilang, “Kalo Beta dapa 10 orang bae di situ, Beta sonde kasi ancor itu kota.” 33Ba'omong abis bagitu, TUHAN jalan tarús, ju Abraham pulang. Orang Sodom dong pung jahat 191Waktu Tuhan masi ba'omong deng Abraham, Dia pung ana bua dua pi tarús di kota Sodom. Dong sampe di sana, matahari su mau tanggalám. Itu waktu, Lot masi dudu di kota pung pintu maso.* Dapa lia itu dua orang, ju dia pi sambut sang dong. Tarús dia tikam lutut deng tondo di dong pung muka. 2Ais dia omong, bilang, “Bapa dong! Mari ko singga tahan di beta pung ruma dolo. Biar ko bapa dong cuci kaki, ais tidor di sana. Nanti beso papagi, baru bapa dong jalan tarús.” Ma dong manyao, bilang, “Tarima kasi. Ma sonde usa repot! Biar botong tidor di kota pung tana lapang sa.” 3Ma Lot kokoe tarús sang dong, sampe dong mau manumpang di dia pung ruma. Ju Lot dong bakar roti, deng sadia meja, ju dong makan rame-rame. 4Itu tamu dong balóm pi tidor, te laki-laki Sodom dong, kici-bésar samua, datang kuliling Lot pung ruma. 5Dong batarea kasar-kasar sang Lot, bilang, “He, Lot! Itu laki-laki dua tadi di mana? Kasi kaluar sang dong datang, te botong mau nae sang dong!” Lot omong sang orang Sodom dong 6Tarús, Lot kaluar, ais tutu pintu. 7Dia omong, bilang, “Sodara dong! Bosong jang bekin jahat bagitu deng beta pung tamu. 8Bosong coba dengar, é? Beta pung ana nona dua orang. Dong masi parawan. Biar beta kasi dong dua sang bosong. Bosong mau bekin apa deng dong, tarsará sa. Ma bosong jang bekin apa-apa deng beta pung tamu. Te iko kotong pung adat, beta musti jaga babae sang dong.” 9Ma itu orang Sodom dong batarea, bilang, “Lu jang iko campor! Te lu ni, cuma orang manumpang sa di sini! Lu orang luar, jadi lu sonde ada hak ator sang botong. Lebe bae lu iskarobis dari sini. Kalo sonde, botong bekin sang lu lebe barát dari itu dua orang!” Ais dong tola buang sang Lot, ju dong rame-rame pi tabrak, ko mau bekin ancor itu pintu. 10Ma itu dua tamu sorong tangan ko hela kasi maso sang Lot pi dalam ruma, ais dong konci pintu. 11Ais dong dua bekin buta itu orang Sodom dong pung mata, sampe dong raba-raba cari pintu, ma sonde dapa. Tuhan kasi kaluar Lot dong dari Sodom 12-13Ais ju, itu dua tamu omong deng Lot, bilang, “Lot! TUHAN su tau ini kota pung jahat. Jadi, Dia kirim sang botong datang ko mau kasi ancor bekin abis ini kota. Jadi, lu masi ada pung kelu laen di ini kota, ko sonde? Kalo ada ana laki-laki, ko parampuan, ko ana mantu, ko sapa sa, na, pi ame bawa sang dong kaluar dari ini kota su!” 14Tarús, Lot pi katumu dia pung calon ana mantu dua orang, ais dia kasi tau, bilang, “Dengar bae-bae! Sakarang bosong kaluar capát-capát dari ini kota suda, te TUHAN su mau bekin ancor sang dia!” Ma dong kira Lot cuma omong maen gila sa. 15Dia pung beso papagi, ju Tuhan pung ana bua dua orang tu, paksa sang Lot ko dong kaluar capát-capát suda. Dong bilang, “Lot! Bangun suda! Hela bawa lu pung bini, deng itu ana parampuan dua-dua, ko bosong lari suda. Kasi tenga ini kota. Jang sampe bosong mati bodo-bodo, deng ancor sama-sama deng ini kota.” 16Ma Lot masi ba'eok. Padahal TUHAN mau kasi salamat sang dia. Andia ko itu tamu dua-dua pegang dong pung tangan ko hela sang Lot, dia pung bini, deng dia pung dua ana parampuan, ko bawa kaluar sang dong dari itu kota. 17Tarús satu dari itu dua tamu kasi parenta bilang, “Lari capát-capát, ko cari salamat suda! Jang lia pi balakang! Jang barenti di lemba! Lari nae tarús pi gunung sana, ko biar bosong jang mati!” 18Ma Lot balas, bilang, “Aduu, pak! Jang bagitu! 19Pak memang su tolong kasi salamat sang botong. Ma itu gunung talalu jao! Jang-jangan botong balóm sampe di sana, te bahaya su buru dapa sang botong di tenga jalan. 20Pak lia dolo. Ada satu kampong kici sonde jao dari sini. Itu kampong sonde ada pung arti apa-apa. Jadi kalo pak mau, na, biar botong pi cari salamat di situ sa.” 21Ju dia manyao, bilang, “Neu! Pi suda! Nanti beta sonde kasi ancor itu kampong. 22Jadi, sakarang bosong lari capát suda pi sana! Te beta sonde bisa bekin apa-apa, kalo bosong balóm sampe di sana.” Mulai dari itu waktu, orang kasi nama itu kampong Soar, yang dia pung arti ‘kici’. Kota Sodom deng Gomora tabakar ancor-ancor 23Waktu matahari mulai nae, Lot dong sampe di Soar. 24Takuju sa, TUHAN po'a api deng balerang tabakar dari langit turun pi di Sodom deng Gomora. 25TUHAN bekin ancor abis samua kota deng kampong di itu da'era, deng samua yang idop di situ, andia: manusia, binatang, deng tanaman dong. 26Waktu dong lari, Lot pung bini lia pi balakang. Takuju sa, dia jadi tiang garam memang. 27Dia pung beso papagi, Abraham pi ulang lai di tampa yang kamaren dia badiri ko kokoe sang TUHAN. 28Ju dia lia turun pi di Sodom deng Gomora, deng itu lemba samua. Dia lia, te di mana-mana asap kaboak-kaboak nae pi di langit. Deng api makan abis samua. 29Tuhan Allah tolong kasi kaluar sang Lot dari itu tampa yang kaná hukum tu, waktu Dia bekin ancor itu kota-kota dong, tagal Dia inga Dia pung janji sang Abraham. Lot deng dia pung ana parampuan dong 30Itu waktu, Lot taku tenga tarús di kampong Soar. Andia ko dia deng dia pung ana parampuan dua orang pinda pi gunung. Ais dong tenga di dalam satu goa. 31Satu kali, ana parampuan yang kaka omong deng dia pung adi, bilang, “Kuliling di sini, sonde ada satu laki-laki yang bisa datang kawin deng kotong. Deng sonde lama lai, bapa tamba tua, deng su sonde bisa dapa ana lai. 32Jadi lebe bae, kotong kasi minum mabo sang bapa. Ais kotong tidor deng dia, ko biar kotong bisa sambung bapa pung turunan.” 33Ju itu malam, dong kasi minum bekin mabo dong pung bapa deng anggor. Ais ju ana yang kaka pi tidor deng dia pung bapa. Ma bapatua talalu mabo, sampe dia sonde tau dia su bekin apa deng dia pung ana parampuan. 34Dia pung beso, ju kaka kasi tau dia pung adi, bilang, “Adi! Tadi malam beta su tidor deng bapa. Ini malam, lu pung bagian. Nanti kotong bekin mabo sang bapa lai, ais adi maso pi tidor deng dia. Deng bagitu, kotong dua sama-sama bisa dapa ana, ko sambung bapa pung turunan.” 35Itu malam ju, dong bekin mabo lai dong pung bapa. Ais ana bungsu maso pi tidor deng dia pung bapa. Ma bapatua su talalu mabo, sampe dia sonde tau dia su bekin apa deng dia pung ana parampuan. 36Deng bagitu, dong dua dudu parú dari dong pung bapa barana sandiri. 37Ais ju ana yang kaka, barana ame satu ana laki-laki. Ju dia kasi nama, Moab (yang amper sama ke satu kata laen, yang dia pung arti ‘datang dari bapa’). Dia yang jadi orang Moab yang ada sakarang, pung nene-moyang. 38Ais ana yang adi, ju barana ame satu ana laki-laki. Dia kasi nama, Ben Ami (yang dia pung arti ‘ana dari beta pung orang’). Dia tu, jadi orang Amon yang ada sakarang, pung nene-moyang.† Abraham putar-balek sang raja Abimelek 201Ais itu, Abraham pinda dari Mamre, pi di tana Negeb yang di sablá salatan, deng dia tenga di kampong Kades deng kampong Syur pung teng-tenga. Ma sonde lama, ju dia pinda lai pi di kampong Gerar. 2Ju dia kasi tau orang-orang di sana bilang, Sara tu, dia pung adi. Andia ko Abimelek, raja Gerar, suru dia pung orang-orang dong pi minta sang Sara, ais bawa sang dia pi di raja pung ruma jabatan. 3Satu malam, Tuhan Allah kasi tunju Diri sang raja dalam mimpi. Dia omong, bilang, “Lu su mau mati, andia ni! Te lu ada ame orang pung bini na.” 4-5Ma Abimelek manyao, bilang, “Tuhan! Beta balóm sonto itu parampuan. Deng beta ju sonde sala. Abraham sandiri yang bilang, itu parampuan, dia pung adi! Deng itu parampuan ju mangaku bagitu. Tagal itu, beta suru pi ame sang dia deng hati barisi. Jadi, Tuhan jang kasi sala sang beta!” 6Ju Tuhan manyao, bilang, “Memang Beta tau lu pung hati barisi. Deng Beta yang tahan, ko lu jang sonto itu parampuan. Deng bagitu, lu ju sonde bekin sala sang Beta. 7Sakarang, lu kirim pulang itu parampuan pi dia pung laki. Dia tu, Beta pung jubir. Jadi, minta sang dia ko sambayang kasi sang lu, ko biar lu jang mati. Ma kalo lu sonde kasi kambali itu parampuan, lu inga bae-bae! Te lu, deng lu pung orang samua, nanti mati andia tu.” 8Beso papagi, ju raja pange dia pung pagawe samua, ais carita dia pung mimpi. Ju dong samua jadi taku. 9Ais raja pange sang Abraham, ju dia tanya, bilang, “Beta ada bekin sala apa sang lu, sampe lu bekin calaka sang beta, deng beta pung rakyat dong bagini? Lu sonde bole bekin hal yang tar bae bagini. 10Lu pikir apa, sampe lu bekin bagini?” 11Ju Abraham manyao, bilang, “Bapa raja! Beta pikir bosong samua orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Jadi, tantu ada yang mau bunu sang beta, ko biar bisa ame beta pung bini. 12Beta memang omong batúl, bilang, beta pung adi sang dia. Te botong dua satu bapa, ma laen mama. Andia ko botong ba'ame jadi laki-bini. 13Jadi, waktu Tuhan Allah suru botong pi maranto, beta kasi tau beta pung bini bilang, ‘Kalo kotong pi di mana-mana, ais ada orang tanya kotong dua pung hubungan, deng kalo lu sayang sang beta, na, manyao, bilang, botong dua bakaka-adi.’” 14-16Ais ju raja Abimelek kasi pulang sang Sara. Ju dia omong deng Sara, bilang, “Sakarang, beta bayar kasi lu pung kaka saribu doi perak, ko jadi bukti bilang, beta sonde bekin sala apa-apa deng lu. Biar samua orang tau bagitu!” Ais raja omong deng Abraham, bilang, “Abraham! Beta pung negrí ni, tabuka buat lu. Lu mau pi tenga di mana sa, bole.” Ais dia ju kasi sang Abraham, sapi deng kambing-domba. Dia ju kasi hamba laki-laki deng parampuan. 17-18Mula-mula TUHAN su tutu tampa ana dari samua parampuan yang tenga di Abimelek pung da'era, tagal dia su rampas ame Abraham pung bini. Ma waktu raja kasi pulang Sara pi di dia pung laki, ju Abraham sambayang, ko Tuhan buka ulang lai itu parampuan dong pung tampa ana. Ju dong bisa barana lai. Sara barana Isak kasi Abraham 211-7Ais itu, ju TUHAN kasi berkat sang Sara, iko Dia pung janji. Abraham su tua, deng Sara su dudu parú. Waktu dia mau barana tu, Abraham pung umur su 100 taon. Ais pas dia pung waktu, ju dia barana satu ana laki-laki. Ju Abraham kasi nama itu ana, Isak (yang dia pung arti ‘dia katawa’). Sara ju omong, bilang, “Tuhan Allah bekin beta katawa, tagal sakarang beta sanáng. Orang dong pikir, sonde mungkin beta dapa ana di hari tua bagini. Padahal, biar beta pung laki su tua kakaluk, ma beta masi barana kasi sang dia. Jadi sakarang, sapa sa yang dengar ini hal, dong ju iko katawa sama-sama deng beta.” Waktu Isak umur dalapan hari, Abraham sunat sang dia, iko Tuhan Allah pung parenta. Hagar deng Ismael dapa usir 8Ais ju, Isak tamba bésar. Waktu mau sole sang dia, Abraham bekin pesta bésar. 9-10Satu kali, Sara lia Abraham pung bini muda, Hagar, pung ana Ismael, ada maen baganggu deng Isak. Lia bagitu, ju Sara ba'omong deng dia pung laki, bilang, “Usir itu budak dari Masir, deng dia pung ana! Te beta sonde mau itu ana budak tarima pusaka apa-apa. Cuma beta pung ana Isak sa, yang musti dapa samua.” 11Dengar Sara pung omong bagitu, ju Abraham rasa tar enak, tagal Ismael tu, ju dia pung ana na. 12Ma Tuhan Allah omong deng Abraham, bilang, “Bram! Lu jang pikir itu bini muda deng dia pung ana tu. Iko Sara pung mau sa, tagal nanti lu dapa turunan yang Beta su janji tu, lewat Isak. 13Ma Beta ju kasi berkat sang lu pung bini muda pung ana, tagal dia ju lu pung ana sandiri. Nanti dia pung turunan ju jadi satu bangsa.” 14Dia pung beso papagi, ju Abraham bekin bakál ko kasi Hagar, deng gantong aer satu botol di dia pung bahu. Ais dia kasi lapás itu parampuan deng ana Ismael ko dong jalan suda. Ais ju dong jalan kuliling di tana kosong deka Beer Syeba.* Hagar deng Ismael 15Waktu dong pung aer minum su abis, ju Hagar kasi tenga dia pung ana di satu pohon kici pung sombar. 16Ju dia pikir dalam hati, bilang, “Beta sonde bisa tahan lai, lia ini ana pung mati.” Ais dia ondor ko dudu kira-kira 50 meter dari itu ana. Ju dia manangis makarereu. 17Tuhan Allah ju dengar Ismael pung suara manangis, ais Dia pung ana bua dari sorga pange sang Hagar, bilang, “Hagar! Akurang ko lu susa bagini? Jang taku, te Tuhan su dengar itu ana pung manangis. 18Sakarang lu bangun ko pi lia itu ana. Kasi kuat dia pung hati, te nanti Beta mau bekin dia pung turunan jadi satu bangsa yang hebat.” 19Ais ju Tuhan Allah bekin taráng dia pung mata, sampe dia dapa lia satu parigi di sana. Ju dia pi isi aer di itu botol, ais dia pi kasi minum itu ana. 20-21Ju Ismael deng dia pung mama tenga di padang pasir Paran. Dia bésar datang, ju dia jadi jago pana. Ais itu, dia pung mama kasi kawin dia deng nona Masir satu. Samua ini jadi, tagal Tuhan Allah ada sama-sama deng Ismael. Abraham deng Abimelek badame di Beer Syeba 22Itu waktu, raja Abimelek, deng dia pung panglima paráng, nama Fikol, datang katumu sang Abraham. Raja omong, bilang, “Abraham! Botong su tau, bilang, Tuhan Allah ada sama-sama deng lu. Andia ko, lu bekin apa sa, samua jadi. 23Jadi sakarang, beta minta lu angka sumpa di Tuhan Allah pung muka, bilang, lu sonde akan putar-balek sang beta, deng beta pung ana-cucu dong. Sama ke beta su bekin bae deng lu, na, lu ju musti bekin bae deng beta deng ini negrí.” 24Ju Abraham manyao, bilang, “Bae! Beta sumpa.” 25Ma ais itu, ju Abraham lapor sang raja bilang, “Bapa raja pung orang dong ada rampas ame beta pung parigi satu.” 26Dengar bagitu, ju raja manyao, bilang, “Waa! Beta baru dengar ini hal. Akurang ko bapa sonde lapor dari dolu? Beta sonde tau sapa yang bekin.” 27-28Ais itu, Abraham deng Abimelek ba'ika janji. Ju Abraham ame sapi deng domba ko kasi sang raja. Ais itu, dia pili kasi kaluar tamba lai domba ténak tuju ekor. 29Ju raja tanya sang dia, bilang, “Akurang ko lu bekin bagitu?” 30Tarús Abraham kasi tau, bilang, “Bapa raja tarima ini domba ténak tuju ekor ni, ko jadi tanda, bilang, bapa raja mangaku, beta yang gali ini parigi.” 31Tagal dong dua su angka sumpa di situ, ju dong kasi nama itu tampa, Beer Syeba. Dia pung arti bilang, ‘Parigi Sumpa’.† 32Dong basumpa abis, ju raja Abimelek deng dia pung panglima pulang pi di dong pung negrí Filistin. 33Ais itu, Abraham tanam satu pohon tamareska‡ di Beer Syeba. Mulai itu waktu, itu pohon kasi inga sang Abraham, ko di situ dia sémba sang TUHAN yang Idop Sampe Salamanya. 34Ais ju Abraham tenga manumpang sampe lama di itu orang Filistin dong pung negrí. Tuhan suru Abraham bekin Isak jadi korban Mateos 3:17,17:5; Markus 1:11, 9:7; Lukas 3:22, 9:35; 2 Petrus 1:17 221Sonde lama lai, ju Tuhan uji sang Abraham, ko mau lia dia dengar sang Tuhan, ko sonde. Ais Tuhan pange sang dia, bilang, “Abraham!” Ju dia manyao, bilang, “Iya, Tuhan.” 2Ais Tuhan Allah suru sang dia, bilang, “Dengar bae-bae! Lu ame lu pung ana satu biji, yang lu paling sayang. Bawa sang dia pi di tana Moria, ko lu bekin sang dia jadi korban bakar kasi Beta. Sampe di sana, baru Beta kasi tunju sang lu dia pung tampa di satu gunung.” 3Dia pung beso papagi, ju Abraham potong kayu api. Ais dia ika-ika itu kayu, ju mua di atas binatang keledai. Tarús, dia deng Isak, deng dia pung hamba dua orang, barangkat pi di itu tampa yang Tuhan su kasi tau sang dia. 4Dong jalan-jalan, ju dia pung lusa, Abraham dapa lia itu tampa dari jao. 5Lantas dia kasi tau sang itu dua hamba, bilang, “Bosong dua tenga tahan di sini, deng ini keledai, é! Beta, deng be pung ana mau pi di atas sana, ko mau sémba sang Tuhan. Ais itu, nanti botong kambali datang sini lai.” 6Tarús Abraham ame itu kayu api buat bakar korban, ko kasi nae di Isak pung bahu. Deng dia sandiri bawa piso deng kayu yang ada api. Waktu dong dua ada bajalan sama-sama, 7ju Isak pange sang dia pung bapa, bilang, “Bapa!” Ais Abraham manyao, bilang, “Kanapa, Isak?” Tarús, Isak tanya, bilang, “Bapa. Kotong mau bakar korban. Di sini su ada dia pung kayu, deng dia pung api. Ma itu ana domba yang kotong pake jadi korban ada di mana?” 8Ais Abraham manyao, bilang, “Ana, é! Nanti Tuhan Allah sandiri yang kasi Dia pung ana domba ko pake jadi korban.” Abraham siap bekin korban dia pung ana Isak Ju dong dua jalan nae tarús. 9Waktu dong sampe di itu tampa yang Tuhan su kasi tau tu, ju Abraham susun batu ko bekin meja tampa bakar korban. Ais dia ator itu kayu api di atas meja batu. Ju dia ika dia pung ana, ko kasi tidor malenggang di atas kayu bakar. 10Tarús dia ame piso ko mau bunu dia pung ana. 11Ma takuju sa, TUHAN pung ana bua batarea dari langit, bilang, “We! Bram! Tunggu dolo!” Ju dia manyao, bilang, “Ada apa, Tuhan?” 12Tarús itu suara bilang, “Lu jang bunu itu ana! Jang bekin apa-apa sang dia! Sakarang Beta su tau, bilang, lu batúl-batúl iko Tuhan pung mau, tagal lu su siap kasi sang Tuhan lu pung ana satu biji tu, ko jadi korban.” 13Ais itu, Abraham dapa lia satu domba laki yang dia pung tandok taga'e di pohon kici pung cabang-cabang. Ais Abraham pi ame memang itu domba, ko dia bakar jadi korban kasi sang Tuhan Allah, ganti dia pung ana. 14Jadi Abraham kasi nama itu tampa, ‘Tuhan nanti sadia kasi apa yang parlú.’* Andia ko, sampe sakarang ju orang omong, bilang, “Di atas TUHAN pung gunung tu, nanti Dia sadia kasi apa yang parlú.” 15Ais ju Tuhan pung ana bua batarea ulang dari langit lai, bilang, 16“TUHAN sandiri bilang, ‘Beta sumpa deng Beta pung nama sandiri, bagini: Lu su siap kasi sang Beta lu pung ana satu biji tu, ko jadi korban. Andia ko 17Beta nanti kasi berkat bam-banya sang lu deng lu pung turunan. Nanti dong tamba banya sampe sonde ada orang yang bisa itong sang dong, sama ke bintang di langit, deng pasir di pante. Lu pung ana-cucu dong nanti bekin kala dong pung musu-musu. 18Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat, tagal lu su iko Beta pung parenta.’” 19Ais itu, Abraham deng Isak turun kambali pi di dong pung dua hamba, ko dong pulang sama-sama di Beer Syeba. Ju Abraham dong tenga di sana. Nahor pung turunan 20Satu kali, Abraham dapa dengar, bilang, dia pung adi Nahor pung bini Milka su barana ame ana-ana. 21Ana sulung, nama Us. Dia pung adi, nama Bus. Ais itu, Kemuel (yang jadi Aram pung bapa). 22Lantas ada Kesed, Haso, Pildas, Yidlaf, deng Betuel. 23Betuel tu, Ribka pung bapa. 24Ma Nahor ju dapa tamba ana-ana dari dia pung bini piara, nama Reuma. Dia barana sang Teba, Gaham, Tahas, deng Maaka. Sara mati, deng Abraham kubur sang dia 231-2Sara mati waktu dia pung umur su 127 taon. Waktu dia mati tu, Abraham dong ada tenga di kampong Kiryat-Arba (andia Hebron), di tana Kana'an. Abraham manangis makarereu deng mete dia pung bini yang su mati tu. 3Ais Abraham pi katumu sang orang-orang Het dong. Ju dia omong, bilang, 4“Beta ni cuma manumpang di teng-tenga bosong. Beta sonde ada pung tana ko kubur beta pung bini. Jadi, kalo bosong mau, na, kasi beta béli ame bosong pung tana sapo'ong, ko biar beta kubur sang dia di situ.” 5Ju dong manyao, bilang, 6“Bagini, bapa! Bagini lama, botong su pandang sang bapa, sama ke orang tua satu yang botong hormat batúl. Jadi, bapa pili sa, tana mana yang paling bae, yang cocok deng bapa pung mau. Botong tarima bae sa, sonde ada yang tolak.” 7Tarús Abraham badiri, ais tondo ko kasi hormat sang tuan tana, orang Het dong. 8Ais dia bilang, “Kalo bosong tarima beta pung omong tadi, na, beta minta tolong bosong ko omong deng bapatua Sohar pung ana laki-laki, Efron. 9Minta, kalo bisa na, dia jual kasi beta dia pung goa, nama Makpela, yang ada di dia pung kabón pung pinggir tu. Dia minta harga barapa sa, beta bayar. Beta mau bayar putus dia pung harga di bosong samua pung muka, ko biar itu tana jadi beta pung hak milik. Beta mau bekin sang dia jadi botong pung tampa kubur.” 10Itu waktu, Efron sandiri ada iko dudu deng orang-orang Het dong. Jadi dia ju dengar Abraham pung omong tu. Ais dia badiri ko manyao sang Abraham di muka samua orang tua-tua dong, bilang, 11“Jang bagitu, bapa! Bagini sa. Beta kasi sa itu kabón, deng dia pung goa Makpela sang bapa. Bapa kubur sa bapa pung bini di situ. Beta sarakan itu tana sang bapa di muka beta pung orang-orang dong. Biar ko dong samua jadi saksi!” 12Ais Abraham tondo lai di muka orang Het dong. 13Ju dia omong deng Efron, bilang, “Bagitu ju bae, ma bosong samua dengar sang beta dolo. Beta mau béli putus itu tana, ko biar beta kubur beta pung orang dong di situ.” 14-15Ais ju Efron manyao, bilang, “Itu tana pung harga cuma ampa ratus doi perak sa. Buat apa kotong dua batawar pi-datang deng doi sadiki ana tu? Bapa pi ko kubur bapa pung bini di situ suda.” 16Abraham satuju deng itu tana pung harga, iko Efron pung omong. Jadi, di muka samua orang Het yang jadi saksi di situ, dia itong doi perak ampa ratus biji, ais bayar kasi sang Efron. 17-19Jadi, deng bagitu, Abraham dapa Efron pung tana, jadi dia pung milik. Andia, itu tana yang ada di Makpela, deka deng Mamre (andia Hebron). Dia béli putus itu tana deng dia pung kabón, dia pung goa, deng dia pung pohon-pohon samua. Samua tua-tua orang Het jadi saksi bilang itu tana deng dia pung isi samua, Abraham pung hak milik. Ais itu, ju Abraham pi kubur sang Sara di dalam itu goa, di tana Kana'an. 20Deng bagitu, itu kabón, deng dia pung goa yang dolu orang Het dong pung tana, sakarang su jadi Abraham pung tana milik, ko dia pake jadi kerkof. Cari kasi Isak bini 241Abraham pung umur panjang sampe dia su tua sakali. Deng TUHAN jaga bae-bae sang dia, ais kasi dia idop deng dame-sejahtera. 2-3Abraham ada pung orang parcaya satu, yang urus dia pung harta samua. Satu kali, Abraham pange sang dia, bilang, “Dengar bae-bae! Beta minta lu sumpa mati,* pake TUHAN pung nama. Andia, Tuhan Allah yang bekin langit deng bumi. Bilang, lu sonde bole ame nona dari ini orang Kana'an dong, ko kasi kawin deng beta pung ana Isak. 4Ma, lu musti pi di beta pung negrí asal, di beta pung kelu dong. Lu cari di situ, satu nona ko kotong kasi kawin deng beta pung ana.” 5Ais itu hamba tanya sang Abraham, bilang. “Bae, bapa! Ma karmana kalo itu nona sonde mau iko datang di sini? Kalo bagitu, na, beta musti bawa bapa pung ana ko pi kawin di sana, ko karmana?” 6Abraham manyao, bilang, “Lu inga bae-bae! Biar karmana ju, lu sonde bole bawa beta pung ana pi sana! 7Inga te TUHAN yang pegang kuasa di langit, su bawa kaluar sang beta dari beta pung negrí asal, ais antar sang beta sampe di ini tana. Deng Dia su ika janji deng beta, bilang, ‘Nanti Beta kasi ini tana samua sang lu pung turunan.’ Jadi, lu jang kawatir! Lu pi sa. Te nanti Tuhan suru Dia pung ana bua dari sorga datang buka jalan kasi sang lu, ko lu bisa katumu itu nona yang nanti jadi beta pung ana pung bini. 8Ma kalo itu nona sonde mau iko sang lu datang di sini, na, lu bebas dari ini sumpa. Biar karmana ju, lu jang bawa beta pung ana pi di sana.” 9Lantas, itu hamba angka sumpa sang Abraham, bilang, nanti dia bekin iko Abraham pung mau samua. 10Tarús itu hamba pili ame onta sapulu ekor. Ais dia mua macam-macam barang yang bagus di itu onta dong. Ju dia barangkat pi di Nahor pung kota di Mesopotamia.† 11Ahirnya, itu hamba sampe di itu kota. Ais dia kasi barenti cape dia pung onta dong di pinggir kota, deka satu parigi. Itu waktu su sore, pas deng ada ana-ana parampuan dong pi timba aer di itu parigi. 12Ais, itu hamba sambayang, bilang, “TUHAN, beta pung bos, Abraham pung Allah. Tolong buka jalan, ko biar beta pung jalan ni, dapa hasil yang bae. Kasi tunju Tuhan pung hati bae sang beta pung bos, deng inga dia pung janji kasi sang beta. Jadi, biar beta dapa katumu Isak pung calon bini. 13Tuhan, beta ada badiri di pinggir parigi ni. Deng nona-nona dari kota ada datang timba aer di sini. 14Jadi, beta minta bagini: Kalo beta omong deng satu nona, bilang, ‘Nona, é. Tolong kasi turun lu pung pareuk aer ko kasi beta minum sadiki dolo.’ Kalo dia manyao, bilang, ‘Bapa minum sa. Deng nanti beta kasi minum bapa pung onta dong ju.’ Na, itu jadi tanda, bilang, itu nona yang Tuhan su pili jadi Isak pung bini! Deng tanda yang bagitu, beta tau, bilang, Tuhan su kasi tunju Tuhan pung bae sang beta pung bos, Abraham.” Abraham pung hamba katumu nona Ribka 15-16Dia balóm abis sambayang, te satu nona datang. Dia pung nama Ribka. Dia tu, Abraham pung adi Nahor deng dia pung bini Milka pung cucu. Ribka pung bapa, nama Betuel. Ribka tu, manis sakali, deng masi parawan. Dia turun pi dalam itu parigi, ais isi dia pung pareuk aer, ais nae kambali. 17Waktu Ribka sampe di atas, ju Abraham pung hamba lari pi sang dia. Ais dia minta, bilang, “Nona. Tolong kasi beta minum sadiki dolo.” 18Ais, itu nona manyao, bilang, “Minum sa, om!” Tarús dia kasi turun capát-capát dia pung pareuk aer, ko kasi minum itu hamba. 19Minum abis ju, itu nona bilang, “Biar ko beta timba aer kasi om pung onta-onta dong, ko dong minum sampe puas.” 20Tarús dia pi po'a aer pung sisa di binatang dong pung tampa minum. Ais dia lari turun-nae timba aer dari itu parigi, ko kasi minum itu onta dong samua, sampe dong puas. 21Abraham pung hamba badiri diam-diam, ko pasang mata lia itu nona pung karjá. Dia pikir-pikir bilang, “Ini nona yang Tuhan pili, ko?” 22Itu onta dong samua minum sampe puas. Ju itu hamba ame cincin idong mas, deng satu pasang galáng mas ko taro di itu nona pung tangan dua-dua.‡ 23Ais, itu hamba tanya, bilang, “Nona pung bapa, nama sapa? Kalo bisa, na, beta manumpang tidor di nona pung bapa pung ruma.” 24Ju itu nona manyao, bilang, “Beta pung bapa, nama Betuel. Beta pung ba'i, Nahor. Deng beta nene, Milka. 25Di botong pung ruma ada tampa tidor cukup kasi om dong. Deng ada rumput banya kasi om pung binatang dong.” 26Ais, itu hamba tondo ko sémba sang TUHAN. 27Ju dia omong, bilang, “Puji Tuhan! Tuhan su buka jalan kasi sang beta, sampe beta su dapa katumu langsung deng bos Abraham pung kelu di sini. Deng bagitu, Tuhan su kasi tunju Tuhan pung hati bae kasi sang beta pung bos, Abraham, deng su bekin jadi dia pung janji sang beta.” 28Ais, itu nona lari pulang capát-capát, ko carita kasi isi ruma dong samua, apa yang su jadi. 29-30Ribka pung kaka laki-laki, nama Laban. Waktu dia lia itu barang mas, deng dengar Ribka pung carita, tarús Laban lari kaluar capát-capát, ko pi katumu deng itu hamba yang masi badiri deng dia pung onta dong deka itu parigi. 31Lantas, Laban omong, bilang, “Om! TUHAN su antar sang om deng salamat sampe di sini. Jadi, jang badiri di luar sini! Mari pi di botong pung ruma. Botong su sadia kamar. Makanan buat om pung onta dong, ju limpa.” Abraham pung hamba maso minta sang Ribka 32Ais ju, Abraham pung hamba iko sang Laban, ko maso pi di Betuel pung ruma. Tarús, Laban dong bantu kasi turun muatan dari onta dong. Abis, dong kasi onta dong makan rumput. Dong ju bawa aer ko itu hamba deng dia pung orang-orang dong cuci kaki. 33Waktu dong ator makan di meja, ju itu hamba bilang, “Botong ada mau makan, ma beta minta parmisi ko mau kasi tau satu maksud dolo.” Ju Laban manyao, bilang, “Om, omong sa.” 34Tarús itu hamba bilang, “Beta ni, bosong pung ba'i Abraham pung hamba. 35TUHAN su kasi berkat bam-banya sang beta pung bos, sampe dia jadi talalu kaya. Tuhan su kasi sang dia mas-perak, hamba laki-laki deng parampuan, deng binatang bam-banya, andia: sapi, onta, keledai, deng kambing-domba. 36Waktu beta pung bos laki-bini su tua, ju mama Sara barana kasi bos Abraham satu ana laki-laki. Dia yang nanti tarima bos Abraham pung pusaka samua. 37Jadi bos Abraham suru beta sumpa bilang, ‘Lu sonde bole ame nona Kana'an, ko kasi kawin deng beta pung ana Isak. 38Ma lu musti ame nona dari beta pung kelu dong sandiri, jadi dia pung bini.’ 39Ais beta tanya sang bos, bilang, ‘Karmana kalo itu nona sonde mau iko sang beta?’ 40Lantas dia manyao, bilang, ‘TUHAN yang beta salalu iko Dia pung mau, nanti suru Dia pung ana bua dari sorga datang buka jalan kasi lu, biar lu bisa dapa satu nona dari beta pung kelu sandiri, ko jadi beta pung ana pung bini. 41Ma kalo beta pung kelu dong tolak ko sonde mau lapás itu nona datang di sini, na, lu bebas dari itu sumpa.’ 42Jadi, waktu tadi sampe di parigi, beta sambayang dalam hati, bilang, ‘TUHAN, beta pung bos Abraham pung Allah. Tolong buka jalan, ko biar beta pung jalan ni, dapa hasil yang bae. Biar beta katumu Isak pung calon bini. 43Tuhan, beta ada badiri di pinggir parigi ni. Deng nona-nona dari kota ada datang timba aer di sini. Jadi, beta minta bagini: Kalo beta omong deng satu nona, bilang, “Nona, é! Tolong kasi turun lu pung pareuk aer ko kasi beta minum sadiki dolo.” 44Kalo dia manyao, bilang, “Bapa minum sa! Deng nanti beta kasi minum bapa pung onta dong ju.” Na, itu jadi tanda, bilang, itu nona yang Tuhan su pili jadi beta pung tuan muda pung bini!’ 45Beta balóm sambayang abis, te nona Ribka su datang bawa dia pung pareuk aer, ko timba aer di parigi. Waktu dia nae pi atas, ju beta minta, bilang, ‘Nona, kasi beta minum sadiki dolo.’ 46Ju dia kasi turun dia pung pareuk aer capát-capát, ko bilang, ‘Om minum sa! Deng nanti beta kasi minum om pung onta dong ju.’ Ais beta minum, deng beta pung onta dong ju minum. 47Lantas, beta tanya, bilang, ‘Nona pung bapa, nama sapa?’ Ju dia manyao, bilang, ‘Beta pung bapa, nama Betuel. Beta pung ba'i, Nahor. Deng beta pung nene, Milka.’ Ais ju beta kasi pake cincin di dia pung idong, deng taro satu pasang galáng mas di dia pung tangan. 48Tarús beta tondo ko sémba sang Tuhan, bilang, ‘Puji Tuhan! Tuhan su buka jalan kasi sang beta, sampe beta su dapa katumu langsung deng bos Abraham pung kelu di sini. Deng beta su dapa katumu langsung deng tuan muda Isak pung calon bini.’ 49Jadi sakarang, kalo bapa dong mau kasi tunju sayang sang beta pung bos Abraham, na, kasi tau sang beta tarús taráng. Deng kalo sonde, na, kasi tau tarús taráng sa. Ko biar beta tau beta musti bekin apa.” Ribka pung kelu dong tarima pinangan 50Itu hamba omong abis, ju Laban deng Betuel manyao, bilang, “Kalo TUHAN su ator ame bagitu, na, botong mau bilang apa lai. 51Nona Ribka ada di sini. Ame sang dia ko bawa pi sana suda. Biar dia jadi ba'i Abraham pung ana mantu, iko apa yang TUHAN su ator.” 52Dengar bagitu, ju Abraham pung hamba tondo sampe di tana ko minta tarima kasi sang TUHAN. 53Tarús, dia angka kasi kaluar barang-barang mas-perak, deng pakean bagus-bagus ko kasi sang Ribka. Dia ju kasi sang Ribka pung kaka deng mama, hadia yang mahal-mahal. 54Ais itu, ju Abraham pung hamba, deng dia pung orang-orang dong, dudu makan pesta. Ais dong tidor di situ. Dia pung beso pagi, dong bangun, ju itu hamba kasi tau sang tuan ruma, bilang, “Beta minta isin, ko kalo bisa na, botong mau pulang sakarang pi beta pung bos.” 55Ma Ribka pung kaka deng dia pung mama bilang, “Ko mau buru-buru barangkat bekin apa? Biar ko Ribka tenga deng botong barang sapulu hari bagitu dolo. Abis, na, bawa sang dia pi suda.” 56Ma itu hamba manyao, bilang, “Aduu! Jang tahan sang beta! Te TUHAN su tolong sang beta, sampe beta su katumu sang tuan muda pung bini. Jadi, mama dong lapás sang botong, ko botong pulang pi lapor sang bos dolo.” 57Tarús dong manyao, bilang, “Bagini! Mari ko kotong tanya langsung sang Ribka sa. Dia pung mau karmana?” 58Ju dong pange sang dia ko tanya, bilang, “Ribka! Sakarang, tarsará lu sa. Lu mau iko memang deng ini orang, ko karmana?” Ais, itu nona manyao, bilang, “Beta mau.” Lari baroit--Isak deng Ribka kawin 59-60Lantas, dong lapás sang Ribka, deng dia pung hamba parampuan yang urus sang dia dari kici, ko pi deng Abraham pung hamba dong. Ju dong omong kasi berkat sang Ribka, bilang, “Rika! Botong harap Tuhan kasi lu barana bam-banya, ko lu pung turunan nanti jadi ribu-ribu. Deng botong ju harap lu pung turunan dong bekin kala musu-musu dong!” 61Ais itu, Ribka deng dia pung hamba parampuan dong manyimpan dong pung barang-barang, ju dong nae onta, ko barangkat memang, iko Abraham pung hamba dong. 62Isak ada tenga di tana Negeb. Itu waktu, dia baru pulang dari parigi di Beer Lahai Roi. 63Satu sore, dia kaluar dari tenda ko jalan-jalan cari angin. Dia angka muka, ju dia dapa lia onta-onta dong datang. 64Waktu Ribka dapa lia sang Isak, ju dia turun capát-capát dari dia pung onta. 65Ju dia tanya sang Abraham pung hamba, bilang, “Om! Itu pak yang ada jalan datang di sana tu, sapa?” Itu hamba manyao, bilang, “Andia beta pung tuan muda.” Ju Ribka ame dia pung salendang ko tutu dia pung muka. 66Ais, itu hamba lapor samua sang Isak. 67Tarús Isak bawa maso Ribka pi dalam dia pung mama pung tenda, ju dong dua kawin. Isak sayang mo mati sang Ribka, andia ko dia sonde susa lai deng dia pung mama pung mati. Abraham kawin lai 251Abraham kawin lai deng satu parampuan, nama Ketura. 2Ketura barana kasi sang dia, ana-ana nama: Simran, Yoksan, Medan, Midian, Isbak, deng Sua. 3Yoksan pung ana, Seba deng Dedan. Dedan pung turunan, andia orang Asyur, orang Letus, deng orang Leum. 4Midian pung ana dong, andia: Efa, Efer, Henok, Abida deng Eldaa. Dong samua tu, Ketura pung turunan. 5-6Waktu Abraham masi idop, dia su bagi kasi Hagar deng Ketura pung ana-ana dong, satu-satu deng dia pung harta. Abis, dia suru sang dong, ko dong pi tenga di tana Kana'an pung sablá matahari nae, ko biar dong jao dari dia pung ana Isak. Ma dia pung harta pusaka samua, dia sarakan kasi sang Isak. Abraham mati 7-8Abraham mati waktu dia pung umur su 175 taon. 9-10Ais dia pung ana-ana Isak deng Ismael kubur sang dia di goa Makpela, yang deka deng Mamre. Dolu Abraham béli itu kabón dari orang Het, andia Sohar pung ana Efron. Dolu, dong ju su kubur sang Sara di itu goa. 11Abraham mati abis, ju Tuhan Allah kasi berkat sang Isak, sampe dia idop deng dame-sejahtera. Itu waktu, Isak tenga deka parigi, nama Beer Lahai Roi. Ismael pung turunan 12Ini Ismael pung carita. Dia tu, Abraham deng dia pung bini muda Hagar pung ana. Hagar tu, Sara pung hamba dari Masir. 13-16Ismael pung ana ada 12 laki-laki. Ini dong pung nama ba'iko-ba'iko dari yang sulung sampe deng yang bungsu, andia: Nebayot, Kedar, Adbeel, Mibsam, Misma, Duma, Masa, Hadad, Tema, Yetur, Nafis, deng Kedma. Itu ana-ana dong, jadi nene-moyang dari dua blas bangsa, satu-satu deng dia pung negrí sandiri. Dong kasi nama itu negrí, satu-satu iko dong pung moyang pung nama. 17Ismael mati waktu dia pung umur su 137 taon. 18Ma dia pung turunan dong, satu bamusu deng satu. Ais dong tenga tasiram mulai dari Hawila sampe Syur, yang babatas deng negrí Masir, tarús sampe di Asyur.a Esau deng Yakob 19Ini Abraham pung ana Isak pung carita. 20Waktu Isak kawin deng Ribka, Isak pung umur 40 taon. Ribka pung bapa, Betuel. Deng dia pung kaka laki-laki, Laban. Dong tu, orang Aram, dari Padan Aram.* 21Ribka sonde dapa ana. Andia ko Isak sambayang sang TUHAN ko minta Dia buka Ribka pung tampa ana. TUHAN dengar dia pung sambayang, ju Ribka dudu parú. 22Padahal dia ada dudu parú sang dua ana. Ma itu ana dong maen bakosi tarús dalam dong pung mama pung parú. Ju Ribka batanya dalam hati, bilang, “Akurang ko ini ana dua bagini, ni?” Ais dia tanya sang TUHAN. 23Ju TUHAN manyao, bilang, “Dalam lu pung parú, ada dua bangsa yang nanti bamusu tarús. Nanti yang bungsu lebe kuat dari yang sulung. Deng yang kaka karjá kasi dia pung adi.” 24Waktu dia pung hari su sampe, ju Ribka barana ame dua ana laki-laki bagambar. 25Ana yang kaka pung warna mera, deng dia pung badan samua babulu. Andia ko dong kasi nama sang dia, Esau (yang amper sama deng kata laen yang dia pung arti ‘babulu’). 26Abis, baru dia pung adi kaluar. Ma dia ada pegang dia pung kaka pung tumit. Andia ko dong kasi nama sang dia, Yakob (yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti ‘tumit’). Waktu barana sang dong dua, Isak pung umur su 60 taon. Yakob tipu ame Esau pung hak sulung 27Waktu itu dua ana dong bésar datang, Esau jadi jago buru binatang. Dia suka tenga di utan. Ma Yakob tu pandiam, deng suka tenga di ruma sa. 28Isak suka makan daging binatang utan. Andia ko dia lebe sayang sang Esau. Ma Ribka lebe sayang sang Yakob. Esau minta sop dari Yakob 29Satu kali, waktu Yakob ada masa sop kacang, Esau baru pulang dari baburu binatang. Dia cape deng lapar satenga mati. 30Ju dia kasi tau sang Yakob, bilang, “Adi, é! Lu kasi lu pung sop mera di pareu sadiki dolo, ko beta isi beta pung parú ni! Te beta lapar mo mati.” (Andia ko dong pange sang dia, Edom, yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti ‘mera’.) 31Ais Yakob manyao, bilang, “Bae, kaka. Ma ofer kasi beta kaka pung hak sulung dolo!”† 32Ju Esau manyao, bilang, “Parsetan deng itu hak sulung! Lu soa sa. Beta su lapar mo mati ni. Lu sendo capát itu sop, ko bawa datang suda, te beta su mau makan.” 33Ma Yakob omong lai, bilang, “Bu tunggu dolo! Bu sumpa dolo bilang, bu su ofer kasi beta itu hak.” Ju Esau angka sumpa bagitu. 34Ais Yakob sendo kasi sang dia itu sop kacang, deng roti. Esau makan-minum abis, ju dia bangun jalan. Deng bagitu, Esau kasi parsén buang dia pung hak sulung. Isak putar-balek raja Abimelek 261Satu kali, ada musim lapar yang hebat di itu negrí, sama ke musim lapar waktu Abraham masi idop. Jadi, Isak pi minta isin sang Abimelek, orang Filistin pung raja, ko dia bisa tenga di Gerar. 2Dia bekin bagitu, tagal TUHAN su kasi tunju Diri sang dia, bilang, “Lu jang pi di Masir. Nanti Beta kasi tunju sang lu tampa laen. 3-4Kalo lu tenga manumpang di itu tampa, nanti Beta sama-sama deng lu, deng kasi lu berkat macam-macam. Nanti Beta bekin lu pung turunan dong tamba banya, sama ke bintang di langit. Deng Beta kasi lu deng lu pung turunan ini da'era deng dia pung negrí samua. Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat. Deng bagitu, Beta bekin jadi Beta pung janji sang lu pung bapa Abraham.a 5Beta bekin ini samua, tagal lu pung bapa su iko Beta pung mau, Beta pung parenta, deng Beta pung atoran.” 6Jadi Isak tenga tahan di Gerar. 7Ribka tu, talalu manis. Jadi, waktu orang-orang di situ lia sang dia, dong batanya so'al dia. Ma Isak manyao, bilang, “Ribka tu, beta pung adi.” Dia taku kalo dia mangaku bilang dia pung bini, nanti itu orang dong bunu sang dia ko dong ame bawa Ribka. 8Isak su tenga lama-lama di sana, ju satu kali raja maloi dari jandela, te dia dapa lia Isak deng Ribka ada bapaló-baciom. 9Ju dia suru orang dong pange ame Isak, ko dia togor, bilang, “Isak! Beta su tau parsís, itu parampuan tu, memang lu pung bini! Ma akurang ko lu bilang, dia tu, lu pung adi?” Ju Isak manyao, bilang, “Bagini, bapa! Beta taku kalo beta bilang dia tu, beta pung bini, jang-jang nanti orang dong bunu mati sang beta.” 10Ais raja manyao, bilang, “Kalo ada orang di sini yang tidor deng lu pung bini, pasti lu kasi sala sang botong! Akurang ko lu bekin bagitu sang botong?” 11Ais itu, ju Abimelek kasi inga karás sang dia pung rakyat, bilang, “Bosong samua inga bae-bae! Bosong sapa yang barani ganggu ini orang, ko dia pung bini, nanti beta hukum mati sang dia.” Dong bakanjar so'al parigi 12Itu waktu, ju Isak batanam di itu negrí. Tarús dia dapa kambali dia pung hasil 100 kali, tagal TUHAN kasi berkat sang dia. 13Dia pung kaya batamba tarús, sampe dia jadi kaya talalu. 14Dia pung sapi deng kambing-domba dong tamba banya. Dia pung ana bua dong ju banya. Sampe orang Filistin iri sang dia. 15Dolu, Isak pung bapa Abraham dong su gali banya parigi. Ma sakarang, orang Filistin dong pi tutu ame itu parigi samua deng tana. 16Ais raja Abimelek omong deng Isak, bilang, “Isak! Lebe bae, lu barangkat kasi tenga ini negrí suda. Te lu pung kuasa su lebe dari botong.” 17Ais itu, Isak ondor dari situ, ko pi tenga kambali di lemba Gerar. 18Ju dia gali ulang lai itu parigi-parigi, yang dong su tutu ame tu. Deng dia kasi nama itu parigi dong, iko nama-nama yang dia pung bapa su kasi nama sang dong. 19Isak pung hamba dong gali parigi di lemba Gerar tu, ju dong gali kaná mata aer ko maspurak kaluar. 20Ma gambala Gerar dong bakanjar deng Isak pung gambala dong, tagal itu aer. Dong bilang, “Ini botong pung aer!” Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Esek , yang dia pung arti ‘bakanjar’. 21Ais itu, Isak pung orang dong gali satu parigi lai. Ma dong ju batangkár lai, tagal itu parigi. Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Sitna, yang dia pung arti ‘baku malawan’. 22Ais itu, dia kasi tenga itu tampa, ju dia gali satu parigi laen lai. Ini kali, dong sonde bakanjar. Andia ko Isak kasi nama itu parigi, Rehobot, yang dia pung arti ‘tampa luas’. Deng dia omong, bilang, “Sakarang, Tuhan su kasi kotong tenga di tana luas. Ais di sini, baru kotong bisa tamba banya.” 23Dari situ, ju Isak dong barangkat lai ko mau pi tenga di Beer Syeba. 24Itu malam, ju TUHAN kasi tunju Diri sang dia, deng omong, bilang, “Isak! Beta ni, lu pung bapa Abraham pung Tuhan Allah. Jadi, lu jang taku, te Beta jaga sang lu. Nanti Beta kasi berkat sang lu. Deng lu pung turunan nanti tamba banya. Beta bekin bagini, tagal Beta pung janji sang lu pung bapa.” 25Ais Isak susun batu ko kasi bangun meja korban di situ. Ju dia minta tarima kasi sang TUHAN di itu tampa. Dia tenga di situ, deng dia pung orang dong mulai gali parigi lai. Raja Abimelek deng Isak badame 26Itu waktu, raja Abimelek datang dari Gerar. Dia sama-sama deng dia pung tamán Ahusat, deng dia pung panglima paráng, Fikol, datang katumu sang Isak. 27Ju Isak tanya, bilang, “Bapa raja! Dolu, bosong su usir kasi kaluar sang botong. Jadi sakarang, bosong mau datang bekin apa lai?” 28Ais dong manyao, bilang, “Bagini! Sakarang botong tau, bilang, Tuhan jaga sang lu. Tagal itu, botong pikir-pikir, lebe bae kotong dua bekin janji bagini: Lu sumpa bilang, 29bosong sonde akan bekin jahat sang botong, sama ke botong ju sonde bekin jahat sang bosong. Memang botong pung hati bae deng bosong. Andia ko tempo hari, bosong kaluar deng dame dari botong pung tana. Botong su tau batúl, TUHAN yang kasi berkat sang bosong.” 30Ais, Isak bekin pesta kasi sang dong, ju samua makan-minum rame-rame. 31Ais dia pung beso papagi, ju dong ba'angka sumpa. Tarús Isak kasi lapás sang dong, ko dong pi deng dame. 32Itu hari, Isak pung orang karjá dong datang lapor so'al parigi yang dong gali, bilang, “Bapa! Botong su dapa aer.” 33Ais Isak kasi nama itu parigi, Syeba, yang dia pung arti ‘sumpa’. Jadi, dong kasi nama itu kota Beer Syeba, sampe sakarang.* Esau kawin deng dua parampuan dari suku laen 34Waktu Esau umur 40 taon, dia kawin deng dua nona dari suku Het. Yang satu, Beeri pung ana, nama Yudit. Deng yang satu lai, Elon pung ana, nama Basmat. 35Itu dua parampuan tu, bekin Isak deng Ribka pung hati susa. Ribka tipu Isak ko kasi berkat sang Yakob 271Waktu Isak su tua, dia pung mata su kabur sakali, ju dia pange dia pung ana sulung, yang dia paling sayang, bilang, “Sau! Lu mari sini dolo!” Esau manyao, bilang, “Ada apa, bapa?” 2Isak kasi tau, bilang, “Bagini! Beta ni, su tua. Beta sonde tau kapan beta mati. 3Jadi, pi ame lu pung sanjata dong, ko pi buru kasi beta binatang utan satu dolo. 4Ais, lu masa ena-ena iko beta pung suka, ko bawa datang kasi beta. Nanti abis makan, baru beta kasi berkat memang sang lu. Kalo su kasi berkat abis sang lu, biar be mati, ju bae.” 5Ais ju Esau kaluar ko pi buru binatang. Ma Ribka ju dapa dengar Isak pung omong tu. 6Ais Ribka pi kasi tau sang Yakob, bilang, “We, Ako! Lu dengar bae-bae! Tadi beta baru dapa dengar bapa ada omong deng Esau bagini: 7‘Lu pi buru satu binatang utan, ko masa ena-ena kasi sang beta. Kalo beta su makan abis, nanti beta kasi berkat sang lu, di TUHAN pung muka.’ 8Jadi, lu dengar bae-bae! Iko batúl-batúl deng beta pung parenta ni. 9Sakarang, lu pi di kotong pung tampa kambing-domba, ko pili ame dua kambing ténak yang gumu-gumuk. Ais potong ko ame dia pung daging, deng bawa kasi beta. Nanti beta masa, iko lu pung pung bapa pung suka. 10Kalo be su masa abis, na, lu bawa pi kasi lu pung bapa ko dia makan. Abis, nanti dia kasi berkat sang lu dolo, baru dia mati. Deng bagitu, lu yang dapa itu berkat. Bukan lu pung kaka.” 11Ma Yakob omong deng dia pung mama, bilang, “Mama! Dia pung masala, bagini. Bu Sau pung badan babulu, ma beta pung badan licin! 12Jang-jang nanti bapa raba kaná beta pung badan, dia tau memang beta tipu sang dia. Ju dia kutuk sang beta!” 13Ju dia pung mama manyao, bilang, “Ako, é! Lu jang kawatir. Sarakan sa, nanti mama yang ator! Kalo lu pung bapa kutuk sang lu, biar mama yang pikol sa! Sakarang, lu pi ame itu kambing suda.” 14Ais itu, Yakob pi pili ame itu kambing dong, ju dia potong, ko bawa kasi dia pung mama. Tarús Ribka bamasa iko Isak pung suka. 15Ais Ribka pi ame Esau pung pakean yang bagus, ko kasi Yakob pake. 16Dia ju bungkus Yakob pung tangan deng dia pung leher, pake itu kambing pung bulu. 17Tarús dia kasi sang Yakob itu makanan enak, deng roti yang dia su bekin. Isak omong kasi berkat sang Yakob 18Ais Yakob pi antar itu makanan kasi dia pung bapa. Dia omong, bilang, “Bapa! Beta su datang ni.” Ju Isak manyao, bilang, “Hee? Ko, lu ni sapa?” 19Tarús Yakob manyao, bilang, “Beta ni, bapa pung ana sulung, Esau! Beta su bekin iko apa yang bapa suru tadi tu. Bangun ko makan suda. Beta su masa itu daging yang beta su tangkap ame di utan. Makan, ko abis bapa kasi berkat sang beta suda!” 20Ais Isak omong, bilang, “Lu ini hebat, ó! Ko lu bisa dapa binatang capát bagitu!” Ju Yakob manyao, bilang, “Beta dapa ni, tagal TUHAN yang bapa sémba tu, ada tolong sang beta.” 21Tarús Isak pange sang Yakob, bilang, “Lu datang deka-deka, ko beta raba coba sang lu! Lu ni batúl Esau, ko?” 22Ais Yakob pi deka-deka dia pung bapa, ju bapatua mulai raba sang dia. Tarús dia omong, bilang, “Ini suara ni, sama ke Yakob pung suara! Ma ini tangan ni, Esau pung tangan.” 23Ma Isak sonde kanál sang Yakob, tagal dia pung tangan babulu sama ke Esau. Ma, waktu dia mau kasi berkat sang Yakob, 24dia tanya ulang lai, bilang, “Lu ni, batúl-batúl Esau, ko?” Tarús Yakob manyao, bilang, “Batúl bapa!” 25Ais ju, Isak omong, bilang, “Lu sorong datang itu daging, ko beta mau makan. Abis, beta kasi berkat sang lu.” Tarús Yakob sorong kasi itu daging sang dia, deng kasi aer anggor ko dia minum. 26Ais itu, dia pung bapa omong, bilang, “Ana, é! Mari deka-deka di sini, ko ciom sang beta.” 27Waktu Yakob pi deka-deka ko ciom sang dia, ju Isak dapa ciom Esau pung pakean pung baboo. Ais, dia omong kasi berkat sang Yakob, bilang, “Beta pung ana pung baboo, sama ke padang rumput yang TUHAN su kasi berkat. 28Biar Tuhan Allah kasi turun embun dari langit, ko bekin lu pung kabón dong jadi subur! Biar Dia kasi lu padi limpa-limpa, deng boa anggor ponu-ponu. 29Bangsa-bangsa dong jadi lu pung hamba, Deng suku-suku bangsa dong, tondo kasi hormat sang lu. Biar lu parenta sang lu pung sodara dong samua, deng dong tikam lutut di lu pung muka. Sapa yang kutuk sang lu, dong ju dapa kutuk. Deng sapa yang kasi berkat sang lu, dong ju dapa berkat.” Esau pulang, deng minta Isak kasi berkat sang dia ju 30Waktu Isak kasi berkat abis, deng Yakob baru kaluar kasi tenga dia pung bapa, ju dia pung kaka Esau pulang bawa binatang yang dia dapa tangkap. 31Ju dia pi bamasa, ais dia bawa kasi dia pung bapa. Dia omong, bilang, “Bapa! Bangun ko makan suda. Beta su masa itu daging yang beta tangkap. Abis makan, na, bapa kasi berkat sang beta suda.” 32Ju Isak bingung, deng tanya, bilang, “Hee! Ko lu ni, sapa lai?” Ais Esau manyao, bilang, “Beta ni, Sau! Bapa pung ana sulung.” 33Ju Isak mulai gamatar. Ais bapatua tanya, bilang, “Kalo bagitu, tadi tu, sapa yang bawa kasi beta itu daging, ko beta su makan? Ais ju beta su kasi berkat sang dia. Deng sonde bisa cabu lai itu berkat.” 34Dengar dia pung bapa omong bagitu, ju Esau saki hati, deng makarereu, deng omong karás-karás, bilang, “Aduuu! Bapa, é! Kasi berkat sang beta juga, bapa!” 35Ma Isak bilang, “Lu pung adi su datang tipu ame sang beta, deng curi bawa lu pung berkat.” 36Tarús Esau omong, bilang, “Dia su tipu sang beta dua kali. Mula-mula dia tipu ame beta pung hak sulung. Sakarang, dia tipu ame lai beta pung berkat. Pantas dia pung nama, ‘Yakob’. Ma, bapa masi ada pung berkat laen lai kasi beta, ko?” (Nama Yakob pung arti ‘pegang di tumit’. Ma dia pung arti laen ‘tukang tipu’.) 37Ais ju Isak manyao, bilang, “Beta su angka sang dia jadi lu pung bos. Deng dia pung sodara samua, su jadi dia pung hamba. Beta su kasi sang dia padi limpa-limpa, deng anggor ponu-ponu. Jadi, ana, é! Sakarang masi ada berkat apa lai, yang beta bisa kasi sang lu?” 38Dengar bagitu, ju Esau maen noki tarús sang dia pung bapa, bilang, “Bapa pung berkat cuma satu sa, ko? Pasti bapa masi bisa cari kasi beta berkat laen. Biar berkat kici sa ju bae!” Ju dia mulai manangis lai. 39Ais itu, ju Isak manyao bale sang dia, bilang, “Lu pung idop nanti jao dari kabón yang subur, te sonde ada embun yang turun dari langit ko bekin basa lu pung tana. 40Lu pung kalewang yang nanti kasi lu idop. Ma biar karmana ju, lu jadi hamba sang lu pung adi. Cuma kalo lu bisa malawan sang dia, nanti baru lu bisa talapás dari dia pung tangan.” Ribka suru Yakob lari 41Esau binci mo mati sang Yakob, tagal dia pung adi su rampas ame dia pung berkat. Ma dia pikir, bilang, “Sonde lama lai, te bapa mati. Jadi, tunggu sa. Nanti mete-mete abis, beta bunu sang dia!” 42-43Waktu Ribka dapa dengar Esau pung rancana, ju dia pange sang Yakob, deng bilang, “Lu dengar bae-bae! Lu pung kaka ada niat mau balas dia pung saki hati, ko mau bunu sang lu. Jadi, lu lari capát-capát pi di lu pung to'o Laban di Haran. 44Pi tenga sadiki lama di sana, sampe lu pung kaka su sonde mara lai sang lu. 45Kalo dia su lupa buang apa yang lu su bekin sang dia, nanti beta suru orang pange pulang sang lu. Te beta sonde mau beta pung ana dua-dua ilang dalam satu hari.” 46Ais Ribka omong deng Isak, bilang, “Beta su doak deng Esau pung bini orang Het dong ni! Kalo Yakob ju kawin deng nona Het, na lebe bae beta mati sa.” 281Lantas, Isak pange sang Yakob, ju dia kasi berkat deng nasiat, bilang, “Dengar bae-bae! Lu jang kawin deng nona Kana'an. 2Ma lu pi di Padan Aram, di ba'i Betuel pung ruma. Lu pi kawin deng to'o Laban pung ana parampuan satu.* 3Biar Tuhan Allah yang Paling Kuasa kasi berkat sang lu, ko lu pung ana-cucu tamba banya, deng lu pung turunan jadi banya bangsa yang hebat. 4Biar Tuhan pung janji sang Abraham jato pi di lu, deng lu pung turunan. Biar lu soa ini tana yang Tuhan Allah su janji kasi sang Abraham.”a 5Omong abis bagitu, ju Isak lapás sang Yakob pi di Padan Aram, di dia pung to'o Laban deng ba'i Betuel pung ruma. Esau kawin deng Ismael pung ana parampuan 6Esau dapa dengar, bilang, Isak su kasi berkat sang Yakob, deng larang sang dia ko jang kawin deng nona Kana'an. Dia ju dapa dengar, bilang, dia pung bapa su suru dia pung adi ko pi kawin deng to'o pung ana nona satu di Padan Aram. 7Ais Yakob dengar dia pung bapa deng mama pung parenta, ju dia barangkat pi di Padan Aram. 8Esau ju tau, bilang, dia pung bapa sonde suka sang dia pung bini, orang Kana'an dong. 9Jadi, dia pi sang bapa bésar Ismael, ais dia kawin lai deng Ismael pung ana, nama Mahalat. Mahalat tu, Nebayot pung adi parampuan. Yakob mimpi di Betel 10Ais, Yakob jalan kasi tenga Beer Syeba, ko mau pi di Haran. 11Waktu matahari tanggalám, dia sampe di satu tampa, ju dia tidor di situ. Waktu dia mau tidor, dia ame satu batu ko bekin jadi bantal. 12Itu malam dia mimpi. Dia dapa lia satu tangga badiri di tana deng dia pung ujung sampe di langit. Ais Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong turun-nae itu tangga. 13Dalam itu mimpi, Yakob dapa lia TUHAN badiri di dia pung sablá, ais omong, bilang, “Beta ni TUHAN, lu pung ba'i Abraham deng bapa Isak pung Tuhan Allah. Nanti Beta kasi ini tana di sini sang lu deng lu pung turunan. 14Nanti lu pung turunan dong pung banya sama deng abu. Deng nanti dong tasiram pi mana-mana di samua tampa. Dari lu pung turunan, nanti samua bangsa di dunya dapa berkat.b 15Inga bae-bae! Lu pi mana sa, Beta sama-sama deng jaga sang lu. Nanti Beta bawa sang lu pulang kambali di ini negrí. Beta sonde kasi biar sang lu sandiri. Deng nanti Beta bekin jadi samua janji yang Beta kasi sang lu.” 16Waktu Yakob bangun tidor, ju dia bilang, “Beta baru tau, bilang, TUHAN ju ada di sini!” 17Deng dia taku, ju dia pikir, bilang, “We! Ini tampa bekin beta pung bulu badan badiri. Pasti Tuhan Allah pung ruma ada di sini! Deng ini, dia pung pintu pi sorga.”c Yakob sémba sang Tuhan di Betel 18Dia pung papagi, Yakob bangun, tarús dia ame batu yang dia pake jadi bantal tu, ju kasi badiri ko jadi tanda. Ais dia po'a minya di atas itu batu, ko sémba sang Tuhan. 19Dia kasi nama itu tampa, Betel, yang dia pung arti ‘Tuhan pung ruma’. (Dolu itu tampa, nama Lus). 20Ais itu, ju Yakob angka sumpa, bilang, “Kalo Tuhan Allah sama-sama, deng jaga sang beta di beta pung jalan ni, deng kasi beta makan deng pakean, 21sampe beta pulang deng salamat, nanti TUHAN jadi beta pung Allah. 22Batu yang beta kasi badiri ni, jadi tampa sémba sang Tuhan Allah. Deng samua yang Tuhan kasi sang beta, nanti beta kasi kambali satu bagian dari sapulu.” Yakob sampe di to'o Laban pung ruma 291Ais itu, ju Yakob jalan tarús pi di matahari nae. 2Satu hari, dia dapa lia satu parigi di deka satu kampong. Deka-deka di situ, ada kambing-domba tiga kumpul, yang ada tunggu-tunggu ko dapa minum di situ. Ma ada satu batu bésar tutu itu parigi. 3Dia pung biasa, kalo kambing-domba dong samua su bakumpul, baru gambala kasi ondor itu batu ko timba aer kasi minum itu binatang dong. Minum abis, dong tutu kambali itu parigi lai. 4Tarús Yakob pi tanya itu gambala dong, bilang, “Hei! Bosong dari mana?” Dong manyao, bilang, “Botong ni, dari kampong Haran sini.” 5Ais Yakob tanya lai, bilang, “Bosong kanál beta pung to'o Laban, ko? Dia tu, Nahor pung ana.” Ju dong manyao, bilang, “Botong kanál.” 6Ju Yakob tanya tarús lai, bilang, “Dia ada bae-bae, ko?” Dong manyao, bilang, “Bapatua ada bae-bae sa. Coba lia. Itu dia pung ana parampuan, nama Rahel, ada foo bawa dia pung kambing-domba dong ko datang minum di sini. Lu tunggu sa.” 7Ais Yakob omong lai, bilang, “Sakarang, matahari masi tinggi. Jadi, lebe bae binatang mana yang su bakumpul di sini, na, bosong kasi minum suda. Abis, bosong foo bawa pi padang, ko dong makan rumput lai.” 8Ma dong protes, bilang, “We, sonde bisa bagitu! Botong musti tunggu gambala dong samua bawa dong pung binatang ko bakumpul di sini dolo. Baru botong kasi ondor itu batu, ko kasi minum binatang dong.” 9Yakob masi ba'omong deng itu orang dong, te Rahel sampe deng dia pung bapa pung kambing-domba dong. Dia yang biasa foo itu binatang. Yakob buka parigi pung tutu kasi sang Rahel 10Waktu Yakob lia Rahel, deng dia pung kambing-domba dong, ju dia pi kasi ondor itu parigi pung tutu. Ais dia kasi minum dia pung to'o pung binatang dong. 11Ais ju dia pi paló-ciom sang Rahel, deng manangis. 12Ais, dia carita sang Rahel, bilang, “Adi! Beta ni, lu pung bapa pung adi Ribka pung ana.” Ju, Rahel lari pulang, ko pi kasi tau dia pung bapa. 13Waktu Laban dengar Rahel pung carita so'al Yakob, dia pung adi Ribka pung ana, ju dia lari pi sambut sang dia. Waktu katumu, ju Laban paló-ciom sang dia, ais dia bawa sang Yakob pi ruma. Lantas Yakob carita samua sang Laban. 14aJu Laban omong, bilang, “Memang batúl! Kotong dua bakelu!” Yakob kawin deng Lea deng Rahel 14bWaktu Yakob su tenga deng dong sampe satu bulan, 15Laban omong deng dia, bilang, “Bagini, Ako! Beta sonde mau lu karjá farei kasi beta, tagal kotong dua bakelu. Lu minta gaji barapa?” 16Na, Laban tu, ada pung ana parampuan, dua orang. Yang kaka, nama Lea. Yang adi, nama Rahel. 17Lea pung mata sayu.* Ma, Rahel pung muka manis sakali, deng dia pung badan bagus. 18Yakob cinta sang Rahel. Jadi, dia manyao sang Laban, bilang, “Beta karjá kasi to'o tuju taon, asal to'o kasi kawin beta deng Rahel.” 19Ais Laban manyao, bilang, “Satuju! Daripada beta kasi kawin Rahel deng orang laen, lebe bae deng lu, beta pung kelu sandiri! Jadi, lu tenga di sini sa, ko karjá kasi beta.” 20Ais Yakob karjá tuju taon, ko bisa dapa sang Rahel. Ma dia cinta mo mati sang Rahel. Jadi, tuju taon tu, dia rasa sama ke cuma barapa hari sa. 21Lewat itu tuju taon, ju Yakob kasi inga sang Laban, bilang, “To'o! Beta su karjá kasi to'o tuju taon ni, jadi sakarang kasi kawin sang beta deng Rahel su.” 22Ju, Laban bekin pesta kawin, deng undang samua orang di itu negrí. 23-27Itu malam, Laban sonde kasi Rahel, ma dia kasi Lea maso pi Yakob pung tenda. Jadi, Yakob tidor deng dia. Dia pung beso, baru Yakob dapa tau, bilang, dia kawin deng Lea. Tarús Yakob pi protes sang Laban, bilang, “Akurang ko to'o pakane'o sang beta? Beta su karjá banting tulang tuju taon, ko dapa sang Rahel! Ma akurang ko to'o ganti deng Lea?” Ais Laban manyao, bilang, “Lu jang mara bagitu! Iko botong pung adat di sini, adi sonde bole kawin lebe dolo dari kaka. Jadi, lebe bae bagini sa! Lu tunggu sampe ini pesta kawin tuju hari abis dolo. Baru lu dapa sang Rahel, asal lu karjá kasi beta tuju taon lai.” Ais Laban kasi dia pung hamba parampuan, nama Silpa ko jadi Lea pung hamba. 28Yakob satuju. Andia ko, waktu itu pesta tuju hari abis, ju Laban kasi kawin Rahel deng Yakob. 29Ais Laban kasi dia pung hamba parampuan satu lai, nama Bilha, ko jadi Rahel pung hamba. 30Ais ju Yakob tidor deng Rahel. Dia lebe cinta sang Rahel dari Lea. Ju dia karjá tamba lai tuju taon kasi dia pung bapa mantu. Yakob pung ana-ana dong 31Ma TUHAN tau Yakob lebe cinta sang Rahel dari Lea. Ais Dia kasi loos ko Lea barana. Ma Rahel sonde dapa ana. 32Ais Lea dudu parú, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Ruben (yang dia pung arti ‘lia, ada ana’),† tagal dia bilang, “TUHAN memang su lia beta pung susa. Andia ko sakarang, beta pung laki ju mau lia sang beta.” 33Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Simeon (yang dia pung arti kira-kira ‘orang su dengar’), tagal dia bilang, “TUHAN su dengar, bilang, beta pung laki sonde toe sang beta. Andia ko Dia kasi tamba satu ana lai sang beta.” 34Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki lai. Dia kasi nama itu ana, Lewi, ‡ tagal dia bilang, “Deng ini ana, be pung parkara su abis. Pasti beta pung laki nanti ta'ika deng beta, tagal beta su barana kasi dia tiga ana laki-laki.” 35Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. Dia kasi nama itu ana, Yahuda (yang dia pung arti kira-kira ‘puji’), tagal dia bilang, “Ini kali, beta mau puji TUHAN!” Ais itu, Lea sonde barana lai. 301Ma Rahel balóm dapa ana. Andia ko dia camburu sang dia pung kaka. Ju dia omong deng dia pung laki, bilang, “Bu! Kasi beta ana dolo! Kalo sonde, na lebe bae, beta mati sa.” 2Ju Yakob masparak sang dia, bilang, “Lu kira beta ni, Tuhan, ko bisa kasi lu ana!?” 3Ais Rahel omong, bilang, “Bagini! Lebe bae, bapa ame beta pung hamba Bilha. Pi tidor deng dia, ko dia barana kasi beta ana.” 4Lantas, dia kasi Bilha di dia pung laki. Ju Yakob tidor deng dia. 5Ais Bilha dudu parú, ju dia barana satu ana laki-laki. 6Ju Rahel omong, bilang, “Tuhan Allah su dengar beta pung sambayang. Andia ko Dia su kasi sang beta satu ana laki-laki. Allah su putus beta pung parkara deng adil.” Ju dia kasi nama itu ana, Dan (yang dia pung arti ‘putus parkara’). 7Ais itu, Bilha dudu parú lai, ju dia dapa satu ana laki-laki. 8Lantas Rahel omong, bilang, “Beta su basaing deng beta pung kaka, ais beta yang manáng.” Andia ko dia kasi nama itu ana, Naftali (yang dia pung arti ‘basaing’, ko ‘baterek’). 9Waktu Lea rasa dia sonde dapa ana lai, tarús dia kasi dia pung hamba Silpa sang dia pung laki, ko kawin deng dia. 10Ais ju Silpa barana satu ana laki-laki. 11Lantas Lea omong, bilang, “Beta pung nasib, su bae.” Ju dia kasi nama itu ana, Gad (yang pung arti ‘nasib bae’). 12Tarús, Silpa barana satu ana laki-laki lai. 13Ais ju Lea omong, bilang, “Wei! Sakarang, baru beta sanáng! Lia, te nanti samua parampuan ba'omong, bilang, beta su ontong sakali.” Andia ko dia kasi nama itu ana, Aser (yang pung arti ‘sanáng’). 14Satu kali, pas musim koru padi, Ruben pi di utan, ju dapa katumu satu tanaman obat yang bisa bekin orang dapa ana. Tarús dia bawa kasi dia pung mama Lea. Lia bagitu, ju Rahel minta sang Lea, bilang, “Kaka, é! Kasi beta itu obat sadiki yang Ruben bawa tu.” 15Ma Lea manyao, bilang, “We! Lu ni, su talalu! Lu su rampas ame beta pung laki. Sakarang, lu mau rampas ame itu obat dari beta pung ana lai? Lu ni, sonde tau malu!” Ma Rahel omong, bilang, “Bagini, kaka. Kalo beta dapa itu obat, na, ini malam, lu bole tidor deng Yakob.” Ju Lea satuju. 16Dia pung sore, Yakob pulang dari kabón. Ju Lea pi katumu deng dia, deng omong, bilang, “Ako! Lu musti tidor deng beta ini malam! Te beta su bayar memang sang lu deng beta pung ana pung obat.” Ais, itu malam ju Yakob tidor deng Lea. 17Ais Tuhan Allah dengar Lea pung sambayang. Andia ko dia dudu parú, ju dia barana ana laki-laki kalima. 18Lantas Lea kasi nama itu ana, Isaskar (yang pung arti ‘bayar cape’), tagal dia bilang, “Tuhan Allah su bayar beta pung cape, te beta su kasi Silpa kawin deng beta pung laki.” 19Ais itu, Lea dudu parú lai, ju dia barana ana laki-laki ka'anam. 20Dia omong, bilang, “Tuhan Allah su kasi beta hadia yang bagus. Jadi sakarang, beta pung laki musti kasi hormat sang beta, tagal beta su barana kasi sang dia anam laki-laki.” Andia ko dia kasi nama itu ana Sebulon (yang pung arti ‘kasi hormat’). 21Ais itu, Lea barana satu ana parampuan, ju dia kasi nama, Dina. 22Lantas Tuhan Allah inga sang Rahel, ju Dia dengar dia pung sambayang. Andia ko Dia buka dia pung tampa ana. 23Ais itu, Rahel dudu parú, ju dia barana satu ana laki-laki. Dia bilang, “Tuhan Allah su angka buang beta pung malu.” 24Ju dia kasi nama itu ana, Yusuf (yang pung arti kira-kira ‘biar dia kasi tamba’), tagal dia bilang, “Beta minta ko Tuhan Allah kasi tamba sang beta satu ana laki-laki lai.” Yakob cari akal ko tamba dia pung kambing-domba 25Waktu Rahel su barana sang Yusuf, Yakob omong deng Laban, bilang, “Bapa! Kalo bisa, na, beta mau pulang pi beta pung negrí dolo. 26Biar beta pulang deng bawa beta pung bini deng ana-ana dong. Bapa su tau, beta su karjá banting tulang kasi bapa, jadi beta su bayar putus sang dong. Tagal itu, sakarang dong tu, beta pung hak.” 27Ais bapa mantu manyao, bilang, “Ana, é! Lu dengar dolo. Beta su ramal abis, ju dapa tau, bilang, Tuhan su kasi berkat sang beta, tagal lu. 28Na, sakarang, lu mau minta barapa sa, beta bayar! Asal lu tenga di sini, deng karjá tarús kasi beta.” 29Ais Yakob manyao, bilang, “Bapa su lia sandiri, beta pung karjá karás. Andia ko bapa pung binatang dong tamba banya tarús. 30Waktu beta balóm datang tu, bapa pung harta sonde bagitu banya. Ma sakarang, bapa su kaya. Tuhan su kasi berkat sang bapa, tagal beta pung karjá. Sakarang, su sampe dia pung waktu, ko beta mau karjá lai kasi beta pung bini-ana dong.” 31Ais ju Laban tanya, bilang, “Jadi beta musti bayar karmana sang lu?” Tarús Yakob manyao, bilang, “Bapa sonde usa kasi beta apa-apa. Nanti beta piara tarús bapa pung binatang dong, asal beta bisa bekin satu hal. 32Kasi isin sang beta, ko ini hari ju beta pi di bapa pung binatang dong, ko pili ame kambing-domba. Yang sonde batitik, deng yang sonde ada baláng dong, biar itu bapa pung. Ma yang batitik, deng yang ada baláng dong, biar beta yang dapa. Deng beta ju ame samua domba yang itam. Biar samua tu, bayar beta pung cape.* 33Di balakang hari, nanti bapa bisa tau beta ni jujur, ko sonde. Kapan sa, bapa bisa datang pareksa beta pung binatang dong. Kalo dapa lia ada kambing yang sonde batitik, ko sonde ada baláng, ko domba yang puti, na, bapa tau memang, bilang, beta yang mancuri bapa pung binatang.” 34Ais ju Laban satuju, bilang, “Bae! Bagitu sa.” 35Ma, itu hari ju Laban kasi pisa samua binatang batitik, yang ada baláng, deng domba yang itam. Ais, dia suru dia pung ana-ana dong ko urus itu binatang dong. 36Tarús, dong bawa itu binatang dong pi di satu tampa yang dia pung jao tiga hari jalan kaki dari Yakob. Lantas, Yakob masi piara bapa mantu pung kambing-domba yang sisa dong. 37Ais itu, Yakob potong ame cabang dari tiga macam pohon, ko dia kupas bekin strep-strep. 38Dia taro itu kayu bastrep dong, di itu binatang pung tampa minum. Binatang dong suka bakawin di itu tampa minum. 39Jadi, waktu itu binatang bakawin di muka itu kayu bastrep dong, nanti dong pung ana dong kaluar datang, dong pung bulu ju batitik deng ada baláng. 40Lantas, waktu Laban pung binatang dong mau bakawin, Yakob kasi mangada sang dong pi di binatang yang batitik deng babaláng. Ais dong pung ana dong ju batitik deng babaláng. Deng bagitu, ju dia pung binatang sandiri tamba banya. Ais dia kasi pisa sang dong dari Laban pung binatang. 41Waktu binatang yang kuat dong bakawin, Yakob taro itu kayu bastrep-bastrep di dong pung muka, di dong pung tampa minum. 42Ma kalo dia lia binatang mamalek yang bakawin na, dia sonde taro itu kayu dong. Jadi Laban dapa samua binatang yang mamalek. Ma Yakob dapa samua binatang yang kuat-kuat. 43Deng bagitu, Yakob jadi kaya mo mati. Dia pung kambing, domba, onta, keledai, deng hamba-hamba dong banya sakali. Yakob lari kasi tenga Laban 311Satu kali, Yakob dapa dengar Laban pung ana-ana dong ba'omong, bilang, “Yakob su kaya mo mati, tagal dia su garu bekin karíng kotong pung bapa pung harta dong.” 2Yakob ju lia dia pung bapa mantu Laban pung muka su karíng-karíng, deng sonde bae-bae deng dia sama ke dolu lai. 3Ais itu, TUHAN omong deng Yakob, bilang, “Sakarang, dia pung waktu su sampe. Jadi, lu su musti kambali pi di lu pung mama-bapa dong. Beta nanti sama-sama deng lu.” Yakob katumu deng dia pung bini dua 4Ais itu, Yakob suru pi pange sang Rahel deng Lea, ko datang katumu deng dia di tampa binatang di padang. 5Ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Balakang hari ni, beta lia bosong pung bapa pung muka su karíng-karíng sa deng beta. Deng dia su sonde bae-bae deng beta lai sama ke dolu. Ma Tuhan Allah yang beta pung bapa sémba tu, ada sama-sama deng beta. 6Bosong dua tau, bagini lama ni, beta su karjá banting tulang satenga mati kasi bosong pung bapa! 7Ma biar bagitu, ju dia tipu barmaen sang beta ulang kali. Dia ganti beta pung sewa sampe sapulu kali. Biar bagitu, ma Tuhan Allah jaga karás sang beta. 8Waktu bosong pung bapa omong, bilang, ‘Itu binatang batitik dong, jadi lu pung sewa,’ ju itu binatang dong barana ana batitik samua. Laen kali, dia omong lai, bilang, ‘Sakarang, binatang yang ada baláng dong, jadi lu pung sewa,’ ju itu binatang dong barana ana baláng samua. 9Tuhan Allah bekin bagitu, ko biar Dia ame bosong pung bapa pung binatang, ko kasi sang beta. 10Satu kali, waktu binatang dong pung musim bakawin, beta lia dalam mimpi, bilang, samua binatang laki yang ada bakawin tu, ada yang baloreng, batitik, deng ada yang baláng. 11Ais Tuhan pung ana bua dari sorga pange sang beta dalam mimpi, bilang, ‘We! Yakob!’ Ais beta manyao, bilang, ‘Ada apa, Tuhan?’ 12Ju dia kasi tau, bilang, ‘Lia dolo! Samua binatang laki yang bakawin dong, cuma ada yang baloreng, batitik, deng baláng. Beta yang ator itu samua, tagal Beta su lia apa yang Laban su bekin ame sang lu. 13Beta ni, Tuhan Allah yang kasi tunju Diri sang lu di Betel. Di sana lu kasi badiri batu, ais po'a minya di atas, ko sémba sang Beta. Ais lu ika janji deng Beta di situ. Sakarang, lu musti jalan kasi tenga ini negrí, ko pulang pi di lu pung mama-bapa dong pung negrí di sana.’” 14Lantas Rahel deng Lea manyao, bilang, “Neu! Botong iko sa! Te botong su sonde ada pung pusaka apa-apa lai dari bapa Laban. 15Bagini lama, bapatua su anggap sang botong sama ke orang luar sa. Dia su jual buang sang botong. Ais dia makan buang botong pung belis. 16Samua harta yang Tuhan Allah ame dari bapa Laban tu, sakarang su jadi botong, deng botong pung ana-ana dong pung pusaka. Jadi kalo Tuhan su bilang karmana, na, iko sa!” 17-18Ais itu, Yakob mulai manyimpan dia pung barang-barang dong. Ju dia kasi nae dia pung bini-ana dong samua di atas onta, deng foo bawa dia pung binatang dong samua, deng barang-barang yang dia dapa di Padan Aram, ko dong pulang pi tana Kana'an. 19Itu waktu, Laban ada pi gunting dia pung domba dong pung bulu. Ju Rahel mancuri bawa dia pung bapa pung patong songgo dong. 20Yakob dong barangkat diam-diam sa, deng sonde kasi tau dia pung bapa mantu. 21Dia angka bawa dia pung harta dong samua, ais dong jalan buru-buru lewat kali Efrat, ju dong mangada pi di gunung Gilead. Laban pi buru sang Yakob 22Lewat tiga hari, ju Laban dapa kabar, bilang, Yakob dong su bangun lari. 23Ais Laban kumpul dia pung orang-orang dong, ko pi buru sang dia pung ana mantu. Dong buru sampe tuju hari, baru dapa sang dong di gunung-gunung Gilead. 24Dia pung malam, ju Tuhan kasi tunju Diri sang Laban dalam mimpi. Dia bilang, “Laban! Nanti, kalo lu omong deng Yakob, lu jaga bae-bae lu pung mulu.” 25Itu malam, Yakob su pasang tenda di gunung Gilead. Lantas, Laban dong ju pasang dong pung tenda sonde jao dari situ. 26Ais itu, Laban datang katumu deng Yakob. Ju dia omong, bilang, “He, Yakob! Akurang ko lu bawa lari beta pung ana parampuan dong diam-diam bagini? Sama ke bawa orang yang lu tawan ame dalam paráng. 27Masa' lu lari diam-diam, sonde pake togor sang beta lai! Kalo lu kasi tau sang beta bae-bae, tantu beta bekin pesta rame-rame, ko antar sang bosong pake musik,* baru lapás sang bosong ko barangkat. 28Lu pung sala satu lai, andia, lu sonde kasi beta sampat ko ciom beta pung ana-cucu dong, baru lapás sang dong. Lu pung cara ni, talalu bodo! 29Deng gampang beta bisa bekin calaka sang lu! Ma tadi malam, Tuhan Allah, yang lu pung bapa sémba tu, togor sang beta, bilang, kalo beta omong deng lu, beta musti jaga bae-bae beta pung mulu. 30Memang beta mangarti, bilang, lu barangkat tagal lu su rindu mau pulang. Ma akurang ko lu masi mancuri bawa beta pung patong songgo dong?” Laban deng Yakob 31Ais ju Yakob manyao, bilang, “To'o jang mara sang beta! Beta jalan diam-diam tu, tagal beta taku, jang sampe to'o tahan ame ini ana-ana dong, na, karmana?” 32Ma Yakob sonde tau, bilang, dia pung bini Rahel yang mancuri ame itu patong dong. Jadi, dia bilang, “To'o! So'al patong tu, cari sa! Kalo dapa di sapa, na, hukum bekin mati sang dia. Galeda samua sa! Kalo dapa to'o pung barang pusaka laen, na, ame pulang. Biar ini orang dong samua jadi saksi.” 33Ais Laban pi galeda dong satu-satu pung tenda. Mula-mula Yakob pung tenda. Ais dia pi di Lea pung tenda. Tarús itu hamba parampuan dua pung tenda-tenda. Ma dia sonde katumu itu patong dong. Ahirnya, dia maso pi di Rahel pung tenda. 34Ma Rahel su sambunyi itu patong dong di kolong onta pung sadel. Ais dia dudu di atas itu sadel. Laban galeda alus-alus di Rahel pung tenda, ma sonde katumu. 35Ju Rahel omong deng dia pung bapa, bilang, “Bapa jang mara. Beta sonde bisa badiri, te beta ada datang bulan.” Tarús Laban cari-cari lai, ma dia sonde dapa itu patong dong. 36Ais Yakob pung dara nae, ju dia masparak sang Laban, bilang, “Beta su bekin jahat apa sang to'o? Sampe to'o buru sang beta, tingka ke beta orang jahat! 37To'o su galeda abis beta pung barang-barang samua. Ais to'o dapa apa? Coba taro di muka sini ko kotong samua lia! Biar ini orang dong putus, itu barang, sapa pung. 38Su 20 taon, beta bakuli sang to'o. Waktu beta jaga to'o pung binatang dong, sonde ada satu yang miskram. Satu ekor ju, beta sonde makan! 39Kalo ada binatang jahat yang bekin mati to'o pung binatang satu, beta sonde lapor sang to'o, ma beta ganti. Deng kalo orang mancuri to'o pung binatang, to'o suru beta ganti, biar bukan beta pung sala. 40Siang-siang, matahari panggang sang beta. Malam-malam, beta gamatar dingin. Beta mete sampe sonde bisa tidor, tagal jaga to'o pung binatang. 41Memang 20 taon tu, batúl! Beta karjá 14 taon, ko dapa to'o pung ana parampuan dong. Ais itu, beta karjá tamba lai 6 taon, ko bisa dapa beta pung binatang. Karjá kuli bagitu lama, ma to'o maen ganti beta pung sewa sampe sapulu kali. 42Ontong ada Tuhan Allah, yang ba'i Abraham deng bapa Isak sémba. Kalo Dia sonde jaga sang beta, pasti to'o su suru usir pulang sang beta deng tangan kosong. Ma Tuhan Allah sonde tutu mata deng beta pung susa, deng Dia lia beta pung karjá samua. Andia ko tadi malam, Dia datang togor sang to'o.” Yakob deng Laban ba'ika janji 43Dengar abis Yakob pung omong bagitu, ju Laban manyao, bilang, “Bagini! Itu parampuan dua tu, beta pung ana. Ana-ana yang dong barana ame tu, beta pung cucu samua. Ini binatang samua ni, beta pung. Samua yang lu lia di sini ni, memang beta pung. Ma beta mau bekin apa? Beta sonde bisa tahan sang dong. 44Jadi lebe bae, kotong dua ba'ika janji. Deng kotong musti idop iko itu janji.” 45Ais itu, Yakob ame satu batu bésar, ko kasi badiri di situ, jadi tanda. 46Ais Yakob suru dia pung orang dong, ko pi kumpul batu, ko timbun. Lantas dong samua dudu makan deka itu batu dong. 47Ju Laban kasi nama itu batu batimbun, Yegar Sahaduta . Ma Yakob kasi nama, Galeed .† 48Ais Laban bilang, “Ini batu batimbun ni, jadi saksi sang kotong dua.” Andia ko itu tampa nama, Galeed. 49Laban ju kasi nama itu tampa, Mispa (yang amper sama ke kata laen, yang pung arti ‘tampa jaga yang tinggi’), tagal dia omong, bilang, “Nanti TUHAN sandiri yang jaga kotong dua, ko biar kotong bajao ju, kotong jang langgar ini janji. 50Kalo lu bekin jahat sang beta pung ana dong ni, ko kawin deng parampuan laen dong, tantu beta sonde tau. Ma inga! Tuhan Allah yang jadi saksi sang lu deng beta. 51-52Coba lia ini batu yang badiri, deng batu batimbun. Inga, ini batu dong, ju jadi batas. Lu sonde bole lewat ini batu dong, ko bekin jahat sang beta. Deng beta ju sonde bole lewat ini batu dong, ko bekin jahat sang lu. 53Kotong ika ini janji ni, pake kotong pung nene-moyang pung Tuhan Allah. Andia lu pung ba'i Abraham, deng beta pung ba'i Nahor pung Allah. Nanti Dia sandiri yang jadi hakim ko putus kotong pung parkara.” Dengar abis bagitu, ju Yakob angka sumpa mati, pake nama dari Tuhan Allah yang dia pung bapa Isak sémba. 54Ais itu, Yakob potong binatang, ju dia bawa jadi korban kasi Tuhan di atas itu gunung. Tarús, dia pange orang dong samua ko makan rame-rame, deng dong mete sampe pagi di situ. 55Dia pung beso papagi, ju Laban pi paló-ciom dia pung ana-cucu dong samua. Ais dia omong kasi berkat sang dong, ju dia pulang pi dia pung negrí. Yakob taku bakatumu deng dia pung kaka Esau 321Ais itu, Yakob dong jalan tarús. Ju Tuhan pung ana bua dong dari sorga datang katumu deng dia. 2Waktu lia sang dong, ju dia omong, bilang, “Ini Tuhan pung tantara dong pung tampa barenti di sini, ma!” Andia ko dia kasi nama itu tampa, Mahanaim (yang pung arti ‘dua tampa barenti’). 3Ais itu, Yakob suru dia pung ana bua barapa orang, jalan lebe dolo pi di negrí Edom (andia, Seir), ko kasi tau dia pung kaka Esau, bilang, dia ada mau datang. 4Yakob kasi tau dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong pi kasi tau beta pung kaka Esau bagini: ‘Bos Esau! Bos pung hamba, adi Yakob, kirim salam hormat bam-banya sang bos. Dari beta barangkat dolu, sampe sakarang, bos pung hamba ni, ada tenga di to'o Laban pung ruma. 5Sakarang, bos pung hamba ni, su ada pung sapi, keledai, kambing-domba, deng hamba laki-laki deng parampuan. Beta kirim ini orang dong lebe dolo, ko kasi kabar sang bos, beta pung datang. Beta harap, bos suka tarima sang botong deng tangan tabuka.’” Ju itu orang dong pi. 6Waktu dong datang kambali sang Yakob, dong lapor, bilang, “Botong su pi katumu deng bapa pung kaka Esau. Sakarang, dia ada jalan datang deng 400 laki-laki, ko mau katumu deng bapa.” 7Dengar bagitu, ju Yakob pung hati duk-dak, deng dia taku mo mati. Ais dia bagi dia pung orang-orang deng binatang-binatang samua, jadi dua rombongan. 8Dia pikir, bilang, “Kalo Esau datang, ko saráng rombongan partama, na, rombongan kadua bisa lari cari salamat.” 9Ais itu, Yakob sambayang, bilang, “Tuhan Allah, é! Tuhan yang beta pung ba'i Abraham deng beta pung bapa Isak sémba. Dengar sang beta dolo! Tempo hari, Tuhan yang suru beta ko pulang datang di beta pung kelu dong, di ini negrí. Tuhan yang janji, bilang, nanti Tuhan ator bekin beres samua. 10Beta sonde pantas tarima Tuhan pung sayang, deng Tuhan pung satia. Dolu, waktu beta langgar kali Yarden ni, beta cuma bawa tongkat sa. Ma sakarang, beta pulang datang bawa dua rombongan manusia deng binatang. 11Beta taku, jang-jangan kaka Esau datang saráng bekin mati sang botong samua. Jadi, beta minta ko Tuhan kasi salamat sang beta, deng bini-ana dong samua, dari kaka Esau. 12Tuhan yang janji, bilang, Tuhan kasi berkat bam-banya sang beta, deng bekin beta pung turunan tamba banya, sama ke pasir di pante, yang orang sonde bisa itong lai.” 13Ais Yakob tidor di itu tampa. Dia pung beso, ju dia sadia binatang ko mau kasi parsén sang dia pung kaka. 14Dia pili ame 200 kambing mai, 20 kambing laki, 200 domba mai, 20 domba laki, 1530 onta mai deng dong pung ana yang masi susu, 40 sapi mai, 10 sapi laki, 20 keledai mai, deng 10 keledai laki. 16Ais dia bagi itu binatang dong, satu-satu macam deng dia pung rombongan. Lantas, dia kasi satu-satu rombongan deng dia pung gambala. Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong jalan lebe dolo. Nanti beta iko dari balakang. Ma bosong musti jaga ko rombongan yang satu sadiki jao dari rombongan yang laen.” 17Ais Yakob parenta gambala dari rombongan partama, bilang, “Kalo beta pung kaka Esau katumu deng lu, deng dia tanya, bilang, ‘Lu mau pi mana? Lu ni, sapa pung hamba? Ini binatang dong, sapa pung?’ 18Na, bosong musti manyao, bilang, ‘Ini binatang dong, bos pung hamba Yakob pung. Dia kirim kasi sang dia pung kaka, bos Esau. Ma dia sandiri ada iko dari balakang.’” 19-20Dia ju kasi parenta bagitu sang samua gambala dari rombongan laen dong, bilang, “Kalo su katumu deng kaka Esau, bosong kasi parsén itu binatang dong. Tarús bosong kasi tau, bilang, beta ada iko dari balakang.” Yakob pikir, kalo dia kasi itu binatang dong samua sang Esau, nanti Esau pung hati jadi noe sang dia. 21Jadi dia kirim itu binatang dong lebe dolo. Ma itu malam, dia masi tenga di situ. Yakob bagulat deng Tuhan 22Itu malam, Yakob bangun, ais dia ator ko dia pung bini dua-dua, dia pung bini piara dua-dua, deng dia pung ana 11 orang, ko dong langgar pi di kali Yabok pung sablá. 23Waktu dong samua su sampe di sablá, ju dia kirim dia pung pusaka samua pi sana. 24Ma Yakob tenga sandiri di situ. Ais ju, ada satu laki-laki datang, ko bagulat deng dia sampe amper siang. 25Waktu itu laki-laki rasa dia su mau kala, ju dia hantam Yakob pung pinggul, sampe dia pung tulang bonggol talapás dari dia pung tampa dudu. 26Tarús, itu laki-laki bilang, “Lapás sang beta, te lai sadiki matahari su mau nae.” Ma Yakob manyao, bilang, “Lu omong kasi berkat sang beta dolo, baru beta lapás sang lu!” 27Ju itu laki-laki tanya, bilang, “Lu pung nama, sapa?” Dia manyao, bilang, “Yakob.” 28Ais, itu laki-laki omong, bilang, “Lu pung nama, bukan Yakob lai. Ma mulai sakarang, orang pange sang lu Isra'el, tagal lu su bajuang lawan manusia deng Tuhan Allah, sampe lu manáng.” (Nama Isra'el pung arti ‘yang bagulat deng Allah’.) 29Tarús Yakob tanya, bilang, “Lu pung nama, sapa?” Ma itu laki-laki bilang, “Lu mau tanya beta pung nama, bekin apa?” Ais ju dia omong kasi berkat sang Yakob di situ. 30Lantas Yakob omong, bilang, “Beta su dapa lia Tuhan Allah muka deng muka, ma beta masi idop.” Tagal itu, dia kasi nama itu tampa, Peni'el , yang dia pung arti ‘Tuhan pung muka’. 31Matahari su nae, waktu Yakob jalan kasi tenga itu tampa. Ma dia jalan doka-doka, tagal dia pung pinggul tasala. 32Andia ko sampe sakarang, orang Isra'el dong sonde makan binatang pung daging pinggul, tagal Tuhan puku bekin tasala dong pung ba'i Yakob pung tulang pinggul. Yakob bakatumu deng dia pung kaka Esau 331Itu hari, ju Yakob dapa lia Esau datang deng dia pung rombongan 400 orang. Ais dia babagi dia pung ana-ana dong kasi pi di dong pung mama satu-satu. 2Dia ator ko itu dua bini piara deng dong pung ana-ana jalan di muka. Ais Lea deng dia pung ana-ana dong, baru Rahel deng dia pung ana Yusuf paling di balakang. 3Ma Yakob jalan paling di muka dari dong samua. Waktu su mau deka deng dia pung kaka, dia tikam lutut deng tondo sampe di tana, tuju kali. 4Ma waktu Esau dapa lia dia pung adi, ju dia lari pi katumu sang Yakob, ais paló-ciom sang dia. Ju dong dua bamanangis. 5Waktu Esau dapa lia itu parampuan deng ana-ana dong, ju dia tanya, bilang, “Ko ini orang dong samua ni, sapa?” Ju Yakob manyao, bilang, “Dong tu, orang-orang yang Tuhan Allah su kasi sang beta, kaka pung hamba.” 6Ais itu, ju dia pung bini piara dong, deng dong pung ana-ana, datang soya sang Esau. 7Lantas, Lea deng dia pung ana-ana dong, datang soya sang Esau. Paling balakang, Yusuf deng dia pung mama Rahel datang soya sang Esau. 8Ais ju Esau tanya, bilang, “Itu rombongan binatang yang lu kirim tadi tu, dia pung maksud apa?” Ju Yakob manyao, bilang, “Bagini, kaka! Beta parsén samua kasi sang kaka, ko biar kaka tarima sang beta deng hati luas.” 9Ma Esau balas, bilang, “Adi Yakob! Beta pung harta ju banya. Jadi lu sonde usa kasi apa-apa sang beta.” 10Ais Yakob manyao, bilang, “Kaka jang bagitu! Kaka musti tarima, ko jadi tanda, bilang, kaka tarima sang beta deng tangan tabuka. Te, waktu beta lia kaka pung senyum tadi, tingka ke beta lia Tuhan Allah pung senyum. 11Jadi, beta minta deng hormat, ko biar kaka tarima beta pung hadia yang sonde ada arti ni. Te Tuhan Allah su talalu bae sang beta, andia ko Dia su kasi samua yang beta parlú.” Yakob kokoe tarús sang dia, sampe mau tar mau, Esau tarima itu hadia dong. 12Ais itu, Esau omong, bilang, “Kalo bagitu, na, bosong siap, ko kotong jalan su! Nanti beta antar sang bosong.” 13Ma Yakob manyao, bilang, “Sonde usa, kaka! Kaka lia sandiri. Ana-ana dong masi kici-kici, deng sonde bisa jalan capát. Deng binatang yang baru barana dong, ju banya. Kalo kotong paksa sang dong jalan capát, dalam satu hari sa, nanti ini binatang dong bisa mati samua. 14Jadi, lebe bae, kaka dong jalan lebe dolo sa. Nanti botong samua jalan palán-palán dari balakang. Nanti beta datang lia sang kaka di Seir.” 15Ais itu, Esau omong lai, bilang, “Kalo bagitu na, beta kasi tenga beta pung ana bua saparu deng lu, ko dong tunju jalan sang bosong.” Ma Yakob bilang, “Kaka sonde usa repot-repot! Yang pantíng, beta su tau kaka su tarima sang beta.” 16Dengar bagitu, ju Esau jalan kasi tenga sang dong, ko pulang pi Seir. 17Ma dari situ, Yakob pi di Sukot. Di situ, dia bangun ruma, deng bekin kandang kasi dia pung binatang dong samua. Andia ko itu tampa, dong kasi nama Sukot (yang pung arti ‘ruma samantara’). 18Ahirnya, Yakob dong sampe deng salamat dari Padan Aram pi kampong Sikem di negrí Kana'an. Ais dong pasang tenda ko tenga deka-deka itu kampong. 19Itu tana yang Yakob pasang tenda tu, dia béli putus dari Hemor, Sikem pung bapa. Dia bayar deng 100 doi perak. 20Di situ, dia susun batu bekin meja korban. Ais dia kasi nama itu tampa El-Elohe-Isra'el yang dia pung arti ‘Allah tu, Isra'el pung Allah’. Sikem parkosa sang Yakob pung ana parampuan Dina 341Satu kali, Yakob deng Lea pung ana parampuan, Dina, pi bakunjung sang nona-nona dari itu negrí. 2Itu negrí pung raja, nama Hemor, dari suku Hewi. Dia pung ana laki-laki, nama Sikem. Satu kali, Sikem dapa lia sang Dina, ju bawa lari sang dia, ais parkosa sang dia. 3Sikem jato hati sang Dina, deng cinta mo mati sang dia. Jadi, Sikem omong manis-manis deng Dina, ko biar Dina ju balas dia pung cinta. 4Ais, Sikem kasi tau dia pung bapa, bilang, “Bapa! Tolong pi maso minta sang Dina, ko beta bisa kawin deng dia.” 5Yakob dapa dengar ada orang su parkosa dia pung ana parampuan, ma dia diam-diam sa, deng sonde bekin apa-apa. Te itu waktu, dia pung ana laki-laki dong, ada jaga binatang di padang. Jadi, dia tunggu sampe dong pulang samua. 6Itu waktu, Sikem pung bapa Hemor, datang sang Yakob, ko mau pinang sang Dina. 7Pas dong dua ada ba'omong, Yakob pung ana-ana dong pulang dari padang. Waktu dong dengar, bilang, Sikem su parkosa dong pung adi parampuan, ju dong saki hati, deng mara mo mati. Ais dong bilang, “Hal macam bagitu, sonde pantas ada di Isra'el. Jadi, kotong sonde bole tarima orang bekin jahat macam bagitu.” 8Ju Hemor kokoe sang Yakob dong, bilang, “Sodara Yakob! Beta pung ana Sikem su jato cinta batúl-batúl sang sodara pung ana parampuan. Jadi, beta minta ko kasi isin beta pung ana kawin deng dia. 9Kalo bisa, na, kotong pung ana-ana dong ba'ame. Bosong pung ana laki-laki, kawin deng botong pung ana parampuan. Deng botong pung ana laki-laki, kawin deng bosong pung ana parampuan. 10Deng biar bosong tenga bacampor deng botong di sini. Bosong bebas pili mau tenga di mana sa. Ais badagang, deng dapa harta di sini.” 11-12Ais itu, Sikem omong deng Dina pung bapa, deng dia pung kaka dong, bilang, “Bosong mau minta apa sa, beta iko. Bosong mau minta dia pung doi tutu malu, deng dia pung belis barapa sa, beta bayar. Asal bosong kasi isin ko beta kawin deng bosong pung adi parampuan.” 13Ma Yakob pung ana-ana dong su tau, bilang, Sikem su parkosa dong pung adi Dina. Jadi, dong manyao putar-balek sang Sikem deng dia pung bapa Hemor. 14Ais dong manyao, bilang, “Botong sonde bisa kasi kawin botong pung adi deng orang yang sonde sunat! Itu bekin malu sang botong! 15Ma dia pung jalan kaluar, bagini: Bosong laki-laki samua, kici-bésar, musti sunat sama ke botong. 16Kalo bosong bekin bagitu, baru botong bisa ba'ame. Deng botong ju bisa tenga sama-sama deng bosong di sini, ko kotong bisa jadi satu bangsa. 17Ma kalo bosong sonde iko botong pung mau, deng sonde mau sunat, nanti botong ame pulang botong pung adi, ais botong bangun jalan dari sini.” 18Hemor deng Sikem tarima bae dong pung omong. 19Ma Sikem su sonde sabar lai, tagal dia su cinta mo mati sang Dina. Na, samua orang di itu negrí hormat sang Sikem. 20Jadi, Hemor deng Sikem pi di tampa urus parkara di kampong pung pintu maso, ais dong barunding deng samua orang di itu negrí. Dong omong, bilang, 21“Sodara dong samua! Ini orang Isra'el dong suka idop dame deng kotong. Jadi biar ko dong tenga sama-sama deng kotong di ini negrí. Ini negrí cukup luas buat kotong samua. Kotong bisa ba'ame deng dong pung nona. Dong ju bisa bakawin deng kotong pung nona dong. 22Dong cuma minta satu hal kici sa, dari kotong. Andia, kotong laki-laki samua musti sunat sama ke dong. 23Kalo kotong su idop bagabung, nanti dong pung binatang-binatang, deng harta samua ju jadi kotong pung pusaka, wuang? Jadi, lebe bae kotong tarima dong pung mau. Mari botong samua sunat sama-sama! Satuju, ko?” 24Ais samua orang yang bakumpul di situ, satuju deng Hemor deng Sikem pung omong. Ju samua laki-laki di itu negrí dong sunat rame-rame. 25Dia pung hari katiga, waktu samua yang kaná sunat dong pung luka masi saki, ju Dina pung kaka, Simeon deng Lewi, hela ame dong pung kalewang, ais dong maso diam-diam pi dalam kampong. Ju dong bunu itu laki-laki dong samua. 26Hemor deng Sikem ju kaná bunu. Tarús dong ame bawa sang Dina kaluar dari Sikem pung ruma, ko dong pulang. 27Ais itu, Yakob pung ana laen dong maso pi dalam itu negrí, ko dong rampok itu negrí pung isi. Dong mara, tagal orang su parkosa dong pung adi parampuan di situ. 28Dong rampas orang pung barang samua dari dalam ruma, deng dong foo bawa orang pung binatang samua dari padang. 29Dong ame bawa samua parampuan, deng ana-ana, deng rampas itu negrí pung barang mahal dong samua. 30Waktu Yakob dapa tau itu hal, dia omong deng Simeon deng Lewi, bilang, “Bosong su bekin karjá bodo apa ni? Bekin susa sang beta sa! Nanti itu orang Kana'an, orang Peris, deng samua orang di ini da'era, binci mati sang kotong. Dong pung orang banya. Ma kotong pung orang cuma sadiki sa. Kalo dong sarbú datang, na, kotong ancor memang, suda ma.” 31Ma dong manyao deng mara, bilang, “Bapa! Bapa kira botong mau kasi biar dong bekin botong pung adi jadi parampuan nakal!” Yakob dong lari pi Betel 351Ais itu, Tuhan Allah omong deng Yakob, bilang, “Beta ni, Allah yang su kasi tunju Diri sang lu, waktu lu lari dari lu pung kaka Esau. Sakarang, lu pinda suda pi Betel. Sampe di situ, lu kasi bangun meja korban kasi Beta. Ais lu tenga di situ suda.” 2-3Ais itu, Yakob omong deng dia pung isi ruma dong samua, bilang, “Sakarang, kotong samua mau barangkat pi di Betel. Dolu, waktu beta dalam susa, Tuhan Allah tolong sang beta di situ. Beta mau kasi badiri meja korban di situ. Jadi, sakarang, bosong angka buang bosong pung patong songgo samua. Bekin barisi bosong pung diri, deng ganti pakean, te kotong mau sémba sang Tuhan.” 4Tarús dong sarakan dong pung patong songgo deng dong pung anteng-anteng* samua. Ais Yakob kubur itu barang dong samua di bawa pohon bésar satu deka kampong Sikem. 5Waktu Yakob pung rombongan dong barangkat dari Sikem, Tuhan Allah kirim rasa taku kasi orang-orang di negrí kuliling dong, sampe dong sonde barani bekin jahat sang Yakob dong. 6Ju Yakob deng dia pung rombongan samua, sampe deng salamat di Betel (yang dolu, nama Lus ), di tana Kana'an. 7Di situ, Yakob kasi bangun meja korban dari batu. Ais dia kasi nama itu tampa, El Betel , (yang pung arti ‘Betel pung Allah’), tagal dolu Tuhan Allah kasi tunju Dia pung Diri sang Yakob di situ, waktu dia lari dari dia pung kaka. 8Deka deng kampong Betel, ada satu pohon bésar yang orang kasi nama Alon Bakut . Dia pung arti ‘pohon makarereu’. Dia dapa itu nama, tagal waktu Ribka pung mama koko, nama Debora, mati, dong kubur sang dia di bawa itu pohon. 9Waktu Yakob su kambali dari Padan Aram, Tuhan Allah kasi tunju Diri lai, deng kasi berkat sang dia. 10Tuhan omong, bilang, “Mulai sakarang, lu pung nama, bukan Yakob lai. Ma, Beta kasi lu nama baru, andia, Isra'el. † 11Beta ni, Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Jadi, lu barana, bacucu bam-banya suda! Nanti bangsa-bangsa dong kaluar datang dari lu pung turunan. Deng lu nanti barana ame raja-raja dong. 12Negrí yang Beta su kasi sang lu pung ba'i Abraham deng bapa Isak tu, sakarang Beta kasi sang lu, deng lu pung turunan dong.” 13-14Tuhan Allah omong abis bagitu, ju Yakob kasi badiri satu tiang batu di situ, ko biar jadi tanda inga-inga Tuhan pung janji. Tarús dia po'a aer anggor, deng minya di atas itu batu, ko sémba sang Tuhan. 15Itu tampa, dia kasi nama Betel. Yakob pung bini Rahel mati barana 16Ais itu, Yakob dong jalan kasi tenga Betel. Waktu dong masi sadiki jao dari Efrata (andia Betlehem), Rahel pung waktu barana su sampe. Ma dia barana susa. 17Waktu dia masi muku satenga mati, ju dukun barana kasi tau sang dia, bilang, “Mama Rahel! Bekin kuat hati, te mama dapa ana laki-laki lai!” 18Waktu Rahel su mau putus napas, ju dia kasi nama itu ana, Ben-Oni, (yang dia pung arti ‘ana dari beta pung sangsara’). Ais itu, dia mati. Ma Yakob kasi nama itu ana, Benyamin, (yang dia pung arti ‘ana tangan kanan’). 19Ais ju dong kubur sang Rahel di pinggir jalan yang mau pi di Efrata, (yang sakarang, dia pung nama Betlehem). 20Ju Yakob kasi badiri satu batu kubur di situ. Sampe ini hari ju, Rahel pung batu kubur tu, masi ada. Yakob pung ana-ana dong 21Ais itu, ju Yakob‡ bapinda-pinda tarús. Satu kali, dia pasang tenda di manara Eder pung sablá. 22Waktu dong ada di situ, Ruben tidor deng dia pung bapa pung bini piara, Bilha. Yakob dapa tau itu hal. Yakob pung ana laki-laki ada dua blas orang. 23Lea pung ana-ana, andia: Ruben (Yakob pung ana sulung), Simeon, Lewi, Yahuda, Isaskar, deng Sebulon. 24Rahel pung ana-ana, andia: Yusuf deng Benyamin. 25Rahel pung hamba Bilha pung ana-ana, andia: Dan deng Naftali. 26Ais Lea pung hamba Silpa pung ana-ana, andia: Gad, deng Aser. Barana itu ana-ana dong di Padan Aram. Yakob pung bapa Isak mati 27Ais itu, Yakob pi lia dia pung bapa Isak di Mamre deka kampong Kiryat-Arba (andia sakarang, nama Hebron). Dolu, dia pung ba'i Abraham ju tenga di situ. 28-29Isak idop sampe dia pung umur 180 taon, baru dia mati. Tarús dia pung ana-ana Esau deng Yakob kubur sang dia. Esau pung turunan dong 361Ini Esau pung turunan dong. Dia pung nama laen, ju Edom. 2Esau kawin deng dua nona Kana'an. Yang satu, orang Het, andia Elon pung ana parampuan, nama Ada. Yang kadua, orang Hewi, nama Oholibama. Dia pung bapa, nama Anah, deng dia pung ba'i, nama Sibeon. 3Esau ju kawin deng Ismael pung ana parampuan, nama Basmat. Basmat pung kaka laki-laki, nama Nebayot. 4Esau pung bini tua, Ada, barana sang Elifas. Basmat barana sang Rehuel. 5Ais Oholibama barana sang Yeus, Yalam deng Kora. Barana sang Esau pung ana dong samua di negrí Kana'an. 6Satu kali, Esau pinda pi di satu negrí laen, jao dari Yakob. Dia bawa dia pung bini-ana, orang karjá, binatang-binatang, deng dia pung harta samua. 7Esau bapisa deng Yakob, tagal dong pung binatang deng harta dong talalu banya. Jadi dong idop basesak di itu negrí. 8Ju Esau (andia Edom), pi tenga di da'era bagunung di Seir. 9Ini, Esau pung turunan, yang dong bilang ‘orang Edom’. Dong tenga di da'era bagunung di Seir. 10-13Esau pung bini Ada, barana satu ana laki-laki, nama Elifas. Elifas pung ana laki-laki ada lima orang. Andia, Teman, Omar, Sefo, Gatam deng Kenas. Elifas pung bini piara, nama Timna. Dia barana satu ana laki-laki, nama Amalek. Esau pung bini Basmat, barana satu ana laki-laki, nama Rehuel. Rehuel dapa ampa ana laki-laki. Andia, Nahat, Sera, Syama, deng Misa. 14Esau pung bini Oholibama, andia Anah pung ana, yang Sibeon pung cucu tu, barana tiga ana laki-laki. Andia, Yeus, Yalam, deng Kora. 15-16Esau pung ana-cucu dong tapica-pica jadi banya suku. Satu-satu deng dong pung kapala suku. Esau pung ana sulung Elifas pung ana dong, jadi kapala suku Teman, kapala suku Omar, kapala suku Sefo, kapala suku Kenas, kapala suku Kora, kapala suku Gatam, deng kapala suku Amalek. Dong samua tu, Esau deng dia pung bini Ada pung turunan. 17Esau pung ana Rehuel, pung ana dong, jadi kapala suku Nahat, kapala suku Sera, kapala suku Syama, deng kapala suku Misa. Dong samua tu, Esau deng dia pung bini Basmat pung turunan. 18Esau deng dia pung bini Oholibama pung ana dong, jadi kapala suku Yeus, kapala suku Yalam, deng kapala suku Kora. 19Itu suku dong samua, Esau pung turunan. Seir pung turunan 20-21Di itu tampa, ju ada satu orang Hori, nama Seir. Dia pung ana-ana dong tapica-pica jadi banya suku. Satu-satu deng dong pung kapala suku. Ais dia pung ana jadi kapala suku Lotan, kapala suku Sobal, kapala suku Sibeon, kapala suku Anah, kapala suku Dison, kapala suku Eser, deng kapala suku Disan. 22Lotan pung ana, andia, Hori, deng Heman. (Lotan pung sodara parampuan, Timna). 23Sobal pung ana-ana, andia, Alwan, Manahat, Ebal, Sefo, deng Onam. 24Sibeon pung ana-ana, andia, Aya, deng Anah. Anah tu, yang dapa katumu mata aer panas di padang pasir, waktu dia gambala dia pung bapa pung keledai dong. 25-26Anah pung ana parampuan, andia, Oholibama. Deng ana laki-laki, andia, Dison. Dison pung ana-ana, andia, Hemdan, Esban, Yitran, deng Keran. 27Eser pung ana-ana, andia, Bilhan, Sa'awan, deng Akan. 28Disan pung ana-ana, andia, Us, deng Aran. 29-30Jadi, kapala-kapala suku orang Hori dong, andia, Lotan, Sobal, Sibeon, Anah, Dison, Eser, deng Disan. Dong samua tenga di negrí Seir. Edom pung raja-raja 31Waktu negrí Isra'el balóm ada raja, te di tana Edom su ada pung raja. Dong pung nama ba'iko-ba'iko, andia: 32Dong angka Beor pung ana, nama Bela, jadi raja di kota Dinhaba. 33Waktu Bela mati, Yobab nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Sera dari kampong Bosra. 34Waktu Yobab mati, Husam nae jadi raja, ganti sang dia. Husam tu, dari orang Teman dong pung negrí. 35Waktu Husam mati, Hadad nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Bedad dari kampong Awit. (Dia tu, yang kasi kala orang Midian waktu dong baparáng di Moab.) 36Waktu Hadad mati, Samla nae jadi raja, ganti sang dia. Samla tu, dari kampong Masreka. 37Waktu Samla mati, Saul nae jadi raja, ganti sang dia. Saul tu, dari kampong Rehobot di pinggir kali. 38Waktu Saul mati, Ba'al-Hanan nae jadi raja, ganti sang dia. Dia pung bapa, nama Akbor. 39Waktu Ba'al-Hanan mati, Hadar nae jadi raja, ganti sang dia. Hadar tu, dari kampong Pau. Dia pung bini, nama Mehetabel. Mehetabel pung bapa, nama Matret. Deng dia pung ba'i, Mesahab. 40-43Jadi, kapala-kapala suku yang turun dari Esau dong, andia: Timna, Alwa, Yetet, Oholibama, Ela, Pinon, Kenas, Teman, Mibsar, Magdiel, deng Iram. Dong satu-satu kasi nama dong pung negrí iko dong pung nama sandiri-sandiri. Jadi, itu samua, Esau pung turunan, orang Edom dong, pung carita. Yakob kambali pi tana Kana'an 371-2aIni Yakob dong pung carita. Tempo hari, Yakob pi tenga ulang lai di tana Kana'an. Itu dia pung papa Isak pung tampa tenga dari dolu. Yusuf deng dia pung kaka-kaka dong 2bItu waktu, Yakob pung ana satu dari dia pung bini Rahel, nama Yusuf. Waktu dia pung umur tuju blas taon, dia deng dia pung kaka-kaka dong biasa pi jaga dong pung kambing-domba sama-sama. Dia pung kaka dong, ana dari Yakob pung bini, Bilha deng Silpa. Ma Yusuf ini, tukang bawa mulu kasi dia pung papa, so'al dia pung kaka-kaka dong. Dong kasi baju bagus sang Yusuf 3Waktu barana sang Yusuf, Yakob su tua. Andia ko dia sayang sang Yusuf lebe dari dia pung ana-ana laen dong. Satu kali, Yakob bekin satu baju panjang bagus sakali,* kasi sang Yusuf. 4Waktu dia pung kaka dong lia papa lebe sayang sang Yusuf, dong binci sakali sang dia, sampe dong sonde mau ba'omong bae-bae deng dia lai. 5-7Satu malam, ju Yusuf mimpi. Ais dia kasi tau itu mimpi sang dia pung kaka dong bilang, “We! Bosong dengar dolo! Beta mimpi, bilang, kotong samua ada ika kotong pung padi-gandum dalam kabón. Ju beta pung padi badiri lurus. Ma bosong pung padi dong badiri kuliling, ko soya beta pung.” Dengar bagitu, ju dia pung kaka-kaka dong tamba jengkel lai sang dia. 8Ais ju dong togor sang Yusuf bilang, “Woi! Lu kira lu su mau jadi bos ko parenta sang botong, ko?” Te dong su talalu jengkel sang dia, tagal dia kasi tau itu mimpi. Yusuf kasi tau dia pung mimpi 9Ais itu, Yusuf mimpi ulang lai. Ju dia kasi tau dia pung kaka dong, bilang, “We! Beta mimpi lai. Beta lia matahari, bulan, deng sablás bintang. Samua soya bae-bae sang beta.” 10Waktu Yusuf su carita abis itu mimpi sang dia pung papa deng dia pung kaka dong, dia pung papa togor karás sang dia bilang, “Mimpi ke apa tu! Lu pikir beta, deng lu pung mama, deng lu pung kaka-adi dong datang ko kotong ciom lu pung kaki? Lu pung mau lai!” 11Jadi Yusuf pung kaka dong camburu mati sang dia. Ma dia pung papa sonde abis pikir itu mimpi. Dong jual sang Yusuf pi Masir ko jadi budak di sana 12Ais satu waktu, Yusuf pung kaka dong bawa dong pung papa pung kambing-domba sampe deka deng kampong Sikem. 13Sonde lama, ju dia pung papa bilang, “Usu é! Lu pung kaka dong ada jaga kambing-domba deka-deka di Sikem. Jadi siap-siap ko lu pi lia sang dong dolo.” Ais Yusuf manyao, bilang, “Bae, papa.” 14Ju dia pung papa bilang, “Lu pi dolo, ko lia lu pung kaka-kaka deng beta pung kambing-domba dong. Dong ada karmana na, lu kambali ko lapor sang beta.” Ais ju, Yusuf jalan kasi tenga tana Hebron pung padang, ko pi tarús sampe di Sikem. 15Sampe di sana, ju dia cari kuliling sang dong di padang sana. Ais ju, dia katumu satu orang yang tanya sang dia bilang, “Lu ada cari apa?” 16Yusuf manyao, bilang, “Om. Beta ada cari beta pung kaka dong. Dong ada foo kambing-domba cari rumput deka-deka di sini. Om dapa lia sang dong, ko?” Kaka-kaka lia Yusuf pung datang 17Ais, itu orang kasi tau, bilang, “Dong sonde ada di sini lai. Ma dong bilang dong mau pi deka-deka di kampong Dotan.” Ais ju, Yusuf pi iko dia pung kaka dong, sampe dapa lia sang dong di Dotan. 18Ma waktu Yusuf masi jao, te dong su dapa lia sang dia. Ju dong ba'akór ko mau bunu sang dia. 19Ais dong kasi tau satu deng satu bilang, “Bosong lia dolo. Bos tukang mimpi su datang! 20Na, mari suda ko kotong bunu sang dia. Abis, kotong lempar buang sang dia pi dalam satu parigi mati tu. Nanti kotong kasi tau sang papa bilang binatang utan dong su makan buang sang dia! Baru kotong lia dia pung mimpi-mimpi itu karmana!” 21Dengar ame itu, ju dia pung kaka Ruben cari jalan ko mau kasi salamat sang Yusuf. Ju dia togor sang dia pung adi dong bilang, “We! Kotong jang bunu sang dia é! 22Lebe bae kotong buang sang dia pi dalam ini parigi mati sa. Di sini tampa sunyi, jadi sonde ada orang yang tau. Asal jang bekin badara sang dia.” Dia omong bagitu, tagal dia mau kasi lapás sang Yusuf, ko suru dia pulang. Dong tola maso Yusuf pi dalam parigi 23Ais, waktu Yusuf sampe di dong, dia pung kaka dong pegang ame sang dia, ju dong ru'i buang dia pung baju yang bagus tu. 24Ais itu, dong hela raroso sang dia, ju dong tola maso pi dalam parigi mati tu. 25Ais ju dong kambali ko pi makan. Dong masi makan, ju takuju, dong dapa lia satu rombongan datang. Itu rombongan pung onta dong ada mua bawa barang dagang, sama ke dara kayu wangi, bumbu-bumbu, deng obat macam-macam. Tau-tau te itu rombongan orang Ismael yang datang dari kampong Gilead mau pi jao sakali di negrí Masir. 26Ais itu, Yahuda kasi tau dia pung kaka-adi dong, bilang, “We! Lebe bae bagini sa. Kotong jang bunu sang dia. Dia pung ontong apa? Biar karmana ju, kotong sonde bisa sambunyi dia pung dara. 27Ada lebe bae kotong pi jual sang dia di itu orang Ismael dong. Biar kotong bekin karmana sang dia, ju dia masi kotong pung adi barana. Tagal itu, kotong jang bekin saki sang dia é!” Ju dong samua akór deng dia pung omong tu. Dong ba'akór ko mau jual sang Yusuf pi orang dagang dong 28Ais itu, pas deng itu orang dagang dong† lewat, ju Yusuf pung kaka dong hela nae sang dia dari itu parigi. Ju dong jual sang dia pi di itu orang Ismael dong, deng harga dua pulu doi perak.‡ Ais itu, ju dong bawa sang Yusuf pi Masir. 29Waktu dong jual sang Yusuf tu, Ruben sonde tau. Ais waktu dia bale pi di itu parigi, ju dia takuju sakali, tagal Yusuf sonde ada lai. Ais dia robe-robe dia pung pakean di badan, tagal dia pung hati talalu susa. 30Ju dia bale pi dia pung adi dong, bilang, “Aduu! Itu ana sonde ada lai di situ! Sakarang beta musti bekin apa lai?” 31Ais dong horo kambing satu ekor, ju dong ame Yusuf pung baju bagus tu, ko calóp pi dalam itu dara. 32Ais dong ame itu baju badara tu, bawa kasi dong pung papa, ko kasi tau, bilang, “Papa! Botong dapa pili ini baju. Papa lia coba. Jang-jang ini adi Usu pung baju.” 33Lia ame itu baju, ju Yakob langsung kanál. Tarús dia manyao, bilang, “Aduuu! Ini memang beta pung ana pung baju. Tar tau binatang utan su rabe sang dia di mana. Awee! Beta pung ana su mati!” 34Ais itu, Yakob robe-robe dia pung baju, ju dia pake karong goni, tagal dia susa mo mati.§ Ju dia manangis makarereu tarús sang dia pung ana lama sakali. 35Dia pung ana laki-laki deng ana parampuan samua datang kokoe sang dia, ma sonde ontong. Dia bilang, “Sonde! Beta bisa susa sampe mati, te beta sonde bisa lupa ini ana satu ni.” Ju Yakob pung hati susa tarús, tagal dia inga dia pung ana Yusuf yang su mati tu. Yusuf jadi budak di Masir 36Waktu Yakob masi susa bagitu, te itu orang dagang dong** su sampe di Masir. Ais dong pi jual sang Yusuf kasi satu orang bésar. Dia pung nama Potifar. Dia ini, raja Masir pung komandán jaga. Yahuda deng dia pung ana mantu Tamar 381Abis itu, Yahuda jalan kasi tenga dia pung kaka-adi dong, ko pi tenga deng dia pung tamán Hira di kampong Adulam. 2Di situ ada satu bapa, orang Kana'an, nama Sua. Yahuda basuka deng Sua pung ana nona satu, ju dong dua kawin. Ais itu, dia barana barapa ana laki-laki ba'iko-ba'iko. 3Ana nomer satu, dong kasi nama Er. 4Tarús nomer dua, dong kasi nama Onan. 5Abis nomer tiga, nama Sela. Waktu barana sang Sela, ju dong su pinda pi kampong laen, nama Kesib. 6Waktu ana nomer satu, Er, su bésar, Yahuda pi maso minta kasi dia satu nona, nama Tamar. Ais ju dong dua kawin. 7Ma Er itu talalu jahat. Tagal itu, Tuhan hukum kasi mati sang dia. Andia ko Er mati sonde kasi tenga ana. 8Ais itu, Yahuda suru dia pung ana nomer dua, bilang, “Onan! Lu pung kaka su mati, ma sonde ada ana. Jadi sakarang, iko orang tua dong pung biasa, lu musti ganti lu pung kaka ko kawin dia pung bini. Ko biar lu kasi turunan sang lu pung kaka.” 9Onan su tau itu adat. Ma dia sonde mau kasi turunan sang dia pung kaka Er. Jadi saban kali, kalo dia tidor deng Tamar, dia buang kaluar dia pung bibit, ko biar Tamar sonde usa barana. 10Onan pung cara bagitu, bekin Tuhan mara sakali. Andia ko Tuhan ju hukum kasi mati sang dia. 11Waktu Yahuda lia dia pung ana dua-dua yang kawin deng Tamar su mati, ju dia jadi taku. Dia pikir, jang sampe dia pung ana bungsu Sela kawin deng Tamar lai, nanti dia ju mati. Andia ko dia pi kasi tau dia pung ana mantu Tamar, bilang, “Ana é. Lebe bae lu pulang pi lu pung orang tua sa. Nanti beta pung ana Sela su bésar, baru lu kambali ko kawin deng dia.” Ais ju Tamar pulang. 12Lewat barapa lama, ju Yahuda pung bini mati. Jadi dia susa sampe waktu duka abis.* Ais dia pange dia pung tamán Hira, ko dong dua pi di kampong Timna. Di situ ada orang-orang dong rame cukur domba pung bulu, ko jual. 13Ju orang kasi tau sang Tamar bilang, “Lu pung papa mantu ada pi Timna iko pesta cukur domba pung bulu.” 14Itu waktu, Yahuda pung ana bungsu Sela su bésar. Ma Tamar su tau, bilang, dia pung papa mantu sonde mau kasi dia kawin deng Sela. Lantas Tamar cari akal ko tuntut dia pung hak. Ju dia buka kasi tenga dia pung pakean janda, ais ganti pake pakean bagus. Dia pake salendang ko tutu dia pung kapala deng dia pung muka. Ais dia pi dudu di kampong Enaim pung pintu maso, pas di jalan pi Timna. 15Waktu Yahuda lewat itu pintu maso kampong, dia dapa lia satu parampuan. Dia kira itu parampuan nakal, tagal Tamar bagaya deng pakean, ju tutu muka lai. 16Yahuda sonde sangka bilang itu parampuan, dia pung ana mantu. Jadi dia pi deka-deka itu parampuan, ko tanya, bilang, “We! Kalo beta deng lu na, lu minta barapa?” Ma Tamar manyao, bilang, “Neu! Dari Pak pung suka sa.” 17Yahuda tawar bilang, “Karmana kalo beta kasi lu kambing satu?” Ais Tamar balas, bilang, “Bae, Pak. Asal Pak kasi beta pegang barang jaminan dolo. Sampe kapan-kapan Pak kirim itu kambing.” 18-19Ju Yahuda tanya lai bilang, “Beta kasi lu barang jaminan apa?” Tamar manyao, bilang, “Pak kasi tenga cap yang ada tagantong, deng dia pung tali di Pak pung leher tu. Deng kasi tenga itu tongkat juga.” Dengar bagitu, ju Yahuda kasi itu barang-barang sang dia. Ais dong dua pi tidor sama-sama. Ais itu, Tamar pulang. Dia buka dia pung pakean bagus deng dia pung salendang tu, ko pake ulang dia pung pakean janda. Tau-tau te Tamar su dudu parú. 20Sonde lama lai, Yahuda minta tolong sang dia pung tamán Hira bilang, “Lu bawa ini kambing kasi itu parampuan nakal di Enaim sana, ko ame kambali beta pung barang-barang yang dia ada pegang.” Hira pi sampe di sana, dia batanya pi-datang, ma sonde dapa katumu itu parampuan. 21Ju dia batanya orang-orang di situ bilang, “We! Bosong ada dapa lia itu palacor yang biasa dudu di pintu maso sini, ko? Dia ada di mana é?” Ma dong manyao, bilang, “Pak, di sini sonde ada parampuan nakal.” 22Jadi Hira kambali pi sang Yahuda. Dia kasi tau, bilang, “Beta sonde katumu itu parampuan. Beta cari-cari, ma orang di sana kasi tau, bilang, di itu tampa sonde ada parampuan nakal.” 23Yahuda manyao, bilang, “Biar kasi tenga itu barang dong, ko dia soa sa! Asal orang jang bekin malu sang kotong! Te beta su mau bayar, ma kotong sonde dapa katumu sang dia na.” 24Lewat tiga bulan, ju orang pi kasi tau sang Yahuda, bilang, “Lu pung ana mantu Tamar itu, su bekin diri jadi parampuan nakal. Sakarang dia ada bunting.” Dengar bagitu, ju Yahuda mara mo mati. Ais dia parenta itu orang bilang, “Pi hela bawa itu parampuan datang, ko bakar idop-idop sang dia!” 25Ais dong pi hela bawa sang Tamar. Ma dia kasi kaluar itu cap, deng itu tongkat. Ju dia suru dong pi kasi tau dia pung papa mantu bilang, “Papa, tolong pareksa ini barang-barang dolo. Orang yang pung cap deng tongkat ini yang bekin beta dudu parú.” 26Lia itu barang, ju Yahuda langsung kanál, bilang, itu barang dia punya. Ais dia kasi tau, bilang, “Memang! Itu parampuan sonde sala. Beta yang sala. Dia batúl. Andia beta musti kasi kawin dia deng beta pung ana Sela. Ma beta yang sonde mau. Kasi lapás sang dia sa!” Abis ju, Yahuda sonde bakumpul lai deng Tamar. 27Tamar pung waktu barana su sampe, ju dia barana ana kambár. 28Waktu dia barana, ana satu kasi kaluar dia pung tangan. Ju ibu bidan ika banáng mera di itu tangan. Dia bilang, “Ini yang nomer satu.” 29Ma itu ana hela kambali dia pung tangan. Ais dia pung kambár yang kaluar lebe dolo. Ibu bidan bilang itu ana, “We! Lu ini memang kuat ó! Andia ko lu baseti kaluar lebe dolo!” Abis dong kasi nama itu ana, Peres (dia pung arti bilang, ‘baseti kaluar’). 30Abis, baru dia pung adi yang ada ika banáng mera itu kaluar. Dong kasi nama sang dia, Sera (dia pung arti bilang, ‘mera manyala’). Yusuf, deng bos Potifar pung bini 391-2Tempo hari, itu orang Ismael dong bawa sang Yusuf pi Masir. Di situ ada orang bésar satu, nama Potifar. Dia tu, kapala dari samua tantara yang bajaga di raja Masir pung ruma jabatan. Ais ju, Potifar béli Yusuf dari itu orang dagang dong, ko jadi dia pung budak di dia pung ruma. Di situ, TUHAN tolong sang Yusuf, sampe dia pung karjá samua jadi deng bae. 3Dia pung bos lia Yusuf pung karjá bagitu bae, ju dia tau batúl TUHAN ada tolong sang Yusuf. 4Andia ko dia pung bos suka sang Yusuf, deng parcaya sang dia. Tarús dia angka sang Yusuf jadi mandor di dia pung ruma. Dia ju kasi Yusuf urus dia pung ruma deng dia pung pusaka samua dong. 5Tagal Yusuf tenga di situ, andia ko Tuhan ju kasi berkat sang dia pung bos, orang Masir tu. Dia pung isi ruma, dia pung pusaka, dia pung kabón, deng dia pung karjá samua jadi deng bae. 6Ais, waktu Potifar lia Yusuf urus samua karjá deng bae, andia ko dia tar pikir apa-apa lai, cuma tau makan sa. Itu waktu, Yusuf talalu gaga. 7Dia tenga di sana balóm bagitu lama, ma Potifar pung bini su jato hati deng dia. Ju dia kokoe sang Yusuf ko mau tidor sama-sama. 8Ma Yusuf sonde mau. Ju dia manyao, bilang, “Jang bagitu, mama! Te beta pung bos Potifar su kasi beta kuasa ko urus dia pung karjá samua. 9Di ini ruma, sonde ada orang lai yang pegang kuasa lebe dari beta. Te bos su kasi beta urus samua-samua. Cuma mama sa, sonde. Karmana ko beta bisa bekin jahat bagitu! Itu ju su malawan Tuhan Allah pung mau!” Potifar pung bini maen kokoe sang Yusuf 10Ma biar bagitu, ju saban hari, itu bos pung bini maen kokoe tarús sa. Ma Yusuf sonde toe sang dia. 11Ais satu kali, ju Yusuf maso pi dalam ruma, ko mau lia dia pung karjá. Itu hari, sonde ada orang laen di ruma. 12Ju dia pung bos pung bini datang ko pegang Yusuf pung baju, tarús hela ame sang dia, ju bilang, “Mari suda! Sakarang tenga kotong dua sandiri sa. Mari suda ko kotong dua pi tidor.” Ma Yusuf sonde mau. Ais dia marontak, sampe dia pung baju talapás. Ju dia lari kaluar. Ma itu parampuan masi pegang tarús itu baju. 13Waktu Potifar pung bini lia Yusuf su lari kaluar kasi tenga dia pung baju, 14-15ju dia pange orang karjá dong, ko kasi tau, bilang, “We! Bosong mari lia dolo! Tadi, itu laki-laki Ibrani tu, maso beta pung kamar. Dia mau bekin jahat sang beta, ma beta batarea karás-karás. Ini, dia kasi tenga dia pung baju, ju dia lari kaluar. Beta pung laki ni, dia bawa ini orang biadab ko bekin malu-malu sang kotong sa!” Potifar pung bini kasi tunju Yusuf pung baju 16Ju Potifar pung bini pegang itu baju sampe dia pung laki pulang. 17Pas dia pung laki pulang, ju dia carita bilang, “Bu é! Itu orang Ibrani yang Bu bawa di sini tu, tadi dia su maso di beta pung kamar, ko mau parkosa sang beta! 18Ma beta batarea karás-karás pange orang-orang dong. Ais dia lari fuik, kasi tenga dia pung baju ni.” 19Dengar dia pung bini carita bagitu, ju Potifar mara mo mati. 20Tarús dia suru orang dong pi tangkap sang Yusuf. Ju dong kasi maso sang dia pi dalam raja pung bui. 21Ma TUHAN sonde lupa sang Yusuf. Andia ko, TUHAN tolong tarús sang dia, sampe itu bui pung bos ju suka sakali sang Yusuf. 22Ais, dia parcaya sang Yusuf. Andia ko, dia kasi ofer Yusuf urus orang bui samua, deng urus karjá samua di situ. 23Tagal itu, bos su sonde pusing urus apa-apa lai di itu bui. TUHAN tolong tarús sang Yusuf, andia ko karjá samua di itu bui jadi bae. Yusuf kasi tau dua orang bui pung mimpi pung arti 401-3Di itu bui, ju ada dua orang yang parná jadi kapala urusan di raja Masir pung ruma jabatan. Yang satu, urus raja pung minum. Yang satu lai, urus raja pung roti. Dong dua ada bekin tasala sang raja. Andia ko raja mara, sampe dia kasi maso sang dong pi dalam bui. Jadi dong dua tenga satu tampa deng Yusuf. 4Ais, itu kapala bui parenta sang Yusuf ko urus itu dua pagawe. Dong tenga di situ sampe satu-dua taon. 5Satu malam, itu dua pagawe mimpi. Satu-satu deng dia pung mimpi sandiri-sandiri. Deng itu mimpi dong pung arti ju laen-laen. 6Dia pung beso, Yusuf datang, dapa lia dong dua muka susa. 7Ju dia tanya sang dong, bilang, “Akurang ko ini hari, bosong pung muka tar enak bagitu?” 8Ju dong manyao, bilang, “Tadi malam botong ada mimpi, ma botong sonde tau dia pung arti.” Ais Yusuf omong, bilang, “Sonde ada satu manusia yang tau mimpi-mimpi pung arti, cuma Tuhan Allah sa. Coba bosong carita dolo. Nanti beta cari tau dia pung arti dong dari Tuhan.” 9Ais itu, orang yang urus raja pung minum, carita bilang, “Bagini. Dalam beta pung mimpi, beta dapa lia satu pohon anggor, 10bacabang tiga. Itu pohon langsung badaon, babunga, deng baboa barangke-rangke sampe masa. 11Ais beta lia, beta ada pegang raja pung galás minum. Ju beta ame itu anggor pung bua ko parés pi dalam raja pung galás. Ais itu, beta sorong kasi sang raja ko minum.” 12Dengar bagitu, ju Yusuf kasi tau, bilang, “Bapa. Itu mimpi pung arti bagini: itu cabang tiga tu, dia pung arti tiga hari. 13Dalam tiga hari ini, nanti raja kasi kaluar sang bapa dari ini bui. Ais dia angka kambali sang bapa, ko urus ulang dia pung minum sama ke dolu. 14Kalo bapa pung nasib su bae bagitu na, jang lupa sang beta ó! Kalo bapa sayang sang beta na, tolong kasi tau sang raja, ko dia ju kasi kaluar sang beta dari ini tampa dolo. 15Ko kalo mau iko dia pung batúl, dong ame paksa sang beta dari orang Ibrani dong pung kampong. Di sini, ju beta sonde bekin jahat apa-apa. Ma tau-tau, te dong su kasi maso sang beta di bui, sama ke beta ni, orang jahat sa.” 16Dengar ame itu mimpi pung arti yang bagus bagitu, ju itu orang yang urus roti carita sang Yusuf, bilang, “Adi é. Beta ju mimpi bagini: beta ada su'u bakul tiga susun. 17Di bakul paling atas, ada isi raja pung kue macam-macam. Ma burung-burung dong datang ko makan bekin abis itu kue dong dari atas beta pung kapala.” 18Dengar bagitu, ju Yusuf manyao, bilang, “Bapa pung mimpi pung arti bagini: Itu bakul tiga tu, dia pung arti ju tiga hari. 19Dalam tempo tiga hari ni, nanti raja suru orang datang potong buang bapa pung kapala. Ais dong gantong bapa pung badan di tiang. Ju burung-burung dong datang makan bekin abis bapa pung daging.” 20Lewat tiga hari, pas deng raja pung hari jadi, ju dia bekin pesta bésar kasi dia pung pagawe samua. Dia parenta ko dong pi kasi kaluar itu dua pagawe dari bui. 21Ais itu, dia angka kambali itu pagawe yang urus raja pung minum, pi dia pung pangkat yang dolu, ko dia urus ulang raja pung minum. 22Ma itu pagawe yang urus raja pung roti tu, dong gantong bekin mati sang dia, parsís ke Yusuf pung omong. 23Ma itu pagawe yang urus minum tu, sonde inga lai sang Yusuf. Dia lupa buang sang dia. Yusuf kasi tau raja Masir pung mimpi pung arti 411Lewat dua taon, ju raja Masir dapa mimpi. Dia mimpi, dia ada badiri di kali Nil pung pinggir. 2Takuju, dia dapa lia tuju sapi gumu-gumuk. Dong pung kulit mangkilat. Dong kaluar dari itu kali, ko makan rumput di situ. 3Ais ju, ada tuju sapi laen lai, kaluar dari itu kali. Dong pung badan kurus karempeng. Dong badiri deka-deka deng itu sapi gumuk dong. 4Ais, itu tuju sapi kurus dong kodo ame itu tuju sapi gumuk dong. Ju raja takuju bangun. 5Sonde lama lai, dia sonu ulang. Ju dia mimpi lai. Dia lia tuju buler padi yang ba'isi kaluar dari satu batang yang subur. 6Ais, dia dapa lia lai, tuju buler padi yang kosong, su mamalek, kaná angin panas. 7Ju samua buler padi yang kosong itu kodo ame itu tuju buler padi yang ba'isi. Abis ju, raja tabangun. Baru dia tau, dia su mimpi lai. 8Dia pung pagi, ju raja rasa tar enak. Ju dia parenta orang dong pi pange ame samua dukun deng orang pintar di Masir. Ais dia carita dia pung mimpi sang dong, ma sonde ada yang bisa kasi tau itu mimpi pung arti. Pagawe yang urus raja pung minum omong sang raja 9Ais, itu pagawe yang urus raja pung minum tu, baru dapa inga sang Yusuf. Ju dia pi kasi tau sang raja, bilang, “Tuan raja. Beta musti mangaku sala. 10Dolu, waktu bapa mara sang beta, deng beta pung tamán, ko kasi maso di bui, 11satu malam, ju botong dua mimpi. Satu-satu deng dia pung mimpi, deng dia pung arti laen-laen. 12Dalam itu bui ju ada satu orang Ibrani yang masi muda. Kapala bui angka sang dia jadi kapala urusan di bui. Botong carita botong pung mimpi sang dia. Ju dia kasi tau itu mimpi dong pung arti. 13Andia ko tuan raja angka ulang sang beta. Ma beta pung tamán tu, kaná hukum mati. Jadi samua tu, parsís sama ke itu orang Ibrani pung omong!” 14Dengar bagitu, ju itu raja suru orang capát-capát pi ame Yusuf dari bui. Ais ju Yusuf pi barias barisi-barisi, deng ganti pakean, ko pi mangada sang raja. 15Dia sampe, ju raja omong, bilang, “Nyong é! Beta ada mimpi, ma sonde ada satu orang ju yang bisa kasi tau itu mimpi pung arti. Ma ada orang kasi tau sang beta bilang lu bisa.” 16Ju Yusuf manyao, bilang, “Tuan raja. Beta ju sonde tau apa-apa. Cuma Tuhan Allah sa yang bisa kasi tau deng batúl itu mimpi pung arti. Dia tantu mau kasi tau hal yang bae sang tuan raja.” 17Ais ju, raja carita bilang, “Dalam beta pung mimpi tu, beta ada badiri di kali Nil pung pinggir. 18Ju ada tuju sapi gumu-gumuk deng dong pung kulit mangkilat. Dong kaluar dari itu kali, tarús dong pi makan rumput di itu kali pung pinggir. 19Ais ju ada tuju sapi laen lai yang datang. Ma itu sapi dong kurus karempeng. Di tana Masir ini, beta balóm parná lia sapi kurus macam bagitu! 20Ma beta heran sakali! Tagal takuju sa, itu tuju sapi yang kurus tu, kodo abis itu tuju sapi gumu-gumuk. 21Dong kodo abis, ma itu sapi-sapi dong kurus tarús. Ais ju beta takuju bangun. 22Ais itu, beta sonu lai, ju beta mimpi ulang. Beta lia ada tuju buler padi yang ba'isi, kaluar dari satu batang yang subur. 23Ais, beta dapa lia lai, tuju buler padi yang kosong, su mamalek, kaná angin panas. 24Ju samua buler padi yang kosong tu, kodo ame itu tuju buler padi yang ba'isi. Ais itu beta tabangun. Ju, beta carita itu mimpi di orang-orang pintar dong. Ma sonde ada satu orang yang bisa kasi tau dia pung arti.” Yusuf buka raja pung mimpi pung arti 25Ais Yusuf kasi tau, bilang, “Tuan raja. Itu dua mimpi pung arti satu sa. Tuhan Allah su kasi tau memang sang tuan raja, apa yang Dia mau bekin. 26Itu mimpi pung arti bagini: itu tuju sapi gumu-gumuk dong, deng tuju buler padi ba'isi tu, andia musim kinyang tuju taon. Dong pung arti satu sa. 27Ais, itu tuju sapi yang kurus karempeng tu, deng itu tuju buler padi yang kosong tu, andia musim lapar tuju taon. 28Jadi, Tuhan Allah su kasi tau memang apa yang Dia mau bekin. Itu sama ke beta su omong tadi. 29Nanti kotong dapa musim kinyang sampe tuju taon di samua tampa di negrí Masir ini. 30-31Ais itu, baru kotong dapa musim lapar sampe tuju taon. Nanti itu musim lapar hebat sakali. Sampe sonde ada makan lai di ini negrí. Samua orang lapar mo mati, sampe dong sonde bisa inga lai itu musim kinyang. 32Naa! Tuan raja dapa mimpi sampe dua kali tu, dia pung arti bilang, Tuhan Allah su ator memang. Sonde lama lai, te apa yang Dia ator tu, su mulai jadi. 33Tagal itu, beta usul bagini: lebe bae tuan raja cari satu orang yang pintar, yang bisa urus deng bae. Ais angka sang dia ko ator bae-bae ini negrí. 34Waktu musim kinyang tuju taon itu, lebe bae tuan raja ju angka orang laen lai, ko dong kumpul hasil lebe. Itu hasil, dong bagi lima ko simpan satu bagian. 35Dong musti iko tuan raja pung parenta, ko dong ame padi dari samua kampong di Masir. Ais dong musti simpan itu padi di lumbung-lumbung ko jaga bae-bae. 36Ko nanti itu tuju taon lapar sampe, na, kotong masi ada makanan. Deng ator bagitu, sonde ada orang mati lapar.” Raja angka Yusuf jadi dia pung tangan kanan di tana Masir 37Dengar Yusuf ba'omong bagitu, ju raja deng dia pung pagawe tinggi dong satuju deng Yusuf pung usul itu. 38Ais raja omong, bilang, “Tuhan Allah pung Roh su kuasa memang sang Yusuf ni. Andia ko sonde mungkin botong dapa orang laen lai, yang lebe dari dia.” 39Ais raja omong deng Yusuf, bilang, “Tuhan Allah su kasi tau samua ini sang lu. Sakarang baru botong tau, bilang, lu ini pintar. Deng lu pung akal lebe dari samua orang. 40Andia ko sakarang beta angka lu jadi beta pung tangan kanan. Ko lu jadi bos di beta pung istana. Deng nanti beta pung rakyat samua iko lu pung parenta. Ma beta sandiri sa, yang lebe dari lu.” 41-42Ais itu, ju raja cabu kasi kaluar dia pung cincin satempel, ko kasi maso di Yusuf pung jari. Ju dia omong, bilang, “Deng ini, beta angka lu jadi beta pung tangan kanan di samua negrí Masir ini.” Ais dia kasi pake satu baju panjang yang alus sang Yusuf, deng gantong rante mas di dia pung leher. 43Ais itu, dia kasi dia pung kareta kuda yang nomer dua ko Yusuf nae. Ada orang yang lari di muka kareta ko batarea ulang-ulang bilang, “We! Buka jalan ó! Kasi hormat!* Ada orang bésar mau lewat!” Deng bekin bagitu, raja su angka Yusuf jadi dia pung tangan kanan di tana Masir. 44Ais itu, raja omong deng Yusuf, bilang, “Bagini. Lu su tau memang beta ini raja. Ma beta su kasi tau samua orang di Masir ini bilang, kalo lu sonde kasi loos na, dong sonde bisa bekin apa-apa.” Yusuf, deng dia pung bini 45Ais ju raja kasi nama sang Yusuf, Safnat Panea, iko orang Masir dong pung nama. Dia ju kasi kawin Yusuf deng satu parampuan, nama Asnat. Yusuf pung bapa mantu, nama Potifera. Dia itu yang urus agama di kota On.† Deng bagitu, Yusuf jadi orang bésar di tana Masir. 46Waktu dong angka Yusuf tu, te dia pung umur tiga pulu taon. Ais itu, dia pi lia kuliling samua tampa di tana Masir. 47Dalam waktu tuju taon musim kinyang tu, kabón dong pung hasil talalu banya sakali. 48Ais Yusuf pi kumpul itu hasil lebe, ko dia simpan. Hasil padi dari tampa-tampa deka kota mana na, dia simpan di lumbung di itu kota. 49Sampe hasil padi yang dia kumpul tu, banya sakali. Sama ke pasir di pante laut, sampe sonde ada orang yang bisa ukur lai. 50Waktu musim lapar balóm sampe, te Yusuf pung bini Asnat su barana dua ana laki-laki. 51Ju Yusuf omong, bilang, “Tuhan Allah su bekin beta lupa beta pung sangsara waktu beta kaluar dari beta pung papa pung ruma.” Andia ko dia kasi nama sang dia pung ana nomer satu Manase (yang amper sama deng kata laen, yang dia pung arti bilang ‘lupa’). 52Waktu dia dapa ana nomer dua, ju dia omong lai bilang, “Beta su dapa sangsara banya di ini tampa. Ma Tuhan Allah su kasi berkat, deng beta dapa ana di sini.” Ju dia kasi nama itu ana, Efraim. ‡ 53Ais itu, ju musim kinyang tuju taon itu abis. 54Ju musim lapar tuju taon mulai datang, pas deng apa yang dolu Yusuf su omong tu. Di tampa laen, orang su lapar. Ma di samua tampa di Masir, ada makanan. 55Lama-lama, ju orang Masir dong mulai lapar. Ais dong pi minta makanan di raja. Ju raja suru dong pi di Yusuf, ko iko Yusuf pung parenta. 56Ma itu musim lapar tamba hebat lai, sampe samua tampa di Masir ju kaná. Ju Yusuf mulai buka samua lumbung ko jual padi kasi orang Masir dong. 57Ais itu, orang-orang dari mana-mana datang béli makanan dari Yusuf di Masir. Tagal itu musim lapar batúl-batúl ngarí sakali. Yusuf pung kaka-kaka dong pi Masir ko béli makanan 421Itu waktu, Papa Yakob dengar orang bilang ada padi di Masir, ju dia ba'omong deng dia pung ana-ana dong, bilang, “Ana dong é! Akurang ko bosong dudu-dudu tanganga bodo bagitu sa! 2Beta su dengar, bilang, di Masir ada makanan. Lebe bae bosong pi béli di sana dolo, ko biar kotong jang mati lapar.” 3Ais ju, Yusuf pung kaka sapulu orang tu, basiap-siap ko mau pi béli makan di Masir. 4Ma Yakob sonde mau kasi loos Yusuf pung adi bungsu Benyamin ko pi sama-sama deng dong. Ko dia ada pikir, “Jang sampe itu ana dapa calaka lai!” 5Tagal orang di mana-mana su dengar ada makanan di Masir, andia ko banya orang pi béli di sana. Itu musim lapar ju su sampe di tana Kana'an. Ais Yakob pung ana-ana dong* ju pi iko béli di sana. Yusuf pung kaka dong tikam lutut kasi hormat sang dia 6Itu waktu, Yusuf su jadi raja pung tangan kanan di Masir. Kalo orang datang dari mana-mana ko mau béli padi na, Yusuf yang jual kasi sang dong. Andia ko, waktu dia pung kaka-kaka dong sampe, dong pi tikam lutut kasi hormat sang dia, sampe dong pung muka kaná tana. 7-8Waktu dia lia sang dong, ju dia kanál memang. Ma Yusuf bekin diri sama ke orang Masir, andia ko dong sonde kanál sang dia. Ais dia batanya deng kasar sang dong, bilang, “Bosong ni, dari mana?” Ju dong manyao, bilang, “Botong ini dari Kana'an. Botong datang ko mau minta béli makan di Pak Wakil.” 9Ais Yusuf inga dia pung mimpi dolu tu. Ju dia bekin taku sang dong, bilang, “Beta sonde parcaya! Pasti bosong samua ini mata-mata. Bosong datang ko mau cari tau tana Masir pung rahasia, ais bale ko saráng sang kotong, to!” 10Ma dong manyao, bilang, “Sonde, Pak! Botong ini cuma Pak pung orang suru-suru sa. Batúl-batúl botong datang cuma mau béli makan sa. 11Botong samua ni satu bapa. Botong bukan mata-mata, Pak! Botong orang bae-bae.” 12Ma Yusuf omong tamba karás lai bilang, “Hee! Omong kosong! Jang putar-balek sang beta! Memang bosong ni batúl mata-mata ma. Tantu bosong datang ko mau cari tau ini negrí pung rahasia dong!” 13Ais dong protes bilang, “Sonde, Pak! Botong ni cuma bapa pung orang suru-suru sa! Botong datang dari tana Kana'an. Botong basodara dua blas orang. Botong samua satu papa. Botong pung adi bungsu ada tenga deng papa. Deng botong pung adi satu, su sonde ada lai.” Yusuf masparak sang dia pung kaka-kaka dong 14Ais Yusuf bale manyao, bilang, “Sonde! Su batúl apa yang beta omong tadi tu! Bosong ini memang mata-mata. 15Naa! Bosong musti kasi bukti dolo, ko beta tau bosong pung omong tadi tu, memang batúl ko sonde. Beta sumpa! Kalo bosong pung adi bungsu itu sonde datang di sini na, bosong sonde bisa jalan kasi tenga ini negrí! 16Jadi, bosong pili satu orang ko pi ame itu adi bungsu datang di sini. Yang laen, beta tahan. Beta mau lia bosong omong batúl ko sonde. Kalo sonde, bosong memang batúl mata-mata.” 17Ais Yusuf suru tahan sang dong di bui tiga hari. Yusuf lempar buang dia pung kaka dong pi dalam bui 18Dia pung tiga hari, ju Yusuf pi omong deng dong di bui, bilang, “Beta ini, satu orang yang taku sang Tuhan. Deng beta salalu iko Dia pung mau. Ko biar bosong bisa idop, beta mau lapás sang bosong. Ma ada satu sarat. 19Kalo bosong omong jujur na, bosong musti kasi tunju bukti sang beta. Dia pung jalan bagini: beta tahan satu orang dalam bui. Yang laen pulang ko bawa makanan kasi bosong pung kelu. Te dong ada tunggu bosong pulang bawa makanan. 20Abis, bosong bawa datang bosong pung adi tu, ko jadi bukti bilang bosong orang jujur. Ko biar beta jang kasi hukum mati sang bosong.” Dengar bagitu, ju dong satuju. 21Ais dong satu ba'omong deng satu, bilang, “Naa! Sakarang kotong kaná balas dari kotong pung dosa tempo hari, yang kotong su bekin di kotong pung adi tu. Kotong su lia dia sangsara sakali, sampe dia minta tolong, ma kotong sonde toe sang dia. Andia ko sakarang kotong sangsara bagini.” 22Ju Ruben kasi inga sang dong, bilang, “We, adi-adi dong! Dolu beta su larang sang bosong, ko jang bekin apa-apa sang itu ana, to! Ma bosong sonde nodek beta pung omong tu. Andia ko, sakarang kotong pikol Yusuf pung dara suda, ma.” 23Dong ba'omong bagitu, ma dong sonde tau, bilang, Yusuf ju mangarti dong pung bahasa. Tagal, waktu Yusuf ba'omong deng dong, dia pake bahasa Masir, ais jubir salin pi dalam bahasa Ibrani. 24Dengar dong ba'omong bagitu, ju Yusuf bangun kasi tenga dong, ko dia pi manangis sandiri di tampa laen. Waktu dia su manangis abis, ju dia kambali pi sang dong. Ais dia suru orang ika ame sang Simeon di dia pung sodara dong pung muka. Yusuf pung kaka dong pulang pi Kana'an 25Ais itu, Yusuf parenta dia pung orang dong, ko isi padi di dia pung kaka dong pung karong-karong. Deng kasi maso kambali satu-satu pung doi di dong pung mulu karong. Dia ju suru kasi sang dong bakál. Tarús, itu orang dong bekin iko Yusuf pung parenta. 26Ais itu, Yusuf pung kaka dong mua ame itu karong padi dong di dong pung keledai. Ais ju dong bangun pulang. 27Di tenga jalan dong barenti cape. Ju, satu dari dong buka dia pung tali karong, ko mau kasi makan dia pung keledai. Ma dia lia dia pung doi ada di atas itu padi. 28Dia takuju mo mati! Tarús dia batarea dia pung kaka dong, bilang, “Awii! Bosong mari lia ini dolo! Te kotong su paya ini, ma! Dong su kasi pulang beta pung doi di beta pung karong.” Yusuf pung kaka lia dia pung doi dalam karong Lia bagitu, ju dong ilang kira ko dong taku mo mati. Ais dong ba'omong, bilang, “Tuhan Allah su bekin apa sang kotong ini lai?” 29Ais dong jalan tarús. Sampe di Kana'an, ju dong carita sang dong pung papa, samua yang su kaná deng dong. 30Dong kasi tau, bilang, “Papa é! Itu raja Masir pung tangan kanan tu, talalu sakali é. Dia pung omong sa, kasar mo mati. Dia tudu sang botong bilang, botong pi mata-mata dia pung negrí. 31Ma botong manyao, bilang, ‘Sonde! Botong omong jujur sa. Botong ni bukan mata-mata. 32Botong orang bae-bae. Botong samua basodara dua blas orang. Botong satu papa. Cuma satu su sonde ada lai, deng yang bungsu ada tenga deng papa di Kana'an.’ 33Ais, itu Pak bilang, ‘Beta mau coba, bosong ini jujur ko sonde! Bosong satu musti tenga di sini. Yang laen pulang, bawa padi kasi bosong pung kelu, ko biar dong jang mati lapar. 34Bosong musti bawa datang bosong pung adi dolu. Deng bagitu, baru beta tau bosong ini bukan mata-mata, ma bosong memang orang jujur. Tarús, beta bisa kasi lapás bosong pung sodara yang beta su tahan tu. Deng beta kasi loos, ko bosong bole pi mana sa, di ini negrí.’” 35Carita abis, ju dong mulai bongkar dong pung isi karong dong. Takuju dong dapa lia satu-satu pung doi, masi ada di dong pung karong. Lia bagitu, ju Yakob deng dia pung ana samua taku mo mati. 36Ais itu, Yakob omong deng dong bilang, “Bosong ini su bekin ilang beta pung ana-ana dong. Yusuf sonde ada lai. Abis, Simeon ju bagitu. Sakarang ju bosong mau ame bawa Benyamin lai? Bosong ni batúl-batúl mau bekin sangsara sang beta sa!” 37Ju Ruben omong deng dia pung papa, bilang, “Papa é! Sarakan Benyamin sang beta suda. Beta yang tanggong-jawab. Beta janji, nanti beta kasi pulang dia di papa. Ma kalo sonde na, biar papa bunu beta pung ana laki-laki dua orang tu.” 38Ma Yakob omong bale bilang, “Sonde bisa! Bosong sonde bole bawa sang Benyamin. Te dia pung kaka Yusuf tu, su mati. Sakarang tenga dia sandiri sa. Kalo dia ju calaka di tenga jalan, bosong bekin tamba susa di beta pung kapala sampe beta maso kubur.”† Yusuf pung kaka-kaka kambali pi Masir, bawa dong pung adi Benyamin 431Itu waktu, musim lapar di Kana'an tamba hebat lai. 2Yakob pung kelu dong su bekin abis itu makanan yang tempo hari dia pung ana-ana dong bawa dari Masir. Ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Ana-ana dong é! Lebe bae bosong kambali pi Masir, ko béli lai kasi kotong padi dolo.” 3Ma Yahuda manyao, bilang, “Papa! Tempo hari, itu raja Masir pung tangan kanan su kasi inga karás sang botong bilang, botong sonde bole kasi tunju muka sang dia, kalo botong sonde bawa papa pung ana bungsu Benyamin tu! 4Jadi papa musti kasi loos sang adi Benyamin, ko iko sang botong dolo. Baru botong mau pi béli makanan kasi papa. 5Ma kalo papa sonde kasi sang Benyamin pi na, botong ju sonde akan pi. Te itu orang Masir su omong bagitu na.” 6Ju Yakob togor sang dong bilang, “Akurang ko bosong su kasi tau itu orang, bilang, bosong pung adi masi satu lai! Bosong cari-cari, ko bekin susa sang beta sa!” 7Ais dong kokoe, bilang, “Papa é! Itu orang maen batanya tarús, ko mau cari tau kotong, deng kotong pung kelu samua na. Dia batanya bilang, ‘Karmana? Bosong pung papa masi idop, ko? Bosong masi ada adi laki-laki laen lai, ko?’ Abis, botong mau bilang apa lai! Tarpaksa botong omong jujur sa. Ko sapa pi tau, bilang, dia mau suru botong bawa botong pung adi pi sana?” 8-9Ju Yahuda omong tamba lai, bilang, “Papa! Kasi loos itu ana pi deng botong suda. Beta janji, kalo jadi apa-apa sang dia na, biar beta yang tanggong ganti dia. Kalo beta sonde bawa pulang sang dia idop-idop kasi papa na, biar papa mua itu sala sang beta sampe mati. Jadi papa kasi loos itu ana suda, te botong su mau jalan ni. Lebe bae botong pi capát-capát, ko jang ada yang mati lapar. 10Coba kalo botong sonde tunggu bagini lama na, tantu botong su pulang bale dua kali.” 11Ais ju dong pung papa bilang, “Kalo bagitu, bosong bekin bagini sa. Pi ame kotong pung hasil tana yang paling bae. Andia: madu, bumbu-bumbu, dara kayu wangi, salap obat, kanari* deng kacang yang laen dong. Ais bawa kasi itu raja Masir pung tangan kanan, ko bilang ini kotong pung ole-ole. 12Bosong ju bawa doi dua kali lipat, tagal bosong musti kasi pulang doi yang bosong dapa di bosong pung karong tempo hari tu. Mangkali itu orang dong yang bekin tasala. 13Bosong ju bawa bosong pung adi, ma capát bale é! 14Beta do'a-do'a ko Tuhan Allah yang pung Kuasa Hebat, bekin raja Masir pung tangan kanan tu, ko dia rasa kasian sang bosong. Sampe dia mau kasi pulang Benyamin deng Simeon sang bosong, ko bosong samua pulang sama-sama. Ma, kalo beta pung ana dong musti ilang, biar beta pikol itu susa tarús sa.” 15Ais itu, dong pi kumpul ame itu ole-ole dong, deng itu doi, ko bawa pi Masir. Dong ju bawa sang Benyamin. Sampe sana, ju dong pi mangada sang Yusuf. 16Waktu Yusuf lia Benyamin deng dia pung kaka dong, dia suru dia pung kapala urusan, bilang, “We! Bawa ini orang dong pi beta pung ruma! Ais pi horo sapi satu, ko bamasa ena-ena. Te nanti dong makan siang deng beta.” 17Ais, itu kapala urusan bekin iko Yusuf pung parenta. Ju dia antar bawa sang dong pi Yusuf pung ruma. 18Waktu dong bajalan pi Yusuf pung ruma, dia pung kaka-kaka dong taku mo mati. Di tenga jalan dong ba'omong, bilang, “Weh! Akurang ko dia suru bawa sang kotong di sini? Jang-jangan dia mau bekin susa sang kotong, tagal itu doi yang dong su kasi kambali di kotong pung karong tempo hari tu. Dong sangaja antar kotong di sini, ko takuju sa, dong tangkap sang kotong, ko bekin jadi dia pung budak. Abis ju dong rampas ame kotong pung keledai samua.” 19Andia ko, waktu dong su deka-deka Yusuf pung ruma, ju dong omong deng itu kapala urusan, bilang, 20“Pak! Botong minta ma'af, te tempo hari botong su parná datang béli makanan di sini. 21-22Ais, waktu botong pulang kampong, botong barenti di jalan ko mau tidor. Tarús botong buka karong ko mau kasi makan binatang dong. Tau-tau te botong dapa kambali satu-satu pung doi béli padi tu, di dalam karong. Botong sonde tau sapa yang taro di situ! Ma sakarang, botong su bawa pulang itu doi dong samua. Jadi Pak jang mara ó! Biar Pak tau, sakarang botong ju ada bawa doi laen lai, ko mau béli makanan baru.” 23Ais, itu kapala urusan manyao, bilang, “Bosong tanáng sa! Sonde usa taku! Mangkali bosong pung Tuhan tu, yang kasi berkat sang bosong dalam itu karong dong. Tempo hari, beta su tarima bosong pung doi samua, ma. Bosong sonde ada utang lai!” Ais ju dia lapás kasi kaluar sang Simeon pi sang dong. 24Tarús dong samua maso pi dalam Yusuf pung ruma. Ais, itu kapala urusan kasi aer ko dong cuci kasi barisi dong pung kaki. Dia ju kasi makan dong pung keledai dong. 25Ais, dia kasi tau, bilang, “Nanti bosong makan siang sama-sama deng bos.” Waktu dong masi tunggu-tunggu Yusuf pung datang, dong ator memang dong pung ole-ole. 26Waktu Yusuf sampe, ju dong samua tikam lutut di dia pung muka. Abis, dong sorong dong pung ole-ole dong, kasi sang dia. 27Ais Yusuf tanya sang dong, bilang, “Karmana? Bosong samua babae, ko? Karmana deng bosong pung papa yang su tua tu? Dia ju babae, ko?” 28Dong manyao, bilang, “Pak pung hamba tua, yang botong pung papa barana ada babae, Pak.” Ju dong tondo ko kasi hormat lai sang dia. 29Ais itu, Yusuf buang mata kuliling, sampe dia dapa lia dia pung adi Benyamin. Dong dua tu, satu bapa, satu mama. Ju dia bilang, “Ooo! Andia ni, bosong pung adi bungsu yang bosong su carita tempo hari tu, ko?” Ais dia omong deng Benyamin, bilang, “Ana é! Beta do'a-do'a ko Tuhan Allah kasi berkat bam-banya sang lu.” 30Lia sang Benyamin tu, Yusuf pung rindu su mau tapo'a kaluar. Te dia sayang mo mati dia pung adi tu, na. Dia su sonde bisa tahan dia pung hati lai. Ju dia capát-capát kasi tenga sang dong, ko maso pi dia pung kamar. Ais dia manangis maskakeduk di situ. 31Manangis abis, ju dia pi cuci muka. Dia bekin tanáng dia pung hati, ais dia kaluar pi katumu sang dong. Ju dia suru dia pung pambantu dong pi ator meja. 32Ais dong taro kasi Yusuf makan di meja sandiri. Dia pung kaka-adi dong makan di meja laen. Dia pung staf orang Masir dong, ju makan di dong pung meja sandiri. Tagal orang Masir dong rasa noju dudu makan bacampor deng orang Ibrani.† 33Itu kapala urusan su ator ko Yusuf pung kaka-adi dong dudu bamangada deng Yusuf. Dia ator sang dong satu-satu dudu iko dong pung umur, mulai dari yang paling kaka sampe yang paling adi. Waktu dong lia cara ator dudu bagitu, dong heran. 34Ais, Yusuf ator ko pambantu dong ame kasi dia pung kaka-adi dong makanan dari dia pung meja sandiri. Dong samua tarima sama banya. Ma dong taro kasi Benyamin pung, lebe banya lima kali dari dia pung kaka dong. Ais ju dong samua makan-minum sampe takinyang-kinyang. Yusuf pung mok perak ilang 441Dong makan abis, ju Yusuf bakusu-kusu deng dia pung kapala urusan, bilang, “We! Lu pi isi ini orang dong pung karong satu-satu deng padi sampe ponu. Ais, lu taro ulang dong pung doi pi dalam dong satu-satu pung karong. 2Ais, lu ame beta pung mok perak, ko taro pi di itu ana bungsu pung karong.” Ju dia pi bekin iko Yusuf pung parenta tu. 3Dia pung beso papagi, ju Yusuf lapás sang dong ko pulang bawa makanan deng dong pung keledai. 4Dong balóm jalan talalu jao dari kota, ju Yusuf kasi tau dia pung kapala urusan, bilang, “Lu pi buru iko itu orang dong capát-capát. Kalo su katumu sang dong, lu bilang bagini: ‘Akurang ko bosong pung hati culas deng bapatua? Ko bosong balas dia pung bae deng jahat bagini! 5Karmana ko bosong sampe hati mancuri bawa bos pung mok perak? Bosong sonde tau, ko? Itu bukan bos pung mok minum sa! Dia ju pake itu mok ko cari tau orang pung nasib. Itu mok ilmu na! Bosong pung bekin ni, memang su talalu jahat!’” Dong dapa itu mok perak di Benyamin pung karong 6Ais ju, itu kapala urusan pi buru sang dong sampe dapa. Ju dia kasi tau sang dong, iko Yusuf pung omong tadi tu. 7Ais dong protes bilang, “Pak pung maksud karmana ini? Botong sumpa. Botong sonde mungkin bekin jahat bagitu! 8Pak sandiri su tau, to? Itu doi-doi dalam botong pung karong tempo hari tu, botong su kasi kambali sang Pak, to? Jadi, karmana ko botong bisa mancuri bos pung mas ko perak dari dia pung ruma! Sonde mungkin! 9Pak pareksa sa! Dapa itu barang di sapa pung karong, hukum mati sang dia suda! Deng biar botong yang laen ni, jadi lu pung budak sa.” 10Ais, itu kapala urusan bilang, “Sonde! Bagini sa. Kalo dapa itu mok di sapa, na dia jadi beta pung kuli. Yang laen bole pulang.” 11Ju dong kasi turun capát-capát itu karong dong. Tarús dong buka memang. 12Ais, itu kapala urusan pareksa alus-alus itu karong dong satu-satu, mulai dari yang paling kaka pung karong, sampe yang paling kici. Ju dia katumu itu mok perak di Benyamin pung karong. 13Lia bagitu, ju Benyamin pung kaka dong pung hati ancor-ancor. Ais dong kasi nae kambali itu karong dong di atas keledai, ju dong bale pi kota. 14Waktu dong sampe di Yusuf pung ruma, te dia masi ada di situ. Ju dong tikam lutut di dia pung muka. 15Ju Yusuf masparak sang dong, bilang, “Hee! Akurang ko bosong bekin bagini sang beta! Bosong sonde tau, bilang, orang bésar ke beta ni, bisa pake ilmu ko cari tau orang pung rahasia?” 16Ais Yahuda manyao, bilang, “Awii! Tuhan Allah su kasi talanjang botong pung sala dong. Ais botong mau bilang apa lai, Pak? Botong mau bela diri karmana lai. Kalo Pak mau tahan sang botong pung adi bungsu ini na, lebe bae Pak tahan botong samua. Ame botong samua jadi Pak pung budak sa.” 17Ma Yusuf manyao, bilang, “Sonde! Dapa itu mok di sapa na, dia itu yang jadi beta pung kuli! Bosong yang laen dong, bebas. Pulang pi bosong pung papa suda!” Yahuda minta ko dia ganti sang Benyamin 18Ais itu, Yahuda pi deka-deka sang Yusuf, ju omong, bilang, “Pak wakil! Beta tau Pak pung kuasa sama ke raja sandiri. Tagal itu, jang mara sang beta dolo. Te beta parmisi minta ba'omong sadiki deng Pak. 19Kamaren Pak su tanya sang botong, bilang, ‘Bosong pung papa deng adi yang satu, masi ada, ko?’ Yahuda pi deka-deka sang Yusuf 20Ais botong manyao, bilang, ‘Botong pung papa su tua. Deng ju ada botong pung adi bungsu satu. Waktu barana sang dia, papa su tua. Itu adi bungsu pung kaka barana ada satu, ma dia su mati. Dong dua pung mama su mati. Jadi sakarang, tenga adi bungsu sandiri sa. Andia ko, botong pung papa sayang mo mati sang dia.’ 21Ais Pak suru botong bawa datang botong pung adi tu, ko Pak bisa lia sang dia. 22Ju botong manyao, bilang, itu ana sonde bisa kasi tenga dia pung papa. Kalo dia kasi tenga na, botong pung papa su mati, andia tu. 23Tarús Pak manyao, bilang, ‘Kalo bosong sonde bawa sang bosong pung adi tu, na, bosong sonde bisa lia beta pung muka lai.’ 24Abis ju botong pulang. Sampe di Papa, ju botong kasi tau Pak pung omong samua tu. 25Lama-lama, ju botong pung makanan su abis. Ais papa suru botong datang ulang di Masir ko béli makanan lai. 26Ma botong balas, bilang, ‘Papa é! Botong sonde bisa pi sana lai. Te raja pung tangan kanan tu, su bilang, kalo botong sonde bawa botong pung adi bungsu na, botong sonde bisa lia dia pung muka. Jadi botong pung adi bungsu musti iko dolo, baru botong jalan.’ 27Ais itu, botong pung papa omong lai, bilang, ‘Bosong su tau, to? Beta pung bini Rahel tu, pung ana cuma dua sa. 28Ana yang partama su sonde ada lai. Pasti binatang utan su kodo ame sang dia. Andia ko sampe sakarang, beta sonde dapa lia sang dia lai. 29Kalo bosong ame ini ana bungsu dari beta lai, tarús dia kaná calaka na, bosong bekin tamba susa beta yang su tua ni, ko beta mati memang.’ 30-31Andia, Pak wakil. Kalo beta kambali pi papa, deng sonde bawa ini adi bungsu, pasti botong pung papa su mati, andia tu. Ko dia pung jiwa ta'ika deng itu ana na. Deng dia su talalu tua, sampe kalo botong bekin tamba susa sang dia, pasti dia mati. 32Tamba lai, beta su bajanji deng papa bilang, beta yang jamin itu ana. Beta bajanji sang papa, kalo beta sonde bawa bale itu ana pi dia, na biar beta tanggong itu sala sampe mati. 33Jadi beta minta bagini, Pak: Biar beta tenga di sini ganti dia, ko beta sa yang jadi Pak pung budak. Biar dia pulang deng dia pung kaka-kaka dong. 34Kalo itu ana sonde iko na, beta ju sonde bisa pulang. Beta sonde bisa tahan lia papa pung sangsara sampe mati.” Yusuf kasi kanál dia pung diri, deng minta dia pung papa dong pinda pi Masir 451Dengar bagitu, ju Yusuf pung hati noe sampe sonde bisa tahan lai di dia pung pagawe dong pung muka. Andia ko dia suru dong kaluar, ko dia bisa tenga sandiri deng dia pung kaka-adi dong. Deng bagitu, dia bisa mangaku dia pung diri tu, sapa. 2Ais, itu pagawe dong samua kaluar, ju Yusuf manangis makarereu karás-karás. Sampe orang Masir dong di luar itu kamar dapa dengar. Deng orang-orang di raja pung ruma ju dapa dengar. 3Ais Yusuf kasi tau tarús taráng sang dia pung sodara-sodara dong, bilang, “We! Kaka-adi dong ó! Beta ni Yusuf, bosong pung sodara! Papa memang masi idop, to?” Dengar bagitu, ju tarús dia pung kaka-adi dong taku mo mati, sampe dong sonde bisa omong apa-apa lai. 4Ais ju Yusuf gape sang dong, bilang, “We! Mari bosong datang deka-deka di sini dolo.” Ju dong pi deka deng Yusuf. Tarús dia omong ulang, bilang, “Beta ini Yusuf, yang tempo hari bosong jual buang pi Masir tu. 5Bosong memang su jual buang sang beta. Ma bosong jang taku, deng jang bakanjar kasi sala satu deng satu lai. Padahal, Tuhan Allah sandiri yang bawa beta datang di sini lebe dolo dari bosong. Ko deng bagitu, Dia pake sang beta ko kasi salamat banya orang. Ko dong jang mati lapar. 6Sakarang musim lapar baru jalan dua taon ni. Masi ada sisa lima taon lai. Itu waktu, orang sonde akan bale tana, sonde batanam, deng sonde dapa hasil apa-apa. 7Deng ini cara yang kotong sonde mangarti ni, Tuhan Allah bawa beta lebe dolo dari bosong. Ko biar ada dari bosong, deng bosong pung ana-upu dong, yang salamat. 8Jadi yang batúl, bukan bosong pung bekin sampe beta ada di sini, ma Tuhan Allah pung bekin. Dia yang bekin sang beta jadi raja pung tangan kanan di Masir. Ju beta jadi kapala urusan di raja pung ruma jabatan. Sonde ada orang laen yang lebe bésar dari beta. 9Na, sakarang, bosong pulang capát suda, ko kasi tau beta pung omong sang papa, bilang, bagini: ‘Papa pung ana Yusuf tu, masi idop! Dia su jadi orang bésar di negrí Masir. Dia ju minta papa pi di Masir capát-capát. 10Nanti papa bole tenga di da'era Gosen deka deng dia. Itu tampa bae deng luas. Jadi papa bisa piara papa pung domba-domba, kambing-kambing, sapi-sapi samua. Ais dia ju minta ko papa datang deng ana-upu, deng isi ruma, deng dong pung pusaka samua ko tenga tarús di sana. 11Kalo papa di Gosen na, dia bisa piara papa di sana. Te musim lapar masi lima taon lai. Jadi dia nanti ator ko papa deng kelu dong, papa pung binatang samua sonde kurang satu apa ju.’” 12Yusuf kasi tau abis, ju dia omong lai, bilang, “Sakarang bosong su lia sandiri, to? Ju lu, Benyamin. Beta ni, memang Yusuf. 13Jadi kasi tau sang kotong pung papa bilang, beta pung kuasa di Masir ni bésar sakali. Deng ju carita sang papa samua-samua yang bosong su lia. Ais itu na, bosong bawa datang papa capát-capát pi sini suda!” 14Ais dia paló dia pung adi Benyamin, ko dong dua manangis. 15Dia ju paló ame dia pung kaka-kaka dong, ko dia ciom satu-satu. Ais itu, baru dong mulai ba'omong deng dia. Raja Masir tarima Yusuf pung kaka-adi dong 16Ais itu, waktu raja deng dia pung pagawe dong dengar Yusuf pung kaka-adi dong ada datang, ju dong samua sanáng. 17Ais ju raja ba'omong deng Yusuf, bilang, “Yusuf, é! Kasi tau lu pung kaka-adi dong, ko dong mua ame padi di dong pung keledai, ko bawa pulang pi Kana'an. 18Ais suru dong bawa datang lu pung papa deng kelu samua, ko dong pinda di sini suda. Nanti beta kasi dong tana yang paling bae di Masir, ko dong bisa idop di sana, deng dong makan itu tana pung hasil. 19Ju kasi tau dong, ko dong bawa memang barapa kareta dari sini, ko nanti dong mua ame ana-ana kici deng lu pung papa. 20Jang pikir itu pusaka yang dong sonde bisa angka bawa, te samua yang paling bae di Masir ni, nanti dong soa.’” 21Dengar bagitu, ju Yusuf kasi sang dong barapa kareta deng bakál di jalan, iko raja pung parenta. Deng dia pung kaka-adi dong* ju manyimpan ko pulang iko raja pung parenta. 22Yusuf ju kasi sang dong satu-satu, pakean baru satu pasang. Ma dia kasi Benyamin doi perak tiga ratus, deng pakean baru lima pasang. 23Dia ju kirim kasi dia pung papa barang-barang yang paling bae dari Masir, ko mua di atas sapulu keledai laki. Dia kasi tamba lai, padi, roti, deng makanan macam-macam, di atas sapulu keledai mai, ko jadi bakál buat dong bale datang pi Masir. 24Ais itu, dia kasi pulang sang dong, deng kasi inga, bilang, “Bosong jang bakanjar di jalan é!” Yakob dengar Yusuf masi idop 25Ais ju dong jalan pulang pi dong pung papa di Kana'an. 26Sampe di sana, ju dong kasi tau dong pung papa, bilang, “Papa é! Papa pung ana Yusuf masi idop. Dia su jadi orang bésar ko parenta di Masir!” Waktu Yakob dengar, ju dia tanganga bodo, deng dia sonde parcaya dong pung omong tu. 27Ma waktu dong su kasi tau abis Yusuf pung omong, deng dia dapa lia kareta yang Yusuf kirim ko mau mua bawa sang dia pi Masir, baru dia mulai parcaya. 28Tarús dia omong, bilang, “Awii! Beta pung ana masi idop ó! Na, bagitu baru beta sanáng! Beta musti pi lia sang dia dolo, baru beta bisa mati deng tanáng.” Yakob deng dia pung kelu dong manyimpan ko mau pi Masir 461Abis itu, Yakob* manyimpan dia pung barang-barang dong, ju dong barangkat kasi tenga Kana'an. Sampe di kampong Barseba, ju dia horo binatang ko bekin korban kasi Tuhan Allah, yang dari dolu dia pung papa Isak sémba tu. Dong barangkat kasi tenga tana Kana'an 2Ais satu malam ju dia mimpi. Di itu mimpi, dia dengar Tuhan Allah pange sang dia, bilang, “Wei! Yakob! Yakob! Lu bangun dolo ko dengar!” Ju dia manyao, bilang, “Kanapa?” 3Ais Tuhan bilang, “Beta ini Tuhan Allah yang lu pung papa su sémba dari dolu. Lu jang taku pi Masir. Te Beta nanti bekin lu pung turunan jadi bangsa yang bésar di sana. 4Beta nanti pi di Masir sama-sama deng lu. Deng nanti Beta ju bawa pulang lu pung turunan kambali pi tana Kana'an. Nanti, waktu lu mati, lu pung ana Yusuf dapa lu pung napas.” 5Ais itu, Yakob deng dia pung ana-ana dong† kasi tenga kampong Barseba. Ju dong kasi nae sang dia, deng dong pung bini-ana, di atas kareta-kareta yang raja Masir su kirim. 6-7Tarús dong ame bawa dong pung pusaka samua, deng dong pung binatang samua yang su jadi dong pung milik di tana Kana'an. Ais Yakob deng dia pung ana laki-laki, dia pung ana parampuan, deng dia pung cucu-cece dong samua, jalan pi Masir. Yakob pung kelu yang iko pi Masir 8Yakob pung kelu yang iko pinda pi Masir, andia:‡ Ruben, ana partama. 9Dia pung ana-ana dong, andia: Henok, Palu, Hesron, deng Karmi. 10Simeon, deng dia pung ana-ana. Andia: Yemuel, Yamin, Ohad, Yakin, deng Sohar. Deng Saul ju, dia pung ana dari bini orang Kana'an. 11Lewi, deng dia pung ana-ana. Andia: Gerson, Kehat, deng Merari. 12Yahuda, deng dia pung ana-ana. Andia: Sela, Peres deng Sera. Yahuda pung ana laen, Er deng Onan, su mati di Kana'an. Dia ju bawa Peres pung ana-ana, andia: Hesron deng Hamul. 13Isaskar, deng dia pung ana-ana. Andia: Tola, Pua, Ayub, deng Simron. 14Sebulon, deng dia pung ana-ana. Andia: Sered, Elon, deng Yahleel. 15Dong samua tu, Yakob deng dia pung bini Lea pung ana barana, waktu dong tenga di Mesopotamia. Ada lai dong pung ana parampuan nama Dina. Jadi Yakob deng Lea pung turunan samua ada tiga pulu tiga orang. 16Tarús, ada dia pung ana-ana dari bini laen. Andia, Gad, deng dia pung ana-ana: Sifion, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arodi, deng Areli. 17Aser, deng dia pung ana-ana. Andia: Yimna, Yiswa, Yiswi, Beria, deng dong pung sodara parampuan, nama Sera. Ada ju Beria pung ana-ana: Heber deng Malkiel. 18Dong samua tu, ada anam blas orang. Andia Yakob deng dia pung bini Silpa pung ana-upu. Silpa tu, andia babu yang Laban kasi sang dia pung ana parampuan Lea, Yakob pung bini tua tu. 19Tarús, ada lai, Yakob pung bini laen, nama Rahel. Dia barana dua ana. Andia, Yusuf deng Benyamin. 20Itu waktu, Yusuf su kawin deng Asnat di Masir. Dia pung papa mantu tu, kapala agama di kota On. Dia pung nama Potifera. Ais, Yusuf deng Asnat pung ana-ana, andia, Efraim deng Manase. 21Benyamin ju iko pi Masir deng dia pung ana-ana. Andia: Bela, Beker, Asibel, Gera, Naaman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim, deng Ared. 22Ais, Yakob deng dia pung bini Rahel pung turunan tu, ada ampa blas orang. 23Abis tu, masi ada Yakob pung bini satu lai, nama Bilha. Dong pung ana, andia Dan deng Naftali. Dan pung ana, nama Husim. 24Naftali, deng dia pung ana-ana. Andia: Yasel, Guni, Yeser deng Silem. 25Yakob deng dia pung bini Bilha pung turunan tu, ada tuju orang. Bilha tu, andia Rahel pung babu yang dia dapa dari dia pung papa Laban. 26Jadi, Yakob pung turunan samua yang pi di Masir ada anam pulu anam orang. Balóm maso dia pung ana mantu dong. 27Tamba deng Yusuf pung ana-ana yang lahir di Masir, dua orang. Jadi Yakob deng dia pung kelu yang tenga di Masir, samua ada tuju pulu orang. Yakob katumu lai deng dia pung ana Yusuf 28Waktu dong su amper deka Masir, Yakob suru dia pung ana Yahuda jalan lebe dolo, ko pi pange sang Yusuf, datang katumu deng dia pung papa di Gosen. Waktu dong su sampe di Gosen, 29ju Yusuf nae pi dia pung kareta, ko pi katumu deng dia pung papa di situ. Waktu dong bakatumu, ju Yusuf paló dia pung papa, ju manangis lama sakali. Yusuf bakatumu deng dia pung papa Yakob 30Ais Yakob omong deng Yusuf, bilang, “Ana Yusuf é! Sakarang, beta sandiri su lia sang lu. Deng beta su tau lu masi idop. Andia, biar beta mati sakarang ju bae.” 31Ais ju Yusuf kasi tau sang dia pung kaka-adi dong samua, bilang, “Beta musti pi kasi tau sang raja, bilang, beta pung kelu dong su datang dari Kana'an. 32Ju nanti beta kasi tau, bilang, bosong ni, orang yang piara domba deng sapi. Andia ko bosong ju ada bawa bosong pung binatang-binatang deng pusaka-pusaka dong dari Kana'an. 33Kalo nanti raja pange bosong, deng dia tanya bosong biasa karjá apa, 34na bosong manyao suda sang dia bilang, bosong samua ni, tukang piara binatang dari kici-kici, sama ke bosong pung nene-moyang dong. Deng bagitu, nanti dia suru bosong tenga di da'era Gosen.” Yusuf kasi tau bagitu, tagal orang Masir dong rasa noju, kalo dong tenga bakumpul deng gambala dong. Raja kasi tana sang Yusuf pung kelu 471-2Abis ju, Yusuf deng dia pung sodara lima orang pi mangada sang raja. Yusuf kasi kanál, bilang, “Tuan raja! Beta pung papa deng beta pung kaka-adi dong su datang dari Kana'an. Dong datang deng dong pung kambing-domba, dong pung sapi-sapi deng dong pung barang-barang samua. Sakarang dong samua su ada di da'era Gosen.” Yusuf omong deng raja Masir 3Ais raja tanya, bilang, “Bosong pung karjá apa?” Ju dong manyao sang raja, bilang, “Botong ni gambala, sama ke botong pung nene-moyang. 4Sakarang ni, di tana Kana'an ada musim karíng yang hebat sakali sampe sonde ada makanan deng rumput lai. Andia ko botong datang di ini negrí ko tenga tahan. Botong ju ada bawa botong pung binatang dong. Naa, sakarang botong minta isin sang papa raja, ko botong tenga di da'era Gosen, ko piara botong pung binatang dong di situ.” 5Ais ju raja kasi tau dia pung mau sang Yusuf, bilang, “Sakarang lu pung papa deng kaka-adi dong su ada di sini. 6Jadi dong bole bekin ini negrí sama ke dong pung negrí sandiri. Yang beta tau, da'era Gosen tu, da'era yang paling bae di ini negrí. Jadi lebe bae dong tenga di situ sa. Deng kalo dari dong ada yang tau urus binatang deng bae, biar ko dong ju urus beta pung di situ.” 7Abis ju, Yusuf kasi kanál dia pung papa sang raja. Ju Yakob sambayang minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang itu raja. 8Ju raja tanya sang Yakob, bilang, “Bapa su umur barapa?” Yusuf deng Yakob omong deng raja Masir 9Yakob manyao, bilang, “Beta su idop saratus tiga pulu taon, ma beta sonde tatáp di satu tampa. Beta pung nene-moyang dong ju bagitu. Kalo banding deng dong, na beta pung umur memang lebe pende. Ma ponu deng sangsara.” 10Ais Yakob minta parmisi sang raja. Ma dia balóm jalan, dia minta Tuhan kasi berkat lai sang raja. 11Ais Yusuf iko raja pung omong, tarús dia tunju tampa kasi sang dong di da'era Gosen. Itu tampa talalu bagus. (Nanti dong kasi nama itu tampa ‘Rameses’.) Ais ju Yusuf pung papa deng dia pung kaka-adi dong tenga tarús di situ. 12Ais Yusuf ju sadia makanan ko kasi dia pung papa, dia pung kaka-adi dong, deng dong pung bini-ana dong samua, dari yang paling bésar sampe yang paling kici. Musim lapar di tana Masir 13Itu waktu, musim lapar talalu hebat sakali, sampe di mana-mana su sonde ada makanan lai. Dari Masir sampe Kana'an orang dong samua su suák. Dong sonde bisa bekin apa-apa lai, tagal dong su lapar mo mati. 14Ais orang datang dari samua tampa di Masir deng samua tampa di Kana'an, ko béli makan di Yusuf. Ju dia kumpul itu doi samua, ko pi simpan di raja pung ruma. 15Itu waktu, orang Masir deng orang Kana'an dong pung doi su abis. Andia dong sonde bisa béli makanan lai. Ais ju dong datang mangada sang Yusuf, ko minta bilang, “Bapa wakil é! Kasi botong makan dolo, ko botong jang mati lapar. Te botong pung doi su abis na.” 16Ais Yusuf manyao, bilang, “Kalo memang bosong pung doi sonde ada lai, na, bekin bagini: kasi sa bosong pung binatang, ko beta tukar deng makanan.” 17Ais ju, dong kasi dong pung binatang sang Yusuf, ko tukar deng makanan. Andia dong pung kuda, dong pung domba, dong pung kambing, dong pung sapi deng dong pung keledai. Tagal itu taon Yusuf su janji bagitu. 18Bale taon, dong datang lai di Yusuf, bilang, “Papa wakil é! Botong omong jujur sa. Botong pung doi deng botong pung binatang, papa su tukar ame samua. Sakarang sonde ada apa-apa lai. Tenga botong pung diri deng botong pung tana sa. 19Jang kasi biar botong mati. Kalo botong mati na, sapa yang urus itu tana dong? Lebe bae, papa wakil ame botong jadi papa pung budak. Deng papa ju ame botong pung tana, ko jadi papa pung. Tarús papa kasi bibit ko botong tanam kasi papa. Ais botong pung cape, deng botong pung tana tu, papa ganti deng makanan sa. Asal botong jang mati!” 20Tagal musim lapar tamba hebat, andia ko samua orang Masir jual buang dong pung tana. Ju Yusuf béli ame samua tana di Masir ko jadi raja pung pusaka. 21Deng bagitu, andia samua rakyat Masir jadi raja pung budak.* 22Ma Yusuf sonde béli kapala agama dong pung tana, tagal raja kasi sang dong makanan tarús. Andia ko dong sonde parlú jual dong pung tana. 23Itu waktu, ju Yusuf omong deng rakyat dong, bilang, “Naa! Sakarang bosong su jadi raja pung budak. Bosong pung tana samua, ju beta su béli kasi raja. Jadi bosong ame ini bibit dong, ko pi tanam di itu tana-tana dong suda. 24Ais nanti waktu koru na, bosong bagi lima. Satu bagian bawa kasi raja. Sisa ampa bagian, bosong pake bekin bibit, deng saparu bosong deng bosong pung kelu dong makan.” 25Ais ju dong manyao, bilang, “Pak su kasi salamat sang botong, tagal itu botong minta tarima kasi. Botong mau jadi tuan raja pung budak sa.” 26Ais Yusuf bekin itu atoran jadi adat di negrí Masir. Andia dari samua padi yang rakyat dong su koru, dong bagi lima. Satu bagian dong kasi sang raja. Ampa bagian dong pake sandiri. Cuma kapala agama dong pung tana, raja sonde béli. Itu adat, dong masi pake tarús. Yusuf bajanji, dia kasi kubur Yakob di dong pung nene-moyang pung tampa kubur 27Mulai itu waktu, ju orang Isra'el dong tenga tarús di Masir, di da'era Gosen. Dong jadi orang kaya, deng dong pung turunan ju tamba banya. 28Di Masir, Yakob masi idop lai tuju blas taon, sampe dia pung umur samua jadi saratus ampa pulu tuju taon. 29Ais waktu dia pung hari mati su deka-deka, ju dia pange sang Yusuf ko kasi tau, bilang, “Ana Usu é! Beta rasa-rasa sonde lama lai, te Tuhan Allah su pange pulang sang beta. Jadi beta minta, kalo lu sayang sang beta, lu sumpa ko lu jang kubur beta di tana Masir ni. 30Lu musti bawa pulang beta pung mayat, pi kotong pung nene-moyang dong pung tampa kubur. Ko lu kubur beta di situ. Itu papa pung mau.” Ju Yusuf manyao, bilang, “Bae, papa! Kalo papa su mau bagitu na, beta iko sa.” 31Tarús Yakob omong, bilang, “Naa, kalo bagitu, sakarang lu sumpa dolo, ko bilang lu iko papa pung mau.” Ais ju Yusuf sumpa iko Yakob pung omong tu. Tarús Yakob tikam lutut di atas koi, ko sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Yakob minta berkat kasi sang Yusuf pung ana, Efraim deng Manase 481Sonde lama lai, ju orang datang kasi tau sang Yusuf bilang dia pung papa su saki banya. Jadi dia bawa ame dia pung ana dua, andia Manase deng Efraim, ko pi lia sang dong pung ba'i Yakob. 2Waktu Yakob dengar Yusuf dong su datang, ju dia paksa diri ko dudu di koi. 3Ju dia kasi tau sang Yusuf, bilang, “Ana Usu é! Tempo hari Tuhan Allah yang Dia pung kuasa hebat sakali tu, su kasi tunju Diri sang beta di kampong Lus di tana Kana'an. Di situ, Dia janji sang beta. 4Dia omong, bilang, ‘Nanti Beta kasi lu pung ana-upu tamba banya, ko lu pung turunan jadi bangsa yang bésar. Nanti Beta ju kasi ini negrí pi di lu pung turunan dong, ko jadi dong pung pusaka sampe kiamat.’” 5Na sakarang, lu pung ana Efraim deng Manase tu, dong pung hak bagini: beta datang di Masir, te dong dua su ada. Biar bagitu, ju sakarang, beta su anggap dong dua sama ke beta pung ana sandiri, ke Ruben deng Simeon. 6Ma nanti, kalo lu dapa ana lai, na itu lu pung ana sa. Beta sonde anggap dong, beta pung ana. Jadi, biar nanti dong tarima dong pung pusaka dari dong pung kaka Efraim deng Manase sa. 7Beta bekin bagitu, ko inga lu pung mama Rahel. Waktu kotong kambali dari Mesopotamia pi Kana'an, te lu pung mama mati barana di tenga jalan deka deng kampong Efrata di tana Kana'an. Itu waktu, beta pung hati susa mo mati! Ju beta kubur sang dia di pinggir jalan yang mau pi kampong Efrata tu.” (Itu kampong sakarang, dong kasi nama Betlehem .) 8Yakob* omong abis ju, dia angka muka, ju dia lia Yusuf pung ana-ana di situ. Ais ju dia tanya sang Yusuf, bilang, “We! Ini sapa pung ana-ana dong ni?” 9Tarús Yusuf manyao, bilang, “Ini dia ni, ana-ana yang Tuhan Allah kasi sang beta di Masir ni.” Ais ju Yakob omong, bilang, “Kalo bagitu na, lu bawa dong deka-deka sang beta, ko beta sambayang minta Tuhan Allah kasi berkat sang dong.” 10Yakob su tua, deng dia pung mata su kabur. Andia ko dia sonde bisa lia bae-bae lai. Tarús Yusuf bawa dia pung ana-ana tu, pi deka-deka sang Yakob, ko dia paló-ciom sang dong. 11Ais ju dia omong deng Yusuf, bilang, “Bagini lama, beta pikir sa, beta sonde mungkin katumu deng lu lai. Ma sakarang, Tuhan Allah su bekin lebe lai, sampe beta ju masi bisa lia lu pung ana-ana dong.” 12Ais ju Yusuf kasi ondor dia pung ana dong dari Yakob,† ju dia tikam lutut deng muka sampe di tana, di dia pung papa pung muka. 13Ais ju Yusuf bangun. Tarús dia ame dia pung ana dong ko kasi badiri deka-deka deng dia pung papa. Dia taro ana nomer satu, Manase, di Yakob pung sablá kanan; deng ana nomer dua, Efraim, di Yakob pung sablá kiri. 14Ma, waktu Yakob mau taro tangan ko minta berkat kasi sang dong dua, dia kasi pinda dia pung tangan kanan ko taro pi atas adi Efraim pung kapala, deng dia taro tangan kiri pi atas kaka Manase pung kapala. 15Tarús dia sambayang minta Tuhan Allah kasi berkat sang Yusuf, bilang, “Lu pung ba'i Isak pung bapa Abraham, deng lu pung ba'i Isak sandiri tu, dong dua iko tarús sang Tuhan Allah pung mau. Tuhan Allah ju su piara sang beta dari muda sampe sakarang. 16Dia su kasi lolos sang beta dari samua macam calaka.‡ Jadi beta ju minta ko Dia kasi berkat sang ini ana-ana dong deng dong pung turunan. Ju, kalo dong sambayang sang Tuhan Allah, dong sonde lupa subu ba'i Abraham, ba'i Isak, deng beta pung nama. Ko biar dong pung turunan tamba banya, ko jadi bangsa yang bésar di ini dunya.” 17Ma, waktu Yusuf lia dia pung papa ada taro dia pung tangan kanan di adi Efraim pung kapala, ju dia pegang ame dia pung papa pung tangan tu, ko kasi pinda di kaka Manase pung kapala. 18Dia kasi tau dia pung papa, bilang, “Papa é! Jang bekin bagitu. Te dia tu, adi Efraim. Dia bukan ana nomer satu. Papa musti taro papa pung tangan kanan di atas kaka Manase pung kapala. Ko itu ana nomer satu pung hak.” 19Ma dia pung papa Yakob sonde mau. Ju dia bilang, “Ana é! Beta memang tau. Te nanti Manase jadi hebat, deng dia pung turunan tamba banya sampe jadi bangsa yang bésar. Ma dia pung adi Efraim tu, nanti lebe hebat dari dia. Deng dia pung turunan tu, nanti talalu banya sampe dong jadi banya bangsa yang hebat.” 20Ais ju, dia kasi tau sang itu ana dua, bilang, “Nanti kalo orang Isra'el minta Tuhan Allah kasi berkat sang orang, dong ju subu bosong dua pung nama. Nanti dong minta bilang, ‘Moga-moga Tuhan Allah kasi berkat sang lu, sama ke Dia kasi berkat sang Efraim deng Manase.’” Deng bagitu, Yakob ju subu adi Efraim pung nama lebe dolo dari kaka Manase pung nama. 21Ais ju Yakob kasi tau sang Yusuf, bilang, “Ana é! Sonde lama lai, te beta su mati. Ma nanti Tuhan Allah tolong sang bosong, ju Dia bawa bale sang bosong pi di bosong pung nene-moyang dong pung negrí. 22Ma sakarang, beta kasi sang lu lebe dari beta kasi sang lu pung kaka-adi dong. Te beta kasi tamba sang lu gunung di tana Kana'an yang dolu beta ame dari orang Amori, waktu beta baparáng deng dong.” Yakob omong dia pung ana satu-satu pung sifat deng berkat 491Ais itu, Yakob suru pange dia pung ana-ana dong samua. Dong datang abis, ais dia kasi tau, bilang, “Ana dong é! Mari ko bosong bakumpul deka-deka deng beta di sini dolo. Beta mau kasi tau sang bosong, satu-satu pung jalan idop di balakang hari.” 2Ais Yakob mulai kasi tau memang dia pung ana-ana dong, bilang, “Bagini! Yakob pung ana dong! Mari, bosong badiri kuliling sang beta. Dengar bosong pung papa Isra'el ini mau omong. 3Ruben! Lu ini, beta pung ana paling tua! Lu ini, beta pung tongkat, deng beta pung tangan kanan. Orang paling hormat sang lu. 4Ma lu pung hati gampang tagoyang, sonde tau lu pung mau yang mana, sama ke arus laut yang takuju pi sini-pi sana. Takuju sa, lu su pi tidor deng beta pung bini Bilha, ko bekin kamomos lu pung papa pung koi. Andia ko lu pung pangkat kaka jato memang! 5Simeon deng Lewi! Bosong dua satu merek! Bosong dua gampang sakali maen angka kalewang, ko bekin orang dong sangsara. 6Bosong pung sanáng, andia potong bekin putus sapi pung urat kaki, sampe dong taputar satenga mati di tampa sa. Deng bosong pung jahat lai, andia bosong makan gigi, baru bosong bunu orang. Andia ko beta sonde mau toe bosong pung omong. Beta ju sonde mau iko campor deng bosong pung parkara. 7Jadi sakarang, beta kutuk bosong pung asaráng tu, ko su talalu na! Deng bosong pung mara yang sonde ada pung rasa kasian sadiki ju. Nanti bosong musti tanggong sandiri bosong pung jahat tu. Nanti Tuhan kasi talempar kiri-kanan bosong pung turunan dong. Ais dong tenga tasiram di mana-mana di tana Isra'el. Singa laki deng singa mai 8Yahuda! Lu pung nama pung arti bilang ‘puji’. Lu pung kaka-adi dong nanti puji sang lu, deng tondo kasi hormat sang lu. Lu ju tendes ame lu pung musu dong, sampe dong sonde bisa angka kapala. 9Lu ini ke singa muda yang hebat, ko bisa cari makan sandiri. Lu ju sama ke singa laki yang hela badan ko mau pi tidor; sonde ada yang barani pi korek sang lu. Lu ju sama ke singa mai yang ada jaga dia pung ana; sonde ada orang yang barani pi ganggu. Bagitu ju deng lu. Orang dong eleng sang lu, deng dong sonde barani bekin macam-macam. 10Nanti lu ini, pegang parenta. Lu pung turunan dong ju pegang parenta ba'iko-ba'iko, sampe nanti ada satu yang ada pung hak lebe dari samua, yang dudu pegang itu parenta. Ais bangsa-bangsa dong samua soya deng dengar sang Dia.a 11Nanti lu idop sanáng-sanáng. Lu mau apa sa, ada! Lu mau bekin apa sa, jadi! Ais lu pung binatang dong, deng kabón pung hasil dong, tamba banya sampe tabuang-tabuang. 12Lu pung makan-minum dong, ena-ena, sampe sonde tau abis-abis. 13Sebulon! Lu pung tana pusaka paling luas, deng deka laut, sampe babatas deng kota Sidon. Kapal-kapal dong datang dari mana-mana ko buang jangkar deng aman di lu pung pante. 14-15Isaskar! Lu ini, sama ke keledai kuat, ma lu pung kapala batu sonde bisa-bisa pung. Kalo lu su tidor di tenga jalan na,* sapa yang masi bisa paksa kasi bangun sang lu, ko jalan tarús. Ma, kalo lu su dapa lia itu kampong bagus di sablá sana, sonde suru, ju lu su pikol lu pung muatan ko su pi. Andia lu tu, bagitu suda! 16Dan! Lu pung nama pung arti bilang ‘hakim’. Ais lu ini, deng lu pung turunan, yang nanti putus lu pung bangsa Isra'el dong pung parkara deng sonde barát sablá. 17Lu ini ju lihai sama ke ular baracon yang ada tidor jaga di pinggir jalan. Kalo orang nae kuda lewat di situ, takuju sa, lu su gigi kuda pung balakang kaki, sampe dia pung orang jato talempar. 18Ya TUHAN! Beta do'a-do'a ko Lu kasi salamat sang botong samua. 19Gad! Lu pung nama pung bunyi amper sama ke ‘saráng’. Nanti gerombolan parampok dong saráng sang lu, ma lu bale saráng kasi kala sang dong. 20Aser! Nanti lu pung kabón pung hasil paling bae, sampe lu bisa bekin kue mewa-mewa yang enak, ko raja-raja dong datang béli di lu. Binatang rusa 21Naftali! Lu ini, sama ke rusa mai yang lari fuik, yang sonde ada orang bisa ator sang lu. Lu ju barana ame lu pung ana-ana dong pung manis-manis lai. 22Yusuf! Lu sama ke pohon malata yang idop deka mata aer. Lu pung cabang dong malata nae pi tembok tinggi-tinggi.† 23Ada ju orang yang lempar dong pung saki hati sang lu, sama ke musu yang pana sang lu. 24Ma Tuhan Allah yang beta sémba tu, tolong sang lu. Andia ko Dia bekin kuat lu pung tangan, sampe lu bisa pana balas sang dong, biar dari jao-jao. Lu bisa manáng sang dong, tagal Tuhan yang tolong sang lu tu, memang Dia pung kuasa hebat batúl! Andia ko beta basandar sang Dia. Te Dia yang jaga sang beta. 25Dia ju nanti jaga sang lu. Deng Dia kasi berkat sang lu, berkat dari langit, berkat dari bumi, deng berkat barana ana bam-banya yang sehat-sehat. 26Gunung-gunung dong sonde ilang buang. Deng beta pung berkat kasi sang lu ni, lebe banya dari gunung-gunung samua! Biar berkat samua ni, tapo'a pi sang lu, tagal lu yang paling lebe dari lu pung kaka-adi dong samua. Anjing utan di tana Isra'el 27Benyamin! Lu pung barani sama ke anjing utan lapar. Masi papagi, te dia su baburu ko tangkap ame dia pung makanan. Ma kalo su malam, dia pi bagi-bagi yang sisa dong, kasi dia pung ana-ana. Lu pung turunan ju hebat bagitu!” 28Bagitu suda, Yakob kasi tau memang dia pung ana-ana pung jalan idop di balakang hari, satu-satu deng dia pung turunan. Dong samua itu yang kasi turun dua blas suku Isra'el. Yakob mati 29-30Ais ju Yakob minta dia pung ana-ana dong janji, bilang, “Sonde lama lai, te beta su mati. Kalo beta mati, bosong musti pi kubur sang beta di Ba'i Abraham pung kubur. Itu kubur ada di goa, badeka deng kampong Makpela deng Mamre di tana Kana'an. Dolu Ba'i Abraham béli ame itu goa deng dia pung kabón ko bekin dia pung tampa kubur. Dia béli kontan dari orang suku Het, nama Efron. 31Di situ dong kubur kotong pung Ba'i Abraham deng nene Sara, beta pung papa Isak, deng beta pung mama Ribka. Jadi, bosong ju musti kubur sang beta di situ, di beta pung bini Lea pung sablá. 32Na, bosong jang lupa kubur sang beta di itu goa yang Ba'i Abraham su béli ame tu.” 33Yakob omong abis bagitu, ju dia tidor kambali di atas koi, ju dia mati. 501Ais Yusuf paló ame dia pung papa, ju dia manangis makarereu. Tarús dia ciom dia pung papa ulang-ulang. 2Abis itu, ju Yusuf parenta tukang urus mayat dong, ko taro ramuan, ko bekin awet Yakob pung mayat. 3Ais, itu tukang dong urus itu mayat sampe ampa pulu hari, iko dong pung biasa. Ju orang Masir dong samua iko manangis Yakob pung mati. Dong bekin bagitu sampe tuju pulu hari, sama ke dong pung orang bésar mati. 4Abis dia pung tuju pulu hari, ju Yusuf kasi tau dia pung pagawe, bilang, “Dengar! Beta minta ko bosong bawa beta pung omong ni, pi kasi tau sang raja bilang bagini: 5‘Waktu beta pung papa su mau mati, dia ada minta sang beta ko pi kubur dia pung mayat di tana Kana'an. Jadi, beta minta raja kasi isin ko beta pi kubur beta pung papa. Ais itu, baru beta bale datang di sini.’” 6Dengar bagitu, ju raja manyao, bilang, “Kalo lu su janji lu pung papa bagitu na, pi ko kubur sang dia di sana suda.” 7Tarús Yusuf pi kubur dia pung papa. Orang banya ju pi iko deng dia. Andia raja pung pagawe dong samua, deng orang bésar samua dari Masir. 8Yusuf pung kaka-adi, deng dong pung orang karjá samua ju pi iko kubur sang Yakob. Yang tenga di Gosen, cuma dong pung bini deng ana-ana kici dong, deng dong pung binatang. 9Tantara banya ju iko. Ada yang pake kareta, deng ada yang nae kuda. Tagal yang iko tu, banya sakali, andia ko rombongan yang iko bajalan antar mayat jadi panjang sakali. 10Ais dong samua bajalan sampe langgar kali Yarden di satu tampa nama Atad. Orang biasa datang ko puku padi di situ. Ais di itu tampa, Yusuf dong manangis makarereu dia pung papa pung mati. Ju dong mete-mete lai tuju malam. 11Waktu orang Kana'an di situ lia dong susa bagitu, ju dong omong, bilang, “We! Bosong lia dolo. Orang Masir dong pung cara mete pung sedí ame lai! Dong manangis sampe bagitu macam tu.” Andia ko dong kasi nama itu tampa Abel-Misraim. Dia pung arti ‘orang Masir pung duka’. 12Ais Yakob pung ana-ana dong bekin iko sama ke dong pung janji tu. 13Ju dong angka bawa Yakob pung mayat, ko pi kubur di goa deka kampong Makpela deng Mamre. Abraham su béli itu tampa dari orang suku Het, nama Efron, ko dia bekin jadi dong pung tampa kubur. Yusuf bekin tanáng dia pung kaka dong pung hati 14Yusuf kubur abis dia pung papa, ju dia deng dia pung kaka-adi dong bale pi Masir. Bagitu ju deng samua orang laen yang iko pi kubur deng dong. 15Waktu dong sampe di Masir, Yusuf pung kaka dong mulai taku. Tagal dong pung papa su sonde ada lai, ju dong ba'omong, bilang, “We! Bosong pikir dolo! Andekata Yusuf masi simpan hati sang kotong, ko dia balas kotong pung bekin jahat sang dia tu, na, karmana?” 16Ais dong ba'akór ko dong kirim kabar kasi Yusuf bilang bagini: “Pak Wakil. Botong masi inga waktu kotong pung papa masi idop tu, dia ada suru sang botong 17ko kasi tau sang Pak, bilang, ‘Usu musti lupa buang dia pung kaka-kaka pung sala dong. Tagal dolu dong su bekin jahat sang dia.’ Botong ju inga kotong pung papa ada sémba sang Tuhan Allah dari dolu. Botong ju jadi itu Tuhan pung hamba-hamba. Andia sakarang botong datang minta ampon, tagal botong samua su bekin sala sang Pak.” Dengar bagitu, ju Yusuf manangis. 18Ais ju, dia pung kaka dong datang sandiri ko dong tikam lutut di dia pung muka, deng dong omong, bilang, “Biar Pak bekin sang kotong, jadi Pak pung budak sa.” 19Ma Yusuf kasi tau sang dong, bilang, “Kaka dong é! Bosong ta'usa taku lai! Cuma Tuhan Allah yang ada hak kasi hukum orang. Ma beta ni, sonde. 20Dolu tu, bosong memang su basakongkol ko mau bekin jahat sang beta. Ma Tuhan Allah su roba bosong pung maksud jahat tu, ko Dia bekin jadi bae. Andia ko Dia angka beta jadi orang bésar, ko orang banya bisa dapa salamat. 21Jadi sakarang, beta kasi tau sang bosong ko jang taku lai. Te beta janji nanti beta lia bosong, deng bosong pung ana-ana samua.” Deng omong babae bagitu, ju Yusuf bekin tanáng dia pung kaka dong pung hati. Yusuf pung mati 22Ais itu, ju Yusuf tenga tarús di Masir deng dia pung kaka-adi dong samua. Dia idop sampe saratus sapulu taon. 23Dia masi dapa lia Efraim pung ana-upu dong. Deng dia sandiri ju ada piara Manase pung cucu, andia Makir pung ana-ana. 24Yusuf kasi tau dia pung kaka dong, bilang, “Kaka-kaka dong é! Beta rasa-rasa, beta pung hari mati ni su deka-deka. Ma beta parcaya, Tuhan Allah pasti piara bosong. Dia tu nanti antar bosong kaluar dari ini negrí. Dia ju pimpin bosong bale pi negrí yang Dia su sumpa janji kasi sang Ba'i Abraham, Ba'i Isak deng papa Yakob.” 25Tarús Yusuf minta dia pung sodara dong angka sumpa, bilang, “Bosong musti janji sang beta. Kalo sampe waktu Tuhan Allah bawa bale sang bosong pi itu negrí na, bosong ju musti bawa beta pung mayat.” 26Ais ju Yusuf mati di Masir, deng dia pung umur saratus sapulu taon. Tarús dong taro ramuan di dia pung mayat. Ju dong kasi maso pi dalam dia pung peti. *1:2: Bahasa Ibrani di sini, dia pung arti bisa macam-macam ke ‘Tuhan pung Roh’, ko, ‘angin dari Tuhan’, ko, ‘kuasa dari Tuhan’. *2:13: Dolu, ini tana pung nama ‘Kus’. Sakarang dia bagian dari negara Etiopia, deng negara Sudan, yang ada di Afrika pung sablá matahari nae. †2:14: Asyur tu, negara yang sakarang, nama ‘Irak’. ‡2:23: Dalam bahasa Ibrani, laki-laki bilang ‘ish ’. Deng parampuan bilang ‘isha ’. Jadi di sini dong ada maen kata, bilang, “isha (parampuan) jadi dari ish (laki-laki).” *3:20: Dalam bahasa Ibrani, ‘adam ’ pung arti ‘manusia’. †3:24: Bahasa Ibrani bilang, Tuhan pung ana bua basayap dari sorga tu, ‘kerubim ’. *4:8: Ada barapa tulisan tua yang pake Kaen pung omong tu, ma itu kata dong sonde ada dalam tulisan asli bahasa Ibrani. *5:32: Ham tu, ana bungsu. Lia Carita Mula-mula 9:24-25. *6:2: ‘Tuhan pung ana laki-laki dong’ tu, sonde jalás. Ada orang yang pintar saparu bilang dong tu, raja dong pung ana-ana. Ada saparu yang bilang dong tu, orang dari makluk yang bukan manusia. Ada saparu yang pikir dong tu, Tuhan pung ana bua dari sorga. Ma sonde ada yang tau batúl. †6:3: Bahasa Ibrani di sini sonde talalu jalás. ‡6:4: Bahasa Ibrani bilang ‘orang Nefil dong’. Ma dia pung maksud sonde jalás. *10:4: Ada tulisan tua saparu bilang ‘Rodanim’. †10:6: Kus tu, andia ‘Etiopia’. Misraim, andia ‘Masir’. ‡10:10: Sinear tu, Babel pung nama laen. Sakarang, itu tampa tu, ada di Iran deng Irak. §10:21: Ada orang yang pintar saparu bilang Eber tu, andia ‘Ibrani’. **10:23: Mas pung nama laen, ‘Mesek’. *11:2: ‘Pi di sablá matahari nae’ dalam bahasa Ibrani, dia pung arti ju bisa bilang ‘dari sablá matahari nae’. Sinear pung nama laen ‘Babel’. *14:18: Ada orang yang pintar saparu bilang, kota Salem deng kota Yerusalem tu, sama sa. *15:18: Kali Masir tu, mungkin kali Misraim di Sinai, mungkin ju kali Nil pung cabang sablá matahari nae. *18:6: Bahasa Ibrani bilang ‘ame tarigu tiga seah ’. Tiga seah tu, sama deng satu sak tarigu (20-25 kilogram). *19:1: Dolu-dolu, kota pung pintu hek tu, jadi tampa orang tua-tua dong dudu ko putus parkara, ju dong ba'omong di situ. †19:37-38: Di balakang hari, orang Moab deng orang Amon dong bekin susa kasi orang Isra'el dong tarús-tarús. *21:14: Itu waktu, Ismael pung umur su 14 taon lebe. Lia Mula-mula 16:16; 21:5, 8. †21:31: Dalam bahasa Ibrani, Beer Syeba pung arti bisa macam-macam. Andia ‘parigi dame’, ‘parigi nasib bae’, ‘parigi tuju’, ko ‘parigi sumpa’. ‡21:33: Pohon tamareska sonde ada di Timor. Itu pohon idop di tana karíng, ma dia pung daon garui tarús. Dia pung akar tikam maso pi di tana sampe dalam. Kambing dong makan dia pung daon. *22:14: Bahasa Ibrani bilang Yahova Yire , yang dia pung arti ‘Tuhan nanti sadia kasi apa yang parlú.’ *24:2-3: Bahasa Ibrani bilang “Taro lu pung tangan di beta pung lelak.” Dia pung arti, sumpa mati. †24:10: Dalam bahasa Ibrani, itu tampa pung nama Aram-Naharaim . Sakarang itu tampa ada di Siria pung bagian utara. ‡24:22: Bahasa Ibrani bilang ‘cincin idong mas pung barát satenga syekel (andia 6 gram)’. Ais, itu dua galáng mas pung barát ‘10 syekel (sama deng 114 gram)’. *25:20: Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di Siria pung sablá utara sana. †25:31: Iko dong pung adat, ana laki-laki sulung ganti dia pung bapa, deng dapa harta pusaka lebe banya dari dia pung adi-adi dong. *26:33: Dalam bahasa Ibrani, Syeba pung arti bisa ‘sumpa’, ko ‘tuju’, ko ‘nasib bae’. Dalam bahasa Ibrani, Beer pung arti bilang ‘parigi’. *28:2: Padan Aram tu, andia Mesopotamia, di negara Siria pung sablá utara, deka-deka deng Irak. Haran tu, kota di Padan Aram. *29:17: Bahasa Ibrani di sini sonde jalás. †29:32: Dalam bahasa Ibrani, Ruben pung arti ‘lia, ada ana’. Deng dia pung bunyi amper sama deng satu kata yang pung arti ‘dia su lia beta pung susa’. ‡29:34: ‘Lewi’ pung arti kira-kira ‘ta'ika’, ko ‘paló deka-deka’. *30:32: Dolu, orang pikir domba warna puti tu, yang bae. Dong tu, banya. Deng domba yang warna itam tu, sonde bae. Ma domba itam cuma sadiki sa. Kambing deng domba yang batitik, deng yang baláng dong, cuma sadiki sa. *31:27: Bahasa Ibrani bilang, ‘manyanyi deng pake tambur kici deng alat musik yang pake sanár’. †31:47: Dalam bahasa Aram, Yegar Sahaduta pung arti ‘batu saksi’. Dalam bahasa Ibrani, Galeed pung arti ‘batu saksi’. *35:4: Tempo dolu, di itu anteng-anteng ada gambar dong pung sosonggo. †35:10: Isra'el pung arti ‘dia bagulat deng Tuhan’. ‡35:21: Tulisan bahasa Ibrani bilang ‘Isra'el’ di sini. Isra'el deng Yakob tu, dua nama kasi satu orang. *37:3: Alkitab Bahasa Ibrani pung kata, bisa dia pung arti ‘juba deng warna bagus macam-macam,’ ko, ‘baju panjang bagus’, andia baju panjang deng tangan panjang. †37:28a: Tulisan Ibrani banya bilang ‘orang dari tana Midian’. Ada barapa orang pintar bilang itu orang Midian deng orang Ismael itu, dua nama, ma satu bangsa. Dong itu jadi dari Ismael pung turunan, deng dong tenga di tana Midian. (Lia Hakim-Hakim 8:22-24). Ada lai orang pintar saparu yang bilang orang Midian deng orang Ismael itu, jadi dari dua bangsa, ma dong sama-sama orang dagang. ‡37:28b: Orang yang pintar dong kasi tau, bilang, itu waktu, dong biasa jual-beli budak yang masi muda, deng harga 20 doi perak. §37:34: Yakob robe-robe dia pung baju, ju dia ganti pake sarong dari karong goni, sama ke orang Yahudi dong biasa pake waktu dong pung orang mati. **37:36: Alkitab Bahasa Ibrani bilang itu orang dagang dong ‘orang Midian’. *38:12: Iko dong pung adat, kalo orang pung bini mati, dong sonde pi mana-mana, deng dong pake pakean susa. Sampe barapa bulan, baru abis. *41:43: Kata asli Ibrani bisa juga dia pung arti bilang ‘soya’, ko, ‘tondo’. †41:45: Kota On pung nama laen dalam bahasa Yunani bilang ‘Heliopolis’. ‡41:52: Dalam bahasa Ibrani, Efraim pung arti bisa ju ‘dapa ana’, ko, ‘tana ba'isi’, ko, ‘tamba banya’. *42:5: Bahasa Ibrani pung tulisan bilang ‘Isra'el pung ana-ana dong’. Ma Isra'el deng Yakob itu, satu orang pung nama. †42:38: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “sampe beta turun pi Sheol (itu tampa orang mati dong)”. *43:11: Alkitab Bahasa Ibrani bilang ‘shaqed’. Dia pung isi sama ke kanari. †43:32: Orang Masir dong noju sang orang Isra'el dong, tagal orang Isra'el dong, tukang jaga kambing-domba. *45:21: Tulisan asli bilang “Isra'el pung ana-ana dong iko raja pung parenta.” Isra'el tu, Yakob pung nama laen. *46:1: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el manyimpan ju barangkat”. †46:5: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Isra'el pung ana-ana dong ame bawa sang dong pung papa Yakob.” ‡46:8: Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el pung kelu”. *47:21: Ada tulisan bahasa Ibrani yang ju bilang, “Yusuf kasi pinda orang samua pi dalam kota dong.” *48:8: Alkitab bahasa Ibrani bilang “Isra'el”. †48:12: Alkitab bahasa Ibrani bilang, “Yusuf kasi ondor dia pung ana dong dari Yakob pung teng-tenga lutut.” ‡48:16: Tulisan bahasa Ibrani bilang, “Beta minta ko Tuhan pung ana bua dari sorga kasi lapás sang beta dari samua macam calaka.” Ma ada ju orang yang pintar bilang ini Tuhan tunju Dia pung diri waktu Dia pake Dia pung ana bua dari sorga ko kasi lapás sang Yakob dari macam-macam calaka. Lia ju Mula-mula 16:7; 21:17; 22:11,15. *49:14: Bahasa Ibrani bisa pake dua arti “tidor di antara dua tampa” deng “tidor di antara dua karong muatan”. †49:22: Alkitab bahasa Ibrani dalam ini ayat sonde jalás. Ada orang yang pintar bilang dia pung arti ‘pohon malata’, ada yang bilang ‘keledai’. a1:26: Kolose 1:16 a15:13-15: Utusan dong pung Carita 7:6-7 a25:18: Carita Mula-mula 16:12 a26:3-4: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 a28:3-4: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 b28:14: Utusan dong pung Carita 3:25; Galatia 3:8 c28:12-17: Yohanis 1:51 a49:10: Mateos 1:3 =============================================== matthew mateos Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Mateos (©2007 UBB-GMIT) 1. Tuhan Yesus pung daftar nene-moyang (1:1 - 1:17) 2. Maria barana sang Tuhan Yesus (1:18 - 1:25) 3. Orang yang pintar lia bintang, datang lia sang Yesus (2:1 - 2:12) 4. Yusuf dong lari pi negrí Masir (2:13 - 2:15) 5. Raja Herodes bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem (2:16 - 2:18) 6. Yusuf dong pulang kambali dari Masir (2:19 - 2:23) 7. Yohanis Tukang Sarani ajar orang dong (3:1 - 3:12) 8. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (3:13 - 3:17) 9. Setan dong pung bos goda sang Tuhan Yesus (4:1 - 4:11) 10. Tuhan Yesus mulai ajar di Galilea (4:12 - 4:17) 11. Tuhan Yesus pange nalayan ampa orang ko iko sang Dia (4:18 - 4:22) 12. Tuhan Yesus ajar orang deng bekin bae orang saki dong (4:23 - 4:25) 13. Tuhan Yesus ajar di atas gunung (5:1 - 7:27) 14. Orang dong taheran-heran dengar Tuhan Yesus pung ajaran yang hebat (7:28 - 7:29) 15. Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta (8:1 - 8:4) 16. Tuhan Yesus bekin bae satu komandán tantara Roma pung ana karjá (8:5 - 8:13) 17. Tuhan Yesus bekin bae orang saki bam-banya (8:14 - 8:17) 18. Orang yang mau iko sang Tuhan Yesus musti iko deng batúl-batúl (8:18 - 8:22) 19. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (8:23 - 8:27) 20. Tuhan Yesus bekin bae dua orang yang takaná setan (8:28 - 8:34) 21. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (9:1 - 9:8) 22. Tuhan Yesus pange sang Mateos ko iko sang Dia (9:9 - 9:13) 23. Orang tanya akurang ko Tuhan Yesus pung ana bua dong sonde puasa (9:14 - 9:17) 24. Tuhan Yesus bekin bae satu mama yang saki dara loos, deng kasi idop kambali satu ana nona (9:18 - 9:26) 25. Tuhan Yesus bekin bae dua orang buta (9:27 - 9:31) 26. Tuhan Yesus bekin bae orang yang sonde bisa omong (9:32 - 9:34) 27. Tuhan Yesus jato kasian lia orang banya dong (9:35 - 9:37) 28. Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua 12 orang (10:1 - 10:4) 29. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dong (10:5 - 10:42) 30. Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (11:1 - 11:19) 31. Orang dong yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (11:20 - 11:24) 32. Tuhan Yesus undang orang ko iko sang Dia, ko biar dong jadi kuat kambali (11:25 - 11:30) 33. Orang karitik sang Tuhan Yesus so'al hari barenti karjá (12:1 - 12:8) 34. Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari barenti karjá (12:9 - 12:14) 35. Tuhan Allah yang pili Yesus ko karjá kasi sang Dia (12:15 - 12:21) 36. Guru agama dong tudu sang Tuhan Yesus, bilang, setan dong pung bos yang kasi kuasa sang Dia (12:22 - 12:32) 37. Pohon, deng dia pung bua (12:33 - 12:37) 38. Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti (12:38 - 12:42) 39. Setan yang kambali lai pi di orang yang dolu dia parná tenga (12:43 - 12:45) 40. Tuhan Yesus pung kelu yang batúl-batúl dong (12:46 - 12:50) 41. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (13:1 - 13:9) 42. Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka ajar pake umpama (13:10 - 13:17) 43. Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti (13:18 - 13:23) 44. Tuhan Yesus kasi umpama so'al rumput di kabón pung teng-tenga (13:24 - 13:30) 45. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang kici ana (13:31 - 13:32) 46. Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit roti (13:33 - 13:33) 47. Tuhan Yesus pake umpama, ko ajar hal-hal baru yang orang balóm parná dengar (13:34 - 13:35) 48. Tuhan Yesus kasi tau arti dari itu umpama so'al rumput liar di kabón pung teng-tenga (13:36 - 13:43) 49. Tuhan Yesus kasi umpama so'al barang yang mahal mo mati (13:44 - 13:44) 50. Tuhan Yesus kasi umpama so'al mutiara yang mahal (13:45 - 13:46) 51. Tuhan Yesus kasi umpama so'al ma'isi pukat (13:47 - 13:50) 52. Tuhan Yesus ajar so'al ajaran lama, deng ajaran baru (13:51 - 13:52) 53. Orang Nasaret tola buang sang Tuhan Yesus (13:53 - 13:58) 54. Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani (14:1 - 14:12) 55. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (14:13 - 14:21) 56. Tuhan Yesus bajalan di atas aer (14:22 - 14:33) 57. Tuhan Yesus bekin bae orang-orang saki di Genesaret (14:34 - 14:36) 58. Manusia bekin dong pung atoran ko ganti buang Tuhan Allah pung parenta (15:1 - 15:9) 59. Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati (15:10 - 15:20) 60. Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi (15:21 - 15:28) 61. Tuhan Yesus bekin bae banya orang (15:29 - 15:31) 62. Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang (15:32 - 15:39) 63. Orang Farisi deng orang Saduki mau hiki kasi jato sang Tuhan Yesus (16:1 - 16:4) 64. Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung pangaru (16:5 - 16:12) 65. Petrus mangaku, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus (16:13 - 16:20) 66. Tuhan Yesus kasi tau so'al Dia pung mati deng Dia pung idop kambali (16:21 - 16:28) 67. Tuhan Allah kasi tunju Tuhan Yesus pung hebat (17:1 - 17:13) 68. Tuhan Yesus bekin bae satu ana yang takaná setan (17:14 - 17:21) 69. Tuhan Yesus omong kali kadua so'al Dia pung mati (17:22 - 17:23) 70. Tuhan Yesus omong so'al ruma sambayang pung pajak (17:24 - 17:27) 71. Tuhan Yesus pung ana bua dong batanya, bilang, sapa yang paling bésar (18:1 - 18:5) 72. Tuhan Yesus kasi inga so'al orang yang bekin orang laen bekin sala (18:6 - 18:9) 73. Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu domba yang ilang (18:10 - 18:14) 74. Tuhan Yesus kasi tau cara karmana kotong babae kambali deng orang yang bekin sala sang kotong (18:15 - 18:20) 75. Tuhan Yesus kasi umpama so'al pagawe yang sonde kasi ampon sang dia pung tamán (18:21 - 18:35) 76. Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere (19:1 - 19:12) 77. Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana kici dong (19:13 - 19:15) 78. Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah (19:16 - 19:30) 79. Umpama so'al tukang garap kabón anggor (20:1 - 20:16) 80. Tuhan Yesus kasi tau yang katiga kali so'al Dia pung mati (20:17 - 20:19) 81. Yakobis dan Yohanis pung mama minta ko angka dia pung ana jadi orang bésar (20:20 - 20:28) 82. Tuhan Yesus bekin bae orang buta (20:29 - 20:34) 83. Tuhan Yesus maso kota Yerusalem sama ke Raja (21:1 - 21:11) 84. Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat ko bongkar buang pasar di situ (21:12 - 21:17) 85. Tuhan Yesus parenta pohon satu ko jang baboa lai (21:18 - 21:22) 86. Bos-bos dong baso'al deng Tuhan Yesus pung hak (21:23 - 21:27) 87. Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang (21:28 - 21:32) 88. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang jahat yang garap kabón anggor (21:33 - 21:46) 89. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang sonde mau datang di pesta kawin (22:1 - 22:14) 90. Tuhan Yesus omong so'al bayar pajak kasi pamarenta (22:15 - 22:22) 91. Tuhan Yesus ajar so'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde? (22:23 - 22:33) 92. Tuhan Yesus ajar so'al parenta yang paling pantíng (22:34 - 22:40) 93. Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos (22:41 - 22:46) 94. Tuhan Yesus kasi inga ko ati-ati sang guru agama deng orang Farisi dong (23:1 - 23:12) 95. Tuhan Yesus togor bos-bos agama dong, tagal dong omong laen, bekin laen (23:13 - 23:36) 96. Tuhan Yesus jato kasian sang orang Yerusalem dong (23:37 - 23:39) 97. Tuhan Yesus kasi tau memang Ruma Sambayang Pusat pung rubu (24:1 - 24:2) 98. Tuhan Yesus kasi tau, bilang, nanti Dia pung ana bua dong dapa sangsara (24:3 - 24:14) 99. Tuhan Yesus kasi tau, bilang, satu orang jahat tukang bekin ancor nanti datang (24:15 - 24:28) 100. Tuhan Yesus kasi tau Dia pung datang kambali (24:29 - 24:44) 101. Tuhan Yesus ajar, bilang, tukang suru-suru musti iko bos pung mau tarús (24:45 - 24:51) 102. Tuhan Yesus kasi umpama so'al nona-nona yang tunggu ko sambut baroit laki-laki (25:1 - 25:13) 103. Tuhan Yesus kasi umpama so'al tukang suru-suru yang urus bos pung doi (25:14 - 25:30) 104. Tuhan Yesus kasi tau so'al hari kiamat waktu Dia mau putus samua orang pung parkara (25:31 - 25:46) 105. Orang Yahudi pung bos-bos cari akal ko mau bunu sang Tuhan Yesus (26:1 - 26:5) 106. Satu parampuan po'a minya wangi yang mahal kasi sang Tuhan Yesus (26:6 - 26:13) 107. Yudas ba'akór deng bos-bos agama Yahudi ko sarakan Tuhan Yesus pi dong pung tangan (26:14 - 26:16) 108. Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong (26:17 - 26:30) 109. Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia (26:31 - 26:35) 110. Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani (26:36 - 26:46) 111. Orang bésar dong kirim orang ko pi tangkap sang Tuhan Yesus (26:47 - 26:56) 112. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi orang yang putus parkara agama dong (26:57 - 26:68) 113. Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus (26:69 - 26:75) 114. Dong bawa Tuhan Yesus pi di gubernor Pilatus (27:1 - 27:2) 115. Yudas gantong diri, ju dia mati (27:3 - 27:10) 116. Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus (27:11 - 27:14) 117. Gubernor Pilatus kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (27:15 - 27:26) 118. Tantara dong olok barmaen sang Tuhan Yesus (27:27 - 27:31) 119. Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang (27:32 - 27:44) 120. Tuhan Yesus pung mati (27:45 - 27:56) 121. Dong kubur sang Tuhan Yesus (27:57 - 27:61) 122. Gubernor suru orang ko dong jaga di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat (27:62 - 27:66) 123. Tuhan Yesus idop kambali! (28:1 - 28:10) 124. Orang jaga dong pi lapor so'al apa yang su jadi di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat (28:11 - 28:15) 125. Tuhan Yesus pi tunju muka sang Dia pung ana bua dong (28:16 - 28:20) Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Mateos Tuhan Yesus pung daftar nene-moyang (Lukas 3:23-38) 11-2Ini buku carita so'al Yesus Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu ko mau kirim datang. Dia tu, raja Daud pung turunan deng ba'i Abraham pung turunan. Mulai dari ba'i Abraham sampe raja Daud ada 14 turunan. Dia pung daftar nene-moyang dong, bagini: Abraham barana sang Isak, Isak barana sang Yakob, Yakob barana sang Yahuda deng dia pung kaka-adi dong, 3Yahuda barana sang Peres deng Sera (dong pung mama, nama Tamar), Peres barana sang Herson, Herson barana sang Ram, 4Ram barana sang Aminadab, Aminadab barana sang Nahason, Nahason barana sang Salmon, 5Salmon barana sang Boas (dia pung mama, nama Rahab), Boas barana sang Obet (dia pung mama, nama Rut), Obet barana sang Isai, 6Isai barana sang Daud. Dari Daud sampe bangsa Isra'el kaná buang di Babel, ada 14 turunan lai, andia: Daud barana sang Soleman (dia pung mama tu, dolu Uria pung bini). 7Soleman barana sang Rehabeam, Rehabeam barana sang Abia, Abia barana sang Asa, 8Asaf* barana sang Yosafat, Yosafat barana sang Yoram, Yoram barana sang Usia, 9Usia barana sang Yotam, Yotam barana sang Ahas, Ahas barana sang Heskia, 10Heskia barana sang Manase, Manase barana sang Amos,† Amos barana sang Yosias, 11Yosias barana sang Yekonya deng dia pung adi dong waktu dong kaná buang pi di Babel.a 12Waktu dong kaná buang pi Babel sampe di Yesus, ada 14 turunan lai, andia: Saltiel barana sang Serubabel, 13Serubabel barana sang Abihut, Abihut barana sang Elyakim, Elyakim barana sang Asor, 14Asor barana sang Sadok, Sadok barana sang Akim, Akim barana sang Eliut, 15Eliut barana sang Eliasar, Eliasar barana sang Matan, Matan barana sang Yakob, 16ais Yakob barana sang Yusuf. Yusuf tu, kawin deng Maria. Maria tu, yang barana sang Yesus Kristus. 17Jadi, mulai dari Abraham sampe Daud ada 14 turunan; dari Daud sampe dong kaná buang di Babel ada 14 turunan; deng dari Babel sampe barana sang Kristus, ada 14 turunan. Maria barana sang Tuhan Yesus (Lukas 2:1-7) 18Maria barana sang Yesus tu, dia pung carita bagini: Maria su batunangan deng Yusuf. Dong dua balóm parná tidor bakumpul sama ke laki-bini, ma tau-tau te, Maria su dudu parú dari Tuhan Allah pung Roh yang Barisi.b 19Waktu Yusuf dapa tau bagitu ju, dia mau bekin putus dong dua pung hubungan. Ma dia sonde mau bekin malu sang Maria di muka orang banya, tagal dia pung hati barisi. Andia ko dia mau bekin putus deng diam-diam sa. 20Ais satu malam, waktu dia masi bapikir pi-datang, ju dia mimpi. Dalam mimpi tu, dia dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang kasi tau sang dia, bilang, “Hei, Yusuf! Lu ni, raja Daud pung turunan. Lu jang ragu kawin sang Maria. Te itu ana yang ada dalam dia pung parú tu, itu Tuhan pung Roh yang bekin. 21Nanti, Maria barana satu ana laki-laki. Ais lu musti kasi nama sang dia, Yesus, te Dia yang nanti kasi salamat sang Tuhan Allah pung orang-orang dari dong pung sala-sala.”‡c 22Ini hal nanti jadi bagitu, tagal Tuhan Allah su kasi tau memang dari dolu. Dia parná pake Dia pung jubir Yesaya ko tulis, bilang, 23“Bosong dengar, ó! Nanti ada satu nona yang masi parawan, tau-tau te dia su dudu parú. Ais, dia barana satu Ana laki-laki. Dong ju kasi nama sang Dia, Imanuel .” (Dalam bahasa Ibrani, ‘Imanuel’ pung arti: Tuhan Allah ada sama-sama deng kotong.)d 24Yusuf mimpi abis, ju dia bangun. Tarús dia iko memang Tuhan Allah pung omong tu. Dia ame sang Maria jadi dia pung bini, 25ma dia sonde tidor bakumpul deng dia sama ke laki-bini sampe dia su barana abis itu Ana. Ais ju, Yusuf kasi nama itu Ana, Yesus. e Orang yang pintar lia bintang, datang lia sang Yesus 21Waktu Yesus lahir di kampong Betlehem di propinsi Yudea, raja Herodes ada pegang parenta. Itu waktu, ada barapa orang datang di kota Yerusalem dari tampa jao di sablá matahari nae. Dong tu, orang yang pintar lia bintang. 2Waktu dong sampe di Yerusalem, dong batanya pi-datang, bilang, “Orang Yahudi pung raja yang baru lahir tu, ada di mana, é? Botong su dapa lia satu bintang di sablá matahari nae, yang kasi tanda, bilang, Dia su lahir. Andia ko botong datang ko mau sémba sang Dia.” 3Waktu raja Herodes dengar dong pung omong bagitu, ju dia pung hati tar enak. Andia ko samua orang di Yerusalem dong ju rasa bagitu. 4Ais ju, raja Herodes kumpul ame kapala agama Yahudi pung bos-bos deng guru agama dong samua, ko dia tanya sang dong, bilang, “Coba bosong kasi tau sang beta dolo! Itu Kristus, yang Tuhan Allah su janji memang tu, Dia mau lahir di mana, é?” 5Ju dong manyao, bilang, “Di kampong Betlehem, di propinsi Yudea, bapa raja. Te Tuhan pung jubir Mika su tulis memang dari dolu bagini: 6‘We, bosong orang Betlehem, di propinsi Yudea sana. Bosong jang kira, bosong pung kampong tu, cuma satu kampong kici yang sonde ada pung arti. Te nanti ada satu orang bésar yang datang dari sana. Nanti Dia jadi gambala kasi Beta pung orang Isra'el dong.’a 7Dengar abis bagitu ju, raja Herodes pange diam-diam itu orang yang pintar lia bintang dong. Ju dia tanya sang dong, kapan dong dapa lia itu bintang muncul di langit. Ju dong kasi tau sang dia. 8Ais Dia kirim sang dong pi di Betlehem. Dia kasi tau, bilang, “Bosong pi ko cari kuliling itu Ana di sana. Kalo bosong su katumu sang Dia, na, bale datang ko kasi tau sang beta. Te beta ju mau pi sémba sang Dia.” Orang pintar kasi dong pung hadia 9Dengar abis raja pung omong, ju dong pi. Tau-tau te, dong dapa lia lai itu bintang yang dolu dong su parná lia di sablá matahari nae tu. Itu bintang muncul di dong pung muka, ais dia jalan sampe barenti pas di atas itu Ana pung tampa tenga. 10Lia bagitu ju, dong sanáng mo mati. 11Ais dong maso pi dalam itu ruma, ju dong dapa lia itu Ana deng Dia pung mama Maria. Ju dong tikam lutut ko sémba sang Dia. Ais dong buka dong pung bungkusan hadia barang-barang mahal, ko kasi pi itu Ana. Dong kasi mas, deng kamanyán, deng dara kayu wangi. 12Sonde lama, ju dong dapa mimpi dari Tuhan Allah, bilang, “Bosong jang kambali pi raja Herodes lai.” Andia ko dong pulang pi dong pung negrí, iko jalan laen. Yusuf dong lari pi negrí Masir 13Waktu itu orang yang pintar lia bintang dong pulang, ju Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang kasi tau sang Yusuf dalam mimpi, bilang, “We, Usu! Bangun capát su! Angka bawa lari itu Ana deng Dia pung mama pi negrí Masir sana. Tenga tarús di situ sampe Beta kasi tau kapan hari bosong bole pulang, te raja Herodes ada cari ko mau bunu itu Ana!” 14Ais Yusuf bangun. Ju dia bawa ame dia pung bini deng itu Ana malam-malam, ko dong lari pi negrí Masir. 15Dong tenga di sana sampe Herodes mati. Deng bagitu Tuhan Allah pung omong jadi, sama ke Dia pung jubir Hosea su kasi tau memang dari dolu, bilang, “Beta pange pulang Beta pung Ana, ko kaluar dari Masir.”b Raja Herodes bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem 16Waktu raja Herodes dapa tau, bilang, itu orang pintar lia bintang dong su pakane'o sang dia, ju dia jadi mara mo mati. Dia parenta dia pung tantara dong, bilang, “Pi di kampong Betlehem deng kampong-kampong yang badeka di situ. Bunu bekin mati samua ana laki-laki kici dong, yang umur dua taon pi bawa.” Herodes parenta bagitu, tagal dia inga itu orang pintar dong pung carita. Dia itong mulai dari partama kali dong lia itu bintang muncul di langit. 17Ini hal samua jadi, iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yeremia su tulis memang dari dolu, bilang, 18“Ada suara orang manangis maskakeduk di kota Rama.* Rahel ada manangis makarereu, tagal dia pung ana dong su mati abis. Dia sonde mau orang datang kokoe sang dia, tagal dia pung ana dong su sonde ada lai.”c Yusuf dong pulang kambali dari Masir 19Lama-lama ju raja Herodes mati. Itu waktu Yusuf dong masi ada di Masir. Ju Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga, datang kasi tunju rupa sang dia dalam mimpi. 20Itu ana bua bilang, “We, Usu! Bangun su! Angka bawa pulang itu Ana deng dia pung mama, ko pi Isra'el su. Te orang yang mau bunu itu Ana, su mati.” 21Dengar bagitu ju Yusuf bangun. Ais dia bawa pulang sang dong pi negrí Isra'el. 22Ma waktu dia dapa dengar, bilang, raja Herodes pung ana Arkalaus sakarang ada pegang parenta di propinsi Yudea, ju dia taku pulang pi di situ. Ais Tuhan Allah parenta sang dia dalam satu mimpi lai, bilang, “Yusuf, lu jang tenga di Yudea.” Andia ko dia pi tenga di propinsi Galilea, 23di satu kampong nama Nasaret. Deng bagitu, Tuhan Allah pung omong tu, su jadi parsís, iko apa yang Dia pung jubir su tulis memang, bilang, “Nanti dong pange sang Dia, Orang Nasaret.”d Yohanis Tukang Sarani ajar orang dong (Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28) 31Waktu Yesus su bésar, ju Yohanis Tukang Sarani mulai ajar orang dong di tampa sunyi, di propinsi Yudea. 2Dia kasi tau, bilang, “Sodara sayang dong! Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala-sala, ko kambali pi Tuhan Allah su. Te sakarang, samua orang su bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.”a 3Dolu Tuhan Allah pung jubir satu, nama Yesaya su tulis so'al Yohanis, bilang, “Nanti ada orang yang batarea di tampa sunyi, bilang, ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko sambut Tuhan Allah pung datang! Bekin lurus jalan kasi sang Dia!”b 4Yohanis ni pung cara idop sama ke Tuhan pung jubir dolu-dolu dong. Dia pung pakean, bekin dari binatang onta pung bulu. Dia pung ika pinggang, bekin dari binatang pung kulit. Dia pung makanan, kalamak deng madu utan.c 5Itu waktu orang banya datang ko mau katumu deng Yohanis. Dong datang dari Yerusalem, deng dari propinsi Yudea pung isi samua. Dong ju datang dari kampong-kampong yang badeka deng kali Yarden. 6Dong buka hati deng mangaku dong pung sala-sala samua, ais ju, Yohanis sarani sang dong di kali Yarden. 7Itu waktu, orang-orang dari partei agama Farisi deng partei agama Saduki ju datang ko minta Yohanis sarani sang dong. Ma waktu dia lia sang dong, ju dia masparak, bilang, “Hee! Bosong ni sama ke ular yang tukang putar-balek! Tuhan Allah nanti hukum sang bosong tagal bosong pung bekin-bekin yang jahat dong. Weh! Jang kira bosong bisa lari kaluar dari Dia pung hukuman.d 8Jadi lebe bae bosong kambali pi Tuhan Allah, deng kasi tenga bosong pung sala-sala dong samua. Ais itu, bekin hal-hal yang bae, sama ke pohon yang kasi kaluar bua yang bae. 9Jang kira kata bosong su bae tagal bosong ni, ba'i Abraham pung turunan. Parcaya sang Beta! Te Tuhan Allah bisa bekin ini batu dong jadi ba'i Abraham pung turunan.e 10Awas, é! Te ada Orang yang pegang kapak ko siap-siap mau potong samua pohon yang pung bua sonde bae. Potong ais, Dia lempar buang pi dalam api.f 11Sakarang beta sarani sang bosong pake aer, ko jadi tanda, bilang, bosong su bale balakang kasi tenga bosong pung sala-sala dong. Ma nanti satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas. Nanti Dia po'a kasi sang bosong pake Tuhan Allah pung Roh ko bekin bosong jadi barisi.* 12Te Dia su pegang nyiru yang ada isi barás, ko mau tapis buang dia pung uuk. Ais Dia kasi maso itu barás pi dalam sokal. Ma itu uuk dong, dia lempar buang pi dalam api yang manyala sonde tau abis-abis. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (Markus 1:9-11; Lukas 3:21-22) 13Itu waktu, Yesus turun datang dari Galilea pi di kali Yarden. Dia datang minta Yohanis sarani sang Dia, 14ma Yohanis sonde mau. Dia protes, bilang, “Karmana ko beta musti sarani sang Bos? Sonde tabale ni, ko? Bos ni yang musti sarani sang beta. Te itu yang beta parlú na!” 15Ma Yesus manyao, bilang, “Aman sa. Ma buat sakarang, biar bu yang sarani sang Beta sa. Deng bagitu kotong iko Tuhan Allah pung mau.” Dengar bagitu ju Yohanis manyao, bilang, “Dari-dari sa, Bos.” Ju dia sarani sang Yesus. 16Sarani abis, ju Yesus kaluar dari kali. Ma takuju sa, ju langit tabuka. Ais Dia dapa lia Tuhan Allah pung Roh turun datang pi sang Dia, sama ke burung pompa. 17Ais dong dapa dengar Tuhan Allah pung suara dari langit, bilang, “Ini Dia, Beta pung Ana sayang. Dia salalu bekin sanáng sang Beta.” Setan dong pung bos goda sang Tuhan Yesus (Lukas 4:1-13; Markus 1:12-13) 41Ais itu, Tuhan Allah pung Roh antar bawa sang Yesus pi tampa sunyi, ko biar setan dong pung bos bésar goda sang Dia. 2Ju Dia puasa 40 siang deng 40 malam di situ. Ais itu ju, Dia lapar mati pung. 3Waktu Dia su lapar bagitu, ju setan dong pung bos bésar datang goda sang Dia, bilang, “Lu ni, batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ko? Kalo batúl, na, parenta ini batu dong ko jadi makanan su.” 4Ma Yesus manyao, bilang, “Ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi bilang: ‘Manusia sonde idop dari makanan sa. Ma dong ju musti dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, deng bekin iko Dia pung mau.’” 5Tarús, itu setan bawa sang Yesus pi kota Yerusalem, Tuhan pung kota barisi tu. Ais dia bawa nae sang Yesus pi atas Ruma Sambayang Pusat pung tampa yang paling tinggi. 6Ju itu setan bilang, “Kalo Lu memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, na, coba Lu malompa turun pi bawa su. Te ada tatulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Nanti Tuhan Allah parenta Dia pung ana bua dari sorga dong, ko jaga sang Lu.’ Di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ju ada tulis, bilang, ‘Nanti dong tada ame Lu deng dong pung tangan, ko biar Lu pung badan sonde saki, deng lu sonde sonto batu ju.’” 7Ma Yesus manyao, bilang, “Ada tatulis ju dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Tuhan Allah tu, lu pung Bos. Jadi lu jang suru Dia pake Dia pung kuasa ko kasi bukti, bilang, Dia tu, batúl-batúl Tuhan Allah.’” 8Tarús itu setan bawa sang Yesus pi di atas satu gunung yang talalu tinggi. Ju dia kasi tunju samua negrí di dunya, deng dong pung hebat samua. 9Kasi tunju abis itu samua, ju itu setan kasi tau, bilang, “Asal Lu tikam lutut ko sémba sang beta, nanti beta kasi itu samua-samua sang Lu.” 10Ma Yesus masparak, bilang, “He, setan! Lu iskarobis dari sini! Te Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada bilang, ‘Lu musti sémba sang Tuhan Allah, deng lu musti karjá kasi sang Dia sa.’” 11Dengar bagitu, ju itu setan angka kaki kasi tenga sang Yesus. Ma Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong datang ko urus sang Dia. Tuhan Yesus mulai ajar di Galilea (Markus 1:14-15; Lukas 4:14-15) 12Itu waktu, raja Herodes kasi maso Yohanis Tukang Sarani dalam bui. Waktu Yesus dapa dengar bagitu, ju Dia pulang pi Galilea.a 13Dia pi di Dia pung kampong Nasaret, ais Dia jalan tarús ko pi tenga di kampong Kapernaum. Itu kampong ada di dano Galilea pung pinggir, di Sebulon deng Naftali pung tana.b 14Deng bagitu, Dia bekin iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang, 15“Sebulon pung tana, deng Naftali pung tana yang deka di dano Galilea, di kali Yarden pung sablá barat. Orang yang bukan orang Yahudi ada tenga di situ. 16Dong ada idop dalam galáp, ma sakarang dong su dapa lia Taráng. Te sakarang, Taráng su basinar kasi samua orang yang balóm kanál sang Tuhan Allah.c 17Mulai dari itu waktu, ju Yesus mulai ajar orang bilang, “Bosong musti bale balakang deng kasi tenga bosong pung sala-sala dong, ko idop barisi su! Te sakarang samua orang su bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.”d Tuhan Yesus pange nalayan ampa orang ko iko sang Dia (Markus 1:16-20; Lukas 5:1-11) 18Satu hari, Yesus ada jalan iko dano Galilea pung pinggir. Dia nae katumu dua orang kaka-adi. Yang satu nama Simon, ma orang biasa pange sang dia, Petrus. Deng dia pung adi nama Anderias. Dong ada jala ikan di dano, tagal dong dua tu, nalayan. 19Ju Yesus pange sang dong, bilang, “We, mari ko iko sang Beta su! Bosong biasa cari ikan, ma sakarang Beta mau ajar sang bosong, ko bosong jadi tukang cari jiwa.” 20Dengar abis bagitu, ju dong dua kasi tenga dong pung jala, ko iko memang sang Yesus. 21Ais itu, Yesus jalan tarús sadiki lai, ju Dia dapa lia Sabadeus pung ana. Yang kaka pung nama Yakobis, deng dia pung adi nama Yohanis. Dong dua ada ator bekin bae pukat dalam parahu sama-sama deng dong pung bapa. Ju Yesus pange sang dong dua ko iko sang Dia. 22Dengar bagitu, ju dong jalan kasi tenga dong pung bapa deng dong pung parahu, ko dong iko memang sang Dia. Tuhan Yesus ajar orang deng bekin bae orang saki dong (Lukas 6:17-19) 23Ais itu, Yesus dong bajalan kuliling propinsi Galilea, ko Dia ajar di orang Yahudi pung ruma sambayang dong. Dia ajar so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng kasi tau cara karmana ko orang bisa iko Tuhan Allah pung parenta. Deng Dia ju bekin bae samua orang dari dong pung panyaki macam-macam.e 24Sonde lama, ju kabar so'al Yesus pung bekin tu, tasiar kuliling sampe di propinsi Siria. Ais ju, orang bawa datang dong pung orang saki macam-macam, pi sang Dia. Dong ju bawa orang yang takaná setan, yang gila kambing, deng yang lumpu. Ju Dia bekin bae dong samua. 25Itu waktu, orang bam-banya datang iko sang Dia. Dong datang dari propinsi Galilea, deng dari da'era Sapulu Kota, yang dong subu, bilang, Dekapolis. Ada laen lai yang datang dari kota Yerusalem, dari propinsi Yudea, deng dari kali Yarden pung sablá. Tuhan Yesus ajar di atas gunung 51Waktu Yesus dapa lia orang bam-banya datang iko sang Dia, ju Dia nae pi di satu gunung kici, ko dudu di situ. Dia pung ana bua dong yang Dia su pili tu, datang deka-deka ko dengar sang Dia. 2Ais Dia mulai ajar sang dong, bilang, Orang yang dapa ontong batúl-batúl (Lukas 6:20-23) 3“Orang kasian dong ontong, tagal Tuhan Allah sandiri tu, dong pung Raja yang bae. 4Orang yang rasa dukacita dong ontong, tagal Tuhan Allah sandiri yang kokoe sang dong.a 5Orang kici dong ontong, tagal nanti dong tarima samua berkat yang Tuhan Allah su janji.b 6Orang yang talalu rindu sang Tuhan Allah dong ontong, tagal nanti Dia bekin puas sang dong.c 7Orang yang kasi tunju rasa kasian dong ontong, tagal nanti Tuhan Allah ju jato kasian sang dong. 8Orang yang pung hati barisi dong ontong, tagal nanti dong sandiri dapa lia Tuhan Allah.d 9Orang yang tukang bekin dame tu, dong ontong, tagal nanti Tuhan Allah bilang, ‘Dong tu, Beta pung ana.’ 10Orang yang kaná siksa tagal iko sang Tuhan Allah dong ontong, tagal Tuhan sandiri tu, dong pung Raja yang bae.e 11Kalo orang laen bekin sangsara sang bosong tagal bosong iko sang Beta, bosong ju ontong. Kalo dong omong jahat sang bosong, deng bacarita putar-balek bekin busuk bosong pung nama, bosong ju ontong.f 12Biar bagitu, ma bosong musti bekin diri sanáng deng hati babunga sa, tagal Tuhan Allah su sadia balas kasi bosong pung bagian, satu mal'unuk di sorga. Ma inga, é! Bukan cuma bosong sa yang dapa sangsara bagitu, te dolu-dolu orang dong ju bekin jahat bagitu sang Tuhan Allah pung jubir dong.”g Orang yang iko Tuhan Yesus, sama ke garam deng taráng (Markus 9:50; Lukas 14:34-35) 13“Kalo kotong mau bekin enak makanan, na, kotong parlú taro garam dolo. Bagitu ju orang-orang yang idop di ini dunya, dong parlú sang bosong. Ma kalo garam su jadi tawar, na, dia pung guna apa? Cuma angka buang di jalan ko kaná inja sa.h 14Bosong ju musti idop sama ke lampu, ko biar orang banya dapa lia deng bae-bae. Bosong musti manyala taráng-taráng, sama ke kota yang ada di atas gunung, yang samua orang dapa lia.i 15Orang yang kasi manyala lampu te'oek, sonde kasi maso itu lampu pi dalam pareu tana. Dong taro itu lampu di tampa tinggi, ko bisa bekin taráng ruma pung isi samua.j 16Bosong ju musti idop bagitu. Bosong musti bacaya, ko biar orang laen dong dapa lia bosong pung idop yang bae. Deng lia bagitu nanti dong puji sang Tuhan Allah, bilang, ‘We! Bosong pung Bapa di sorga tu, talalu hebat, ó!’”k Tuhan Yesus datang ko bekin ganáp Tuhan Allah pung atoran 17“Bosong jang pikir, kata, Beta datang di ini dunya, ko mau hapus buang Tuhan Allah pung atoran yang Dia kasi sang ba'i Musa. Deng jang kira Beta sonde toe deng apa yang Tuhan Allah pung jubir dong su omong memang dari dolu. Te Beta datang ni, mau bekin samua jadi parsís sama ke samua hal yang dong su omong memang. 18Tagal itu, dengar bae-bae, é! Langit deng bumi balóm bisa ancor buang, kalo samua balóm jadi iko Tuhan Allah pung atoran dong. Biar satu titi ko koma ju, sonde ada yang bisa tahapus buang.l 19Orang yang langgar Tuhan pung atoran, tagal dia pikir, bilang, ‘Hee! Ini atoran ni, kici sa, sonde ada pung guna apa-apa!’ Ais dia ajar bagitu kasi orang laen, nanti Tuhan Allah di sorga bekin dia jadi orang kici sa. Ma, orang yang bekin iko Tuhan Allah pung atoran samua, ais dia ajar bagitu kasi orang laen, nanti Tuhan Allah bekin dia jadi orang yang ada pung guna. 20Parcaya sang Beta! Kalo bosong sonde idop lurus lebe bae dari itu guru agama deng orang partei Farisi dong, na, bosong sonde bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.” Tuhan Yesus ajar orang dong ko jang bamara (Lukas 12:57-59) 21“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang dia kasi tau memang sang kotong pung nene-moyang, bilang, ‘Jang bunu orang, te sapa yang bunu orang, nanti dia kaná hukum.’m 22Ma Beta mau kasi tau bagini: jang bamara, te sapa yang bamara deng dia pung sodara, nanti dia kaná hukum. Orang yang maruak sang dia pung sodara, bilang, ‘Lu otak kea!’ nanti itu orang musti mangada di muka tua-tua agama dong. Deng orang yang masparak sang dia pung sodara, bilang, ‘Bodo, é!’, nanti dia kaná hukum di api naraka. 23Jadi, kalo lu ada bawa persembahan kasi sang Tuhan Allah, ma lu inga, bilang, lu ada bamara deng lu pung sodara, 24na, jang taro itu persembahan dolo. Lu pi badame deng lu pung sodara dolo, ais itu baru lu pi taro itu persembahan kasi sang Tuhan Allah. 25Kalo ada orang yang mau bekin parkara deng lu, na lebe bae lu pi urus dame capát-capát deng dia dolo. Kalo sonde, na, nanti itu orang hela bawa sang lu pi mangada di hakim. Ais hakim sarakan sang lu pi di polisi, ju dong sese maso sang lu pi dalam bui. 26Beta omong batúl ni! Nanti lu tenga tarús dalam bui sampe bayar abis lu pung utang samua.” Tuhan Yesus ajar orang ko jang maen serong 27“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang bilang, ‘Jang maen serong.’n 28Ma Beta mau kasi tau bagini: orang yang angka mata ko lia satu parampuan, ais dia pung hati kapingin tidor bakumpul deng dia, na, itu laki-laki tu su maen serong deng itu parampuan dalam dia pung hati. 29Kalo lu bekin sala pake lu pung mata kanan, na, do'i buang sang dia sa. Te lebe bae lu maso pi dalam sorga deng lu pung mata satu sa, daripada dong lempar buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata biji dua-dua.o 30Deng kalo lu bekin sala pake lu pung tangan kanan, na, potong buang itu tangan sa. Te lebe bae lu maso pi dalam sorga deng lu pung tangan satu sa, daripada dong lempar buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan dua-dua.”p Tuhan Yesus ajar ko jang bacere (Mateos 19:9; Markus 10:11-12; Lukas 16:18) 31“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran, bilang, ‘Orang yang cere buang dia pung bini, na, dia musti kasi surat cere sang itu parampuan.’q 32Ma Beta kasi tau bagini: orang yang cere buang dia pung bini, padahal dia pung bini sonde parná maen serong, itu su sama deng dia cap dia pung bini, parampuan barsina. Deng kalo ada laki-laki laen kawin ame sang itu parampuan, na, dong dua su maen serong tu.”r Tuhan Yesus ajar so'al angka janji 33“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran yang dia kasi tau sang kotong pung nene-moyang dong, bilang, ‘Kalo lu angka janji pake sumpa deng Tuhan Allah pung nama, na, lu su ta'ika deng itu janji.’s 34Ma Beta kasi tau bagini: kalo lu angka janji, na, jang pake sumpa. Jang sumpa pake sorga pung nama, tagal sorga tu, Tuhan Allah pung tampa tenga.t 35Jang sumpa pake bumi pung nama, tagal bumi tu Tuhan Allah pung alas kaki. Deng jang sumpa pake Yerusalem, tagal Yerusalem tu, Raja Bésar pung kota.u 36Jang sumpa deng bosong pung kapala. Te bosong sonde ada pung kuasa ko parenta rambu satu daon ko jadi itam ko puti. 37Jadi, kalo bosong mau angka janji, bilang, iya, na, kasi tau, bilang, ‘Iya’ sa. Ma kalo sonde, na, bilang ‘Sonde’ sa. Kalo bosong bilang laen dari itu, na, itu su ba'akar di setan.” Tuhan Yesus ajar ko jang babalas jahat deng jahat, ma musti layani deng lebe bae lai (Lukas 6:29-30) 38“Bosong su tau ba'i Musa pung atoran, bilang, ‘Kalo ada orang bekin rusak lu pung mata, na, balas bekin rusak dia pung mata. Deng kalo ada orang bekin rubu lu pung gigi, na, balas bekin rubu dia pung gigi ju.’v 39Ma Beta kasi tau bagini: jang balas jahat deng jahat. Kalo orang tampeleng lu pung pipi sablá, na, kasi tenga ko dia tampeleng pipi yang laen lai. 40Kalo ada orang yang mau bekin parkara deng lu, ko mau ame lu pung baju, na, kasi pi lu pung baju panas lai. 41Kalo ada tantara satu paksa sang lu ko jalan pikol bawa dia pung barang satu kilometer, na, pikol bawa tarús sampe dua kilometer. 42Kalo ada orang minta lu pung barang apa, na, kasi pi sa. Deng kalo ada orang yang mau pinjam lu pung barang apa, na, kasi pi sa.” Tuhan Yesus ajar ko sayang orang yang binci sang kotong (Lukas 6:27-28,32-36) 43“Bosong su dengar orang bilang, ‘Sayang sang lu pung sodara, deng binci orang yang binci sang lu.’w 44Ma Beta mau kasi tau bagini: lu musti sayang sang orang yang binci sang lu. Deng minta ko Tuhan kasi berkat sang orang yang bekin sangsara sang lu. 45Kalo lu bekin bagitu, na, lu kasi tunju bilang, lu ni Bapa di sorga pung ana. Tagal Dia bekin matahari basinar kasi orang bae, deng Dia ju bekin matahari basinar kasi orang jahat. Dia ju kasi turun ujan kasi orang yang bekin iko Dia pung parenta sama-sama deng orang yang malawan Dia pung parenta. 46Jadi, kalo lu cuma sayang sang orang yang sayang sang lu, na, lu kira Tuhan Allah musti balas deng berkat kasi sang lu, ko? Sonde! Te orang jahat ju sayang dong pung tamán yang sayang sang dong. 47Jadi, kalo lu cuma kasi saloom sang lu pung tamán, na, dia pung lebe apa? Te orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah ju bekin bagitu. 48Jadi inga, é! Lu pung Bapa di sorga sayang samua orang. Jadi lu ju musti bekin iko bagitu!”x Tuhan Yesus ajar ko tolong orang susa dong 61Yesus ajar tarús, bilang, “Inga, é! Jang iko-iko agama pung atoran ko biar orang puji-puji sang bosong. Te kalo bosong bekin bagitu, na, bosong pung Bapa di sorga sonde akan kasi bosong pung upa apa-apa.a 2Kalo bosong mau tolong orang kasian dong, na, jang pi badodol di mana-mana. Te kalo bosong bekin bagitu, na, bosong su sama ke orang yang omong laen bekin laen. Dong suka pasiar pi ruma sambayang ko biar orang puji sang dong, bilang, ‘We, ini orang ni, hebat mati, ó!’ Beta omong yang batúl! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa. 3Jadi, kalo bosong mau tolong orang kasian dong, na, jang kasi tau sapa-sapa, é! 4Deng bagitu, orang di ini dunya sonde tau. Ma bosong pung Bapa di sorga yang tau apa yang bosong bekin diam-diam tu. Nanti Dia balas sang bosong deng berkat bam-banya.” Tuhan Yesus ajar sambayang (Lukas 11:2-4) 5“Waktu bosong sambayang, na, jang bekin diri sama ke orang yang omong laen, bekin laen. Dong suka pi pasiar di jalan rame, deng badiri di dalam ruma sambayang, ko biar orang banya lia deng puji-puji sang dong, bilang, ‘We! Dong ni, orang barisi, ó!’ Ma dengar, é! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa.b 6Ma bosong sonde bole bagitu. Kalo bosong sambayang, na, maso pi dalam kamar ko tutu pintu. Ais sambayang diam-diam pi sang bosong pung Bapa. Biar orang laen sonde lia, ma bosong pung Bapa yang lia. Nanti Dia balas kasi sang bosong deng berkat bam-banya. Orang Yahudi sambayang 7Kalo bosong sambayang, na, jang omong bataputar pi-datang. Te orang-orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah ju bisa sambayang bagitu. Dong pikir, kata, Tuhan Allah suka dengar dong pung sambayang yang panjang lalolak tu. 8Jang bekin iko sama ke dong, é! Te bosong balóm minta apa-apa sang Bapa di sorga, ma Dia su tau memang apa yang bosong parlú. 9Jadi, kalo sambayang, na, pake conto bagini: ‘Bapa di sorga! Bapa pung nama paling barisi. Biar samua orang angka nae tinggi-tinggi Bapa pung nama yang hebat. 10Biar Bapa jadi Raja kasi samua orang! Biar samua orang bekin iko Bapa pung parenta di ini dunya, sama ke Bapa pung ana bua dong bekin iko Bapa pung parenta di sorga. 11Bapa tolong kasi sang botong makanan yang cukup tiap hari. 12Botong minta Bapa hapus buang botong pung sala-sala dong, sama ke botong ju lupa buang orang pung sala yang dong bekin sang botong. 13Bapa, jaga ko botong sonde bekin jahat. Deng kasi salamat sang botong, dari setan pung kuasa. [Te Bapa tu, Raja yang paling kuasa deng paling hebat. Bapa yang pegang parenta tarús-tarús. Botong pung sambayang, bagitu sa Bapa. Amin.]’* 14Ma dengar, é! Kalo bosong lupa buang orang pung sala sang bosong, nanti bosong pung Bapa di sorga ju hapus buang bosong pung sala-sala dong. 15Ma kalo bosong sonde mau lupa buang orang pung sala sang bosong, nanti bosong pung Bapa ju sonde lupa bosong pung sala-sala dong.”c Tuhan Yesus ajar so'al puasa 16“Kalo bosong sambayang deng puasa, na, jang bekin muka masnana'ok sama ke orang yang omong laen bekin laen. Te dong bekin bagitu ko biar orang puji sang dong, bilang, ‘We! Dong ni, orang barisi, ó!’ Ma dengar, é! Deng makan puji bagitu, dong su tarima abis dong pung upa. 17Ma kalo bosong puasa, na, cuci bosong pung muka barisi-barisi, deng sisir rambu bae-bae! 18Jadi, nanti orang lia sang bosong, dong sonde tau, bilang, bosong ada puasa. Ma bosong pung Bapa yang tau. Nanti Dia balas kasi sang bosong deng berkat bam-banya.” Tuhan Yesus ajar so'al kumpul harta di sorga (Lukas 12:33-34) 19“Jang karjá karás ko kumpul harta bam-banya di ini dunya. Te fufuk deng karat nanti bekin rusak sang dong. Deng pancuri ju datang bongkar ko angka bawa.d 20Ma lebe bae bosong karjá karás ko kumpul harta bam-banya di sorga. Te di situ fufuk deng karat sonde bisa bekin rusak. Deng pancuri ju sonde bisa datang bongkar ko angka bawa. 21Bosong simpan bosong pung harta di mana, pasti bosong pung hati ju makaditi di situ.” Tuhan Yesus ajar so'al idop dalam taráng (Lukas 11:34-36) 22“Orang pung mata, sama ke lampu yang bekin taráng dia pung dalam hati. Kalo dia pung mata taráng, na, dia iko jalan idop yang bae, sama ke orang yang jalan dalam taráng. 23Ma kalo dia pung mata kabur, na, dia sonde iko jalan yang bae, sama ke orang yang jalan raba-raba dalam galáp. Jadi, kalo itu taráng yang ada di bosong pung hati su jadi galáp, na, bosong ju idop dalam galáp.” Tuhan Yesus ajar orang ko jang bapikir-pikir mau idop karmana (Lukas 16:13,12:22-31) 24“Orang sonde bisa karjá batúl-batúl kasi dua bos, tagal dia nanti suka sang bos yang satu, lebe dari bos yang laen. Bisa ju dia iko bos yang satu, ma dia sonde toe deng bos yang laen. Tagal itu, lu sonde bisa bilang, ‘Tuhan tu, beta pung bos,’ kalo lu su bekin doi jadi lu pung bos. 25Andia ko Beta kasi tau bagini: jang repot deng bapikir, beta mau idop karmana, beta mau makan apa, minum apa, pake apa? Bosong kira idop tu, cuma buat makan sa? Deng badan tu, cuma buat pake baju sa? Bukan bagitu. 26Coba lia itu burung-burung yang tarbáng di udara. Dong sonde repot batanam deng bakoru ko simpan makanan dalam gudang. Ma bosong pung Bapa di sorga piara sang dong tarús. Dia ju tantu bisa piara sang bosong lebe dari ini lai. Jadi, pikir bae-bae dolo. Te Dia nilei bosong, lebe dari itu burung dong. 27Kalo orang badiri di muka carmín, ais dia repot deng dia pung diri, dia bisa bekin tamba tinggi dia pung badan, ko? Sonde bisa! 28Kalo sonde, na, akurang ko bosong barepot ko pikir-pikir so'al pakean lai? Pi lia coba itu bunga bakung di padang. Dong sonde putar banáng, deng sonde tanún kaen. 29Ma dengar bae-bae, ó! Raja Soleman pung pakean yang paling mewa ju, sonde bisa lawan itu bunga-bunga dong pung bagus. 30Te Tuhan Allah taro hati di bunga yang cuma idop ini hari, ais beso mati ko orang buang pi dalam api. Kalo Dia bekin bagitu, Dia ju pasti kasi pake sang bosong lebe dari itu bunga dong. Jadi, akurang ko bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Dia?e 31Jadi, sonde usa repot bapikir, bilang, ‘Botong mau makan apa?’ ko, ‘Botong mau minum apa?’ ko, ‘Botong mau pake apa?’ 32Orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah, dong banting tulang ko mau coba dapa itu hal samua. Ma bosong jang bagitu, te bosong pung Bapa di sorga su tau samua yang bosong parlú. 33Ma bosong musti kasi jalan Dia pung karjá dolo, deng musti iko Dia pung parenta dolo, ais nanti Dia kasi tamba samua hal yang bosong parlú. 34Jadi, jang repot bapikir deng apa yang bosong parlú beso. Te beso ada dia pung repot laen lai. Ini hari pung susa su cukup.” Tuhan Yesus ajar ko jang maen tudu orang (Lukas 6:37-38,41-42) 71“Bosong jang tudu orang, ko biar Tuhan jang tudu sang bosong. 2Bosong nilei orang karmana, na, nanti Tuhan Allah nilei sang bosong bagitu ju. Bosong ukur orang laen pung sala karmana, nanti Tuhan Allah ukur sang bosong bagitu ju.a 3Te lu suka tanda orang pung sala kici ana sa, ma lu pung sala yang bésar, lu anggap ke sonde ada sa. Itu sama ke lu lia abu satu titik di lu pung tamán pung mata. Padahal ada balok bésar pele lu pung mata, ma lu sonde rasa. 4Karmana ko lu barani omong, bilang, ‘Konco! Mari ko beta tolong lap kasi kaluar itu abu dari lu pung mata biji dolo.’ Padahal lu sandiri sonde bisa lia apa-apa, te ada balok pele lu pung mata na. 5Woi! Dasar lu tu, orang muka-balakang batúl! Tolong do! Angka buang itu balok dari lu pung mata sandiri dolo, baru lu bisa lia, ko tolong lap buang abu sapo'ong ana dari lu pung kawan pung mata tu. 6Jang ajar hal barisi so'al Tuhan kasi tukang ba'olok. Tagal dong tu, sama ke anjing jahat yang nanti bale datang ko saráng sang bosong. Dong ju bodo sama ke babi. Kalo orang kasi kalong mahal, na, dia sonde toe! Te dia cuma tau inja-inja sa.” Tuhan Yesus ajar ko sambayang sonde putus-putus (Lukas 11:9-13) 7“Kalo bosong sambayang, minta tarús sang Tuhan; nanti Dia kasi. Kalo cari tarús; nanti Dia kasi tunju jalan. Kalo eki tarús; nanti Dia buka pintu. 8Te samua orang yang minta tarús sang Tuhan, nanti tarima. Yang cari tarús, nanti dapa. Yang eki tarús, nanti Dia buka pintu. 9Bosong pikir coba! Kalo ada ana yang minta roti, tantu dia pung bapa sonde kasi batu, wuang? 10Ko kalo ana minta ikan, bapa sonde kasi ular! 11Bosong pung Bapa di sorga tu, memang bae batúl. Jadi kalo manusia yang jahat macam bosong sa, suka kasi barang yang bae sang bosong pung ana-ana dong, apalai bosong pung Bapa! Dia tantu kasi apa yang bosong minta. 12Jadi, apa yang lu mau orang laen bekin kasi sang lu, na, lu musti bekin bagitu kasi sang dia ju. Tagal ini ni, dasar dari samua yang ba'i Musa deng Tuhan Allah pung jubir laen dong su ajar memang dari dolu.”b Tuhan Yesus ajar so'al pintu yang sampít (Lukas 13:24) 13“Kalo orang mau maso sorga, na dia musti jalan lewat pintu yang sampít. Te ada ju jalan yang gampang deng pintu yang lebar, yang orang banya dong suka lewat. Ma awas, ó! Te jalan bagitu yang bawa orang pi naraka, ko dong tapisa buang dari Tuhan. 14Orang yang mau maso sorga musti iko itu jalan yang susa deng maso itu pintu yang sampít. Te biar cuma sadiki orang sa yang jalan di situ, ma jalan sampít bagitu yang bawa orang pi Tuhan.” Tuhan Yesus ajar ko jang iko sang tukang putar-balek (Lukas 6:43-44) 15“Ati-ati deng tukang tipu yang angka diri, bilang, dong tu Tuhan pung jubir. Te dong bekin diri pura-pura bae sama ke domba. Padahal dong tu jahat, sama ke anjing utan yang datang makan domba. 16Karmana bosong bisa kanál orang yang pura-pura tu? Lia sa dari apa yang dong bekin. Sama ke orang lia bua, ko kanál itu bua pung pohon. Bua yang bae, sonde kaluar dari pohon yang sonde bae. 17Te pohon yang bae kasi kaluar bua yang bae. Ma pohon yang sonde bae, kasi kaluar bua yang sonde bae. 18Sonde ada pohon yang bae yang kasi kaluar bua yang sonde bae. Deng sonde ada pohon yang sonde bae yang kasi kaluar bua yang bae. 19Pohon yang kasi kaluar bua yang sonde bae, tantu dong datang potong ko lempar buang maso pi dalam api.c 20Bagitu ju deng itu jubir pura-pura tu. Bosong bisa kanál sang dong dari dong pung bekin-bekin.d Tuhan Yesus kasi tau so'al orang yang cuma subu Tuhan Allah di bibir sa (Lukas 13:25-27) 21“Nanti ada orang yang pange sang Beta, bilang, ‘Bos, Bos!’ Ma dong tu cuma subu di bibir sa. Nanti Tuhan Allah di sorga tola buang sang dong. Te, cuma orang yang iko batúl-batúl Dia pung mau sa, yang Dia tarima ame jadi Dia pung orang. 22Nanti waktu hari kiamat, banya orang mangaku, bilang, Beta ni dong pung Bos. Dong kokoe sang Beta, bilang, ‘Bos, é! Botong su pi kasi tasiar Bos pung ajaran. Botong ju usir setan dong pake Bos pung nama. Deng botong bekin tanda heran macam-macam pake Bos pung kuasa.’ 23Ma biar dong maen kokoe sang Beta bagitu ju, nanti Beta kasi tau dong, bilang, ‘Bosong ni, sapa? Beta sonde kanál sang bosong, te bosong sonde idop iko Tuhan pung mau. Jadi, iskarobis dari sini su!’”e Tuhan Yesus ajar so'al orang yang pintar deng orang yang bodo (Lukas 6:47-49) 24“Orang yang datang dengar sang Beta, ais bekin iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang yang pintar, yang kasi badiri dia pung ruma di atas fanderen batu. 25Lama-lama ju ujan bésar turun sampe banjer datang. Angin kincang ju datang hantam itu ruma. Ma itu ruma sonde rubu, tagal dia badiri di atas fanderen batu yang kuat. 26Orang yang datang dengar sang Beta, ma dia sonde bekin iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang bodo yang kasi badiri dia pung ruma di atas pasir. 27Lama-lama ju ujan bésar turun sampe banjer datang. Angin kincang ju datang hantam itu ruma. Ju itu ruma rubu buang sampe ancor-ancor.” Orang dong taheran-heran dengar Tuhan Yesus pung ajaran yang hebat 28Yesus omong abis bagitu, ju samua orang dong taheran-heran dengar Dia pung ajaran, 29te Dia tau batúl-batúl itu ajaran pung isi. Dia pung cara ajar tu, sonde sama deng dong pung guru agama dong.f Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta (Markus 1:40-45; Lukas 5:12-16) 81Yesus turun datang dari gunung, ju orang banya dong rame-rame pi iko sang Dia. 2Takuju sa, ada satu orang panyaki kusta datang mangada sang Dia. Dia tikam lutut ko minta tolong sang Yesus, bilang, “Bos, é! Tolong sang beta dolo! Kalo Bos mau, na, Bos bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju sang beta lai.” 3Dengar bagitu, ju Yesus sorong tangan, ais sonto itu orang kusta, deng omong, bilang, “Beta mau sa! Lu bae su!” Takuju sa, itu orang pung panyaki ilang memang. 4Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Inga, é! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa. Lu musti iko ba'i Musa pung parenta dolo. Jadi, pi di kapala agama, ko dia pareksa lu pung badan, biar dia tau lu pung panyaki su ilang batúl, ko sonde. Abis lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau, bilang, lu su bae batúl.”a Tuhan Yesus bekin bae satu komandán tantara Roma pung ana karjá (Lukas 7:1-10) 5Ais itu, ju Yesus maso pi kampong Kapernaum. Di situ, ada satu komandán tantara Roma yang datang ko mau minta tolong, bilang, 6“Bos, é! Beta pung ana karjá satu ada saki barát di ruma. Dia sonde bisa bangun dari koi, te dia ada sangsara mo mati.” 7Yesus manyao, bilang, “Bae! Nanti Beta pi ko bekin bae sang dia.” 8Ma itu komandán bilang, “Bos! Bos sonde usa cape-cape datang lai, te beta sonde pantas tarima sang Bos di beta pung ruma. Asal Bos omong sa dari sini, beta pung ana karjá tu, pasti bae memang. 9Beta mangarti ini hal, tagal beta pung bos dong ada pung kuasa ko parenta sang beta. Deng beta ju ada pung kuasa ko parenta beta pung tantara dong. Kalo beta kasi parenta beta pung ana bua, bilang, ‘Pi sana!’ pasti dia pi. Kalo beta bilang, ‘Datang sini!’ pasti dia datang. Deng kalo beta suru beta pung orang karjá, bilang, ‘Karjá ini!’ pasti dia bekin bagitu. Jadi, asal Bos omong sa, pasti beta pung ana karjá tu, bae memang.” 10Dengar bagitu, ju Yesus heran. Dia omong sang itu orang banya yang ada iko deng Dia, bilang, “Heran, é! Su bagini lama, ma Beta balóm parná katumu satu orang Yahudi ju yang parcaya sama kuat ke ini orang Roma! 11Dengar, é! Te nanti ada banya orang luar sama ke ini orang Roma ni yang datang dari sablá matahari nae deng dari sablá matahari turun, ko dudu makan pesta sama-sama deng ba'i Abraham, ba'i Isak deng ba'i Yakob dalam Tuhan Allah pung ruma di sorga. 12Padahal Tuhan su pili orang Yahudi ko jadi Dia pung orang, ma ada yang sonde toe sang Dia. Nanti Dia tola buang sang dong pi di tampa galáp buta. Di situ dong manangis makarereu deng sangsara mati pung.”b 13Omong ais bagitu, ju Yesus kasi tau sang itu komandán, bilang, “Lu pulang su. Te lu pung ana karjá tu su bae, sama ke yang lu parcaya.” Pas itu waktu ju, itu ana bae memang.c Tuhan Yesus bekin bae orang saki bam-banya (Markus 1:29-34; Lukas 4:38-41) 14Ais satu kali, Yesus pi di Petrus pung ruma. Dia lia Petrus pung mama mantu ada tidor di koi, te dia ada damám. 15Yesus pegang dia pung tangan, ju itu mamatua pung damám ilang memang. Ais dia bangun ko pi urus sang Yesus dong. 16Waktu matahari mulai turun, ju orang dong datang bawa dong pung orang-orang yang takaná setan. Ais Yesus parenta itu setan dong, bilang, “He, setan! Iskarobis dari sini!” Ju itu setan dong kaluar memang. Dia ju bekin bae samua orang saki. 17Dia bekin ini samua, tagal dolu Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang, “Dia bekin bae kotong pung panyaki. Deng Dia tanggong kotong pung sangsara.”d Orang yang mau iko sang Tuhan Yesus musti iko deng batúl-batúl (Lukas 9:57-62) 18Ais itu, Yesus dapa lia orang bam-banya datang kuliling sang Dia. Ju Dia suru Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari ko kotong balayar pi di dano pung sablá.” 19Ju ada satu guru agama datang omong, bilang, “Bapa Guru! Bapa pi mana sa, na, beta mau iko tarús deng Bapa!” 20Ma Yesus manyao, bilang, “Bae, ju! Ma inga bagini. Samua orang deng binatang ada dong pung tampa tenga sandiri. Anjing utan kambali pi dia pung lobang. Burung kambali pi dia pung sarang. Ma Beta, Manusia Tulen ni, sonde ada pung ruma sandiri ko pulang di situ. Tampa alas kapala, ju sonde ada.” 21Ais satu orang laen lai, yang ada iko-iko sang Dia, datang minta, bilang, “Bos! Beta mau iko sang Bos, ma biar beta pulang ko urus orang tua dong dolo. Kalo beta pung bapa su mati, na, baru beta iko.” 22Ma Yesus omong, bilang, “Bagini! Kasi tenga ko orang laen kubur orang mati. Te kalo lu mau iko sang Beta, na, lu musti iko batúl-batúl!” Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (Markus 4:35-41; Lukas 8:22-25) 23Ais itu, ju Yesus nae pi dalam parahu, sama-sama deng Dia pung ana bua dong. 24Waktu dong ada balayar pi dano pung sablá, ju Dia tidor. Sonde lama ju, angin ribut datang. Ombak puku datang, ju aer maso pi dalam parahu. 25Lia bagitu, ju ana bua dong kasi bangun sang Dia, bilang, “Bos! Bos, é! Bangun ko tolong kasi salamat sang botong dolo! Te kotong su mau mati tanggalám ni!” 26Ju Yesus manyao, bilang, “We, akurang ko bosong taku ni!? Bosong sonde parcaya sang Beta, ko?” Ju Dia bangun. Ais Dia togor itu angin deng ombak, bilang, “Barenti su!” Ju ombak deng angin jadi tadó memang. 27Ju Yesus pung ana bua dong heran. Dong bilang, “Awii! Dia ni, sapa, é? Karmana ko Dia bisa parenta angin deng ombak ko dong iko Dia pung mau?” Tuhan Yesus bekin bae dua orang yang takaná setan (Markus 5:1-20; Lukas 8:26-39) 28Sonde lama lai, ju dong sampe di dano pung sablá, di orang Gadara* pung da'era. Di situ ada dua orang takaná setan yang tenga di goa batu tampa orang mati. Dong tu, jahat mo mati, sampe sonde ada satu orang ju yang barani jalan iko situ. Dong lia Yesus datang ju, 29dong batarea, bilang, “Woi, Tuhan Allah pung Ana! Akurang ko Lu datang ganggu sang botong? Biar dia pung waktu ko mau hukum sang botong balóm sampe, ma Lu su mau siksa sang botong.” 30Sonde jao dari situ, ada babi bam-banya do'i-do'i tana ko cari makan. 31Ju itu setan dong minta sang Yesus, bilang, “Suru sang botong ko maso pi dalam itu babi dong!” 32Ju Yesus parenta sang dong, bilang, “Pi su!” Ais, itu setan dong kaluar kasi tenga itu dua orang, ju dong maso pi dalam itu babi dong. Tarús itu babi dong lari harba-biruk turun iko pinggir gunung ko maso pi dalam dano. Ju dong samua mati tanggalám. 33Lia bagitu ju, tukang jaga babi dong lari pulang pi kampong, ju dong carita samua-samua. 34Dengar dong pung carita bagitu, ju orang banya dong kaluar pi itu tampa. Dong katumu sang Yesus, ju dong noki-noki ko Dia jalan kasi tenga dong pung tampa tu. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (Markus 2:1-12; Lukas 5:17-26) 91Ais itu, Yesus dong nae kambali pi dalam parahu, ko balayar pi dano pung sablá, sampe di Dia pung kampong sandiri. 2Di situ ada orang yang dorok bawa dong pung kawan yang lumpu ko pi di Dia. Lia bagitu ju, Yesus tau dong ada parcaya sang Dia, bilang, Dia bisa bekin bae dong pung kawan tu. Ju Dia omong sang itu orang lumpu, bilang, “Ana, é! Beta su hapus buang lu pung sala dong.” 3Ma ada barapa orang guru agama Yahudi di situ, yang dengar Yesus pung omong tu. Ju dong pung hati panas memang. Ais dong ba'omong, bilang, “Ini orang talalu barani omong bagitu, ó! Cuma Tuhan Allah sa yang bisa kasi ampon orang pung sala. Ma ini orang pung omong tu, bekin diri sama ke dia Tuhan Allah sa. Dia su hojat tu!” 4Ma Yesus tau dong pung dalam hati. Ais Dia omong, bilang, “Akurang ko bosong pikir, kata, Beta ni, ada omong hojat? 5Mana yang lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu ni, bilang, ‘Lu pung sala su dapa ampon,’ ko, Beta bilang, ‘Bangun suda, ko pulang.’ 6Kalo dia bangun memang, bosong baru lia bukti, bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Te Beta ada hak ko kasi ampon orang pung sala.” Ju Yesus parenta sang itu orang lumpu, bilang, “Bangun su! Angka lu pung tandu ko jalan pulang!” 7Tarús, itu orang lumpu bangun, ju dia jalan pulang. 8Lia bagitu ju, samua orang heran. Ais dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama, bilang, “Tuhan Allah tu, talalu hebat, ó! Dia su kasi kuasa bésar bagini sang manusia.” Tuhan Yesus pange sang Mateos ko iko sang Dia (Markus 2:13-17; Lukas 5:27-32) 9Ais itu, Yesus jalan dari situ, ju Dia dapa lia satu orang tukang tagi bea yang ada karjá di kantor pajak. Dia pung nama, Mateos. Ais Yesus ajak sang dia, bilang, “Mari iko sang Beta!” Dengar bagitu, ju Mateos bangun ko iko memang sang Dia. 10Ais itu, Mateos undang sang Yesus dong datang makan di dia pung ruma. Dia ju undang dia pung kawan-kawan tukang tagi bea, deng tamu-tamu laen dong, ko datang makan sama-sama deng dong. 11Ma ada barapa orang dari partei Farisi, yang datang mangomek di Yesus pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong pung guru dudu makan sama-sama deng orang tar laku-laku dong, sama ke itu tukang tagi bea dong, deng dong pung kawan orang jahat dong?”a 12Ma Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Orang yang saki memang parlú dokter. Ma orang yang su bae, sonde parlú. 13Lebe bae bosong pulang ko pareksa bae-bae Tuhan Allah pung Kata-kata, yang dolu Dia suru Dia pung jubir Hosea tulis, bilang, ‘Beta pung mau, andia, Beta pung orang dong basayang satu deng satu deng kasi tunju rasa kasian. Kalo dong sonde bekin bagitu, na, dong pung korban binatang yang dong bawa kasi Beta tu, sonde ada pung arti apa-apa.’ Itu yang Tuhan Allah su bilang. Tagal itu, Beta sonde datang ko urus orang yang anggap diri su bae, ma Beta datang ko urus orang tar bae-bae dong.”b Orang tanya akurang ko Tuhan Yesus pung ana bua dong sonde puasa (Markus 2:18-22; Lukas 5:33-39) 14Ais itu, Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong datang sang Yesus. Dong tanya, bilang, “Botong yang iko sang Yohanis tu, biasa puasa. Orang Farisi dong ju puasa. Ma akurang ko Bapa pung ana bua dong maen makan-minum tarús? Dong tu, sonde tau puasa, ko?” 15Ma Yesus manyao sang dong, pake umpama, bilang, “Bagini: kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki, ju dia pung tamán dong rasa susa dolo, baru itu sa'at dong puasa. 16Orang sonde ame kaen baru sapo'ong, ko tempel pi di baju tua yang su tarobe. Te nanti kalo cuci itu baju, kaen tempel yang baru tu batakundur. Deng bagitu, itu baju tua tamba tarobe. 17Bagitu ju, orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi, tuak baru musti po'a pi dalam haik yang baru ko dong dua batahan bae-bae!”* [Deng bagitu Yesus ajar sang dong bilang Dia pung ajaran tu, baru. Jadi, jang kasi bacampor deng ajaran lama.] Tuhan Yesus bekin bae satu mama yang saki dara loos, deng kasi idop kambali satu ana nona (Markus 5:21-43; Lukas 8:40-56) 18Waktu Yesus masi ba'omong deng Yohanis pung ana bua dong, ju ada satu kapala ruma sambayang datang katumu deng Dia. Itu orang tikam lutut di Yesus pung muka, ko minta, bilang, “Bapa, é! Tolong dolo! Te beta pung ana nona baru mati. Bapa tolong datang ko taro tangan di dia dolo, ko dia bisa idop kambali.” 19Dengar bagitu, ju Yesus deng dia pung ana bua dong iko memang sang itu orang. 20-21Di tenga jalan, ada satu mama yang jalan iko deng dong. Dia pung datang bulan sonde tau barenti batúl su 12 taon. Dia ada pikir di dia pung hati, bilang, “Asal beta bisa raba Yesus pung baju sa, tantu beta jadi bae.” Andia ko dia pi raba Yesus pung ujung baju. 22Yesus ada barasa, ju Dia bale muka ko lia itu mama. Tarús, Dia omong, bilang, “Ana, é! Kasi kuat lu pung hati. Te, tagal lu parcaya batúl-batúl sang Beta, andia ko lu jadi bae.” Itu waktu ju, itu mama bae memang. 23Ais itu, Yesus dong jalan tarús pi di itu kapala ruma sambayang pung ruma. Sampe di sana ju Dia maso deng lia tukang maen musik duka, deng orang banya manangis makarereu. 24Ma Yesus omong deng dong, bilang, “Barenti manangis, ko bosong pulang su! Te ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa.” Ma dong katawa bengko mulu sang Dia. 25Ais itu, ju itu orang dong kaluar samua. Ju Yesus maso pi dalam itu ana pung kamar, deng pegang dia pung tangan. Ju itu ana idop kambali memang. 26Lia bagitu, ju orang mulai bacarita rame kuliling dong pung da'era, so'al apa yang Yesus su bekin tu. Tuhan Yesus bekin bae dua orang buta 27Ais ju Yesus jalan tarús. Di tenga jalan, ada dua orang buta iko-iko sang Dia. Dong ba'eki pange, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang botong dolo!” 28Yesus maso pi dalam ruma, ju itu dua orang buta tu datang sang Dia. Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Bosong parcaya batúl-batúl, bilang Beta ada pung kuasa ko bekin bosong bisa dapa lia?” Ju dong manyao, bilang, “Awii! Bapa jang tanya lai, te botong su parcaya sang Bapa isi-isi.” 29Dengar bagitu, ju Yesus raba dong pung mata, deng omong, bilang, “Kalo bagitu, na, biar jadi iko bosong pung parcaya tu!” 30Yesus omong ais bagitu, ju dong dapa lia memang. Ma Yesus kasi inga karás sang dong, bilang, “Inga, é! Jang kasi tau satu orang ju deng apa yang su jadi ni!” 31Ma dong sonde bisa tahan diri. Ais dong jalan kuliling itu da'era ko kasi tasiar so'al Yesus pung bekin tu. Tuhan Yesus bekin bae orang yang sonde bisa omong 32Itu dua orang buta kaluar abis ju, orang bawa datang satu orang laen pi di Yesus. Itu orang sonde bisa ba'omong, tagal dia takaná setan. 33Lia bagitu ju, Yesus parenta itu setan kaluar dari itu orang. Itu setan kaluar ju, itu orang bisa ba'omong memang. Ais orang banya di situ taheran-heran. Dong bilang, “Awii! Kotong orang Yahudi balóm parná lia yang bagini ni!” 34Ma orang Farisi dong sonde sanáng. Dong omong, bilang, “Weh! Setan dong pung bos yang kasi Dia kuasa ko Dia bisa usir kaluar setan.”c Tuhan Yesus jato kasian lia orang banya dong 35Ais Yesus pi kuliling banya kota deng kampong, ko ajar di ruma-ruma sambayang. Dia ajar orang so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng karmana dong bisa maso jadi Dia pung orang. Dia ju bekin bae samua macam panyaki, deng samua orang yang badan sonde batúl dong.d 36Lia itu orang banya tu, ju Yesus jato kasian sang dong, tagal dong sonde tau mau bekin karmana. Te dong samua tu, sama ke domba yang sonde ada pung gambala.e 37Ais Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Ini orang banya ni, sama ke kabón pung hasil. Hasil su banya, ma orang karjá sonde cukup ko koru ame itu hasil, deng simpan pi dalam gudang. Tagal itu, bosong musti minta sang kabón pung Tuan, ko Dia kirim orang karjá, ko biar dong pi kumpul ame Dia pung hasil dong.”f Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua 12 orang (Markus 3:13-19; Lukas 6:12-16) 101Ais itu, Yesus pange Dia pung ana bua dong ko datang bakumpul. Ju Dia kasi dong kuasa ko usir setan deng bekin bae orang dari dong pung panyaki macam-macam. 2Itu 12 ana bua yang Dia utus dong pung nama, andia: Yang partama, nama Simon (yang biasa orang pange, bilang, ‘Petrus’), ais dia pung adi, nama Anderias, ais itu, Yakobis, deng dia pung adi, nama Yohanis (dong dua tu, Sabadeus pung ana). 3Ada ju Filipus, deng Bartolomeos. Ais Tomas, deng Mateos (tukang tagi bea). Ais Yakobis (Alpius pung ana), deng Tadius. 4Ais Simon (yang iko partei politik Selot),* deng Yudas Iskariot (yang nanti jual buang sang Yesus). Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dong (Markus 6:7-13; Lukas 9:1-6) 5-6Ais itu, Yesus utus Dia pung ana bua 12 orang, deng Dia kasi parenta, bilang, “Beta utus sang bosong pi di kotong pung orang Yahudi, tagal ada banya dari kotong pung orang yang sonde iko Tuhan pung jalan. Dong tu, sama ke domba kasasar. Tagal itu, bosong sonde usa pi di orang bukan Yahudi, conto ke orang Samaria dong. 7Pi kasi tau sang kotong pung orang Isra'el dong, bilang, ‘Dia pung waktu su sampe ko samua orang bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang.’ 8Deng pi bekin bae orang saki, kasi idop kambali orang mati, bekin bae orang kusta, deng usir kasi kaluar setan. Tuhan su kasi bam-banya sang bosong, ma Dia sonde minta kambali apa-apa. Jadi, sakarang bosong musti pi ko kasi bam-banya sang orang laen, ma bosong sonde usa minta kambali apa-apa ju dari dong. 9Barangkat deng kosong-kosong sa, é. Sonde usa bawa doi, 10bakál, pakean ganti, sapatu, ko tongkat. Te orang musti kasi sang orang karjá, apa yang pantas ko dong bisa idop.a 11Kalo bosong maso dalam satu kota, ko, satu kampong, na, bosong cari orang yang mau tarima sang bosong. Ais, tenga di situ, sampe bosong barangkat kasi tenga itu tampa. 12Kalo bosong maso pi orang pung ruma, na, omong, bilang, ‘Saloom! Tuhan kasi berkat sang bosong.’ 13Kalo orang di itu ruma tarima sang bosong deng bae, bosong minta ko Tuhan kasi berkat sang dong. Ma kalo dong sonde tarima sang bosong, Tuhan ju sonde kasi berkat sang dong. 14Kalo orang sonde mau dengar sang bosong, na, kaluar dari itu ruma, ko, itu kota, ais kabás buang abu dari bosong pung kaki, ko jadi tanda, bilang, dong sonde mau dengar, na, dong pikol tanggong-jawab sandiri.b 15Nanti, kalo Tuhan Allah kasi jato hukum sang manusia di ini dunya, tantu Dia kasi jato hukum yang barát sang itu orang Sodom deng Gomora yang dolu paling jahat tu. Ma inga, é! Te nanti Dia kasi jato hukum yang lebe barát lai kasi orang yang sonde mau tarima sang bosong!”c Tuhan Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, nanti dong dapa sangsara (Markus 13:9-13; Lukas 21:12-17) 16“Inga, é! Te Beta utus sang bosong ni sama ke Beta kirim domba pi teng-tenga anjing utan yang jahat. Tagal itu, bosong musti pake otak sama ke ular yang pintar. Deng bosong pung hati ju musti lurus sama ke burung pompa yang sonde tau cari hal.d 17Ma ati-ati, ó! Te nanti orang siksa sang bosong sama ke anjing jahat gigi bekin mati domba. Nanti dong hela bawa bosong maso pi di tampa urus parkara agama. Deng nanti dong firuk sang bosong di dong pung ruma sambayang. 18Nanti dong hela bawa sang bosong pi mangada di gubernor deng raja, tagal bosong iko sang Beta. Ma bosong musti pake itu kasampatan kasi tau Beta pung Kabar Bae sang dong. Deng bagitu, orang yang sonde kanál sang Tuhan ju dapa dengar so'al Beta. 19Ma kalo dong hela bawa sang bosong bagitu, na, bosong sonde usa taku, bilang, ‘Nanti beta mau ba'omong, bilang, apa?’ Ko, ‘Nanti beta manyao, bilang, apa?’ Sonde usa pikir-pikir bagitu, te sampe dia pung waktu, nanti bosong pung Bapa di sorga kasi tau so'al apa yang bosong musti omong. 20Itu waktu, apa yang bosong omong sonde ba'akar di bosong sandiri, te Dia pung Roh Barisi yang ajar ko bosong omong apa.e 21Bosong lia sa, te nanti dalam satu ruma, kalo ada orang yang parcaya sang Beta, nanti dia pung sodara sandiri yang cari jalan ko bunu sang dia. Ais kalo ana yang parcaya, nanti dia pung bapa yang bunu sang dia. Kalo bapa deng mama yang parcaya, nanti dong pung ana sandiri yang bunu sang dong.f 22Lia te, nanti samua orang binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta. Ma, orang yang batahan tarús sampe abis, Tuhan Allah nanti kasi salamat sang dia.g 23Kalo orang siksa sang bosong di satu kota, na, bangun lari pi kota laen. Batúl tu! Beta ni, Manusia Tulen. Nanti bosong masi balóm jalan kuliling abis samua kota di Isra'el, ma Beta su kambali. 24Kalo orang sonde suka satu guru, na, dong ju sonde suka deng dia pung ana bua dong. Kalo orang sonde suka satu bos, na, dong ju sonde suka deng dia pung ana karjá dong.h 25Kalo ana bua su balajar sama pintar deng dia pung guru, dia su rasa cukup. Deng kalo ana karjá su balajar sama pintar deng dia pung bos, na, dia ju rasa cukup. Jadi inga, é! Kalo orang su pange tuan ruma, bilang, ‘Lu ni, Balsebul, andia setan dong pung bos!’ na, tantu dia pung isi ruma ju dapa nama lebe tar bae lai.”i Jang taku sang manusia, te Tuhan Allah ada jaga sang bosong (Lukas 12:2-7) 26“Jadi, bosong sonde usa taku deng orang yang lawan sang bosong. Te apa yang orang bekin sambunyi-sambunyi, nanti samua orang dapa lia.j 27Apa yang beta su ajar sang bosong sandiri-sandiri, nanti bosong musti pi kasi tau samua orang. Deng apa yang Beta kasi tau diam-diam, nanti bosong musti pi kasi tau kuliling di samua tampa. 28Jang taku manusia, te dong cuma bisa kasi mati orang sa, ma dong sonde bisa bekin rusak orang pung jiwa. Tagal itu, bosong musti taku sang Tuhan Allah, te Dia sa yang ada pung kuasa ko lempar buang orang pung badan deng dia pung jiwa pi dalam laut api yang manyala tarús-tarús. 29Jadi kasi kuat bosong pung hati. Orang jual burung pipit di pasar deng harga paling mura sa. Ma sonde ada satu ju yang jato mati, kalo bosong pung Bapa di sorga sonde kasi isin. 30Bosong pung Bapa di sorga ju ada taro mata sang bosong sampe hal yang paling kici. Bosong pung urat rambu pung banya di kapala ju, Dia su tau, na. 31Jadi, bosong jang taku! Tagal Tuhan Allah nilei sang bosong lebe mahal dari itu burung pipit dong samua.” Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus (Lukas 12:8-9) 32Ais Yesus omong lai bilang, bagini, “Orang yang barani mangaku kanál sang Beta di muka orang banya di ini dunya, nanti Beta ju mangaku kanál sang dia di muka Beta pung Bapa di sorga, bilang, ‘Dia ni, Beta pung orang.’ 33Ma orang yang manyangkal sang Beta di muka orang banya, bilang, dia sonde kanál sang Beta, nanti Beta ju kasi tau sang Beta pung Bapa di sorga, bilang, ‘Beta sonde kanál sang dia.’”k Tuhan Yesus datang bekin orang dong bamalawan, bukan badame (Lukas 12:51-53,14:26-27) 34“Bosong jang sangka, bilang, Beta datang bawa dame di ini dunya. Te Beta datang ko bekin manusia bamalawan satu deng satu. 35Beta datang di ini dunya, iko apa yang Tuhan pung jubir su omong memang, bilang, ‘Nanti ana laki-laki malawan dia pung bapa, ana parampuan malawan dia pung mama, deng ana mantu parampuan malawan dia pung mama mantu, 36te isi ruma sandiri yang bamusu satu deng satu.’l 37Jadi, orang yang batúl-batúl mau iko sang Beta, dia musti sayang sang Beta lebe dari samua; lebe dari dia pung mama-bapa, deng lebe dari dia pung ana-ana dong. Te kalo sonde, na, itu orang sonde pantas jadi Beta pung orang. 38Te orang yang mau iko sang Beta, ma sonde mau pikol sangsara, dia sonde pantas jadi Beta pung orang.m 39Orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang buang bagitu sa!”n Tuhan Allah nanti balas apa yang orang bekin (Markus 9:41) 40“Orang yang tarima sang bosong deng bae, dia ju tarima sang Beta. Deng orang yang tarima sang Beta, dia ju tarima sang Tuhan Allah yang utus sang Beta.o 41Orang yang tarima Tuhan Allah pung jubir, tagal itu jubir ada omong so'al Tuhan, nanti Tuhan balas sang dia sama ke Tuhan balas sang itu jubir. Deng orang yang tarima satu orang hati lurus, tagal itu orang ada iko batúl-batúl Tuhan pung mau, nanti Tuhan balas sang dia sama ke Tuhan balas sang itu orang hati lurus. 42Orang yang tarima sang satu orang yang paling kici tagal dia iko sang Beta, pasti Tuhan balas sang dia. Biar orang cuma kasi aer puti satu galás sa, tantu Tuhan Allah sonde lupa sang dia.” Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (Lukas 7:18-35) 111Waktu Yesus kasi pasán abis sang Dia pung ana bua 12 orang tu, ju Dia pi kuliling di kampong-kampong di itu da'era, ko ajar orang deng kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae. 2Itu waktu, Yohanis su ada dalam bui. Waktu dia dengar samua hal yang Yesus su bekin, ju dia suru dia pung ana bua dong pi tanya sang Yesus, bilang, 3“Tuhan Allah su janji memang dari dolu, bilang, Dia mau kirim datang Kristus ko kasi salamat sang kotong orang Yahudi. Bapa ni, andia Kristus, ko? Ko, botong musti tunggu sang orang laen lai?” Ju dong pi tanya sang Yesus. 4Dengar bagitu, ju Yesus manyao, bilang, “Bosong su dengar deng su lia sandiri. Jadi pulang ko lapor sang Bu Anis, bilang, samua su jadi iko apa yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis memang, bilang: 5Orang buta, dapa lia. Orang kaki lumpu, bangun bajalan. Orang panyaki kusta, jadi barisi. Orang tuli, dapa dengar. Orang mati, idop kambali. Orang kasian, dengar Kabar Bae.a 6Jadi, bagini: pi kasi tau Bu Anis, nanti dia ontong kalo dia parcaya tarús sang Beta. Tagal nanti Tuhan Allah kasi berkat sang orang yang dia pung parcaya sang Beta sonde tagoyang!” 7Waktu Yohanis pung ana bua dong su pulang, ju Yesus omong deng orang banya dong so'al Yohanis, bilang, “Waktu bosong pi cari Yohanis di tampa sunyi sana tu, bosong pikir mau katumu deng manusia model ke apa? Sonde mungkin bosong pi sana ko katumu orang yang noe-noe, sama ke bambu yang tagoyang-goyang iko angin sa! 8Deng sonde mungkin bosong pi ko lia orang yang pake pakean mahal-mahal, te orang macam bagitu cuma tenga di istana sa! 9Jadi, bosong pi lia orang macam karmana di sana? Bosong pikir bosong pi cari Tuhan Allah pung jubir? Batúl! Ma dia tu, jubir yang paling hebat. 10Te Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tulis memang so'al Yohanis, bilang, ‘Dengar! Beta utus Beta pung orang, ko pi buka jalan kasi sang Lu.’b 11Dengar bae-bae, ó! Di ini dunya, sonde ada satu orang ju, yang lebe hebat dari Yohanis. Ma dari samua orang yang mangaku Tuhan Allah salaku Raja, orang yang paling kakorek sa su lebe hebat dari Yohanis. 12Mulai dari Yohanis angka dia pung karjá sampe sakarang, banya orang su maso jadi Tuhan Allah pung milik. Ma ada yang laen lai yang pikir sala, bilang, dong musti baparáng ko paksa orang maso jadi Tuhan Allah pung orang. 13Sampe deng Yohanis Tukang Sarani pung datang, kotong orang Yahudi biasa idop iko ba'i Musa deng Tuhan Allah pung jubir dong pung atoran.c 14Jadi, parcaya sang Beta sa! Yohanis tu, andia Elia yang Tuhan Allah pung jubir dong su kasi tau memang so'al dia pung datang.d 15Jadi, yang kapingin mangarti musti dengar bae-bae, ó! 16Beta mau kasi umpama ko bosong dapa tau, orang sakarang ni, manusia macam apa. Te dong tu, sama ke ana-ana yang ada dudu-dudu di pasar. Dong ada maen babatarea deng dong pung tamán, bilang, 17‘We! Botong tiop suling rame-rame, ma bosong sonde manari sanáng-sanáng. Ais botong manyanyi lagu duka, ma bosong sonde manangis.’ 18Bosong ni sama ke ana kici dong yang sonde tau puas. Waktu Yohanis datang, dia suka puasa, deng sonde minum anggor. Ma, orang cap sang dia, bilang, ‘Dia ada takaná setan!’ 19Ma sakarang Beta, Manusia Tulen, su datang. Beta sonde puasa, deng Beta minum anggor. Ma orang cap sang Beta, bilang, ‘Dia tu, dasar manusia balalas! Pamabok barát lai! Dia pi bakawan deng tukang tagi bea dong! Satu partei deng orang tar laku-laku dong! Sonde tau diri lai!’ Ma bosong tanda sa, Beta pung omong, é! Tuhan pung pintar jadi kantara di Dia pung orang dong pung idop.” Orang dong yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (Lukas 10:13-15) 20Abis itu, Tuhan Yesus mulai togor orang yang ada tinggal di barapa kampong. Dia su bekin tanda heran paling banya di sana, ma dong sonde mau kasi tenga dong pung sala-sala dong ko iko Tuhan pung jalan idop yang batúl. 21Yesus togor, bilang, “Bosong orang Korasin deng orang Betsaida dong! Awas, é! Nanti bosong calaka! Beta su bekin tanda heran macam-macam di bosong pung batang idong, ma bosong sonde mau parcaya sang Tuhan Allah. Padahal, bosong ni orang Yahudi, yang mangaku kanál sang Tuhan. Ma andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong, su jadi lebe dolo di kota Tirus deng kota Sidon, tantu bagini lama orang di situ dong su tobat memang, deng su kasi tenga dong pung sala-sala ko iko sang Tuhan. Deng dong ju tantu pake pakean duka, deng taro abu di atas kapala ko jadi tanda, bilang, dong ada manyasal deng dong pung sala-sala dong. Padahal orang Tirus deng orang Sidon ni, bukan orang Yahudi yang mangaku kanál sang Tuhan.e 22Batúl! Nanti bosong lia sa! Kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Tirus deng orang Sidon pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman. 23Bosong orang Kapernaum! Awas, é! Bosong jang pikir, bilang, nanti Tuhan angka nae sang bosong maso pi sorga. Sonde! Nanti Tuhan lempar buang sang bosong maso pi naraka! Andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong su jadi lebe dolo di kota Sodom, tantu Tuhan Allah sonde parlú kasi ancor itu kota jahat tu. Te kalo orang Sodom lia itu tanda heran dong, su tantu dong kasi tenga dong pung jahat.f 24Batúl! Nanti bosong lia sa! Kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Sodom pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman!”g Tuhan Yesus undang orang ko iko sang Dia, ko biar dong jadi kuat kambali (Lukas 10:21-22) 25Omong abis bagitu, ju Yesus sambayang, bilang, “Bapa! Bapa yang jadi Bos Bésar di langit deng bumi. Beta minta tarima kasi bam-banya, tagal Bapa tutu ame so'al Tuhan kasi jato hukum dari orang-orang yang anggap diri pintar, deng yang tinggi hati dong. Ma Bapa buka itu hal samua kasi orang kici dong, deng orang yang randá hati dong. 26Batúl, Bapa! Te itu yang bekin Bapa pung hati sanáng!” 27Sambayang abis bagitu, ju Yesus kasi tau sang orang di situ dong, bilang, “Dengar bae-bae, ó! Beta pung Bapa di sorga su kasi samua kuasa sang Beta. Yang kanál bae sang Beta tu, andia cuma Bapa sa. Deng yang kanál bae sang Bapa, cuma Bapa pung Ana sa, andia Beta ni. Deng Beta pili orang laen dong, ko kasi tau sang dong, ko biar dong ju kanál bae sang Dia.h Sapi luku 28Bosong samua yang cape karjá karás, mari iko sang Beta! Bosong samua yang ada pikol masala barát, mari datang sang Beta! 29Kalo bosong tarima Beta pung ajaran ko jalan sama-sama deng Beta, na, kotong ni sama ke sapi luku dua ekor yang ada hela sama-sama satu luku. Te Beta ni, pung hati bae, deng Beta ni, randá hati. Kalo bosong iko sang Beta, na, bosong jadi kuat kambali.i 30Tagal Beta pung ajaran tu, sonde susa. Deng Beta pung parenta tu, sonde barát.” Orang karitik sang Tuhan Yesus so'al hari barenti karjá (Markus 2:23-28; Lukas 6:1-5) 121Satu kali, kaná deng orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Yesus deng Dia pung ana bua dong ada jalan iko orang pung kabón. Dia pung ana bua dong lapar, andia ko dong ketu ame padi-gandum pung puler ko dong makan jalan-jalan.a 2Di situ, ada barapa orang dari partei agama Farisi yang pegang karás dong pung adat Yahudi. Lia Yesus pung ana bua dong bekin bagitu, ju dong togor sang Dia, bilang, “Lu pung ana bua dong ada ketu padi-gandum kaná deng hari barenti karjá! Sonde bole bagitu! Te itu su langgar kotong pung atoran.” 3-4Ma Yesus manyao, bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga ba'i Daud pung carita tu? Ba'i Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong tagal lapar mo mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan itu roti. Orang laen sonde bole. Ais ba'i Daud makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dia. Bosong tingka ke sonde tau baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi sa!b 5Te di situ ju ada tulis so'al kapala agama dong yang ada layani di ruma sambayang, kaná deng hari barenti karjá. Ma dong sonde dapa sala apa-apa.c 6Dengar, ó! Dolu, ruma sambayang yang pantíng, ma sakarang ada yang lebe pantíng lai. Andia, Beta, Manusia Tulen ni. 7Dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, Tuhan Allah ada bilang, ‘Beta pung mau bagini: Beta pung orang dong musti kasi tunju rasa kasian satu deng satu. Kalo dong sonde bekin bagitu, na, dong pung korban binatang yang dong bawa kasi Beta tu, sonde ada pung arti apa-apa.’ Naa, kalo bosong mangarti bae-bae Tuhan pung omong tu, tantu bosong sonde tudu Beta pung ana bua dong sala. Ko dong sonde bekin sala apa-apa na!d 8Te Beta ni, Manusia Tulen. Beta yang ada pung hak ko putus, bilang, orang bole bekin apa kaná deng hari barenti karjá.” Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari barenti karjá (Markus 3:1-6; Lukas 6:6-11) 9Ais itu ju Yesus jalan kasi tenga itu tampa, ko pi di dong pung ruma sambayang. 10Di situ, ada satu laki-laki yang dia pung tangan mati sablá. Itu orang Farisi dong ada mau cari-cari jalan ko kasi sala sang Yesus, andekata Dia bekin bae itu orang yang tangan mati sablá, kaná deng hari barenti karjá. Ais, dong tanya sang Dia, bilang, “Iko kotong pung atoran agama, orang bole bekin bae orang kaná deng hari barenti karjá, ko sonde?” 11Ais Yesus manyao, bilang, “Kalo orang pung domba satu jato dalam lobang, kaná deng hari barenti karjá, tantu itu domba pung tuan pi angka kasi kaluar itu domba, wuang?e 12Naa! Tuhan sayang sang manusia, lebe dari itu tuan sayang sang dia pung domba. Tagal itu, orang bole bekin hal bae kaná deng hari barenti karjá.” 13Tarús Dia omong deng itu orang yang tangan mati sablá tu, bilang, “Bu, é! Sorong datang lu pung tangan!” Ais dia sorong dia pung tangan mati sablá tu, ju itu tangan jadi bae memang, sama ke dia pung tangan sablá lai. 14Lia bagitu, ju itu orang Farisi dong maruak. Ais dong bangun jalan kasi tenga itu ruma sambayang, ju dong pi ba'akór bilang, “Kotong musti cari jalan, ko bunu sang Dia!” Tuhan Allah yang pili Yesus ko karjá kasi sang Dia 15Ma Yesus tau dong pung rancana jahat tu, andia ko Dia jalan pi tampa laen. Banya orang iko sang Dia, ju Dia bekin bae samua orang saki. 16Ma Dia larang sang dong, bilang, “Bosong jang kasi tau orang laen, bilang, Beta ni, sapa. 17Te Beta bekin bagitu iko apa yang Tuhan Allah su kasi tau sang Dia pung jubir Yesaya, bilang, 18‘Coba lia! Ini Dia, Beta pung orang suru-suru yang Beta su pili. Beta sayang sang Dia, deng Beta pung hati sanáng tarús deng Dia. Nanti Beta kasi Beta pung Roh sang Dia, ko Dia pi ajar orang di samua bangsa so'al Beta pung jalan idop yang lurus. 19Dia sonde tau puku-puku dada. Dia sonde tau angka-angka diri. 20Dia pung hati bae. Dia sonde bekin susa orang. Kayu yang amper pata, Dia sonde pata buang. Lampu te'oek yang amper mati, Dia sonde fuu bekin mati. Dia ajar orang tarús, sampe lama-lama samua bangsa tau ko iko Tuhan pung jalan idop yang lurus. 21Orang dari samua bangsa nanti parcaya sang Dia, tagal dong tau Dia tu, sapa.’”f Guru agama dong tudu sang Tuhan Yesus, bilang, setan dong pung bos yang kasi kuasa sang Dia (Markus 3:20-30; Lukas 11:14-23) 22Ais satu kali, orang dong bawa pi Yesus satu orang yang takaná setan sampe dia buta deng sonde bisa ba'omong. Ju Yesus bekin bae sang dia, deng usir kasi kaluar itu setan. Ais, itu orang bisa lia deng bisa ba'omong memang. 23Lia bagitu, ju samua orang taheran-heran. Dong ba'omong, bilang, “Mangkali Dia ni, Daud pung turunan, yang Tuhan pung jubir dong su tulis memang dari dolu-dolu. Dia ni, tantu Orang yang kotong su tunggu-tunggu tu!” 24Ma waktu orang Farisi dengar bagitu, ju dong sonde tarima. Ais dong ba'omong, bilang, “Woe! Ini orang bisa usir kasi kaluar setan tagal setan dong pung bos Balsebul, yang kasi kuasa sang Dia.”g 25Ma Yesus tau orang Farisi dong pung omong tu. Ju Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong pung omong tu, sonde maso di akal! Kalo dalam satu negrí, dia pung rakyat dong baku hantam, karmana ko itu negrí masi bisa batahan! Bagitu ju kalo orang dalam satu kota, ko dalam satu ruma, satu bara'u deng satu, tantu dong tu tapica-pica sampe ancor-ancor, ó! 26Jadi, kalo setan dong maen bamusu deng maen ba'usir satu deng satu, na, dong pung bos su sonde bisa pegang parenta lama-lama lai! 27Inga, é! Bosong pung orang dong ju tau usir setan. Dong pake kuasa dari setan, ko? Sonde! Jadi, bosong jang omong sambarang, bilang, Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan. Nanti bosong pung orang sandiri yang putus, bilang, apa yang bosong tudu tu, sala. 28Ma kalo Beta batúl-batúl usir setan pake Tuhan pung kuasa, itu kasi tunju, bilang, Tuhan tu memang Raja yang su ada di bosong pung muka idong. 29Kalo orang mau datang rampok barang di satu orang kuat pung ruma, dia musti ika mati itu orang dolo. Abis, baru dia bisa rampok ame itu orang pung barang.* 30Inga bae-bae! Te orang yang sonde bapartei deng Beta, dia tu bamusu deng Beta. Deng orang yang sonde babantu deng Beta pung karjá, dia tu bekin kaco sa.h 31Jadi, dengar bae-bae Beta pung omong ni! Tuhan Allah su sadia hapus buang sang orang dong pung sala. Deng kalo orang omong tar bae-bae kaná orang laen, Tuhan Allah masi sadia kasi ampon sang dia. Ma kalo ada orang barani omong tar bae-bae kasi Tuhan Allah pung Roh yang Barisi, Tuhan Allah sonde hapus buang dia pung sala tu. 32Kalo orang omong jahat sang Beta, Manusia Tulen ni, Tuhan sadia kasi ampon sang dia. Ma kalo orang omong bekin hina lawan Tuhan pung Roh yang Barisi, biar sampe kiamat ju, Tuhan Allah sonde hapus buang dia pung sala tu!”i Pohon, deng dia pung bua (Lukas 6:43-45) 33Ais Yesus omong tarús sang itu orang Farisi dong, bilang, “Pikir bae-bae! Pohon yang bae kasi kaluar bua yang bae. Ma pohon yang sonde bae kasi kaluar bua yang sonde bae. Tagal dari pohon pung bua, orang bisa tau, bilang, itu pohon tu, bae ko sonde.j 34Ma bosong ni sama ke ular tukang putar-balek! Bosong sonde bisa omong hal-hal yang bae. Tagal apa yang tasimpan dalam orang pung hati, itu yang nanti kaluar dari dia pung mulu.k 35Orang bae, tantu omong yang bae, tagal ada hal-hal yang bae tasimpan dalam dia pung hati. Ma orang jahat, pasti omong yang jahat, tagal ada hal-hal yang jahat tasimpan dalam dia pung hati. 36Parcaya sang Beta! Te nanti hari kiamat datang, Tuhan Allah pareksa samua orang pung parkara. Itu waktu tiap orang musti tanggong-jawab dia pung kata-kata yang sonde ada pung guna. 37Jadi awas, é! Te nanti Tuhan Allah timbang bosong pung kata-kata, deng putus, bilang, bosong kaná hukum, ko sonde.” Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti (Markus 8:11-12; Lukas 11:29-32) 38Dengar Yesus pung omong bagitu, ada barapa guru agama deng orang Farisi yang minta sang Dia, bilang, “Bapa Guru, botong kapingin lia Pak bekin tanda heran, ko jadi bukti, bilang, Pak pung kuasa tu batúl-batúl dari Tuhan Allah.”l 39Ma Yesus masparak sang dong, bilang, “Wuih! Bosong orang sakarang ni, sonde mau dengar-dengar sang Tuhan! Bosong cuma tau bekin jahat sa! Biar bosong minta tanda heran, ma Beta sonde kasi. Tagal dolu Tuhan su kasi tanda heran pake Dia pung jubir Yunus. Itu su cukup!m 40Yunus tenga tiga siang, tiga malam dalam ikan bésar pung parú. Bagitu ju Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta tenga tiga siang, tiga malam dalam goa batu tampa orang mati.n 41Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan jadi hakim, orang Niniwe dong badiri jadi saksi ko tudu sang bosong, bilang, ‘Bosong samua ni, ngali!’ Dolu, itu orang Niniwe dong dengar sang Tuhan pung jubir Yunus, ju dong tobat deng kasi tenga dong pung sala-sala. Ma bosong sonde. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari Yunus, andia Beta ni. Ma bosong sonde mau toe sang Beta sadiki ju.o 42Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan jadi hakim, ratu Seba dari salatan sana, ju badiri jadi saksi. Dia tunju jari ko tudu sang bosong samua yang idop sakarang ni, bilang, ‘Bosong samua ni, bodo, é!’ Dolu, itu ratu datang dari jao-jao ko lia deng mata kapala sandiri raja Soleman pung pintar. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari Raja Soleman, andia Beta ni. Ma bosong sonde mau toe sang Beta sadiki ju.”p Setan yang kambali lai pi di orang yang dolu dia parná tenga (Lukas 11:24-26) 43“Kalo setan kaná usir kaluar dari satu orang, itu setan pi tampa sunyi ko cari tampa barenti cape. Ma dia sonde dapa tampa yang cocok. 44Ju dia pikir, bilang, ‘Hee! Sonde dapa tampa bagini, lebe bae beta pulang pi tenga kambali di itu orang yang dolu tu.’ Ais dia kambali, ju dia lia itu tampa tu, su barisi deng ta'ator bae-bae. 45Ais ju itu setan pi pange dia pung kawan tuju, yang lebe jahat lai dari dia. Tarús dong samua pi tenga di itu orang, ju dong karoyok rame-rame sang dia. Jadi sakarang, itu orang pung idop su lebe calaka lai.” Tuhan Yesus pung kelu yang batúl-batúl dong (Markus 3:31-35; Lukas 8:19-21) 46Itu waktu, Yesus masi ba'omong deng orang banya. Ju Dia pung mama deng Dia pung adi dong datang ko mau katumu deng Dia. Dong badiri sa di luar ruma ko suru orang pange sang Dia. 47Ju orang datang kasi tau, bilang, “Bapa, ó! Bapa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong mau katumu deng Bapa.”† 48Ais Yesus manyao, bilang, “Beta pung mama yang batúl tu, sapa? Deng Beta pung sodara-sodara yang batúl tu, sapa?” 49Ju Dia tunju pi di orang-orang yang iko sang Dia, deng kasi tau, bilang, “Lia, te dong ni Beta pung mama deng Beta pung sodara-sodara. 50Te orang yang bekin iko Beta pung Bapa di sorga pung mau, dong tu Beta pung kelu yang batúl.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (Markus 4:1-9; Lukas 8:4-8) 131Itu hari ju Yesus kaluar dari itu ruma, ko pi dudu di dano Galilea pung pinggir. 2Ju orang bam-banya datang makarubu sang Dia. Abis Dia nae pi dudu di atas satu parahu yang ada balabu di situ, ko mangajar. Itu orang di darat dong samua dengar sang Dia.a 3Ju Dia ajar bam-banya sang dong, pake umpama. Dia angka carita, bilang, “Ada satu orang tani pi di dia pung kabón, ko siram bibit. 4Waktu dia siram itu bibit dong, ada yang jato di jalan. Ju burung dong datang ko toto bekin abis itu bibit dong samua. 5Ma ada bibit saparu jato kaná di tana babatu. Itu bibit banupuk capát, tagal itu tana tipis. 6Ma waktu matahari nae, ju itu nupuk dong mamalek, ko mati karíng. Te dong pung akar sonde maso sampe dalam tana na. 7Ada bibit saparu lai jato di tenga rumput baduri. Ju itu rumput baduri dong gepe bekin mati itu nupuk. 8Ma ada bibit saparu lai jato kaná di tana isi. Itu bibit dong banupuk, abis ju dong jadi bésar sampe baboa. Ada yang kasi bale hasil tiga pulu kali, ada yang anam pulu kali, deng ada yang sampe saratus kali. 9Sapa yang ada talinga, na, dengar bae-bae, ó!” Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka ajar pake umpama (Markus 4:10-12; Lukas 8:9-10) 10Ais ju Yesus pung ana bua dong datang ko tanya sang Dia, bilang, “Akurang ko Pak ajar sang itu orang banya dong pake umpama?” 11Ju Yesus manyao, bilang, “Tagal bosong mau mangarti batúl-batúl Tuhan Allah pung parenta, andia ko Beta kasi tau memang itu umpama pung arti. Ma kalo orang laen, na, Beta ajar pake umpama sa. 12Te orang yang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, nanti Tuhan kasi dia tamba mangarti lai. Ma orang yang sonde toe deng Tuhan pung mau, nanti Tuhan bekin dia tabodo-bodo.b 13Beta ajar sang dong pake umpama sa, tagal: ‘Dong su lia, ma sonde mau mangarti. Dong su dengar, ma sonde mau tau.’ 14Dong tu sama ke orang yang Tuhan Allah pung jubir Yesaya su tulis, bilang, ‘Bosong nanti dengar, ma bosong sonde mau mangarti. Bosong nanti lia, ma bosong sonde mau tau apa yang su jadi. 15Tagal ini orang dong pung hati karás, dong bekin tuli dong pung talinga, dong bekin buta dong pung mata. Jadi, kasi tenga pi sa, ko dong pung talinga jadi tuli bagitu sa, deng kasi tenga pi sa, ko dong pung mata jadi buta bagitu sa. Biar ko Beta sonde usa bekin bae sang dong, tagal dong sonde mau toe sang Beta.’c 16Ma bosong ni, barontong, ó! Te bosong su dapa lia deng bosong pung mata sandiri, deng bosong su dapa dengar deng bosong pung talinga sandiri. 17Parcaya sang Beta! Dolu-dolu Tuhan pung jubir deng orang yang pung hati lurus dong ada rindu mau lia apa yang bosong su dapa lia, ma dong sonde bisa. Dong ju rindu mau dengar apa yang bosong su dapa dengar, ma dong sonde bisa.”d Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti (Markus 4:13-20; Lukas 8:11-15) 18Omong abis bagitu, ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Jadi sakarang bosong dengar itu umpama pung arti. 19Bibit yang jato di jalan tu, andia orang yang dengar Kata-kata so'al Tuhan Allah pung pegang parenta, ma dia sonde mangarti batúl-batúl. Ais ju setan dong pung bos datang rampas bawa itu Kata-kata dari itu orang pung hati. 20Bibit yang jato di tana babatu tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata, ju dia tarima deng hati sanáng. 21Ma itu Kata-kata sonde ba'akar. Andia ko dia sonde tasimpan lama di itu orang pung hati. Bagitu orang laen bekin susa tagal dia tarima itu Kata-kata, dia langsung lapás buang sang dong. 22Deng bibit yang jato di tenga rumput baduri tu, sama ke orang yang su dengar itu Kata-kata. Ma dia talalu barepot deng macam-macam urusan ko bisa idop ena-ena sa. Ju itu urusan dong samua, seti buang itu Kata-kata dari dia pung hati, sampe sonde ada guna lai. 23Ma bibit yang jato kaná di tana isi, sama ke orang yang pasang talinga ko tarima itu Kata-kata, deng iko Tuhan pung mau. Ais dia bekin hal-hal yang bae sa, sama ke bibit yang baboa tu. Ada yang baboa tiga pulu kali lipat, ada ju yang anam pulu, deng ada yang sampe saratus kali.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al rumput di kabón pung teng-tenga 24Yesus kasi tau lai satu umpama, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke ada satu orang yang siram bibit yang bae di dia pung kabón. 25Waktu malam, samua orang ada tidor sonu. Ju orang jahat datang, ko siram bibit rumput liar di itu kabón. 26Waktu itu kabón mulai kasi kaluar hasil, ju dia pung orang karjá dong dapa lia rumput liar ada tumbu sama-sama di situ. 27Ais ju dong pi kasi tau sang itu kabón pung tuan, bilang, ‘Bos! Tempo hari botong tanam bibit yang bae di bos pung kabón, wuang? Akurang ko sakarang su ada banya rumput?’ 28Itu bos manyao, bilang, ‘Itu tu, orang jahat pung karjá.’ Ju dia pung orang karjá dong usul, bilang, ‘Bos, botong pi tofa buang itu rumput, ko?’ 29Ma dia manyao, bilang, ‘Jang! Te waktu bosong tofa itu rumput, nanti kotong pung tanaman bae dong ju iko tacabu buang. 30Tenga pi ko dong tumbu sama-sama sampe musim koru. Nanti itu waktu, baru beta kasi tau orang karjá dong, bilang, “Bosong kumpul dolo itu rumput liar dong. Ais ika satu-satu kaboak, ko bakar buang. Ais baru kumpul hasil yang bae dong, ko kasi maso dalam gudang.’”” Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang kici ana (Markus 4:30-32; Lukas 13:18-19) 31Ais itu, Yesus omong lai, bilang, “Beta tamba satu umpama lai, ko bosong bisa mangarti karmana Tuhan Allah jadi Raja kasi banya orang. Dia pung orang dong, mulai sama ke biji kici ana yang orang tanam di dia pung kabón. 32Itu biji tu, paling kici ana. Ma kalo dia su idop datang, na, dia jadi pohon yang paling bésar di kabón. Sampe burung dong datang basarang di dia pung cabang dong.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit roti (Lukas 13:20-21) 33Yesus tamba satu umpama lai, bilang, “Tuhan Allah pung orang tu, ju sama ke bibit roti yang satu parampuan ame ko campor deng tarigu satu sak.* Ju itu roti reis sampe bésar, tagal itu bibit roti yang sadiki ana tu.” Tuhan Yesus pake umpama, ko ajar hal-hal baru yang orang balóm parná dengar (Markus 4:33-34) 34Yesus ajar orang banya deng pake carita banya macam bagitu. Dia pung omong samua tu, cuma pake umpama sa. 35Dia ajar bagitu ko iko apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang, bilang, “Nanti Beta ajar pake umpama. Nanti Beta kasi tau hal-hal yang orang balóm parná dengar, mulai dari Tuhan bekin ini dunya sampe deng sakarang.”e Tuhan Yesus kasi tau arti dari itu umpama so'al rumput liar di kabón pung teng-tenga 36Ais, Yesus jalan kasi tenga itu orang banya dong, ko pulang pi ruma. Ju Dia pung ana bua dong datang, ko minta tolong sang Dia, bilang, “Pak! Tolong kasi tau sang botong itu umpama so'al rumput liar pung arti dolo!” 37Ju Yesus manyao, bilang, “Orang yang siram bibit yang bae tu, andia Beta, Manusia Tulen ni. 38Deng kabón tu, andia ini dunya ni. Bibit yang bae tu, andia orang-orang yang su maso jadi Tuhan Allah pung kelu. Deng rumput liar tu, andia setan dong pung bos pung orang dong. 39Ais, itu orang jahat yang datang ko siram itu bibit rumput tu, andia setan dong pung bos bésar sandiri. Deng musim koru tu, andia hari kiamat. Orang karjá yang ame hasil tu, andia Tuhan Allah pung ana bua dong dari sorga. 40Waktu hari kiamat, dong kumpul ame itu rumput dong ko bakar buang. 41Te Beta, Manusia Tulen ni, nanti kirim datang ana bua dari sorga dong. Nanti dong pi kumpul ame sang samua orang yang sonde iko Tuhan pung parenta. Deng dong ju kumpul ame sang samua orang yang goda sang orang laen, ko dong jang iko Tuhan pung parenta. 42Nanti dong lempar buang itu orang jahat samua pi dalam api naraka, sama ke rumput yang kaná bakar tu. Di situ, baru dong rasa sangsara mo mati, deng manangis makarereu tar pake barenti. 43Ma orang yang idop lurus iko Tuhan Allah pung mau, nanti dong tenga tarús deng dong pung Bapa Raja di sorga. Di situ, dong basinar taráng sama ke matahari. Naa! Orang yang mau mangarti sang Beta, pasang talinga bae-bae, ó!” Tuhan Yesus kasi umpama so'al barang yang mahal mo mati 44Yesus tamba satu umpama lai, bilang, “Orang yang mau mangarti Tuhan pung pegang parenta tu, sama ke orang yang kapingin mau dapa barang yang mahal mati pung, yang orang parná sambunyi dalam tana sapo'ong. Itu orang datang gali, ju dia dapa katumu itu barang di situ, andia ko dia sanáng mo mati. Ais, dia kubur bale itu barang. Ju dia pulang capát-capát, ko pi jual abis dia pung harta samua-samua. Tarús, dia pi béli ame itu tana, ko biar dia bisa soa memang itu barang mahal tu.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al mutiara yang mahal 45Yesus tamba lai, bilang, “Orang yang mau mangarti Tuhan pung pegang parenta tu, ju sama ke orang dagang satu yang kapingin mau dapa mutiara yang mahal mati pung. Ais dia cari-cari mutiara ko mau béli. 46Waktu dia katumu satu mutiara yang talalu bagus, ju dia pulang capát-capát, ko pi jual abis dia pung harta samua-samua. Tarús dia pi béli itu mutiara tu, ko biar dia bisa soa memang.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al ma'isi pukat 47Yesus tamba lai, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke satu pukat yang nalayan dong pi lapás di dano. Ais itu pukat dapa ikan macam-macam. 48Waktu itu pukat su ponu deng ikan, ju nalayan dong datang angka ame, ko bawa pi pante. Ais dong dudu ko ma'isi ikan dari pukat. Ikan yang bae, dong kasi maso pi karanjang. Ma ikan yang sonde bae, dong lempar buang. 49Bagitu ju, deng hari kiamat. Nanti Tuhan Allah pung ana bua dong datang dari sorga, ko pi kasi pisa orang yang jahat dari orang yang hati lurus. 50Nanti dong lempar buang itu orang jahat samua pi dalam api naraka. Di situ, baru dong rasa sangsara mo mati, deng manangis makarereu tar pake barenti.” Tuhan Yesus ajar so'al ajaran lama, deng ajaran baru 51Omong abis bagitu, ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong mangarti samua yang Beta su omong tadi, ko?” Dong manyao, bilang, “Mangarti, Bos!” 52Ais ju Yesus manyao bale, bilang, “Bae! Te tiap guru agama yang su batúl-batúl balajar Tuhan pung Kata-kata yang tatulis memang dari dolu, ais dia ju pegang kuat Beta pung ajaran sakarang ni, na, dia sama ke satu tuan ruma yang suka buka dia pung gudang ko kasi tunju dia pung harta yang lama, sama-sama deng dia pung harta yang baru.” Orang Nasaret tola buang sang Tuhan Yesus (Markus 6:1-6; Lukas 4:16-30) 53Waktu Yesus su ajar abis orang banya dong pake umpama, ju Dia jalan kasi tenga itu tampa, 54ko pulang pi Dia pung kampong. Di situ, Dia maso pi ruma sambayang ko ajar orang. Samua orang yang dengar sang Dia, heran mo mati. Dong ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang pung pintar ame lai! Dia balajar di mana ni? Karmana ko sampe Dia bisa bekin itu tanda heran dong? 55Padahal Dia ni cuma tukang kayu pung Ana sa. Kotong kanál bae Dia pung mama Maria; deng Dia pung adi-adi dong, andia Yakobis, Yusuf, Yudas deng Simon. 56Kotong ju kanál sang Dia pung adi parampuan dong, te kotong samua tenga satu kampong na! Jadi, Dia dapa Dia pung pintar tu, dari mana lai? Deng Dia dapa Dia pung kuasa hebat tu, dari sapa lai?” 57Andia ko dong kakodok, sampe dong su sonde mau dengar sang Dia lai. Ma Yesus kasi tau, bilang, “Memang batúl! Di tampa laen, orang dong suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir. Ma di dia pung kampong deng isi ruma sandiri, orang sonde mau hormat sang dia.”f 58Tagal dong pung hati karás sampe dong sonde mau parcaya sang Yesus, andia ko Dia sonde bekin tanda heran bam-banya di situ. Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani (Markus 6:14-29; Lukas 9:7-9) 141Itu waktu, raja Herodes pegang parenta di propinsi Galilea. Dia ju dengar kabar macam-macam so'al Yesus. 2Dia kasi tau dia pung pagawe dong, bilang, “Ini Yesus ni, tantu Yohanis Tukang Sarani yang tempo hari beta suru potong ame dia pung kapala. Sakarang dia su idop kambali, ó! Andia ko dia ada pung kuasa ko bekin itu tanda heran dong.” 3Raja Herodes omong bagitu, te dolu dia ada baparkara deng Yohanis, sampe dia tangkap deng buang sang Yohanis pi bui. Itu parkara pung carita bagini: raja Herodes su kawin ame sang dia pung adi Filipus pung maitua, nama Herodias. Padahal Filipus deng Herodias balóm bacere. 4Andia ko Yohanis togor ulang-ulang, bilang, “Bapa raja sonde bole ba'ame deng bapa pung adi pung bini. Te itu su langgar kotong pung adat Yahudi na!”a 5Ma Herodes sonde mau toe sang dia, ju dia kawin deng Herodias sa. Iko yang batúl, Herodes kapingin mau bunu sang Yohanis Tukang Sarani. Ma dia eleng sang orang banya, tagal dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir. Andia ko dia suru dia pung orang, ko kasi maso Yohanis pi dalam bui. 6Ma lama-lama, ju Herodes ada pung pesta hari jadi. Itu waktu, mama raja Herodias pung ana nona pi baronggeng mangada pi tamu dong. Dia pung ronggeng tu talalu bagus, sampe bekin Herodes pung hati sanáng mo mati. 7Baronggeng abis, ju Herodes pange itu ana nona ko bilang, “Lu mau minta apa sang beta, na, kasi tau sa! Te nanti beta kasi sang lu. Beta pegang batúl-batúl beta pung janji ni. Deng beta sumpa pake Tuhan Allah pung nama.” 8Dengar raja pung omong bagitu, ju itu nona pung mama tusu-tusu sang dia. Andia ko dia pi minta, bilang, “Bapa! Beta minta Yohanis Tukang Sarani pung kapala. Taro dalam dulang, ko bawa di sini, kasi sang beta.” 9Dengar itu nona minta bagitu, ju Herodes pung hati ilang memang. Ma dia sonde bisa hela kambali dia pung sumpa, te samua tamu su dengar na. Andia ko dia iko itu nona pung mau sa. 10Tarús dia parenta ko orang pi potong ame Yohanis pung kapala di dalam bui. 11Dong potong ame Yohanis pung kapala, ju dong taro dalam dulang, ko pi kasi sang itu nona. Dia tarima ame itu dulang ju, dia koko bawa ko pi kasi sang dia pung mama. 12Waktu Yohanis pung ana bua dong dengar dong su potong ame dia pung kapala, ju dong datang ame dia pung mayat, ko pi kubur. Ais dong pi lapor itu hal sang Yesus. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (Markus 6:30-44; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14) 13Waktu Yesus dengar itu kabar so'al Yohanis, ju Dia deng Dia pung ana bua dong mau ondor diri dari itu tampa. Ju dong nae parahu ko mau pi di tampa sunyi ko bisa barenti cape. Ma orang banya dapa lia Yesus dong pung parahu ada iko-iko dano pung pinggir. Ais dong kaluar dari kampong dong, ju jalan capát-capát iko jalan darat. Andia ko dong sampe di tampa tujuan lebe dolo dari Yesus dong. 14Waktu Dia turun dari parahu, ju Dia lia itu orang banya dong ada tunggu-tunggu sang Dia. Ais Dia jato kasian sang dong. Ju Dia bekin bae dong pung orang saki dong. 15Waktu su sore, ju Dia pung ana bua dong datang kasi tau sang Dia, bilang, “Bapa, é! Lebe bae Bapa suru ini orang dong samua ko dong pi béli makan di kampong-kampong badeka di sini. Te su sore ni! Di sini sonde ada makan apa-apa.” 16Ma Yesus manyao, bilang, “Sonde usa! Bosong yang kasi makan sang dong sa.” 17Ma dong manyao, bilang, “Aiih, Bapa, é! Botong sonde ada apa-apa ko kasi makan orang bagini banya ni. Botong mau bekin karmana? Te cuma ada roti lima bua, deng ikan dua ekor sa, ma!” 18Ma Yesus omong, bilang, “Hoo! Su bae tu. Bawa datang su!” 19Tarús Dia suru itu orang dong samua ko dudu bakumpul di atas rumput. Ais ju, Yesus ame itu roti lima bua, deng itu ikan dua ekor. Ju Dia mangada pi langit ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais itu, Dia kasi pica-pica itu roti, ju sorong kasi pi di Dia pung ana bua, ko dong pi bagi-bagi kasi sang itu orang dong samua. 20Ais ju dong samua makan sampe kinyang. Makan abis ju, dong pi kumpul ame itu makanan sisa dong, sampe ponu dua blas bakul. 21Samua orang yang iko makan tu, kira-kira ada lima ribu laki-laki. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana dong lai. Tuhan Yesus bajalan di atas aer (Markus 6:45-52; Yohanis 6:16-21) 22Dong samua makan abis ju, Yesus suru Dia pung ana bua dong pi nae parahu ko dong pi lebe dolo di dano pung sablá. Ma Dia masi tenga di situ, ko suru itu orang banya dong pulang. 23Waktu dong samua su pulang, ju Yesus nae pi atas gunung satu, ko sambayang. Sampe malam, te Dia masi sandiri di situ. 24Itu waktu, Dia pung ana bua dong pung parahu su sampe jao di dano pung teng-tenga. Ma dong ada badayong satenga mati, tagal parahu balayar lawan angin muka, deng ombak bésar hantam sang dong. 25Amper siang, ju Yesus pi iko sang dong. Ma Dia ada jalan di atas aer. 26Lia bagitu ju, itu ana bua dong takuju mati. Dong omong taku-taku, bilang, “He'e! Ada hantu tu!” 27Ma Yesus omong langsung sang dong, bilang, “Woe! Bosong jang taku, ó! Te Beta ni, Yesus! Aman-aman sa!” 28Dengar bagitu, ju Petrus manyao, bilang, “Kalo situ memang Bos, na, suru beta jalan di atas aer ko pi di Bos.” 29Ais Yesus manyao, bilang, “Neu! Mari sini su!” Ju Petrus kaluar dari parahu ko pi di Yesus deng bajalan di atas aer. 30Ma waktu Petrus rasa ada angin karás, ju dia taku mo mati. Dia mulai tanggalám, ju dia batarea, bilang, “Aduu, Bos, é! Kasi salamat sang beta do!” 31Langsung Yesus sorong Dia pung tangan capát-capát ko pegang ame sang dia. Dia omong, bilang, “Aiih, Pe'u, é! Akurang ko lu pung hati bacabang? Lu sonde parcaya batúl sang Beta, ko?” 32Ais itu, dong dua maso pi dalam parahu. Ju angin tadó memang. 33Lia bagitu, ju Dia pung ana bua dong angka puji-puji sang Dia, bilang, “Awii! Bapa ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ó!” Tuhan Yesus bekin bae orang-orang saki di Genesaret (Markus 6:53-56) 34Waktu dong sampe di dano pung sablá ju, dong turun di kampong Genesaret pung pante. 35Waktu dong turun, te orang banya dong langsung kanál sang dong. Ju dong mulai batarea, bilang, “We! Yesus su datang, ó!” Dong lari pi kasi tau kuliling, ju orang bawa datang samua orang saki dong. 36Dong minta ko dong bisa sonto ame Dia pung baju. Te dong pikir, bilang, “Asal orang saki sonto ame Yesus pung ujung baju sa, tantu dong bae memang.” Ju samua orang saki yang sonto Dia pung baju tu, bae memang. Manusia bekin dong pung atoran ko ganti buang Tuhan Allah pung parenta (Markus 7:1-13) 151Satu waktu, ada rombongan orang Farisi deng guru agama datang dari Yerusalem ko katumu deng Yesus. 2Itu orang Farisi dong pegang karás dong pung adat Yahudi. Waktu dong dengar, bilang, Yesus pung ana bua dong makan sonde cuci tangan iko adat pung mau, ju dong jengkel. Ais dong datang ko kasi sala sang Yesus, bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong makan, ma sonde cuci tangan dolo? Itu su malawan kotong pung nene-moyang pung adat tu!” 3Ma Yesus manyao, bilang, “Bosong ni memang orang yang omong laen bekin laen! Bosong pintar malawan Tuhan Allah pung parenta, ko iko bosong pung nene-moyang pung adat sa. 4Te Tuhan Allah su parenta, bilang, ‘Kasi hormat sang bosong pung mama-bapa.’ Deng tamba lai, bilang, ‘Kalo satu orang maki dia pung bapa ko mama, musti hukum kasi mati sang dia.’a 5-6Tuhan Allah ajar bagitu, ma bosong ajar laen lai. Te bosong bilang, ‘Satu orang sonde parlú pake dia pung barang ko tolong dia pung mama-bapa, biar dong sangsara mati pung, kalo dia su janji mau kasi itu barang sang Tuhan.’ Ma deng bosong ajar bagitu, bosong su buang Tuhan Allah pung parenta, ko ganti deng bosong pung atoran sandiri. 7Andia ko tadi Beta su bilang, bosong ni, orang yang omong laen, bekin laen! Itu pas deng apa yang Tuhan pung jubir Yesaya su tulis memang so'al bosong dari dolu-dolu! Te Tuhan ada pake dia ko tulis, bilang, 8‘Ada orang yang puji sang Beta, cuma deng mulu sa, ma sonde deng hati. 9Biar dong bekin bagitu, ju parcuma sa. Dong sonde toe deng Beta, te dong cuma toe deng manusia pung atoran sa.’”b Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati (Markus 7:14-23) 10Ais itu, Yesus pange orang laen di situ ko ajar sang dong, bilang, “Pasang talinga bae-bae, ko bosong bisa mangarti! 11Apa yang maso pi dalam orang pung mulu, itu sonde bekin kamomos orang. Ma apa yang kaluar dari orang pung mulu, itu yang bekin kamomos.” 12Ais itu, Yesus pung ana bua dong datang ko kasi tau sang Dia, bilang, “Bapa tau, ko? Itu orang Farisi dong saki hati dengar Bapa pung omong tu.” 13Ma Yesus manyao, bilang, “Beta pung Bapa di sorga nanti cabu buang orang yang sonde ajar iko Dia pung mau. Sama ke orang tofa buang tanaman yang dia sonde mau. 14Jadi, jang toe deng itu orang Farisi dong! Te dong tu, sama ke orang buta yang kasi tunju jalan sang orang buta. Nanti dong jato rame-rame maso pi dalam lobang.”c 15Ais ju Petrus omong, bilang, “Bapa, tolong kasi tau sang botong itu umpama tadi pung arti dolo!” 16Yesus manyao, bilang, “Naa! Bosong ju balóm mangarti? 17Dia pung maksud bagini: apa yang kotong makan, maso di mulu, tarús pi dalam parú, abis kaluar ulang pi tampa buang aer. 18Ma apa yang kaluar dari mulu, itu yang bekin kamomos orang, sampe Tuhan Allah ju noju sang dia, deng sonde mau tarima sang dia.d 19Te banya parkara yang jahat kaluar dari orang pung hati! Sama ke: pikir jahat, bunu orang, barsina, maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko bini, mancuri, saksi putar-balek, deng omong bekin busuk orang pung nama. 20Hal-hal bagitu tu, yang bekin orang kamomos. Ma kalo orang makan deng sonde cuci tangan iko adat pung mau, na, itu sonde jadi so'al.” Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi (Markus 7:24-30) 21Ais ju Yesus kasi tenga itu tampa, ko pi di da'era yang badeka deng kota Tirus deng kota Sidon. 22Di situ ada satu mama yang asal dari itu da'era. Dia bukan orang Yahudi. Waktu dia dengar Yesus su ada, dia datang minta deng sunggu-sunggu, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang beta dolo! Te beta pung ana nona ada takaná setan. Aduu, kasian, é! Te dia su sangsara.” 23Ma Yesus diam sa, deng sonde manyao apa-apa. Ju Dia pung ana bua dong datang lapor, bilang, “Bapa, ini mama ni maen batarea bekin tasibu sa. Lebe bae Bapa suru dia iskarobis dari sini su!” 24Ju Yesus manyao, bilang, “Tuhan Allah suru Beta datang ko tolong kotong pung orang Yahudi, tagal dong su jalan sala, sama ke domba yang kasasar. Dia sonde suru Beta pi tolong orang laen.” 25Ma itu mama datang lai deka-deka sang Yesus. Dia tikam lutut deng minta tolong, bilang, “Bos, é! Tolong sang beta do.” 26Ma Yesus buang bahasa, bilang, “Sonde pantas ame makanan dari ana-ana dong, ais buang kasi anjing dong.” [Deng maksud tasambunyi, bilang, Yesus musti bantu Dia pung orang Yahudi dolo, baru bisa bantu orang laen.] 27Ma itu mama balas, bilang, “Batúl, Papa, é! Ma anjing dong ada di kolong meja. Dong ju makan apa yang jato dari ana-ana dong pung piring.” [Deng maksud, bilang, waktu ana-ana makan, anjing ju dapa makan. Biar Yesus bantu Dia pung orang, Dia ju musti lia orang laen.] 28Dengar bagitu, ju Yesus kasi tau, bilang, “Awii! Mama parcaya batúl sang Beta, ó! Jadi mama pulang su, te apa yang mama minta tu, su jadi memang!” Ais dia pulang, ju dia lia dia pung ana su bae memang. Tuhan Yesus bekin bae banya orang 29Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ju dong jalan iko-iko dano Galilea pung pinggir. Tarús dong nae satu gunung, ais Yesus dudu ko mangajar sang dong. 30Ju orang bam-banya datang sang Dia. Dong bawa orang kaki hela, orang buta, orang lumpu, orang sonde bisa omong, deng orang yang saki laen ju. Dong taro itu orang saki dong deka-deka di Yesus pung kaki. Ais Dia bekin bae sang dong. 31Lia bagitu, ju itu orang banya dong, heran. Dong ba'omong, bilang, “We! Talalu hebat, ó! Orang kaki hela, bisa bajalan bae. Orang buta, bisa dapa lia. Orang lumpu, bisa bajalan. Deng orang sonde bisa omong, su bisa ba'omong! Ini pasti Tuhan Allah yang bekin. Dia tu, andia Tuhan yang kotong pung nene-moyang dong sémba dari dolu-dolu tu.” Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang (Markus 8:1-10) 32Abis barapa hari ju, Yesus pange ame Dia pung ana bua dong ko bilang, “Beta su rasa kasian sang ini orang banya dong. Ada yang su datang dari jao, baru dong bakumpul su tiga hari, sampe su sonde ada makanan lai. Lebe bae dong jang pulang dolo deng parú kosong. Te jang sampe dong samaput di tenga jalan.” 33Ma Yesus pung ana bua dong manyao, bilang, “Bapa! Ini tampa kosong yang jao dari kampong. Sonde mungkin kotong bisa kasi makan orang bagini banya.” 34Ma Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong pung roti, ada barapa banya?” Dong manyao, bilang, “Tuju sa! Deng ikan sadiki!” 35Ais Yesus suru itu orang dong samua ko dudu di tana. 36Ju Dia ame itu roti tuju bua deng ikan, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica, ju Dia kasi pi Dia pung ana bua dong, ko dong pi babagi kasi itu orang dong samua. 37Ju dong samua makan sampe puas. Ais, dong kumpul ame makanan lebe, sampe ponu tuju bakul. 38Samua orang yang iko makan tu, kira-kira ada ampa ribu orang laki-laki. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana dong. 39Ais itu, Yesus suru itu orang banya dong pulang. Ju Dia nae parahu ko dong pi di da'era Magadan.* Orang Farisi deng orang Saduki mau hiki kasi jato sang Tuhan Yesus (Markus 8:11-13; Lukas 12:54-56) 161Satu kali, ada barapa orang Farisi deng orang Saduki datang sang Yesus. Dong mau baso'al-jawab deng Dia, ko mau hiki sang Dia. Tagal itu, dong minta sang Dia, bilang, “Pak! Tolong kasi tunju tanda heran do, ko jadi bukti, bilang, Pak su dapa kuasa dari Tuhan Allah.”a 2Ma Yesus manyao, bilang, “Kalo matahari tanggalám deng langit pung warna mera, bosong tanda, bilang, ‘Beso sonde akan ujan.’ 3Deng kalo matahari nae deng langit ba'awan itam, bosong tanda, bilang, ‘Ini hari mau ujan.’ Naa, kalo bosong bisa baca tanda cuaca bagitu, akurang ko bosong sonde bisa baca tanda jaman? 4Wuih! Bosong orang sakarang ni, cuma tau bekin jahat sa! Bosong sonde toe sang Tuhan! Biar bosong minta tanda heran, ma Beta sonde kasi. Tagal dolu Tuhan su kasi tanda heran pake Dia pung jubir Yunus. Jadi, itu su cukup!” Omong abis bagitu, ju Yesus jalan kasi tenga sang dong.b Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung pangaru (Markus 8:14-21) 5Waktu Yesus dong sampe di tenga dano, baru Dia pung ana bua dong inga, bilang, dong lupa bawa roti buat dong pung bakál. 6Dengar dong omong bagitu, ju Dia kasi tau, bilang, “Bosong musti ati-ati sang orang Farisi deng orang Saduki dong pung bibit roti, é.”c 7Dengar bagitu, ju Dia pung ana bua dong babingung. Dong ba'omong, bilang, “Bapatua ada omong apa tu? Mangkali Dia omong bagitu, tagal botong sonde bawa roti, ko?” 8Ma Yesus tau dong pung pikiran. Jadi, Dia omong, bilang, “Weh! Bosong ni su talalu! Akurang ko bosong omong so'al roti! Bosong kurang parcaya sang Beta, ko? 9Bosong masi balóm mangarti Beta pung kuasa, ko? Te itu hari waktu Beta bekin pica-pica itu roti lima bua ko kasi makan lima ribu orang tu, ada barapa bakul yang bosong kumpul ame dia pung lebe tu?d 10Ais karmana lai deng itu tuju roti yang Beta bagi kasi ampa ribu orang tu? Ada barapa bakul yang bosong kumpul ame dia pung lebe tu?e 11Akurang ko bosong sonde mangarti Beta pung omong tadi tu? Beta sonde omong so'al roti. Te Beta mau kasi inga sang bosong, ko biar bosong ati-ati deng orang Farisi deng orang Saduki dong pung ajaran. Te dong pung ajaran bisa pangaru orang banya, sama ke bibit roti bekin roti jadi bésar.” 12Yesus omong bagitu, baru dong mangarti, bilang, Dia sonde omong so'al roti. Ma Dia ada omong so'al orang Farisi deng orang Saduki dong pung ajaran yang sala. Petrus mangaku, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus (Markus 8:27-30; Lukas 9:18-21) 13Ais itu, ju Yesus dong bajalan pi di da'era yang badeka deng kota Kaisarea Filipi. Di tenga jalan, Dia tanya sang dong bilang, “Iko orang pung omong, dong bilang, Beta, andia Manusia Tulen ni, sapa?” 14Dong manyao, bilang, “Ada yang bilang Bapa ni, Yohanis Tukang Sarani yang su idop kambali. Laen bilang, mangkali Bapa ni, ba'i Elia. Laen lai bilang, ba'i Yeremia. Kalo sonde, na, Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang laen.”f 15Tarús Yesus tanya lai sang dong, bilang, “Kalo iko bosong sandiri, na, Beta ni, sapa?” 16Ais ju Simon Petrus manyao, bilang, “Bapa ni, Kristus, andia itu Orang yang dolu-dolu Tuhan Allah su janji mau kirim datang! Deng Bapa ni, Ana dari Tuhan Allah yang idop tarús!”g 17Ais Yesus bilang, “Simon, Yunus pung ana, é! Lu ni, barontong, ó! Te bukan manusia yang kasi tau ini hal sang lu. Ma Beta pung Bapa di sorga yang kasi tau. 18Dengar, é! Sakarang Beta mau kasi nama ‘Petrus’ sang lu. Te itu nama pung arti andia, batu.* Tagal lu pung parcaya su kuat ke batu, nanti lu jadi fanderen kasi Beta pung orang parcaya dong. Biar dong kaná siksa sampe mati ju, dong batahan tarús. 19Beta nanti kasi hak sang lu, ko urus Beta pung orang dong, sama ke lu pegang sorga pung konci. Te apa yang lu larang di dunya, itu Tuhan su larang di sorga. Deng apa yang lu kasi isin di dunya, itu Tuhan su kasi isin di sorga.”h 20Omong abis bagitu, ju Yesus larang sang dong ko jang kasi tau sapa-sapa bilang Dia tu, Kristus. Tuhan Yesus kasi tau so'al Dia pung mati deng Dia pung idop kambali (Markus 8:31--9:1; Lukas 9:22-27) 21Mulai dari itu waktu, ju Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Beta musti pi kota Yerusalem. Ma nanti di situ, Beta dapa sangsara bam-banya dari tua-tua adat, kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong samua. Nanti dong bunu bekin mati sang Beta, ma dia pung lusa, Beta idop kambali.” 22Yesus kasi tau bagitu ju, Petrus hela ame sang Dia pi pinggir ko togor, bilang, “Bapa jang omong bagitu! Sonde mungkin Tuhan Allah kasi biar bagitu!” 23Ma Petrus pung omong tu, sonde iko Tuhan pung mau. Andia ko Yesus bale ko togor sang dia, bilang, “Hee! Iskarobis dari sini! Itu tu, setan pung Bos yang omong! Lu jang palang sang Beta! Lu cuma pikir iko manusia pung mau sa, bukan iko Tuhan pung mau!” 24Ais ju Yesus ajar sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Orang yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lupa buang dia pung mau sandiri, ko iko Tuhan pung mau sa. Biar orang mau bunu sang dia, dia musti iko tarús sa, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi mati.i 25Te orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang bagitu sa!j 26Dengar, é! Kalo lu dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola buang sang lu, na, dia pung ontong apa? Biar lu pikol bawa dunya pung isi samua ju, lu sonde bisa tukar deng lu pung jiwa! 27Beta kasi tau sang bosong ini hal samua, tagal Beta ni, Manusia Tulen. Nanti Beta turun datang kambali pake Beta pung Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. Itu waktu, nanti Beta balas kasi tiap orang iko apa yang dia bekin.k 28Inga bae-bae, é! Dari bosong samua ni, nanti ada barapa orang yang sonde akan mati, sampe kapan dong dapa lia sang Beta, andia Manusia Tulen, jadi Raja yang pegang parenta.” Tuhan Allah kasi tunju Tuhan Yesus pung hebat (Markus 9:2-13; Lukas 9:28-36) 171Abis anam hari ju, Yesus pange sang Petrus, Yakobis deng dia pung adi Yohanis, ko dong sama-sama pi nae di atas satu gunung tinggi, ko dong sandiri di situ sa. 2Sampe di atas, ju dong lia Yesus su jadi laen. Dia pung muka basinar sama ke matahari, deng Dia pung pakean jadi puti mangkilat. 3Takuju sa, dong dapa lia Dia ada ba'omong deng ba'i Elia deng ba'i Musa. 4Ju Petrus jadi bingung, sampe dia omong sambarang, bilang, “Bapa! Botong su enak di sini, ó! Jadi lebe bae botong bekin tiga lopo. Satu kasi sang Bapa, satu kasi ba'i Musa, deng satu lai kasi ba'i Elia.” 5Waktu Petrus masi omong bagitu, takuju sa, awan turun datang ko tutu ame sang dong. Ju dong taheran-heran dengar satu suara kaluar dari itu awan, bilang, “Dengar, ó! Yesus ni, Beta pung Ana sayang. Dia salalu bekin sanáng Beta pung hati. Dengar bae-bae sang Dia, é!”a 6Dengar bagitu, ju itu ana bua dong taku mo mati, sampe dong jato matono. 7Ma Yesus datang korek sang dong, ju Dia bilang, “We! Bosong bangun su. Jang taku!” 8Ais dong angka muka, ma dong sonde lia sapa-sapa di situ. Te cuma ada Yesus sa. 9Ais itu, dong mulai turun dari itu gunung. Ju Yesus larang sang dong, bilang, “Apa yang bosong baru lia tadi tu, jang kasi tau sapa-sapa, é! Te Beta, Manusia Tulen ni, musti mati dolo. Ais, nanti kalo Beta su idop kambali, baru bosong bole kasi tau orang.” 10Ju dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa ni, memang Kristus, ma ba'i Elia di mana? Te itu guru agama dong ajar, bilang, ba'i Elia musti datang dolo, baru Kristus datang. Ma iko Bapa, karmana?”b 11Yesus manyao, bilang, “Memang batúl. Ba'i Elia musti datang dolo, ko buka jalan kasi sang Kristus. 12Ma dengar bae-bae, é! Ba'i Elia su datang, ma orang sonde kanál sang dia. Dong bekin susa sang dia, iko dong pung mau. Bagitu ju, nanti dong bekin sang Beta, Manusia Tulen ni.”c 13Dengar abis bagitu, baru dong tau, bilang, Ba'i Elia yang Yesus ada omong tu, andia Yohanis Tukang Sarani. Tuhan Yesus bekin bae satu ana yang takaná setan (Markus 9:14-29; Lukas 9:37-43a) 14Ais waktu Yesus dong su kambali, dong katumu deng orang banya yang ada tunggu sang dong. Ju ada satu bapa datang tikam lutut ko minta tolong sang Dia, 15bilang, “Bos! Kasian beta pung ana dolo! Te dia saki gila kambing, deng dia sangsara mo mati. Kalo itu panyaki datang, na, dia suka tajato dalam aer, ko dalam api. Tolong dolo, Bos, é! 16Beta su bawa sang dia pi Bos pung ana bua dong, ma dong sonde bisa bekin bae sang dia.” 17Dengar bagitu, ju Yesus masparak sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Hee! Bosong ni su talalu! Beta su ajar ulang-ulang sang bosong, ma bosong sonde mangarti bae-bae. Deng bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Beta! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan lai? Mari bawa itu ana datang sini!” 18Dong bawa itu ana, ais Dia usir buang setan kaluar dari itu ana. Ais, itu setan kaluar kasi tenga itu ana, ju dia bae memang. 19Ais itu, waktu Yesus ada sandiri sama-sama deng Dia pung ana bua dong, dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Akurang ko tadi botong sonde bisa usir kasi kaluar itu setan?” 20Yesus manyao bale, bilang, “Bosong sonde bisa usir itu setan, tagal bosong sonde parcaya batúl na. Inga, é! Kalo bosong parcaya batúl-batúl sang Beta, biar cuma sadiki ana ju,* bosong bisa parenta satu gunung, bilang, ‘He, gunung! Pinda sana!’ Tantu sa dia pinda.d 21[Ma dengar, é! Setan dong memang jahat. Kalo bosong sonde sambayang deng puasa ko minta tolong sang Tuhan, na, bosong sonde bisa usir setan macam bagitu.”]† Tuhan Yesus omong kali kadua so'al Dia pung mati (Markus 9:30-32; Lukas 9:43b-45) 22Ais satu kali, Yesus deng Dia pung ana bua ada bakumpul di propinsi Galilea. Dia kasi tau sang dong, bilang, “Sonde lama lai, te dong mau jual sang Beta pi orang laen. 23Ais dong bunu bekin mati sang Beta, Manusia Tulen ni. Memang Beta mati, ma nanti dia pung lusa, Beta idop kambali.” Dengar Dia pung omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong hati susa mo mati. Tuhan Yesus omong so'al ruma sambayang pung pajak 24Waktu Yesus deng Dia pung ana bua dong datang di kampong Kapernaum. Ju tukang tagi bea dong, datang sang Petrus ko tanya, bilang, “Bosong pung Guru bayar Ruma Sambayang Pusat pung pajak, ko sonde?”e 25Ju Petrus manyao, bilang, “Bayar, é!” Waktu dia pulang, ju Yesus langsung kasi tau sang dia lebe dolo, bilang, “We, Simon! Coba lu pikir. Raja-raja di ini dunya ame pajak dari sapa? Dari dong pung ana sandiri, ko dari orang laen?” 26Petrus manyao, bilang, “Dari orang laen!” Yesus sambung lai, bilang, “Kalo bagitu, raja pung ana sandiri sonde usa bayar, to? 27Bagitu ju deng Ruma Sambayang Pusat pung pajak. Ma, kotong sonde usa bekin mara itu tukang pajak dong. Jadi lebe bae, lu pi pancing ikan di dano sa. Lu tangkap ame ikan partama, na, buka dia pung mulu. Nanti lu dapa doi perak satu di situ. Ais pake itu doi, ko pi bayar kotong dua pung pajak. Te itu su pas buat kotong dua.”‡ Tuhan Yesus pung ana bua dong batanya, bilang, sapa yang paling bésar (Markus 9:33-37; Lukas 9:46-48) 181Itu waktu, Yesus pung ana bua dong datang sang Dia ko tanya, bilang, “Bapa! Sapa yang paling bésar dari Tuhan Allah pung orang samua?”a 2Ju Yesus pange satu ana kici, ais kasi badiri di dong pung teng-tenga. 3Ais Dia bilang, “Dengar bae-bae! Orang yang mau maso jadi Tuhan pung orang, dia musti oba dia pung cara pikir, ko jadi sama ke ana kici yang sonde tau angka-angka diri.b 4Tagal orang yang randá hati sama ke ana kici ni, dia tu orang yang paling bésar di Tuhan pung muka. 5Deng orang yang tarima orang kici sama ke ini ana ni, tagal dia parcaya sang Beta, na, itu orang su tarima sang Beta. Tuhan Yesus kasi inga so'al orang yang bekin orang laen bekin sala (Markus 9:42-48; Lukas 17:1-2) 6Ais Yesus kasi tau lai sang dong, bilang, “Kalo ada orang yang bekin satu ana kici iko jalan yang sala, sampe dia sonde parcaya lai sang Beta, awas, ó! Lebe bae orang ika batu bésar satu,* di dia pung batang leher, ko kasi tanggalám sang dia di tenga laut. 7Ini dunya ni memang tampa calaka, tagal ada banya hal yang bekin orang jato dalam dosa. Ma orang yang paling calaka tu, andia orang yang bekin gara-gara, ko orang laen bekin sala. 8Kalo lu bekin sala pake lu pung tangan, ko, lu pung kaki, na, potong buang sang dia sa! Te lebe bae lu maso sorga deng tangan sablá sa, ko, kaki sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan deng kaki dua-dua.c 9Kalo lu bekin sala pake lu pung mata, do'i buang lu pung mata sa! Te lebe bae lu maso pi sorga deng mata sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata dua-dua.”d Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu domba yang ilang (Lukas 15:3-7) 10Yesus omong lai bilang, “Awas, ó! Jang sampe bosong pandang enteng ana kici bagini. Te Tuhan ada dong pung ana bua dari sorga yang jaga sang dong. Deng itu ana bua dong bisa maso kapan-kapan sa, ko pi kasi tau ini orang dong pung hal di Tuhan Allah. 11-13Bosong pikir bae-bae, te Beta mau kasi umpama bagini. Ada satu orang pung domba saratus ekor. Ais satu hari, ada domba satu ekor yang serong, iko jalan sandiri. Naa, bosong kira itu gambala musti bekin apa? Tantu dia kasi tenga dia pung domba 99 ekor tu di atas gunung, ko pi cari itu domba satu ekor yang ilang tu.e Gambala dapa domba yang ilang Kalo dia su dapa kambali, nanti dia lebe sanáng lia dia pung domba yang satu tu, daripada dia lia dia pung domba 99 ekor yang sonde ilang. [Beta, Manusia Tulen ni, ju datang ko mau kasi salamat sang orang yang serong dari jalan lurus.]† 14Te biar cuma satu ana kici sa yang ilang ju, Beta pung Bapa di sorga sonde sanáng.” Tuhan Yesus kasi tau cara karmana kotong babae kambali deng orang yang bekin sala sang kotong 15Yesus omong lai, bilang, “Kalo lu pung sodara orang parcaya bekin sala sang lu, na, lu yang musti pi katumu deng dia. Ais, kalo bosong dua sandiri, baru kasi tau dia pung sala. Kalo dia dengar lu pung omong, na, bosong dua su babae kambali.f 16Ma kalo dia sonde mau dengar sang lu, na, pi ame lu pung tamán satu-dua orang ko pi sama-sama deng lu. Ais bosong pi katumu deng itu orang, ko omong lai deng dia. Te dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, ‘Dalam satu parkara, musti ada dua ko tiga saksi yang omong sama, baru bisa tarima dong pung omong tu.’g 17Ma kalo dia masi sonde mau dengar sang bosong, na, pi kasi tau sang jama'at. Deng kalo dia ju su sonde mau tarima bae jama'at pung omong, na, anggap dia sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan. Kalo sonde, na, anggap dia jahat sama ke tukang tagi bea. 18Inga bae-bae Beta pung omong, é! Apa yang bosong larang di dunya, itu Tuhan su larang di sorga. Deng apa yang bosong kasi isin di dunya, itu Tuhan su kasi isin di sorga.h 19Deng Beta kasi tau ulang, bilang, kalo ada dua orang dari bosong yang sambayang satu hati, nanti Beta pung Bapa di sorga kasi apa yang dong minta. 20Te kalo ada dua ko tiga orang bakumpul ko sambayang sang Beta, na, Beta ju ada di dong pung teng-tenga.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al pagawe yang sonde kasi ampon sang dia pung tamán 21Ais itu, ju Petrus datang tanya sang Yesus, bilang, “Bos, beta mau tanya sadiki. Kalo beta pung sodara orang parcaya bekin sala ulang-ulang sang beta, na, beta musti kasi ampon sang dia sampe barapa kali? Sampe tuju kali, ko?” 22Ju Yesus manyao, bilang, “Sonde! Lu musti kasi ampon sang dia 7 kali 70 kali,‡ sampe lu sonde bisa itong lai.i 23Bosong musti bekin iko bagitu, tagal Tuhan Allah tu sama ke satu raja yang ba'itong dia pung pagawe dong pung utang. 24Waktu dia mulai ba'itong, ju dia suru dia pung orang ko pi pange datang satu pagawe yang ada ba'utang doi deng dia, sampe juta-juta.§ 25Ma itu pagawe sonde bisa bayar ganti dia pung utang tu. Jadi raja parenta, bilang, ‘Pi jual ini orang deng dia pung bini-ana samua, ko dong jadi budak. Deng jual abis dia pung harta dong samua, ko bayar dia pung utang dong.’ 26Dengar bagitu, ju itu pagawe jato tikam lutut di raja pung muka, ko kokoe sang dia, bilang, ‘Aduu! Bapa, é! Bapa raja tolong kasi beta waktu sadiki do! Nanti beta kasi kambali beta pung utang dong samua.’ 27Dengar bagitu, ju itu raja jato kasian sang dia. Ju dia hapus memang dia pung pagawe tu pung utang samua. Ais dia kasi lapás sang itu pagawe. 28Ma waktu itu pagawe kaluar, ju dia katumu deng dia pung tamán satu yang ada ba'utang doi sadiki sang dia.** Tarús dia tangkap dia pung tamán, ko ceke dia pung batang leher deng masparak, bilang, ‘Weh! Bayar lu pung utang sakarang ju!’ 29Dengar bagitu, ju dia pung tamán jato tikam lutut ko kokoe sang dia, bilang, ‘Aduu! Tamán, é! Tolong kasi beta waktu sadiki do! Nanti beta kasi kambali beta pung utang sang lu.’ 30Ma itu pagawe bilang, ‘Sonde bisa! Pokonya, lu musti bayar sakarang!’ Ais dia lempar kasi maso dia pung tamán pi dalam bui, sampe dia bayar abis dia pung utang tu. 31Waktu raja pung pagawe yang laen dapa lia apa yang su jadi tu, ju dong pung hati susa. Ais dong pi lapor sang raja. 32Dengar bagitu, ju itu raja pange itu pagawe yang sonde tau diri tu. Dia togor, bilang, ‘Hee, orang jahat! Tagal lu minta beta kasian sang lu, andia ko beta su hapus buang lu pung utang dong samua. 33Ma akurang ko lu sonde tau kasian sang lu pung tamán, sama ke beta su kasian sang lu tu?’ 34Itu raja maruak, sampe dia suru dong pi tola maso sang dia dalam bui, ko biar dong siksa sang dia, sampe dia bayar abis dia pung utang dong samua.” 35Ju Yesus tutu Dia pung carita, deng kasi tau, bilang, “Naa, Beta pung Bapa di sorga ju ba'itong bagitu. Nanti Dia hukum sang bosong, kalo bosong sonde lupa buang batúl sang bosong pung sodara orang parcaya pung sala-sala dong.” Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere (Markus 10:1-12) 191Yesus ajar abis itu samua, ju Dia jalan kasi tenga Galilea ko pi di propinsi Yudea di kali Yarden pung sablá sana. 2Orang banya iko sang Dia, ju Dia bekin bae orang saki di sana. 3Ada ju barapa orang Farisi yang datang ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong tanya, bilang, “Bapa! Iko kotong pung atoran agama, kalo laki-laki su kawin, dia bole cere buang dia pung bini deng alasan apa sa, ko karmana?” 4Ma Dia manyao, bilang, “Bosong ni, orang yang pintar agama. Ma akurang ko bosong sonde tau Tuhan Allah pung Tulisan Barisi pung isi? Te di carita mula-mula, ada tulis, bilang, ‘Tuhan Allah bekin manusia, laki-laki deng parampuan.’a 5Deng ada tatulis lai, bilang, ‘Tagal itu, laki-laki musti kasi tenga dia pung mama-bapa, ko pi idop satu hati deng dia pung bini, te dong dua su jadi satu.’b 6Tagal itu, kalo Tuhan Allah sandiri yang bekin dong dua jadi satu, na, manusia jang kasi cere lai!” 7Dengar Yesus omong bagitu, ju itu orang Farisi dong tanya lai, bilang, “Kalo bagitu, na, akurang ko ba'i Musa bilang, orang bole bacere, asal dia kasi surat cere sang dia pung bini dolo?”c 8Ju Yesus manyao lai, bilang, “Ba'i Musa kasi biar bosong pung nene-moyang bacere deng dong pung bini, tagal dong tu, kapala batu sama ke bosong! Ma waktu Tuhan Allah bekin ini dunya, Dia pung maksud bukan bagitu. 9Andia ko Beta kasi tau, é! Kalo bini ada maen serong lebe dolo, na, laki-laki bole bacere. Ma kalo bini sonde maen serong, laki-laki yang cere buang sang dia, ais kawin lai deng parampuan laen, na, dia su barsina tu!”d 10Dengar Dia omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong omong, bilang, “Kalo bagitu, na, lebe bae jang kawin sa.” 11Ju Yesus manyao, bilang, “Sonde samua orang yang bisa tarima Beta pung omong ni. Cuma orang yang Tuhan Allah tunju sa. 12Te ada orang yang sonde kawin, tagal dari lahir su bagitu. Ada ju yang sonde kawin, tagal orang bekin bagitu sang dia. Deng ada ju, yang pili ko sonde kawin, tagal dia cuma mau kasi jalan Tuhan Allah pung karjá sa. Orang yang bisa mangarti ini ajaran, na, biar dia tarima sa.” Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana kici dong (Markus 10:13-16; Lukas 18:15-17) 13Itu waktu, orang dong koko bawa dong pung ana-ana pi Yesus, ko biar Dia mua tangan deng omong kasi berkat sang dong. Ma Dia pung ana bua dong togor sang itu orang dong. 14Ju Dia mara sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Kasi tenga itu ana dong datang sang Beta! Sonde usa larang! Te orang yang sama ke dong ni, andia Tuhan Allah pung orang.” 15Ais Dia mua tangan pi di itu ana kici dong, deng minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang dong. Ais itu, ju Dia jalan kasi tenga itu tampa. Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah (Markus 10:17-31; Lukas 18:18-30) 16Ais satu kali, ada orang datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Beta musti bekin hal bae yang karmana, ko biar beta tau parsís, bilang, beta bisa maso sorga ko idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah?” 17Ju Dia manyao, bilang, “Akurang ko lu tanya sang Beta so'al apa yang bae? Cuma Tuhan Allah sa yang bae. Kalo lu mau idop deng Dia, na, iko Dia pung parenta.” 18Itu orang tanya lai, bilang, “Parenta yang mana tu?” Ju Yesus manyao, bilang, “Jang bunu orang; jang maen serong; jang mancuri; jang jadi saksi putar-balek;e 19kasi hormat sang lu pung mama-bapa; deng sayang lu pung sodara sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.”f 20Itu orang manyao, bilang, “Naa, itu parenta samua tu, beta su bekin. Apa yang masi kurang lai?” 21Dengar bagitu, ju Yesus bilang, “Naa! Kalo lu mau iko Tuhan pung mau samua, na, pulang ko jual lu pung harta samua. Ais pi bagi-bagi itu doi kasi orang miskin dong. Abis itu, baru lu datang ko iko sang Beta. Te nanti Tuhan Allah balas kasi lu harta bam-banya di sorga.” 22Dengar bagitu, ju itu orang pulang deng hati susa, te dia kaya mo mati. 23Ais ju Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Parcaya sang Beta, te orang kaya paling susa maso sorga. 24Dia pung susa tu, sama ke binatang onta yang bésar, maso pi dia pung kandang lewat jarom pung lobang.” 25Dengar bagitu ju, Dia pung ana bua dong jadi taheran-heran. Ju dong manyao, bilang, “Kalo bagitu, na, sapa yang bisa maso sorga?” 26Dia lia bae-bae sang dong, ju Dia omong, bilang, “Kalo manusia yang karjá, memang sonde bisa. Ma kalo Tuhan Allah yang karjá, samua bisa jadi!” 27Ju Petrus kasi inga, bilang, “Bapa! Botong su jalan kasi tenga botong pung harta samua, ko iko sang Bapa. Ma botong dapa apa?” 28Dia manyao, bilang, “Parcaya sang Beta! Nanti kalo Tuhan Allah su bekin samua jadi baru, Beta, Manusia Tulen ni, dudu di korsi parenta bésar. Itu waktu, bosong yang iko sang Beta, ju iko dudu di atas 12 korsi parenta, ko jadi hakim kasi kotong pung 12 suku Isra'el!g 29Orang yang jalan kasi tenga dia pung ruma, kaka-adi, mama-bapa, ana-ana, deng dia pung kabón, ko iko sang Beta, nanti dia tarima bale sampe 100 kali lipat. Ais kalo ini dunya kiamat, dia ju dapa idop deng Tuhan tarús-tarús. 30Jadi, inga, é! Iko Tuhan Allah pung pikir, banya orang yang bekin-bekin diri bésar, dong tu, andia orang yang paling kici. Ma orang yang anggap diri kici, dong tu, andia orang yang bésar, iko Tuhan pung pikir.”h Umpama so'al tukang garap kabón anggor 201Ais itu, Yesus ajar, bilang, “Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke ini umpama: ada satu tuan kabón yang kaluar pagi-pagi jam anam, pi cari orang ko karjá di dia pung kabón anggor. 2Dia dapa orang karjá, ju dong ba'akór ko karjá satu hari, deng dia pung sewa, satu doi perak, iko harga biasa.* Satuju abis, ju dia suru dong pi karjá di dia pung kabón tu. 3Jam sambilan pagi, ju dia kaluar lai pi pasar. Di situ dia dapa lia barapa orang yang ada dudu tanganga bodo sa. 4Ju dia kasi tau sang dong, bilang, ‘We, bu dong! Bosong mau karjá di beta pung kabón, ko? Nanti beta bayar sang bosong iko yang pantas.’ Dengar bagitu, ju dong iya bae, ais dong pi karjá. 5Jam 12 tenga hari, deng jam tiga sore, itu tuan kabón kaluar ruma, ko pi cari orang karjá lai. 6Su sore, kira-kira jam lima, ju itu tuan kabón kaluar lai. Dia lia pi-datang te, masi ada orang yang badiri-badiri kosong sa. Ais dia tanya sang dong, bilang, ‘Akurang ko bosong badiri kosong dari pagi sampe sore, deng sonde bekin apa-apa?’ 7Itu orang dong manyao, bilang, ‘Bapa, é! Sonde ada orang yang kasi botong karjá.’ Ais, itu tuan bilang, ‘Kalo bagitu, na, bosong pi karjá di beta pung kabón su!’ 8Sampe dia pung jam barenti karjá, ju itu tuan kabón pange dia pung mandor ko bilang, ‘Pange orang karjá dong, ko bayar dong pung doi karjá satu-satu. Mulai dari orang yang maso tarahir sampe deng orang yang maso partama tu.’a 9Ais, itu mandor pange itu orang dong yang karjá mulai dari jam lima sore. Dia kasi sang dong satu-satu tarima satu doi perak. 10Ais, itu mandor pange itu orang karjá laen dong, sampe deng orang yang karjá mulai dari jam anam pagi. Yang su karjá dari pagi pikir, kata, tantu dong tarima lebe banya dari itu orang yang mulai karjá jam lima sore. Tau-tau te, dong ju tarima satu doi perak. 11Tarima bagitu ju, dong mangomek sang itu tuan kabón, bilang, 12‘Awe'! Tar bisa bagini, Bos! Dong yang datang paling balakang, cuma karjá satu jam sa. Ma botong yang maso dari papagi hari ni, su karjá banting tulang satenga mati sampe karingat dong malele! Ma karmana ko Bos bayar sang botong sama ke dong tu?’ 13Ju itu tuan kabón manyao sang dong satu, bilang, ‘Bu, é! Beta sonde panake sang bu. Tagal bu sandiri satuju karjá satu hari, deng dia pung sewa satu doi perak. Batúl, to? Jadi, beta su iko kotong pung janji, wuang? 14Ada lebe bae, bu tarima bu pung doi sewa ko pulang su. Kalo beta mau kasi orang yang maso karjá lebe lat dari bu sama banya deng apa yang beta kasi sang bu, na, itu beta pung urusan. 15Tantu beta ni bebas pake beta pung doi iko beta pung suka. Karmana ko bu jengkel tagal beta pung hati bae?’ 16Bagitu ju, waktu Tuhan Allah jadi Raja kasi orang dong, Dia balas kasi Dia pung orang dong iko Dia pung suka. Jadi, orang yang datang tarahir, nanti dia tarima dia pung bagian sama ke orang yang datang partama. Deng orang yang datang partama, nanti dia tarima dia pung bagian sama ke orang yang datang tarahir.”b Tuhan Yesus kasi tau yang katiga kali so'al Dia pung mati (Markus 10:32-34; Lukas 18:31-34) 17Ais itu, ju Yesus dong mulai jalan pi Yerusalem. Di tenga jalan, Dia pange Dia pung ana bua ko dong bakumpul sandiri sa deng Dia. Ais itu, Dia kasi tau lai, bilang, 18“Bosong dengar, é! Kotong sakarang mau pi Yerusalem. Ma di sana dong jual buang sang Beta, Manusia Tulen, kasi pi di kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong. Ais dong putus hukuman mati sang Beta. 19Ju dong sarakan sang Beta pi orang laen yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Ais dong omong bekin malu sang Beta. Deng dong firuk kasi ancor Beta pung badan. Ais, baru dong bunu bekin mati sang Beta di kayu palang. Memang Beta mati batúl. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.” Yakobis dan Yohanis pung mama minta ko angka dia pung ana jadi orang bésar (Markus 10:35-45) 20Ais itu, Sabadeus pung bini datang sang Yesus, sama-sama deng dia pung ana Yakobis deng Yohanis. Ju dia tikam lutut deng kasi hormat ko noki-noki sang Yesus. 21Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Mama ada mau parlú apa?” Ju itu mama kasi tau, bilang, “Bagini, Bapa! Beta minta, kalo Bapa su dudu pegang parenta, na, Bapa angka sang beta pung ana dua ni, ko dong ju iko pegang parenta sama-sama deng Bapa. Beta minta ko Bapa kasi dudu satu di Bapa pung sablá kanan, deng satu di sablá kiri.” 22Dengar dia pung minta, ju Yesus kasi tau sang Yakobis deng Yohanis, bilang, “Bosong sonde mangarti apa yang bosong minta. Te Beta nanti dapa sangsara banya. Jadi, karmana? Bosong kira bosong ju mampu pikol itu sangsara sama-sama deng Beta ko?” Dong dua manyao ena-ena sa, bilang, “Talalu bisa, Bapa, é!” 23Ais Dia manyao lai, bilang, “Memang, bosong ju nanti pikol itu sangsara sama ke Beta. Ma sapa yang nanti dudu di Beta pung kanan deng kiri, itu bukan Beta yang putus. Itu Tuhan Allah yang pung hak putus. Dia su putus memang, sapa-sapa yang dudu di itu tampa.” 24Waktu sapulu ana bua yang laen su dengar dong dua pung minta bagitu, ju dong jengkel. 25Ma Yesus pange ame sang dong samua, ju Dia bilang, “Bagini! Bosong su tau, to? Orang-orang bésar yang pegang parenta biasa tendes dong pung rakyat, sampe dong sonde bisa bagarák. Deng kapala-kapala dari bangsa yang sonde kanál sang Tuhan Allah, dong kasi parenta lebe-lebe, sampe dong pung rakyat sonde bisa angka kapala. 26Ma bosong sonde bole bekin bagitu! Naa, sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke jongos ko layani orang laen.c 27Deng sapa yang mau jadi kapala, dia musti bekin diri sama ke hamba.d 28Dengar, é! Beta ju bagitu. Beta, Manusia Tulen ni, datang ko layani orang. Beta sonde datang ko orang layani sang Beta. Te Beta datang kasi Beta pung idop anteru-anteru, ko kasi tabús banya orang dari dong pung sala-sala dong.” Tuhan Yesus bekin bae orang buta (Markus 10:46-52; Lukas 18:35-43) 29Ais itu, Yesus dong jalan tarús. Waktu dong kaluar dari kota Yeriko, ada banya orang yang iko sang dong. 30Di situ, ada dua orang buta yang dudu di pinggir jalan. Waktu dong dengar, bilang, yang lewat tu, andia Yesus dari Nasaret, ju dong batarea karás-karás, bilang, “Bos! Daud pung turunan, é! Botong su tunggu-tunggu lama sang Bos! Kasian sang botong dolo!” 31Dengar dong batarea bagitu, ju orang togor, bilang, “Hee! Bosong dua jang baribut!” Ma dong batarea lebe karás lai, bilang, “Bos, é! Daud pung turunan, é! Kasian sang botong do!” 32Waktu Dia dengar bagitu, ju Dia barenti ko tanya sang dong, bilang, “Bosong mau Beta bekin apa kasi bosong?” 33Dong manyao, bilang, “Bos é! Tolong ko botong bisa dapa lia do!” 34Dengar dong pung omong bagitu, ju Dia jato kasian sang dong. Ais Dia raba dong pung mata, ju dong lia memang. Ais itu, dong jalan iko sang Dia. Tuhan Yesus maso kota Yerusalem sama ke Raja (Markus 11:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19) 211Ais itu, Yesus dong jalan tarús sampe di satu kampong nama Betfage, di gunung Saitun pung pinggir.* Itu kampong su deka-deka deng kota Yerusalem. Di situ dong barenti tahan. Ju Dia suru Dia pung ana bua dua orang ko pi lebe dolo. 2Dia parenta sang dong, bilang, “Bosong dua pi di itu kampong sana. Kalo bosong maso, nanti bosong dapa lia binatang keledai mai deng dia pung ana satu, ada ta'ika di situ. Bosong pi buka dong pung tali ko hela bawa datang kasi sang Beta. 3Ma kalo ada orang tanya sang bosong, bilang, ‘Akurang ko bosong hela bawa orang pung keledai?’ Naa, bosong manyao, bilang, ‘Bos ada mau pake. Kalo su pake abis, nanti Dia kirim pulang memang.’ 4Samua ni musti jadi, iko apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang, bilang, 5‘Hei bosong orang Yerusalem dong!† Mari lia sini, ó! Te bosong pung Raja ada datang. Dia datang deng randá hati. Dia datang nae keledai ana.’”a 6Ais ju itu ana bua pi, deng bekin iko samua, sama ke Yesus su pasán sang dong tu. 7Dong hela bawa itu keledai mai deng dia pung ana pi Yesus. Ais dong taro dong pung salimut, ju Dia nae di atas ko mau maso kota. 8Waktu dong mau maso pi dalam kota, ju banya orang ame dong pung salimut, deng dong pung salendang, ko taro di jalan. Ada ju yang pi potong ame daon-daon palam‡ ko dong buka-buka di tenga jalan. Deng bagitu, dong bekin tanda, bilang, dong sambut sang Dia sama ke orang bésar. 9Ju ada orang saparu pi bajalan lebe dolo di muka Yesus, deng ada yang iko dari balakang. Dong ba'eki rame-rame, bilang, “Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah!§ Tagal Daud pung turunan su datang! Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah! Tagal Tuhan su utus datang ini Orang. Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah! Tagal Tuhan ada dudu parenta memang, di langit yang paling tinggi!”b 10Waktu Yesus maso Yerusalem deng rame-rame bagitu, ju isi kota samua kaluar ko batanya, bilang, “Awii! Sapa yang datang ni?” 11Orang banya manyao, bilang, “Dia ni, Tuhan Allah pung jubir. Dia pung nama Yesus, orang Nasaret, dari propinsi Galilea.” Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat ko bongkar buang pasar di situ (Markus 11:15-19; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22) 12Ais Yesus dong bajalan tarús, ju dong maso pi Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Di itu Ruma Sambayang pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko dong bajual burung pompa yang orang pake jadi korban buat sambayang. Lia bagitu ju, Yesus pi usir kasi kaluar sang dong. Dia banting kasi talempar meja-meja yang dong pake tukar doi, deng banting kasi tabale bangku-bangku yang dong pake bajual itu burung dong. 13Ju Dia kasi tau sang dong, bilang, “Tuhan pung jubir su tulis, bilang, ‘Beta kasi bangun ini Ruma, ko biar orang bisa datang sambayang di sini.’ Tuhan pung maksud bagitu, ma bosong su bekin ini Ruma jadi parampok dong pung tampa bakumpul!”c 14Ais ju orang buta deng orang lumpu dong datang sang Yesus di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang tu. Ju Dia bekin bae sang dong samua. 15Di situ ada ju kapala agama Yahudi pung bos-bos deng guru agama dong. Waktu dong lia Yesus bekin tanda heran bagitu, ju dong jengkel. Lebe-lebe lai, waktu dong dengar itu ana-ana dong batarea rame-rame di Ruma Sambayang, bilang, “Hosana! Botong puji-puji sang Tuhan Allah! Tagal raja Daud pung turunan su datang ni!” 16Ais, itu bos-bos dong kasi tau sang Yesus, bilang, “Weh! Lu dengar itu ana-ana dong pung omong? Itu sonde batúl tu!” Ma Yesus manyao sang dong, bilang, “Hoo, Beta ada dengar. Ko akurang? Bosong balóm parná baca di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi so'al ana-ana yang puji sang Tuhan Allah, ko? Te di situ ada tatulis, bilang, ‘Tuhan Allah su siap memang ana mea deng ana kici, ko dong puji-puji sang Dia.’”d 17Ais ju, Yesus dong kaluar kasi tenga itu kota, ko pi tidor di kampong Betania. Tuhan Yesus parenta pohon satu ko jang baboa lai (Markus 11:12-14,20-24) 18Dia pung beso papagi, Yesus dong jalan lai ko maso kambali pi kota Yerusalem. Ma di tenga jalan, Dia su rasa lapar. 19Dia dapa lia pohon satu di pinggir jalan yang orang biasa makan dia pung bua.** Jadi Dia pi deka-deka itu pohon, ko mau lia coba ada bua, ko sonde. Ma waktu Dia sampe di itu pohon, Dia sonde dapa lia bua satu ju, tagal itu pohon baru badaon sa. Ju Dia omong deng itu pohon, bilang, “Tagal lu sonde kasi kaluar lu pung bua sang Beta, andia ko lu sonde akan baboa lai!” Dia omong abis, ju itu pohon karíng memang. 20Dia pung ana bua dong lia bagitu, ju dong takuju. Dong tanya, bilang, “Akurang ko takuju sa ini pohon karíng memang?” 21Ju Dia manyao, bilang, “Dengar bae-bae, é! Kalo bosong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, deng sonde hati bacabang sadiki ju, bosong bisa bekin sama ke yang Beta su bekin tu. Bosong ju bisa bekin lebe dari itu. Conto ke: bosong bisa parenta gunung satu ta'angka pi laut. Tantu Tuhan Allah kasi pinda itu gunung memang, asal bosong parcaya batúl-batúl sang Dia!e 22Te samua hal yang bosong minta sang Tuhan Allah, nanti bosong tarima, asal bosong parcaya batúl-batúl sang Dia.” Bos-bos dong baso'al deng Tuhan Yesus pung hak (Markus 11:27-33; Lukas 20:1-8) 23Ais Yesus dong jalan tarús. Sampe di Yerusalem, dong maso kambali lai pi di Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong maso di kintal, ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat dong datang ko baso'al deng Dia, bilang, “Sapa yang suru lu datang bekin kaco di sini kamaren? Sapa yang kasi itu hak sang lu?” 24Ma Dia tau dong ada cari jalan ko mau kasi jato sang Dia. Ais Dia balas, bilang, “Beta ju mau tanya sang bosong. Bosong manyao sang Beta dolo, baru Beta manyao sang bosong. 25Beta mau tanya bagini: bosong samua kanál sang Yohanis, Tukang Sarani tu, to? Naa, sapa yang kasi hak sang dia ko sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?” Ais dong bapikir pi-datang, deng barunding, bilang, “Awe'! Kotong su kaná hiki ni, ma! Te kalo kotong manyao, bilang, ‘Tuhan Allah yang kasi hak’, nanti Dia balas, bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis?’ 26Ma kotong ju sonde bisa bilang, ‘Manusia yang kasi hak’, te nanti orang dong samua mangamok sang kotong. Tagal dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.” 27Andia ko dong manyao sang Yesus, bilang, “Botong sonde tau.” Ju Yesus balas, bilang, “Naa! Kalo bagitu, Beta ju sonde parlú kasi tau Sapa yang kasi hak sang Beta.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang 28Yesus omong tarús deng itu bos-bos dong, bilang, “Bosong pikir karmana deng umpama ni? Ada satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang. Dia parenta sang ana sulung, bilang, ‘Ana, é! Ini hari, na, lu pi karjá di kabón do.’ 29Ma itu ana manyao, bilang, ‘Eeh! Beta sonde pi.’ Ma sonde lama ju dia manyasal, ais dia pi.†† 30Ais ju, itu bapa suru dia pung ana nomer dua, bilang, ‘Ana, é! Ini hari, na, lu pi karjá di kabón do.’ Ju itu ana manyao, bilang, ‘Bae bapa. Nanti beta pi’. Ma tau-tau, te dia sonde pi.” 31Carita ais bagitu, ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Naa, Beta mau tanya bagini: Dari itu dua ana tu, yang mana yang bekin iko dia pung bapa pung parenta tu?” Ju dong manyao, bilang, “Yang partama tu!” Ais Dia omong, bilang, “Hoo. Ma dengar bae-bae, te Beta omong yang batúl. Orang yang bosong su cap orang tar laku-laku dong, sama ke ini tukang tagi bea, deng parampuan nakal, nanti dong maso jadi Tuhan Allah pung orang lebe dolo dari bosong. Te bosong cuma iya bae sang Tuhan sa, ma sonde bekin iko Dia pung mau. 32Dolu, Yohanis Tukang Sarani su ajar sang bosong jalan karmana ko bosong bisa idop lurus. Ma bosong sonde mau parcaya sang dia. Padahal, waktu orang tar laku-laku dong dengar sang Yohanis, dong kasi tenga dong pung sala-sala, ko iko dia pung ajaran tu. Bosong ju su tau itu samua. Ma bosong sonde mau barenti dari bosong pung sala, ko iko Tuhan Allah pung mau.”f Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang jahat yang garap kabón anggor (Markus 12:1-12; Lukas 20:9-19) 33Ais itu, Yesus carita satu umpama lai, bilang, “Ada satu tuan tana yang pi buka kabón, ko mau tanam pohon anggor di dia pung tana sapo'ong. Ais dia bekin pagar kuliling. Deng dia bekin bak ko mau parés bua anggor pung aer. Ju dia kasi badiri satu tampa jaga yang tinggi. Ais dia kasi sewa itu kabón pi tukang garap, ko dong karjá bagi hasil deng dia. Tarús dia barangkat pi luar negrí.g 34Sampe musim ketu bua anggor, ju itu tuan kabón suru dia pung ana bua dong pi di itu tukang garap, ko minta dia pung bagian. 35Ma itu tukang garap dong sonde toe deng dia pung ana bua dong. Ada yang kaná pukul, ada yang kaná bunu, deng ada yang kaná lempar deng batu. 36Ma itu tuan kabón suru lai dia pung ana bua satu rombongan yang lebe bésar dari yang partama tu. Ma itu tukang garap dong bekin jahat bagitu ju sang dong samua. 37Lama-lama ju, itu tuan kabón suru dia pung ana sandiri. Te dia pikir, kata, ‘Kalo beta kirim beta pung ana sandiri, pasti dong tarima bae-bae, deng dong dengar sang dia.’ 38Ma waktu itu tukang garap dong lia sang itu ana, ju dong ba'omong, bilang, ‘We, bosong lia dolo! Te bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri. Dia yang nanti tarima bapatua pung pusaka samua. Jadi, mari kotong bunu sang dia su, ko biar kotong yang soa ini kabón.’ 39Ju dong tangkap ame itu ana, ais hela buang pi luar kabón ko dong bunu sang dia.” 40Yesus carita abis, ju Dia tanya sang dong, bilang, “Naa, Beta mau tanya bagini: kalo itu tuan kabón kambali, kira-kira dia bekin karmana deng itu tukang garap dong?” 41Ais, orang Yahudi pung bos-bos dong manyao, bilang, “Pasti dia bunu bekin mati itu orang jahat samua. Ais itu, dia kasi sewa itu kabón kasi pi sang orang laen, yang nanti bagi hasil pas deng dia pung waktu.” 42Ais Yesus omong deng dong, bilang, “Mangkali bosong sonde parná baca ame apa yang ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Ada satu batu yang tukang batu dong tola buang, ma sakarang itu batu su jadi ruma pung batu alas! Tuhan Allah sandiri yang pili ame, ju kasi dudu itu batu. Andia ko kotong lia dia pung bagus lai!’”h 43Ais Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Jadi bosong pikir bae-bae, é. Dolu, Tuhan pili kotong orang Yahudi ni, ko jadi Dia pung orang. Ma tagal bosong sonde mau toe sang Beta, nanti Tuhan pili orang laen. Te orang yang iko Dia pung mau sa yang bisa maso jadi Dia pung orang. 44[Beta kasi tau lurus-lurus sa. Beta ni, andia itu batu alas tu. Orang yang jato kaná ini batu, nanti itu orang jadi ancor-ancor. Deng kalo itu batu jato kaná orang, nanti itu orang jadi uuk-uuk memang.]”‡‡ 45Waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng orang Farisi dong dengar Yesus pung carita, ju dong tau, bilang, Dia ada ser sang dong. Dong parsís sama ke itu tukang garap kabón tu, deng itu tukang batu yang tola buang itu batu alas tu. 46Jadi, dong mara mo mati. Ais, dong ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang anggap Yesus tu, Tuhan Allah pung jubir. Andia ko dong sonde bisa bekin apa-apa sang Dia. Tuhan Yesus kasi umpama so'al orang yang sonde mau datang di pesta kawin (Lukas 14:15-24) 221Ais Yesus omong lai deng dong pake umpama, bilang, 2“Tuhan Allah pung pegang parenta tu, sama ke satu raja yang ada bekin pesta kawin kasi sang dia pung ana laki-laki. 3Waktu pesta su siap, ju dia suru dia pung hamba ko pi kasi tau orang-orang yang kaná undang dong, bilang, ‘Mari, te acara su mau mulai.’ Ma itu orang dong sonde mau datang. 4Ais, itu hamba dong pulang ko lapor sang raja. Dengar bagitu ju, itu raja suru dia pung hamba yang laen dong, bilang, ‘Bosong pi kasi tau itu orang dong, ko datang su, te pesta su siap. Beta su potong sapi, deng su masa ena-ena. Suru dong datang makan pesta, te samua su siap ni.’ 5Itu hamba dong pi kasi tau bagitu. Ma itu orang yang kaná undang dong sonde mau toe. Ada yang pi kabón, ada yang pi di dong pung tampa karjá, 6deng ada yang tangkap itu raja pung hamba dong, ko siksa sampe mati. 7Dengar bagitu, ju itu raja mara mo mati. Ais dia suru dia pung tantara dong ko pi bunu itu orang-orang yang su bunu dia pung hamba dong. Ais, itu tantara dong bakar itu kota sampe rata deng tana. 8Ais ju, itu raja pange dia pung hamba yang laen dong deng kasi tau, bilang, ‘Pesta kawin su siap, ma orang-orang yang beta su undang tu, sonde pantas iko beta pung pesta. 9Sakarang, bosong kaluar pi di jalan rame dong, ko undang sapa sa yang bosong katumu di situ.’ 10Ais, itu hamba dong pi di jalan rame dong. Dong bawa datang banya orang yang dong katumu di situ, ko pi di pesta kawin tu. Ada orang bae deng ada orang jahat yang datang bekin ponu itu tampa pesta. 11Ais, itu raja maso pi di tampa pesta ko lia kuliling dia pung tamu dong. Ju dia dapa lia satu tamu yang sonde pake pakean pesta. 12Ais itu raja tanya, bilang, ‘He, tamán! Akurang ko lu maso di sini sonde pake pakean pesta?’ Ma itu orang babingung bodo sa. 13Tarús itu raja parenta sang dia pung ana bua dong, bilang, ‘Ika ini orang pung kaki deng tangan, ko angka buang sang dia pi luar. Biar ko dia manangis deng sangsara di tampa galáp sana.’a 14Bagitu ju, Tuhan Allah undang banya orang, ma Dia cuma pili sadiki sa ko jadi Dia pung orang.” Tuhan Yesus omong so'al bayar pajak kasi pamarenta (Markus 12:13-17; Lukas 20:20-26) 15Dengar abis Yesus pung omong bagitu, ju orang Farisi dong ba'akór ko mau hiki deng tudu sang Dia. 16Ais dong suru dong pung ana bua sama-sama deng orang dari Herodes pung partei politik, ko pi baso'al deng Yesus. Dong angka-angka nae sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Botong tau Bapa pung hati lurus. Bapa sonde tau putar-balek deng sonde pili muka. Bapa salalu ajar Tuhan Allah pung Kata-kata deng batúl. 17Sakarang, botong mau tanya satu hal. Iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong musti bayar pajak kasi pamarenta Roma pung raja bésar, ko sonde?” 18Ma Yesus su tau dong mau pancing sang Dia, ko Dia omong malawan pamarenta Roma. Ju Dia manyao, bilang, “Dasar orang muka-balakang! Akurang ko bosong mau hiki sang Beta deng itu so'al? 19Coba kasi lia sang Beta doi perak satu yang orang pake ko bayar pajak!” Ju dong kasi tunju satu doi perak sang Dia. 20Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Ini sapa pung gambar ni? Deng ini sapa pung nama ni?” 21Dong manyao, bilang, “Itu keser, pamarenta Roma pung raja bésar tu.” Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Naa! Kalo bagitu, bosong pi kasi sang pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi sang Tuhan Allah apa yang jadi Tuhan Allah pung hak.” 22Dengar Dia manyao bagitu, ju dong samua taheran-heran, ko Dia bilang batúl na. Andia ko dong sonde bisa hiki sang Dia. Ju dong jalan kasi tenga sang Dia. Tuhan Yesus ajar so'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde? (Markus 12:18-27; Lukas 20:27-40) 23Di situ ada ju orang dari partei Saduki. Orang dari ini partei Saduki ni, ajar, bilang, orang mati sonde idop kambali. Itu hari, dong ju cari jalan ko mau hiki sang Yesus. Andia ko dong datang baso'al deng Dia, bilang,b 24“Bapa Guru! Ba'i Musa su tulis kasi tenga sang kotong, ini adat bilang: kalo ada satu laki-laki mati kasi tenga dia pung bini, ma sonde ada ana, na, itu laki-laki pung adi musti kawin ame itu janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.c 25Memang, dolu ba'i Musa ajar bagitu, ma sakarang botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang partama kawin, ma dia mati, deng sonde kasi tenga ana. Ju dia pung adi yang iko sang dia, kawin bale itu janda. 26Sonde lama lai dia ju mati, deng sonde ada ana. Bagitu ju deng adi yang nomer tiga; dia kawin deng itu janda, ma dia ju mati, deng sonde kasi tenga ana. Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. 27Abis ju, itu janda mati. 28Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki. Nanti kalo dunya kiamat, ais Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, itu parampuan jadi sapa pung bini?” 29Ais Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong batanya bagitu, na, bosong su sala bésar ni! Te bosong sonde mangarti Tuhan Allah pung Tulisan pung isi. Deng bosong ju sonde mangarti Dia pung kuasa yang hebat! 30Yang batúl, bagini. Nanti, kalo Tuhan Allah kasi idop kambali orang mati, dong ju sonde bakawin lai, sama ke Dia pung ana bua di sorga. 31Deng Beta ju mau omong so'al orang mati bisa idop kambali, ko sonde. Dalam ba'i Musa pung tulisan ada carita pohon kici yang tabakar ma sonde angus. Dari itu carita, kotong dapa tau, bilang, orang mati bisa idop kambali. Te di situ Tuhan Allah kasi tau sang ba'i Musa, bilang, 32‘Beta ni, lu pung ba'i-ba'i pung Tuhan Allah. Andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob. Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’ Naa! Kotong tau, bilang, waktu Tuhan omong bagitu, itu ba'i dong su lama mati. Ma Tuhan Allah bilang Dia masi tarús jadi dong pung Tuhan. Andia ko kotong tau, bilang, dong pung jiwa ada idop tarús, biar dong su lama mati. Jadi biar orang mati, ma dia idop kambali. Te cuma orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to?!”d 33Dengar Yesus ajar bagitu, ju itu orang Saduki dong sonde bisa balas apa-apa lai. Ma itu orang banya dong ada taheran-heran deng ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang pung ajaran talalu hebat, ó!” Tuhan Yesus ajar so'al parenta yang paling pantíng (Markus 12:28-34; Lukas 10:25-28) 34Waktu orang Farisi dong dengar, bilang, Yesus su ontong sang itu orang Saduki dong, ju dong bakumpul rame-rame ko mau baso'al deng Dia. 35Dong pung ahli agama satu mau hiki coba sang Dia, bilang, 36“Bapa Guru! Beta mau tanya bagini: kotong pung adat pung atoran, deng agama pung parenta dong, banya sakali. Dari samua parenta yang datang dari ba'i Musa tu, yang mana yang paling pantíng?” 37Ju Dia manyao, bilang, “Parenta yang paling pantíng dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi tu, bilang, bagini: ‘Tuhan Allah tu, bosong pung Allah. Jadi, bosong musti sayang sang Dia lebe dari samua. Tagal itu, bosong musti salalu rindu sang Dia, mangarti sang Dia, deng karjá karás ko iko Dia pung mau.’e 38Itu parenta tu, yang paling pantíng deng paling hebat! 39Deng ada parenta nomer dua yang bilang bagini: ‘Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’f 40Ini dua parenta ni, andia pohon dari ba'i Musa pung atoran deng Tuhan Allah pung jubir dong pung ajaran samua. Orang sonde mungkin iko parenta yang laen dong, kalo dia sonde iko lebe dolo ini dua parenta bésar ni.”g Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos (Markus 12:35-37; Lukas 20:41-44) 41Waktu itu orang Farisi dong masi ada bakumpul di situ, ju Yesus so'al bale sang dong, bilang, 42“Dari dolu-dolu Tuhan Allah su janji kirim Kristus ko kasi salamat Dia pung orang dong. Naa, iko bosong pung pikiran, Kristus tu, sapa pung turunan?” Ju dong manyao, bilang, “Dia tu, raja Daud pung turunan.” 43Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bagitu, na, akurang ko Tuhan Allah pung Roh Barisi kasi tau sang raja Daud ko dia pange sang Kristus tu, ‘Bos’? Te Daud su tulis, bilang, 44‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung bos, bilang, “Mari ko dudu di Beta pung sablá kanan, di tampa yang paling hormat ni. Te nanti Beta bekin lu pung musu dong, sampe dong ta'alok sang lu.’”h 45Naa! Dari itu tulisan, kotong dapa tau, bilang, raja Daud sandiri yang pange sang Kristus tu, ‘Bos’. Jadi, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos na!” 46Dengar Yesus pung omong bagitu, ju itu orang Farisi dong jadi tabodo-bodo sa, te sonde ada satu orang ju yang bisa manyao sang Yesus. Andia ko mulai dari itu hari ju, dong su taku batanya-batanya, deng dong sonde barani hiki coba sang Dia lai. Tuhan Yesus kasi inga ko ati-ati sang guru agama deng orang Farisi dong (Markus 12:38-39; Lukas 11:43, 46; 20:45-46) 231Ais ju Yesus ajar Dia pung ana bua dong, sama-sama deng itu orang banya yang ada iko sang dong. 2Dia kasi tau, bilang, “Itu guru agama deng orang Farisi dong pegang hak ko ajar ba'i Musa pung atoran dong. 3Tagal itu, bosong musti dengar sang dong deng iko dong pung ajaran. Ma jang iko apa yang dong bekin, tagal dong sonde bekin iko dong pung ajaran sandiri. 4Dong paksa orang ko pikol iko dong pung atoran agama yang barát. Ma dong sandiri sonde mau tolong orang dong ko iko itu atoran. 5Samua yang dong bekin, dong bekin ko biar orang puji-puji sang dong. Conto ke: ada satu barang yang ada isi Tuhan Allah pung Kata-kata yang dong ika di dong pung kapala, deng dong pung tangan. Ma dong bekin tamba bésar dong punya, ko biar orang angka-angka sang dong, bilang, ‘We! Dong tu, orang barisi, ó!’a Orang Yahudi ika Tulisan Barisi di kapala 6Kalo dong maso pi ruma sambayang, ko dong iko pesta, dong salalu cari tampa dudu yang paling bagus, ko banya orang lia sang dong. 7Kalo dong pi pasar, dong ju gila hormat. Dong cari ko orang soya sang dong, bilang, ‘Salamat pagi, Bapa Guru yang terhormat.’ 8Ma bosong jang iko dong pung cara tu! Orang sonde bole pange sang bosong, bilang, ‘Bapa Guru’, tagal bosong pung Guru cuma satu sa. Deng bosong samua ni, basodara. 9Jang angka-angka nae orang di dunya, bilang, ‘bapa’, tagal bosong pung Bapa di sorga cuma satu sa. 10Orang ju sonde bole pange sang bosong, bilang, ‘bos’, tagal bosong pung Bos cuma satu sa, andia Beta ni, yang Tuhan Allah su janji kirim dari dolu tu. 11Andia ko Beta bilang bosong sonde bole angka-angka diri sama ke itu orang yang gila hormat dong. Sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke jongos ko layani orang laen.b 12Te orang yang angka-angka diri, nanti Tuhan kasi jato sang dia. Ma orang yang bekin diri sama ke orang kici, nanti Tuhan angka nae sang dia.”c Tuhan Yesus togor bos-bos agama dong, tagal dong omong laen, bekin laen (Markus 12:40; Lukas 11:39-42, 44, 47-52; 20:47) 13Ais itu, Yesus omong sambung, bilang, “He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong sonde mau parcaya sang Beta, andia itu Orang yang Tuhan Allah su janji mau kirim datang ni. Deng lebe jahat lai, bosong palang ame orang yang mau datang ko dong jang parcaya sang Beta. 14[He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong maen putar-balek sang janda dong, ais rampas ame dong pung ruma. Ma di orang banya pung muka, bosong tutu bosong pung jahat tu, deng badiri sambayang lama-lama ko orang bilang bosong pung hati barisi. Ma nanti Tuhan Allah kasi hukum yang paling barát sang bosong.]* 15He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong balayar pi mana-mana, deng nae-turun gunung, cuma mau cari satu orang sa, ko dia maso pi dalam bosong pung partei agama. Ma kalo dia su maso, na, bosong bekin dia pung idop jadi lebe jahat lai, sampe dia dapa hukum di naraka dua kali lebe barát dari bosong. 16Weh! Bosong su jadi buta di hati, ma akurang ko bosong masi mau tunju jalan kasi orang laen lai? Nanti bosong dapa calaka tagal bosong ajar sambarang, bilang, ‘Kalo orang angka janji pake sumpa deng subu Ruma Sambayang Pusat, na, itu orang sonde ta'ika deng dia pung janji tu. Ma kalo dia angka janji pake sumpa deng subu barang mas yang ada dalam itu Ruma Sambayang, na, baru dia ta'ika deng dia pung janji tu.’ 17Bosong ni orang bodo yang buta kanóp! Bosong kira Tuhan anggap barang mas lebe pantíng, dari Dia pung Ruma Sambayang Pusat? Sonde! Te itu Ruma yang bekin itu barang jadi barisi! 18Bosong ju ajar sambarang, bilang, ‘Kalo orang angka janji pake sumpa deng subu itu meja korban yang ada di Ruma Sambayang Pusat, na, itu orang sonde ta'ika deng dia pung janji tu. Ma kalo dia angka janji pake sumpa deng subu korban yang di atas itu meja, na, baru dia ta'ika deng dia pung janji tu.’ 19Bosong ni, su buta batúl-batúl. Su tantu itu meja korban tu, lebe pantíng dari korban yang ada di itu meja pung atas. Te itu meja tu, yang bekin sampe orang bisa kasi dong pung korban pi Tuhan Allah. 20Tagal itu, kalo orang sumpa deng subu meja korban, na, lebe bae subu itu meja, deng samua yang ada di itu meja pung atas ju. 21Deng kalo orang sumpa deng subu Ruma Sambayang Pusat, na, lebe bae subu Ruma Sambayang sama-sama deng Tuhan Allah pung nama, te Dia yang tenga di situ. 22Deng kalo orang sumpa deng subu sorga, na, itu tu, su sama ke dia subu Tuhan Allah pung korsi parenta sama-sama deng Dia pung nama, te Dia yang dudu pegang parenta di situ.d 23He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong talalu pintar itong ko kasi Tuhan satu bagian dari sapulu. Bosong maen ba'itong samua-samua, sampe bosong pung bumbu-bumbu dari kabón, bosong ju itong mati. Conto ke bosong itong alus-alus bosong pung salasi, adas manis, deng jintan. Padahal bosong su lupa buang Tuhan Allah pung atoran yang paling pantíng dong! Te bosong sonde idop lurus. Bosong sonde sayang orang kasian dong. Deng bosong sonde idop tarús-tarús iko Tuhan pung mau. Lebe bae, bosong bekin iko itu samua dolo, baru bosong pi itong bosong pung bumbu-bumbu, ko kasi Tuhan pung bagian.e 24Bosong su jadi buta di hati, ma akurang ko bosong masi mau tunju jalan kasi orang laen lai? Bosong bekin atoran sampe alus-alus ko suru orang laen dong iko, ma Tuhan pung atoran yang paling pantíng tu, bosong sandiri sonde iko. Sama ke bosong pareksa alus-alus ko saring buang lalat kici dari bosong pung aer minum. Ma binatang bésar ke karbó, bosong kodo ame anteru-anteru! 25He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong cuci ame bosong pung piring mangko dong sampe mangkilat, ma itu cuma di bagian luar sa. Padahal dia pung dalam dadolek mati deng kotoran dari bosong pung parampok deng bosong pung balalas. 26Weh! Orang Farisi buta dong! Cuci lebe dolo bosong pung piring mangko pung bagian dalam! Deng bagitu, dia pung bagian luar ju bisa jadi barisi! 27He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka, tagal bosong ni sama ke kubur yang kaná cet puti. Orang dapa lia dia pung luar tu, talalu bagus. Ma dia pung dalam tu, ponu deng orang mati pung tulang, deng samua yang baboo puruk.f 28Bosong ju sama! Bosong suka bekin diri tingka ke orang barisi. Dari luar orang lia bosong tu, sama ke orang yang hati lurus. Padahal bosong pung dalam hati tu, su ponu deng hal jahat. Te bosong omong laen, bekin laen, deng lupa buang Tuhan Allah pung parenta dong. 29He, bosong guru agama deng orang Farisi dong! Dasar bosong tu, orang muka-balakang! Nanti bosong dapa calaka! Bosong bekin kubur bésar-bésar kasi Tuhan Allah pung jubir dong, deng hias bagus-bagus orang bae dong pung kubur. 30Ma bosong bilang, ‘Andekata botong idop satu jaman deng botong pung nene-moyang dong, tantu botong sonde iko-iko bunu Tuhan Allah pung jubir dong.’ 31Deng bagitu, bosong buka bosong pung kartu sandiri, bilang, bosong tu, ju jahat sama ke bosong pung nene-moyang dong. 32Jadi lebe bae, bosong bekin jahat bagitu sampe abis, iko bosong pung nene-moyang pung sala dong! 33Bosong ni batúl-batúl jahat sama ke ular baracon. Bosong kira Tuhan Allah sonde kasi hukum sang bosong? Jang harap! Tantu Dia lempar buang sang bosong pi dalam api naraka! 34Dengar, é! Nanti Beta kirim kasi bosong Beta pung utusan dong, ko dong ajar deng kasi tunju sang bosong Tuhan pung jalan idop yang batúl. Ma nanti bosong bunu saparu, deng paku bekin mati saparu di kayu palang. Ada ju yang bosong firuk di dalam ruma-ruma sambayang, deng ada yang bosong siksa sampe dong balari dari satu kota pi kota laen. 35Dolu-dolu bosong pung nene-moyang bunu sang Habel. Padahal dia tu, orang yang pung hati lurus. Bosong pung nene-moyang maen bunu tarús-tarús orang lurus dong dari satu turunan pi turunan laen. Sampe deng Sakaria, andia Barakia pung ana. Dong bunu sang dia di Ruma Sambayang Pusat pung kintal deka deng meja korban. Tagal bosong iko bosong pung nene-moyang pung jahat tu, andia ko bosong musti tanggong itu orang hati lurus dong pung dara samua. 36Memang batúl! Te bosong yang ada sakarang ni, nanti kaná hukum, tagal ini hal-hal jahat dong yang bosong pung nene-moyang su bekin dari dolu tu.” Tuhan Yesus jato kasian sang orang Yerusalem dong (Lukas 13:34-35) 37“Hei orang Yerusalem dong! Bosong ni yang maen bunu Tuhan Allah pung jubir dong, deng lempar bekin mati utusan yang mau datang tolong sang bosong. Beta maen buju sang bosong ulang kali ko datang sang Beta, sama ke ayam mai yang mau tutu ame dia pung ana dong di bawa dia pung sayap. Ma bosong sonde mau. 38Tagal itu, Tuhan su sonde toe lai deng bosong pung ruma. Ais beso-lusa, te dia su kosong. 39Dengar bae-bae, é! Te bosong sonde akan lia sang Beta lai, sampe dia pung waktu bosong mangaku, bilang, ‘Kotong minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang ini Orang, tagal Tuhan yang utus sang Dia.’ Bosong mangaku bagitu, baru bosong dapa lia lai sang Beta.” Tuhan Yesus kasi tau memang Ruma Sambayang Pusat pung rubu (Markus 13:1-2; Lukas 21:5-6) 241Ais itu, Yesus mau jalan kasi tenga Ruma Sambayang Pusat. Waktu Dia kaluar, Dia pung ana bua dong datang kasi tunju itu Ruma Sambayang pung bagus. 2Ma Dia manyao, bilang, “Ini Ruma memang bagus! Ma dengar, é! Sonde lama lai, dong kasi rubu abis ini batu-batu samua.” Tuhan Yesus kasi tau, bilang, nanti Dia pung ana bua dong dapa sangsara (Markus 13:3-13; Lukas 21:7-19) 3Ais, Yesus jalan pi dudu di gunung Saitun. Ju Dia pung ana bua datang ko dong ba'omong sandiri deng Dia, bilang, “Bapa! Coba kasi tau ulang Bapa pung omong tadi tu. Kira-kira dia pung waktu kapan, é? Deng dia pung tanda-tanda tu, kira-kira karmana?” 4Ais Yesus manyao, bilang, “Jaga diri bae-bae, ó! Ko bosong jang kaná tipu. 5Te nanti ada macam-macam orang yang datang puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus, Orang yang Tuhan Allah su janji dari dolu.’ Deng bagitu, dong tipu banya orang. 6Kalo bosong lia orang baparáng, ko bosong dengar kabar, bilang, ada paráng di mana-mana, na, bosong sonde usa taku. Te hal macam bagitu tu, musti jadi. Ma hari kiamat balóm sampe. 7Nanti satu suku baparáng lawan laen suku. Satu negara baparáng lawan laen negara. Ada tana goyang di mana-mana. Deng musim lapar ju hebat mo mati! 8Ma samua tu, baru tanda partama yang kasi tau, bilang, hari kiamat pung waktu su deka-deka datang. Itu sama ke parampuan yang baru mulai rasa saki, tagal dia pung waktu barana su deka-deka datang. 9Jadi, bosong musti jaga diri bae-bae, é! Te nanti dong siksa deng bunu bekin mati sang bosong. Deng orang dari samua bangsa nanti binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta.a 10Itu waktu, banya orang bale balakang deng sonde mau parcaya sang Beta lai. Dong babinci, deng bajual satu deng satu. 11Nanti ada tukang tipu bilang dong tu, Tuhan pung jubir. Deng banya orang parcaya sang dong. 12Nanti orang pung jahat dong tamba lama tamba banya, sampe orang su sonde basayang satu deng satu lai. 13Ma orang yang batahan tarús sampe mati, pasti Tuhan Allah kasi salamat sang dia.b 14Te orang musti kasi tasiar Tuhan Allah pung Kabar Bae, sampe di dunya pung huk-huk, ko biar samua orang bisa dapa tau Tuhan pung jalan idop yang batúl. Ais itu, baru hari kiamat datang.” Tuhan Yesus kasi tau, bilang, satu orang jahat tukang bekin ancor nanti datang (Markus 13:14-23; Lukas 21:20-24) 15Yesus omong tarús, bilang, “Tuhan Allah pung jubir Daniel su tulis so'al satu orang yang jahat mo mati. Nanti dia datang maso pi badiri di tampa pamali di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Deng bagitu, dia bekin noju itu tampa. Andia ko Tuhan Allah bale balakang kasi tenga itu tampa. Naa! Kalo bosong su lia bagitu, ati-ati, ó! (Sapa yang baca ini tulisan ni, musti mangarti bae-bae!)c 16Te itu jadi tanda, bilang, hari-hari susa su ada di muka pintu. Kalo su lia bagitu, orang di propinsi Yudea bangun lari pi gunung suda. 17Kalo ada yang su kaluar dari ruma, jang pulang pi ame barang lai. Lari capát-capát su, ko biar jang kaná calaka. 18Orang yang ada di kabón, jang kambali ko ame kaen panas lai. Lari tarús su!d 19Yang paling kasian, andia parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mea. Te dong sonde bisa lari capát na. 20Jadi, lebe bae bosong sambayang ko minta itu calaka jang jato kaná deng musim ujan, ko jato kaná deng hari barenti karjá. 21Te itu hari talalu susa mo mati! Mulai dari Tuhan Allah bekin ini dunya sampe sakarang, orang balóm parná lia susa bésar macam bagitu. Deng nanti orang ju sonde lia ulang lai susa macam bagitu.e 22Ma bosong ontong bésar, te Tuhan Allah kasi pende itu hari. Kalo sonde, na, sonde ada satu orang ju yang bisa batahan idop. Ma, tagal Tuhan Allah sayang Dia pung orang yang Dia su pili dong, andia ko Dia kasi pende itu hari-hari susa dong. 23Nanti kalo itu hari su sampe, bosong dengar orang bilang, ‘Lia dolo! Kristus ada di sini!’ Deng orang laen, bilang, ‘Kristus ada di sana!’ Ma bosong jang parcaya, é! 24Te nanti ada orang kaluar ko puku-puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus!’ Deng yang laen lai bilang, ‘Beta ni, Tuhan Allah pung jubir.’ Nanti dong bekin tanda heran macam-macam pake setan pung kuasa ko putar-balek orang. Dong coba-coba ko Tuhan Allah pung orang dong ju kaná tipu! 25Jadi bosong musti jaga diri bae-bae, é! Itu hari-hari susa dong balóm sampe, ma Beta su kasi inga memang sang bosong, ó!” 26Kalo orang kasi tau sang bosong, bilang, ‘Kristus su ada di tana lapang sana, é!’ na, bosong jang pi sana. Deng kalo ada yang bilang, ‘Kristus su ada di dalam ini ruma!’, na, bosong jang parcaya deng dong pung putar-balek tu. 27Te Beta ni, Manusia Tulen. Nanti kalo Beta datang kambali di ini dunya, samua orang dapa lia sang Beta, sama ke orang lia kilat yang bacaya dari sablá matahari nae pi sablá matahari turun.f 28Kalo Beta datang kambali, nanti bosong tau Beta ada di mana. Sama ke orang tau, bilang, kalo ada burung tukang makan bangke bakumpul di satu tampa, na, di situ pasti ada bangke.”g Tuhan Yesus kasi tau Dia pung datang kambali (Markus 13:24-27; Lukas 21:25-28) 29Ais Yesus sambung lai, ko kasi tau Dia pung ana bua, bilang, “Kalo itu hari-hari susa dong su abis, ‘Nanti matahari jadi galáp, bulan ju su sonde taráng lai. Bintang-bintang bajato dari langit, deng samua kuasa di langit jadi harba-biruk.’h 30Ais itu, ju samua orang dapa lia tanda di langit, bilang, Manusia Tulen ada mau datang kambali. Lia bagitu ju, samua bangsa di dunya jadi taku sampe dong manangis. Te nanti Beta turun datang deng awan, baru dong lia Beta pung kuasa deng Beta pung hebat samua.i 31Ais Beta parenta Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ko pi kumpul samua orang yang Beta su pili ame dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan.” Hari-hari susa jadi tanda Tuhan Yesus pung datang (Markus 13:28-31; Lukas 21:29-33) 32“Beta ame conto ke pohon. Kalo dia pung daon mulai kuning, itu tanda, bilang, musim panas su deka-deka datang. 33Bagitu ju, kalo bosong su lia hari-hari susa datang, sama ke yang Beta su kasi tau tadi tu, itu tanda, bilang, Beta su deka-deka datang. 34Sakarang, dengar bae-bae! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa dong su datang. 35Biar langit deng bumi su ilang buang, ma Beta pung kata-kata ni batahan sonde abis-abis. Tuhan Yesus kasi tau, bilang, Dia pung waktu datang tu, rahasia (Markus 13:32-37; Lukas 17:26-30, 34-36) 36Sonde ada orang yang tau kapan Beta datang kambali. Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ju sonde tau. Beta sandiri, ju sonde tau. Cuma Beta pung Bapa sa yang tau. 37Te Beta ni, Manusia Tulen. Nanti kalo Beta datang kambali, itu sama ke dolu-dolu waktu Noh masi idop.j 38Itu banjer bésar balóm datang, te orang dong makan-minum ena-ena, deng bakawin rame-rame sama ke biasa. Dong bekin bagitu tarús-tarús, sampe Noh maso pi dalam itu kapal bésar. 39Ma waktu banjer datang sapu bawa sang dong, baru dong pung mata tabuka, ko dong dapa tau apa yang su jadi tu. Bagitu ju deng Beta pung datang nanti.k 40Itu waktu, kalo dua orang ada karjá kabón, takuju sa te, Tuhan Allah angka bawa yang satu, ma yang laen Dia kasi tenga. 41Kalo dua parampuan ada tumbu padi, takuju sa te, Tuhan Allah angka bawa yang satu, ma yang laen Dia kasi tenga. 42Tagal itu, bosong ju musti bajaga siang-malam, te bosong sonde tau kapan bosong pung Bos datang kambali. 43Pikir bae-bae, é! Kalo tuan ruma tau sabantar malam pancuri mau datang, su tantu dia bajaga tarús, ko biar pancuri jang maso dalam dia pung ruma. 44Tagal itu, bosong ju musti basiap-siap. Te Beta pung datang kambali tu, takuju-takuju sa!”l Tuhan Yesus ajar, bilang, tukang suru-suru musti iko bos pung mau tarús (Lukas 12:41-48) 45Ais Yesus omong tamba, bilang, “Bosong musti jadi sama ke tukang suru-suru yang iko tarús-tarús dia pung bos pung mau. Te kalo bos mau jalan pi tampa jao, dia angka tukang suru-suru macam bagitu, ko urus dia pung isi ruma pung makan-minum samua. 46Kalo bos pulang deng dapa lia dia pung tukang suru-suru ada karjá bae-bae, pasti dia sanáng deng itu orang. 47Parcaya sang Beta, te nanti itu bos kasi itu tukang suru-suru kuasa ko urus dia pung harta-milik samua. 48Ma kalo itu tukang suru-suru jahat, dia pasti omong dalam dia pung hati, bilang, 49‘Bae su! Bos su jalan bagini, sapa pi tau kapan dia kambali, ó!’ Pikir bagitu ju, dia mulai papoko dia pung tamán orang karjá yang laen dong. Deng dia dudu makan-minum ena-ena sama-sama deng pamabok dong. 50Ma sonde sangka-sangka, te takuju sa, dia pung bos pulang. 51Ju itu bos siksa ukur kuat sang dia, ais lempar buang sang dia pi luar, ko dia tenga sama-sama deng orang muka-balakang dong. Di itu tampa, dong samua manangis makarereu, tagal dong ada sangsara mati pung.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al nona-nona yang tunggu ko sambut baroit laki-laki 251Ais ju, Yesus sambung dia pung omong, bilang, “Bosong musti basiap-siap ko sambut Beta pung datang kambali, sama ke ini umpama ni. Bagini: satu kali, ada nona sapulu orang yang kaluar malam deng bawa dong pung lampu te'oek, ko pi sambut baroit laki-laki di dong pung tamán pung ruma.a 2Ma dari dong sapulu orang tu, ada lima yang bodo, deng lima yang pintar. 3Lima yang bodo, lupa bawa minya lebe. 4Ma lima yang pintar, su bawa memang. 5Sampe di itu ruma, itu baroit laki-laki balóm datang-datang ju. Lama-lama itu nona dong manganto kode, ju dong tatidor sonu. 6“Tau-tau te dia pung tenga malam, ju dong dengar orang batarea, bilang, ‘Woi! Baroit su datang, ó! Mari kotong pi sambut sang dia su!’ 7Dengar bagitu, ju itu nona dong bangun rame-rame. Ais dong pi siap-siap dong pung lampu te'oek. 8Ma itu nona bodo dong omong deng dong pung tamán, bilang, ‘We, tamán dong! Tolong bagi minya sadiki kasi botong do, te botong pung lampu su amper mati ni!’ 9Ma itu nona yang pintar dong manyao, bilang, ‘Awe'! Jang mara, ma sonde bisa, ó. Te botong pung minya ni sonde cukup kasi kotong samua! Lebe bae bosong pi béli minya di kios sa.’ 10Ju dong pi béli minya. Ma waktu dong ada kaluar, itu baroit su sampe. Ais, itu nona yang pintar dong iko maso pi dalam tampa pesta, sama-sama deng baroit deng tamu samua. Dong samua maso di dalam ruma, ju orang tutu pintu. 11Ais, itu nona yang bodo dong ju datang. Dong batarea noki-noki, bilang, ‘Bos! Bos, é! Tolong buka pintu do!’ 12Ma dia manyao, bilang, ‘Weh, sonde bisa, ó. Te beta sonde kanál sang bosong!’b 13Tagal itu, bosong ju musti siap-siap ko bajaga tarús, te bosong ju sonde tau Beta pung datang kaná hari apa, ko jam barapa.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al tukang suru-suru yang urus bos pung doi (Lukas 19:11-27) 14Ais Yesus sambung satu umpama lai, bilang, “Kalo Beta su kasi tenga sang bosong, na, bosong musti karjá bae-bae kasi Beta, sama ke ini umpama ni. Bagini: ada satu bos mau pi tampa jao. Waktu dia su siap mau jalan, dia pange dia pung tukang suru-suru dong, ais dia parenta sang dong, bilang, ‘Bosong pake ini doi jadi modal. Nanti kalo beta pulang, bosong musti lapor sang beta, bosong su ontong barapa.’ 15Ais dia kasi dia pung tukang suru-suru partama doi lima saku,* ko dia kasi babunga itu doi. Tarús, dia kasi tukang suru-suru nomer dua doi dua saku, deng tukang suru-suru nomer tiga doi satu satu, iko dong satu-satu pung mampu. Ais ju dia barangkat pi jao. 16Tarima ame itu doi, ju itu tukang suru-suru partama kaluar memang ko pi badagang. Sonde lama te, dia su dapa ontong doi lima saku lai. 17Bagitu ju deng tukang suru-suru nomer dua. Dia dapa ontong doi dua saku lai. 18Ma tukang suru-suru nomer tiga yang tarima doi satu saku tu, dia pi gali lobang di tana, ko sambunyi dia pung bos pung doi tu. 19Lama-lama ju, baru itu bos datang. Ais dia kumpul dia pung tukang suru-suru ko mulai pareksa dia pung doi yang dong su urus tu. 20Itu tukang suru-suru partama maso deng sarakan doi sapulu saku, ko bilang, ‘Bos! Ini bos pung doi. Tempo hari bos su kasi beta doi lima saku. Ma sakarang, beta su dapa ontong lima saku lai.’ 21Dengar bagitu ju, itu bos sanáng. Dia kasi tau, bilang, ‘Bagus! Lu ni, tukang suru-suru yang bae. Lu su karjá rajin, deng lu su iko tarús-tarús beta pung parenta, biar beta sonde ada di sini. Tagal lu su bisa urus hal kici bagini, nanti beta angka sang lu ko urus hal yang lebe bésar lai. Nanti beta bekin pesta ko kotong samua sanáng rame-rame.’ 22Ais, itu tukang suru-suru nomer dua datang sarakan sang dia pung bos doi ampa saku, deng bilang, ‘Bos! Dolu bos sarakan kasi beta, doi dua saku. Lia sa, te beta su dapa ontong doi dua saku lai.’ 23Itu bos ju sanáng. Dia kasi tau, bilang, ‘Bagus! Lu ni, ju tukang suru-suru yang bae. Lu su karjá rajin, deng lu su iko tarús-tarús beta pung parenta, biar beta sonde ada di sini. Tagal lu su bisa urus hal kici bagini, nanti beta angka sang lu ko urus hal yang lebe bésar lai. Nanti beta bekin pesta ko kotong samua sanáng rame-rame.’ 24Ais, itu tukang suru-suru nomer tiga datang. Ju dia kasi tau, bilang, ‘Bos, ó! Beta tau bos ni orang hati karás. Te bos ame apa yang orang laen bekin, deng ketu ame apa yang orang laen tanam. 25Beta taku, jang sampe ini doi dong ilang buang, ais bos hukum sang beta. Andia ko beta sambunyi bae-bae sang dia. Ini bos! Ame pulang su, te bos pung doi satu saku ni ada aman-aman sa!’ 26Dengar bagitu ju, itu bos masparak sang dia, bilang, ‘Lu ni tukang suru-suru jahat deng pamokol mati! Kalo lu su tau, bilang, beta ame apa yang orang laen bekin, deng ketu ame apa yang orang laen tanam, 27akurang ko lu sonde pi simpan beta pung doi di bank sa? Ko biar beta pulang, na, beta bisa dapa dia pung bunga, biar sadiki, ju bae!’ 28Ais, itu bos suru dia pung orang suru-suru laen, bilang, ‘Ame itu doi dari dia, ko sarakan kasi itu tukang suru-suru yang su dapa ontong doi lima saku tu. 29Te orang yang urus bae-bae apa yang dia su pegang, nanti dia dapa tamba banya lai. Ma orang yang sonde mau urus apa yang dia su pegang tu, nanti dong ame itu samua dari dia.c 30Tangkap ame ini tukang suru-suru yang sonde ada pung guna apa-apa ni. Hela raroso ko angka buang sang dia pi luar. Kasi tenga ko dia manangis makarereu deng sangsara di tampa galáp sana!’”d Tuhan Yesus kasi tau so'al hari kiamat waktu Dia mau putus samua orang pung parkara 31Ais ju Yesus omong tarús, bilang, “Beta, Manusia Tulen ni, nanti turun datang kambali pake Beta pung Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. Ais Beta dudu di atas Beta pung korsi parenta yang paling hebat, ko pareksa samua orang pung idop.e 32Nanti samua orang yang parná idop di dunya, datang mangada sang Beta. Ais Beta kasi pisa sang dong, sama ke gambala kasi pisa domba dari kambing, ko jadi dua kumpul. 33Orang-orang yang bekin iko Tuhan Allah pung mau, Beta taro di Beta pung sablá kanan. Ma yang laen dong, Beta taro di sablá kiri. 34Itu waktu, Beta pegang parenta sama ke Raja. Nanti Beta kasi tau sang itu orang yang ada di Beta pung sablá kanan, bilang, ‘Bosong ni yang tarima berkat dari Beta pung Bapa. Mari ko maso pi dalam Dia pung ruma yang Dia su siap memang dari mula-mula kasi sang bosong. 35Beta undang sang bosong, tagal dolu waktu Beta lapar, bosong yang kasi Beta makan. Waktu Beta aus, bosong yang kasi Beta minum. Beta datang sama ke orang luar, ma bosong yang tarima sang Beta di bosong pung ruma. 36Beta sonde ada pung pakean, ma bosong yang kasi Beta pakean. Beta saki, ma bosong yang datang urus sang Beta. Beta di bui, ma bosong yang datang lia sang Beta.’ 37Dengar bagitu, nanti itu orang hati lurus di Beta pung sablá kanan tu, manyao bale, bilang, ‘Tuhan, ini su karmana ni? Tuhan bilang, Tuhan lapar, ais botong kasi makan. Tuhan aus, ju botong kasi minum. 38Tuhan sama ke orang luar, ju botong tarima maso di botong pung ruma. Tuhan sonde ada pakean, ais botong kasi. 39Tuhan saki, ais botong pi urus. Tuhan di bui, ais botong pi tolong. Ma, kapan botong bekin hal-hal bagitu?’ 40Nanti Beta manyao sang dong, bilang, ‘Parcaya sang Beta! Te waktu bosong bekin hal-hal bagitu kasi Beta pung orang dong, biar bekin kasi orang yang paling tar laku-laku ju, na, itu bosong su bekin kasi Beta!’ 41Tarús Beta kasi tau itu orang dong di Beta pung sablá kiri, bilang, ‘He, orang jahat dong! Tuhan Allah su kutuk sang bosong. Iskarobis dari sini! Nanti Beta suru orang pi lempar buang sang bosong pi dalam api naraka yang manyala sonde tau abis-abis. Te Tuhan Allah su sadia itu tampa sangsara tu, kasi setan-setan, deng dong pung bos bésar. 42Beta usir buang sang bosong, tagal waktu Beta lapar, bosong sonde kasi Beta makan. Waktu Beta aus, bosong sonde kasi Beta minum. 43Beta datang sama ke orang luar, ma bosong sonde tarima sang Beta di bosong pung ruma. Beta sonde ada pung pakean, ma bosong sonde kasi Beta pakean. Beta saki, ma bosong sonde datang urus sang Beta. Beta di bui, ma bosong sonde datang tolong sang Beta.’ 44Dengar bagitu, nanti itu orang jahat dong manyao, bilang, ‘Tuhan, ini su karmana ni? Tuhan bilang Tuhan lapar, ma botong sonde kasi makan. Tuhan aus, ma botong sonde kasi minum. Tuhan sama ke orang luar, ma botong sonde tarima maso di botong pung ruma. Tuhan sonde ada pakean, ma botong sonde kasi. Tuhan ada saki, ma botong sonde pi urus. Tuhan di bui, ma botong sonde pi tolong. Ma kapan botong ada bekin sang Tuhan bagitu?’ 45Nanti Beta manyao sang dong, bilang, ‘Parcaya sang Beta! Te waktu bosong sonde tolong orang tar laku-laku dong, na, itu su sama ke bosong sonde tolong sang Beta.’ 46Ais, itu orang jahat dong dapa sangsara tarús-tarús sampe salamanya. Ma itu orang yang hati lurus dong, dapa idop tarús-tarús deng Tuhan sampe salamanya.”f Orang Yahudi pung bos-bos cari akal ko mau bunu sang Tuhan Yesus (Markus 14:1-2; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53) 261Waktu Yesus su ajar abis itu hal samua sang dong, ju Dia kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, 2“Bosong su tau, nanti dua hari lai ada kotong pung hari bae, andia, Pesta Paska. Itu waktu, nanti ada orang yang jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais dong paku bekin mati sang Beta di atas kayu palang.”a 3Itu hari, kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong ada bakumpul di Kayafas pung ruma. Kayafas tu, andia kapala agama Yahudi pung Bos Bésar. 4Dong ada bacari akal ko mau tangkap sang Yesus deng diam-diam, ko dong bunu sang Dia. 5Ma dong ator siasat, bilang, “Tahan dolo! Kotong jang tangkap sang Dia capát-capát, tagal hari-hari bae su deka. Jang sampe orang banya yang suka sang Dia, bangun mangamok.” Satu parampuan po'a minya wangi yang mahal kasi sang Tuhan Yesus (Markus 14:3-9; Yohanis 12:1-8) 6Di kampong Betania, ada satu orang, nama Simon. Dolu, orang noju sang dia, tagal dia kaná panyaki kusta. Ma sakarang, dia su bae. Waktu itu hari bae dong balóm datang, ju Yesus dong ada pi makan di Simon pung ruma. 7Waktu dong makan, ju ada satu parampuan datang katumu sang Yesus. Dia ada pegang satu botol, bekin dari batu yang mahal.* Itu botol pung isi minya wangi asli yang ju mahal mo mati. Ais, itu parampuan puku bekin pata itu botol pung tutu. Ju dia po'a kasi malele palán-palán itu minya di Yesus pung kapala, ko jadi tanda dia kasi hormat sang Dia. 8Ma waktu Yesus pung ana bua dong lia itu parampuan bekin bagitu, ju dong mara, ko dong ba'omong, bilang, “Hee! Jang buang parcuma itu minya wangi yang mahal mati pung! 9Lebe bae dia jual itu minya sa! Ko biar dia pung doi, bagi kasi orang malarat dong!” 10Ma Yesus tau dong pung pikiran tu, ju Dia omong, bilang, “Bosong sonde usa bekin susa ini parampuan! Kasi tenga pi sang dia sa! Beta sanáng, tagal dia su po'a ini minya wangi di Beta pung badan. 11Te orang malarat dong salalu ada di bosong pung teng-tenga. Ma sonde lama lai, te Beta ni, su sonde ada sama-sama deng bosong.b 12Deng ini parampuan po'a ini minya ni, dia su sadia Beta pung badan sama ke dia kasi rampe memang Beta pung mayat. Te Beta pung idop su sonde lama lai. 13Inga bae-bae, ó! Di mana sa Tuhan Allah pung Carita Bae tasiar kuliling ini dunya, dong ju pasti carita ini parampuan pung bae! Ko biar samua orang inga sang dia.” Yudas ba'akór deng bos-bos agama Yahudi ko sarakan Tuhan Yesus pi dong pung tangan (Markus 14:10-11; Lukas 22:3-6) 14Ada satu orang dari Yesus pung ana bua dua blas orang, nama Yudas Iskariot. Itu hari ju, dia kaluar pi cari kapala agama Yahudi pung bos-bos, ko mau sarakan sang Yesus pi dong pung tangan. 15Sampe di dong, ju dia tanya, bilang, “Bapa dong! Kalo beta bantu tangkap sang Yesus tu, na, bosong kasi beta apa?” Ju dong manyao, bilang, “Kalo lu mau jual buang sang Dia kasi botong, na, botong bayar.” Ais, dong itong ame tiga pulu doi perak ko sarakan pi Yudas.c 16Ais itu, Yudas kaluar, ju dia mulai cari akal ko mau sarakan sang Yesus pi di dong. Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong (Markus 14:12-21; Lukas 22:7-14, 21-23; Yohanis 13:21-30) 17Tiap taon, orang Yahudi dong ada hari-hari bae yang dia pung lama tuju hari. Dong subu itu hari bae, bilang, ‘Pesta Roti Bakál’.† Waktu itu pesta su mau mulai, Yesus pung ana bua dong datang tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Ini malam kotong musti buka kotong pung hari-hari bae, deng potong domba ko makan Paska. Jadi, Bapa mau botong pi sadia tampa pesta di mana?” 18Ais Dia manyao, bilang, “Bosong maso kota, nanti bosong katumu deng satu bapa. Kasi tau sang dia bilang bagini, ‘Bu, é! Bapa Guru ada minta tampa di bu pung ruma, ko Dia pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong.” 19Dengar bagitu ju, Dia pung ana bua dong pi bekin iko Dia pung omong tu. Ais dong sadia makan pesta Paska di situ. 20Waktu su malam ju, Yesus deng Dia pung ana bua 12 orang dudu makan pesta. 21Waktu dong ada makan, ju Dia omong, bilang, “Bosong dengar, é! Ada satu dari bosong, yang nanti jual buang sang Beta pi di orang laen dong.” 22Dengar bagitu, ju dong pung hati rasa tar enak. Tarús dong satu-satu tanya sang Yesus, bilang, “Itu orang yang Bapa omong tu, bukan beta, to?” 23Ju Dia manyao, bilang, “Orang yang colo dia pung roti pi dalam ini mangko sama-sama deng Beta, dia tu yang nanti jual buang sang Beta.d 24Inga, é! Beta, Manusia Tulen ni, musti mati sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Ma, awas! Itu orang yang mau jual buang sang Beta tu, nanti dia pikol dia pung calaka! Ada lebe bae kalo dia pung mama sonde barana ame sang dia!” 25Ais itu, Yudas ju iko tanya, bilang, “Tantu itu orang yang Bapa omong tu, bukan beta, to?” Ju Yesus manyao, bilang, “Memang lu sandiri su bilang bagitu. Ko sapa lai?” Tuhan Yesus kasi tau, bilang, itu roti deng aer anggor jadi tanda ko inga sang Dia (Markus 14:22-26; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25) 26Waktu dong masi makan, ju Yesus angka ame roti satu balok, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica itu roti, ju Dia sorong kasi sang Dia pung ana bua dong, deng kasi tau, bilang, “Ini roti ni, Beta pung badan. Bosong ame ko makan su!” 27Ais itu, Dia ame satu galás ponu deng aer anggor, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais ju Dia sorong pi di Dia pung ana bua dong, deng kasi tau, bilang, “Bosong samua ame ko minum. 28Te ini aer anggor ni, Beta pung dara. Nanti Beta mati, Beta pung dara tatumpa ko kasi salamat orang banya dari dong pung sala-sala dong. Ini dara jadi bukti ko kasi inga, bilang, apa yang Tuhan Allah su janji tu, memang sakarang ni su jadi. Naa, ame ko minum su!e 29Ma dengar bae-bae! Mulai dari ini malam, Beta su sonde minum aer anggor lai. Nanti Beta pung Bapa di sorga su dudu pegang parenta, baru Beta minum lai deng bosong.” 30Ais ju, dong manyanyi satu lagu ko puji sang Tuhan Allah. Tarús, itu malam ju, dong kaluar pi gunung Saitun. Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia (Markus 14:27-31; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38) 31Waktu dong bajalan tu, Yesus kasi tau Dia pung ana bua memang, bilang, “Nanti sabantar malam ni, bosong samua lari kasi tenga sang Beta. Te dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Nanti Tuhan Allah bekin mati gambala, Ais dia pung domba dong lari batasiram.’f 32Beta memang mati. Ma nanti kalo Beta su idop kambali, Beta pi tunggu bosong di propinsi Galilea sana.”g 33Ma Petrus protes, bilang, “Bapa! Biar orang laen dong samua lari kasi tenga Bapa, ma beta sonde akan!” 34Ju Yesus manyao, bilang, “Bagitu ko, Pe'u? Parcaya sang Beta! Ini malam, ayam balóm kokore'o, te lu su omong tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta!” 35Ma Petrus bakarás, bilang, “Sonde, Bapa! Kalo Bapa mati, beta ju iko mati sama-sama. Te beta sonde akan lari kasi tenga sang Bapa!” Petrus pung tamán laen dong ju satu-satu bilang bagitu. Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani (Markus 14:32-42; Lukas 22:39-46) 36Ais Yesus dong jalan tarús di gunung Saitun, sampe di satu kabón, nama Getsemani. ‡ Di situ Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong dudu tahan di sini do, te Beta mau pi sambayang di sana.” 37Ma Dia pange bawa sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko dong tiga pi sama-sama deng Dia. Mulai dari itu waktu, ju Dia pung hati rasa susa deng sonde tanáng. 38Dong baru jalan sadiki, te Dia kasi tau sang dong, bilang, “Beta pung hati ada susa mo mati! Beta rasa tingka ke Beta su mau mati sa. Bosong dudu mete jaga deng Beta di sini dolo.” 39Ais Dia maju lebe jao sadiki, ju Dia tikam lutut ko sambayang, bilang, “Bapa manis! Kalo Bapa satuju, na, Beta sonde usa tanggong ini sangsara. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Bapa pung mau sa.” 40Sambayang abis, ju Dia kambali pi Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong ada tidor sonu. Ais Dia kasi bangun sang dong, ju Dia omong deng Petrus, bilang, “He, Pe'u! Kanapa ko bosong tidor? Beta di situ cuma sabantar sa, ma bosong sonde bisa mete jaga sadiki ju! 41Goso bekin taráng bosong pung mata dolo. Ais bangun ko bajaga deng Beta! Te bosong pung hati memang mau bekin yang bae, cuma bosong pung badan sonde kuat. Jadi, lebe bae bosong sambayang, ko kalo kaná coba'an, bosong bisa batahan.” 42Ais Dia pi sambayang lai, bilang, “Bapa! Kalo Beta yang musti pikol ini sangsara, na, biar iko Bapa pung mau sa.” 43Sambayang ais ju, Dia datang kambali di Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong su tidor ulang lai, te dong pung mata barát. 44Ais Dia kasi tenga sang dong, ko pi sambayang satu kali lai. Dia minta ulang sang Bapa, ko jang kasi tenga Dia pikol itu sangsara, ma biar iko Bapa pung mau sa. 45Sambayang ais ju, Dia kambali ko kasi bangun sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong masi tidor tarús ni, ko? Bangun su! Te orang yang mau jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni, su deka. Sakarang, dong su mau tangkap sang Beta, ko sarakan pi orang jahat dong pung tangan. 46Weh! Bangun su! Buka bosong pung mata ko lia coba pi sana dolo! Te itu orang yang jual buang sang Beta tu, su datang.” Orang bésar dong kirim orang ko pi tangkap sang Tuhan Yesus (Markus 14:43-50; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12) 47Waktu Yesus masi ba'omong bagitu, Yudas su datang deng orang bam-banya. Dong datang deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung, ko mau tangkap sang Dia. Dong bekin bagitu, iko parenta dari kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat dong. 48Yudas su kasi sein memang sang dong, bilang, “Bosong lia bae-bae, é! Orang yang beta ciom tu, bosong tangkap ame sang Dia su! Te Dia tu, andia itu orang yang bosong cari!” 49Waktu dong sampe di Yesus, ju Yudas langsung pi di Dia pung muka, ko bilang, “Saloom, Bapa Guru!” Ju Yudas paló-ciom sang Dia. 50Ais Yesus tanya sang dia, bilang, “He, Yudas! Lu pung datang ni, buat ini maksud, ko?” Tarús, itu orang banya dong maju datang, ko mau tangkap sang Dia. 51Ma tau-tau te, Yesus pung orang satu cabu ame dia pung kalewang kudung, ko seruk bekin putus satu orang pung daon talinga. (Itu orang yang luka tu, andia kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru.) 52Lia bagitu, ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Kasi maso lu pung kalewang kambali pi dia pung tampa. Te orang yang idop deng maen kalewang, nanti dia ju mati kaná kalewang. 53Lu sonde tau, ko? Beta bisa minta Beta pung Bapa ko Dia kirim Dia pung ana bua puluan ribu§ dari sorga, ko dong datang tolong sang Beta. 54Ma sonde usa. Kasi tenga sa, ko ini orang dong tangkap ame sang Beta. Te samua yang ada tatulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi so'al Beta tu, musti jadi.” 55Ais Yesus omong sang itu banya orang yang datang tangkap sang Dia, bilang, “Weh! Bosong kira Beta ni, orang jahat, ko? Akurang ko bosong datang tangkap sang Beta deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung? Padahal, tiap hari Beta ajar sang bosong di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang ju yang bekin apa-apa sang Beta.h 56Ma biar sa! Mari, tangkap sang Beta su! Te ini samua su tatulis memang dari dolu di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi.” Lia bagitu ju, Yesus pung ana bua dong taku mo mati. Ju dong bangun lari kasi tenga sang Dia. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi orang yang putus parkara agama dong (Markus 14:53-65; Lukas 22:54-55, 63-71; Yohanis 18:13-14, 19-24) 57Ais ju, itu orang yang tangkap sang Yesus bawa sang Dia pi kapala agama Yahudi pung bos bésar, Kayafas, pung ruma, tagal orang bésar dong su bakumpul di situ. Andia, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. 58Waktu dong pegang bawa sang Dia tu, Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang, sampe di itu bos bésar pung ruma. Petrus ju maso di kintal, ko iko dudu sama-sama deng orang-orang yang ada di situ. Te dia mau tau apa yang nanti jadi. 59Dalam itu ruma, kapala agama Yahudi pung bos-bos ada berunding deng samua orang yang urus parkara agama. Dong samua cari bukti ko mau cari jalan putus hukuman mati sang Yesus. 60Ma biar dong sorong saksi palsu yang banya ju, dong sonde dapa bukti apa-apa yang dong bisa pake. Ahirnya dong dapa saksi dua orang. 61Itu dua orang basaksi, bilang, “Botong parná dengar ini Orang omong, bilang, ‘Nanti Beta kasi rubu Ruma Sambayang Pusat. Ma dalam waktu tiga hari ju, Beta nanti kasi bangun ulang.’”i 62Ais, itu Kapala agama Yahudi pung bos bésar bangun badiri di muka samua orang yang dudu di situ. Ju dia tanya sang Yesus, bilang, “Lu su dengar banya orang tudu sang Lu. Ma, akurang ko Lu diam-diam sa?” 63Ma Yesus sonde manyao apa-apa. Ju itu bos bésar tanya lai, bilang, “Beta mau tanya ni! Ma Lu musti manyao batúl-batúl sama ke Lu ada manyao kasi Tuhan Allah yang idop di sorga. Ada orang yang bilang, Lu ni, Kristus, Tuhan Allah pung Ana yang Dia su janji dari dolu tu. Batúl tu, ko?” 64Ais ju, Yesus manyao, bilang, “Memang batúl, sama ke pak omong tu. Ma inga, é! Te nanti bosong samua dapa lia Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta dudu di sorga di Tuhan Allah pung sablá kanan, ko pegang parenta sama-sama deng Dia yang paling kuasa. Ais itu, nanti Beta turun datang kambali deng awan.”j 65Dengar Dia omong bagitu, ju itu bos bésar mara mo mati, sampe dia ru'i bekin tarobe dia pung baju panjang. Ais dia batarea kasi tau samua orang yang dudu di situ, bilang, “Woeh! Kotong sonde parlú saksi lai! Bosong su dengar deng bosong pung talinga sandiri, Dia pung omong tu. Dia su angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini su hojat ni! Bosong samua su tau, bilang, iko kotong pung atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama deng Tuhan, na, itu orang musti mati! 66Jadi sakarang, bosong mau putus, bilang, apa?” Ju dong samua batarea bilang, “Ini orang memang sala batúl! Jadi, Dia musti kaná hukum mati!”k 67Ais, ada barapa orang maju ko sumbur luda sang Yesus. Ju dong papoko barmaen deng tampeleng sang Dia.l 68Ais dong ejek sang Dia, bilang, “Weh! Lu ni, Kristus, wuang? Coba Lu rai do! Sapa yang falungku sang Lu tu?” Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus (Markus 14:66-72; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18, 25-27) 69Itu waktu, Petrus masi iko dudu di kintal. Ais ada budak parampuan satu datang omong deng dia, bilang, “Tadi, lu ju ada iko sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret, to?” 70Ma dia manyangkal di muka orang banya tu, bilang, “Sonde! Akurang ko lu tanya bagitu! Beta sonde kanál sang Dia, ma.” 71Ais, Petrus kaluar ko pi badiri di muka pintu pagar. Ju, ada satu parampuan laen yang lia sang dia di situ. Tarús, dia kasi tau sang orang-orang di situ, bilang, “We, tadi beta lia ini orang ada sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret tu.” 72Ju Petrus protes, bilang, “Lu gila mangkali! Beta sonde kanál itu Orang, ma! Beta sumpa!” 73Sonde lama lai, orang laen dong yang ada di situ omong lai sang dia, bilang, “Hee! Lu jang putar-balek lai, bilang, lu sonde sama-sama deng itu orang! Te botong dengar lu pung balogat tu, parsís sama ke orang Galilea!” 74Ma dia mulai maki-maki, ju dia malawan, bilang, “Weh! Beta sumpa pake Tuhan Allah pung nama! Beta sonde kanál itu Orang!” Pas dia omong bagitu, ju ayam kokore'o. 75Dengar itu ayam pung kokore'o, ju Petrus inga ame Yesus pung bahasa tadi, bilang, “Ayam balóm kokore'o, te lu su omong tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta.” Inga ame bagitu ju, dia pi luar ko manangis maskakeduk. Dong bawa Tuhan Yesus pi di gubernor Pilatus (Markus 15:1; Lukas 23:1-2; Yohanis 18:28-32) 271Papagi sakali, samua orang yang urus parkara agama tu, basakongkol ko mau bekin mati sang Yesus. 2Tagal itu, dong ika bawa sang Dia pi mangada sang gubernor Pilatus. Te dong mau ko gubernor hukum mati sang Dia.* Yudas gantong diri, ju dia mati (Utusan dong pung Carita 1:18-19) 3Waktu Yudas tau, bilang, Yesus su kaná hukuman mati, ju dia manyasal, tagal dia yang jual buang sang Yesus. Ais dia kambali pi di kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng tua-tua adat, ko kasi pulang dong pung doi tiga pulu perak tu. 4Dia kasi tau, bilang, “Beta su bardosa ni, tagal beta su sarakan Orang yang sonde ada pung sala apa-apa ju.” Ma dong manyao, bilang, “Weh! Botong sonde mau toe deng lu lai! Lu sandiri yang musti tanggong itu dosa.” 5Ais Yudas lempar buang itu doi pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Ju dia kaluar ko pi gantong diri sampe dia mati buang. 6Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos pi kumpul ame itu doi yang Yudas su lempar tu. Dong ba'omong, bilang, “Kotong sonde bole kasi maso kambali ini doi di dalam peti doi, tagal ini doi kotor. 7Jadi, lebe bae kotong pi béli tana sapo'ong dari tukang bekin pareu. Kalo ada orang asing yang mati, deng sonde ada orang yang kanál sang dia, na, kotong bisa kubur sang dia di situ sa.” 8Ais ju dong pake itu doi, ko pi béli itu tana. Andia ko sampe sakarang, orang subu itu tana, bilang, ‘Tana Dara’.a 9Deng bagitu, dong iko apa yang Tuhan pung jubir Yeremia su omong memang, bilang, “Dong pake buang doi perak tiga pulu ko béli tana. Dong pake itu doi, tagal itu doi tu, harga béli orang, iko apa yang orang Isra'el dong su putus memang. 10Itu tana dong béli dari tukang bekin pareu, iko Tuhan Allah pung parenta sang beta.”b Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus (Markus 15:2-5; Lukas 23:3-5; Yohanis 18:33-38) 11Waktu itu orang dong ame bawa Yesus sampe di gubernor, ju dia so'al sang Yesus, bilang, “Karmana? Lu ni, batúl-batúl orang Yahudi pung Raja, ko?” Dia manyao, bilang, “Batúl. Pak su omong batúl tu.” 12Ma waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong tudu banya hal sang Yesus, Dia sonde manyao apa-apa ju. 13Ais gubernor tanya sang Dia, bilang, “Lu sonde dengar dong pung omong tu? Dong su kasi sala bam-banya sang Lu. Ma akurang ko Lu sonde balas ju?!” 14Ma Dia sonde manyao sadiki ju, sampe itu gubernor taheran-heran. Gubernor Pilatus kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (Markus 15:6-15; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39--19:16) 15Tiap taon, kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, orang banya dong biasa pili satu orang bui, ko gubernor kasi lapás sang dia. 16Itu waktu, ada orang bui satu, nama Barabas.† Samua orang su tau dia tu sapa, tagal dia talalu jahat. 17Itu hari ju, orang banya pi di gubernor Pilatus ko minta dia kasi lapás satu orang bui sama ke biasa. Ju Pilatus tanya sang dong, bilang, “Bae! Ma beta kasi lapás sang sapa? Di sini ada Barabas, deng ada ju Yesus yang orang subu, bilang, Kristus. Beta kasi lapás yang mana? Bosong pili sa.” 18(Gubernor omong bagitu, te dia su tau kapala agama Yahudi pung bos-bos ame bawa sang Yesus kasi dia, tagal dong ada camburu mati sang Dia.) 19Waktu gubernor masi pareksa itu parkara, ju dia pung maitua kirim pasán kasi sang dia, bilang, “Bapa, é! Ati-ati, ó, te Yesus ni Orang yang sonde ada pung sala apa-apa. Gara-gara Dia, andia ko tadi malam beta mimpi sonde bae. Sampe sakarang ju beta masi rasa tar enak sakali.” 20Ma itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong tusu-tusu itu orang banya tu, ko dong minta gubernor kasi lapás sang Barabas, deng hukum mati sang Yesus. 21Ais dia tanya ulang lai sang dong, bilang, “Dari ini dua orang ni, beta lapás yang mana?” Ju dong samua manyao rame-rame, bilang, “Barabas! Kasi lapás sang Barabas sa!” 22Ais dia tanya sang dong, bilang, “Kalo bagitu, na, beta bekin karmana deng ini Yesus, yang orang subu, bilang, Kristus?” Ju dong samua batarea rame-rame, bilang, “Paku bekin mati sang Dia di kayu palang sa!” 23Ais, gubernor tanya lai, bilang, “Ko Dia pung sala apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa!” Ma dong samua batarea lebe karás lai, bilang, “Bekin mati sang Dia! Paku sang Dia di kayu palang suda!” 24Sonde lama ju, dia tau, bilang, dia sonde bisa bekin apa-apa lai, te itu orang banya dong su mau mangamok. Andia ko dia ame aer ko cuci dia pung tangan di dong pung muka, deng kasi tau, bilang, “Beta sonde tanggong ini Orang pung mati! Biar bosong yang musti tanggong!”c 25Ju itu orang banya dong batarea manyao, bilang, “Hoo, biar pi! Biar ko botong deng botong pung ana-cucu dong yang tanggong Dia pung dara tu!” 26Dengar bagitu, ju dia bilang, “Neu pi.” Ju dia kasi lapás sang Barabas, iko dong pung mau. Ais dia parenta orang jaga dong, ko pi firuk sang Yesus pake cambuk. Firuk abis, ju tantara dong ame bawa sang Yesus, ko mau pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Tantara dong olok barmaen sang Tuhan Yesus (Markus 15:16-20; Yohanis 19:2-3) 27Abis itu, tantara dong hela bawa sang Yesus pi di dong pung benteng pung kintal bésar. Di situ, dong pange ame dong pung tamán satu batalyon.‡ 28Ju dong kasi pake sang Dia satu baju panjang warna ungu sama ke raja dong biasa pake. 29Ais, dong ame pohon baduri pung takis ko mala'e bekin topi. Ju dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko bekin maen-maen sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. Ais dong kasi Dia pegang kayu satu di Dia pung tangan kanan, sama ke tongkat parenta. Ju dong tikam lutut mangada sang Dia, deng dong ejek sang Dia, bilang, “Hormat orang Yahudi pung Raja.” 30Ju dong buang luda sang Dia, deng ame itu tongkat dari Dia pung tangan, ko kadeluk barmaen Dia pung kapala. 31Dong olok barmaen abis sang Dia, ju dong buka buang itu baju panjang. Tarús dong kasi pake ulang Dia pung pakean. Ais ju, dong ame bawa sang Dia pi kaluar kota Yerusalem, ko mau pi paku sang Dia di kayu palang sampe mati. Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang (Markus 15:21-32; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27) 32Waktu dong ada hela bawa sang Yesus tu, di tenga jalan dong nae katumu satu orang yang baru datang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dong paksa sang dia ko pikol ganti Yesus pung kayu palang. 33Ais dong sampe di satu tampa, nama Golgota. (Dalam bahasa Aram, dia pung arti, bilang, “Tampa tulang kapala.”) 34Di situ dong mau kasi Dia minum anggor yang su campor deng obat, ko biar Dia bisa tahan saki. Yesus rasa sadiki ma, ais Dia tola buang.d Tuhan Yesus di kayu palang 35Ais ju dong paku sang Dia di kayu palang. Ju tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Dia pung pakean tu.e 36Ais dong dudu jaga sang Dia di situ. 37Dong ju tulis di satu papan bilang, “INI YESUS, ORANG YAHUDI PUNG RAJA” Tarús dong paku itu papan di Dia pung atas kapala, ko kasi tau alasan kanapa ko dong hukum mati sang Dia. 38Di situ, dong ju paku bekin mati dua orang parampok. Satu di Dia pung sablá kanan; satu di Dia pung sablá kiri. 39Samua orang yang jalan lewat situ, lia sang Dia. Ju dong bekin babengko mulu ko olok sang Dia.§f 40Dong eki-eki sang Dia, bilang, “Hoi! Lu bilang Lu bisa kasi rubu Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ais kasi bangun ulang dalam tempo tiga hari, to? Kalo Lu batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, na, coba Lu kasi lapás Lu pung diri ko turun dari itu kayu su.”g 41Bagitu ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama, deng tua-tua adat iko olok-olok sang Dia, bilang, 42“Dia su kasi salamat orang laen, ma Dia sonde bisa kasi salamat Dia pung diri sandiri, ó. Dia bilang, Dia tu orang Isra'el pung Raja! Kalo bagitu, na, lebe bae Dia turun memang dari itu kayu. Kalo kotong lia bagitu, baru kotong parcaya sang Dia. 43Kalo Dia batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, biar ko ‘Dia baharap sang Tuhan Allah. Jadi, kalo Tuhan suka sang Dia, biar ko Tuhan yang kasi salamat sang Dia.’h 44Itu parampok dua orang tu, ju iko ba'olok sang Dia bagitu. Tuhan Yesus pung mati (Markus 15:33-41; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30) 45Ais itu, galáp gulita tutu ame itu tampa dari tenga hari sampe jam tiga sore. 46Pas jam tiga sore, ju Yesus batarea pake bahasa Aram, bilang, “Eli! Eli! Lema sabaktani?” (Dia pung arti, bilang, “Beta pung Tuhan! Beta pung Allah, é! Akurang ko Bapa bale balakang kasi tenga sang Beta bagini?”)i 47Ada barapa orang deka-deka di situ dengar Dia pung suara tu. Ju dong bilang, “Hoi! Bosong dengar dolo. Dia ada pange sang Elia, Tuhan pung jubir dolu-dolu tu!” 48Ais satu orang lari-lari pi ame lumut ko calóp maso pi dalam anggor asam. Ju dia tusu itu lumut deng ujung tongkat, tarús sorong pi Yesus pung bibir ko Dia isap.j 49Ma ada orang laen lai yang omong, bilang, “Tunggu dolo ko kotong lia coba, Elia mau datang kasi salamat sang Dia, ko sonde?” 50Ais Yesus batarea ulang lai deng suara karás, ju Dia mati. 51Di Ruma Sambayang Pusat, ada satu gorden bésar tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi. Parsís Yesus pung putus napas, ju itu gorden tarobe putus bagi dua, dari atas sampe bawa. Ju tana tagoyang, sampe batu bésar tabalá.k 52Kubur-kubur dong ju tabuka. Deng Tuhan Allah pung orang yang su mati, ada yang Dia kasi idop kambali. 53Waktu Yesus su idop kambali, ju dong kaluar datang dari kuburan, ais maso pi Yerusalem. Banya orang dapa lia sang dong di situ. 54Di Golgota, ada komandán deng dia pung ana bua yang jaga Yesus pung kayu palang. Waktu dong lia bumi tagoyang, deng samua hal yang su jadi tu, ju dong taku mo mati. Dong ba'omong, bilang, “Awii! Ini Orang ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana!” 55Di situ ju ada mama barapa orang, yang iko lia Dia pung mati dari jao. Dong su iko sang Dia dari Galilea, te dong yang layani sang Dia dari dolu. 56Dari itu mama dong, ada Maria dari kampong Magdala, Maria yang satu lai (andia Yakobis deng Yusuf pung mama), deng Sabadeus pung maitua (andia Yakobis deng Yohanis pung mama).l Dong kubur sang Tuhan Yesus (Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42) 57Di situ ada satu orang kaya dari kampong Arimatea, nama Yusuf. Dia su lama iko Yesus pung ajaran. Naa, Yesus pung mati tu, jato kaná deng hari Jumat. Dia pung beso kaná deng orang Yahudi dong pung hari sambayang. Andia ko waktu matahari mau tanggalám, ju Yusuf cari jalan ko mau kasi turun memang Yesus pung mayat dari itu kayu palang. 58Ais dia pi di gubernor Pilatus, ko minta Yesus pung mayat. Ais gubernor parenta ko dong sarakan itu mayat sang dia. 59Tarús Yusuf pi Golgota. Ju dia kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang tu. Ju dia bungkus bae-bae itu mayat deng kaen baru yang mahal. 60Itu waktu, orang baru pahat abis satu lobang di gunung batu ko sadia memang kubur kasi Yusuf deng dia pung kelu dong kalo dong mati. Jadi, Yusuf dong koko kasi maso Yesus pung mayat ko pi taro dalam itu lobang. Tarús, dong guling ame satu batu bésar, ko dong tutu bae-bae itu lobang. Ais itu, Yusuf dong pulang. 61Itu waktu, Maria dari Magdala deng Maria yang laen tu, ju iko sampe di situ. Dong dudu-dudu mangada pi itu lobang. Gubernor suru orang ko dong jaga di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat 62Dia pung beso, kaná deng orang Yahudi pung hari barenti karjá. Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos deng orang Farisi dong pi mangada sang gubernor. 63Dong kasi tau, bilang, “Pak gub, botong inga waktu itu tukang tipu masi idop, dia ada parná bilang bagini: ‘Beta memang mati, ma lewat tiga hari ju, Beta idop kambali.’m 64Tagal itu, Pak tolong suru tantara dong ko jaga bae-bae itu kubur sampe dia pung tiga hari. Deng bagitu, Dia pung ana bua dong sonde bisa mancuri ame Dia pung mayat, ko tipu orang, bilang, Dia su idop kambali. Te kalo dong tipu bagitu, itu su lebe jahat dari dong pung tipu dolo tu, waktu dong bilang Dia tu, andia Kristus.” 65Dengar bagitu, ju gubernor manyao, bilang, “Bae ju! Ma bosong ada pung orang jaga sandiri. Lebe bae pake sang dong sa, ko pi jaga bae-bae itu tampa.” 66Ais dong pi di itu tampa, deng bawa dong pung orang jaga. Sampe di situ, dong segel mati itu batu di kubur pung pintu.** Ju dong suru itu orang ko jaga tarús itu tampa, ko orang laen jang datang ame itu mayat. Tuhan Yesus idop kambali! (Markus 16:1-10; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10) 281Ais hari Minggu papagi, ju Maria dari Magdala deng Maria yang laen tu, pi lia itu tampa kubur. 2Takuju sa, bumi tagoyang hebat. Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga turun datang, ju dia pi guling buang itu batu bésar yang ada tutu itu lobang. Ais ju dia dudu di itu batu pung atas. 3Itu ana bua pung muka basinar sama ke kilat, deng dia pung pakean puti barisi. 4Itu orang jaga dong taku mo mati, sampe gamatar dingin, deng dong sonde bisa bagarak tingka ke orang mati. 5Ju itu ana bua dari sorga tu, kasi tau sang itu mama dong, bilang, “Bosong sonde usa taku! Beta tau bosong datang cari sang Yesus, itu Orang yang dong paku bekin mati di kayu palang tu. 6Ma Dia su sonde ada di sini lai. Te Dia su idop kambali, sama ke Dia su omong memang tu. Mari maso ko lia sandiri itu tampa yang dong taro Dia pung mayat. Itu tampa su kosong! 7Naa, sakarang bosong pulang capát-capát su! Pi kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, Yesus su idop kambali. Dia su jalan lebe dolo pi Galilea. Dong musti pi katumu deng Dia di sana, sama ke dolu Dia su janji memang sang dong. Parcaya sa. Pulang su ko kasi tau apa yang beta omong ni!” 8Ju itu mama dong lari kaluar kasi tenga itu tampa. Dong rasa taku, ma dong ju ada rasa sanáng. Dong pulang capát-capát ko lapor itu hal samua sang Dia pung ana bua dong. 9Ma sampe di tenga jalan, takuju sa Yesus datang katumu sang dong. Dia omong, bilang, “Saloom!” Lia bagitu, ju dong datang deka-deka ko paló Dia pung kaki, deng sémba sang Dia. 10Ju Dia omong, bilang, “Jang taku, é! Pi kasi tau Beta pung ana bua dong, ko dong pi tunggu sang Beta di Galilea.” Orang jaga dong pi lapor so'al apa yang su jadi di tampa simpan Tuhan Yesus pung mayat 11Waktu itu mama dong masi di tenga jalan, ju itu orang jaga dong kambali pi kota. Dong pi lapor di kapala agama Yahudi pung bos-bos, samua hal yang su jadi tu. 12Ju itu bos-bos ator siasat deng tua-tua adat dong, ko tempel doi bam-banya, ko tempel itu orang jaga deng doi bam-banya, ko tutu dong pung mulu. 13Itu bos dong kasi tau, bilang, “Bagini. Kalo orang tanya, na, bosong musti manyao, bilang, malam-malam bosong ada tidor sonu. Tau-tau, te Dia pung ana bua dong datang mancuri ame Dia pung mayat. 14Deng kalo pak gub dengar itu hal, na, bosong jang taku, te nanti botong yang ator sang bapatua.” 15Ju itu orang jaga dong ame itu doi. Dong bekin iko itu bos-bos dong pung mau. Andia ko sampe sakarang orang Yahudi dong masi parcaya itu carita putar-balek tu. Tuhan Yesus pi tunju muka sang Dia pung ana bua dong (Markus 16:14-18; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8) 16Dengar abis itu mama-mama dong pung laporan, ju Yesus pung ana bua sablás orang tu, pi di propinsi Galilea ko katumu deng Dia di satu gunung, iko Dia pung janji tu.a 17Waktu dong lia sang Dia di sana, ju dong sémba sang Dia. Biar bagitu, ma masi ada yang pung hati bacabang. 18Ju Dia datang deka-deka sang dong, deng omong, bilang, “Tuhan Allah su kasi Beta kuasa, ko Beta parenta samua yang ada di sorga, deng samua yang ada di dunya. 19Jadi, bosong pi mana-mana, na, bosong musti kasi tau samua bangsa Beta pung Carita Bae. Bosong musti ajar bae-bae sang dong ko biar dong jadi Beta pung ana bua. Deng bosong musti sarani sang dong ko jadi tanda, bilang, dong su ta'ika deng Bapa, deng Dia pung Ana, deng Dia pung Roh yang Barisi.b 20Deng ajar sang dong ko bekin iko samua parenta yang Beta su kasi tau sang bosong. Inga, é! Beta ada tarús-tarús di bosong pung teng-tenga, sampe ini dunya kiamat.” *1:8: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae, tulis Asaf . Ada tulisan saparu lai yang tulis, bilang, Asa. †1:10: Tulisan bahasa Yunani saparu tulis Amos , deng saparu lai tulis Amon . ‡1:21: Nama Yesus pung arti, bilang, “Tuhan kasi salamat orang”. *2:18: Rama tu, satu kota deka kota Yerusalem. *3:11: Dia pung kata bahasa Yunani asli bilang “baptis deng Tuhan pung Roh Barisi pake api.” Dia pung arti, andia, “bekin bosong jadi barisi, deng po'a kasi sang bosong pake Tuhan Allah pung Roh.” *6:13b: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua sonde tulis tamba ini bagian ahir ni. *8:28: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis Gadara di Injil Mateos. Ada tulisan saparu lai tulis Gergesa , deng saparu laen lai, tulis Gerasa . *9:17: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.” *10:4: Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Ju dong kasi nama ini partei bilang ‘Patriot’. *12:29: Deng bagitu, Yesus kasi tau, bilang, Dia lebe kuat dari setan dong pung bos, yang dong biasa pange ‘Balsebul’. †12:47: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde muat ini ayat 47. *13:33: Tulisan bahasa Yunani bilang, “tarigu tiga sata ”. Satu sata , andia kira-kira 12 liter. Tiga sata , andia kira-kira 36 liter, ko, satu sak. *15:39: Ini tampa di mana, sonde jalás. Ada tulisan bahasa Yunani yang laen, yang tulis, bilang, ‘Magdala’. Ada laen lai yang tulis, bilang, ‘Magdalan’. *16:18: Yesus ada maen kata di sini. Te bahasa Yunani bilang, Petros (andia, nama orang), deng petra , (andia, batu). *17:20: Tuhan Yesus banding orang pung parcaya deng satu biji yang kici ana. Di sini, itu biji pung bésar yang pantíng, bukan dia pung jenis. Alkitab bahasa Indonesia di sini, bilang, ‘biji sesawi’, ma ada barapa masala deng itu tafsiran. †17:21: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini ayat 21 ni. ‡17:27: Tiap taon, tiap laki-laki Yahudi yang su umur 20 pi atas musti bayar satu pajak ko bantu piara Ruma Sambayang Pusat (baca di Kaluar dari Masir 30:12-16). Waktu Tuhan Yesus idop, dong itong itu pajak deng doi didrakma . Satu didrakma pung nilei tu, sama ke dua dinari . Satu dinari tu, sama ke satu tukang pung gaji satu hari. Di sini, Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, nanti dia dapa satu doi stater di itu ikan pung mulu. Satu stater pung nilei tu, andia dua didrakma , ko, ampa dinari -- cukup ko bayar itu pajak kasi Yesus deng Petrus. *18:6: Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, ‘batu giling’ yang dong pake ko mol padi-gandum. †18:11-13: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua sonde muat ini kalimat dalam kurung ni. ‡18:22: Bahasa Yunani di sini, bisa dia pung arti, bilang, “7 kali 70 kali”. Bisa ju, “77 kali”. §18:24: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “10.000 talenta ”. Satu talenta pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji 15 taon. **18:28: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “100 dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari sa. Jadi, kalo banding deng 10.000 talenta di atas, na, ini utang ni sonde ada pung arti apa-apa. *20:2: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “satu doi dinari ”. Satu dinari pung nilei, andia, satu orang karjá pung gaji satu hari anteru. *21:1: Dong kasi nama ‘Saitun’ di itu gunung, tagal di sana ada banya kabón pohon saitun. Dong biasa parés pohon saitun pung bua ko dapa dia pung minya. Itu gunung Saitun pung jao, kira-kira satu kilo dari kota Yerusalem. †21:5: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “Sion pung ana parampuan”. Sion tu, andia Yerusalem pung nama laen. Jadi, di sini Sakaria ada pake bahasa alus ko batarea kasi kota Yerusalem pung orang dong. ‡21:8: Mateos pung tulisan asli bilang ‘cabang dong’. Ma kotong su tau dari Yohanis 12:13 bilang daon-daon palam. §21:9: Dong pung bahasa Aram bilang ‘Hosana’ . Dia pung arti dolu-dolu, bilang ‘dia kasi salamat orang’. Waktu Tuhan Yesus masi idop di ini dunya, itu kata tu, dong biasa pake ko puji sang Tuhan Allah. **21:19: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila Yunani sukei . Ma Tuhan Allah pung Tulisan Barisi kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa tanam, deng makan dia pung bua. Di Indonesia sablá matahari nae, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. ††21:29-31: Alkitab bahasa Indonesia TB1 su serong dari tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae di sini. ‡‡21:44: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde muat ini ayat 44 ni. *23:14: Ayat sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua. *25:15: Bahasa Yunani di sini tulis, bilang, lima talenta . Satu talenta tu, sama ke satu tukang pung gaji 15 taon. *26:7: Itu botol, dong bekin dari batu mahal yang orang bisa pahat. Alkitab Bahasa Yunani bilang itu botol dong bekin dari batu yang dia pung nama ‘alabastros’ . Lia ju di Lukas 7:37-38. †26:17: Itu pesta inga waktu orang Yahudi pung nene-moyang dong lari kaluar dari tana Masir. Itu waktu, dong angka kaki capát-capát. Andia ko sonde ada waktu cukup ko bekin reis dong pung roti bakál pake bibit roti. Baca Kaluar dari Masir 12:6,15. ‡26:36: Dalam bahasa Ibrani, ‘Getsemani’ pung arti, bilang, ‘alat parés minya dari bua saitun’. §26:53: Alkitab bahasa Yunani bilang 12 legion . Satu legion tantara Roma, kira-kira 6.000 orang. *27:2: Itu waktu, orang Yahudi dong sonde ada pung hak ko bunu orang. Andia ko dong bawa Tuhan Yesus di pamarenta Roma. †27:16: Tulisan bahasa Yunani saparu tulis, bilang, ‘Yesus Barabas’, deng saparu lai tulis, bilang, ‘Barabas’ sa. ‡27:27: Tantara dong pung tampa itu, dong pange dalam bahasa Latin, bilang, praetorium . Itu tantara dong pung tampa sandiri di kompleks ruma jabatan. Alkitab bahasa Yunani bilang dong pange dong pung tamán satu speira . Satu speira tu, sama deng 600 tantara. §27:39: Orang Yahudi pung biasa andia, goyang dong pung kapala ko jadi tanda dong ada olok orang. **27:66: Ahli dong bilang, dong segel deng cara taro banáng di batu deng dinding lobang, pake lak kuliling itu batu. a1:11: 2 Raja-raja dong 24:14-15, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:10, Yeremia 27:20 b1:18: Lukas 1:27 c1:21: Lukas 1:31 d1:23: Yesaya 7:14 e1:25: Lukas 2:21 a2:6: Mika 5:1; 2 Samuel 5:2 b2:15: Hosea 11:1 c2:18: Yeremia 31:15 d2:23: Markus 1:24, Lukas 2:39, Yohanis 1:45 a3:2: Mateos 4:17, Markus 1:15 b3:3: Yesaya 40:3 c3:4: 2 Raja-raja dong 1:8 d3:7: Mateos 12:34, 23:33 e3:9: Yohanis 8:33 f3:10: Mateos 7:19 a4:12: Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20 b4:13: Yohanis 2:12 c4:15-16: Yesaya 9:1-2 d4:17: Mateos 3:2 e4:23: Mateos 9:35, Markus 1:39 a5:4: Yesaya 61:2 b5:5: Lagu Puji dong 37:11 c5:6: Yesaya 55:1-2 d5:8: Lagu Puji dong 24:3-4 e5:10: 1 Petrus 3:14 f5:11: 1 Petrus 4:14 g5:12: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52 h5:13: Markus 9:50, Lukas 14:34-35 i5:14: Yohanis 8:12, 9:5 j5:15: Markus 4:21, Lukas 8:16, 11:33 k5:16: 1 Petrus 2:12 l5:18: Lukas 16:17 m5:21: Kaluar dari Masir 20:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17 n5:27: Kaluar dari Masir 20:14, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:18 o5:29: Mateos 18:9, Markus 9:47 p5:30: Mateos 18:8, Markus 9:43 q5:31: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 19:7, Markus 10:4 r5:32: Mateos 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korintus 7:10-11 s5:33: Kapala Agama dong pung Atoran 19:12, Daftar Sensus 30:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:21 t5:34: Yakobis 5:12, Yesaya 66:1, Mateos 23:22 u5:35: Yesaya 66:1, Lagu Puji dong 48:3 v5:38: Kaluar dari Masir 21:24, Kapala Agama dong pung Atoran 24:20, Carita Ulang so'al Jalan Idop 19:21 w5:43: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 x5:48: Kapala Agama dong pung Atoran 19:2, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:13 a6:1: Mateos 23:5 b6:5: Lukas 18:10-14 c6:14-15: Markus 11:25-26 d6:19: Yakobis 5:2-3 e6:29: 1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6 a7:2: Markus 4:24 b7:12: Lukas 6:31 c7:19: Mateos 3:10, Lukas 3:9 d7:20: Mateos 12:33 e7:23: Lagu Puji dong 6:9 f7:28-29: Markus 1:22, Lukas 4:32 a8:4: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32 b8:11: Lukas 13:29 c8:12: Mateos 22:13, 25:30, Lukas 13:28 d8:17: Yesaya 53:4 a9:10-11: Lukas 15:1-2 b9:13: Mateos 12:7, Hosea 6:6 c9:34: Mateos 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15 d9:35: Mateos 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44 e9:36: Daftar Sensus 27:17, 1 Raja-raja dong 22:17, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Markus 6:34 f9:37-38: Lukas 10:2 a10:10: 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18 b10:14: Utusan dong pung Carita 13:51 c10:7-15: Lukas 10:4-12, Mateos 11:24, Carita Mula-mula 19:24-28 d10:16: Lukas 10:3 e10:17-20: Markus 13:9-11, Lukas 12:11-12, 21:12-15 f10:21: Markus 13:12, Lukas 21:16 g10:22: Mateos 24:9, 13, Markus 13:13, Lukas 21:17 h10:24: Lukas 6:40, Yohanis 13:16, 15:20 i10:25: Mateos 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15 j10:26: Markus 4:22, Lukas 8:17 k10:33: 2 Timotius 2:12 l10:35-36: Mika 7:6 m10:38: Mateos 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23 n10:39: Mateos 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Yohanis 12:25 o10:40: Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16, Yohanis 13:20 a11:5: Yesaya 35:5-6, 61:1 b11:10: Maleaki 3:1 c11:12-13: Lukas 16:16 d11:14: Maleaki 4:5, Mateos 17:10-13, Markus 9:11-13 e11:21: Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4 f11:23: Yesaya 14:13-15, Carita Mula-mula 19:24-28 g11:24: Mateos 10:15, Lukas 10:12 h11:27: Yohanis 3:35, 1:18, 10:15 i11:29: Yeremia 6:16 a12:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:25 b12:3-4: 1 Samuel 21:1-6, Kapala Agama dong pung Atoran 24:9 c12:5: Daftar Sensus 28:9-10 d12:7: Mateos 9:13, Hosea 6:6 e12:11: Lukas 14:5 f12:18-21: Yesaya 42:1-4 g12:24: Mateos 9:34, 10:25 h12:30: Markus 9:40 i12:32: Lukas 12:10 j12:33: Mateos 7:20, Lukas 6:44 k12:34: Mateos 3:7, 23:33, 15:18, Lukas 3:7, 6:45 l12:38: Mateos 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16 m12:39: Mateos 16:4, Markus 8:12 n12:40: Yunus 1:17 o12:41: Yunus 3:5 p12:42: 1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12 a13:2: Lukas 5:1-3 b13:12: Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26 c13:14-15: Yesaya 6:9-10 d13:16-17: Lukas 10:23-24 e13:35: Lagu Puji dong 78:2 f13:57: Yohanis 4:44 a14:3-4: Lukas 3:19-20; Kapala Agama dong pung Atoran 18:16, 20:21 a15:4: Kaluar dari Masir 20:12, 21:17, Kapala Agama dong pung Atoran 20:9, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16 b15:8-9: Yesaya 29:13 c15:14: Lukas 6:39 d15:18: Mateos 12:34 a16:1: Mateos 12:38, Lukas 11:16 b16:4: Mateos 12:39, Lukas 11:29 c16:6: Lukas 12:1 d16:9: Mateos 14:17-21 e16:10: Mateos 15:34-38 f16:14: Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 g16:16: Yohanis 6:68-69 h16:19: Mateos 18:18, Yohanis 20:23 i16:24: Mateos 10:38, Lukas 14:27 j16:25: Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25 k16:27: Mateos 25:31, Lagu Puji dong 62:13, Roma 2:6 a17:1-5: 2 Petrus 1:17-18, Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15 b17:10: Maleaki 4:5 c17:12: Mateos 11:14 d17:20: Mateos 21:21, Markus 11:23, 1 Korintus 13:2 e17:24: Kaluar dari Masir 30:13, 38:26 a18:1: Lukas 22:24 b18:3: Markus 10:15, Lukas 18:17 c18:8: Mateos 5:30 d18:9: Mateos 5:29 e18:11: Lukas 19:10 f18:15: Lukas 17:3 g18:16: Carita Ulang so'al Jalan Idop 19:15 h18:18: Mateos 16:19, Yohanis 20:23 i18:21-22: Lukas 17:3-4 a19:4: Carita Mula-mula 1:27, 5:2 b19:5: Carita Mula-mula 2:24 c19:7: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 5:31 d19:9: Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11 e19:18: Kaluar dari Masir 20:13-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17-20 f19:19: Kaluar dari Masir 20:12, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16, Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 g19:28: Mateos 25:31, Lukas 22:30 h19:30: Mateos 20:16, Lukas 13:30 a20:8: Kapala Agama dong pung Atoran 19:13, Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:15 b20:16: Mateos 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30 c20:25-26: Lukas 22:25-26 d20:26-27: Mateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26 a21:5: Sakaria 9:9 b21:9: Lagu Puji dong 118:26 c21:13: Yesaya 56:7, Yeremia 7:11 d21:16: Lagu Puji dong 8:3 e21:21: Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2 f21:32: Lukas 3:12, 7:29-30 g21:33: Yesaya 5:1-2 h21:42: Lagu Puji dong 118:22-23 a22:13: Mateos 8:12, 25:30, Lukas 13:28 b22:23: Utusan dong pung Carita 23:8 c22:24: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:5 d22:32: Kaluar dari Masir 3:6 e22:37: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:5 f22:39: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 g22:35-40: Lukas 10:25-28 h22:44: Lagu Puji dong 110:1 a23:5: Mateos 6:1, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:8, Daftar Sensus 15:38 b23:11: Mateos 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26 c23:12: Lukas 14:11, 18:14 d23:22: Yesaya 66:1, Mateos 5:34 e23:23: Kapala Agama dong pung Atoran 27:30 f23:27: Utusan dong pung Carita 23:3 a24:9: Mateos 10:22 b24:13: Mateos 10:22 c24:15: Daniel 9:27, 11:31, 12:11 d24:17-18: Lukas 17:31 e24:21: Daniel 21:1, Dunya Model Baru 7:14 f24:26-27: Lukas 17:23-24 g24:28: Lukas 17:37 h24:29: Yesaya 13:10, 34:4, Yeskial 32:7, Yoel 2:10, 31, 3:15, Dunya Model Baru 6:12-13 i24:30: Daniel 7:13, Sakaria 12:10-14, Dunya Model Baru 1:7 j24:37: Carita Mula-mula 6:5-8 k24:39: Carita Mula-mula 7:6-24 l24:43-44: Lukas 12:39-40 a25:1: Lukas 12:35 b25:11-12: Lukas 13:25 c25:29: Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18 d25:14-30: Lukas 19:11-27, Mateos 8:12, 22:13, Lukas 13:28 e25:31: Mateos 16:27, 19:28 f25:46: Daniel 12:2 a26:2: Kaluar dari Masir 12:1-27 b26:11: Carita Ulang so'al Jalan Idop 15:11 c26:15: Sakaria 11:12 d26:23: Lagu Puji dong 41:10 e26:28: Kaluar dari Masir 24:8, Yeremia 31:31-34 f26:31: Sakaria 13:7 g26:32: Mateos 28:16 h26:55: Lukas 19:47, 21:37 i26:61: Yohanis 2:19 j26:64: Daniel 7:13 k26:65-66: Kapala Agama dong pung Atoran 24:16 l26:67: Yesaya 50:6 a27:3-8: Utusan dong pung Carita 1:18-19 b27:9-10: Sakaria 11:12-13; Yeremia 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15 c27:24: Carita Ulang so'al Jalan Idop 21:6-9 d27:34: Lagu Puji dong 69:22 e27:35: Lagu Puji dong 22:19 f27:39: Lagu Puji dong 22:8, 109:25 g27:40: Mateos 26:61, Yohanis 2:19 h27:43: Lagu Puji dong 22:9 i27:46: Lagu Puji dong 22:2 j27:48: Lagu Puji dong 69:22 k27:51: Kaluar dari Masir 26:31-33 l27:55-56: Lukas 8:2-3 m27:63: Mateos 16:21, 17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33 a28:16: Mateos 26:32, Markus 14:28 b28:19: Utusan dong pung Carita 1:8 ================================================ mark markus Tuhan Yesus pung Carita Bae, iko Markus (©2007 UBB-GMIT) 1. Yohanis Tukang Sarani buka jalan kasi Tuhan Yesus (1:2 - 1:8) 2. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (1:9 - 1:11) 3. Setan dong pung bos goda Tuhan Yesus di tampa sunyi (1:12 - 1:13) 4. Tuhan Yesus pi di Galilea ko kasi tunju Tuhan Allah pung jalan (1:14 - 1:15) 5. Tuhan Yesus pange nalayan ko iko sang Dia (1:16 - 1:20) 6. Tuhan Yesus usir kasi kaluar setan dari satu orang di kota Kapernaum (1:21 - 1:28) 7. Tuhan Yesus bekin bae Petrus pung mama mantu, deng banya orang dong (1:29 - 1:34) 8. Tuhan Yesus kuliling di kampong laen dong, ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae (1:35 - 1:39) 9. Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta (1:40 - 1:45) 10. Tuhan Yesus bekin bae orang lumpu (2:1 - 2:12) 11. Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia (2:13 - 2:17) 12. Tuhan Yesus pung ajaran baru, laen dari orang Farisi dong pung ajaran (2:18 - 2:22) 13. Tuhan Yesus pung ana bua dong ketu ame padi-gandum pas deng hari barenti karjá (2:23 - 2:28) 14. Tuhan Yesus bekin bae orang, pas deng hari barenti karjá (3:1 - 3:6) 15. Tuhan Yesus bekin bae banya orang di dano pung pinggir (3:7 - 3:12) 16. Tuhan Yesus pili ame dua blas orang jadi Dia pung ana bua (3:13 - 3:19) 17. Guru agama dong kasi sala sang Tuhan Yesus, bilang, itu setan dong pung bos yang su kasi kuasa sang Dia (3:20 - 3:30) 18. Orang yang iko Tuhan Allah pung mau, dong tu, batúl-batúl Tuhan Yesus pung kelu (3:31 - 3:35) 19. Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit di macam-macam tana (4:1 - 4:9) 20. Akurang ko Tuhan Yesus ba'omong pake umpama (4:10 - 4:12) 21. Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti (4:13 - 4:20) 22. Jang tutu lampu te'oek deng bakul (4:21 - 4:25) 23. Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit yang idop sandiri (4:26 - 4:29) 24. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici (4:30 - 4:34) 25. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (4:35 - 4:41) 26. Tuhan Yesus bekin bae orang yang takaná setan banya (5:1 - 5:20) 27. Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana. Deng parampuan saki dara loos yang sonto Tuhan Yesus pung baju (5:21 - 5:43) 28. Orang Nasaret dong tola sang Tuhan Yesus (6:1 - 6:6a) 29. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang (6:6b - 6:13) 30. Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani (6:14 - 6:29) 31. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (6:30 - 6:44) 32. Tuhan Yesus jalan di atas aer (6:45 - 6:52) 33. Orang saki di Genesaret dong rame-rame pi di Tuhan Yesus (6:53 - 6:56) 34. Manusia pung atoran jang ganti buang Tuhan Allah pung parenta (7:1 - 7:13) 35. Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati (7:14 - 7:23) 36. Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi (7:24 - 7:30) 37. Tuhan Yesus bekin bae satu orang bisu deng tuli (7:31 - 7:37) 38. Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang (8:1 - 8:10) 39. Orang Farisi mau kasi jato Tuhan Yesus (8:11 - 8:13) 40. Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi dong pung pangaru (8:14 - 8:21) 41. Tuhan Yesus bekin bae orang buta di Betsaida (8:22 - 8:26) 42. Petrus kasi tau, bilang, Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu (8:27 - 8:30) 43. Tuhan Yesus kasi tau memang Dia pung sangsara deng Dia pung mati (8:31 - 9:1) 44. Tuhan Yesus jadi laen, deng Dia pung pakean mangkilat di atas gunung (9:2 - 9:13) 45. Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahanam (9:14 - 9:29) 46. Tuhan Yesus kasi tau ulang lai Dia pung mati (9:30 - 9:32) 47. Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar, bilang, sapa yang paling bésar (9:33 - 9:37) 48. Sapa yang jadi kotong pung orang? (9:38 - 9:41) 49. Jang maen-maen deng dosa! (9:42 - 9:50) 50. Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere (10:1 - 10:12) 51. Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana (10:13 - 10:16) 52. Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah (10:17 - 10:31) 53. Ini su tiga kali Tuhan Yesus kasi tau Dia pung mati (10:32 - 10:34) 54. Yakobis deng Yohanis minta jadi orang bésar (10:35 - 10:45) 55. Tuhan Yesus bekin bae orang buta (10:46 - 10:52) 56. Tuhan Yesus dong maso pi Yerusalem, deng banya orang puji-puji sang Dia, sama ke orang bésar (11:1 - 11:11) 57. Tuhan Yesus parenta satu pohon ko dia sonde bisa baboa lai (11:12 - 11:14) 58. Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia bongkar buang pasar di situ (11:15 - 11:19) 59. Kalo kotong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, nanti Dia kasi apa yang kotong minta (11:20 - 11:26) 60. Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak (11:27 - 11:33) 61. Tuhan Yesus carita umpama so'al orang karjá kabón anggor (12:1 - 12:12) 62. Orang mau hiki sang Tuhan Yesus deng pake so'al bayar bea (12:13 - 12:17) 63. So'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde? (12:18 - 12:27) 64. Sayang sang Tuhan deng sayang sang orang (12:28 - 12:34) 65. Kristus itu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos (12:35 - 12:37a) 66. Tuhan Yesus bilang ati-ati deng guru agama dong pung putar-balek (12:37b - 12:40) 67. Janda kasian kasi maso doi kolekte yang paling bésar (12:41 - 12:44) 68. Tuhan Yesus kasi tau memang, Ruma Sambayang Pusat pung rubu (13:1 - 13:2) 69. Hari kiamat pung tanda-tanda (13:3 - 13:37) 70. Orang bésar dong cari akal ko mau tangkap sang Tuhan Yesus deng diam-diam (14:1 - 14:2) 71. Parampuan yang po'a minya wangi yang mahal, kasi sang Tuhan Yesus (14:3 - 14:9) 72. Yudas basakongkol ko mau jual Tuhan Yesus (14:10 - 14:11) 73. Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong (14:12 - 14:26) 74. Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia (14:27 - 14:31) 75. Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani (14:32 - 14:42) 76. Tuhan Yesus kaná tangkap (14:43 - 14:52) 77. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi pangadilan agama (14:53 - 14:65) 78. Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus (14:66 - 14:72) 79. Dong ame bawa sang Tuhan Yesus pi mangada sang gubernor Pilatus (15:1 - 15:15) 80. Tantara dong hantam barmaen sang Tuhan Yesus (15:16 - 15:20) 81. Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang (15:21 - 15:32) 82. Tuhan Yesus mati (15:33 - 15:41) 83. Dong kubur sang Tuhan Yesus (15:42 - 15:47) 84. Tuhan Yesus idop kambali! (16:1 - 16:8) 85. [Tuhan Yesus katumu deng Maria dari Magdala* (16:9 - 16:11) 86. Tuhan Yesus kasi tunju muka sang dua orang lai (16:12 - 16:13) 87. Tuhan Yesus kasi tunju muka sang ana bua dong samua (16:14 - 16:18) 88. Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (16:19 - 16:20) 89. [MARKUS PUNG TUTU CARITA, IKO TULISAN DOLU-DOLU YANG LAEN† (16:9 - 16:10) Tuhan Yesus pung Carita Bae, iko Markus 11Ini carita bae. Ini, Tuhan Allah pung Ana* pung carita. Dia pung nama Yesus Kristus, yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Dia pung carita mulai bagini: Yohanis Tukang Sarani buka jalan kasi Tuhan Yesus (Mateos 3:1-12; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28) 2Yesus balóm mulai Dia pung karjá, te Tuhan Allah su utus satu orang, nama Yohanis. Yohanis musti pi sadia jalan kasi Yesus pung datang. Te dolu sakali, Tuhan Allah su pake Dia pung jubir, nama ba'i Yesaya. Dia su tulis memang, bilang: “Dengar, ó! Beta suru Beta pung orang, ko pi buka jalan kasi sang Lu.a 3Itu orang nanti pi di tampa yang sonde ada orang, ko batarea, bilang: ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko tarima Tuhan pung datang! Bekin lurus jalan ko sambut sang Dia.’”b 4-6Orang biasa pange sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia tenga di tampa sunyi. Dia pung pakean bekin dari onta pung bulu. Dia pung ika pinggang bekin dari binatang pung kulit. Dia pung makanan, kalamak deng madu utan. [Yohanis pung cara idop ni, sama ke ba'i Elia dolu-dolu.]c Itu waktu, banya orang dari kota Yerusalem, deng propinsi Yudea pung isi samua, datang katumu deng Yohanis di dia pung tampa tu. Dong datang ko mau lia sang Yohanis deng mau dengar dia pung ajaran. Yohanis kasi tau sang dong, bilang, “Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala samua, ko biar Tuhan Allah hapus buang itu sala dong. Ais bosong musti sarani dolo, ko jadi tanda, bilang, bosong su babae deng Tuhan.” Yohanis, Tukang Sarani Abis dong mangaku sala, ju dia sarani sang dong di kali Yarden. 7Dia kasi tau, bilang, “Nanti ada satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.† 8Beta cuma bisa sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Dia bekin lebe dari beta, te Dia bekin ponu bosong pung hati deng Tuhan pung Roh yang Barisi.” Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (Mateos 3:13-17; Lukas 3:21-22) 9Itu waktu, Yesus datang dari kampong Nasaret di propinsi Galilea ko katumu sang Yohanis. Ju Yohanis sarani sang Dia di kali Yarden. 10Waktu Yesus kaluar dari aer, takuju ju, dapa lia langit tabuka. Ais ju Tuhan pung Roh turun pi di Dia, sama ke burung pompa. 11Ju dapa dengar Tuhan Allah pung suara dari langit, bilang, “Lu ni, Beta pung Ana sayang. Lu salalu bekin sanáng sang Beta.”d Yohanis su sarani abis sang Tuhan Yesus Setan dong pung bos goda Tuhan Yesus di tampa sunyi (Mateos 4:1-11; Lukas 4:1-13) 12Abis itu, Tuhan pung Roh hela bawa sang Yesus pi di tampa kosong yang sunyi. 13Di situ ju ada binatang utan dong. Yesus tenga di itu tampa ampa pulu hari. Di situ, setan dong pung bos datang goda sang Yesus ko iko sang dia, ma tar ontong. Ais itu ju, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang urus sang Dia. Tuhan Yesus pi di Galilea ko kasi tunju Tuhan Allah pung jalan (Mateos 4:12-22; Lukas 4:14-15, 5:1-11) 14Tempo hari, dong kasi maso sang Yohanis Tukang Sarani pi dalam bui abis, ju Yesus pi di propinsi Galilea, ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae di sana. 15Dia omong, bilang, “Dengar, ó! Sakarang, Tuhan pung waktu su sampe! Sakarang, samua orang dapa tau, bilang, Tuhan Allah ada pegang parenta. Andia ko bosong musti barenti suda deng bosong pung putar-balek, ko bale iko sang Tuhan. Abis ju, parcaya sang Dia pung Kabar Bae ni, suda.”e Tuhan Yesus pange nalayan ko iko sang Dia 16Satu hari, Yesus jalan iko dano Galilea pung pinggir. Dia dapa lia satu orang, nama Simon, deng dia pung adi, nama Anderias. Dong dua ada jala ikan. Itu dong pung karjá hari-hari. 17Yesus pange sang dong, bilang, “We! Mari ko iko sang Beta suda! Bosong biasa cari ikan, ma sakarang Beta mau bekin sang bosong, jadi tukang cari jiwa.” 18Dengar abis bagitu ju, dong dua kasi tenga itu jala, ko pi iko memang sang Dia. 19Abis itu, Yesus jalan tarús sadiki lai, ju Dia dapa lia Sabadeus pung ana-ana dong. Yang kaka pung nama Yakobis, deng dia pung adi, nama Yohanis. Dong dua ada ator bekin bae pukat dalam parahu. 20Yesus pange sang dong dua, bilang, “We! Mari ko iko sang Beta.” Jadi, dong dua jalan kasi tenga dong pung papa deng dong pung orang karjá dong di atas parahu. Ju dong pi iko sang Dia. Tuhan Yesus usir kasi kaluar setan dari satu orang di kota Kapernaum (Lukas 4:31-37) 21Ais, Yesus deng itu ampa orang yang iko sang Dia, sampe di kota Kapernaum. Waktu orang Yahudi dong pung hari sambayang,‡ ju Yesus maso pi dalam ruma ibadat ko mangajar di situ. 22Dengar Dia pung omong, samua orang dong taheran-heran, te Dia tau batúl itu ajaran pung isi. Itu beda deng orang Yahudi pung guru agama dong.f 23Itu waktu, ada satu orang yang takaná setan. Dia ju iko maso dalam ruma ibadat, ais itu setan di dalam itu orang batarea, bilang, 24“Woi! Yesus, orang Nasaret! Lu ada pung urusan apa deng botong! Lu datang ko mau bekin ancor sang botong, ko? Botong kanál sang Lu. Lu ni, Orang yang dolu Tuhan Allah janji ko mau kirim datang. Lu ni, Tuhan pung Orang Barisi yang sonde ada pung sala.” 25Ma Yesus masparak sang dia, bilang, “Tutu lu pung mulu! Kaluar dari itu orang!” 26Ju itu setan bekin ame itu orang pung badan batahela karás-karás. Ju dia kaluar dari itu orang deng batarea kuat-kuat. 27Ais ju, samua orang dalam itu ruma ibadat tanganga. Ju dong samua ba'omong, bilang, “We! Ini apa, é? Dia parenta setan dong ko kaluar, ju dong iko Dia pung mau. Ini ajaran baru, ko? Bapatua pung omong, hebat, ó!” 28Ju orang dong mulai bacarita kuliling dari mulu pi mulu, tasiar sampe di samua kampong di propinsi Galilea. Tuhan Yesus bekin bae Petrus pung mama mantu, deng banya orang dong (Mateos 8:14-17; Lukas 4:38-41) 29Waktu dong kaluar dari itu ruma ibadat ju, Yesus pi di Simon deng Anderias pung ruma. Yakobis deng Yohanis pi sama-sama deng dong. 30Simon pung mama mantu ada saki damám, ko ada tidor di koi. Jadi, waktu Yesus deng Dia pung ana bua dong maso di itu ruma, ju orang datang kasi tau, bilang, “Mamatua ada saki damám.” 31Ais itu, Yesus pi lia mamatua, ju pegang dia pung tangan, ko tolong kasi bangun sang dia. Ju dia pung damám ilang memang. Abis ju mamatua kaluar, pi urus sang dong. 32Waktu matahari mulai tanggalám, orang dong datang bawa dong pung orang saki, deng dong pung orang yang takaná setan dong. Dong bawa pi Yesus ko minta tolong. 33Sampe manusia satu kota pung isi, datang makarubu di muka itu ruma. 34Itu orang dong pung panyaki macam-macam, ma Yesus bekin bae samua. Deng Dia usir kasi kaluar setan jahat pung banya lai. Ma Dia sonde kasi loos itu setan dong ba'omong, te dong ada kanál sang Dia na. Tuhan Yesus kuliling di kampong laen dong, ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae (Lukas 4:42-44) 35Dia pung beso amper siang, masi galáp buta, Yesus su bangun ko jalan kaluar dari itu ruma. Dia pi di satu tampa sunyi ko sambayang, ba'omong deng Tuhan Allah. 36Waktu Simon dong bangun, sonde dapa lia sang Yesus, ju dong pi cari sang Dia. 37Waktu dong dapa katumu sang Dia, ju dong bilang, “Papa, banya orang ada cari sang Papa.” 38Ma Dia manyao, bilang, “Itu ju bae. Ma lebe bae kotong pi di kampong-kampong laen dolo, yang deka-deka di sini. Te Beta mau kasi tau Kabar Bae sang dong ju. Ko itu Be pung tugas, na.” 39Abis ju, Dia jalan kuliling itu propinsi Galilea, ko kasi tau Kabar Bae dari Allah di dong pung ruma-ruma ibadat. Deng Dia ju usir kasi kaluar setan dari orang dong.g Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta (Mateos 8:1-4; Lukas 5:12-16) 40Itu waktu, ada satu orang panyaki kusta, datang sang Yesus. Ju dia tikam lutut ko minta tolong sang Yesus, bilang, “Papa, é! Tolong beta dolo! Te beta tau, Papa bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju lai sang beta. Asal Papa mau.” 41Ais ju, Yesus jato kasian itu orang, ju Dia sorong tangan ko raba sang dia, ko bilang, “Memang, Beta mau! Naa, lu bae suda!” 42Takuju sa, itu orang pung panyaki ilang. Ais ju, dia bae memang. 43Ju Yesus suru itu orang ko pulang, deng kasi inga sang dia, 44bilang, “Inga bae-bae! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa, é! Lu musti iko ba'i Musa pung parenta dolu. Jadi, pi di kapala agama dolo, ko dia pareksa lu pung badan, ko lia lu pung panyaki ilang batúl, ko sonde. Abis lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau, bilang, lu su bae batúl.”h 45Ma itu orang kaluar abis ju, dia pi bacarita kuliling di mana-mana. Ais ju orang banya cari ko katumu sang Yesus, sampe-sampe Dia sonde bisa tunju muka di kota. Jadi, Dia tenga di tampa-tampa sunyi di luar kota sa. Ma dari mana-mana, orang maen malele datang tarús, ko mau katumu sang Dia. Tuhan Yesus bekin bae orang lumpu (Mateos 9:1-8; Lukas 5:17-26) 21Lewat barapa hari ju, Yesus pi ulang lai di Kapernaum. Ju dong kasi tau di mana-mana, bilang, Dia su ada di ruma. 2Ju orang dong datang dari mana-mana. Dong makarubu sampe basesak dalam ruma. Sampe di muka pintu ju, su basesak. Ais itu, Yesus kasi tau sang dong, Tuhan Allah pung mau. 3Dia masi ba'omong, ju ada ampa orang dorok bawa satu orang lumpu ko pi di Yesus. 4Ma, tagal su talalu banya orang, andia ko dong sonde bisa bawa itu orang sampe di Yesus pung muka. Ju dong nae pi atas ruma, ko bongkar atap pas di atas Yesus pung kapala. Waktu atap tabuka, ju dong kasi turun sang dia deng dia pung tikar.* 5Waktu Yesus lia sang dong, Dia tau dong parcaya batúl-batúl sang Dia. Ju Dia kasi tau sang itu orang lumpu, bilang, “Ana, é! Beta su kasi ampon lu pung sala dong!” 6Ma di situ ada dudu barapa orang guru agama Yahudi. Waktu dong dengar Yesus pung omong tu, dong rasa tar enak dalam hati. 7Ais dong ba'omong, bilang, “Ko ini orang pung barani omong bagitu lai! Cuma Tuhan Allah sa, yang bisa kasi ampon orang dong pung sala. Ma ini orang pung omong tu, bekin diri sama ke dia Tuhan Allah sa. Dia su hojat tu!” 8Ma Yesus su tau memang dong pung hati. Ais Dia omong, bilang, “Bosong jang pikir bagitu! 9-10Mana lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu, bilang, ‘Lu pung sala su dapa ampon,’ bosong sonde tau kalo jadi bagitu, ko sonde. Ma kalo Beta bilang, ‘Bangun suda! Angka lu pung tikar ko pulang.’ Kalo dia bangun memang, bosong baru dapa lia bukti, bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Deng Beta ada pung kuasa deng hak ko kasi ampon orang pung sala.” Ais itu ju, Yesus kasi tau sang itu orang lumpu, bilang, 11“Lu dengar, é! Sakarang lu su bae! Jadi, bangun, angka tikar ko pulang suda, é.” 12Dengar bagitu, ju itu orang bangun memang. Ais dia angka dia pung tikar, ju jalan kaluar. Samua orang di situ lia deng dong pung mata biji. Ju dong samua tanganga, ko bilang, “Awii! Botong baru parná lia yang bagini, ó! Tuhan Allah memang pung hebat lai!” Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia (Mateos 9:9-13; Lukas 5:27-32) 13Ais itu ju, Yesus pi ulang lai di dano Galilea pung pinggir. Banya orang datang katumu sang Dia, ju Dia kasi tau sang dong, Tuhan Allah pung mau. Orang ame doi bea 14Di situ, ada satu orang, nama Lewi, Alpius pung ana. Dia karjá di tampa bayar bea kasi sang pamarenta Roma. Pas Yesus jalan lewat di situ, Dia dapa lia sang Lewi. Ju Dia bilang, “We! Mari ko iko sang Beta!” Dengar Yesus bilang bagitu ju, Lewi bangun ko iko memang sang Dia. 15Ais itu ju, Yesus dong ada dudu makan di Lewi pung ruma, sama-sama deng Lewi pung tamán tukang tagi bea dong. Ada ju orang-orang laen, yang orang Yahudi anggap orang tar bae dong, iko makan deng dong. Dari itu orang yang dudu makan dong, ada banya yang suka dengar sang Yesus. 16Itu waktu, ada guru agama dari partei Farisi barapa orang, dapa lia Yesus dudu makan deng tukang tagi bea, deng itu orang sonde bae dong. Ju dong tanya sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong pung Guru dudu makan deng itu orang tukang tagi bea, deng itu orang tar bae dong?” 17Ma Yesus dapa dengar dong batanya bagitu, ju Dia manyao, bilang, “Orang saki memang parlú dokter, ma orang su bae sonde parlú. Beta datang ko urus orang yang tar bae dong. Ma sonde datang ko urus orang yang su rasa diri batúl dong.” Tuhan Yesus pung ajaran baru, laen dari orang Farisi dong pung ajaran (Mateos 9:14-17; Lukas 5:33-39) 18Satu kali, orang dari partei agama Farisi dong ada puasa. Dong lia Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong ju ada puasa. Ma dong sonde lia Yesus pung ana bua dong ada puasa sama ke dong. Ais dong pung orang datang katumu deng Yesus ko batanya, bilang, “Papa. Botong ada puasa. Yohanis pung orang dong ju puasa. Ma, akurang ko Papa pung ana bua dong sonde puasa?” 19Ju Yesus manyao, bilang, “Memang bosong su tau, kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. 20Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki dolo, dia pung tamán dong rasa susa, baru dong puasa.” 21Ais ju Yesus tamba satu umpama, bilang, “Orang sonde tempel ko jaet kaen baru di baju lama. Te nanti kalo cuci, itu kaen baru takundur, ko bekin tamba tarobe lai itu baju lama. 22Sama ju, ke orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi, tuak baru musti po'a pi dalam haik yang baru.”† [Bagitu Yesus ajar sang dong, bilang, Dia pung ajaran baru, jang kasi campor deng orang Farisi dong pung ajaran lama.] Tuhan Yesus pung ana bua dong ketu ame padi-gandum pas deng hari barenti karjá (Mateos 12:1-8; Lukas 6:1-5) 23Satu kali, pas deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus ada jalan lewat iko kabón. Ju Dia pung ana bua dong ketu ame padi-gandum ko makan.a 24Ma orang Farisi dong dapa lia, ais ju dong kasi tau sang Yesus, bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong langgar kotong pung atoran agama? Dong ada ketu padi-gandum pas deng hari barenti karjá! Bosong sonde bole bekin bagitu!” Padi gandum 25-26Dia manyao, bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga ba'i Daud pung carita tu. Itu waktu, bapatua Abiatar jadi kapala agama Yahudi dong pung bos bésar. Ba'i Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong sampe lapar mo mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan, ma orang laen sonde bole. Ais ba'i Daud dong makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dong.”b 27Ju Yesus kasi tau tamba, bilang, “Bosong jang lupa, bilang, Tuhan Allah bekin hari barenti karjá ko jadi berkat, ko tolong kotong manusia. Ma Dia sonde bekin kotong manusia ko cuma iko hari barenti karjá pung atoran sa. 28Jadi Beta ni, Manusia Tulen. Beta ni yang ada pung hak ko bilang manusia bole, ko sonde bole bekin apa-apa pas deng hari barenti karjá.” Tuhan Yesus bekin bae orang, pas deng hari barenti karjá (Mateos 12:9-14; Lukas 6:6-11) 31Abis itu ju, Yesus kambali lai pi ruma ibadat. Di situ Dia lia ada satu orang yang dia pung tangan mati sablá. 2Di situ ju, ada barapa orang yang cari-cari jalan ko kasi sala sang Yesus. Jadi, dong tarús lur-lur sang Dia, ko mau tau Dia mau bekin bae itu orang, pas deng hari barenti karjá, ko sonde. 3Ju Yesus pange sang itu orang yang tangan mati sablá, bilang, “Mari ko lu badiri di muka sini.” 4Ju Dia tanya sang itu orang dong samua, bilang, “Kalo iko kotong pung atoran agama, kotong bole bekin apa, pas deng hari barenti karjá? Kotong bekin bae, ko sonde? Kotong bekin bae orang ko, bunu bekin mati?” Ma dong samua badiam sa. 5Tarús ju Yesus pung hati susa sakali, tagal dong lebe pusing dong pung atoran, ma sonde pusing deng itu orang yang tangan mati sablá. Ju Dia mara ko pe'e mata lia kuliling sang dong. Abis ju Dia kasi tau itu orang, bilang, “Sorong lu pung tangan suda!” Itu orang sorong dia pung tangan, ju takuju sa, dia pung tangan bae memang. 6Ais ju, itu orang Farisi dong kaluar kasi tenga itu ruma ibadat. Ju dong pi basakongkol deng orang dari partei politik Herodes, ko cari jalan mau bunu mati sang Yesus. Tuhan Yesus bekin bae banya orang di dano pung pinggir 7-8Satu kali, Yesus deng Dia pung ana bua dong ondor pi di dano Galilea pung pinggir. Ma, tagal orang banya su dengar apa yang Dia su bekin, andia ko dong samua datang dari kampong-kampong ko iko sang Dia. Dong datang dari propinsi Galilea, propinsi Yudea, deng propinsi Idumea. Ada orang laen ju datang dari kota Yerusalem, kota Sidon, deng kota Tirus. Deng ada orang laen ju datang dari kali Yarden pung sablá matahari nae. Dong samua cari ko bakatumu deng Dia. 9Tagal orang dong bagitu banya, sampe Yesus suru Dia pung ana bua dong ko sadia kasi sang Dia satu parahu. Dia mau ba'omong di atas parahu, ko dong samua dapa dengar, deng Dia sonde tapele. 10Dolu, Dia parná bekin bae banya orang saki. Andia ko sakarang samua orang saki dong datang baseti ko mau raba sang Dia.a 11Waktu orang yang setan su maso dong dapa lia sang Dia, tarús dong jato sampe muka kaná tana di Yesus pung muka. Abis ju dong batarea, bilang, “Lu ni, memang Tuhan Allah pung Ana!” 12Ma Dia larang karás sang dong, bilang, “Bosong jang kasi tau orang, bilang, Beta ni sapa!” Tuhan Yesus pili ame dua blas orang jadi Dia pung ana bua (Mateos 10:1-4; Lukas 6:12-16) 13Abis ju Yesus nae pi atas satu gunung. Dia pange ame barapa orang yang kaná deng Dia pung hati. Ju dong datang sang Dia. 14Tarús Dia tunju ame dua blas orang. Dia bilang sang dong, “Beta pili sang bosong ko iko tarús sang Beta, jadi Beta pung utusan. Beta ju mau suru sang bosong ko pi kasi tau Tuhan Allah pung pasán di samua orang. 15Deng Beta mau kasi kuasa sang bosong, ko bosong bisa usir setan-setan dari orang dong.” 16-19Itu dua blas orang dong pung nama, andia: Simon (yang Yesus ju kasi nama, Petrus), Yakobis, Yohanis, (Yakobis deng dia pung adi Yohanis ni, dong dua, Sabadeus pung ana. Yesus kasi nama sang dong dua ‘Boanerges’, dia pung arti ‘sama ke guntur’.)* Anderias, Filipus, Bartolomeos, Mateos, Tomas, Yakobis (Alpius pung ana), Tadius, Simon (yang iko partei politik Selot),† deng Yudas Iskariot (dia ni yang nanti jual buang sang Yesus). Guru agama dong kasi sala sang Tuhan Yesus, bilang, itu setan dong pung bos yang su kasi kuasa sang Dia (Mateos 12:22-32; Lukas 11:14-23, 12:10) 20Abis itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong turun kambali dari itu gunung. Ju dong maso pi dalam ruma. Ma orang banya datang makarubu lai sang Dia, sampe Yesus dong su sonde sampat makan lai. 21Lia bagitu ju, orang bilang, “Coba lia sang Yesus dolo. Dia su lupa urus diri.” Tagal Dia pung kelu dong su dengar orang ba'omong bagitu, andia ko dong datang mau ame bawa sang Dia. 22Itu waktu, guru agama dong dari Yerusalem datang ko kasi tau orang di situ, bilang, “Weh! Bosong jang iko-iko sang itu Yesus. Te Dia bisa usir setan bagitu, tagal Dia dapa kuasa dari setan dong pung bos, yang orang biasa pange Balsebul.”b 23Yesus dengar bagitu, ju Dia pange ame sang dong samua, ko bilang, “Sonde maso akal! Karmana ko setan dong pung bos bisa usir dia pung diri sandiri! 24Kalo dalam satu karaja'an, dia pung rakyat dong baku hantam, karmana ko itu karaja'an masi bisa batahan! 25Deng kalo isi ruma dong satu bara'u deng satu, karmana ko dong masi bisa batahan! 26Bagitu ju kalo setan dong satu bamusu deng satu, pasti dong tapica-pica. Kalo bagitu, na, dong ancor-ancor! 27Kalo orang mau datang rampok barang di satu orang kuat pung ruma, dia musti ika mati itu orang dolo. Abis, baru dia bisa rampok itu orang pung barang.‡ 28Jadi, Beta kasi tau memang sang bosong: Tuhan Allah su sadia hapus buang orang dong pung sala. Deng kalo orang omong tar bae-bae kaná orang laen, Tuhan Allah masi sadia kasi ampon sang dia. 29Ma kalo ada orang yang barani omong tar bae-bae kasi Tuhan Allah pung Roh yang Barisi tu, Tuhan Allah sonde kasi ampon lai dia pung sala tu, sampe kiamat ju!”c 30Yesus bilang bagitu, tagal dong su cap ame sang Dia, bilang, “Itu Orang su kaná setan!” Orang yang iko Tuhan Allah pung mau, dong tu, batúl-batúl Tuhan Yesus pung kelu (Mateos 12:46-50; Lukas 8:19-21) 31Abis ju, Yesus pung mama deng Dia pung adi dong datang pi itu ruma, ko mau katumu deng Dia. Di sana dong badiri sa di luar ruma ko suru orang pange sang Dia. 32Itu waktu, Yesus ada dudu ba'omong deng banya orang. Ju orang datang kasi tau, bilang, “Papa, ó! Papa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong mau katumu deng Papa.” 33Ma Yesus manyao, bilang, “Beta pung mama deng Beta pung sodara yang batúl tu, sapa?” 34Ais Dia lia pi itu orang yang dudu kuliling sang Dia. Ju Dia omong, bilang, “Bosong samua ni, Beta pung mama deng Beta pung sodara yang batúl. 35Te sapa yang iko Tuhan Allah pung mau, na, dong tu, batúl-batúl Beta pung kelu.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit di macam-macam tana (Mateos 13:1-9; Lukas 8:4-8) 41Satu kali, Yesus pi lai di dano Galilea. Ju orang banya sakali datang makarubu sang Dia. Abis Dia nae pi dudu di atas satu parahu yang ada balabu di situ, ko mangajar. Itu orang di darat dong samua dengar sang Dia.a 2Ju Dia ajar bam-banya sang dong pake umpama, bilang, 3“Bosong dengar bae-bae, ó! Ada satu orang pi siram bibit di dia pung kabón. 4Waktu dia siram itu bibit dong, ada yang jato di jalan. Ju burung-burung dong datang ko toto bekin abis itu bibit. 5Ma ada bibit saparu jato kaná di tana babatu. Itu bibit banupuk capát. Ma, tagal itu tana tipis, 6waktu matahari nae, ju itu nupuk dong mamalek ko mati karíng. Te dong pung akar sonde maso sampe dalam na. 7Ada bibit saparu lai jato di tenga rumput baduri. Ju itu rumput baduri dong gepe bekin mati itu nupuk, sampe sonde bisa baboa. 8Ma ada bibit saparu lai jato kaná di tana isi. Itu bibit dong banupuk, abis ju dong jadi bésar sampe baboa. Ada yang kasi bale hasil tiga pulu kali, ada yang anam pulu kali, deng ada yang sampe saratus kali. 9Jadi, bosong sapa yang ada talinga na, dengar babae, ó!” Akurang ko Tuhan Yesus ba'omong pake umpama (Mateos 13:10-17; Lukas 8:9-10) 10Ais ju, waktu Yesus su sandiri, Dia pung ana bua dua blas orang tu, deng barapa orang laen yang su dengar Dia pung ajaran tu, dong datang katumu sang Dia. Dong minta Dia kasi tau itu umpama pung arti. 11Ju Yesus manyao, bilang, “Tagal bosong mau tau batúl-batúl Tuhan Allah pung parenta, andia ko Beta kasi tau memang itu umpama pung arti. Ma kalo orang laen, na, Beta ajar deng umpama sa. 12Itu orang laen dong sama ke yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang, bilang, ‘Dong su lia, ma sonde mau mangarti. Dong su dengar, ma sonde mau tau. Biar ko dong sonde usa parcaya sang Tuhan, ko Tuhan sonde parlú kasi ampon sang dong lai.’”b Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti (Mateos 13:18-23; Lukas 8:11-15) 13Abis ju, Yesus kasi tau sang dong itu umpama pung arti, bilang, “We! Kalo bosong balóm tangkap ame ini umpama pung arti na, karmana ko bosong bisa tangkap umpama yang laen dong pung arti? 14Jadi dia pung arti, bagini: itu orang yang siram bibit tu, andia sama ke orang yang ba'omong Tuhan Allah pung Kata-kata. 15Deng itu bibit yang jato di jalan sampe burung makan abis, sama ke orang yang dengar Tuhan Allah pung Kata-kata. Ma sonde lama ju, setan dong pung bos datang ko angka bawa itu Kata-kata dari itu orang pung hati. 16Bibit yang jato kaná di tana babatu tu, sama ke orang yang su dengar, deng tarima itu Kata-kata deng sanáng hati. 17Ma itu Kata-kata sonde ba'akar. Andia ko dia sonde tasimpan lama di itu orang pung hati. Waktu orang laen bekin susa, tagal dia tarima itu Kata-kata, dia langsung lapás buang itu Kata-kata. 18Deng bibit yang jato di tenga rumput baduri tu, sama ke orang yang su dengar itu Kata-kata. 19Ma dia talalu barepot deng macam-macam urusan ko bisa idop ena-ena sa. Ju itu urusan dong samua, seti buang itu Kata-kata dari dia pung hati, sampe sonde ada hasil apa-apa lai. 20Ma bibit yang jato kaná di tana isi, sama ke orang yang pasang talinga ko tarima itu Kata-kata, deng iko Tuhan pung mau. Abis dia bekin hal-hal yang bae sa, sama ke bibit yang baboa tu. Ada yang baboa tiga pulu kali lipat, ada yang anam pulu, deng ada yang sampe saratus kali.” Jang tutu lampu te'oek deng bakul (Lukas 8:16-18) 21Yesus omong tarús dari atas itu parahu. Dia kasi tamba lai satu umpama, bilang, “Karmana! Bosong parná ko sonde, lia orang pake lampu te'oek, ais tutu sang dia dalam bakul! Ko, taro sang dia di kolong tampa tidor! Sonde, to? Kalo taro bagitu, na, dia sonde taráng lai. Orang musti taro itu lampu di tampa yang tinggi ko taráng.c 22Jadi, barang yang tasambunyi sakarang, nanti dapa lia. Apa yang orang sonde tau sakarang, nanti dapa tau.d 23Jadi, sapa yang pung talinga, na, dengar bae-bae. 24Naa, pikir bae-bae! Kalo bosong ukur orang laen pung bekin, orang ju ukur bosong bagitu. Tuhan Allah ju ukur bale sang bosong bagitu. Ma Dia pung ukuran lebe barát lai.e 25Naa, kalo orang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, dia tamba pintar. Ma kalo orang sonde pusing deng Tuhan pung mau, dia tamba bodo.”f Tuhan Yesus kasi umpama so'al bibit yang idop sandiri 26Ais ju Yesus omong tamba, bilang, “Tuhan Allah pung karaja'an tamba bésar sama ke bibit yang orang siram di dia pung kabón. 27Biar itu orang pulang, tidor-bangun, sonde inga itu bibit lai. Ma itu bibit banupuk deng tamba bésar tarús. 28Te itu bibit idop sandiri di tana, mulai batangke, babunga, sampe ba'isi. 29Kalo padi su masa na, tuan kabón tau datang ko koru sa. Tuhan Allah pung karaja'an ju bagitu. Samua itu, Tuhan yang karjá.”g Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici (Mateos 13:31-32,34; Lukas 13:18-19) 30Abis itu, Yesus omong sambung, bilang, “Beta tamba satu umpama lai, bagini: bosong bisa banding Tuhan Allah pung orang dong. Dong mulai deng sadiki sa, ma tamba lama, dong tamba banya. 31Itu tingka ke biji yang paling kici ana. 32Ma kalo kotong su tanam itu biji, dia idop jadi pohon yang paling bésar. Ju burung-burung datang cari sombar ko basarang di situ.” 33Itu, Yesus pung cara ajar sang dong iko dong pung mangarti. 34Dia biasa pake umpama kalo ajar sang orang dong. Ma kalo deng Dia pung ana bua dong, Dia kasi tau itu umpama pung arti samua. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (Mateos 8:23-27; Lukas 8:22-25) 35Dia pung sore, Yesus masi di atas parahu. Ju Dia suru Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari kotong balayar pi sablá.” 36Abis dong nae parahu sama-sama deng Yesus. Ju dong balayar kasi tenga itu orang banya dong di situ. Ma ada yang iko nae parahu laen. 37-38Itu waktu, Yesus alas Dia pung kapala di bantal ko tidor sonu di balakang. Sonde lama ju angin ribut datang. Ombak puku kasi maso aer di Yesus dong pung parahu, sampe amper ponu. Jadi ana bua dong taku mo mati. Ju dong datang kasi bangun sang Dia, bilang, “Papa! Bangun dolo! Kotong su mau calaka ni! Ma Papa sonde toe sang botong!” 39Dengar bagitu, ju Yesus bangun ko togor itu angin, bilang, “Diam!” Abis Dia parenta itu dano, bilang, “Tadó suda!” Itu angin langsung barenti, deng laut ju tadó memang. 40Abis Yesus togor Dia pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong samua taku bagitu? Bosong sonde parcaya sang Beta, ko?” 41Dong samua taku deng heran, ju dong ba'omong, bilang, “Dia ni sapa, é? Sampe angin deng ombak ju dengar sang Dia, ó!” Tuhan Yesus bekin bae orang yang takaná setan banya (Mateos 8:28-34; Lukas 8:26-39) 51Abis ju, Yesus deng Dia pung ana bua dong sampe di dano Galilea pung sablá, di satu tampa nama Gerasa. 2-6Di situ ada satu orang laki-laki yang takaná setan sampe gila. Dia tenga di kuburan. Siang-malam dia tapaleuk kuliling bukit-bukit di situ deng talanjang bulat ko batarea tarús-tarús. Deng dia puku bekin luka dia pung badan deng batu. Ma dia kuat mo mati. Sonde ada orang yang bisa ika sang dia, biar deng rante besi ju. Orang dong su ulang kali ika dia pung kaki-tangan deng rante besi, ma dia bekin putus itu rante deng kasi pata buang besi dari dia pung kaki. Dia talalu kuat sampe sonde ada satu orang ju yang bisa tahan sang dia. Orang gila yang takaná setan Waktu Yesus dong turun dari parahu ko inja kaki di darat, ju itu orang gila dapa lia sang dong dari jao. Ais dia kaluar dari itu kuburan, ju dia lari pi ko tikam lutut di Yesus pung muka. 7-8Lia itu orang pung muka bagitu, ju Yesus omong, bilang, “Hoi! Setan jahat! Lu kaluar dari ini orang!” Ais, itu orang batarea karás-karás, bilang, “Hee! Lu mau bekin apa sang beta! Beta tau Lu ni, memang Yesus, Tuhan Allah yang paling kuasa pung Ana. Beta minta ko Lu jang siksa sang beta, ó!” 9Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Lu pung nama sapa?” Itu orang manyao, bilang, “Beta pung nama Legion , te botong ni, banya sakali, tingka ke banya batalyon!” 10Ais setan dong pake itu orang ko minta Yesus jang suru sang dong kaluar dari itu da'era. 11Sonde jao dari situ ada barapa orang yang jaga babi satu kandang. Itu babi dong samua kira-kira ada dua ribu ekor. Dong ada cari-cari makan di pinggir gunung. 12Ais ju, itu setan dong minta sang Yesus, bilang, “Suru sang botong ko pi maso di itu babi dong.” 13Dengar bagitu, ju Yesus satuju. Ju itu setan dong lari kaluar dari itu orang ko maso pi dalam itu babi dong. Ju babi yang dua ribu ekor tu, dong balari harba-biruk turun iko gunung pung pinggir pi dalam dano, ju dong samua mati tanggalám di situ. 14Dapa lia bagitu, ju orang yang jaga itu babi dong samua jadi taku mo mati. Abis dong lari pi bakastau orang kuliling kampong-kampong di situ. Ju banya orang kaluar datang ko mau pi lia apa yang su jadi. 15Dong datang katumu sang Yesus, ju dong dapa lia itu orang yang takaná setan ada dudu di situ. Dia pung pikiran su jadi bae, deng dia su pake pakean. Lia bagitu ju, itu orang dong samua taku, tagal dong tau, sapa yang bisa usir kasi kaluar banya setan dari itu orang, na, dia memang batúl-batúl orang hebat. 16Ais dong samua bakastau kuliling, bilang, dong su lia deng biji mata sandiri itu orang gila su bae, deng itu babi dong yang su mati tanggalám. 17Ju itu orang kampong di situ dong datang minta ko Yesus kasi tenga dong pung tampa. 18Waktu Yesus mau nae pi dalam parahu, ju itu orang yang tadi takaná setan datang minta sang Dia ko dia ju mau iko. 19Ma Yesus sonde mau. Dia omong, bilang, “Lebe bae lu pulang ko kasi tau lu pung kelu samua, apa yang Tuhan Allah su bekin kasi sang lu. Deng bilang Tuhan Allah sayang sakali sang lu.” 20Ais ju, itu orang pulang ko pi kuliling satu da'era deng sapulu kota yang dong biasa subu, bilang, ‘Dekapolis’. Dia bacarita apa yang Yesus su bekin kasi sang dia. Samua orang yang dengar dia pung carita tu, dong heran mo mati, bilang, “Memang batúl, ó!” Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana. Deng parampuan saki dara loos yang sonto Tuhan Yesus pung baju (Mateos 9:18-26; Lukas 8:40-56) 21Ais ju Yesus dong balayar pulang pi dano pung sablá. Waktu dong turun dari parahu, orang banya sakali datang makarubu sang Dia. 22Di situ ju ada satu orang nama Yairus. Dia tu, kapala ruma ibadat di itu kota. Waktu dia lia sang Yesus, ju dia tikam lutut di Dia pung muka 23ko minta-minta, bilang, “Papa, é! Beta pung ana nona baru umur dua blas taon, ada saki mo mati. Papa tolong datang ko bekin bae sang dia dolo.”* 24Ju Yesus iko sang Yairus ko pi dia pung ruma. Ma waktu dong mulai bajalan, banya orang iko sang Dia sampe dong baseti sang Dia dari kiri-kanan. 25Di itu orang banya dong pung teng-tenga, ada satu parampuan yang dia pung datang bulan sonde barenti batúl su dua blas taon. 26Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong ko pake bayar dokter-dokter. Ma sonde ada yang bisa bekin bae sang dia. Ma dia pung panyaki tu, foe tarús. 27-29Itu parampuan su dengar banya, so'al Yesus. Jadi, dia baseti di tenga orang banya tu, ko mau datang deka-deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Dia ada pikir di dia pung hati, bilang, “Asal beta bisa raba Dia pung baju sa, beta musti bae!” Waktu dia sonto Yesus pung baju ju, takuju sa, dia pung dara loos tu, barenti memang. Dia rasa dia su bae batúl. 30Pas itu waktu ju, Yesus rasa ada tanaga yang kaluar dari Dia pung badan. Ju Dia bale balakang ko lia itu orang banya dong. Abis Dia tanya, bilang, “Bosong sapa yang ada sonto Beta pung baju, é?” 31Dia pung ana bua dong manyao, bilang, “Papa lia sandiri sa. Ko orang bagini banya dong baseti satu deng yang laen na. Abis Papa tanya, bilang, ‘Sapa yang sonto Beta pung baju?’” 32Ma Yesus maen lia kuliling, ko mau cari tau sapa yang tadi ada sonto sang Dia. 33Dengar Yesus tanya bagitu, ju itu parampuan su taku mo mati. Ais dia tikam lutut di Yesus pung muka ko mangaku samua, bilang, “Papa! Beta yang sonto Papa pung baju.” 34Ju Yesus manyao sang dia, bilang, “Tagal mama parcaya batúl-batúl sang Beta, andia ko mama su bae. Sakarang, mama pulang deng sanáng suda.” 35Yesus masi ba'omong bagitu, ju ada satu orang datang dari Yairus pung ruma, ko kasi tau, bilang, “Kasian, ana nona su mati. Jadi jang bekin cape sang Bapa Guru lai. Dia sonde usa pi lai.” 36Ma Yesus sonde ame pusing itu orang pung omong. Jadi, Dia bilang sang Yairus, “Lu sonde usa taku, é! Parcaya sang Tuhan sa.” 37Ju Yesus jalan kasi tenga dia pung ana bua laen dong. Ma Dia bawa sang Petrus, Yakobis deng dia pung adi Yohanis, ko dong jalan tarús. 38Waktu dong sampe di Yairus pung ruma, dong lia orang banya dong batasibu, deng dengar dong ada manangis makarereu. 39Yesus maso pi dalam. Abis ju, Dia tanya sang dong, bilang, “Akurang ko bosong tasibu deng manangis makarereu bagini? Ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa.” 40Dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju dong samua katawa olok-olok sang Dia. Ais Dia suru sang dong samua kaluar. Ju Dia pange ame itu ana pung papa deng mama, deng Dia pung ana bua tiga orang, ko dong samua maso pi dalam itu ana pung kamar. 41Ju Yesus pegang itu ana pung tangan, abis Dia pake dong pung bahasa Aram ko omong sang dia, bilang, “Talita kum!” (Dia pung arti, bilang, “Nona! Bangun suda!”) 42-43Takuju sa, itu nona bangun ko mulai bajalan. Ais Yesus suru dia pung mama, bilang, “Kasi ini ana makan suda!” Samua orang yang lia apa yang su jadi tu, dong taheran-heran sakali. Ma Yesus larang karás sang dong, bilang, “Bosong jang kasi tau sapa-sapa, bilang, Beta su kasi idop kambali sang dia!” Orang Nasaret dong tola sang Tuhan Yesus (Mateos 13:53-58; Lukas 4:16-30) 61Ais ju, Yesus deng Dia pung ana bua dong samua pulang pi Dia pung kampong Nasaret. 2Pas kaná deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus maso pi di ruma ibadat ko mangajar. Itu hari ada banya orang yang pi sambayang. Waktu dong dengar Dia pung ajaran, dong taheran-heran, ko bilang, “Ini orang pung pintar lai! Dia ju pung kuasa na! Karmana ko Dia bisa bagitu? 3Padahal Dia cuma tukang kayu. Kotong kanál Dia pung mama Maria; deng Dia pung adi-adi dong, andia Yakobis, Yoses, Yudas deng Simon. Dia ju ada pung adi parampuan barapa orang. Kotong samua tenga satu kampong na!” Andia ko dong camburu sampe dong su sonde mau dengar sang Dia lai. 4Ju Yesus kasi tau, bilang, “Memang batúl! Orang lebe suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir dari tampa laen, daripada di kampong sandiri.”a 5-6aMa itu orang dong pung hati karás mo mati, sampe dong sonde mau parcaya sang Yesus lai. Andia ko Dia heran, ju Dia sonde pake Dia pung kuasa lai di situ. Dia cuma bekin bae satu-dua orang saki sa. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang (Mateos 10:5-15; Lukas 9:1-6) 6bAbis ju, Yesus pi kuliling di kampong-kampong yang badeka ko ajar orang dong, Tuhan Allah pung mau. 7Dia pange ame Dia pung ana bua dua blas orang ko suru dong bajalan dua-dua orang pi kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae. Dia ju kasi kuasa sang dong ko usir setan. 8-9Dia parenta sang dong, bilang, “Bosong sonde usa bawa bam-banya di jalan. Sonde usa bawa bakál, doi, deng tas. Bawa tongkat deng sandal di kaki, deng satu baju sa. 10Kalo ada orang tarima sang bosong di dong pung ruma, na, bosong musti tenga di situ sampe bosong barangkat lai. 11Ma kalo sampe di satu tampa, abis orang di situ dong sonde mau tarima, deng sonde mau dengar sang bosong, na, angka kaki dari situ. Ais kasi tau sang dong, bilang, ‘Bosong sonde mau dengar na. Jadi biar bosong pikol tanggong-jawab sandiri!’”* 12Abis ju, dong pi ko kasi tau itu Kabar Bae. Dong bilang samua orang musti barenti suda dari dong pung sala-sala, ais bale ko idop iko Tuhan pung mau-mau. 13Ju dong usir kasi kaluar setan dong. Abis itu, dong taro minya di orang saki dong pung kapala, ko sambayang bekin bae sang dong. Ju dong bae memang.b Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani (Mateos 14:1-12; Lukas 9:7-9) 14Itu waktu, orang di mana-mana su kanál Yesus. Carita so'al deng Dia pung kuasa tu, ju su sampe di raja Herodes pung talinga. Ada orang bilang, “Yohanis Tukang Sarani tu, su idop ulang di Yesus pung diri! Andia ko, Dia bisa bekin itu tanda heran dong samua.” 15Ma ada orang laen yang bilang, “Sonde! Ini Elia yang su idop ulang di Dia pung diri. Ko, Tuhan Allah pung jubir yang laen dari dolu dong.”c 16Ma waktu raja Herodes dengar dong omong ame Yesus bagitu ju, dia manyao, bilang, “Ini tantu Yohanis Tukang Sarani yang tempo hari beta suru potong ame dia pung kapala. Sakarang dia su idop ulang lai, ó!” 17-18Raja Herodes suru bagitu, tagal dia ada parkara bésar deng Yohanis. Dia pung carita bagini: raja Herodes su kawin ame sang dia pung adi Filipus pung maitua, nama Herodias. Padahal Filipus deng Herodias balóm bacere. Andia ko Yohanis togor ulang-ulang, bilang, “Papa Raja sonde bole ba'ame deng papa pung adi pung bini. Te itu su langgar kotong pung adat Yahudi na!” Ma Herodes kawin deng itu parampuan sa. Ais ju, dia suru orang dong pi tangkap ame sang Yohanis ko kasi maso pi bui.d 19Tagal Yohanis su togor ulang-ulang bagitu, andia ko itu parampuan simpan hati ko mau bunu bekin mati sang dia sa. Ma balóm sampat, te Herodes su tahan ame sang dia di bui. 20Ju dia suru tantara dong ko jaga bae-bae sang dia. Memang Herodes eleng sang Yohanis. Dia tau, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah yang kirim sang dia. Deng dia tu, orang bae. Herodes memang suka dengar Yohanis pung omong. Ma satu-satu kali, dia pung hati tar enak dengar Yohanis pung omong. 21Ais itu, ju satu hari, mama Herodias dapa sampat ko balas dia pung saki hati. Itu hari, dong ada bekin raja Herodes pung hari jadi. Dong undang orang-orang bésar ko dong datang makan hari jadi. Yang datang tu, orang pamarenta, tantara pung kapala dong, deng tua-tua adat Galilea dong. 22Di teng-tenga pesta, ju mama Herodias pung ana nona maso pi baronggeng. Dia pung ronggeng talalu bagus, sampe bekin sanáng Herodes deng dia pung tamu dong. Ju Herodes pange sang dia ko tanya, “Lu mau minta apa sang beta, na, kasi tau sa! Nanti beta kasi. 23Biar lu minta bagi dua beta pung karaja'an ju, beta kasi. Beta sumpa deng Tuhan Allah pung nama!” 24Ju itu nona pi ko tanya dia pung mama, bilang, “Mama! Mama kira beta minta apa yang paling bae sang papa?” Ju dia pung mama manyao, bilang, “Naaa! Pi ko minta ame itu Yohanis pung kapala.” 25Abis, itu nona datang sang Herodes capát-capát, ko pasán, bilang, “Papa! Beta minta ko bawa kasi sang beta Yohanis pung kapala taro dalam dulang. Sakarang juga!” 26Herodes dengar ame bagitu, ju dia pung hati ilang memang. Ma dia su sonde bisa hela kambali dia pung sumpa, te samua orang su dengar na. 27Abis ju, dia parenta satu komandán ko pi potong ame sang Yohanis pung kapala dari dalam bui. 28Ju dong potong ame Yohanis pung kapala, abis taro dalam dulang, ko pi kasi sang itu nona. Dia tarima ame itu dulang, ju dia koko bawa pi kasi sang dia pung mama. 29Waktu Yohanis pung ana bua dong dengar, bilang, dong su angka bawa Yohanis pung kapala, ju dong datang ame dia pung mayat, ko pi kubur sang dia. Bagitu sa, carita Yohanis pung mati. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (Mateos 14:13-21; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14) 30Satu waktu, ana bua yang Yesus su utus tu, dong pulang samua ko bakumpul ulang lai deng Dia. Dong kasi tau samua yang dong su bekin, deng apa yang dong su ajar sang orang dong. 31Ma itu waktu, orang banya sakali bajalan pi-datang ko cari sang Yesus. Sampe-sampe Dia deng Dia pung ana bua dong sonde bisa makan lai. Ju Yesus kasi tau dia pung ana bua dong, bilang, “Mari kotong pi cari tampa sunyi, ko kotong bisa barenti cape ame sadiki dolo, ma.” 32Jadi dong samua nae pi dalam parahu ko pi cari tampa sunyi yang jao dari kampong. 33Ma itu orang banya dong dapa lia Yesus dong pung parahu pi iko-iko itu dano pung pinggir. Ais dong kaluar kampong iko jalan darat, ju dong sampe lebe dolo dari Yesus dong. 34Waktu Yesus turun dari parahu, ju Dia dapa lia orang banya su tunggu sang Dia. Ais ju Dia jato kasian sang dong, tagal dong samua sonde tau mau bekin karmana, sama ke domba yang sonde ada pung gambala. Ais Dia ajar sang dong Tuhan Allah pung maue 35-36dari siang sampe sore. Ju Dia pung ana bua dong kasi tau sang Dia, bilang, “Papa! Lebe bae Papa suru ini orang dong samua ko dong pi béli makan di kampong-kampong badeka di sini. Te ini su sore ni, deng sonde ada makan di sini.” 37Ma Yesus manyao, bilang, “Sonde usa! Bosong sa yang kasi makan sang dong.” Ma dong bale tanya, bilang, “Awee! Kalo botong kasi makan orang bagini banya, na, botong musti kasi kaluar doi banya mo mati! Sama ke satu tukang pung gaji satu taon!† Mana bisa botong dapa doi bagitu banya!” 38Ju Yesus manyao, bilang, “Bosong pi cari tau dolo, sapa yang ada bawa bakál.” Ais ju dong pi cari tau, ju dong kambali kasi tau, bilang, “Ada roti lima bua, deng ikan dua ekor sa.” 39Ais Yesus suru itu orang samua ko dudu bakumpul di atas rumput. 40Ju dong pi dudu bakumpul. Ada yang bakumpul saratus-saratus orang, deng ada yang lima-lima pulu orang. 41Ais ju, Yesus ame itu roti lima bua, deng itu ikan dua ekor. Ju Dia mangada pi langit ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Abis itu, Dia kasi pica-pica itu roti, ju sorong kasi pi di Dia pung ana bua, ko dong pi bagi-bagi kasi sang itu orang dong samua. Itu ikan dua ekor ju Dia bagi-bagi kasi. 42Ais ju dong samua makan sampe kinyang. 43Makan abis ju, itu ana bua dong pi kumpul ame itu makanan yang lebe dong, ponu dua blas bakul. 44Dong kira-kira ada lima ribu orang. Itu baru laki-laki yang makan sa. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana. Tuhan Yesus jalan di atas aer (Mateos 14:22-33; Yohanis 6:16-21) 45Abis itu, Yesus suru Dia pung ana bua dong pi nae parahu ko pi lebe dolo di kampong Betsaida di itu dano pung sablá. Ma Dia masi tenga di situ, ko suru itu orang banya dong pulang. 46Waktu dong samua pulang, ju Dia nae pi di gunung satu ko sambayang. 47-50Waktu su malam ju, Yesus turun kambali. Dia su dapa lia ana bua dong pung parahu su sampe di teng-tenga dano. Ma dong ada badayong satenga mati, tagal parahu balayar lawan angin muka na. Waktu amper siang ju, Yesus pi iko sang dong. Ma Dia jalan sa di atas aer. Waktu Dia su mau lewat itu parahu, ju dong dapa lia sang Dia. Dong takuju mo mati. Tarús dong batanya, bilang, “Hee! Apa ni? Setan, ko apa?” Ma Yesus langsung omong, bilang, “Woe! Bosong jang taku, ó! Ini Beta ni.” 51Waktu Yesus nae pi dalam parahu, ju itu angin tadó memang. Dia pung ana bua dong samua heran tar abis-abis. 52Dong baru lia Yesus pake Dia pung kuasa ko kasi makan lima ribu orang lebe. Ma dong balóm mangarti batúl Dia pung kuasa, tagal dong pung hati karás. Orang saki di Genesaret dong rame-rame pi di Tuhan Yesus (Mateos 14:34-36) 53Waktu dong sampe di dano pung sablá, ju dong balabu di kota Genesaret pung pante. 54Waktu dong turun dari parahu, orang banya su dapa lia sang dong. Ju dong batarea, bilang, “We! Yesus su datang, ó!” 55-56Dong samua lari pi bakastau kuliling, ju orang dong pikol bawa datang orang-orang saki dong. Pokonya, asal dong dengar, bilang, Yesus ada di satu tampa, dong rame-rame pikol bawa orang saki, ko kasi tidor sang dong di tana lapang. Dong pikir, kata, “Asal itu orang saki dong sonto ame Yesus pung ujung baju sa, tantu dong bae.” Sonto bagitu, ju dong bae memang. Manusia pung atoran jang ganti buang Tuhan Allah pung parenta (Mateos 15:1-9) 71Ada satu rombongan orang Farisi deng barapa guru agama datang dari Yerusalem ko katumu sang Yesus. 2-5Itu orang Farisi dong pegang karás dong pung adat Yahudi. Umpama, kalo orang mau makan, musti cuci tangan iko adat pung mau. Bagitu ju, kalo pulang pasar, dong musti mandi dolo. Sampe-sampe dong pung barang dapur sandiri, sama ke pareu, piring, galás, cerek, samua musti cuci iko adat pung mau, baru bole pake makan. Kalo ada orang Yahudi laen yang sonde iko itu adat, orang Farisi dong mara. Andia ko, dong mara waktu dong dapa lia Yesus pung ana bua dong makan sonde cuci tangan iko adat pung mau. Ais, dong datang ko kasi sala sang Yesus, bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong makan, ma sonde cuci tangan dolo? Itu, dong su malawan kotong pung adat dari nene-moyang!” 6-7Ma Yesus manyao, bilang, “Bosong ni, memang orang yang omong laen, bekin laen! Dari dolu ba'i Yesaya su tulis Tuhan Allah pung omong, bilang, ‘Ini orang dong puji sang Beta, cuma deng mulu sa, ma sonde deng hati. Dong bekin bagitu, ju parcuma sa. Dong sonde pusing Beta pung mau, ma dong cuma iko manusia pung mau sa.’a Bosong ju sama deng itu. 8-9Bosong su kasi tenga Tuhan Allah pung parenta, ko mau iko manusia pung adat sa. Bosong memang pintar sakali bekin bagitu! 10Dolu-dolu ba'i Musa su kasi tau Tuhan Allah pung parenta, bilang, ‘Kasi hormat sang bosong pung papa deng mama.’ Deng tamba lai, bilang, ‘Kalo satu orang maki dia pung papa ko mama, musti hukum kasi mati sang dia.’b 11-12Tuhan Allah ajar bagitu, ma bosong ajar laen lai. Bosong bilang, ‘Kalo orang janji mau kasi satu barang sang Tuhan Allah, biar dia pung papa deng mama sangsara mo mati, ma itu barang sonde bole pake ko bantu dong, te su janji nanti mau kasi sang Tuhan Allah na.’ 13Andia ko Beta su bilang tadi, bosong su buang Tuhan Allah pung mau, ko bosong ganti deng atoran baru. Ada banya atoran yang bosong su ganti bagitu.” Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati (Mateos 15:10-20) 14Ais ju, Yesus pange orang laen dong di situ, ko bilang, “Pasang talinga dolo, ko bosong mangarti. 15Apa yang maso pi dalam parú, itu sonde bekin kamomos orang. Ma apa yang kaluar, itu yang bekin kamomos. 16[Naa, sapa yang ada talinga, dengar bae-bae, ó!]”* 17Ais Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan kasi tenga itu orang dong, ko maso pi dalam satu ruma. Ju Dia pung ana bua tanya itu umpama pung arti. 18-19Yesus manyao, bilang, “Bosong ju sonde mangarti, ko? Dia pung maksud bagini: apa yang orang makan, itu bae. Ma yang kaluar tu, tar bae. Apa yang kotong makan, maso di parú, abis kaluar ulang lai. (Tuhan Yesus pung maksud, bilang, orang bole makan apa sa. Sonde larang.) 20Ma apa yang kaluar dari orang pung hati, itu yang bekin kamomos sampe Tuhan Allah noju sang dia, deng sonde mau bagabung deng dia. 21Te banya parkara jahat kaluar dari orang pung hati! Sama ke: pikir jahat, maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko dia pung bini, mancuri, bunu orang, 22balalas, barsina, jahat, putar-balek, iko nafsu, iri hati, omong kasi jato orang, sombong, kurang ajar, deng kapala batu. 23Naa, samua yang jahat bagitu tu, kaluar dari orang pung hati. Itu yang bekin rusak sang dia. Tuhan Allah ju noju sang dia.” Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi (Mateos 15:21-28) 24Abis ju, Yesus dong kasi tenga itu tampa, ko pi di satu kota nama Tirus. Sampe di situ, tarús dong maso pi dalam satu ruma, lantaran Yesus sonde mau ada orang tau Dia ada di situ. Ma Dia sonde bisa sambunyi. 25-26Di situ ada satu mama yang bukan orang Yahudi. Dia lahir di da'era Fenisia di propinsi Siria sana. Waktu dia dengar Yesus datang, dia pi minta Yesus ko usir kasi kaluar setan dari dia pung ana parampuan. 27Ma Yesus buang bahasa, bilang, “Ana-ana dong musti makan lebe dolo, baru buang dia pung sisa kasi anjing.” [Deng maksud tasambunyi, Yesus musti bantu Dia pung orang Yahudi dolu, baru bisa bantu orang laen.] 28Ma itu mama balas, bilang, “Batúl, Papa! Ma itu anjing ada di kolong meja. Dia ju makan yang jato dari itu ana pung piring.” [Deng maksud, bilang, waktu ana-ana makan, anjing ju dapa makan. Biar Yesus bantu Dia pung orang, Dia ju musti lia orang laen.] 29Dengar bagitu, Yesus kasi tau, bilang, “Awii! Mama su omong batúl sakali! Jadi mama pulang suda, te itu setan su kaluar dari mama pung ana.” 30Ais, itu mama pulang. Sampe di ruma, dia pung ana ada tidor sonu. Itu setan memang su kaluar. Tuhan Yesus bekin bae satu orang bisu deng tuli 31Abis itu, ju Yesus dong kasi tenga itu kota Tirus, iko jalan pante lewat kota Sidon. Dari situ, dong jalan tarús sampe di dano Galilea. Ais dong jalan pi di satu da'era deng sapulu kota yang dong biasa subu,bilang, ‘Dekapolis’. 32Di situ ada satu orang yang bisu deng tuli. Dia pung kawan dong bawa sang dia pi Yesus. Dong minta ko Yesus taro tangan di dia pung kapala, ko bekin bae sang dia. 33Ju Yesus kasi tenga itu orang banya ko pi sandiri deng itu orang. Yesus kasi maso jari pi dalam itu orang pung talinga dua-dua. Ais ju, Dia taro luda di jari, ju raba itu orang pung lida. 34Yesus mangada pi langit, hela napas panjang, ais parenta, bilang, “Efata! ” (Dia pung arti, bilang, “Tabuka suda!”) 35Dia bilang bagitu sa, ju itu orang pung talinga dapa dengar memang. Itu orang pung lida yang kaku tu, noe memang, sampe dia mulai ba'omong ena-ena. 36Abis ju, dong dua kambali pi orang banya. Yesus larang sang dong, bilang, “Dengar, ó! Bosong jang kasi tau orang, bilang, Beta su bekin bae ini orang.” Biar Yesus larang karás, ma dong bacarita rame di mana-mana. 37Orang yang dengar itu carita, dong heran mo mati. Ju dong ba'omong, bilang, “Talalu hebat! Ini Orang bekin samua jadi bae. Orang tuli dapa dengar. Orang bisu bisa ba'omong.” Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang (Mateos 15:32-39) 81-3Satu kali, ju ada orang banya datang bakumpul ko dengar sang Yesus. Dong su iko sang Dia sampe tiga hari, andia ko dong su sonde ada makanan lai. Ju Yesus pange ame Dia pung ana bua dong, ko bilang, “Beta su rasa kasian sang ini orang banya dong. Ada yang su datang dari jao, baru dong bakumpul su tiga hari, sampe su sonde ada makanan lai. Lebe bae dong jang pulang deng parú kosong dolo. Jang sampe dong samaput di tenga jalan.” 4Yesus pung ana bua dong manyao, bilang, “Papa. Ini tampa su jao dari kampong. Jadi sonde mungkin kotong bisa kasi makan orang bagini banya!” 5Ma Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong pung roti, ada barapa banya?” Dong manyao, bilang, “Papa. Botong ada simpan roti cuma tuju bua sa.” 6Ais Yesus suru itu orang dong samua ko dudu di tana. Ju Dia ame itu roti tuju bua, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Abis Dia bekin pica-pica itu roti deng Dia pung tangan ko kasi pi di Dia pung ana bua dong. Ju dong pi babagi kasi itu orang dong samua. 7Dong ju dapa ikan barapa ekor. Abis Yesus minta tarima kasi lai sang Tuhan Allah buat itu ikan dong. Tarús Dia suru Dia pung ana bua dong ko pi babagi ame kasi itu orang dong lai. 8-9Dong samua kira-kira ada ampa ribu orang. Dong makan sampe kinyang. Makan abis, ju ana bua dong pi kumpul makanan yang tasisa dong, ponu tuju bakul. Ais itu, Yesus suru dong samua pulang. 10Waktu dong pulang, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong nae pi dalam parahu, ko pi di satu tampa, nama Dalmanuta. Orang Farisi mau kasi jato Tuhan Yesus (Mateos 16:1-4) 11Waktu Yesus dong sampe di Dalmanuta, ju ada barapa orang dari partei Farisi datang katumu sang Dia. Dong baso'al-jawab deng Dia ko mau hiki sang Dia. Dong minta sang Dia, bilang, “Papa! Kasi tunju tanda heran ko jadi bukti, bilang, Lu memang dapa kuasa dari Tuhan Allah.”a 12Yesus hela napas panjang, bilang, “Kalo Beta dengar bosong omong bagitu, Beta manyasal! Akurang ko bosong minta tanda heran? Jang bagitu! Tanda heran memang ada, ma Beta sonde bekin kasi bosong.”b 13Abis ju, Yesus jalan kasi tenga sang dong ko pi nae kambali dalam parahu deng dia pung ana bua dong. Ju dong barangkat pi dano pung sablá. Tuhan Yesus ajar, bilang, ati-ati deng orang Farisi dong pung pangaru (Mateos 16:5-12) 14Waktu Yesus dong sampe di tenga dano, baru ana bua dong inga yang dong lupa bawa bakál. Dong cuma bawa roti satu bua sa. 15Dengar dong omong roti, Yesus bilang, “Bosong musti ati-ati! Jang bosong takaná raja Herodes deng orang Farisi dong pung pangaru jahat. Dong pung pangaru sama ke bibit roti yang orang campor ko bekin reis roti.”c 16Dengar Dia omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong bingung. Ju dong ba'omong, bilang, “Bapatua omong apa tu? Mangkali Dia omong bagitu, tagal botong sonde bawa roti na.” 17Ma Yesus tau dong pung pikiran. Jadi Dia omong, bilang, “Akurang ko bosong cuma omong roti sa! Bosong sonde tangkap Beta pung maksud, ko? Bosong pung otak memang tumpul talalu! 18Bosong su lia deng bosong pung mata sandiri, ma sonde tau dia pung arti! Sama ke sonde lia sa! Bosong dengar deng talinga sandiri, ma sonde mangarti apa-apa. Sama ke bosong sonde tau dengar! Bosong su lupad 19itu roti lima bua yang Beta bekin pica-pica ko kasi makan itu lima ribu orang dong, ko? Tempo hari bosong kumpul ame itu roti pung sisa barapa bakul?” Dong manyao, bilang, “Dua blas bakul, Papa.” 20Yesus tanya lai, bilang, “Bosong masi inga tempo hari Beta bekin pica-pica itu roti tuju bua ko kasi makan itu ampa ribu orang, ko? Bosong kumpul ame sisa dong barapa bakul?” Dong manyao, bilang, “Tuju, Papa!” 21Ju Yesus bilang, “Memang batúl! Bosong su lia deng mata kapala sandiri, ma akurang ko bosong masi balóm mangarti Beta pung kuasa datang dari mana?” Tuhan Yesus bekin bae orang buta di Betsaida 22Ais itu, Yesus dong sampe di kampong Betsaida. Di situ orang dong antar bawa satu orang buta pi Yesus. Dong minta Yesus sonto bekin bae itu orang buta. 23Ais Yesus pegang ame itu orang pung tangan ko bawa sang dia pi luar kampong. Ju Dia sumbur luda pi itu orang pung mata, ais Dia raba itu mata. Dia tanya, bilang, “Karmana? Lu su bisa dapa lia, ko?” 24Itu orang angka muka ko lia kiri-kanan, ais dia manyao, bilang, “Hoo! Beta lia orang bajalan. Ma tingka ke lia pohon yang bajalan!” 25Ais Yesus taro lai Dia pung tangan pi di itu orang pung mata. Ju itu orang coba lia ulang, tau-tau dia pung mata su bae batúl. Sakarang dia su dapa lia deng taráng. 26Ju Yesus suru itu orang pulang, ais kasi inga sang dia, bilang, “Lu pulang suda, ma iko jalan laen! Jang bale lai pi Betsaida.” Petrus kasi tau, bilang, Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu (Mateos 16:13-20; Lukas 9:18-21) 27Ais itu ju, Yesus dong bajalan kuliling kampong-kampong di Kaisarea Filipi. Di tenga jalan Yesus tanya sang dong, bilang, “Kalo iko orang dong pung carita, dong bilang Beta ni, sapa?” 28Dong manyao, bilang, “Ada yang bilang ‘Yohanis Tukang Sarani’. Ada yang bilang ‘Ba'i Elia’, Tuhan pung jubir dolu tu. Ada laen bilang Papa ni, satu dari Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang laen dong.”e 29Ju Yesus tanya lai bilang, “Ma, bosong sandiri bilang Beta ni, sapa?” Petrus manyao, bilang, “Papa ni, Kristus! Yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu.”f 30Ma Yesus larang sang dong, bilang, “Bosong jang kasi tau sapa-sapa, é!” Tuhan Yesus kasi tau memang Dia pung sangsara deng Dia pung mati (Mateos 16:21-28; Lukas 9:22-27) 31Abis itu, Yesus mulai kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Nanti Beta dapa sangsara banya, tagal tua-tua adat, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng guru agama dong samua tola buang sang Beta. Nanti dong bunu bekin mati sang Beta, ma pas deng dia pung lusa,* Beta idop kambali.” 32Yesus kasi tau tarús taráng bagitu, ju Petrus hela ame sang Dia pi pinggir ko togor, bilang, “Papa jang omong bagitu! Beta sonde kasi tenga dong nae tangan sang Papa.” 33Ma Petrus omong bagitu, bukan iko Tuhan pung mau. Ju Yesus bale ko lia Dia pung ana bua laen dong. Ais Dia togor sang Petrus deng karás, bilang, “Hee! Itu setan dong pung bos pung omong! Iskarobis dari sini! Lu cuma pikir manusia pung mau sa, bukan Tuhan pung mau!” 34Ais ju Yesus pange orang laen dong ko datang bakumpul deng Dia pung ana bua dong. Ais Dia ajar sang dong, bilang, “Sapa yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lupa buang dia pung mau sandiri, ko iko Tuhan pung mau sa. Biar orang mau bunu sang dia, dia musti iko tarús sa, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi mati.g 35Te orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang bagitu sa! Ma orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta deng kasi tau Tuhan pung jalan idop, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan.h 36Dengar, é! Kalo lu dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola sang lu, lu ontong apa? 37Biar lu pikol bawa dunya pung isi samua ju, lu sonde bisa tukar deng lu pung jiwa! 38Inga, é! Orang di ini dunya sakarang pung jahat macam-macam. Dong sonde toe iko sang Tuhan. Jadi, sapa yang malu iko sang Beta, ko malu pegang Beta pung ajaran, Beta ju nanti malu mangaku sang dia di Tuhan Allah pung muka. Te Beta, Manusia Tulen ni, nanti Beta datang kambali dari sorga. Deng Tuhan pung ana bua dari sorga dong, ju iko sama-sama deng Beta. Botong turun dari sorga deng Bapa pung kuasa yang hebat, baru orang tau Beta ni, sapa. 91Bosong jang lupa Beta pung omong ni. Ada yang dari bosong samua ni, yang balóm mati, ma nanti dapa lia Tuhan Allah ada pegang parenta deng kuasa bésar.” Tuhan Yesus jadi laen, deng Dia pung pakean mangkilat di atas gunung (Mateos 17:1-13; Lukas 9:28-36) 2Abis anam hari ju, Yesus minta sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko dong sama-sama pi nae di atas satu gunung tinggi yang sonde ada orang. Waktu dong sampe di atas, dong lia Yesus su jadi laen. 3Deng Dia pung pakean su jadi puti mangkilat. Di ini dunya sonde ada barang yang lebe puti dari Dia pung pakean tu. 4Takuju sa, ju dong dapa lia Yesus ada ba'omong deng ba'i Elia deng ba'i Musa. 5-6Petrus dong taku mo mati. Ju Petrus su bingung sa, sampe dia omong sambarang bagitu. Ais dia kasi tau sang Yesus, bilang, “Papa! Botong enak di sini, é! Jadi lebe bae botong bekin tiga lopo. Satu kasi sang Papa, satu kasi ba'i Musa, deng satu lai kasi ba'i Elia.” 7Abis itu, ju awan turun datang ko tutu ame sang dong. Ju dong dengar suara kaluar dari itu awan, bilang, “Dengar, ó! Yesus ni, Beta pung Ana sayang. Bosong dengar bae-bae sang Dia sa!”a 8Waktu Petrus dong dengar itu suara, dong lia kuliling, ma takuju dong sonde dapa lia orang laen lai. Cuma Yesus sandiri sa. 9Abis itu, Yesus deng dia pung ana bua dong jalan turun dari itu gunung. Ju Yesus pasán sang dong, bilang, “Apa yang bosong baru lia tadi tu, bosong jang kasi tau sapa-sapa. Beta ni, Manusia Tulen. Beta musti mati dolo. Ais, nanti kalo Beta su idop kambali, baru bosong bole kasi tau orang.” 10Dong pegang bae-bae Yesus pung pasán tu, ju dong sonde kasi tau orang. Ma dong tiga mulai batanya sandiri, bilang, “Dia pung maksud apa, bilang, Dia mau ‘idop kambali dari Dia pung mati’ tu? Karmana, é?” 11Ju dong tanya sang Dia, bilang, “Guru agama dong bilang, ‘Ba'i Elia musti datang dolo, baru Kristus datang.’ Ma iko Papa, karmana?”b 12Yesus manyao, bilang, “Memang batúl. Ba'i Elia musti datang dolo ko buka jalan kasi Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su tunju dari dolu. Ma karmana? Bosong balóm mangarti apa yang dong su tulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi so'al itu Manusia Tulen, ko? Te dong su tulis memang, bilang, nanti kalo Dia su datang, na, orang bekin susa sampe dong mau bunu mati sang Dia. 13Ma bosong musti pasang talinga bae-bae ó! Itu ba'i Elia memang su datang. Ma orang bekin susa sang dia, iko dong pung mau. Itu ju pas deng apa yang ba'i-ba'i dong su tulis memang dari dolu.” Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahanam (Mateos 17:14-21; Lukas 9:37-43a) 14Waktu Yesus deng Dia pung ana bua tiga orang tu, bakatumu kambali deng ana bua laen, dong dapa lia orang banya ada bakumpul. Itu orang banya dong ada datang ko lia Yesus pung ana bua laen bakanjar deng guru agama dong. 15Waktu orang banya dong dapa lia sang Yesus, dong takuju, te dong kira Dia masi ada di atas gunung. Ais dong lari pi katumu deng Dia. 16Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong ada bakanjar apa di sini?” 17Ada satu orang datang, bilang, “Papa, dengar dolo! Beta ada bawa beta pung ana laki-laki, ko Papa bekin bae sang dia. Dia bisu, sonde bisa ba'omong, te dia takaná setan. 18Kalo itu setan su maso, na, dia banting-banting ini ana pung badan di tana. Abis, itu ana pung mulu babusa, deng dia makan gigi. Ais dia pung badan bakaku sama ke kayu. Beta su minta Papa pung ana bua dong, ko tolong usir itu setan. Ma dong sonde bisa apa-apa.” 19Dengar bagitu, ju Yesus masparak sang dong, bilang, “Hee! Bosong ni, su talalu! Beta su ajar ulang-ulang sang bosong, ma bosong sonde mangarti bae-bae. Deng bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Beta! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan? Mari bawa itu ana datang di sini!” 20Ais dong koko bawa itu ana datang sang Yesus. Ma waktu itu setan dapa lia sang Yesus, ju dia banting itu ana sampe jato taguling-guling di tana, deng dia pung mulu babusa. 21Ais ju Yesus tanya itu ana pung papa, bilang, “Lu pung ana jadi bagini ni, su dari kapan tempo?” Dia pung papa manyao, bilang, “Su dari kici. 22Itu setan su lama mau kasi mati sang ini ana. Dia kasi jato beta pung ana ulang-ulang pi dalam api, deng kasi tanggalám pi dalam aer. Jadi Papa tolong dolo! Kalo bisa, Papa kasian sang botong ko bekin bae ini ana dolo.” 23Yesus manyao, bilang, “Akurang ko lu bilang ‘kalo bisa’? Beta memang bisa bekin samua, asal orang parcaya dolo!” 24Ais itu, bapatua manyao deng mau manangis sa, bilang, “Papa! Memang beta su parcaya. Ma tolong ko beta pung parcaya jadi lebe kuat lai!” 25Itu waktu, Yesus lia banya orang su mulai datang makarubu di situ. Ais dia parenta itu setan, bilang, “He, setan jahanam! Lu kaluar suda dari ini ana, ko dia dapa dengar, deng dia dapa ba'omong. Lu jang maso ulang lai sang dia!” 26Dengar Yesus omong bagitu ju, itu setan batarea karás-karás. Dia bekin itu ana jato tahela-hela, baru kaluar kasi tenga sang dia. Ju itu ana faraku sama ke su mati sa. Sampe orang dong di situ ba'omong, bilang, “Naa! Dia su mati!” 27Ma Yesus pegang ame itu ana pung tangan ko tolong kasi bangun sang dia. Ju dia bangun memang. 28Ais Yesus deng dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ko maso pi dalam satu ruma. Di situ dong sandiri tanya sang Yesus, bilang, “Papa! Akurang ko tadi botong sonde bisa usir itu setan?” 29Ais Yesus kasi tau, bilang, “Dengar bae-bae! Setan dong memang jahat. Jadi, kalo bosong sonde sambayang minta tolong sang Tuhan, na, bosong sonde ontong usir setan macam bagitu.” Tuhan Yesus kasi tau ulang lai Dia pung mati (Mateos 17:22-23; Lukas 9:43b-45) 30Abis itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ko maso pi propinsi Galilea. Itu waktu, Yesus sonde mau ada orang yang tau Dia ada di situ, 31te Dia cuma mau ajar sang Dia pung ana bua sa. Dia kasi tau sang dong, bilang, “Sonde lama lai, te dong mau jual sang Beta pi orang laen. Ais dong bunu bekin mati sang Beta, Manusia Tulen ni. Memang Beta mati, ma nanti dia pung lusa, Beta idop kambali.”* 32Yesus kasi tau bagitu, ma Dia pung ana bua dong babingung. Dong sonde barani tanya lai Yesus pung maksud tu, apa. Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar, bilang, sapa yang paling bésar (Mateos 18:1-5; Lukas 9:46-48) 33Abis itu, ju Yesus dong jalan sampe di Kapernaum. Waktu dong maso pi dalam ruma, ju Yesus tanya sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Tadi bosong bakanjar apa di jalan tu?” 34Ma sonde ada yang barani manyao, te di tenga jalan dong ada basambung mulu, bilang, sapa yang paling bésar dari dong samua.c 35Ais Yesus dudu ko ajar sang dong, bilang, “Sapa yang mau jadi orang bésar, dia pung idop musti batúl-batúl jadi sama ke orang kici ko layani samua orang.”d 36Ais Yesus koko ame satu ana kici di situ, ko Dia kambali pi dong pung teng-tenga. Ju Dia omong, bilang, 37“Sapa yang iko Beta ko layani orang kici sama ke ini ana, dia pung arti, itu orang ju ada layani sang Beta. Deng dia ju ada layani sang Beta pung Papa yang utus sang Beta datang di ini dunya.”e Sapa yang jadi kotong pung orang? (Lukas 9:49-50) 38Abis itu, Yesus pung ana bua Yohanis, kalák, bilang, “Papa! Satu kali, botong lia ada satu orang pake Papa pung nama ko usir setan. Ma botong larang sang dia, te dia bukan kotong pung orang na.” 39Ma Yesus manyao, bilang, “Hee! Bosong jang larang sang dia. Te sapa yang pake Beta pung nama ko bekin tanda heran, dia sonde akan omong bekin busuk Beta pung nama. 40Kalo dia sonde malawan sang kotong, artinya dia ju kotong pung orang.f 41Naa, inga bae-bae, ó! Kalo ada orang yang tau, bilang, bosong iko sang Kristus, ais dia tolong sang bosong, tantu Tuhan Allah sonde lupa itu orang pung cape. Biar dia cuma kasi minum aer puti satu galás sa, ju Tuhan Allah sonde lupa sang dia.”g Jang maen-maen deng dosa! (Mateos 18:6-9; Lukas 17:1-2) 42Ais Yesus kasi tau lai sang dong, bilang, “Kalo ada orang yang bekin satu ana kici iko jalan idop yang sala, sampe itu ana sonde parcaya lai sang Beta, awas, ó! Lebe bae kasi itu orang, kalo ame batu bésar satu,† ika di dia pung batang leher, ko kasi tanggalám di tenga laut. 43Kalo lu bekin sala pake lu pung tangan, potong buang itu tangan sa! Te lebe bae lu maso sorga biar bawa tangan sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan dua-dua.h 44[Naraka tu, memang tampa sangsara. Dia pung api sonde tau mati na. Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.]‡ 45Kalo lu bekin sala pake lu pung kaki, potong buang itu kaki sa. Te lebe bae lu maso sorga bawa lu pung kaki sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung kaki dua-dua. 46[Naraka tu, memang tampa sangsara. Dia pung api sonde tau mati na. Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.]§ 47Kalo lu bekin sala pake lu pung mata, do'i buang lu pung mata sa! Te lebe bae lu maso pi sorga deng mata sablá sa, daripada dong buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata dua-dua.i 48‘Naraka tu, memang tampa sangsara. Dia pung api sonde tau mati na. Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.’j 49Beta pung ajaran ni, memang barát. Jadi sapa yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús, sama ke daging yang orang taro garam ko se'i pake api, ko biar itu daging batahan lama. 50Garam tu, bae. Kotong pake ko bekin enak makanan. Ma kalo itu garam sonde asin lai, dia pung guna apa? Kotong buang sa. Bosong ju musti jadi sama ke garam, ko idop basayang deng samua orang.k Naa! Bosong barenti bakanjar, bilang, sapa bésar, sapa kici!” Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng so'al kawin-cere (Mateos 19:1-12; Lukas 16:18) 101Abis ju, Yesus dong pi di propinsi Yudea, deng tampa-tampa laen di kali Yarden pung sablá matahari nae. Di mana-mana orang banya datang makarubu sang Dia. Sama ke biasa, Yesus ajar sang dong. 2Ada barapa orang Farisi yang datang ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong tanya, bilang, “Iko kotong pung atoran agama, kalo laki-laki su kawin, dia bole bacere, ko sonde?” 3Yesus manyao, bilang, “Inga dolo! Atoran laki-bini yang ba'i Musa kasi sang kotong, bilang, karmana?” 4Dong manyao, bilang, “Ba'i Musa pung atoran bilang, orang bole bacere, asal kasi surat cere sang dia pung bini dolo.”a 5Yesus balas, bilang, “Hee! Dengar, é! Tagal bosong pung kapala batu, andia ko ba'i Musa tulis bagitu! 6Jang bosong lupa itu carita mula-mula waktu Tuhan bekin langit deng bumi! Ada tatulis bilang, ‘Tuhan Allah bekin manusia, laki-laki deng parampuan.b 7Andia ko laki-laki kasi tenga dia pung papa deng dia pung mama, pi idop satu hati deng dia pung bini, 8te dong dua su jadi satu.’c 9Kalo Tuhan Allah sandiri su bekin dong dua jadi satu, manusia jang kasi cere lai!” 10Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong sandiri maso pi dalam satu ruma. Di situ dong tanya Yesus pung ajaran tadi. 11Yesus manyao, bilang, “Sapa yang cere buang dia pung bini, ais kawin lai, itu su barsina! 12Parampuan ju bagitu! Kalo dia su cere buang dia pung laki, ais kawin lai, itu ju barsina!”d Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana (Mateos 19:13-15; Lukas 18:15-17) 13Satu waktu, ada orang bawa dong pung ana-ana pi sang Yesus, ko minta Dia taro tangan kasi berkat sang dong. Ma Yesus pung ana bua togor itu orang dong. 14Yesus dapa lia bagitu, ju Dia mara Dia pung ana bua dong, bilang, “Kasi tenga itu ana dong datang di Beta! Sonde usa larang! Te orang yang sama ke dong ni, yang Tuhan Allah pung orang. 15Bosong inga bae-bae! Sapa yang mau datang mangada sang Tuhan Allah, dong musti rindu sang Dia, sama ke ana-ana rindu dong pung papa deng mama. Kalo sonde bagitu, dong sonde pantas jadi Tuhan Allah pung orang.”e 16Abis itu, Yesus paló ame itu ana dong, deng taro tangan di dong satu-satu, ko kasi berkat. Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah (Mateos 19:16-30; Lukas 18:18-30) 17Waktu Yesus dong mau barangkat, ju ada satu orang kaya lari-lari datang ko mau katumu sang Dia. Dia tondo di Yesus pung muka, abis dia tanya, bilang, “Bapa Guru yang terhormat! Beta mau tanya sadiki. Bagini, Bapa. Beta musti bekin karmana, ko biar beta tau parsís, beta bisa maso sorga ko idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah?” 18Yesus manyao, bilang, “Akurang ko lu bilang sang Beta, ‘terhormat’? Sonde ada satu orang yang terhormat, kecuali Tuhan Allah sa. 19Lu su tau, Tuhan Allah pung parenta dari dolu dong, bilang, ‘Jang bunu orang; Jang barsina; Jang mancuri; Jang jadi saksi putar-balek; Jang tipu orang ko ame dong pung barang; Deng kasi hormat sang lu pung papa deng mama.’”f 20Itu orang manyao, bilang, “Batúl, Bapa Guru! Mulai dari muda, beta su iko itu parenta samua.” 21Yesus kasian itu orang. Ju Dia bilang, “Batúl! Ma masi ada lai satu hal. Sakarang lu pulang ko jual bekin abis lu pung harta dong samua. Dia pung doi, lu pi bagi-bagi kasi orang susa dong. Abis itu, lu datang ko iko sang Beta suda. Nanti Tuhan Allah balas kasi sang lu deng harta laen di sorga.” 22Itu orang dengar ame Yesus pung omong bagitu, ju dia pung hati ancor. Ais dia pulang deng hati susa mo mati, tagal dia kaya batúl na. 23Ju Yesus lia pi-datang, deng omong sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Dengar, é! Orang kaya memang paling susa maso sorga!” Binatang onta 24Dengar Dia omong bagitu, ju ana bua dong bingung. Ma Yesus tamba lai, bilang, “Dengar bae-bae! Mau jadi Tuhan Allah pung orang tu, talalu susa sakali! Jang pikir itu gampang sa. 25Ko orang kaya maso sorga jadi Tuhan Allah pung orang, itu sama susa ke binatang onta bésar satu, maso pi dia pung kandang lewat jarom pung lobang.” 26Yesus pung omong tu, bekin dong samua tamba bingung lai. Ju dong batanya, bilang, “Kalo memang batúl bagitu, sapa yang bisa dapa salamat, é?” 27Yesus lia sang dong satu-satu, ju Dia bilang, “Buat manusia, memang sonde mungkin. Ma jang lupa: buat Tuhan Allah, samua bisa jadi!” 28Abis ju Petrus angka omong, bilang, “Papa. Botong su kasi tenga botong pung samua-samua, ko iko sang Papa. Ma botong dapa apa?” 29-30Yesus bilang, “Beta mau kasi tau sang bosong bagini: orang yang iko sang Beta, deng jalan kasi tenga dia pung mama-papa, dia pung kaka-adi, dia pung ana-ana dong, dia pung kabón, dia pung karjá, deng dia pung isi ruma samua, ko pi kasi tau orang di mana-mana Tuhan Allah pung Kabar Bae, nanti dia tarima bale sampe saratus kali lipat. Samua hal yang dia su kasi tenga tu, nanti dia tarima kambali lebe-lebe. Deng dia ju nanti kaná siksa tagal dia iko sang Beta. Ma nanti kalo ini dunya kiamat, dia akan idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah. Itu dia pung balasan! 31Inga, é! Orang yang bekin-bekin diri bésar, iko Tuhan Allah pung pikir, nanti dia jadi orang yang paling kici. Ma orang yang anggap diri kici, iko Tuhan Allah pung pikir, dia yang nanti jadi orang bésar.”g Ini su tiga kali Tuhan Yesus kasi tau Dia pung mati (Mateos 20:17-19; Lukas 18:31-34) 32Itu waktu, Yesus dong bajalan pi Yerusalem. Yesus jalan paling muka. Dia pung ana bua dua blas orang deng orang laen dong iko Dia. Dong ada inga apa yang Dia omong dolu, bilang, orang mau bunu sang Dia di Yerusalem. Tagal itu, ju dong jadi bingung, deng taku. Dengar bagitu, ais Yesus pange ame Dia pung ana bua sandiri, ko kasi tau lai apa yang orang mau bekin sang Dia di Yerusalem. 33Dia omong, bilang, “Bosong dengar, é! Kotong sakarang mau pi Yerusalem. Beta ni, Manusia Tulen. Ma di sana dong jual sang Beta, kasi pi di kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng guru agama dong. Abis dong kasi hukum mati sang Beta. Ju dong lapás buang sang Beta pi orang laen yang sonde kanál sang Tuhan Allah. 34Ais dong omong bekin malu sang Beta. Dong buang luda sang Beta. Dong firuk kasi ancor-ancor Beta pung badan. Ais baru dong bunu bekin mati sang Beta. Memang Beta mati batúl. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.”* Yakobis deng Yohanis minta jadi orang bésar (Mateos 20:20-28) 35Abis ju, Yakobis deng Yohanis, andia Sabadeus pung ana dong, datang sang Yesus. Dong minta sang Dia, bilang, “Papa Guru! Botong ada parlú.” 36Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong parlú apa?” 37Dong manyao, bilang, “Bagini, Papa! Nanti, kalo Papa su dudu pegang parenta, na, botong minta ko Papa kasi dudu sang botong, satu di Papa pung sablá kanan, satu di sablá kiri, ko botong ju pegang parenta.” 38Yesus manyao, bilang, “Bosong dua ni sonde mangarti apa yang bosong minta. Beta ni, nanti dapa sangsara banya. Jadi, karmana? Bosong kira bosong ju mampu pikol itu sangsara sama-sama deng Beta sampe mati, ko?”h 39Dong manyao, bilang, “Botong bisa, Papa!” Yesus balas lai sang dong, bilang, “Memang, bosong ju nanti pikol itu sangsara sama ke Beta. 40Ma sapa yang nanti dudu di Beta pung kanan deng kiri, itu bukan Beta yang putus. Itu Tuhan Allah pung hak putus. Dia su putus memang, sapa-sapa yang dudu di itu tampa.” 41Waktu ana bua yang laen dong dengar Yakobis deng Yohanis pung minta bagitu, ju dong mara. 42Ais Yesus pange ame sang dong samua, ju Dia bilang, “Bagini! Bosong su tau, to? Orang-orang bésar yang pegang parenta dong biasa tendes dong pung rakyat, sampe dong sonde bisa bagarák. Deng kapala-kapala dari bangsa yang sonde kanál sang Tuhan Allah, dong kasi parenta lebe-lebe, sampe dong pung rakyat sonde bisa angka kapala. 43Ma bosong sonde bole bekin bagitu! Naa, sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke tukang suru-suru ko layani orang laen.i 44Deng orang yang mau jadi kapala, dia musti bekin diri sama ke jongos.j 45Te Beta, Manusia Tulen ni, bukan datang ko orang layani sang Beta. Ma Beta datang ko layani banya orang. Beta datang kasi Beta pung idop anteru-anteru ko tabús ame banya orang dari dong pung sala-sala.” Tuhan Yesus bekin bae orang buta (Mateos 20:29-34; Lukas 18:35-43) 46Yesus deng Dia pung ana bua, deng orang banya sakali sampe di kota Yeriko. Waktu dong mau jalan tarús, ju ada satu orang buta yang dudu minta-minta di pinggir jalan. Dia pung nama Bartimeos, papa Timeos pung ana. 47Waktu dia dengar, bilang, yang lewat tu, Yesus dari Nasaret, ju dia batarea karás-karás, bilang, “Yesus! Daud pung turunan, é! Botong su tunggu-tunggu lama sang Papa! Kasian sang beta dolo!” 48Dengar dia batarea bagitu, ju orang dong togor sang dia, bilang, “Hee! Diam!” Ma dia batarea lebe karás lai, bilang, “Yesus! Daud pung turunan, é! Kasian sang beta!” 49Ais Yesus barenti. Ju Dia bilang, “Bosong bawa sang dia datang di sini!” Ju dong pi sang dia, bilang, “Lu diam suda! Papa Guru ada pange sang lu. Mari suda!” 50Dengar bagitu, Bartimeos lempar buang dia pung salimut, ju dia badiri capát-capát ko pi katumu sang Yesus. 51Yesus tanya sang dia, bilang, “Lu mau apa?” Itu orang buta manyao, bilang, “Papa, é! Beta minta ko beta bisa dapa lia.” 52Yesus bilang lai sang dia, “Tagal lu parcaya, bilang, Beta bisa bekin bae sang lu, sakarang ju lu su bae! Pi suda!” Ju Bartimeos pung mata langsung bae memang. Abis itu, dia pi iko antar sang Yesus. Tuhan Yesus dong maso pi Yerusalem, deng banya orang puji-puji sang Dia, sama ke orang bésar (Mateos 21:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19) 111Waktu dong su deka deng kota Yerusalem, dong sampe di dua kampong, Betfage deng Betania, di gunung Saitun pung pinggir.* Dari situ Yesus dong tunggu sabantar. Ais Dia kirim Dia pung ana bua dua orang ko pi lebe dolo. 2Dia pasán, bilang, “Bosong dua pi lebe dolo di itu kampong sana. Kalo bosong maso, nanti bosong dapa lia binatang keledai pung ana satu, ada ta'ika di situ. Orang balóm parná nae coba sang dia. Bosong pi buka dia pung tali ko hela bawa sang dia datang di sini. 3Ma kalo ada orang tanya sang bosong, bilang, ‘Akurang ko bosong lapás bawa itu keledai?’ Naa, bosong manyao, bilang, ‘Botong pung Bos mau pake sang dia. Kalo su pake abis, nanti Dia kirim pulang memang.’” Binatang keledai 4Ais, itu dua orang dong pi, ju dong dapa lia itu keledai pung ana ada ta'ika di muka satu ruma di pinggir jalan. Ju dong lapás ko bawa sang dia. 5Ma orang yang ada badiri di situ dong tanya, bilang, “Hoi! Akurang ko bosong lapás ame orang pung keledai?” 6Ais dong manyao, bilang, “Botong pung Bos mau pake sang dia. Kalo su pake abis, nanti botong bawa pulang memang.” Ju itu orang dong kasi tenga sang dong ko hela bawa pi itu keledai. 7Dong hela bawa pi Yesus. Abis dong taro dong pung salimut di atas itu keledai, ju Yesus nae. Tuhan Yesus maso pi dalam kota Yerusalem 8Waktu dong mau maso pi dalam kota, ju ada banya orang yang ame dong pung salimut, deng dong pung salendang, ko taro di jalan. Ada ju yang pi potong ame daon-daon palam† di pinggir jalan ko dong buka-buka di tenga jalan. Deng bagitu, dong bekin tanda, bilang, dong sambut sang Tuhan Yesus deng hormat. Sama ke dong biasa tarima orang-orang bésar. 9Ju ada orang saparu pi bajalan lebe dolo di muka Yesus, deng ada yang iko dari balakang. Dong mulai ba'eki, bilang, “Hosana! Kotong puji-puji sang Tuhan Allah!‡ Tuhan kasi berkat sang orang yang datang pake Tuhan pung nama, tagal Tuhan su utus sang Dia!a 10Hosana! Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! Tagal Tuhan mau kasi bangun kambali Raja Daud pung parenta! Hosana! Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! Tagal Tuhan su dudu parenta memang, di langit yang paling tinggi!” 11Sampe dalam kota, ais Yesus dong pi maso di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Ju Yesus lia bae-bae kuliling itu kompleks. Ma, tagal su sonde ada waktu lai, ju dong pulang kambali pi di kampong Betania. Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat deng dia pung kintal Tuhan Yesus parenta satu pohon ko dia sonde bisa baboa lai (Mateos 21:18-19) 12Dia pung beso papagi, dong jalan kaluar dari Betania ko maso kambali di kota Yerusalem. Ma di tenga jalan, Yesus su rasa lapar. 13Dia dapa lia satu pohon di pinggir jalan. Orang biasa makan dia pung bua.§ Jadi Yesus pi deka-deka itu pohon ko mau lia coba ada bua ko sonde. Ma waktu Dia sampe di itu pohon, Dia sonde dapa lia apa-apa. Ko memang bukan dia pung musim baboa na. Dia baru mulai badaon sa. 14Ju Yesus omong kasi itu pohon, bilang, “Tagal lu sonde kasi lu pung bua sang Beta, jadi mulai dari sakarang, lu sonde bisa kasi lu pung bua sang orang laen lai!” Dia pung ana bua dong dengar Dia omong karás bagitu. Tuhan Yesus maso pi di Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia bongkar buang pasar di situ (Mateos 21:12-17; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22) 15Ais dong bajalan tarús, sampe di Yerusalem, ju Yesus pi maso lai di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Di itu Ruma Sambayang pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko dong bajual burung pompa yang orang pake buat korban sambayang. Lia bagitu, ju Yesus pi usir kasi kaluar sang dong. Dia banting kasi talempar meja-meja yang dong pake tukar doi, deng banting kasi tabale bangku-bangku yang dong pake bajual itu burung dong. 16Dia ju larang samua orang ko sonde bole bawa ame dong pung barang ko jalan potong lewat itu kintal lai. 17Ju Dia ajar sang dong, bilang, “Bosong su tau memang apa yang Tuhan pung jubir su tulis, bilang, ‘Beta kasi bangun Beta pung Ruma ni, ko orang-orang dari samua bangsa datang sambayang di sini.’ Ma bosong su bekin ini Ruma jadi parampok dong pung tampa bakumpul!”b 18Waktu kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong dengar Yesus su bekin bagitu, ju dong jengkel sang Dia. Ais dong mulai cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Dia. Ma dong ju eleng, tagal banya orang talalu suka Dia pung ajaran. 19Waktu matahari su mulai tanggalám, ju Yesus dong kaluar dari kota Yerusalem, ko dong kambali pi tidor di kampong Betania. Kalo kotong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, nanti Dia kasi apa yang kotong minta (Mateos 21:20-22) 20-21Dia pung beso papagi, dong kambali lai pi Yerusalem. Di tenga jalan, dong lewat itu pohon yang kamaren Yesus omong kasi dia. Dia pung ana bua dong taheran-heran, tagal itu pohon su mati karíng sampe dia pung akar-akar. Ju Petrus inga Yesus pung omong yang kamaren tu. Ais dia kasi tau, bilang, “Papa! Lia coba! Itu pohon yang kamaren Papa kasi kutuk tu, su mati!” 22Ju Yesus manyao, bilang, “Memang batúl! Asal bosong ju parcaya sang Tuhan Allah bagitu. 23Kalo bosong parcaya batúl-batúl, bosong bisa suru gunung satu ko ta'angka pi laut. Ju Tuhan Allah kasi pinda itu gunung, asal bosong jang parcaya satenga-satenga! Bosong musti parcaya batúl-batúl sang Tuhan Allah.c 24Naa! Jang lupa, ó! Asal bosong parcaya batúl-batúl, bilang, Tuhan Allah mampu kasi apa yang bosong minta, pasti Dia bekin kasi bosong! 25Ma kalo ada yang sambayang, padahal dia pung hati ada batar-enak deng orang laen, dia musti babae deng itu orang dolo. Bagitu, baru bosong pung Papa di sorga mau hapus buang bosong pung sala-sala. 26[Kalo ada dari bosong yang simpan hati, deng sonde mau kasi ampon orang, tantu bosong pung Papa di sorga ju sonde mau lupa bosong pung sala-sala dong.”]**d Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak (Mateos 21:23-27; Lukas 20:1-8) 27Abis ju, dong jalan tarús. Sampe di Yerusalem, dong maso kambali lai pi di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong maso di kintal, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat Yahudi datang, 28ko baso'al deng Yesus, bilang, “Sapa suru lu datang bekin kaco di sini kamaren? Sapa yang kasi lu hak!” 29Ma Yesus tau dong ada cari jalan ko mau kasi jato sang Dia. Ais Dia balas, bilang, “Beta ju mau tanya sang bosong. Bosong manyao sang Beta dolo, baru Beta manyao sang bosong. 30Beta mau tanya bagini: bosong samua kanál sang Yohanis, Tukang Sarani tu, to? Naa, sapa yang suru sang dia ko pi sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?” 31Ais dong bapikir pi-datang, deng barunding, bilang, “Awee! Botong su kaná! Kalo botong manyao, bilang, ‘Tuhan Allah yang suru’, nanti dia balas, bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis!’ 32Ma botong ju sonde bisa bilang, ‘Manusia yang suru.’ Te nanti orang dong samua mangamok. Tagal dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.” 33Ais dong manyao sa, bilang, “Botong sonde tau!” Ju Yesus bale manyao, bilang, “Naa! Kalo bagitu, Beta ju sonde mau kasi tau, bilang, sapa yang suru sang Beta.” Tuhan Yesus carita umpama so'al orang karjá kabón anggor (Mateos 21:33-46; Lukas 20:9-19) 121Ais itu, Yesus omong lai deng itu kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat Yahudi dong. Dia pake umpama, bilang, “Ada satu orang pi buka kabón ko mau tanam pohon anggor di dia pung tana sapotong. Ais dia bekin pagar kuliling. Deng dia bekin bak ko mau tada bua anggor pung aer. Ju dia kasi badiri satu tampa jaga yang tinggi. Ais dia kasi sewa itu kabón pi orang laen, ko dong karjá bagi hasil deng dia. Tarús dia barangkat pi luar negrí.a Kabon bua anggor, ruma jaga yang tinggi, deng bak inja bua anggor ko ame dia pung aer 2Sampe musim ketu bua anggor, ju itu tuan tana suru dia pung orang karjá satu pi di itu tukang garap dong, ko minta dia pung bagian. 3Ma waktu dia pung sampe, itu tukang garap dong tangkap ame sang dia, ju dong papoko sang dia. Ais dong suru sang dia ko pulang deng tangan kosong. 4Ais, itu tuan tana kirim dia pung orang karjá satu lai. Ma itu tukang garap dong papoko sang dia pung kapala sampe luka-luka. Ais dong bekin malu, deng dong iskarobis sang dia. 5Abis, itu tuan tana kirim ulang dia pung orang karjá laen lai. Ma dong bunu sang dia. Biar dong bekin karmana ju, itu tuan tana maen kirim tarús dia pung orang karjá. Ma itu tukang garap dong papoko saparu, deng bunu saparu. 6Sakarang cuma tenga lai satu orang sa. Andia tuan tana pung ana laki-laki satu biji yang dia paling sayang. Tagal sonde ada jalan laen lai, jadi dia kirim itu ana sa. Dia pikir, bilang, ‘Kalo beta kirim beta pung ana sandiri, pasti dong tarima bae-bae, deng dong dengar sang dia.’ 7Jadi, dia kirim dia pung ana pi sana. Ma waktu tukang garap dong dapa lia itu ana datang, ju dong ba'omong, bilang, ‘We! Bosong lia dolo! Bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri! Kalo bapatua mati, dia ni yang nanti tarima itu pusaka samua. Mari kotong bunu itu ana, ko biar kotong yang soa dia pung pusaka ni!’ 8Ais dong rame-rame tangkap, ju dong bunu sang dia. Tarús dong lempar buang dia pung mayat pi balakang kabón. Itu umpama sampe di situ sa.” 9Abis ju, Yesus tanya sang orang bésar dong, bilang, “Iko bosong pung pikiran, kira-kira itu tuan tana mau bekin karmana sang itu tukang garap dong? Iko Beta, su tantu dia datang ko bunu bekin abis itu tukang garap dong samua. Abis itu, dia kasi sewa itu kabón anggor pi orang laen. 10Kotong samua su dapa baca dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang. Ma sakarang itu batu su jadi batu alas. 11Tuhan Allah sandiri yang pili ame, ju kasi dudu itu batu. Andia ko kotong lia dia pung bagus lai!’”b 12Itu orang bésar dong langsung mangarti, bilang, Yesus ada ser sang dong pake itu umpama. Dong parsís ke tukang garap kabón anggor tadi tu. Ais ju dong mulai ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang suka Yesus pung ajaran. Jadi dong pi jalan kasi tenga sang Dia sa. Orang mau hiki sang Tuhan Yesus deng pake so'al bayar bea (Mateos 22:15-22; Lukas 20:20-26) 13Ais itu, orang Yahudi pung orang bésar dong suru barapa orang Farisi, deng orang dari Herodes pung partei pi baso'al deng Yesus, ko mau hiki sang Dia. 14Ais dong datang, ju baso'al deng Dia, bilang, “Bapa Guru! Botong samua tau yang Bapa pung hati lurus, deng sonde tau putar-balek. Bapa lia orang pung hati sa. Bapa ju kasi tau Tuhan Allah pung mau deng tarús-taráng, tagal Bapa sonde pandang muka. Naa! Sakarang, botong mau tanya satu hal. Iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong ni musti bayar bea kasi sang pamarenta Roma pung raja bésar,* ko sonde?” 15Ma Yesus su tau dong mau pancing sang Dia, ko Dia omong malawan pamarenta Roma. Ju Yesus manyao deng karás, bilang, “Akurang ko bosong mau hiki sang Beta deng itu so'al! Coba kasi lia sang Beta doi perak satu dolo!” Pamarenta Roma pung doi perak 16Ais dong sorong kasi sang Dia doi perak satu. Ju Yesus ame ko pareksa itu doi. Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Ini gambar ni, sapa pung muka? Deng ini sapa pung nama?” Abis dong manyao, bilang, “Itu pamarenta Roma pung raja bésar!” 17Ais Yesus bilang, “Naa! Kalo bagitu, bosong pi kasi sang pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi sang Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak.” Dengar Dia manyao bagitu, ju dong samua taheran-heran, ko Dia bilang batúl na. Andia ko dong sonde bisa hiki ame sang Dia. So'al orang mati idop kambali; deng orang bakawin di sorga, ko sonde? (Mateos 22:23-33; Lukas 20:27-40) 18Ada satu partei agama laen, yang orang subu, bilang, partei Saduki. Dong ajar, bilang, orang mati sonde bisa idop kambali. Satu kali, ada barapa orang Saduki ju datang mau hiki sang Yesus.c 19Dong omong deng Yesus, bilang, “Bapa Guru! Ba'i Musa ada tulis kasi sang kotong, ini adat bilang: kalo ada satu laki-laki mati kasi tenga dia pung bini, ma sonde ada ana, na, itu laki-laki pung adi musti kawin ame itu janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.d 20Memang Musa ajar bagitu. Ma botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang partama kawin lebe dolo. Ais dia mati, deng sonde ada ana. 21Ju dia pung adi yang iko sang dia, kawin bale itu janda. Sonde lama dia ju mati, deng sonde dapa ana. Bagitu ju deng adi yang nomer tiga; dia kawin deng itu janda, ma dia mati, ju sonde ada ana. 22Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. Abis ju, itu janda mati. 23Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki! Ma kalo dunya kiamat ko Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, nanti itu parampuan jadi sapa pung bini dari itu tuju orang?” 24Ais Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong batanya bagitu, dia pung arti, bosong sonde mangarti batúl Tuhan Allah pung Tulisan Barisi pung isi. Deng bosong ju sonde mangarti Tuhan Allah pung kuasa. Jadi, bosong ni su sala batúl! 25Dengar, é! Bagini: di sorga, sonde ada yang kawin. Samua orang mati yang Tuhan kasi idop kambali, sonde ada yang kawin lai. Bagitu ju Tuhan Allah pung ana bua di sorga sonde kawin. 26Abis, Beta ju kasi tau so'al orang mati dong idop kambali, ko sonde. Ba'i Musa tulis so'al pohon kici yang tabakar ma sonde angus tu. Bosong inga itu carita, ko sonde? Waktu api manyala di itu pohon, Tuhan Allah kasi tau sang Musa, bilang, ‘Beta ni, lu pung ba'i-ba'i dong pung Tuhan Allah. Andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob. Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’e 27Naa! Kotong tau, bilang, itu ba'i-ba'i dong su lama mati. Ma, tagal Tuhan Allah su bilang Dia masi jadi dong pung Tuhan, andia ko kotong tau, bilang, dong su idop kambali. Jadi, biar orang su mati, ju dong idop kambali. Memang orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to? Jadi, kalo bosong pegang tarús itu ajaran, bilang, orang mati sonde idop kambali, bosong memang su talalu sala tu!” Sayang sang Tuhan deng sayang sang orang (Mateos 22:34-40; Lukas 10:25-28) 28Itu waktu, ada satu guru agama yang iko dengar Yesus dudu ba'omong deng orang dari partei Saduki dong. Itu guru agama pikir, bilang, Yesus su manyao dong pung so'al tu deng bae. Abis dia tanya sang Yesus, bilang, “Papa! Beta mau tanya bagini: kotong pung adat pung atoran, deng agama pung parenta dong, banya sakali. Dari samua parenta yang datang dari ba'i Musa tu, yang mana yang paling pantíng?” 29Yesus manyao, bilang, “Parenta yang paling pantíng dalam Tuhan pung Tulisan Barisi tu, bilang, bagini: ‘Samua orang di Isra'el! Bosong dengar bae-bae! Tuhan Allah tu, memang kotong pung Tuhan, deng kotong pung Bos! Sonde ada yang laen lai, cuma Dia sandiri sa! 30Jadi, bosong musti sayang sang Dia lebe dari samua. Tagal itu, bosong musti salalu rindu sang Dia, mangarti sang Dia, deng karjá karás ko iko Dia pung mau.’f 31Deng parenta yang kadua bilang bagini: ‘Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’ Ini dua parenta yang paling pantíng. Sonde ada parenta laen lai yang lebe pantíng dari ini dua parenta.”g 32Ais, itu guru agama omong lai sang Yesus, bilang, “Memang! Yang Papa bilang tu, batúl. Tuhan Allah jadi kotong pung Bos, deng sonde ada Tuhan laen lai.h 33Kotong musti sayang sang Dia lebe dari samua, sampe kotong salalu rindu sang Dia, mangarti sang Dia, deng karjá karás ko iko Dia pung mau. Deng kotong ju musti sayang orang laen, sama ke kotong sayang kotong pung diri badan. Itu, Tuhan lebe sanáng, daripada kotong cuma iko atoran agama sa. Itu lebe bae daripada kalo kotong cuma bakar binatang korban ko, kasi barang laen sang Dia.”i 34Dengar dia manyao bagitu, ju Yesus pikir, bilang, itu guru agama su mangarti deng bae. Ais Yesus bilang, “Lu su amper jadi Tuhan Allah pung orang.” Abis itu, sonde ada orang laen lai yang barani baso'al deng Yesus, ko sonde ada orang yang ontong sang Dia na.j Kristus itu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos (Mateos 22:41-46; Lukas 20:41-44) 35Abis itu, Yesus masi ajar orang di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Ju Dia so'al sang dong, bilang, “Iko bosong pung pikiran, karmana? Guru agama dong ajar so'al Kristus tu, yang Tuhan Allah su tunju dari dolu-kala. Iko dong, Dia cuma jadi raja Daud pung turunan sa. Ma itu sonde batúl. 36Tagal dolu Tuhan Allah pung Roh yang Barisi su pake Daud ko tulis, bilang, ‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung bos, bilang, “Mari ko dudu di ini tampa terhormat di Beta pung sablá kanan. Nanti Beta bekin sang lu pung musu dong, sampe dong ta'alok sang lu.’”k 37aDari itu kotong dapa tau, bilang, raja Daud sandiri pange sang Kristus tu, bilang, ‘Bos’. Dia pung arti, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos na!” Tuhan Yesus bilang ati-ati deng guru agama dong pung putar-balek (Mateos 23:1-36; Lukas 20:45-47) 37bWaktu Yesus omong bagitu tadi, ju orang banya dong suka sakali dengar sang Dia. 38Ais Dia kasi tau lai sang dong, bilang, “Bosong musti ati-ati deng guru agama dong. Dong suka pasiar pake dong pung baju panjang raroso, pi katumu banya orang, ko biar orang lia sang dong, bilang, ‘We! Dong tu, orang bésar, ó!’ 39Kalo dong maso pi ruma ibadat, ko, dong iko pesta, dong salalu cari tampa dudu yang paling bagus, ko banya orang lia sang dong. 40Ma ati-ati, ó! Te dong ju maen putar-balek sang janda dong, ko rampas ame dong pung ruma samua. Ma di muka banya orang, dong tutu dong pung jahat tu, deng badiri sambayang lama-lama. Dong mau ko orang bilang dong pung hati barisi. Ma nanti Tuhan Allah kasi hukum paling barát sang dong.” Janda kasian kasi maso doi kolekte yang paling bésar (Lukas 21:1-4) 41Abis itu, Yesus pi dudu bamangada deng peti derma di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat tu. Dia lia orang-orang datang kasi maso dong pung doi kolekte pi dalam itu peti. Dia lia orang kaya dong ju datang kasi maso dong pung doi bam-banya di situ. 42Abis, ada satu janda kasian ju datang iko sambayang. Dia kasi maso doi dua sen di itu peti. Itu doi pung harga paling kici. 43Ais Yesus gape Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong lia bae-bae sang itu janda kasian tu. Dia kasi maso doi dua sen sa, ma dia su kasi lebe dari samua orang. 44Itu orang laen dong samua kasi maso kolekte dari dong pung doi sisa. Ma ini janda ni, dia su kasi abis dia pung doi samua sang Tuhan Allah.” Tuhan Yesus kasi tau memang, Ruma Sambayang Pusat pung rubu (Mateos 24:1-2; Lukas 21:5-6) 131Abis itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong mau pi kasi tenga Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong kaluar, Dia pung ana bua satu kasi tunju itu Ruma Sambayang, ju bilang, “Papa, é! Coba Papa lia ini dolo! Ini Ruma pung bagus lai! Dong susun dia pung batu-batu bésar dong bagus sakali!” 2Ma Yesus manyao, bilang, “Ini Ruma memang bagus! Ma sonde lama lai, te dong kasi rubu abis ini batu-batu samua.” Hari kiamat pung tanda-tanda (Mateos 24:3-14; Lukas 21:7-19) 3Abis ju, Yesus dong pi di gunung Saitun, ko dudu di tampa yang bamangada deng Ruma Sambayang Pusat tu. Ais Dia pung ana bua ampa orang datang ko dong ba'omong sandiri deng Dia. Andia Petrus, Yakobis, Yohanis, deng Anderias. 4Dong tanya, bilang, “Papa! Coba kasi tau ulang Papa pung omong tadi tu. Kapan tempo datang dia pung waktu tu? Deng dia pung tanda-tanda tu, karmana?” 5Ais Yesus manyao, bilang, “Asal bosong jaga bae-bae, ó! Ko bosong jang kaná tipu. 6Te nanti ada macam-macam orang yang datang puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu’. Ais dong ju tipu banya orang. 7Kalo bosong lia orang baparáng, ko bosong dengar isu, bilang, ada paráng di mana-mana, na, bosong sonde usa taku. Te macam bagitu tu, musti jadi dolo, ma hari kiamat balóm sampe. 8Nanti satu suku baparáng lawan laen suku. Satu negara baparáng lawan laen negara. Ada tana goyang di mana-mana. Musim lapar dong ju hebat mo mati! Ini samua jadi tanda-tanda, sama ke parampuan yang baru mulai saki mau barana. 9Jadi bosong musti jaga bae-bae, é! Te nanti dong datang tangkap sang bosong ko hela bawa pi di pangadilan agama. Deng dong papoko sang bosong dalam ruma-ruma ibadat. Deng dong ika bawa sang bosong pi di orang yang pegang kuasa, tagal bosong iko sang Beta. Ma itu ju jadi salák ko bosong kasi tau sang dong so'al Beta. 10Te Tuhan pung orang musti pi kasi tau lebe dolo Beta pung Carita Bae sang samua suku di ini dunya, baru hari kiamat sampe. 11Inga, ó! Kalo dong ika bawa sang bosong pi di pangadilan, bosong sonde usa taku, bilang, ‘Nanti beta mau ba'omong, bilang, apa? Ko, beta manyao, bilang, apa?’ Kalo dia pung waktu su sampe bagitu, bosong omong iko sa, apa yang Tuhan Allah pung Roh yang Barisi kasi tau sang bosong.a 12Dalam satu ruma, kalo ada orang yang parcaya sang Beta, nanti dia pung sodara sandiri cari jalan ko bunu sang dia. Ais kalo ana yang parcaya, nanti dia pung papa sandiri bunu sang dia. Ju kalo ada papa deng mama yang parcaya sang Beta, nanti dong pung ana sandiri yang bunu sang dong. 13Jadi, nanti orang dong binci mati sang bosong, tagal bosong parcaya sang Beta. Ma sapa yang batahan sampe abis, pasti Tuhan Allah kasi salamat sang dia.”b Bajaga bae-bae, te hari kiamat su mau deka! (Mateos 24:15-28; Lukas 21:20-24) 14Yesus omong tarús, bilang, “Satu orang yang jahat mo mati nanti datang. Dia maso pi badiri di tampa pamali di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, yang sonde pantas buat dia, sampe dia bekin noju itu tampa. Andia ko Tuhan Allah bale balakang kasi tenga itu tampa. Kalo bosong su lia bagitu, ati-ati, ó! (Sapa yang baca ni, ju musti ati-ati!) Itu jadi tanda, bilang, hari-hari susa su sampe di muka pintu. Kalo su lia bagitu, orang di propinsi Yudea bangun lari pi gunung suda.c 15Deng musti lari capát-capát, ko biar jang calaka. Kalo ada yang su kaluar dari ruma, jang pulang pi ame barang lai. 16Ju orang yang ada di kabón, jang kambali ko ame kaen panas lai. Ma lari tarús sa!d 17Yang paling kasian, parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mera. Ko dong sonde bisa lari capát na. 18Jadi, lebe bae bosong sambayang ko minta hal jahat tu, jang jato pas deng musim ujan. 19Te itu hari talalu susa mo mati! Mulai dari Tuhan Allah bekin ini dunya sampe sakarang, orang-orang balóm parná lia susa bésar macam ke bagitu. Deng nanti orang ju sonde lia ulang susa macam bagitu lai.e 20Kalo Tuhan sonde kasi pende itu hari, nanti sonde ada satu orang ju yang bisa batahan idop. Ma, tagal Tuhan Allah sayang Dia pung orang yang Dia su pili dong, andia ko Dia kasi pende itu hari-hari susa dong. 21Nanti kalo itu hari su sampe, bosong dengar orang dong, bilang, ‘Lia dolo! Kristus ada di sini!’ Ma orang laen bilang, ‘Kristus ada di sana!’ Ma bosong jang dengar, é! 22Te nanti ada orang kaluar ko puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus!’ Yang laen lai bilang, ‘Beta ni, Tuhan Allah pung jubir.’ Nanti dong bekin tanda heran macam-macam pake setan pung kuasa ko putar-balek orang. Dong coba-coba ko Tuhan Allah pung orang dong ju kaná tipu! 23Ma bosong musti jaga bae-bae, é! Itu hari-hari susa dong balóm sampe, ma Beta su kasi inga memang sang bosong, ó!” Manusia Tulen pung datang (Mateos 24:29-31; Lukas 21:25-28) 24Ais Yesus sambung lai ko kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Kalo itu hari-hari susa dong su abis, ‘Nanti matahari jadi galáp, bulan ju su sonde taráng lai.f 25Bintang-bintang bajato dari langit, deng kuasa di langit dong jadi harba-biruk.’g 26Abis itu, baru samua orang dapa lia sang Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta datang di awan dari langit. Deng samua orang dong dapa lia Beta pung kuasa, deng Beta pung hebat samua!h 27Ais Beta parenta Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ko pi kumpul samua orang yang Beta su pili dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan.” Hari-hari susa jadi tanda Tuhan Yesus pung datang (Mateos 24:32-35; Lukas 21:29-33) 28Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Beta ame umpama dari pohon. Kalo dia pung daon mulai kuning, itu tanda, bilang, musim panas su deka-deka datang. 29Bagitu ju, kalo bosong su lia hari-hari susa datang, sama ke yang Beta su kasi tau tadi tu, itu tanda, bilang, Beta su deka-deka datang. 30Sakarang, dengar bae-bae! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa dong su datang. 31Biar langit deng bumi su ilang, ma Beta pung omong ni batahan sonde abis-abis.” Tuhan Yesus pung waktu datang tu, rahasia (Mateos 24:36-44) 32Yesus omong tamba, bilang, “Sonde ada satu orang yang tau kapan Beta pung hari deng jam datang kambali. Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ju sonde tau. Beta sandiri, ju sonde tau. Cuma Beta pung Papa sa yang tau.i 33Tagal itu, bosong musti bajaga bae-bae, tagal bosong sonde tau kapan dia pung waktu. 34Sonde lama lai Beta su pi kasi tenga sang bosong, ma nanti Beta datang kambali. Sama ke tuan ruma yang jalan kasi tenga dia pung ruma ko pi tampa jao. Dia suru dia pung ana bua dong ko urus bae-bae itu ruma. Deng dia bagi kasi dong satu-satu deng dia pung karjá. Dia parenta tukang jaga pintu ko bajaga bae-bae, sampe dia pulang.j 35Bosong ju musti bajaga siang-malam, tagal bosong sonde tau kapan tuan ruma pulang. Pulang sore ko, tenga malam ko, siang ko, waktu matahari nae ko. Bosong sonde tau kapan. 36Jang sampe dia datang takuju, te dapa bosong ada tidor masanggorok. 37Jadi, apa yang Beta kasi tau sang bosong ni, Beta ju kasi tau samua orang laen, bilang, ‘Bosong musti bajaga bae-bae ko sambut Beta pung datang.’” [Sampe di situ, Tuhan Yesus barenti ba'omong deng Dia pung ana bua dong di gunung Saitun.] Orang bésar dong cari akal ko mau tangkap sang Tuhan Yesus deng diam-diam (Mateos 26:1-5; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53) 141-2Abis itu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong masi bacari akal ko mau tangkap sang Yesus deng diam-diam. Ko dong mau bunu sang Dia na. Ma dong ator siasat, bilang, “Tahan dolo! Kotong jang tangkap sang Dia capát-capát, tagal hari-hari bae su deka. Jang sampe orang banya dong nanti mangamok.” Dong ba'omong bagitu, tagal masi dua hari lai, orang Yahudi dong pung hari-hari bae, yang dong kasi nama ‘Hari Paska’ deng ‘Pesta Roti Sonde Pake Bibit Roti’. Deng itu hari-hari bae, dong inga tempo dolu, waktu dong pung nene-moyang kaluar dari negrí Masir.a Parampuan yang po'a minya wangi yang mahal, kasi sang Tuhan Yesus (Mateos 26:6-13; Yohanis 12:1-8) 3Di kampong Betania, ada satu orang, nama Simon. Dolu, orang noju sang dia, tagal dia ada panyaki kusta. Ma sakarang, dia su bae. Ais itu ju, waktu itu hari-hari bae balóm datang, Yesus dong ada pi makan di Simon pung ruma. Waktu dong makan, ada satu parampuan datang katumu sang Yesus. Dia ada pegang satu botol yang dong bekin dari batu. Dia pung isi minya wangi asli yang mahal mati pung.* Ais, itu parampuan puku bekin pata itu botol pung tutu. Ju dia po'a kasi malele palán-palán itu minya di Yesus pung kapala, ko jadi tanda dia kasi hormat sang Yesus. 4Ma ada barapa orang laen yang iko makan di situ ju. Waktu dong lia itu parampuan bekin bagitu, ju dong mara, ko dong ba'omong sombong, bilang, “Hmm! Parampuan apa ni, ko dia pi buang parcuma itu minya wangi yang mahal sakali! 5Lebe bae dia jual itu minya sa! Ko pi bagi dia pung doi yang banya tu, kasi sang orang malarat dong! Te itu minya wangi pung harga, sama ke satu orang pung gaji satu taon.” Ju dong togor karás sang dia. 6Ma Yesus balas, bilang, “Bosong sonde usa bekin susa ini parampuan! Kasi tenga pi sang dia sa! Beta sanáng, tagal dia su po'a ini minya wangi di Beta pung badan. 7Orang kasian dong salalu ada deng bosong. Jadi, bosong bisa tolong sang dong kapan sa. Ma kalo Beta, sonde lama lai, te Beta su sonde ada sama-sama deng bosong.b 8Beta pung idop su sonde lama lai. Deng ini parampuan po'a ini minya tadi, dia su sadia Beta pung badan lebe dolo, sama ke dia kasi rampe memang Beta pung mayat. 9Inga bae-bae, ó! Di mana sa Tuhan Allah pung Carita Bae tasiar kuliling ini dunya, dong ju pasti carita ini parampuan pung bae! Ko biar samua orang inga sang dia.” Yudas basakongkol ko mau jual Tuhan Yesus (Mateos 26:14-16; Lukas 22:3-6) 10Abis ju, ada satu dari Yesus pung ana bua dua blas orang tu, nama Yudas Iskariot. Dia kaluar pi cari kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, ko mau jual buang sang Yesus kasi dong. Sampe di dong, ju dia kasi tau dia pung maksud. 11Waktu bos-bos dong dengar Yudas pung omong bagitu, ju dong sanáng mo mati. Ju dong janji, bilang, “Kalo lu mau jual Yesus kasi sang botong, pasti botong bayar.” Ais Yudas kaluar, ju dia mulai cari akal ko mau kasi Yesus pi sang dong. Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong (Mateos 26:17-25; Lukas 22:7-14, 21-23; Yohanis 13:21-30) 12Itu hari jato di hari partama dari orang Yahudi pung hari-hari bae. Jadi, di itu hari, dong biasa bakar roti yang sonde pake bibit roti, deng dong ju potong domba. Ais ju, Yesus pung ana bua dong datang tanya sang Dia, bilang, “Papa! Ini hari ni, kotong pung hari bae Paska. Jadi, Papa mau botong pi sadia tampa pesta Paska di mana?” 13Ais Yesus suru Dia pung ana bua dua orang, bilang, “Bosong pi lebe dolo di kota. Di sana, nanti bosong katumu deng satu laki-laki yang ada masa'a aer di satu kumbang kici. Bosong pi iko sang dia sa. 14Nanti, kalo dia maso pi ruma mana, na, bosong pi iko sang dia di situ. Abis, bosong kasi tau sang itu tuan ruma, bilang, ‘Bapa! Botong pung Bapa Guru ada minta satu tampa, ko Dia mau pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong.’ 15Ais nanti itu orang kasi tunju satu kamar luas di lante atas. Dia su sadia langkáp itu kamar. Cuma tenga bosong dua pi ko sadia makan di situ.” 16Ais dong dua jalan pi kota. Di sana dong dapa katumu deng samua yang Yesus su kasi tau memang sang dong. Ju dong sadia samua, ko Yesus dong makan pesta Paska di situ. Abis dong dua pi pange sang Yesus dong. 17Waktu matahari su mulai tanggalám, ju Yesus deng Dia pung ana bua dua blas orang dong pi di situ. 18Ais dong dudu ko makan sama-sama. Waktu dong ada makan, Yesus ba'omong, bilang, “Bosong dengar, é! Ada satu orang dari bosong, yang nanti jual Beta kasi pi orang laen dong.”c 19Dengar bagitu, ju dong pung hati rasa tar enak. Tarús dong satu-satu tanya sang Yesus, bilang, “Itu orang yang Papa omong tu, bukan beta, to?” 20Yesus manyao, bilang, “Orang yang colo dia pung roti pi dalam ini mangko sama-sama deng Beta, dia tu yang nanti jual buang sang Beta. 21Inga, é! Beta, Manusia Tulen, musti mati sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Ma, awas! Itu orang yang mau jual Beta tu, nanti dia pikol dia pung calaka! Ada lebe bae kalo dia pung mama sonde barana ame sang dia!” Tuhan Yesus kasi tau, bilang, itu roti deng aer anggor jadi tanda ko inga sang Dia (Mateos 26:26-30; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25) 22Waktu dong masi makan, ju Yesus angka ame roti satu balok, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Abis Dia bekin pica-pica itu roti, ju sorong kasi sang Dia pung ana bua dong. Ju Dia bilang, “Ini roti, Beta pung badan. Ame ko makan suda.” 23Abis itu, Dia angka ame galás yang ada isi bua anggor pung aer. Dia ju minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia sorong kasi itu galás pi di Dia pung ana bua ko dong samua minum. 24Ju Dia bilang, “Ini anggor, Beta pung dara. Dia nanti tatumpa ko kasi salamat banya orang. Ini dara jadi bukti ko kasi inga, bilang, apa yang Tuhan Allah su janji tu, memang sakarang ni su jadi. Naa, ame ko minum suda.d 25Dengar bae-bae dolo! Mulai dari ini malam, Beta su sonde minum bua anggor pung aer lai. Sampe Beta dudu parenta sama-sama deng Beta pung Bapa di sorga, baru Beta minum lai.” 26Abis ju, dong manyanyi satu lagu ko puji sang Tuhan Allah. Tarús, dong kaluar malam ko pi gunung Saitun. Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo, bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia (Mateos 26:31-35; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38) 27Waktu dong bajalan tu, Yesus kasi tau memang, bilang, “Nanti sabantar malam ni, bosong samua lari kasi tenga sang Beta. Itu sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Nanti Tuhan Allah bekin mati gambala, ais dia pung domba dong lari batasiram.’e 28Beta memang mati. Ma nanti kalo Beta su idop kambali, Beta pi lebe dolo dari bosong di propinsi Galilea.”f 29Abis ju, Petrus protes, bilang, “Papa! Biar orang laen dong samua lari kasi tenga sang Papa, ma beta sonde akan!” 30Yesus manyao, bilang, “Pe'u! Inga, é! Ini malam, ayam balóm kokore'o dua kali, ma lu su omong tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta!” 31Ma Petrus manyao karás, bilang, “Sonde, Papa! Kalo Papa mati, beta ju iko mati sama-sama. Ma beta sonde akan lari kasi tenga sang Papa, deng sonde manyangkal sang Papa!” Petrus pung tamán laen dong ju satu-satu bilang bagitu. Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani (Mateos 26:36-46; Lukas 22:39-46) 32Abis itu, Yesus dong jalan tarús sampe di satu kabón di gunung Saitun, nama ‘Getsemani’. Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Bosong dudu tunggu di sini, é. Beta mau pi sambayang di sana.” 33Ju Yesus pange bawa sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko pi sama-sama deng Dia. Mulai dari itu waktu, ju Dia pung hati rasa susa deng sonde tanáng. 34Dia kasi tau sang dong, bilang, “Beta pung hati susa mo mati! Beta rasa tingka ke Beta su mau mati sa. Bosong dudu bajaga di sini dolo.” 35-36Ais Dia maju lebe jao sadiki, ju Dia tikam lutut di tana ko sambayang, bilang, “Papa manis! Kalo Papa satuju, na, Beta sonde usa tanggong itu sangsara sampe mati macam bagini. Beta su tau memang, bilang, sonde ada yang Papa sonde bisa bekin. Jadi kalo bole, na, Papa angka buang jao-jao ini sangsara dari Beta. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Papa pung mau sa.” 37Abis ju, Dia kambali pi Dia pung ana bua tiga orang tu, ma dong ada tidor sonu. Ais Dia kasi bangun sang dong, ju Dia omong sang Petrus, bilang, “He, Pe'u!† Lu tidor, ko? Beta di situ cuma sabantar sa, ma bosong sonde bisa bajaga sadiki ju! 38Goso bekin taráng lu pung mata dolo. Ais bangun ko bajaga deng Beta! Bosong pung hati memang mau bekin yang bae, cuma bosong pung badan sonde kuat. Jadi, lebe bae bosong sambayang, ko kalo kaná coba'an, bosong sonde kala.”g 39Abis Yesus pi sambayang satu kali lai. Dia minta ulang sang Tuhan, ko jang kasi tenga Dia pikol itu sangsara. 40Ais Dia datang kambali di Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong su tidor ulang lai, te dong pung mata barát mo mati. Ais Dia kasi bangun ulang sang dong, ma dong sonde tau mau manyao, bilang, apa sang Dia. 41Abis itu, Yesus kasi tenga sang dong ko pi sambayang yang katiga kali. Ais ju, dia kambali ko kasi bangun sang dong. Dia bilang, “Bosong masi tidor lai, ko? Cukup suda! Bangun! Te orang yang mau jual sang Beta, Manusia Tulen ni, su deka. Sakarang, dong su mau tangkap sang Beta, ko kasi pi orang jahat dong pung tangan. 42Ayo, bangun! Buka bosong pung mata ko lia coba pi sana dolo! Orang yang mau jual buang sang Beta tu, su datang. Mari ko kotong pi katumu sang dong!” Tuhan Yesus kaná tangkap (Mateos 26:47-56; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12) 43Waktu Yesus masi ba'omong bagitu, ju takuju sa, Yudas su datang deng orang bam-banya. Dong datang deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung, ko mau tangkap sang Yesus. Dong bekin bagitu, iko parenta dari bos-bos Yahudi dong. Dong tu, andia kapala agama dong pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. 44Yudas su kasi sein memang sang dong, bilang, “Bosong lia bae-bae! Sapa yang beta ciom, bosong tangkap ame sang Dia suda! Andia Dia tu, orang yang bosong cari!” Yudas kasi sein, deng ciom sang Yesus 45Jadi, waktu Yudas dong sampe di situ, ju dia langsung mangada sang Yesus. Abis dia togor, bilang, “Bapa Guru!” Ju Yudas paló-ciom ame sang Dia. 46Tarús, orang banya dong maju datang, ko tangkap sang Yesus. 47Ma Yesus pung orang satu cabu ame dia pung parang kudung ko seruk bekin putus satu orang pung daon talinga. Itu orang yang luka tu, kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru. 48Ais Yesus omong deng itu orang-orang yang datang tangkap sang Dia, bilang, “Karmana? Bosong kira Beta ni orang jahat, ko? Jadi, bosong datang tangkap sang Beta deng bawa kalewang deng kayu kudung? 49Tiap hari Beta ajar sang bosong di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang yang datang tangkap sang Beta. Mari tangkap sang Beta suda! Te ini su tulis memang dari dolu di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi.”h 50Yesus pung ana bua dong taku mo mati. Ju dong bangun lari kasi tenga sang Dia sandiri sa. 51Di situ ju, ada satu orang muda yang iko-iko Yesus pung balakang. Dia ada bungkus badan deng kaen sapotong. Itu orang dong ju mau tangkap sang dia. 52Ma dong dapa pegang dia pung kaen sa. Ais dia lari pulang deng talanjang sa, ko dia su taku mo mati na. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi pangadilan agama (Mateos 26:57-68; Lukas 22:54-55, 63-71; Yohanis 18:13-14, 19-24) 53Abis itu, dong pegang bawa sang Yesus pi di kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Di situ, orang bésar-bésar dong su bakumpul. Andia, kapala agama dong pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. 54Waktu dong pegang bawa sang Yesus tu, Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang, sampe di kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Dia ju maso di kintal, ko iko dudu panggang api sama-sama deng orang jaga yang ada di situ. 55Di dalam itu ruma, kapala agama dong pung bos-bos ada ba'omong deng orang-orang yang dudu di pangadilan agama. Dong samua cari bukti ko mau kasi sala sang Yesus, tagal dong mau hukum mati sang Dia. Ma dong sonde dapa bukti apa-apa. 56Ju dong pange ame banya saksi ko mau kasi jato sang Yesus. Ma dong pung omong tu, sonde bacocok satu deng satu. 57Ais ada barapa saksi lai yang bangun badiri ko omong putar-balek, bilang, 58“Botong ada dengar ini orang omong, bilang, ‘Nanti Beta kasi rubu Ruma Sambayang Pusat yang orang dong kasi bangun deng tangan. Abis tiga hari lai, nanti Beta kasi bangun ulang itu Ruma, ma sonde pake manusia pung tangan.’”i 59Ma dong pung omong tu, sonde bacocok satu deng satu. 60Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar tu, bangun badiri di muka samua orang yang dudu di itu pangadilan. Ju dia tanya sang Yesus, bilang, “Banya orang su kalák sang Lu. Ma, akurang ko Lu diam sa?” 61Yesus sonde omong sadiki ju. Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar tanya ulang sang Dia, bilang, “Coba Lu kasi tau dolo! Apa memang Lu ni, batúl-batúl Kristus, Tuhan Allah pung Ana yang Dia su janji dari dolu tu?” 62Yesus manyao, bilang, “Memang batúl. Dia tu, andia Beta ni. Nanti bosong samua dapa lia Beta, Manusia Tulen ni, dudu di sorga di Tuhan Allah pung sablá kanan. Dia yang pung kuasa paling hebat! Nanti Beta deng Dia sama-sama pegang parenta! Abis itu, nanti Beta turun datang dari sorga, deng awan.”j 63Dengar Yesus omong bagitu, ju kapala agama Yahudi pung bos bésar mara mo mati, sampe dia ru'i bekin tarobe dia pung baju panjang. Ais dia batarea kasi tau samua orang yang dudu di pangadilan tu, bilang, “Kotong sonde parlú saksi lai! 64Bosong su dengar deng bosong pung talinga sandiri, Dia sandiri yang omong bagitu, to? Dia su angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini hojat barát! Iko atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama deng Tuhan, itu orang musti mati! Jadi sakarang, bosong mau putus, bilang, apa?” Ju dong samua putus, bilang, “Ini orang memang batúl sala! Jadi, dia musti kaná hukum mati!”k 65Ais barapa orang maju ko sumbur luda sang Yesus. Dong tutu ame Dia pung mata, ju dong papoko sang Dia. Ais dong suru, bilang, “Kalo Lu jadi Tuhan pung jubir, na, coba Lu rai. Sapa yang falungku sang Lu?” Ais dong parenta orang yang jaga Ruma Sambayang Pusat, ko dong datang bawa sang Yesus. Dong bawa sang Dia pi, ju dong tampeleng barmaen sang Dia. Petrus omong tiga kali, bilang, dia sonde kanál Tuhan Yesus (Mateos 26:69-75; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18, 25-27) 66-67Itu waktu, Petrus masi iko dudu di kintal. Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar pung pambantu parampuan satu datang lia sang dia ada panggang api. Dia lia bae-bae Petrus pung muka, abis dia omong, bilang, “Tadi, lu ju ada iko sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret, to? Iya, to?” 68Ma Petrus manyao, bilang, “Sonde! Akurang ko lu tanya bagitu! Beta sonde kanál sang Dia.” Abis, Petrus kaluar ko pi badiri di muka pintu maso. Pas itu waktu ju, ayam kokore'o. 69Abis, itu pambantu dapa lia ulang sang Petrus. Ju dia kasi tau orang-orang yang ada di situ, bilang, “Dia ni, satu dari itu orang dong!” 70Ju Petrus protes, bilang, “Lu gila mangkali! Beta sonde kanál itu Orang, ma!” Sonde lama lai, satu orang laen yang ada di situ omong lai sang Petrus, bilang, “Hee! Lu masi mau putar-balek lai, bilang, lu sonde sama-sama deng itu orang dong! Weh! Bosong samua, orang Galilea, to?” 71Ma Petrus malawan lai, bilang, “Weh! Beta sumpa! Beta sonde kanál itu Orang!” 72Pas dia omong bagitu, ju ayam kokore'o dua kali. Ju Petrus inga ame Yesus pung bahasa tadi, bilang, “Ayam balóm kokore'o dua kali, ma lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” Inga ame bagitu, ju Petrus manangis makarereu. Dong ame bawa sang Tuhan Yesus pi mangada sang gubernor Pilatus (Mateos 27:1-2,11-14; Lukas 23:1-5; Yohanis 18:28-38) 151Papagi sakali, samua orang di pangadilan tu, basakongkol ko mau bekin mati sang Yesus. Ais dong ika bawa sang Dia pi mangada sang gubernor Pilatus. 2Waktu dong sampe di gubernor, dia so'al sang Yesus, bilang, “Karmana? Batúl Lu ni, orang Yahudi pung Raja, ko?” Yesus manyao, bilang, “Batúl. Pak gub su omong batúl tu.” 3Ais kapala agama Yahudi dong pung bos-bos ba'omong deng gubernor, bilang, “Ini orang su bekin sala sonde sadiki!” Ju dong kasi tau Dia pung sala-sala dong, satu-satu. 4Ais gubernor tanya ulang sang Yesus, bilang, “Lu sonde dengar dong pung omong tu? Dong su kasi sala bam-banya sang Lu. Coba Lu balas dolo!” 5Ma Yesus sonde manyao apa-apa, sampe itu gubernor taheran-heran. Gubernor Pilatus putus hukuman mati sang Tuhan Yesus (Mateos 27:15-26; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39-19:16) 6Tiap taon, kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, orang banya dong biasa pili satu orang bui, ko gubernor kasi lapás sang dia. 7Itu waktu, ada satu orang bui, nama Barabas. Dolu, dong tangkap sang dia deng dia pung tamán dong, tagal dia malawan pamarenta Roma, deng dia ju bunu orang. 8Tagal itu pesta Paska su deka-deka, andia ko banya orang pi di gubernor Pilatus ko batarea, bilang, “Pak gubernor! Hari Paska su datang! Kalo bisa, na, pak gub tolong kasi lapás satu orang bui sama ke biasa!” 9Ais gubernor manyao, bilang, “Naa! Beta mau kasi lapás sang sapa? Karmana kalo beta lapás bosong orang Yahudi pung Raja ni? Bosong satuju, ko?” 10Gubernor omong bagitu, padahal dia su tau kapala agama Yahudi dong pung bos-bos ada bawa sang Yesus kasi dia, tagal dong ada binci talalu sang Yesus. 11Ma itu bos-bos agama tusu-tusu itu orang banya dong, ko dong samua minta sang gubernor, bilang, “Botong sonde mau sang Dia! Kasi lapás sang Barabas sa!” 12Ais gubernor tanya ulang, bilang, “Kalo bagitu, beta musti bekin apa sang Yesus, yang dong pange sang Dia, ‘Raja orang Yahudi’ ni?” 13Ju dong samua batarea rame-rame, bilang, “Bekin mati sang Dia sa! Paku Dia di kayu palang!” 14Ais, gubernor tanya, bilang, “Ko Dia pung sala apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa!” Ma dong samua batarea lebe karás lai, bilang, “Bekin mati sang Dia! Paku Dia di kayu palang suda!” 15Tagal gubernor mau bekin sanáng orang banya dong pung hati, andia ko dia lapás sang Barabas, iko dong pung mau. Ais dia parenta orang jaga dong, ko pi firuk sang Yesus pake cambuk.* Firuk abis, ju tantara dong ame bawa sang Yesus, ko mau pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Tantara dong hantam barmaen sang Tuhan Yesus (Mateos 27:27-31; Yohanis 19:2-3) 16Abis itu, tantara dong hela bawa sang Yesus di dong pung kintal bésar.† Di situ, dong pange ame dong pung tamán satu batalyon. 17Ju dong kasi pake sang Yesus satu baju panjang warna ungu sama ke raja dong biasa pake. Abis, dong ame pohon baduri pung takis ko mala'e bekin topi. Ju dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko bekin maen-maen sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. 18Ju dong samua kasi hormat maen-maen sang Dia, deng bilang, “Tabe raja orang Yahudi!” 19Ju dong sangaja tondo kasi hormat di Yesus pung muka. Ais dong sumbur luda ulang-ulang di Dia pung muka. Ais dong kadeluk ulang-ulang sang Dia deng kayu. 20Dong barmaen abis sang Dia, ju dong buka buang itu baju panjang. Ju dong kasi pake ulang Dia pung pakean. Ais ju, dong bawa sang Dia pi kaluar kota Yerusalem, ko pi paku tagantong sang Dia di kayu palang sampe mati. Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang (Mateos 27:32-44; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27) 21Waktu dong jalan kaluar dari Yerusalem, di tenga jalan dong katumu satu orang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dia tu, Aleksander deng Rufus pung bapa. Dia baru mau maso pi di Yerusalem, ma tantara dong pegang ame sang dia, ko paksa pikol Yesus pung kayu palang.a 22Dong hela bawa sang Yesus sampe di satu tampa, nama Golgota. (Dia pung arti, bilang, ‘tampa tulang kapala’.) 23Di situ, dong mau kasi minum sang Yesus anggor asam yang su campor deng obat, ko biar Dia bisa tahan saki. Ma Yesus sonde mau minum. 24-25Ais dong paku malenggang sang Yesus di kayu palang. Ju dong kasi badiri itu kayu palang, kira-kira jam sambilan pagi. Ju tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Yesus pung pakean.b 26Ais dong tulis di satu papan, ko paku di Yesus pung atas kapala, bilang, “Ini, orang Yahudi pung Raja” Dong pake itu alasan ko hukum sang Yesus. 27Di situ, dong ju paku kasi mati dua orang parampok. Satu di Yesus pung sablá kanan; satu di Dia pung sablá kiri. 28[Deng bagitu dong iko apa yang su tulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan, bilang, “Dong bekin sang Dia sama ke orang jahat.”]‡c 29Samua orang yang bajalan lewat di situ lia Yesus tagantong di itu kayu palang. Ju dong goyang-goyang kapala ko olok bekin malu Yesus, bilang, “Hoi! Lu bilang Lu bisa kasi rubu Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, abis kasi bangun ulang dalam tempo tiga hari, to?d 30Coba Lu turun dari itu kayu palang, ko kasi lapás lu pung diri suda! Kalo bagitu, baru botong parcaya memang Lu ni, Tuhan Allah pung Ana.” 31Kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong ju olok sang Yesus, deng ba'omong, bilang, “Dia su bekin salamat orang laen, ma sonde bisa bekin salamat Dia pung diri sandiri! 32Dia subu Dia pung diri, bilang, ‘Kristus’, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu. Orang laen bilang, Dia ni orang Isra'el pung Raja. Kalo batúl bagitu, na, biar Dia turun dari kayu palang ko kotong lia dolo. Bagitu, baru kotong bisa parcaya sang Dia.” Itu dua orang yang tagantong sama-sama deng Yesus di kayu palang, ju iko olok sang Dia. Tuhan Yesus mati (Mateos 27:45-56; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30) 33Abis itu, galáp gulita tutu ame itu tampa dari tenga hari sampe jam tiga sore. 34Pas jam tiga sore ju, Yesus batarea pake bahasa Aram, bilang, “Eloi! Eloi! Lema sabaktani?” (Dia pung arti, bilang, “Beta pung Tuhan! Beta pung Allah, é! Akurang ko Papa bale balakang kasi tenga sang Beta bagini?”)e 35Ada barapa orang deka-deka di situ dengar Yesus pung suara tu. Ju dong bilang, “Hoi! Bosong dengar dolo. Dia ada pange sang Elia, Tuhan pung jubir dolu tu!” 36Ais satu orang lari-lari pi ame lumut ko calóp maso pi dalam anggor asam. Ju dia tusu itu lumut deng ujung tongkat, ju sorong pi Yesus pung bibir ko Dia isap. Ais, itu orang omong, bilang, “Tunggu ko kotong lia coba! Sapa tau nanti Elia datang ko kasi turun sang Dia dari itu kayu palang.”f 37Abis Yesus batarea ulang lai, ju Dia mati. 38Di Ruma Sambayang Pusat, ada satu gorden bésar tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi. Parsís Yesus pung putus napas, ju itu gorden tarabe putus bagi dua, dari atas sampe bawa.g 39Di Golgota, ada satu komandán jaga yang badiri deka Yesus pung kayu palang. Waktu dia lia Yesus pung mati, dia takuju. Abis dia bilang, “Awii! Ini Orang ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ó!” 40-41Deng ada parampuan barapa orang, yang iko lia Yesus pung mati dari jao. Dong tu, yang dolu layani sang Yesus dong di Galilea. Andia, Salome, Maria dari negrí Magdala, deng Maria yang satu lai (andia Yakobis muda deng Yoses§ pung mama), deng banya parampuan laen dong yang iko datang di Yerusalem sama-sama deng Yesus.h Dong kubur sang Tuhan Yesus (Mateos 27:57-61; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42) 42-43Abis itu, ada satu orang cari jalan ko mau kasi turun Yesus pung mayat dari itu kayu palang. Itu orang pung nama Yusuf. Dia dari kota Arimatea. Deng dia ju anggota majelis di pangadilan agama Yahudi. Dia pung hati bae. Deng dia ada tunggu-tunggu Tuhan Allah pung parenta datang. Yesus pung mati tu, pas deng hari Jumat. Dia pung beso kaná deng orang Yahudi dong pung hari sambayang. Andia ko itu hari Jumat tu, Yusuf mau kasi turun lebe dolo Yesus pung mayat. Ais dia bekin barani dia pung hati, ko pi minta Yesus pung mayat di gubernor Pilatus. 44Waktu gubernor dengar Yusuf minta bagitu, ju dia heran. Ais dia bilang, “Awii! Ko itu orang su mati bagitu capát! Beta kira sonde mungkin bagitu, ó!” Ju dia suru orang ko pi pange itu komandán, ko dia tanya, bilang, “Karmana, é? Yesus tu, su mati, ko balóm?” 45Itu komandán manyao, bilang, “Dia memang su mati dari tadi, bapa.” Gubernor dengar bagitu, ju dia kasi isin sang Yusuf ko pi ame bawa Yesus pung mayat. Dong bawa Tuhan Yesus pung mayat pi dalam kubur 46Ais Yusuf pi béli kaen panjang yang mahal. Tarús dia pi di Golgota. Ju dia kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang. Dia ju bungkus bae-bae itu mayat deng itu kaen baru. Itu waktu, dong baru abis pahat ame satu kubur di gunung batu. Ju dong koko kasi maso Yesus pung mayat pi dalam itu lobang kubur. Tarús, dong guling ame satu batu plat yang bésar, ko dong tutu bae-bae di itu kubur pung pintu. Ju Yusuf dong pulang. 47Itu waktu, Maria dari Magdala deng Maria yang laen (andia Yoses pung mama), ju ada iko sampe di situ. Dong dua lia ko inga bae-bae itu tampa yang dong su taro Yesus pung mayat tu. Tuhan Yesus idop kambali! (Mateos 28:1-8; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10) 161Dia pung beso, hari Sabtu, andia orang Yahudi dong pung hari sambayang. Waktu matahari su tanggalám, Maria dari negrí Magdala, Maria yang laen tu (andia Yakobis pung mama), deng Salome, pi béli minya wangi, ko beso dong mau pi siram di Yesus pung mayat, iko orang Yahudi dong pung adat. 2Ais hari Minggu papagi sakali, ju dong tiga pi di itu kubur. 3-4Di tenga jalan dong ba'omong, bilang, “We! Nanti sapa yang bisa tolong kasi ondor itu batu bésar dari kubur pung pintu tu? Kotong tiga sa pasti sonde kuat, ko itu batu bésar mo mati na!” Ma dong sampe di situ, ju dong dapa lia itu batu su taguling. 5Ais dong maso pi dalam itu kubur. Ma dong takuju mo mati, tagal dong dapa lia satu orang muda ada dudu di dong pung sablá kanan, pake pakean puti mangkilat. 6Ju itu orang muda kasi tau sang dong, bilang, “Bosong sonde usa taku! Beta tau bosong datang ko mau cari Yesus dari Nasaret, yang dong su kasi mati di kayu palang tu. Dia su sonde ada di sini lai, ko Dia su idop kambali na! Mari, ko bosong lia sandiri itu tampa yang dong taro Yesus pung mayat tu, su kosong. 7Naa, bosong pulang capát-capát suda! Pi kasi tau sang Petrus dong, bilang, Yesus su idop kambali. Dia su jalan lebe dolo pi Galilea. Nanti dong katumu deng Yesus di sana, sama ke yang dolu Dia su kasi tau sang dong. Naa, bosong pulang suda!”a 8Waktu itu parampuan dong lia itu tampa kosong, dong takuju. Tarús dong lari kaluar. Ais dong pulang capát-capát. Dong sonde kasi tau sapa-sapa di jalan, tagal dong taku mo mati. [Tuhan Yesus katumu deng Maria dari Magdala* (Mateos 28:9-10; Yohanis 20:11-18) 9Hari Minggu papagi tu, Yesus pi kasi tunju muka lebe dolo sang Maria dari Magdala, yang dolu Yesus parná usir tuju setan dari dia pung diri. 10Dia lia abis sang Yesus, tarús dia pulang ko pi kasi tau samua orang yang dolu iko sang Yesus. Dong masi bakumpul deng hati susa, deng dong pung aer mata jato inga Yesus pung mati tu. 11Ais Maria kasi tau sang dong, bilang, “Akurang ko bosong masi susa? Sonde usa susa lai, te Yesus su idop kambali! Tadi ni, beta baru sa katumu sang Dia na!” Ma dong samua manyao, bilang, “Weh! Lu omong kosong!” Tuhan Yesus kasi tunju muka sang dua orang lai (Lukas 24:13-35) 12Abis itu, Yesus pung ana bua dua orang bajalan pi satu kampong. Di tenga jalan ju, Yesus pi kasi tunju muka sang dong, ma Dia su jadi laen. Ma sonde lama te, dong ju kanál sang Dia. 13Ais dong dua pulang pi kasi tau dong pung tamán, bilang, “We! Bosong dengar dolo! Tadi ni, botong baru katumu deng Yesus di jalan!” Ma dong pung tamán dong samua manyao, bilang, “Weh! Bosong jang omong kosong bagitu!” Tuhan Yesus kasi tunju muka sang ana bua dong samua (Mateos 28:16-20; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8) 14Abis ju, Yesus katumu deng Dia pung ana bua sablás orang, waktu dong ada dudu makan. Dia togor sang dong, bilang, “Weh! Bosong pung kapala batu lai! Orang su kasi tau sang bosong, bilang, dong su lia sang Beta deng dong pung mata biji sandiri, ma bosong sonde mau parcaya, ó! Bosong bilang, dong samua omong kosong! Naa! Sakarang ni, Beta sandiri su datang. Beta memang su mati, ma sakarang ni, Beta su idop kambali! Naa, bosong lia sandiri sa. 15Jadi, sakarang bosong musti pi kuliling di ini dunya, ko pi kasi tau samua orang, Beta pung Carita Bae ni.b 16Orang yang parcaya sang Beta, deng dapa sarani, nanti Tuhan Allah kasi salamat sang dia, ko dia dapa tenga tarús deng Tuhan Allah di sorga. Ma orang yang sonde parcaya, nanti dia kaná hukum, deng Tuhan tola buang sang dia ko tenga tarús di luar. 17Deng orang yang parcaya sang Beta, nanti dong bekin tanda heran macam-macam, ko samua orang tau, bilang, dong pung kuasa tu, memang datang dari Tuhan. Umpama, nanti dong bisa usir setan-setan pake Beta pung nama. Nanti Tuhan Allah bekin dong bisa ba'omong pake bahasa laen yang dong sonde tau. 18Ais, kalo dong pegang ular baracon ko, dong minum kaná racon, dong sonde kaná calaka. Ju kalo dong taro tangan ko sambayang sang orang saki, nanti itu orang jadi bae.” Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (Lukas 24:50-53; Utusan dong pung Carita 1:9-11) 19Abis ba'omong deng Dia pung ana bua dong, ju Tuhan Allah angka kasi nae sang Yesus pi sorga. Di situ, Dia jadi Tuhan Allah pung tangan kanan, ko dong dua dudu parenta sama-sama.c 20Ais ju, Dia pung ana bua dong, iko Dia pung parenta. Dong pi di mana-mana ko kasi tau samua orang, Yesus pung Carita Bae. Ju Tuhan Allah kasi kuasa sang dong, ko dong bekin samua tanda heran yang Yesus su kasi tau tu. Ais banya orang parcaya sang Yesus, te dong su tau, bilang, Carita Bae tu, memang batúl.] [MARKUS PUNG TUTU CARITA, IKO TULISAN DOLU-DOLU YANG LAEN† 9Waktu parampuan tiga orang tu, su sampe di Petrus dong, ju dong kasi tau di samua-samua, so'al itu orang muda yang ba'omong di kubur tadi. 10Abis ju, Yesus sandiri parenta Dia pung ana bua, ko dong pi kasi tau Dia pung Carita Bae ni di samua tampa, sampe di dunya pung ujung-ujung. Carita Bae ni kasi tunju jalan ko Tuhan Allah kasi salamat orang dong dari dong pung sala-sala, ko dong idop tarús deng Dia. Carita Bae ni, memang batúl sakali. Andia ko dia batahan tarús, sampe sonde tau abis-abis.] *1:1: Kata ‘Tuhan Allah pung Ana’ sonde ada di dalam tulisan asli saparu. †1:7: Tulisan bahasa Yunani asli tulis, bilang, “tondo ko buka dia pung tali sapatu sa ju beta sonde pantas.” Dia pung arti, bilang, Yohanis cuma orang kici sa, biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru sa ju, dia sonde pantas. ‡1:21: Orang Yahudi pung hari sambayang, hari istirahat, ko, hari barenti karjá, dong bilang ‘Hari Sabat’. *2:4: Dong pung tikar, dong bekin dari bahan yang kuat. †2:22: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.” *3:16-19a: Tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘guntur pung ana’, deng dia pung arti ‘sifat sama ke guntur’. Barapa orang yang pintar dong basangka, bilang, ini Yakobis deng Yohanis dong pung suara karás sama ke guntur, ko, dong suka masparak sama ke guntur. †3:16-19b: Partei Selot ni cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Dong ju kasi nama ini partei, bilang, ‘Patriot’. ‡3:27: Deng bagitu, Yesus kasi tau, bilang, Dia lebe kuat dari setan dong pung bos, yang dong biasa pange deng nama ‘Balsebul’. *5:23: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “Papa tolong datang ko taro tangan sang dia, ko biar dia bae kambali, ju idop.” Di sana, “minta taro tangan” pung arti “tolong bekin bae”. Itu nona pung umur tu, bahasa Yunani tulis di ayat 42. *6:8-11: Dalam Alkitab bahasa Yunani ada tulis, bilang, “kabás buang abu dari dong pung kaki”. Di sana waktu itu, orang biasa kabás buang abu dari dong pung kaki ko jadi tanda, bilang, orang yang sonde mau dengar, na, pikol tanggong-jawab sandiri. Lia ju Lukas 10:4-11; Utusan dong pung Carita 13:51. †6:37: Alkitab bahasa Yunani asli tulis, bilang, “dua ratus denari uang perak”. Satu denari uang perak jaman dolu, sama ke tukang pung gaji karjá satu hari. *7:16: Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 16. *8:31: Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi, dalam bahasa Yunani, ?? ????? ????? (tei tritei heimera ) “di hari yang katiga” pung maksud dalam bahasa Kupang, andia “dia pung lusa”. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jum'at (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu (itong dua), Tuhan Yesus ada dalam kubur. Dia pung lusa, andia hari minggu (itong tiga), Tuhan Yesus idop kambali. Jadi, iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali. *9:31: Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi, dalam bahasa Yunani, ?? ????? ????? (tei tritei heimera ) “di hari yang katiga” pung maksud dalam bahasa Kupang, andia “dia pung lusa”. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jum'at (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu (itong dua), Tuhan Yesus ada dalam kubur. Dia pung lusa, andia hari minggu (itong tiga), Tuhan Yesus idop kambali. Jadi, iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali. †9:42: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang ‘batu giling’ yang dong pake ko mol padi-gandum. ‡9:44: Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 44. §9:46: Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 46. *10:34: Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi, dalam bahasa Yunani, ?? ????? ????? (tei tritei heimera ) “di hari yang katiga” pung maksud dalam bahasa Kupang, andia “dia pung lusa”. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jum'at (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu (itong dua), Tuhan Yesus ada dalam kubur. Dia pung lusa, andia hari minggu (itong tiga), Tuhan Yesus idop kambali. Jadi, iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali. *11:1: Dong kasi nama ‘Saitun’ di itu gunung, tagal di sana ada banya kabón pohon saitun, ko dong parés ame dia pung minya dari itu pohon pung bua. Itu gunung Saitun kira-kira satu kilo dari kota Yerusalem. †11:8: Markus pung tulisan asli, bilang ‘cabang dong’. Ma kotong su tau dari Yohanis 12:13, bilang, doong tu, daon-daon palam. ‡11:9: Dong pung bahasa Aram, bilang, ‘Hosana’ . Dia pung arti dolu-dolu, bilang, ‘dia kasi salamat’. Ma di Tuhan Yesus pung jaman, dong biasa pake itu kata ko puji sang Tuhan Allah. §11:13: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila bahasa Yunani sukei . Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa tanam, deng makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde tanam deng sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Alkitab, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. **11:26: Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua sonde tulis ini ayat 26. *12:14: Orang Roma pung raja bésar, dong pange ‘Keser’. *14:3-5: Itu minya wangi pung harga, sama ke satu tukang pung gaji satu taon. Alkitab Bahasa Yunani tulis, bilang, itu minya pung harga 300 ‘denari’ , deng minya pung nama ‘nardos’ , yang dolu orang bekin dari akar wangi. Alkitab Bahasa Indonesia bilang ‘narwastu’. Deng itu botol, dong bekin dari batu yang orang bisa pahat. Itu botol pung harga ju mahal. Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, itu botol dong bekin dari batu yang dia pung nama ‘alabastros’ . Alkitab Bahasa Indonesia bilang itu batu pung nama ‘batu pualam’. Lia ju di Lukas 7:37-38. †14:37: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, ‘Simon’ di sini. Simon tu, Petrus pung nama laen. *15:15: Tantara Roma dong pake cambuk yang bekin dari tali kulit barapa urat. Abis dong ika tulang tajam, ko, tima tajam di tali pung ujung-ujung. Kalo firuk ulang-ulang pake itu cambuk, kulit dong takupas buang. †15:16: Tantara dong pung tampa tu, dong pange dalam bahasa Latin, bilang, praetorium . Itu tantara dong pung tampa sandiri di kompleks ruma jabatan. ‡15:28: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua dong, sonde tulis ini ayat 28. §15:40-41: Ada tulisan bahasa Yunani saparu bilang ‘Yoses pung mama’, yang laen bilang ‘Yosef pung mama’. *16:9-20: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae abis di ayat 8. Markus pung Carita tutu deng dua cara satu yang panjang (Markus 16:9-20), deng satu laen yang pende (Markus 16:9-10). Iko orang yang pintar dong, yang mangarti bae-bae Markus pung Carita ni, ini dua tutu ni dong tulis dari balakang. Dua-dua carita Yesus idop kambali dari Dia pung mati, deng orang yang parcaya sang Yesus dong pung tugas. †16:9-10: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae abis di ayat 8. Markus pung Carita tutu deng dua cara satu yang panjang (Markus 16:9-20), deng satu laen yang pende (Markus 16:9-10). Iko orang yang pintar dong, yang mangarti bae-bae Markus pung Carita ni, dua tutu ni dong tulis dari balakang. Dua-dua carita Yesus idop kambali dari Dia pung mati, deng orang yang parcaya sang Yesus dong pung tugas. a1:2: Maleaki 3:1 b1:3: Yesaya 40:3 c1:6: 2 Raja-raja dong 1:8 d1:11: Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 9:7, Lukas 3:22 e1:15: Mateos 3:2 f1:22: Mateos 7:28-29 g1:39: Mateos 4:23, 9:35 h1:44: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32 a2:23: Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:25 b2:25-26: 1 Samuel 21:1-6; Kapala Agama dong pung Atoran 24:9 a3:9-10: Markus 4:1, Lukas 5:1-3 b3:22: Mateos 9:34, 10:25 c3:29: Lukas 12:10 a4:1: Lukas 5:1-3 b4:12: Yesaya 6:9-10 c4:21: Mateos 5:15, Lukas 11:33 d4:22: Mateos 10:26, Lukas 12:2 e4:24: Mateos 7:2, Lukas 6:38 f4:25: Mateos 13:12, 25:29, Lukas 19:26 g4:29: Yoel 3:13 a6:4: Yohanis 4:44 b6:13: Yakobis 5:14 c6:14-15: Mateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19 d6:17-18: Lukas 3:19-20 e6:34: Daftar Sensus 27:17, 1 Raja-raja dong 22:17, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Mateos 9:36 a7:6-7: Yesaya 29:13 b7:10: Kaluar dari Masir 20:12, 21:17, Kapala Agama dong pung Atoran 20:9, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16 a8:11: Mateos 12:38, Lukas 11:16 b8:12: Mateos 12:39, Lukas 11:29 c8:15: Lukas 12:1 d8:18: Yeremia 5:21, Yeskial 12:2, Markus 4:12 e8:28: Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 f8:29: Yohanis 6:68-69 g8:34: Mateos 10:38, Lukas 9:23, 14:27 h8:35: Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25 a9:2-7: 2 Petrus 1:17-18; Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22 b9:11: Maleaki 4:5, Mateos 11:14 c9:34: Lukas 22:24 d9:35: Mateos 20:26-27, 23:11, Markus 10:43-44, Lukas 22:26 e9:37: Mateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20 f9:40: Mateos 12:30, Lukas 11:23 g9:41: Mateos 10:42 h9:43: Mateos 5:30 i9:47: Mateos 5:29 j9:48: Yesaya 66:24 k9:50: Mateos 5:13, Lukas 14:34-35 a10:4: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:1-4, Mateos 5:31 b10:6: Carita Mula-mula 1:27, 5:2 c10:7-8: Carita Mula-mula 2:24 d10:11-12: Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11 e10:15: Mateos 18:3 f10:19: Kaluar dari Masir 20:12-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16-20 g10:31: Mateos 20:16, Lukas 13:30 h10:38: Lukas 12:50 i10:42-43: Lukas 22:25-26 j10:43-44: Mateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26 a11:9: Lagu Puji dong 118:26 b11:17: Yesaya 56:7, Yeremia 7:11 c11:23: Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2 d11:25-26: Mateos 6:14-15 a12:1: Yesaya 5:1-2 b12:10-11: Lagu Puji dong 118:22-23 c12:18: Utusan dong pung Carita 23:8 d12:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:5 e12:26: Kaluar dari Masir 3:6 f12:29-30: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:4-5 g12:31: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 h12:32: Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:35 i12:33: Hosea 6:6 j12:28-34: Lukas 10:25-28 k12:36: Lagu Puji dong 110:1 a13:9-11: Mateos 10:17-20, Lukas 12:11-12 b13:13: Mateos 10:22 c13:14: Daniel 9:27, 11:31, 12:11 d13:15-16: Lukas 17:31 e13:19: Daniel 12:1, Dunya Model Baru 7:14 f13:24: Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:10, 31, 3:15, Dunya Model Baru 6:12 g13:25: Yesaya 34:4, Yoel 2:10, Dunya Model Baru 6:13 h13:26: Daniel 7:13, Dunya Model Baru 1:7 i13:32: Mateos 24:36 j13:34: Lukas 12:36-38 a14:1: Kaluar dari Masir 12:1-27 b14:7: Carita Ulang so'al Jalan Idop 15:11 c14:18: Lagu Puji dong 41:10 d14:24: Kaluar dari Masir 24:8, Yeremia 31:31-34 e14:27: Sakaria 13:7 f14:28: Mateos 28:16 g14:38: 1 Korintus 10:13 h14:49: Lukas 19:47, 21:37 i14:58: Yohanis 2:19 j14:62: Daniel 7:13 k14:64: Kapala Agama dong pung Atoran 24:16 a15:21: Roma 16:13 b15:24: Lagu Puji dong 22:19 c15:28: Yesaya 53:12 d15:29: Lagu Puji dong 22:8, 109:25, Markus 14:58, Yohanis 2:19 e15:34: Lagu Puji dong 22:2 f15:36: Lagu Puji dong 69:22 g15:38: Kaluar dari Masir 26:31-33 h15:40-41: Lukas 8:2-3 a16:7: Mateos 26:32, Markus 14:28 b16:15: Utusan dong pung Carita 1:8 c16:19: Utusan dong pung Carita 1:9-11 =========================== luke lukas Tuhan Yesus pung Carita Bae, iko Lukas (©2007 UBB-GMIT) 1. Kanapa ko Lukas tulis ini carita (1:1 - 1:4) 2. Tuhan pung ana bua dari sorga kasi tau memang Yohanis Tukang Sarani pung jadi (1:5 - 1:25) 3. Tuhan pung ana bua dari sorga datang katumu deng Maria (1:26 - 1:38) 4. Maria pi lia sang Elisabet (1:39 - 1:45) 5. Maria puji-puji sang Tuhan Allah (1:46 - 1:56) 6. Elisabet barana ame sang Yohanis (1:57 - 1:66) 7. Sakaria puji-puji sang Tuhan Allah (1:67 - 1:80) 8. Maria barana sang Tuhan Yesus (2:1 - 2:7) 9. Tuhan Allah kasi tau sang gambala dong (2:8 - 2:20) 10. Itu Ana mea, dong kasi nama Yesus (2:21 - 2:21) 11. Dong bawa Ana mea Yesus pi Ruma Sambayang Pusat (2:22 - 2:24) 12. Ba'i tua Simeon bilang itu Ana mea Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji (2:25 - 2:35) 13. Nene Hana minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Yesus (2:36 - 2:38) 14. Mama-bapa deng Ana kambali pi kampong Nasaret (2:39 - 2:40) 15. Nyong Yesus di Ruma Sambayang Pusat (2:41 - 2:52) 16. Yohanis Tukang Sarani angka dia pung karjá (3:1 - 3:20) 17. Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (3:21 - 3:22) 18. Tuhan Yesus pung moyang dong, iko bapa Yusuf (3:23 - 3:38) 19. Setan dong pung bos coba sang Tuhan Yesus (4:1 - 4:13) 20. Tuhan Yesus pi di Galilea ko mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae (4:14 - 4:15) 21. Orang dong sonde tarima sang Tuhan Yesus di Nasaret (4:16 - 4:30) 22. Tuhan Yesus usir setan dari satu orang (4:31 - 4:37) 23. Tuhan Yesus bekin bae Simon pung mama mantu, deng banya orang lai (4:38 - 4:41) 24. Tuhan Yesus pi kasi tau Kabar Bae di ruma-ruma sambayang dong (4:42 - 4:44) 25. Dong pukat dapa ikan bam-banya (5:1 - 5:11) 26. Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang kaná panyaki kusta (5:12 - 5:16) 27. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (5:17 - 5:26) 28. Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia (5:27 - 5:32) 29. Guru agama dong bakanjar deng Tuhan Yesus so'al puasa (5:33 - 5:39) 30. Orang karitik sang Tuhan Yesus dong so'al hari barenti karjá (6:1 - 6:5) 31. Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang tangan mati sablá (6:6 - 6:11) 32. Tuhan Yesus pili ame Dia pung ana bua dua blas orang (6:12 - 6:16) 33. Tuhan Yesus bekin bae banya orang (6:17 - 6:19) 34. Orang yang dapa ontong, deng orang yang dapa calaka (6:20 - 6:26) 35. Bosong musti sayang bosong pung musu dong (6:27 - 6:36) 36. Jang maen karitik sambarang (6:37 - 6:42) 37. Orang pung asli kantara dari dia pung bekin (6:43 - 6:45) 38. Orang pintar deng orang bodo bangun ruma (6:46 - 6:49) 39. Tuhan Yesus bekin bae tantara Roma pung ana karjá (7:1 - 7:10) 40. Tuhan Yesus kasi idop satu janda pung ana (7:11 - 7:17) 41. Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (7:18 - 7:35) 42. Tuhan Yesus makan pesta di Simon pung ruma (7:36 - 7:50) 43. Parampuan dong yang iko sang Tuhan Yesus (8:1 - 8:3) 44. Umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (8:4 - 8:8) 45. Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka pake umpama (8:9 - 8:10) 46. Tuhan Yesus kasi tau itu umpama so'al bibit pung arti (8:11 - 8:15) 47. Umpama so'al tutu lampu pake pareu tana (8:16 - 8:18) 48. Tuhan Yesus pung kelu yang batúl dong (8:19 - 8:21) 49. Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (8:22 - 8:25) 50. Tuhan Yesus usir setan dari orang gila (8:26 - 8:39) 51. Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana nona, deng bekin bae parampuan yang saki dara loos (8:40 - 8:56) 52. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang (9:1 - 9:6) 53. Raja Herodes bingung so'al Tuhan Yesus (9:7 - 9:9) 54. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang (9:10 - 9:17) 55. Petrus mulai sadar, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu (9:18 - 9:21) 56. Tuhan Yesus omong so'al Dia pung mati, deng Dia pung idop kambali (9:22 - 9:27) 57. Tuhan Yesus jadi laen di atas gunung (9:28 - 9:36) 58. Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahat (9:37 - 9:43a) 59. Tuhan Yesus omong ulang lai so'al Dia pung mati (9:43b - 9:45) 60. Sapa yang jadi orang nomer satu (9:46 - 9:48) 61. Orang yang sonde malawan, dia tu kotong pung kawan (9:49 - 9:50) 62. Orang di satu kampong di Samaria sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (9:51 - 9:56) 63. Sarat iko sang Tuhan Yesus (9:57 - 9:62) 64. Tuhan Yesus utus ana bua tuju pulu dua orang (10:1 - 10:12) 65. Orang yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (10:13 - 10:16) 66. Tuju pulu dua utusan dong kambali (10:17 - 10:20) 67. Tuhan Yesus pung hati babunga (10:21 - 10:24) 68. Orang Samaria yang hati mas (10:25 - 10:37) 69. Tuhan Yesus, Ma'a deng Mia (10:38 - 10:42) 70. “Ajar sang botong sambayang” (11:1 - 11:13) 71. Tuhan Yesus sonde pake kuasa dari setan dong pung bos (11:14 - 11:23) 72. Setan mau pulang pi dia pung ruma lama (11:24 - 11:26) 73. Yang paling ontong (11:27 - 11:28) 74. Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti do! (11:29 - 11:32) 75. Idop taráng (11:33 - 11:36) 76. Tuhan Yesus togor orang Yahudi pung kapala agama dong (11:37 - 11:54) 77. Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura (12:1 - 12:3) 78. Manusia pung nilei di muka Tuhan Allah (12:4 - 12:7) 79. Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus (12:8 - 12:12) 80. Carita orang kaya yang bodo (12:13 - 12:21) 81. Parcaya sa sang Tuhan Allah (12:22 - 12:31) 82. Simpan harta di sorga (12:32 - 12:34) 83. Tukang suru-suru yang siap layani siang-malam (12:35 - 12:40) 84. Ana bua yang satia, deng ana bua yang sonde satia (12:41 - 12:48) 85. Tuhan Yesus pung ajaran sonde bawa dame (12:49 - 12:53) 86. Kanál bae-bae hari susa pung tanda-tanda dong (12:54 - 12:56) 87. Badame deng bosong pung musu dong (12:57 - 12:59) 88. Kasi tenga idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau (13:1 - 13:5) 89. Pohon yang sonde baboa, sama ke Tuhan pung orang yang sonde ada pung hasil (13:6 - 13:9) 90. Tuhan Yesus bekin bae parampuan balakang bongko, kaná deng hari sambayang (13:10 - 13:17) 91. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici (13:18 - 13:19) 92. Tuhan Yesus kasi umpama so'al ragi (13:20 - 13:21) 93. Sorga pung pintu kici ana (13:22 - 13:30) 94. Tuhan Yesus jato kasian sang kota Yerusalem pung isi (13:31 - 13:35) 95. Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari sambayang (14:1 - 14:6) 96. Jang cari-cari muka (14:7 - 14:14) 97. Umpama so'al pesta bésar (14:15 - 14:24) 98. Bareken bae-bae dolo, baru iko sang Tuhan Yesus (14:25 - 14:33) 99. Orang yang sonde pantas iko sang Tuhan Yesus, sama ke garam yang sonde ada pung guna lai (14:34 - 14:35) 100. Domba yang ilang (15:1 - 15:7) 101. Doi perak yang ilang (15:8 - 15:10) 102. Ana yang ilang (15:11 - 15:32) 103. Kapala urusan yang lihai (16:1 - 16:13) 104. Tuhan Yesus omong so'al doi, so'al Tuhan pung Kabar Bae, deng so'al kawin-cere (16:14 - 16:18) 105. Carita orang kaya deng Lasarus (16:19 - 16:31) 106. Tuhan Yesus ajar so'al orang yang jato sala, deng yang minta ampon (17:1 - 17:4) 107. Orang musti parcaya Tuhan Allah pung kuasa (17:5 - 17:6) 108. Orang karjá yang bae, iko dia pung bos pung mau (17:7 - 17:10) 109. Tuhan Yesus bekin bae sapulu orang kusta (17:11 - 17:19) 110. Tuhan Yesus carita so'al hari kiamat, deng Dia pung datang kambali (17:20 - 17:37) 111. Carita so'al janda satu, deng hakim yang sonde bae (18:1 - 18:8) 112. Orang Farisi satu deng tukang tagi bea satu pi sambayang (18:9 - 18:14) 113. Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana (18:15 - 18:17) 114. Orang kaya yang kapingin maso sorga (18:18 - 18:30) 115. Su tiga kali Tuhan Yesus omong Dia pung mati (18:31 - 18:34) 116. Tuhan Yesus bekin bae orang buta satu (18:35 - 18:43) 117. Tuhan Yesus katumu satu tukang tagi bea, nama Sakeos (19:1 - 19:10) 118. Carita so'al budak yang ator bae-bae dia pung tuan pung doi (19:11 - 19:27) 119. Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem (19:28 - 19:40) 120. Tuhan Yesus manangis kasi Yerusalem (19:41 - 19:44) 121. Tuhan Yesus maso pi Ruma Sambayang Pusat (19:45 - 19:48) 122. Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak deng kuasa (20:1 - 20:8) 123. Carita tukang garap kabón anggor (20:9 - 20:19) 124. “Kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak” (20:20 - 20:26) 125. Tuhan Yesus ajar so'al idop kambali dari mati (20:27 - 20:40) 126. Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, deng dia pung Bos ju (20:41 - 20:44) 127. Ati-ati deng guru agama yang tutu dong pung sala (20:45 - 20:47) 128. Janda miskin kasi kolekte yang paling bésar (21:1 - 21:4) 129. Tuhan Yesus kasi tau Ruma Sambayang Pusat pung rubu (21:5 - 21:6) 130. Hari-hari susa deng sangsara (21:7 - 21:19) 131. Yerusalem pung jato (21:20 - 21:24) 132. Manusia Tulen pung datang (21:25 - 21:28) 133. Umpama dari pohon (21:29 - 21:33) 134. Parlú jaga-jaga Tuhan pung datang (21:34 - 21:38) 135. Kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Tuhan Yesus (22:1 - 22:2) 136. Yudas jual buang sang Tuhan Yesus (22:3 - 22:6) 137. Tuhan Yesus pung ana bua dong sadia pesta Paska (22:7 - 22:13) 138. Pesta Paska (22:14 - 22:23) 139. Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar so'al sapa yang paling bésar (22:24 - 22:30) 140. Tuhan Yesus kasi tau nanti Petrus manyangkal sang Dia (22:31 - 22:34) 141. Tuhan Yesus pung orang musti siap kaná susa (22:35 - 22:38) 142. Tuhan Yesus pi sambayang di gunung Saitun (22:39 - 22:46) 143. Dong tangkap sang Tuhan Yesus (22:47 - 22:53) 144. Petrus manyangkal sang Tuhan Yesus (22:54 - 22:62) 145. Dong papoko deng hina sang Tuhan Yesus (22:63 - 22:65) 146. Tuhan Yesus di tampa urus parkara agama (22:66 - 22:71) 147. Dong bawa sang Tuhan Yesus pi gubernor Pilatus (23:1 - 23:5) 148. Gubernor kirim Tuhan Yesus pi raja Herodes (23:6 - 23:12) 149. Gubernor kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (23:13 - 23:25) 150. Dong paku tagantong sang Tuhan Yesus di kayu palang (23:26 - 23:43) 151. Tuhan Yesus mati (23:44 - 23:49) 152. Dong kubur sang Tuhan Yesus (23:50 - 23:56) 153. Tuhan Yesus idop kambali! (24:1 - 24:12) 154. Dua ana bua katumu sang Tuhan Yesus di jalan pi Emaus (24:13 - 24:35) 155. Tuhan Yesus tunju muka sang ana bua dong (24:36 - 24:49) 156. Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (24:50 - 24:53) Tuhan Yesus pung Carita Bae, iko Lukas Kanapa ko Lukas tulis ini carita 11-3Bapa Teofilus* yang terhormat. Salamat. Banya orang su coba tulis carita so'al hal-hal yang su jadi di botong pung teng-tenga. Dong tulis itu carita dong, pake carita-carita yang bataputar dari botong pi botong dari dolu, yang botong dapa tau dari Tuhan Yesus pung orang dalam dong, deng dari orang laen ju yang lia deng mata kapala sandiri. Samua carita tu, iko parsís-parsís ke Tuhan Allah pung janji memang dari dolu. Jadi, beta su pareksa sampe alus-alus itu hal dong samua, mulai dari dia pung akar carita. Ais beta putus ko tulis ame itu samua deng bae-bae, iko dia pung urutan. Deng bagitu, pak bisa tau parsís apa yang su jadi. 4Deng pak ju bisa parcaya, bilang, apa yang orang dong su carita kasi tu, bukan carita putar-balek. Samua tu, batúl-batúl ada! Tuhan pung ana bua dari sorga kasi tau memang Yohanis Tukang Sarani pung jadi 5Ini carita pung akar bagini: waktu raja Herodes pegang parenta di propinsi Yudea, ada satu orang, nama Sakaria. Dia tu, satu kapala agama Yahudi. Deng dia ju, anggota dari ba'i Abia pung kalompok kapala agama dong. Sakaria pung bini, nama Elisabet. Dia ju dari turunan kapala agama dong, te dia tu, ba'i Musa pung kaka Harun pung turunan.a 6Dong dua idop lurus iko Tuhan Allah pung parenta deng atoran samua. Orang ju hormat sang dong. 7Dong dua ju su tua, ma sonde ada pung ana, te Elisabet pung tampa ana tu, ada tatutu. 8Satu kali, Sakaria deng dia pung kalompok Abia dong dapa roster karjá di Ruma Sambayang Pusat di kota Yerusalem. 9Iko dong pung biasa, itu kapala agama dong hela lot, ko mau tau sapa yang dapa tugas maso pi di itu Ruma Sambayang Pusat pung Kamar Paling Barisi. Di situ, itu orang musti bakar kayu wangi di Tuhan Allah pung muka. Itu hari, lot jato kaná di Sakaria. 10Ais ju dia maso pi. Waktu dia ada bakar kayu wangi dalam itu Kamar, orang bam-banya dong ada sambayang di kintal situ. 11Takuju sa, ju Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga, datang badiri di tampa bakar kayu wangi pung sablá kanan. Kapala agama Yahudi bakar kayu wangi 12Lia bagitu, ju Sakaria taku mo mati, sampe sonde tau mau bekin apa. 13Ma itu ana bua dari sorga omong, bilang, “Sakaria! Jang taku, é! Te Tuhan Allah su dengar lu pung sambayang. Jadi, lu pung bini nanti barana satu ana laki-laki kasi sang lu. Lu musti kasi nama sang dia, Yohanis. 14Nanti banya orang ju iko sanáng sama-sama deng bosong, tagal bosong su dapa ana. Ini ana nanti bekin lu pung hati babunga. 15Tuhan pung Roh yang Barisi pung kuasa ada sama-sama deng dia, mulai dari dia pung mama masi dudu parú sang dia. Dia musti pamali minum samua minuman karás. Waktu dia su bésar datang, Tuhan Allah pake sang dia jadi orang pantíng.b 16Nanti dia buju banya orang Isra'el ko bale iko dong pung Bos, andia Tuhan Allah. 17Dia pung sifat deng kuasa nanti parsís ke ba'i Elia, andia Tuhan pung jubir dari dolu. Dia datang lebe dolo dari kotong pung Bos. Dia bekin orang tua dong pung hati bale sayang sang dong pung ana-ana dong. Deng orang yang bale balakang sang Tuhan dia oba ju, ko dong bale iko sang Tuhan pung mau. Deng bagitu, dia bekin orang dong sadia dong pung hati ko tarima Bos pung datang.”c 18Ma Sakaria bale tanya itu ana bua, bilang, “Mana bisa?! Beta deng beta pung bini su tua bagini! Karmana ko beta bisa tau ini hal samua bisa jadi?” 19Ais, itu ana bua manyao, bilang, “Bagini! Beta ni, Gabriel, Tuhan Allah pung tukang suru-suru. Dia sandiri yang suru beta datang ko kasi tau ini kabar bae sang lu.d 20Ma lu sonde mau parcaya beta pung omong. Jadi, dia pung tanda yang lu minta bagini! Lu pung lida takancing, deng lu sonde bisa omong apa-apa mulai sakarang, sampe deng bosong dapa ame itu ana. Nanti lu lia sandiri sa. Te apa yang beta bilang ni nanti jadi, pas deng dia pung waktu.” 21Orang banya yang ada sambayang di luar, su tabingung-bingung, tagal Sakaria sonde tau kaluar-kaluar. 22Waktu dia kaluar datang, dia su sonde bisa omong apa-apa lai. Ais dia kasi sein sang dong pake tangan, ju dong mangarti, bilang, Tuhan su kasi tunju sang dia satu hal yang heran dalam itu Kamar Paling Barisi. 23Dong pung tugas abis, ju Sakaria pulang pi dia pung ruma. 24-25Sonde lama ju Elisabet dudu parú. Ju dia kurung diri dalam ruma sampe lima bulan. Dia omong, bilang, “Puji Tuhan! Ahirnya Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang beta. Kalo beta su dapa turunan, orang dong su sonde bekin malu sang beta lai.” Tuhan pung ana bua dari sorga datang katumu deng Maria 26Waktu Elisabet pung parú su jalan anam bulan, ju Tuhan Allah kirim Dia pung ana bua dari sorga, pi satu kampong di propinsi Galilea, nama Nasaret. Itu ana bua pung nama, Gabriel. 27Di Nasaret ada satu nona, nama Maria. Maria su batunangan deng satu laki-laki, nama Yusuf. Yusuf tu, raja Daud pung turunan. Naa, Gabriel pi katumu deng itu nona Maria.e 28Dia kasi tunju dia pung diri sang itu nona, ju dia bilang, “Salamat, nona, ó! Tuhan Allah su pili ame sang lu, ko mau bekin satu hal bae kasi sang lu. Tuhan Allah ada sama-sama deng lu, Maria.” 29Dengar bagitu, ju Maria bingung deng itu ana bua pung omong. Dia sonde mangarti dia pung maksud apa. 30Ju itu ana bua sambung lai, bilang, “Maria! Lu sonde usa taku. Te Tuhan Allah pung maksud kasi tunju Dia pung hati bae sang lu. 31Sonde lama lai, lu su dudu parú, ais nanti lu barana ame satu ana laki-laki. Lu musti kasi nama sang Dia, Yesus. † 32Dia nanti jadi Orang bésar. Nanti Tuhan subu sang Dia, bilang, ‘Dia tu, Beta pung Ana sandiri.’ Andia, Ana dari Tuhan Allah yang Paling Tinggi. Nanti Tuhan Allah angka sang Dia ko pegang parenta, sama ke Dia pung nene-moyang raja Daud. 33Dia yang nanti pegang parenta tarús-tarús sang orang Isra'el dong.‡ Te Dia pung parenta sonde tau abis-abis.”f 34Ma Maria tanya sang Gabriel, bilang, “Beta ni, sonde parná tidor bakumpul deng satu laki-laki ju! Karmana ko beta bisa dudu parú?” 35Ais Gabriel manyao, bilang, “Bagini! Nanti Tuhan pung Roh yang Barisi datang sang lu. Deng Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung kuasa nanti tutu ame sang lu. Deng bagitu, Ana yang nanti lu barana ame tu, batúl-batúl barisi. Te Dia tu, Tuhan Allah pung Ana. 36Jang heran! Te lu pung kelu satu, nama Elisabet, su dudu parú ju. Orang bilang dia su sonde bisa barana, tagal dia su tua. Ma sakarang dia pung parú su jalan anam bulan. 37Te buat Tuhan Allah, samua bisa jadi!”g 38Ais Maria manyao, bilang, “Bae. Beta ni Tuhan Allah pung hamba. Biar ko samua jadi iko ke lu pung omong tu. Beta sadia iko Tuhan pung mau sa.” Ais ju itu ana bua dari sorga jalan kasi tenga sang dia. Maria pi lia sang Elisabet 39-40Lewat barapa hari, ju Maria buru-buru barangkat dari Nasaret pi Sakaria pung kampong di propinsi Yudea pung da'era bagunung. Sampe di situ, dia maso memang di Sakaria pung ruma. Ju dia kasi salam sang Elisabet. 41Waktu Elisabet dapa dengar Maria pung salam tu, ju itu ana dalam Elisabet pung parú bakosi. Deng Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso sang Elisabet. 42Ais dia pange kasi tau, bilang, “Maria! Nanti orang dong angka nae lu pung nama lebe dari samua parampuan di ini dunya! Nanti orang dong ju angka nae itu Ana yang ada di dalam lu pung parú! 43Beta ju iko ta'angka, tagal beta pung Bos pung mama datang katumu sang beta. 44Bagitu lu maso datang kasi salam sang beta, langsung beta pung ana dalam parú ju bakosi tagal sanáng. 45Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae sang lu, tagal lu parcaya, bilang, Dia mau bekin iko Dia pung janji.” Maria puji-puji sang Tuhan Allah 46Maria angka suara, bilang, “Dari beta pung hati yang paling dalam, beta angka nae tinggi-tinggi sang Tuhan! 47Beta pung hati babunga, tagal Tuhan Allah kasi salamat sang beta! 48Dia su taro mata bae-bae sang beta, Dia pung orang suru-suru yang sonde ada pung arti ni. Mulai sakarang samua orang nanti anggap beta ni, parampuan yang paling ontong,h 49tagal Tuhan bekin hal-hal heran kasi sang beta. Dia tu, yang Paling Kuasa deng Paling Barisi. 50Tuhan Allah salalu kasi tunju rasa kasian sang samua orang yang hormat deng sémba sang Dia, dari turunan satu pi turunan laen. 51Dia pake Dia pung kuasa, ko bekin kaco sang orang yang kapala bésar dong. 52Dia kasi jato orang yang pegang kuasa dong, tagal dong pung tinggi hati. Ma Dia angka nae orang yang randá hati dong.i 53Dia kasi makan orang lapar dong sampe kinyang, ma Dia usir buang orang kaya dong ko pi deng tangan kosong. 54Dia tolong Dia pung orang Isra'el dong, deng salalu tunju Dia pung rasa kasian sang dong. 55Dolu, Dia ika janji deng kotong pung nene-moyang, andia, ba'i Abraham deng dia pung turunan samua. Sakarang itu janji ada ta'ika tarús-tarús.”j 56Ais Maria tenga deng Elisabet sampe tiga bulan. Ju dia pulang pi dia pung ruma di Nasaret. Elisabet barana ame sang Yohanis 57Bagitu dia pung waktu su sampe, ju Elisabet barana ame satu ana laki-laki. 58Itu kabar tasiar pi dia pung kelu deng isi kampong dong, bilang, Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae deng kasi satu ana sang Elisabet. Ju dong samua iko sanáng. 59Waktu itu ana umur dalapan hari, ju dong sunat sang dia, iko orang Yahudi pung atoran. Dong mau kasi nama itu ana, Sakaria, iko dia pung bapa pung nama.k 60Ma dia pung mama protes, bilang, “Sonde bisa bagitu! Dia pung nama, musti Yohanis!” 61Ma dong balas, bilang, “Kanapa pili nama Yohanis? Sonde ada satu orang ju di bosong pung kelu, yang ada pake itu nama!” 62Ju dong kasi sein sang Sakaria, ko mau cari tau dia mau kasi nama sapa sang itu ana. 63Sakaria sein ko minta batu tulis. Dong kasi, ais dia tulis, bilang, “Dia pung nama Yohanis!” Ju samua orang taheran-heran. 64Takuju sa, ju Sakaria pung lida yang takancing tu, noe memang. Ju dia angka puji sang Tuhan Allah. 65Samua orang yang tenga deka-deka di situ dong, taku deng heran. Ju itu carita tasiar dari mulu pi mulu, sampe orang di gunung-gunung di propinsi Yudea dong ju tau abis. 66Orang dong yang dengar itu carita, pikir-pikir, bilang, “Su taráng, Tuhan pung kuasa ada sama-sama deng itu ana. Nanti dia bésar datang, dia jadi manusia model ke apa, ó?” Sakaria puji-puji sang Tuhan Allah 67Abis ju, Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso di Sakaria. Andia ko dia omong, bilang, 68“Puji Tuhan, orang Isra'el pung Allah! Te Dia su datang ko tabús ame Dia pung orang dong, ko biar dong jang sama ke budak. 69Tuhan su angka ame satu Orang yang Dia pung kuasa hebat, ko nanti kasi salamat sang kotong. Dia tu, dari raja Daud pung turunan. 70Dia su janji memang ini samua dari dolu-dolu, pake Dia pung jubir yang satia dong. 71Sakarang Dia mau kasi lapás sang kotong dari kotong pung musu-musu, deng dari orang-orang yang saki hati sang kotong. 72-73Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong pung nene-moyang dong, tagal Dia inga tarús Dia pung janji sang dong, yang Dia ika deng ba'i Abraham. 74Dia su kasi lapás sang kotong dari kotong pung musu dong, ko kotong bisa sémba sang Dia, deng sonde parlú taku-taku lai. 75Dia su kasi lapás sang kotong, ko biar kotong bisa idop barisi deng lurus tarús-tarús di Dia pung muka. 76Anis! Lu ni, beta pung ana. Orang nanti kanál sang lu, bilang, lu ni, Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung jubir. Lu nanti pi kasi tau orang dong, ko dong buka tangan tarima Bos pung datang.l 77Lu nanti pi kasi tunju jalan sang Tuhan pung orang dong, ko dong dapa tau, bilang, dong dapa salamat, tagal Tuhan hapus buang dong pung sala-sala dong. 78-79Tagal Tuhan pung hati noe deng kasian sang kotong, andia ko Dia kasi kotong kasampatan baru, sama ke hari baru bawa taráng yang baru. Kotong yang jalan dalam galáp, deng kotong yang taku mati, tagal balóm babae deng Tuhan, nanti dapa taráng ko antar sang kotong pi jalan dame.”m 80Ais ju, Yohanis tamba hari, tamba bésar. Deng Tuhan pung Roh bekin kuat sang dia. Dia bésar datang, ju dia pi tenga di tampa sunyi, sampe dia mulai angka dia pung karjá kasi orang Isra'el dong. Maria barana sang Tuhan Yesus (Mateos 1:18-25) 21-2Satu kali, waktu Kirenius jadi kapala da'era di Siria, ais raja bésar, nama Agustus, kasi kaluar parenta, bilang, “Samua orang yang di bawa pamarenta Roma pung kuasa musti pulang kampong ko iko sensus!” Itu kali partama ko pamarenta Roma itong dia pung rakyat bagitu. 3Jadi, samua orang pulang kampong ko iko sensus. 4-5Naa, itu waktu, Yusuf tenga di kampong Nasaret di propinsi Galilea. Dia su batunangan deng satu nona, nama Maria, yang ada dudu parú. Yusuf tu, raja Daud pung turunan, jadi dia musti pulang pi Daud pung kota Betlehem di propinsi Yudea ko iko sensus. Andia ko dong dua barangkat pi di kota Betlehem. 6Waktu dong ada di sana, Maria pung waktu mau barana su sampe. 7Ma di situ, dong sonde dapa kamar di losmen. Andia ko dong maso pi dalam kandang. Ais ju, dia barana Ana partama, Ana laki-laki. Ju dong bungkus sang Dia deng kaen, ko kasi tidor dalam binatang dong pung tampa makan. Tuhan Allah kasi tau sang gambala dong 8Itu malam, ada gambala barapa orang yang mete jaga dong pung kambing-domba di padang di luar kota. Gambala dong mete jaga kambing-domba 9Takuju sa, dong dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga. Ais Tuhan pung taráng bacaya kuliling sang dong, ju dong taku mo mati. 10Ma itu ana bua kasi tau, bilang, “Bosong jang taku dolo! Dengar bae-bae, é! Te beta ni, datang mau kasi tau satu kabar bae kasi bosong. Samua yang dengar ini kabar, pasti sanáng. 11Ini kabar bae pung isi bagini: Ini hari satu mama su barana sang Kristus, di Betlehem, di raja Daud pung kota. Kristus tu, Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu. Tuhan kirim datang sang Dia ko kasi salamat orang dari dong pung sala-sala! Dia ni, yang nanti orang dong pange, ‘Bos’! 12Nanti bosong dapa kanál sang Dia bagini: bosong katumu satu Ana mea yang ada tabungkus deng kaen. Dia ada tidor dalam binatang dong pung tampa makan.” 13Dia omong abis ju, takuju sa, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang bam-banya ko bakumpul deng dia. Ju dong puji Tuhan Allah deng manyanyi, bilang, 14“Botong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama! Dia yang dudu parenta di langit yang paling tinggi. Tuhan Allah mau kasi dame sang orang-orang di bumi, yang bekin sanáng Dia pung hati!” 15Ais ju, Tuhan pung ana bua dong pulang kambali pi sorga. Ju itu gambala dong ba'omong, bilang, “We! Mari kotong pi Betlehem ko pi lia itu ana dolo! Te Tuhan su kirim itu kabar kasi kotong.” 16Ais dong jalan capát-capát pi Betlehem. Ju dong katumu sang Maria deng Yusuf. Dong ju dapa lia itu Ana mea, yang ada tidor dalam binatang pung tampa makan. 17Waktu dong dapa lia itu Ana, ju dong carita, bilang, “Tadi Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong su kasi tau so'al ini Ana sang botong!” Ju dong carita samua sampe abis. 18Samua orang taheran-heran dengar itu gambala dong pung carita. 19Ma Maria taro dalam dia pung hati, samua yang su jadi tu. Deng dia pikir diam-diam ko mau cari tau dia pung arti bilang apa. 20Abis ju, itu gambala dong bale pi dong pung kambing-domba dong. Ju dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama. Dong minta tarima kasi sang Dia, tagal yang dong dengar deng lia, sama parsís ke apa yang Tuhan pung ana bua su omong tu. Itu Ana mea, dong kasi nama Yesus 21Barana abis dalapan hari, ju dong sunat itu Ana mea, iko ba'i Musa pung atoran. Ju Dia pung mama-bapa kasi nama sang Dia, ‘Yesus’. Itu nama tu, nama yang ana bua dari sorga su kasi tau sang dong, waktu Dia pung mama balóm dudu parú sang Dia.a Dong bawa Ana mea Yesus pi Ruma Sambayang Pusat 22Ada satu atoran dari ba'i Musa yang bilang, parampuan yang su barana abis ampa pulu hari, musti pi bekin iko adat kasi barisi diri di Ruma Sambayang Pusat. Deng bagitu, dong su bisa maso di ruma sambayang sama ke biasa. Andia ko Yusuf deng Maria pi kota Yerusalem, ko mau bekin iko itu adat. Ju dong bawa dong pung Ana mea tu pi dalam Ruma Sambayang Pusat, ko sarakan sang Dia jadi Tuhan pung milik.b 23Dong iko Tuhan pung atoran yang bilang, “Tiap parampuan yang barana ana partama, kalo laki-laki, na, dia musti sarakan itu ana jadi Tuhan pung milik.”c 24Iko Tuhan pung atoran, kalo sarakan itu ana sang Tuhan, na, dia pung orang tua musti kasi korban burung takukur satu pasang, ko, burung pompa muda dua ekor. Andia ko Yusuf deng Maria ju bekin iko itu atoran.d Ba'i tua Simeon bilang itu Ana mea Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji 25-26Itu waktu, ada satu ba'i tua, nama Simeon, yang tenga di kota Yerusalem. Dia tu, orang yang hati lurus deng rindu sang Tuhan. Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau sang dia, bilang, dia nanti dapa lia sang Kristus dolo, baru dia mati. Kristus tu, yang nanti kasi salamat sang orang Isra'el dong. 27Itu waktu, Tuhan pung Roh antar bawa sang Simeon pi Ruma Sambayang Pusat. Itu pas deng Yesus pung mama-bapa ada bawa sang Dia pi di situ, ko sarakan sang Dia jadi Tuhan pung milik. 28Lia ame itu Ana, ais ba'i tua Simeon koko sang Dia, ju dia angka puji kasi Tuhan Allah, bilang, 29“Puji Tuhan! Tuhan su bekin iko Dia pung janji sang beta. Jadi, sakarang, Tuhan su bisa kasi lapás sang beta, ko biar beta bisa mati deng tanáng, 30te beta su lia ame Orang yang Tuhan kirim datang, ko kasi salamat sang botong dari botong pung sala-sala dong! 31Tuhan mau pake ini Ana ko kasi salamat samua bangsa. 32Dia nanti sama ke cahaya, yang bawa hormat kasi Tuhan pung bangsa Isra'el dong. Dia ju sama ke taráng, yang kasi tunju Tuhan pung jalan kasi samua bangsa laen dong.”e 33Dengar bagitu, ju Yusuf deng Maria taheran-heran deng apa yang ba'i tua Simeon omong so'al dong pung Ana. 34Ais itu, Simeon omong kasi berkat sang dong. Tarús dia kasi tau sang Maria, bilang, “Yesus pung mama, é! Nanti banya orang di Isra'el tola buang mama pung Ana ni. Ma dong pung bekin-bekin sang Dia tu, nanti kasi jato bale sang dong. Mama pung Ana ni, ju bekin banya orang dong hati babunga. 35Deng bagitu, nanti Tuhan buka talanjang orang dong pung isi hati. Ma lu, Maria, nanti lu dapa sangsara barát, sama ke kalewang tikam maso di lu pung ulu hati.” Nene Hana minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Yesus 36-37Di Ruma Sambayang Pusat ju ada satu nene, nama Hana. Dia pung umur su 84 taon. Dia pung bapa, nama Fanuel, dari suku Aser. Dia kawin tuju taon, ju dia pung laki mati kasi tenga sang dia. Nene Hana tu, Tuhan Allah pung jubir. Dia pung karjá, andia sambayang deng puasa di Ruma Sambayang Pusat, ko sémba sang Tuhan Allah siang-malam. 38Waktu Simeon ada ba'omong deng Yusuf deng Maria, itu nene datang deka-deka. Ju dia dengar sang dong, ais dia angka puji-puji sang Tuhan Allah. Tarús dia omong so'al Yesus kasi samua orang yang ada tunggu-tunggu Raja yang Tuhan su janji mau kirim datang ko kasi bebas bangsa Isra'el. Mama-bapa deng Ana kambali pi kampong Nasaret 39Waktu Yusuf deng Maria su bekin iko ba'i Musa pung atoran samua di kota Yerusalem, ju dong pulang pi propinsi Galilea, di dong pung kampong Nasaret.f 40Ju Yesus bésar datang. Ais Dia tamba kuat, tamba pintar, deng mangarti banya hal. Tuhan Allah ju kasi tunju hati bae sang Dia. Nyong Yesus di Ruma Sambayang Pusat 41Tiap taon, Yusuf deng Maria jalan pi kota Yerusalem, ko makan pesta Paska di situ.g 42Satu kali, waktu Yesus pung umur dua blas taon, ju dong jalan sama-sama pi Yerusalem ko iko itu pesta sama ke biasa. 43-44Waktu hari-hari Paska su abis, ju Yusuf deng Maria mulai jalan pulang pi Nasaret sama-sama deng banya orang yang mau pulang pi Galilea. Ma dong sonde tau, Yesus ada tatenga di Yerusalem. Dong sangka Dia ada jalan sama-sama deng Dia pung tamán dong. Ma sampe sore, dong sonde dapa lia sang Dia. Ais dong mulai pal pi-datang cari sang Dia di dong pung kelu deng tamán dong. 45Tagal sonde tau-tau dapa katumu sang Dia, ju dong jalan kambali pi Yerusalem, ko mau cari sang Dia di sana. 46Sampe di sana, dong cari-cari sang Dia sampe tiga hari, baru dapa katumu sang Dia dalam Ruma Sambayang Pusat. Dia ada dudu baso'al-jawab deng guru agama Yahudi dong. 47Orang dong samua yang ada dengar sang dong taheran-heran, tagal Dia batúl-batúl mangarti isi dari Tuhan Allah pung Tulisan, deng Dia bisa jawab dong pung so'al-so'al deng bae. 48Lia bagitu, ju Dia pung mama-bapa dong heran. Ais Dia pung mama bilang, “Yesus! Akurang ko Lu bekin botong susa bagini? Lu pung bapa deng beta su tabingung-bingung bataputar pi-datang cari sang Lu!” 49Ma Yesus manyao, bilang, “Akurang ko mama-bapa susa-susa cari sang Beta? Tau sa, to? Beta ada urusan di Beta pung Bapa pung Ruma.” 50Ma dong sonde mangarti batúl Dia pung maksud. 51Ais ju dong samua pulang pi Nasaret. Yesus iko Dia pung mama deng bapa pung parenta dong. Ju Dia pung mama taro itu hal dong samua dalam dia pung hati. 52Bagitu su, Yesus tamba dewasa, deng tamba pintar bawa diri. Tuhan Allah deng manusia ju ada sayang sang Dia.h Yohanis Tukang Sarani angka dia pung karjá (Mateos 3:1-12; Markus 1:1-8; Yohanis 1:19-28) 31-2Itu waktu, Tiberius jadi keser yang pegang parenta di Roma, su lima blas taon. Pontius Pilatus jadi gubernor di propinsi Yudea. Herodes jadi gubernor di propinsi Galilea. Herodes pung kaka Filipus, jadi gubernor di propinsi Iturea deng propinsi Trakonitis. Deng Lisanias jadi gubernor di propinsi Abilene.* Itu waktu ju, Hanas deng Kayafas jadi kapala agama Yahudi pung bos bésar di kota Yerusalem. Itu waktu, Yohanis, Sakaria pung ana tu, ada tenga di tampa sunyi yang jao dari kampong. Di situ, Tuhan kasi pasán sang dia. 3Dengar abis, ju Yohanis jalan pi samua kampong yang deka-deka deng kali Yarden, ko kasi tau orang dong, bilang, “Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala samua, ko biar Tuhan Allah hapus buang itu sala dong. Ais bosong musti sarani dolo, ko jadi tanda, bilang, bosong su babae deng Tuhan.” 4Dolu-dolu, Tuhan pung jubir ba'i Yesaya ada tulis so'al Yohanis ni, bilang, “Ada orang di tampa sunyi yang batarea, bilang, ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko tarima Tuhan pung datang! Bekin lurus jalan ko sambut sang Dia. 5Tutu bekin rata tiap jurang. Puku bekin rata tiap gunung. Bekin lurus jalan bengko dong, bekin licin jalan kasar dong. 6Biar ko orang dari samua bangsa bisa dapa tau, bilang, Tuhan mau kasi salamat orang dari dong pung sala-sala.’”a 7Orang banya datang dari mana-mana ko minta Yohanis sarani sang dong. Ma dia masparak sang dong, bilang, “Weh! Bosong tukang putar-balek! Bosong sama ke ular baracon sa! Jang kira bosong bisa talapás dari Tuhan pung hukuman deng tobat pura-pura sa! Sonde! Tar lama lai, Tuhan kasi hukum samua orang yang sonde tobat batúl.b 8Bosong jang pikir, bilang, ‘Beta ni sonde kaná hukum tagal beta ni, ba'i Abraham pung turunan.’ Dapa di mana bagitu? Itu sonde bisa bantu bosong, tagal sonde bekin bosong jadi orang barisi. Tuhan mampu bekin ini batu dong ko jadi ba'i Abraham pung turunan. Beta kasi tau, é! Kasi tunju deng bosong pung idop, bilang, bosong su bale balakang kasi tenga bosong pung sala dong, deng bosong su bale iko sang Tuhan.c 9Bosong musti bekin hal yang bae. Kalo sonde, Tuhan pung hukum barát jato kaná sang bosong, sama ke orang pake kapak ko potong buang pohon dari dia pung akar. Bagitu su! Pohon sonde ada pung guna, kalo dia sonde ada pung hasil bae! Jadi lebe bae potong sang dia, ais lempar buang pi dalam api.”d 10Ais, itu orang banya dong tanya sang Yohanis, bilang, “Jadi, botong musti bekin apa?” 11Ju dia manyao, bilang, “Kalo lu ada pung baju dua, na, kasi satu di orang yang sonde ada pung baju. Kalo lu ada pung makanan, na, bagi kasi sang orang yang sonde ada pung makanan.” 12Abis, tukang tagi bea ju datang ko minta Yohanis sarani sang dong. Dong tanya, bilang, “Bapa guru! Botong musti bekin karmana?”e 13Dia manyao, bilang, “Bosong suka maen putar-balek. Ma sakarang bosong musti karjá jujur. Jang hela pajak lebe-lebe dari pamarenta pung atoran. Biar ko rakyat bayar pajak pas-pas deng atoran.” 14Ada ju barapa tantara di situ. Dong tanya sang Yohanis, bilang, “Kalo botong, karmana? Botong musti bekin apa?” Ais dia manyao, bilang, “Jang maen bapajak orang dong pung doi, iko bosong pung suka. Deng jang maen batudu orang sambarang. Bosong musti sukur deng puas tarima barisi bosong pung gaji.” 15Dengar dia pung omong tu, ju samua orang mulai bakorek ko bakusu-kusu, bilang, “Awii! Jang-jang Yohanis ni, Kristus, yang Tuhan su janji mau kirim datang dari dolu tu!” 16Ma Yohanis togor sang dong, bilang, “Dengar bae-bae! Nanti ada satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa, ju beta sonde pantas.† Beta cuma bisa sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Dia bekin lebe dari beta, te Dia bekin ponu bosong pung hati deng Tuhan pung Roh yang Barisi. Dia nanti bekin barisi sang bosong, sama ke orang pake api ko bakar buang kotoran. 17Dia hukum orang yang bekin sala dong, sama ke orang tani yang pake angin ko pisa buang kotoran dari padi. Ais dia simpan padi yang barisi dalam sokal, ma bakar buang dia pung kotoran. Bagitu ju, nanti Kristus hukum orang yang bekin sala dong, deng lempar buang sang dong pi dalam api yang sonde tau abis. Orang tani kasi angin ko fuu kotoran dari padi-gandum 18Deng bagitu, Yohanis kasi inga orang macam-macam hal, deng kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang dong. 19-20Itu waktu, Yohanis ju mulai omong taráng-taráng so'al Herodes pung bekin-bekin. Dia pung parkara bagini: Herodes tu, gubernor di propinsi Galilea. Dia pung sala su satu mal'unuk pung. Conto ke dia su rampas bawa dia pung adi pung bini, nama Herodias. Padahal, dia pung adi masi idop, deng balóm bacere deng Herodias. Herodes pung cara idop yang sonde batúl tu, bekin Yohanis togor sang dia taráng-taráng, sampe Herodes doak sang dia. Ais Herodes tangkap ame sang dia, ju lempar buang sang dia pi dalam bui.‡ Yohanis sarani sang Tuhan Yesus (Mateos 3:13-17; Markus 1:9-11) 21Satu kali, waktu dong balóm tangkap sang Yohanis, dia ada sarani orang banya. Deng dia ju sarani sang Yesus. Ais itu Yesus sambayang, ju langit tabuka. 22Tarús Tuhan pung Roh yang Barisi turun datang pi Dia. Itu Roh pung rupa sama ke burung pompa. Ju ada suara dari langit, bilang, “Lu ni, Beta pung Ana sayang. Lu salalu bekin sanáng sang Beta.”f Tuhan Yesus pung moyang dong, iko bapa Yusuf (Mateos 1:1-17) 23Waktu Yesus mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung jalan idop, Dia pung umur kira-kira tiga pulu taon. Orang kanál, bilang, Yesus tu, Yusuf pung Ana. Yusuf pung moyang dong, bagini: Yusuf pung bapa, Eli. 24Eli pung bapa, Matat. Matat pung bapa, Lewi. Lewi pung bapa, Melki. Melki pung bapa, Yanai. Yanai pung bapa, Yusuf. 25Yusuf pung bapa, Matatias. Matatias pung bapa, Amos. Amos pung bapa, Nahum. Nahum pung bapa, Hesli. Hesli pung bapa, Nagai. 26Nagai pung bapa, Maat. Maat pung bapa, Matatias. Matatias pung bapa, Semein. Semein pung bapa, Yosek. Yosek pung bapa, Yoda. 27Yoda pung bapa, Yohanan. Yohanan pung bapa, Resa. Resa pung bapa, Serubabel. Serubabel pung bapa, Sealtiel. Sealtiel pung bapa, Neri. 28Neri pung bapa, Melki. Melki pung bapa, Adi. Adi pung bapa, Kosam. Kosam pung bapa, Elmadam. Elmadam pung bapa, Er. 29Er pung bapa, Yosua. Yosua pung bapa, Elieser. Elieser pung bapa, Yorim. Yorim pung bapa, Matat. Matat pung bapa, Lewi. 30Lewi pung bapa, Simeon. Simeon pung bapa, Yahuda. Yahuda pung bapa, Yusuf. Yusuf pung bapa, Yonam. Yonam pung bapa, Elyakim. 31Elyakim pung bapa, Melea. Melea pung bapa, Mena. Mena pung bapa, Matata. Matata pung bapa, Natan. Natan pung bapa, Daud. 32Daud pung bapa, Isai. Isai pung bapa, Obet. Obet pung bapa, Boas. Boas pung bapa, Salmon. Salmon pung bapa, Nahason. 33Nahason pung bapa, Aminadab. Aminadab pung bapa, Admin. Admin pung bapa, Arni. Arni pung bapa, Hesron. Hesron pung bapa, Peres. Peres pung bapa, Yahuda. 34Yahuda pung bapa, Yakob. Yakob pung bapa, Isak. Isak pung bapa, Abraham. Abraham pung bapa, Tera. Tera pung bapa, Nahor. 35Nahor pung bapa, Seruk. Seruk pung bapa, Rehu. Rehu pung bapa, Pelek. Pelek pung bapa, Eber. Eber pung bapa, Sela. 36Sela pung bapa, Kenan. Kenan pung bapa, Arpaksad. Arpaksad pung bapa, Sem. Sem pung bapa, Noh. Noh pung bapa, Lamek. 37Lamek pung bapa, Metusalak. Metusalak pung bapa, Henok. Henok pung bapa, Yared. Yared pung bapa, Mahalalel. Mahalalel pung bapa, Kenan. 38Kenan pung bapa, Enos. Enos pung bapa, Set. Set pung bapa, Adam. Adam tu, Tuhan Allah pung ana cipta'an. Setan dong pung bos coba sang Tuhan Yesus (Mateos 4:1-11; Markus 1:12-13) 41Waktu Yohanis sarani abis sang Yesus, ju Yesus jalan kasi tenga kali Yarden. Tuhan pung Roh yang Barisi ada sama-sama deng Dia. Ais itu Roh bawa sang Dia pi tampa sunyi. 2Yesus tenga di situ sampe ampa pulu hari. Itu waktu ju Dia sonde makan apa-apa, sampe Dia lapar mati pung. Ju, setan dong pung bos datang coba hiki sang Dia. 3Dia omong sang Yesus, bilang, “Kalo Lu memang Tuhan Allah pung Ana, Lu ada pung kuasa. Jadi, suru ini batu dong jadi roti, ko Lu makan sang dong.” 4Ma Yesus manyao, bilang, “Lu pung mau lai! Sonde tau, ko? Ada tulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Manusia tu, bukan cuma idop dari makanan to'!’”a 5-6Abis itu, setan dong pung bos bawa sang Dia pi di satu tampa tinggi, ju kasi tunju abis sang Dia samua pamarenta di bumi deng dong pung hebat samua. Ais dia kokoe sang Yesus, bilang, “Samua pamarenta deng dong pung kuasa tu, beta pung samua! Bagitu ju deng dia pung hebat samua! Jadi, beta ada pung hak mau kasi sapa sa yang beta suka. 7Beta mau kasi samua sang Lu. Cuma Lu musti bekin satu hal dolo, baru beta kasi. Gampang sa! Lu cuma sémba sang beta. Itu sa!” 8Ma Yesus manyao bale, bilang, “Dapa di mana bagitu? Te dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, ‘Lu musti sémba sang Tuhan Allah sa. Deng lu musti layani ame sang Dia sa.’”b 9Abis itu, setan dong pung bos ame bawa sang Yesus pi kota Yerusalem. Di situ, dia bawa nae sang Yesus pi Ruma Sambayang Pusat pung tampa paling tinggi. Ais dia bilang, “Kalo Lu memang Tuhan Allah pung Ana, na, Lu buang Diri pi bawa su! 10Te ada tulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Tuhan Allah nanti suru Dia pung ana bua dari sorga, ko jaga ame sang Lu. 11Nanti dong datang tada sang Lu, ko biar Lu pung kaki sonde tasonto sadiki ju di batu.’”c 12Ma Yesus manyao, bilang, “Jang maen paricuk deng Beta. Te ada tulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Jang coba Tuhan Allah!’”d 13Setan dong pung bos coba sang Yesus deng jalan macam-macam, ma sonde dapa ontong sang Dia. Ais dia jalan kasi tenga sang Yesus, ko tunggu waktu yang bae. Tuhan Yesus pi di Galilea ko mulai kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae (Mateos 4:12-17; Markus 1:14-15) 14Abis itu, ju Yesus kambali lai pi propinsi Galilea, te Tuhan pung Roh yang Barisi ada kasi kuasa sang Dia. Sonde lama, ju orang di itu da'era dong mulai kanál Dia pung nama. 15Dia ajar di orang Yahudi pung ruma sambayang di mana-mana. Ju orang-orang puji sang Dia, bilang, “Yesus tu, Orang hebat, ó!” Orang dong sonde tarima sang Tuhan Yesus di Nasaret (Mateos 13:53-58; Markus 6:1-6) 16Satu kali, Yesus datang di Dia pung kampong Nasaret. Pas deng orang Yahudi dong pung hari sambayang, andia ‘hari Sabat’, Dia maso pi ruma sambayang, sama ke Dia pung biasa. Ais Dia bangun badiri ko mau baca dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. 17Ju dong sorong kasi sang Dia ba'i Yesaya pung tulisan. Tarús Dia buka, ais cari ayat, ju baca, bilang, Orang baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi dalam orang Yahudi pung ruma sambayang 18“Tuhan Allah pung Roh pung kuasa ada di Beta. Andia ko Dia tunju sang Beta, ko kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang orang kasian dong. Dia su utus sang Beta, ko kasi tau, bilang, yang di bui dong, nanti bebas; yang buta dong, nanti bisa lia kambali; yang kaná tendes dong, nanti idop bebas. 19Te sakarang ni, Tuhan pung waktu su sampe, ko kasi salamat Dia pung orang dong.”e 20Baca abis itu tulisan, ju Yesus gulung kambali ko sorong pi pamimpin ibadat, tarús Dia dudu. Samua orang yang ada dalam itu ruma sambayang lia tarús sang Dia. 21Ais Dia kasi tau sang dong, bilang, “Apa yang bosong dengar dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi tadi tu, sakarang su jadi!” 22Ais samua orang yang ada di situ mulai omong angka-angka sang Yesus, bilang, “Awii! Apa yang Dia omong tadi tu, pung bagus lai! Ma Dia ni, Usu pung Ana, wuang? Karmana ko bisa bagini?” 23Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Tantu bosong samua tau ada bahasa, kata, ‘We, dokter! Bekin bae lu pung diri sandiri dolo!’ Bosong ada mau pake itu bahasa ko puku bale sang Beta, bilang, ‘Akurang ko Lu sonde bekin tanda heran satu kasi botong di sini, sama ke yang Lu su bekin di kota Kapernaum sana?’ 24Dia pung batúl bagini: orang sonde mau tarima sang Tuhan pung jubir di dia pung kampong sandiri.f 25-26Ame conto dari Tuhan pung jubir, ba'i Elia. Satu kali, ujan su sonde turun tiga taon satenga. Itu waktu, ada banya janda di Isra'el. Ma Tuhan sonde kirim Elia ko tolong sang dong di Isra'el. Tuhan cuma kirim sang dia pi satu mama janda di kampong Sarfat deka deng kota Sidon. Padahal mamatua tu, bukan orang Yahudi. Ma dia parcaya Tuhan Allah pung kuasa.g 27Ame conto laen lai dari Tuhan pung jubir Elisa. Itu waktu, ada banya orang Yahudi yang saki kusta di Isra'el. Ma Tuhan sonde bekin bae sang dong. Tuhan cuma suru Elisa bekin bae satu orang kusta, nama Naaman. Padahal, dia tu, orang Siria, bukan orang Yahudi. Ma dia parcaya Tuhan Allah pung kuasa.”h 28Waktu dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju dong samua maruak sang Dia. 29Ais dong bangun rame-rame, ju usir buang sang Dia dari itu ruma sambayang. Tarús dong hela bawa sang Dia pi kampong pung pinggir, ko mau tola buang sang Dia pi dalam jurang di situ. 30Ma Dia cuma jalan kaluar lewat itu orang banya dong pung teng-tenga, abis kasi tenga sang dong di situ. Tuhan Yesus usir setan dari satu orang (Markus 1:21-28) 31Ais itu, Yesus turun pi kota Kapernaum di dano Galilea pung pinggir. Tiap hari sambayang Dia ajar orang dong dalam ruma sambayang. 32Orang dong taheran-heran dengar Dia pung omong, te Dia tau batúl itu ajaran pung isi.i 33Satu kali, waktu Yesus ada mangajar di itu ruma sambayang, ada satu orang yang takaná setan mulai batarea ukur kuat pung, bilang, 34“Woi! Yesus, Orang Nasaret! Lu ada pung urusan apa deng botong! Lu datang ko mau bekin ancor sang botong, ko? Botong kanál sang Lu. Lu ni, itu Orang Barisi yang dolu Tuhan Allah janji ko mau kirim datang.” 35Ma Yesus masparak sang dia, bilang, “Tutu lu pung mulu! Kaluar dari itu orang!” Takuju sa, itu setan angka banting itu orang di lante di orang dong pung teng-tenga. Banting abis, ju itu setan kaluar kasi tenga itu orang, deng sonde bekin saki sang dia. 36Orang dong samua tanganga, bilang, “Heran, é! Ini Orang pung omong tu, ada kuasa hebat! Sampe-sampe setan dong ju iko Dia pung parenta ko kaluar dari orang!” 37Ais, carita so'al Yesus mulai tasiar di itu da'era samua. Tuhan Yesus bekin bae Simon pung mama mantu, deng banya orang lai (Mateos 8:14-17; Markus 1:29-34) 38Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang ju, Yesus pi satu orang pung ruma. Itu orang pung nama, Simon. Simon pung mama mantu ada saki damám, jadi dia pung badan ada panas tinggi. Ais dong minta sang Yesus, bilang, “Bapa! Tolong bekin bae sang mamatua dolo!” 39Yesus pi badiri di pinggir koi, abis usir kaluar itu damám dari mamatua. Itu sa'at ju, dia pung damám ilang memang. Ais ju dia bangun memang ko pi sadia makan kasi sang dong. 40Itu sore, waktu matahari su mulai tanggalám, orang dong bawa datang samua orang saki pi sang Yesus. Dong pung panyaki macam-macam. Ais Dia taro tangan di orang saki dong, ju bekin bae sang dong samua. 41Di itu orang saki dong ju, ada barapa yang takaná setan. Ais Yesus parenta sang setan dong ko kaluar dari orang. Dong kaluar deng batarea, bilang, “Lu ni, Tuhan Allah pung Ana!” Te itu setan dong tau, bilang, Dia tu, Kristus, yang Tuhan Allah su janji dari dolu ko mau kirim datang. Tagal itu, Yesus togor sang dong ko sonde bole ba'omong satu kata ju so'al Dia pung diri. Tuhan Yesus pi kasi tau Kabar Bae di ruma-ruma sambayang dong (Markus 1:35-39) 42Dia pung beso amper siang, ju Yesus bangun ko pi satu tampa sunyi di luar kota. Orang dong cari sang Dia pi mana-mana. Waktu katumu, ju dong noki sang Dia, bilang, “Bapa tenga deng botong sa! Sonde usa jalan pi tampa laen!” 43Ma Dia manyao, bilang, “Beta ju musti pi kampong laen dong, ko pi kasi tau Kabar Bae so'al Tuhan Allah pung parenta. Te Tuhan su utus sang Beta ko kasi jalan itu tugas.” 44Ju Dia bajalan dari satu kampong pi kampong laen ko mangajar di ruma-ruma sambayang di propinsi Yudea. Dong pukat dapa ikan bam-banya (Mateos 4:18-22; Markus 1:16-20) 51Satu kali, Yesus ajar orang dong di dano Galilea pung pinggir.* Orang banya datang ko mau dengar Tuhan Allah pung Kata-kata. Sampe-sampe dong baseti makarubu ame sang Yesus. 2Deka-deka di situ, ada nalayan yang bekin barisi dong pung pukat di darat. Ju Yesus dapa lia dua parahu kosong ada sandar di situ. 3Satu dari itu parahu dong, andia Simon pung. Ais Yesus nae pi Simon pung parahu, ju minta sang dia ko tola itu parahu pi dalam sadiki. Tarús Dia dudu ko ajar itu orang banya dong.a 4Ajar abis, ju Dia omong sang Simon, bilang, “Mon! Pi tampa yang sadiki dalam ko buang pukat di situ. Te nanti bosong dapa ikan banya.” Nalayan pili ame ikan dari pukat 5Ma Simon manyao, bilang, “Bos lai ju! Botong su karjá banting tulang satu malam anteru, ma satu ekor ju, botong sonde dapa! Ma tagal Bapa su bilang bagitu, na, neu sa! Beta coba kasi turun sa.”b 6Ais dong kasi turun pukat. Waktu mau hela kasi nae kambali, tau-tau te itu pukat su ponu deng ikan satu mal'unuk, sampe-sampe pukat su mulai tarobe.c 7Ju Simon batarea pange dia pung kawan dong dari parahu laen ko datang bantu. Ais dong ra'u kasi maso ikan di parahu, sampe itu dua parahu ponu deng ikan ko su amper tanggalám. 8-10Simon pung kawan nalayan, Yakobis deng Yohanis, andia bapa Sabadeus pung ana-ana dong, ju ada. Dong ju heran mo mati, tagal dong dapa ikan bam-banya bagitu. Waktu Simon Petrus lia apa yang su jadi, ju dia langsung tikam lutut di Yesus pung muka, bilang, “Beta ni, satu orang yang su bekin sala talalu banya. Jadi, lebe bae Bos jang deka-deka sang beta lai.”† Ma Yesus manyao, bilang, “Mon! Jang talalu bapikir itu so'al, te Beta ada mau pake sang bosong. Bosong ni, biasa cari ikan. Ma sakarang Beta ajar bosong cari orang ko iko sang Beta.” 11Ais ju dong langsung hela dong pung parahu ko simpan di darat. Ju dong jalan kasi tenga samua-samua, ko iko sang Yesus. Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang kaná panyaki kusta (Mateos 8:1-4; Markus 1:40-45) 12Di satu kampong, Yesus dapa katumu sang satu orang yang dia pung badan su tatutu deng panyaki kusta. Waktu dia dapa lia sang Yesus, ju dia pi tikam lutut deng tondo dia pung muka sampe di tana. Ju dia bilang, “Bapa, é! Tolong beta dolo! Te beta tau, Bapa bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju lai sang beta. Asal Bapa mau.” 13Ais Yesus sorong tangan ko raba sang dia. Ju Dia omong, bilang, “Beta mau sa! Lu bae su!” Omong abis, te itu orang pung kusta ilang buang memang. 14Ju Yesus kasi inga sang dia, bilang, “Inga bae-bae! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa, é! Lu musti iko ba'i Musa pung parenta dolu. Jadi, pi di kapala agama, ko dia pareksa lu pung badan, biar dia tau lu pung panyaki su ilang batúl, ko sonde. Abis, lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau, bilang, lu su bae batúl.”d 15Biar Yesus larang, ma itu carita so'al Dia pung kuasa tu, tasiar dari mulu pi mulu pi di mana-mana. Jadi, orang dong maen malele datang ko mau dengar Dia ajar sang dong. Abis Dia bekin bae banya orang dari dong pung panyaki macam-macam. 16Ma Yesus ju suka ondor diri dari orang banya, ko pi sambayang di tampa sunyi. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu (Mateos 9:1-8; Markus 2:1-12) 17Satu kali, Yesus ajar orang di satu ruma. Itu waktu ada orang dari partei agama Farisi deng guru agama barapa orang, datang ko iko dengar sang Dia. Dong datang dari kampong-kampong di propinsi Galilea, dari propinsi Yudea, deng dari kota Yerusalem. Tuhan Allah ada kasi kuasa sang Yesus ko bekin bae orang saki dong. 18-19Itu waktu, ada barapa orang dorok bawa satu orang lumpu di atas tandu. Dong usaha karás bawa itu orang lumpu, ko Yesus bekin bae sang dia. Ma itu ruma su talalu sesak deng orang, sampe-sampe mau paksa maso ju, sonde bisa. Andia ko dong bawa nae itu orang lumpu pi atas ruma. Ais dong bongkar bekin lobang, ko loos kasi turun itu orang lumpu di atas tandu. Dong kasi turun sang dia, di teng-tenga orang banya dong, parsís di Yesus pung muka. 20Lia bagitu ju, Yesus tau, bilang, dong parcaya Dia bisa bekin bae sang dong pung kawan tu. Ju Dia omong sang itu orang lumpu, bilang, “Ana, é! Beta su hapus buang lu pung sala dong.” 21Dengar Yesus omong bagitu, ju itu orang Farisi deng guru agama dong mulai batanya, bilang, “He'e! Cuma Tuhan Allah sandiri yang ada pung hak ko hapus buang orang pung sala dong. Ko dia ni, sapa, sampe bekin diri sama ke Tuhan Allah! Ini ni, hojat barát!” 22Ma Yesus tau dong pung dalam hati. Ais Dia omong, bilang, “Akurang ko bosong pikir Beta ni, ada omong hojat? 23-24Mana lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu ni, bilang, ‘Beta su kasi ampon lu pung sala,’ bosong sonde tau kalo jadi bagitu, ko sonde. Ma kalo Beta bilang, ‘Bangun suda! Angka lu pung tandu ko pulang.’ Kalo dia bangun memang, bosong baru dapa lia bukti, bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Te Beta ada pung hak ko kasi ampon orang pung sala.” Ju Dia bale ko omong sang itu orang lumpu, bilang, “Badiri su! Angka lu pung tandu, ko jalan pulang!” 25Takuju sa, ju itu orang bangun badiri di orang banya dong pung muka, ais angka ame dia pung tandu. Tarús dia jalan pulang deng angka puji sang Tuhan Allah. 26Lia bagitu ju, samua orang heran. Ais dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama, bilang,“Tuhan hebat, ó! Ini hari kotong su lia hal luar biasa deng kotong pung mata kapala sandiri!” Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia (Mateos 9:9-13; Markus 2:13-17) 27Sonde lama ju, Yesus kaluar dari itu ruma, ju Dia dapa lia satu orang tukang tagi bea yang ada dudu di dia pung tampa pajak. Itu orang pung nama, Lewi.‡ Ais Yesus ajak sang dia, bilang, “Mari iko Beta!” 28Dengar bagitu, ju Lewi bangun memang, ais jalan kasi tenga samua-samua di situ, ko iko sang Yesus. 29Abis itu, Lewi bekin pesta bésar ko undang Yesus datang pi dia pung ruma. Dia ju undang dia pung kawan-kawan tukang tagi bea dong, deng tamu-tamu laen dong, ko datang makan pesta. 30Ma ada barapa orang partei agama Farisi, deng guru agama dong, yang mangomel di Yesus pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong dudu makan deng orang tar laku-laku dong, sama ke itu tukang tagi bea deng itu orang tar bae dong? Orang bae jang bacampor deng orang model ke dong!”e 31Ma Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Orang saki memang parlú dokter. Ma orang su bae, sonde parlú. 32Beta datang ko urus orang tar bae dong. Ma sonde datang ko urus orang yang su rasa diri batúl.” Guru agama dong bakanjar deng Tuhan Yesus so'al puasa (Mateos 9:14-17; Markus 2:18-22) 33Ais, itu orang dari partei agama Farisi deng guru agama dong ju mangomel di Yesus, bilang, “Bagini, Bapa! Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong puasa deng sambayang ulang kali. Orang Farisi pung ana bua dong ju bagitu. Ma akurang ko Bapa pung ana bua dong maen makan-minum tarús? Dong tu, sonde tau puasa, ko?” 34Ma Yesus balas sang dong, bilang, “Memang bosong su tau, kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. 35Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki dolo, dia pung tamán dong rasa susa, baru dong puasa.” 36Ais ju, Yesus kasi satu umpama, bilang, “Sonde ada orang yang ame kaen baru sapo'ong, ko tempel pi di baju tua yang tarobe. Te nanti kalo cuci itu baju, kaen tempel yang baru tu batakundur, deng itu baju tua tamba tarobe. 37-38Bagitu ju, orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi, tuak baru musti po'a pi dalam haik yang baru.§ [Deng bagitu, Yesus ajar sang dong, bilang, Dia pung ajaran baru, jang kasi campor deng orang Farisi dong pung ajaran lama.] 39Orang yang su parná minum aer anggor yang lama, sonde suka minum yang baru. Te dia tau, bilang, ‘Anggor yang su tasimpan lama tu, yang paling enak na!’” Orang karitik sang Tuhan Yesus dong so'al hari barenti karjá (Mateos 12:1-8; Markus 2:23-28) 61Satu kali, pas deng orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Yesus deng Dia pung ana bua dong ada jalan iko orang pung kabón. Ju Dia pung ana bua dong koru ame padi-gandum pung buler, deng ma'isi ko makan. Dong cuma koru yang ada di dong pung muka idong sa.a 2Di situ, ada barapa orang dari partei agama Farisi yang pegang karás dong pung adat Yahudi. Lia Yesus pung ana bua dong bekin bagitu, ju dong togor sang Dia, bilang, “Akurang ko Lu pung ana bua dong langgar kotong pung atoran agama? Dong ada karjá pas deng hari barenti karjá! Lia tu! Dong ada koru padi-gandum. Sonde bole bagitu!” 3-4Ma Yesus balas, bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga ba'i Daud pung carita tu? Ba'i Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong tagal lapar mo mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan itu roti. Orang laen sonde bole. Ais ba'i Daud dong makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dong. Bosong tingka ke sonde tau baca Tuhan Allah pung Tulisan Barisi sa!b 5Pasang talinga ko dengar bae-bae! Beta ni, Manusia Tulen. Beta ada pung hak ko putus, bilang, orang bole bekin apa pas deng hari barenti karjá.” Tuhan Yesus bekin bae satu orang yang tangan mati sablá (Mateos 12:9-14; Markus 3:1-6) 6Satu hari, pas deng hari barenti karjá yang laen ju, Yesus pi ajar di ruma sambayang. Di situ, ada satu laki-laki yang dia pung tangan mati sablá. 7Di situ, ju ada barapa guru agama deng orang dari partei agama Farisi yang ada cari salák ko mau ga'e kasi jato sang Yesus. Ais dong ada tunggu-tunggu kalo Dia mau bekin bae itu orang yang tangan mati sablá, pas deng hari barenti karjá. Deng bagitu, dong bisa tudu sang Dia di muka-muka. 8Ma Yesus tau parsís dong pung maksud. Andia ko Dia pange itu orang tangan mati sablá, bilang, “Bu, é! Mari badiri di teng-tenga sini, do!” Ju dia pi badiri memang. 9Ais Yesus tanya sang itu orang dong, bilang, “Coba Be tanya sang bosong, do. Iko kotong pung atoran agama, apa sa yang kotong bole bekin pas deng hari barenti karjá? Kotong bekin bae ko, bekin jahat? Kotong kasi salamat orang ko, bekin ancor dia pung idop?” 10Tarús Yesus lia kuliling sang dong, ju Dia omong deng itu orang yang tangan mati sablá tu, bilang, “Sorong datang lu pung tangan!” Ais dia sorong, ju dia pung tangan bae memang. 11Lia bagitu, ju Yesus pung musu-musu dong maruak. Ais dong mulai ator rancana jahat, bilang, “Botong musti cari jalan laen lai, ko mau kasi jato sang Dia!” Tuhan Yesus pili ame Dia pung ana bua dua blas orang (Mateos 10:1-4; Markus 3:13-19) 12Sonde lama lai, ju Yesus pi satu gunung ko sambayang. Ais Dia sambayang di situ satu malam anteru. 13Dia pung beso papagi, ju Dia pange ame Dia pung ana bua dong. Ais dari dong samua, Dia pili ame dua blas orang ko jadi Dia pung utusan. Orang yang Dia pili tu, andia: 14Simon (yang biasa Yesus pange ‘Petrus’), Anderias (Simon pung adi), Yakobis, Yohanis (Yakobis pung adi), Filipus, Bartolomeos, 15Mateos, Tomas, Yakobis (Alpius pung ana), Simon (yang iko partei politik Selot),* 16Yudas (Yakobis pung ana), deng Yudas Iskariot (yang nanti jual buang sang Yesus). Tuhan Yesus bekin bae banya orang (Mateos 4:23-25) 17Waktu turun dari gunung tu, Yesus deng Dia pung ana bua dong badiri di tana rata. Di situ ju, ada orang banya bakumpul. Dong tu, datang dari propinsi Yudea, dari kota Yerusalem, dari Tirus deng Sidon, andia dua kota di pinggir laut. 18Dong datang ko mau dengar sang Yesus, deng ada yang mau minta Dia bekin bae orang saki. Ju Dia bekin bae sang dong. Dia ju bekin bae orang yang takaná setan, deng usir setan kaluar dari itu orang dong. 19Samua orang mau sonto ame sang Dia, te kalo dong sonto kaná, na, ada kuasa kaluar dari Dia yang bekin bae sang dong. Orang yang dapa ontong, deng orang yang dapa calaka (Mateos 5:1-12) 20Ais Yesus bale mangada pi Dia pung ana bua dong, ju ajar, bilang, “Orang kasian dong! Bosong ontong, tagal Tuhan Allah sandiri tu, bosong pung Raja yang bae! 21Orang lapar dong! Bosong ontong, tagal Tuhan yang nanti bekin bosong jadi kinyang. Orang yang manangis deng hati susa dong! Bosong ontong, tagal bosong pung hati nanti katawa sanáng. 22-23Orang yang kaná susa tagal iko sang Beta, Manusia Tulen ni! Bosong ontong, tagal Tuhan nanti balas sang bosong di sorga. Biar orang binci sang bosong, ko bekin rusak bosong pung nama bae, ko inja-inja sang bosong, ko usir kasi iskarobis sang bosong sama ke orang jahat, bosong ontong, tagal Tuhan nanti inga sang bosong di sorga.c Jadi, kalo orang bekin susa sang bosong bagitu, na, bekin bosong pung hati babunga sa! Deng balompa sanáng! Sonde usa heran, tagal itu orang yang bekin susa sang bosong sakarang ni, dong pung nene-moyang sandiri yang bekin susa sang Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu dong. Jadi, kalo bosong dapa susa macam bagitu, bekin bosong pung hati babunga sa, tagal Tuhan nanti balas sang bosong bam-banya di sorga!d 24Ma orang kaya dong! Bosong calaka, te bosong pung idop sanáng, cuma sampe di sini sa. 25Orang kinyang dong! Bosong calaka, te musim lapar yang hebat nae kaná sang bosong. Orang kiki-kaka sambarang dong! Bosong calaka, te sangsara datang bekin bosong manangis makarereu pung. 26Orang gila hormat dong! Bosong calaka, te dolu bosong pung nene-moyang dong, ju puji-puji sang jubir tukang omong kosong dong!” Bosong musti sayang bosong pung musu dong (Mateos 5:38-48,7:12a) 27Ju Yesus sambung, bilang, “Pasang talinga ko dengar bae-bae! Lu musti sayang lu pung musu dong. Deng bekin hal bae kasi orang yang binci sang lu. 28Sambayang ko minta Tuhan Allah ko bekin hal bae kasi orang yang kutuk sang lu. Deng minta Dia bekin hal bae kasi orang yang bekin-bekin sang lu. 29Kalo ada orang yang tampeleng lu pung pipi sablá, na, kasi loos ko dia tampeleng tamba lai lu pung pipi sablá. Kalo ada yang rampas ame lu pung baju panas, na, kasi tamba lai lu pung baju sang dia. 30Kalo ada orang minta lu pung barang satu, na, kasi pi sa! Deng kalo ada yang angka bawa lu pung barang satu, tenga pi ko dia soa sa. Jang pi minta pulang lai! 31Lu musti bekin sang orang laen dong, parsís ke lu mau dong bekin bagitu sang lu.e 32Lu suka kasi tunju sayang sang lu pung orang sandiri dong. Itu bae. Ma dia pung hebat, apa? Te orang jahat dong ju sayang dong pung orang sandiri! 33Kalo lu cuma bekin bae sang orang yang bekin bae sang lu, dia pung hebat di mana? Te orang jahat dong ju ada maen babalas bekin bae bagitu. 34Kalo lu cuma kasi pinjam doi sang orang yang bisa bayar kambali, na, dia pung hebat apa? Te orang jahat dong ju tau kasi pinjam doi sang orang laen, asal beso-lusa dong tarima kambali anteru. 35Ma yang hebat tu, andia bagini: sayang lu pung musu dong! Deng bekin hal bae kasi sang dong. Apa yang dong parlú, na, kasi pinjam sa. Sonde usa pikir, bilang, dong bisa kasi kambali, ko sonde. Deng bagitu, Tuhan Allah nanti balas sang lu. Deng lu jadi Tuhan Allah Yang Paling Tinggi pung ana. Tagal lu idop sama ke lu pung Bapa yang suka bekin hal bae kasi orang jahat. Dia ju bekin hal bae kasi orang yang sonde tau minta tarima kasi. 36Jadi, lu musti kasi tunju rasa kasian sang orang, sama ke lu pung Bapa di sorga ju kasi tunju rasa kasian sang lu.” Jang maen karitik sambarang (Mateos 7:1-5) 37Yesus ajar tarús, bilang, “Jang nilei orang, ko biar orang jang nilei bale sang lu. Jang karitik orang, te nanti orang dong karitik bale sang lu. Lupa buang orang pung sala, ko biar dong ju lupa buang lu pung sala. 38Kalo lu kasi orang apa yang dong parlú, nanti lu tarima bale. Te nanti Tuhan ator ko lu tarima bale taponu-ponu. Itu sama ke orang ada po'a kacang bam-banya dalam balék ukur, ais ro'o-ro'o sang dia, tendes kasi turun sang dia, ais isi lai sampe konde ju tapo'a. Yang lu tarima tu, macam ke bagitu. Kalo lu kasi sadiki, lu ju tarima bale sadiki. Ma kalo lu kasi banya, lu ju tarima bale bam-banya.” 39Yesus ju ajar pake umpama. Dia carita bilang, “Orang buta sonde mungkin kasi tunju jalan kasi orang buta yang laen. Te nanti dong dua rame-rame jato maso pi dalam lobang!f 40Ana murid sonde mungkin lebe hebat dari dia pung guru! Ma kalo dia iko bae-bae dia pung guru pung ajaran, dia bisa jadi sama ke dia pung guru.g 41Lu suka tanda bae-bae orang pung sala kici ana sa. Ma lu pung sala yang bésar, lu anggap ke sonde ada sa. Itu sama ke lu lia abu satu titik di orang pung mata. Padahal ada balok bésar pele lu pung mata, ma lu sonde rasa! 42Karmana ko lu barani omong, bilang, ‘Konco! Mari ko beta tolong lap kasi kaluar itu abu dari lu pung mata biji dolo.’ Padahal lu sandiri sonde bisa lia apa-apa, te ada balok pele lu pung mata na! Woe! Dasar lu tu, orang muka-balakang batúl! Tolong do! Angka buang itu balok dari lu pung mata sandiri dolo. Baru lu bisa lia, ko tolong lap buang abu sapo'ong ana dari lu pung kawan pung mata tu.” Orang pung asli kantara dari dia pung bekin (Mateos 7:16-20,12:33-35) 43Yesus ajar tarús, bilang, “Sonde mungkin pohon yang bae, kasi kaluar bua yang sonde bae. Deng sonde mungkin pohon yang sonde bae, kasi kaluar bua yang bae. 44Orang bisa tanda, kalo satu pohon tu, bae ko sonde, andia dari itu pohon pung bua dong. Samua orang tau, bilang, sonde mungkin orang ketu ame boa jambu, ko, boa anggor dari pohon baduri.h 45Bagitu ju orang yang hati barisi, bisa bekin hal-hal yang bae. Ma orang yang hati kamomos bekin hal-hal jahat. Te dari orang pung omong, kasi tunju dia pung asli.”i Orang pintar deng orang bodo bangun ruma (Mateos 7:24-27) 46Ais Yesus sambung lai, bilang, “Bosong maen pange tarús sang Beta, bilang, ‘Bos’. Ma akurang ko bosong sonde mau iko Beta pung omong? 47Orang yang datang dengar sang Beta, ais bekin iko Beta pung omong, dia tu, sama ke 48orang yang mau kasi badiri ruma yang kuat. Dia gali bae-bae lobang fanderen di tana isi dolo, sampe dapa kaná batu isi. Ais dia bekin fanderen pas di atas itu batu, baru dia bangun ruma. Kalo banjer datang, na, itu ruma sonde tagoyang, tagal dia pung dasar su kuat. 49Ma orang yang cuma dengar satenga hati deng sonde iko Beta pung omong, dia tu sama ke orang yang mau bangun ruma deng gampang sa. Dia sonde bekin fanderen, ma dia cuma tempel itu ruma di atas tana isi di kali pung pinggir. Ais waktu banjer datang, ju sapu bekin ancor itu ruma!” Tuhan Yesus bekin bae tantara Roma pung ana karjá (Mateos 8:5-13) 71Ajar abis bagitu, ju Yesus bale pi kota Kapernaum. 2Di situ ada satu komandán tantara Roma. Dia ada pung satu ana karjá yang dia parcaya. Itu orang karjá tu, ada jato saki ko amper mati. 3Waktu itu komandán dapa dengar so'al Yesus, ju dia kirim barapa orang tua Yahudi ko pi minta Yesus datang bekin bae itu ana karjá. 4Dong noki sang Yesus, ko kalo bisa, na, Dia iko datang deng dong pi bekin bae itu orang. Dong buju sang Dia, bilang, “Bapa! Ini orang Roma ni, orang bae! Dia tu, pantas Bapa tolong. 5Te dia su bangun satu ruma sambayang kasi sang kotong, ko dia sayang sang kotong orang Yahudi na.” 6Ju Yesus iko deng dong. Dong balóm sampe di ruma, ma itu komandán su kirim dia pung kawan datang pasán sang Yesus, bilang, “Bos sonde usa cape-cape datang lai, te beta sonde pantas tarima Bos di beta pung ruma. 7-8Deng beta ju sonde pantas datang mangada sang Bos. Su taráng, bilang, Bos ada pung kuasa. Jadi, asal Bos omong sa dari situ, pasti beta pung ana karjá bae memang. Beta mangarti ini hal, tagal beta pung bos dong ada kuasa ko parenta beta. Deng beta ju ada pung kuasa ko parenta beta pung tantara dong. Kalo beta kasi parenta beta pung ana bua, bilang, ‘Pi sana!’ pasti dia pi. Kalo beta bilang, ‘Datang sini!’ pasti dia datang. Deng kalo beta suru beta pung orang karjá, bilang, ‘Karjá ini!’ pasti dia bekin bagitu. Jadi, asal Bos omong sa, pasti beta pung ana karjá ni, bae memang.” 9Dengar bagitu ju Yesus heran. Dia putar badan ko mangada sang itu orang banya yang ada iko deng Dia. Ju Dia bilang, “Heran, é! Su bagini lama, ma Beta balóm parná katumu satu orang Yahudi ju yang parcaya sama kuat ke ini orang Roma!” 10Jadi Yesus cuma jalan sampe di situ sa. Ais, komandán pung kawan dong bale pulang. Sampe di itu komandán pung ruma, ju dong dapa lia itu ana su bae memang. Tuhan Yesus kasi idop satu janda pung ana 11Dia pung beso, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong barangkat pi satu kampong, nama Nain. Ada banya orang yang jalan sama-sama deng dong. 12Waktu dong su mau deka di itu kampong pung pintu maso, ada satu rombongan orang mau kaluar pi kubur orang mati. Yang mati tu, satu mama janda pung ana laki-laki satu biji sa. 13Waktu Yesus lia itu mama janda, ju Dia jato kasian. Tarús Dia omong deng itu mama, bilang, “Mama! Suda lai, sonde usa manangis!” 14Ais Yesus pi deka-deka, ju sonto itu tandu orang mati. Ju itu orang yang dorok itu tandu, barenti tahan. Tarús Yesus omong sang itu orang mati, bilang, “Nyong! Bangun su!” 15Ais, itu ana idop kambali, ju dia bangun dudu memang. Tarús dia mulai ba'omong deng orang-orang yang ada badiri kuliling sang dia. Ais Yesus kasi tau sang itu mama, bilang, “Mama! Ini mama pung ana.” 16Samua orang yang ada di situ dong taku mo mati! Ju dong puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “Tuhan Allah su utus Dia pung jubir hebat satu kasi kotong!” Ada laen lai yang bilang, “Tuhan Allah su datang di kotong pung teng-tenga, ko kasu tunju Dia pung hati bae!” 17Ju itu carita tasiar pi mana-mana di propinsi Yudea, sampe di da'era laen ju. Yohanis Tukang Sarani kirim utusan pi Tuhan Yesus (Mateos 11:2-19) 18-20Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong su dengar samua hal yang Yesus bekin. Ais dong pi carita kasi sang Yohanis dalam bui. Ju dia kirim dua orang pi sang Yesus ko tanya sang Dia, bilang, “Bapa ni, batúl-batúl Kristus, yang botong ada tunggu-tunggu, ko? Ko botong musti tunggu sang orang laen lai?” Ais dong katumu sang Yesus, ju dong tanya bagitu. 21Waktu itu utusan ada di situ, Yesus ada bekin bae banya orang dari dong pung panyaki macam-macam. Deng ada usir kaluar setan dari orang yang takaná setan. Deng ada bekin bae orang buta ko dong bisa dapa lia. 22Ais Yesus kasi tau sang Yohanis pung ana bua dong, bilang, “Bosong pulang pi kasi tau sang bu Anis, samua-samua yang bosong su dengar deng su lia sandiri, sama ke Tuhan Allah pung jubir Yesaya ada tulis, bilang, ‘Orang buta, dapa lia. Orang kaki lumpu, bangun bajalan. Orang panyaki kusta, jadi barisi. Orang tuli, dapa dengar. Orang mati, idop kambali. Orang kasian, dengar Kabar Bae.’a 23Pulang pi kasi tau sang bu Anis, bilang, ‘Orang yang sonde malu tarima sang Beta, nanti dong ontong batúl.’” 24Waktu Yohanis pung ana bua dong su pulang, ju Yesus omong deng itu orang banya dong so'al Yohanis, bilang, “Waktu bosong pi cari Yohanis di tampa sunyi sana tu, bosong pikir mau katumu deng manusia model ke apa? Sonde mungkin bosong pi sana ko katumu orang yang noe-noe, sama ke bambu yang tagoyang-goyang iko angin sa! 25Sonde mungkin bosong pi ko lia orang yang pake pakean mahal-mahal, te orang macam bagitu cuma tenga di istana sa! 26Jadi, bosong pi lia sapa di sana? Bosong pikir bosong pi cari Tuhan Allah pung jubir? Batúl! Ma dia tu, jubir yang paling hebat. 27Te Tulisan Barisi ada tulis memang so'al Yohanis, bilang, ‘Dengar! Beta utus Beta pung orang, ko pi buka jalan kasi sang Lu.’b 28Di ini dunya, sonde ada satu orang ju, yang lebe hebat dari Yohanis. Ma di Tuhan pung karaja'an, orang yang paling kakorek sa su lebe hebat dari Yohanis.” 29Orang yang dengar Yesus pung omong tu, dong su mangarti, bilang, Tuhan pung jalan tu, jalan idop yang batúl. Tagal dolu Yohanis su sarani deng ajar sang dong. Tukang tagi bea dong ju bagitu. 30Ma orang dari partei agama Farisi deng ahli hukum Yahudi dong su sonde mau iko Tuhan Allah pung mau-mau. Andia ko dong sonde minta Yohanis sarani sang dong.c 31Ais Yesus tanya, bilang, “Beta mau banding orang sakarang ni, deng apa? Manusia macam apa dong ni? 32Dong tu, sama ke ana-ana yang ada dudu-dudu di pasar. Dong maen babatarea deng bamangomek, bilang, ‘Botong tiop suling rame-rame, ma bosong sonde manari sanáng. Ais botong manyanyi lagu mete, ma bosong sonde manangis.’ 33Te Yohanis Tukang Sarani sonde minum anggor, deng suka puasa, na, bosong cap sang dia, bilang, ‘Dia takaná setan!’ 34Ma sakarang Beta, Manusia Tulen, minum anggor deng makan roti ke biasa. Ju bosong cap sang Beta, bilang, ‘Dia tu, dasar manusia balalas! Pamabok barát lai! Pi bakawan deng tukang tagi bea dong! Satu partei deng orang tar laku-laku dong! Sonde tau diri lai!’ 35Ma bosong tanda sa, Be pung omong, é! Orang yang mangarti batúl, dong iko Tuhan pung mau-mau.” Tuhan Yesus makan pesta di Simon pung ruma 36Di itu kota, ada orang Farisi satu, nama Simon. Satu kali, dia undang Yesus dong datang makan di dia pung ruma. Tarima ame itu undangan, ju Yesus dong pi ko mau dudu makan. 37Itu waktu, ada satu parampuan nakal yang dapa dengar, bilang, Yesus ada mau makan di situ. Ju dia maso datang, deng pegang bawa satu botol minya wangi yang mahal pung. 38Dia datang deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Ais dia pi tikam lutut di Yesus pung kaki. Tarús dia manangis makarereu sampe dia pung aer mata jato kaná Yesus pung kaki. Dia seka Yesus pung kaki pake dia pung rambu sandiri, deng ciom barmaen Yesus pung kaki. Ais ju dia po'a itu minya wangi pi Yesus pung kaki.d 39Simon tu, kanál itu parampuan pung dudu-badiri. Andia ko dia pikir dalam hati, bilang, “Ini su jadi bukti Yesus ni, bukan Tuhan Allah pung jubir! Kalo batúl-batúl Tuhan Allah yang kirim sang Dia, su tantu Yesus tau, bilang, parampuan yang ada sonto sang Dia tu, parampuan nakal. Tuhan Allah pung jubir sonde macam ke Dia tu, te orang barisi sonde bole badeka deng orang kamomos dong!” 40Ma Yesus baca apa yang Simon ada pikir. Ju Dia bilang, “Bu Mon! Bagini, bu. Beta mau kasi tau sang bu satu hal.” Ju Simon manyao, bilang, “Neu! Bapa Guru, omong sa.” 41Tarús Yesus buang bahasa sang dia, bilang, “Ada satu orang yang tukang kasi pinjam doi sang orang laen. Dia parná kasi pinjam doi sang dua orang. Yang satu, dia kasi pinjam 500 doi perak, yang laen, cuma 50 sa. 42Ma sampe dia pung waktu kasi pulang itu doi, na, dong dua sonde mampu. Ju itu tukang kasi pinjam doi tu, jato kasian sang dong dua. Andia ko dia kasi bebas itu dua orang pung utang. Naa, kalo iko bu Mon pung pikir, dari itu dua orang yang pinjam doi tu, mana yang lebe sayang sang itu tukang kasi pinjam doi?” 43Simon sambar langsung, bilang, “Tantu yang pung utang paling bésar, é!” Yesus manyao, bilang, “Batúl, bu!” 44Ju Dia bale mangada sang itu parampuan, ko bilang sang Simon, “Coba bu Mon taro mata di ini parampuan yang dari tadi tikam lutut di sini. Waktu Beta maso datang di bu pung ruma, bu sonde sadia aer ko cuci Beta pung kaki iko kotong pung adat. Ma ini parampuan kasi basa Beta pung kaki pake dia pung aer mata, abis seka kasi barisi pake dia pung rambu. 45Deng tadi, waktu sambut sang Beta pi dalam bu Mon pung ruma, bu Mon sonde ciom sang Beta, iko kotong pung biasa. Ma mulai dari Beta maso pi dalam ini ruma, ini parampuan sonde barenti ciom Beta pung kaki. 46Bu Mon ju lupa itu adat po'a minya di tamu pung kapala, waktu Beta maso tadi. Ma ini parampuan su po'a minya wangi yang mahal mati pung di Beta pung kaki. 47Bu Mon dengar bae-bae do! Ini parampuan pung sala memang banya. Ma Tuhan su hapus buang samua, tagal dia su kasi tunju dia pung sayang deng rasa sukur bam-banya kasi sang Beta. Ma orang yang rasa diri sonde bekin sala banya, dia ju rasa sonde parlú dapa ampon banya. Andia ko dia sonde tau sayang, deng sonde tau rasa sukur bale kasi sang Tuhan.” 48Ais ju Yesus omong sang itu parampuan, bilang, “Beta su hapus buang lu pung sala dong!” 49Orang-orang yang ada dudu makan sama-sama, mulai bakusu-kusu, bilang, “Woeh! Dia pikir Dia ni, sapa?! Dia barani kasi ampon orang pung sala, ó! Padahal cuma Tuhan Allah sandiri sa yang ada pung hak ko hapus buang orang pung sala! Cue!” 50Ma Yesus kasi tau sang itu parampuan, bilang, “Tagal lu su parcaya sang Beta, andia ko Tuhan su kasi salamat sang lu. Pulang su deng dame!” Parampuan dong yang iko sang Tuhan Yesus 81Sonde lama lai, ju Yesus deng Dia pung ana bua dua blas orang, ada jalan kuliling pi kota-kota deng kampong-kampong di situ. Dia jalan kasi tau orang dong so'al Tuhan Allah pung parenta. Itu jadi kabar bae kasi sang dong. 2Dalam itu rombongan ada barapa parampuan yang iko ju. Ini parampuan dong ni, ada yang parná saki macam-macam, deng ada yang parná takaná setan. Ma Yesus su bekin bae sang dong samua. Macam ke Maria dari kampong Magdala. Dolu, Yesus parná usir buang tuju setan kaluar dari dia. 3Ada ju Susana, deng mama Yohana. Mama Yohana ni, andia bapa Kusa pung bini. Kusa tu, kapala urusan di raja Herodes pung ruma jabatan. Deng masi ada banya parampuan laen yang bajalan sama-sama deng Yesus dong. Ini parampuan dong pake dong pung doi sandiri ko tanggong Yesus dong pung ongkos di jalan.a Umpama so'al orang yang tanam bibit di tana macam-macam (Mateos 13:1-9; Markus 4:1-9) 4Satu kali, orang dong kaluar datang dari banya kampong ko cari sang Yesus. Waktu orang banya su bakumpul, ju Dia carita kasi sang dong satu umpama, bilang, 5“Ada satu orang tani pi siram bibit di dia pung kabón. Bibit saparu jato di jalan. Waktu orang jalan di situ, dong inja-inja itu bibit dong. Ais burung datang ko toto bekin abis. 6Bibit saparu lai jato di tana babatu. Itu bibit mulai banupuk, ma dong layu buang, tagal kurang aer. 7Bibit saparu yang laen jato di tampa baduri. Ma waktu itu bibit dong mulai banupuk, pohon baduri dong gepe kasi mati sang dong. 8Ma bibit yang laen lai, jato kaná di tana isi yang subur. Dong banupuk, ais tumbu jadi bésar sampe baboa. Itu bibit dong kasi bale hasil saratus kali.” Carita abis bagitu, ju Yesus konci itu umpama, deng pange, bilang, “Bosong yang ada pasang talinga, na, pikir ame bae-bae!” Tuhan Yesus kasi tau kanapa Dia suka pake umpama (Mateos 13:10-17; Markus 4:10-12) 9Abis ju, Yesus pung ana bua dong tanya itu umpama pung arti. 10Dia manyao, bilang, “Bagini! Tagal bosong su iko batúl-batúl Tuhan Allah pung mau-mau, andia ko Beta buka taráng-taráng ko bosong tau, karmana Tuhan mau parenta Dia pung orang dong. Ma orang laen dong sonde mau toe Tuhan pung mau-mau. Andia ko Beta ajar sang dong pake umpama sa. Te Tuhan pung jubir su tulis memang so'al ini orang dong, bilang, ‘Dong su lia, ma sonde mau mangarti. Dong su dengar, ma sonde mau tau.’”b Tuhan Yesus kasi tau itu umpama so'al bibit pung arti (Mateos 13:18-23; Markus 4:13-20) 11Ju Yesus kasi tau itu umpama pung arti, bilang, “Bibit tu, andia Tuhan Allah pung Kata-kata. 12Bibit yang jato di jalan tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata, ma ais setan dong pung bos datang rampas bawa itu Kata-kata dari dong pung hati. Deng bagitu, dong sonde parcaya sang Tuhan, deng sonde dapa salamat. 13Bibit yang jato di tana babatu tu, andia orang yang dengar Tuhan pung Kata-kata deng sanáng. Ma dong pung akar sonde maso dalam-dalam. Dong mulai parcaya, ma kalo susa su nae kaná sang dong, dong gampang jato. 14Bibit yang jato pi tampa baduri tu, andia orang yang dengar deng tarima Tuhan pung Kata-kata. Ma sonde lama ju, dong lupa buang itu Kata-kata, te dong lebe barepot deng dong pung urusan sandiri sa, deng dong pung harta macam-macam, deng mau idop sanáng-sanáng sa. Andia ko, dong pung parcaya tu, sonde ada pung hasil apa-apa. 15Ma bibit yang jato di tana isi yang subur tu, andia orang yang pung hati lurus deng bae. Waktu dong dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, ju dong taro bae-bae dalam hati. Deng bagitu, dong parcaya tarús, deng bekin banya hal yang bae.” Umpama so'al tutu lampu pake pareu tana (Markus 4:21-25) 16Abis Yesus omong lai, bilang, “Sonde mungkin orang kasi manyala lampu te'oek, ais tutu ame deng pareu tana. Deng sonde ada orang yang taro lampu pi kolong koi. Te kalo bekin bagitu, na, orang sonde bisa dapa lia dia pung taráng lai. Lampu yang ada pung guna, andia yang ada taro di tampa tinggi, ko biar dia pung cahaya kasi taráng orang yang maso datang.c 17Samua yang tasambunyi sakarang, nanti jadi kantara. Deng samua hal yang orang sonde tau sakarang, nanti orang dapa tau.d 18Jadi, bosong musti pikir ame bae-bae ini hal dong. Orang yang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, dia tamba pintar. Ma orang yang sonde pusing deng Tuhan pung mau, dia tamba bodo.”e Tuhan Yesus pung kelu yang batúl dong (Mateos 12:46-50; Markus 3:31-35) 19Satu kali, Yesus ada sibuk deng orang banya dong. Ju Dia pung mama deng adi-adi dong datang ko mau katumu deng Dia. Ma dong sonde bisa deka-deka deng Dia, tagal orang talalu banya. 20Ju ada orang pi kasi tau sang Yesus, bilang, “Bapa! Bapa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong ada mau katumu deng Bapa.” 21Ju Dia manyao, bilang, “Hoo! Ma bagini. Beta pung mama deng sodara yang batúl dong, andia orang yang dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, ais bekin iko.” Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut (Mateos 8:23-27; Markus 4:35-41) 22Satu kali, Yesus ajak Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari kotong nae parahu, ko pi dano pung sablá.” Ju dong nae parahu satu, ko dong mulai star. 23Waktu dong ada balayar, Yesus tidor. Sonde lama ju, angin ribut datang. Ombak puku maso dalam parahu. Dong su mau calaka. 24Lia bagitu, ju ana bua dong kasi bangun sang Yesus, bilang, “Bos! Bos, é! Bangun ko tolong dolo! Kotong su mau mati tanggalám ni!” Ju Yesus bangun. Ais Dia togor itu angin deng ombak, bilang, “Barenti su!” Ju ombak deng angin jadi tadó memang. 25Ais Dia togor sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Akurang ko bosong masi balóm parcaya sang Beta ju?” Dong taku deng heran. Ju dong batanya satu deng satu, bilang, “Awii! Yesus ni, sapa? Karmana ko Dia bisa parenta angin deng ombak, ko dong iko Dia pung mau?” Tuhan Yesus usir setan dari orang gila (Mateos 8:28-34; Markus 5:1-20) 26Sonde lama lai, ju dong sampe di da'era Gerasa, di dano Galilea pung sablá.* 27-29Di situ, ada satu orang yang su lama takaná setan dong. Dia sonde ada pung ruma, deng dia cuma tenga di kuburan sa. Tiap hari dia pal pi-datang deng talanjang bulat sa. Te setan dong parenta sang dia tarús-tarús. Orang su ika sang dia ulang kali pake rante deng galáng besi, ma dia kasi putus buang sa. Ais setan dong maen paksa dia ko lari pi tampa sunyi. Waktu Yesus dong turun dari parahu, itu orang gila datang sang Dia. Itu orang batarea, ais buang diri di Yesus pung kaki. Tarús Yesus parenta, bilang, “We, setan! Kaluar dari ini orang!” Ju itu orang gila batarea, bilang, “Woi! Jang ganggu sang beta! Te beta tau Lu ni, Yesus, Tuhan Allah yang paling tinggi pung Ana! Lu jang siksa sang beta!” 30Yesus tanya sang dia, bilang, “Lu pung nama sapa?” Ju itu setan manyao, bilang, “Legion , te botong ada banya, tingka ke tantara ribu-ribu.” Dia bilang bagitu, tagal ada banya setan yang maso tenga di dia pung diri. 31Itu setan dong maen minta tarús sang Yesus ko jang suru sang dong pi Lobang Siksa, andia tampa tahan kuasa jahat dong. 32Ma deka-deka di situ, ada babi satu kalompok bésar yang ada do'i-do'i tana ko cari makan di gunung pung pinggir. Ju itu setan dong minta sang Yesus, bilang, “Suru sa ko botong maso pi dalam itu babi dong!” Ju Yesus iya bae. 33Ais, itu setan dong kaluar kasi tenga itu laki-laki, ju dong maso pi dalam itu babi dong. Itu babi dong samua jadi gila, tarús dong lari tabodo-bodo turun dari itu gunung, ko jato pi dalam dano. Ju dong samua mati tanggalám. 34Lia bagitu ju, tukang jaga babi dong lari pi kuliling kampong-kampong di situ, ju dong carita samua-samua. 35Dengar dong pung carita bagitu, orang banya dong kaluar pi di itu tampa. Dong mau lia sandiri apa yang su jadi. Sampe di situ, ju dong dapa lia itu orang yang takaná setan ada dudu tanáng-tanáng deka di Yesus pung kaki. Dia su pake pakean, deng dia pung gila su ilang. Lia bagitu, ju dong samua jadi taku. 36Ais orang-orang yang tadi dapa lia itu parkara, kasi tau orang yang baru datang dong karmana itu orang gila su jadi bae kambali. 37Ju orang Gerasa samua yang tenga di itu da'era dong, minta sang Yesus ko Dia jalan kasi tenga sang dong, te dong samua ada taku mo mati. Ju Yesus dong pi nae dalam parahu, ko mau pulang kambali pi dano Galilea pung sablá. 38Ma itu orang yang tadi takaná setan tu, maen noki sang Yesus, bilang, “Bapa! Biar ko be iko deng Bapa ju!” Ma Yesus balas, bilang, 39“Bagini sa! Lebe bae lu pulang pi lu pung kelu dong, ko carita sang dong so'al Tuhan Allah pung bae, yang Dia su bekin kasi sang lu.” Ais, itu orang pi kuliling itu kota, ju dia carita kasi samua orang so'al Yesus bekin bae sang dia. Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana nona, deng bekin bae parampuan yang saki dara loos (Mateos 9:18-26; Markus 5:21-43) 40Ais ju Yesus dong balayar pulang pi dano Galilea pung sablá. Waktu dong turun dari parahu, orang banya dong su tunggu-tunggu sang Dia. Dong datang makarubu ko mau sambut sang Dia. 41-42Di situ ju, ada satu orang, nama Yairus. Dia tu, kapala ruma sambayang di itu kota. Dia pung ana, cuma satu biji sa; ana nona, umur dua blas taon. Sakarang, itu nona ada saki karás amper mati. Waktu Yairus lia Yesus pung datang, dia pi tikam lutut di Yesus pung muka. Dia minta ko Yesus datang di dia pung ruma, ko tolong sang dia pung ana nona. Waktu Yesus manyao iya sang dia, ju dong jalan pi Yairus pung ruma. Ma orang banya dong ju tar sampat ko mau iko ju. Andia ko dong jalan baseti-baseti. 43Ada satu parampuan ju yang jalan iko deng dong. Dia pung datang bulan sonde tau barenti batúl su dua blas taon. Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong, ko pake bayar kasi dokter-dokter. Ma sonde ada yang bisa bekin bae sang dia. Dia pung panyaki tu, maen foe tarús.† 44Ju dia datang deka-deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Ais dia sonto ame Yesus pung ujung baju. Waktu dia sonto abis, ju dia pung dara loos barenti memang. 45Takuju Yesus badiri, abis Dia tanya, bilang, “Sapa yang ada sonto sang Beta ni?” Ma sonde ada satu orang yang mangaku ju. Ais Petrus bilang, “Bos lai, ju! Ko orang banya ada jalan baseti bagini! Dong su, yang maen batola dari balakang.” 46Ma Yesus bilang sang dia, “Sonde! Tadi Beta rasa ada kuasa yang kaluar dari Beta. Jadi, Beta tau ada satu orang yang sangaja sonto sang Beta.” 47Waktu itu parampuan sadar kalo dia sonde bisa sambunyi, ju dia taku mo mati. Dia gamatar, ko tikam lutut di Yesus. Ais dia carita dia pung akar masala di muka orang dong samua. Tarús dia kasi tau, bilang, pas dia sonto sang Yesus, ju dia bae memang. 48Ais Yesus omong sang dia, bilang, “Susi! Lu jadi bae, tagal lu parcaya sang Beta. Pulang deng dame su!” 49Waktu Yesus masi ba'omong deng itu parampuan, ju Yairus pung orang satu datang kasi tau sang dia, bilang, “Aduu, Bapa, é! Bapa pung ana su sonde ada lai! Dia su mati, jadi sonde usa bekin repot lai sang Bapa Guru.” 50Ma waktu Yesus dapa dengar itu orang pung laporan, ju Dia bilang sang Yairus, “Bu! Tanáng sa! Jang kawatir! Parcaya sang Tuhan Allah sa. Dia yang kasi salamat sang bu pung ana.” 51-53Waktu dong sampe di Yairus pung ruma, orang dong su ponu di situ. Dong ada manangis makarereu. Ju Yesus togor sang dong, bilang, “Bosong barenti manangis su! Ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa!” Ma orang dong cuma katawa bengko mulu sang Dia sa, te dong yang su lia sandiri itu ana pung putus napas. Ais ju Yesus minta itu ana nona pung mama-bapa, Petrus, Yohanis, deng Yakobis, maso pi dalam sama-sama deng Dia. Yang laen dong Dia suru tunggu di luar sa. 54Dong maso, ju Yesus pegang itu ana pung tangan, deng pange, bilang, “Nona, ó! Bangun suda!” 55Takuju sa, itu ana idop kambali, abis dia bangun memang. Ais Yesus suru itu nona pung mama, bilang, “Kasi ini ana makan do!” 56Itu nona pung mama-bapa heran mo mati. Ma Yesus kasi inga sang dong, ko jang kasi tasiar itu kabar pi orang dong. Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang (Mateos 10:5-15; Markus 6:7-13) 91Satu kali, Yesus kumpul Dia pung ana bua dua blas orang. Ais Dia kasi sang dong kuasa ko bisa usir setan, deng bisa bekin bae orang saki dari dong pung panyaki macam-macam. 2Dia utus sang dong, ko jalan kasi tau orang so'al Tuhan Allah pung pegang parenta. Dia ju utus sang dong ko bekin bae orang saki dong di mana-mana. 3Ma Dia kasi tau sang dong, bilang, “Inga bae-bae! Bosong sonde usa bawa apa-apa di jalan. Jalan deng baju di badan sa. Sonde usa bawa tongkat, ko tas, ko bakál, ko doi. Baju ganti ju, sonde usa bawa! 4Kalo bosong maso di satu kampong, ko ada orang yang mau tarima sang bosong, na, pi tenga di dong pung ruma sa. Jang bapili-pili ruma. Tenga di situ tarús, sampe bosong barangkat kasi tenga itu kampong. 5Kalo bosong maso pi satu kampong, abis orang-orang di situ sonde mau tarima deng sonde mau dengar sang bosong, na, angka kaki kasi tenga sang dong sa. Kalo bosong kaluar dari situ, bekin iko adat ko kabás buang abu dari bosong pung kaki. Kasi tau sang dong, bilang, ‘Bosong sonde mau dengar, na, biar ko bosong pikol tanggong-jawab sandiri!’”a 6Abis ju, itu ana bua dong pi bajalan dari kampong pi kampong. Dong kasi tau orang dong so'al Tuhan Allah pung Kabar Bae. Ais dong ju bekin bae orang saki dong. Raja Herodes bingung so'al Tuhan Yesus (Mateos 14:1-12; Markus 6:14-29) 7Itu waktu, carita macam-macam so'al Yesus su sampe di raja Herodes Antipas* pung talinga. Dengar itu carita dong, ju dia bingung, tagal ada barapa orang yang bilang, “Yesus tu, andia Yohanis Tukang Sarani yang su idop kambali.” 8Ada saparu lai yang bilang, “Dia tu, ba'i Elia yang su idop kambali.” Ada laen lai yang bilang, “Dia tu, satu dari Tuhan pung jubir dolu-dolu yang laen dong.”b 9Ma Herodes inga, bilang, “Tempo hari, beta su suru potong bekin putus Yohanis pung kapala. Dia su idop kambali, ko apa? Ais ini satu ni, sapa lai?” Ju dia usaha ko mau katumu muka deng Yesus. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang (Mateos 14:13-21; Markus 6:30-44; Yohanis 6:1-14) 10Satu waktu, ana bua yang Yesus su utus tu, dong pulang ko bakumpul ulang lai deng Dia. Dong kasi tau sang Dia samua yang dong su bekin ame. Ais Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan diam-diam pi satu tampa deka deng kampong Betsaida, ko dong pi barenti cape di situ. 11Ma orang banya dong dapa ciom Yesus dong mau pi mana, ais dong ba'ekor sang Dia pi. Jadi, Yesus tarima bae sang dong, tarús Dia bekin bae orang-orang saki dong samua, deng Dia carita sang dong so'al Tuhan Allah pung pegang parenta. 12Waktu su sore, ju Dia pung ana bua dua blas orang dong, bawa usul sang Yesus, bilang, “Lebe bae Bapa suru ini orang dong pi kampong-kampong yang badeka di sini, ko bisa cari dong pung makanan sandiri. Deng biar dong pi cari tampa ko dong manumpang tidor. Te tampa sunyi bagini, karmana ko dong bisa dapa makan?” 13-14Ma Yesus manyao, bilang, “Bagini! Biar bosong yang kasi makan sang dong!” Ma dong protes, bilang, “Awe', Bapa lai! Mana bisa bagitu? Ini orang dong ni, ada lima ribu lebe! Itu cuma laki-laki sa, balóm itong parampuan deng ana-ana lai! Ais kotong pung roti cuma lima bua, deng ikan dua ekor sa. Kalo Bapa mau botong yang kasi makan ini orang banya dong, na, karmana ko botong bisa béli makan bam-banya kasi sang dong?!”c Ju Yesus suru sang dong, bilang, “Ator ini orang dong dudu bakumpul lima-lima pulu, satu kalompok.” 15Ais dong pi ator bagitu. 16Waktu dong su dudu, ju Yesus ame itu roti lima bua deng ikan dua ekor. Abis Dia mangada pi langit, ko sambayang minta tarima kasi. Ais Dia kasi pica-pica itu roti deng ikan, ju Dia sorong kasi ana bua dong ko pi bagi-bagi kasi itu orang dong. 17Dong samua makan sampe kinyang. Ais, dong kumpul ame itu makanan sisa dong, sampe ponu dua blas bakul. Petrus mulai sadar, bilang, Tuhan Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu (Mateos 16:13-19; Markus 8:27-29) 18Satu kali, Yesus ada sandiri ko sambayang di satu tampa. Ais Dia pung ana bua dong bakumpul deng Dia. Sambayang abis, ju Dia tanya sang dong, bilang, “Bosong dengar-dengar orang omong, bilang, Beta ni, sapa?” 19Dong manyao, bilang, “Ada yang bilang Bapa ni, Yohanis Tukang Sarani. Laen lai bilang, mangkali Bapa ni, ba'i Elia. Kalo sonde, na, satu dari Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang su idop kambali.”d 20Tarús Yesus tanya lai sang dong, bilang, “Kalo iko bosong sandiri, na, bosong anggap Beta ni, sapa?” Ais ju Petrus manyao, bilang, “Bapa ni, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu!”e 21Ais Yesus larang sang dong ko jang kasi tau sapa-sapa, bilang, Dia tu, Kristus. Tuhan Yesus omong so'al Dia pung mati, deng Dia pung idop kambali (Mateos 16:21-28; Markus 8:31--9:1) 22Abis ju, Yesus omong tamba, bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Beta musti pikol sangsara barát macam-macam. Nanti orang Yahudi pung tua-tua adat, kapala agama pung bos-bos, deng guru agama dong sonde mau tarima, bilang, Beta ni, Kristus. Ais nanti dong bunu bekin mati sang Beta. Memang Beta mati, ma dia pung lusa, beta idop kambali!”† 23Abis ju, Dia kasi tau orang banya dong, bilang, “Orang yang mau iko sang Beta, na, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lapás buang dia pung mau-mau sandiri. Dia musti iko tarús, biar orang ada mau bunu sang dia, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi di dia pung tampa mati.f 24Te orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan. Ma orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia tapisa buang dari Tuhan Allah.g 25Kalo orang dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola buang sang dia, na, dia dapa ontong apa? 26Beta ni, Manusia Tulen. Jadi orang yang malu iko sang Beta, deng malu pegang Beta pung ajaran, Beta ju nanti malu mangaku sang dia di Tuhan Allah pung muka waktu Beta kambali dari sorga. Te nanti Beta turun datang deng Bapa pung kuasa yang hebat, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga. 27Beta kasi tau batúl-batúl sang bosong. Ada barapa dari bosong yang ada di sini ni, yang nanti dapa lia sandiri Tuhan pung pegang parenta, ais baru dong bisa mati.” Tuhan Yesus jadi laen di atas gunung (Mateos 17:1-8; Markus 9:2-8) 28Abis dia pung dalapan hari, ju Yesus ame bawa sang Petrus, Yohanis deng Yakobis pi nae di satu gunung ko mau sambayang. 29Waktu Yesus ada sambayang, ju Dia pung rupa ba'oba, deng Dia pung pakean jadi puti mangkilat. 30Takuju sa, dua orang muncul datang. Dong dua tu, andia ba'i Musa deng ba'i Elia. Ju dong ada ba'omong deng Yesus. 31Dong ju kantara hebat luar biasa. Dong tiga ba'omong so'al Yesus pung mati nanti di Yerusalem. 32Itu waktu, Petrus deng dia pung kawan dua orang manganto sonde bisa-bisa, sampe dong tatidor. Waktu dong bangun, ju dong dapa lia Yesus ada badiri deng dua orang. Dong ju lia Yesus bacaya taráng. 33Waktu ba'i Musa deng ba'i Elia su mau pi, ju Petrus bingung, sonde tau dia mau bekin apa. Ju dia omong sambarang sa, bilang, “Bos! Botong rasa enak di sini, é! Jadi lebe bae botong kasi bangun tiga laak. Satu kasi sang Bos, satu kasi ba'i Musa, deng satu lai kasi ba'i Elia.” 34Ma waktu dia masi ba'omong bagitu, ada satu awan turun datang ko tutu sang dong. Abis Petrus dong jadi taku. 35Ju dong dapa dengar suara dari dalam itu awan, bilang, “Ini, Beta pung Ana yang Beta su pili memang! Dia omong, na, dengar bae-bae sang Dia!”h 36Omong abis, ju Petrus dong cuma lia Yesus sandiri sa. Dong tiga tutu mulu ko sonde carita kasi sapa-sapa ju, apa yang dong dapa lia tu. Lama-lama baru dong buka mulu ko carita kasi orang laen. Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan jahat (Mateos 17:14-18; Markus 9:14-27) 37Dia pung beso, waktu Yesus deng Petrus dong turun dari itu gunung, orang banya dong datang katumu sang Yesus. 38Ju ada satu orang batarea sang Dia, bilang, “Bapa Guru, é! Tolong lia beta pung ana laki-laki satu biji do! 39Te ada setan yang maen pegang ame sang dia, ko bekin dia batarea takuju, deng ro'o-ro'o sang dia sampe fafudik kaluar dari dia pung mulu. Itu setan ju maen pok-pak pok-pak sang dia, deng maen ganggu sang dia tarús-tarús. 40Beta su minta tolong sang Bapa pung ana bua ko usir kasi kaluar itu setan, ma dong sonde ontong sang dia!” 41Yesus masparak sang dong samua, bilang, “Weh! Bosong sonde parcaya kalo Tuhan bisa bekin bae orang, ko? Bosong tu, dasar manusia yang sonde tau idop iko jalan lurus! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan lai!?” Ais dia bale omong deng itu bapa tu, bilang, “Bawa lu pung ana datang sini su!” 42Waktu dong bawa itu ana pi Yesus, ju itu setan banting itu ana di tana, ro'o-ro'o barmaen sang dia. Ma Yesus parenta itu setan ko kaluar kasi tenga itu ana, ju itu ana bae memang. Abis Yesus sarakan itu ana pi dia pung bapa. 43aOrang yang dapa lia Tuhan pung kuasa yang hebat tu, dong samua jadi taheran-heran. Tuhan Yesus omong ulang lai so'al Dia pung mati (Mateos 17:22-23; Markus 9:30-32) 43bWaktu orang dong samua masi ba'omong so'al tanda-tanda heran yang Yesus ada bekin, Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, 44“Bosong tanda bae-bae Beta pung omong ni! Sonde lama lai, te orang mau jual buang sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais dong sarakan Beta pi orang luar dong.” 45Ma Dia pung ana bua dong tabingung-bingung. Dong sonde mangarti dia pung maksud. Dong ju taku tanya dia pung arti apa. Sapa yang jadi orang nomer satu (Mateos 18:1-5; Markus 9:33-37) 46Satu kali, Yesus pung ana bua dong mulai bakanjar so'al sapa dari dong yang nanti jadi orang nomer satu.i 47Ma Yesus tau apa yang dong bakanjar. Ju Dia pange satu ana kici, ais kasi badiri sang itu ana di Dia pung sablá. 48Ais Dia kasi tau sang dong, bilang, “Dengar bae-bae! Orang yang iko Beta ko layani orang kici sama ke ini ana, dia pung arti, itu orang ju ada layani sang Beta. Deng dia ju ada layani sang Beta pung Bapa di sorga yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ada banya orang yang suka pandang enteng sang dong. Macam ke orang kasian, orang susa, orang tar bae, orang sial, deng orang kici dong. Naa! Orang yang suka layani orang macam bagitu yang Tuhan Allah anggap paling hebat.”j Orang yang sonde malawan, dia tu kotong pung kawan (Markus 9:38-40) 49Ais Yohanis kasi tau sang Yesus, bilang, “Bos! Satu kali, botong lia satu orang usir kaluar setan deng subu Bapa pung nama. Jadi, botong larang sang dia ko jang subu-subu pake Bapa pung nama, tagal dia tu bukan kotong pung orang.” 50Ma Yesus manyao, bilang, “Sonde usa! Te orang yang sonde malawan sang kotong, dia pung arti, dia tu kotong pung kawan sandiri.” Orang di satu kampong di Samaria sonde mau tarima sang Tuhan Yesus 51Yesus tau, bilang, Dia pung hari nae pi sorga su deka-deka. Ais Dia putus ko barangkat pi kota Yerusalem. 52Dia utus orang ko jalan kamuka dari dong, ko biar dong bisa ator makan-minum. Ju dong maso pi satu kampong di propinsi Samaria ko mau urus tampa manumpang. 53Ma itu orang Samaria dong sonde mau tarima sang Yesus dong, tagal Dia ada mau jalan pi sémba sang Tuhan Allah di kota Yerusalem.‡ 54Waktu Yakobis deng Yohanis dapa dengar itu orang Samaria dong pung bekin-bekin, ju dong babuju sang Yesus, bilang, “Bos! Karmana kalo kotong minta Tuhan Allah kirim api datang dari langit ko bakar abis sang dong?”k 55Ma Yesus mangada sang dong dua, ju togor, bilang, “Sonde usa pikir bagitu.” 56Ais dong jalan tarús pi kampong laen. Sarat iko sang Tuhan Yesus (Mateos 8:19-22) 57Waktu dong ada bajalan, ada satu orang omong sang Yesus, bilang, “Bapa! Bapa pi mana sa, na, beta mau iko tarús deng Bapa!” 58Ma Yesus manyao, bilang, “Bae, ju! Ma inga bagini. Samua orang deng binatang ada dong pung tampa tenga sandiri. Anjing utan kambali pi dia pung lobang. Burung kambali pi dia pung sarang. Ma Beta, Manusia Tulen ni, sonde ada pung ruma sandiri ko pulang di situ. Tampa alas kapala, ju sonde ada.” 59Satu kali, Yesus pange satu orang laen, bilang, “Mari iko sang Beta, ko jadi Beta pung orang.” Itu orang manyao, bilang, “Neu! Ma bagini, Bos. Biar beta pulang ko urus orang tua dong dolo. Kalo beta pung bapa su mati, na, baru beta iko.” 60Ma Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bagini! Kasi tenga ko orang yang sonde ada pung parcaya sang Tuhan dong, urus dong pung orang mati. Ma bosong yang parcaya sang Tuhan, bosong pung tugas pi jalan kasi tau so'al Tuhan Allah pung pegang parenta.” 61Ada satu orang lai bilang, “Bae ju, Bos! Beta mau iko sang Bos tarús. Ma kasi isin ko beta pi ciom bapisa deng beta pung kelu dong dolo, baru beta kambali iko sang Bos.”l 62Ma Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bagini! Kalo orang mulai bale tana, ais batasibu deng urusan laen sampe lupa tanam, na, dia pung kabón sonde jadi. Bagitu ju deng orang yang putus mau iko sang Beta, ma maen inga tarús dia pung idop dolo. Orang macam bagitu sonde ada guna jadi orang karjá di Tuhan Allah pung parenta.” Tuhan Yesus utus ana bua tuju pulu dua orang 101Ais itu, Yesus pili ame ana bua laen, 72 orang.* Abis Dia bagi-bagi sang dong dua-dua orang, ko dong pi lebe dolo dari Dia di tampa-tampa yang nanti Dia mau datang. 2Dia utus sang dong, bilang, “Ada orang bam-banya yang sama ke padi yang su kuning. Tenga tuan kabón kirim dia pung orang karjá ko datang koru sa. Jadi, bosong musti sambayang minta Tuhan Allah kirim tamba Dia pung orang karjá ko kumpul ame orang-orang yang mau iko sang Beta. Tagal, orang yang mau iko sang Beta tu, banya. Ma orang karjá dong cuma sadiki sa.a 3Sakarang bosong barangkat suda! Beta utus sang bosong ko pi di orang banya dong. Ma inga bagini. Bosong sama ke domba ana yang hati manis, yang pi di teng-tenga anjing utan yang jahat dong.b 4Bosong sonde usa bawa doi, ko tas pakean, ko sandal lebe di jalan. Jang buang-buang waktu parcuma deng maen batogor orang di jalan. 5-8Kalo bosong maso pi dalam satu kampong, bosong sonde usa pinda-pinda dari satu ruma pi ruma laen. Kalo orang tarima bae sang bosong di satu ruma, na, tenga di situ sa, sampe bosong barangkat dari itu kampong. Kalo bosong maso pi satu ruma, bosong musti minta ko Tuhan Allah kasi berkat sang orang di itu ruma. Kalo tuan ruma di situ tarima bae sang bosong, tantu Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang itu isi ruma dong. Ma kalo dong sonde mau tarima sang bosong, na, biar ko Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong sandiri sa. Kalo bosong maso di satu ruma, ko, satu kampong, ko, makan-minum apa sa yang dong kasi. Tarima deng sanáng hati, te pantas kalo dong kasi bosong bagitu ko ganti bosong pung karingat.c 9Bekin bae dong pung orang saki. Deng kasi tau sang dong, bilang, ‘Tuhan Allah pung parenta su ada di muka idong!’ 10Ma ada kampong ju yang dia pung orang dong sonde mau tarima sang bosong. Kalo dong bekin bagitu sang bosong, na, pi badiri di kampong pung jalan ko angka omong, bilang, 11‘Dengar bae-bae! Botong su datang bawa Tuhan pung Kata-kata kasi sang bosong, ma bosong sonde toe sadiki ju. Jadi, botong sakarang kabás buang ini kampong pung abu dari botong pung kaki, ko jadi tanda, bilang, nanti bosong tanggong risiko sandiri! Ma inga bae-bae! Tuhan Allah pung parenta su ada di muka idong!’d 12Bosong tau kota Sodom pung jahat, wuang? Beta kasi tau, é! Nanti pas di hari kiamat, Tuhan kasi hukum orang yang tola buang sang bosong tu, jao lebe barát dari orang Sodom dong!”e Orang yang sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (Mateos 11:20-24) 13Yesus omong tamba lai, bilang, “Awas bosong yang ada di kampong Korasin† deng kampong Betsaida! Calaka kaná sang bosong! Beta su bekin tanda heran macam-macam di bosong pung batang idong, ma bosong sonde mau parcaya sang Tuhan Allah. Padahal, bosong ni, orang Yahudi yang mangaku kanál sang Dia. Ma andekata itu tanda-tanda heran yang Beta bekin di bosong pung kampong jadi kaná di kota Tirus deng kota Sidon, tantu bagini lama orang di situ dong su tobat memang, deng su kasi tenga dong pung sala-sala ko bale iko sang Tuhan. Deng dong ju tantu pake pakean duka, deng taro abu di atas kapala ko jadi tanda, bilang, dong ada manyasal deng dong pung sala-sala dong. Padahal orang Tirus deng Sidon dong ni, bukan orang Yahudi yang mangaku kanál sang Tuhan.f 14Batúl! Bosong lia sa! Nanti kalo Tuhan putus samua orang dong pung parkara, orang Tirus deng orang Sidon pung hukuman masi jao lebe ringan dari bosong pung hukuman. 15Awas bosong orang kampong Kapernaum! Bosong jang pikir, bilang, nanti Tuhan angka nae sang bosong maso pi sorga. Sonde! Nanti Tuhan lempar buang sang bosong maso pi naraka!g 16Inga bae-bae! Te orang yang dengar sang bosong, sama sa deng dengar sang Beta. Deng orang yang sonde mau dengar sang bosong, sama sa deng sonde mau dengar sang Beta. Tamba lai, orang yang sonde mau dengar sang Beta tu, sama sa deng dia sonde mau dengar sang Tuhan Allah, yang su utus sang Beta datang di ini dunya.”h Tuju pulu dua utusan dong kambali 17Waktu itu 72 orang utusan datang kambali,‡ dong pung hati ada babunga-bunga. Ju dong lapor sang Yesus, bilang, “Awii! Pung hebat lai! Waktu orang dong minta botong ko bekin bae orang yang takaná setan dong, botong pake Bos pung nama ko usir setan dong. Itu setan dong dengar sang botong, ais ju dong kaluar memang! Talalu!” 18Ju Yesus manyao sang dong, bilang, “Batúl! Waktu bosong bekin bagitu, Beta ada lia Tuhan Allah lempar buang sang setan deng dong pung bos dari langit, sama ke kilat yang kaluar kiri-kanan dari langit! 19Inga, é! Setan dong pung bos tu, kotong pung musu. Deng dia ada pung kuasa ju! Ma Beta su kasi kuasa sang bosong ko kasi pata dia pung kuasa. Deng andekata bosong ada inja kaná ular babisa, ko kalajingking, na, bosong sonde kaná apa-apa. Sonde ada yang bisa bekin calaka sang bosong.i 20Bosong pung hati babunga, tagal setan dong dengar sang bosong. Bae ju, ma itu hal kici sa! Lebe bae bosong pung hati babunga, tagal Tuhan su tulis ame bosong pung nama ko jadi Dia pung warga yang maso sorga.” Tuhan Yesus pung hati babunga (Mateos 11:25-27,13:16-17) 21Itu waktu, Tuhan pung Roh yang Barisi bekin Yesus pung hati babunga. Ais Dia puji Tuhan, bilang, “Bapa! Bapa yang jadi Bos Bésar di langit deng bumi. Beta minta tarima kasi bam-banya, tagal Bapa tutu ame ini hal dong dari orang yang anggap diri pintar deng yang tinggi hati dong. Ma Bapa buka itu samua kasi ana-ana kici dong deng orang yang randá hati dong. Batúl, Bapa! Te itu yang bekin Bapa pung hati sanáng!” 22Ais Yesus kasi tau sang orang banya dong, bilang, “Dengar ó! Beta pung Bapa di sorga su kasi samua kuasa sang Beta. Yang tau batúl, bilang, Beta ni, sapa, andia cuma Bapa sa. Deng yang tau batúl, bilang, Bapa tu, sapa, cuma Bapa pung Ana sa, andia Beta. Deng Beta pili orang laen, ko kasi tau sang dong, ko biar dong ju kanál sang Dia.”j 23Abis Yesus bale mangada sang Dia pung ana bua dong, deng kasi tau sang dong sandiri, bilang, “Bosong ontong batúl, tagal bosong su lia Tuhan pung kuasa. 24Raja-raja deng jubir dolu-dolu dong rindu mau lia apa yang bosong su dapa lia, ma dong sonde bisa. Dong ju rindu mau dengar apa yang bosong su dapa dengar, ma dong sonde bisa.” Orang Samaria yang hati mas 25Satu kali, ada satu ahli hukum Yahudi badiri ko mau hiki sang Yesus. Dia tanya, bilang, “Bapa Guru! Tolong kasi tau do! Beta musti bekin apa, ko biar beta tau beta bisa dapa idop tarús sama-sama deng Tuhan di sorga?” 26Yesus manyao, bilang, “Ba'i Musa tulis apa so'al ini hal? Lu pung mangarti karmana sang dia?” 27Itu orang kasi tau, bilang, “Dia ada tulis, bilang: ‘Lu musti sayang sang Tuhan Allah, lu pung Bos, lebe dari samua. Tagal itu, lu musti salalu rindu sang Dia, karjá karás ko iko Dia pung mau, deng mangarti sang Dia.’ Ju ada tulis, bilang, ‘Lu musti sayang lu pung sodara, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’”k 28Yesus balas, bilang, “Batúl! Kalo lu bekin iko bagitu, lu idop deng Tuhan tarús-tarús.”l 29Ma itu orang ada mau bekin diri ke orang alim sa. Ais dia tanya sang Yesus, bilang, “Ma, beta pung ‘sodara’ tu, yang mana?” 30Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini! Beta mau kasi satu umpama. Nanti lu kasi tau, mana yang batúl-batúl ‘sodara’. Dia pung carita bagini: Ada satu orang Yahudi barangkat dari kota Yerusalem, jalan turun pi Yeriko. Ma takuju sa, ada tukang rampok dong datang korfei barmaen sang dia. Dong papoko sang dia, ais rampas ame dia pung doi deng dia pung pakean samua. Tarús dong lempar buang sang dia di pinggir jalan, ais jalan kasi tenga sang dia. Itu orang su amper mau mati sa. Satu kapala agama lewat di jalan 31Ma sonde sangka-sangka, te ada satu kapala agama Yahudi yang jalan turun lewat di situ ju. Ma waktu dia dapa lia ada orang luka-luka yang malenggang di pinggir jalan, dia sonde barenti ko tolong sang dia. Dia serong pi sablá ko jalan tarús sa. 32Sonde lama, ju ada satu orang laen yang lewat di situ. Dia tu, orang dari suku Lewi yang biasa bantu di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Waktu dia dapa lia itu orang talempar di pinggir jalan, dia pi lia deka-deka sa, ma sonde tolong sang dia. Tarús dia serong pi sablá ko jalan tarús. 33-34Sonde lama lai, ada satu orang dari da'era Samaria lewat di situ deng dia pung binatang keledai. Kotong samua tau, bilang, orang Yahudi biasa lia deng sablá mata sang orang Samaria dong. Naa, waktu ini orang Samaria lia itu orang yang kaná rampok tu, ju dia jato kasian sang dia. Dia datang deka-deka ko mau tolong itu orang. Dia po'a anggor ko kasi barisi itu orang pung luka-luka dong, ais dia taro minya pi. Tarús farbán bae-bae sang dia, ju angka kasi nae pi atas dia pung keledai. Ais dia bawa itu orang pi sampe di kota. Tarús dia kasi manumpang itu orang di losmen, deng urus bae-bae sang dia.m 35Dia pung beso, itu orang Samaria pi kasi panjar doi, dua perak§ di tuan losmen tu, deng kasi tau, bilang, ‘Pake ini doi ko urus bae-bae itu orang saki sampe bae. Kalo sonde cukup, na, tolong pake tahan bapa pung doi do. Waktu beta bale lai, nanti beta ganti bapa pung doi samua.’” 36Yesus pung umpama sampe di situ sa. Ais Dia tanya sang itu ahli hukum, bilang, “Iko lu, mana yang batúl-batúl ‘sodara,’ buat itu orang yang kaná rampok tadi tu?” 37Itu orang manyao, bilang, “Tantu sa, itu orang yang jato kasian sang dia.” Yesus bilang, “Batúl, bu! Pi su, ko bekin iko.” Tuhan Yesus, Ma'a deng Mia 38-40Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan tarús pi Yerusalem. Ju dong singga di satu kampong. Di situ ada dua basodara, nama Marta deng Maria. Marta minta ko Yesus dong manumpang di dia pung ruma. Ais dong tenga tahan di situ. Waktu Yesus dudu ko ajar orang dong, Marta batasibu urus makan-minum di dapur. Ma dia pung adi Maria, ada dudu deka-deka di Yesus pung kaki, ko dengar Dia pung omong. Sonde lama, ju Marta maso datang ko mangomel di Yesus, bilang, “Bapa, é! Karmana, ó! Beta ada batasibu satenga mati urus makan-minum, baru beta pung adi dudu ena-ena di sini sa. Tolong do! Suru sang dia bantu beta sadiki di dapur!”n 41Ma Tuhan Yesus manyao, bilang, “Ma'a, Ma'a. Lu ni, batasibu deng pikir macam-macam. 42Bae, ma ada satu hal yang lebe pantíng sakarang. Deng dudu dengar Beta pung Kata-kata, Mia su pili yang paling bae. Orang sonde bisa rampas buang itu Kata-kata dari dia.” “Ajar sang botong sambayang” (Mateos 6:9-13,7:7-11) 111Satu kali, Yesus pi sambayang. Sambayang abis, ju Dia pung ana bua satu datang ko minta, bilang, “Bos! Yohanis Tukang Sarani su ajar dia pung ana bua dong, ko dong tau sambayang. Botong minta ko Bos ju ajar sang botong sambayang dolo!” 2Ais Yesus bilang, “Bae ju! Sambayang pake conto bagini: ‘Bapa! Bapa pung nama paling barisi. Biar samua orang angka nae tinggi-tinggi Bapa pung nama yang hebat tu! Biar Bapa jadi Raja kasi samua orang! 3Bapa tolong kasi botong makanan yang cukup tiap hari. 4Botong minta Bapa lupa buang botong pung sala-sala dong, sama ke botong ju lupa buang orang pung sala yang dong bekin-bekin sang botong. Bapa jaga ko botong sonde bekin jahat.” 5-6Abis Yesus ajar tamba sang dong so'al sambayang. Dia pake umpama, bilang, “Andekata tenga malam, ada kawan datang dari jao, ko manumpang di lu pung ruma. Ma lu sonde ada apa-apa ko kasi dia makan. Ais lu pi di lu pung kawan laen pung ruma, ko noki-noki dari luar, bilang, ‘Bu, é! Kasi tahan beta roti tiga balok do! Te beta ada tamu di ruma, ma botong ada karíng-karíng sa, ni! Bu, tolong do! Tiga balok sa! Nanti be ganti!’ 7Kira-kira nanti lu pung kawan manyao bale, bilang, ‘Ko bu lai, ju! Orang ada tidor sonu, ma bu datang ganggu lai! Pintu dong su takonci mati, ni! Ana-ana dong su tidor sonu. Jang mara, é! Ma laen kali sa, bu!’ 8Biar bagitu ju, ma inga bae-bae. Biar itu orang sonde bangun ko kasi sang lu, tagal lu dia pung kawan, ma kalo lu maen noki-noki tarús, tantu dia bangun ko kasi. 9Bagitu ju, deng sambayang. Minta tarús sang Tuhan; nanti Dia kasi. Cari tarús; nanti Dia kasi tunju jalan. Eki tarús; nanti Dia buka pintu. 10Te samua orang yang minta tarús sang Tuhan Allah, nanti tarima. Yang cari tarús, nanti dapa. Yang eki tarús, nanti Dia buka pintu. 11Bosong pikir coba! Dapa di mana, ada bapa, yang kalo dia pung ana minta ikan, na, dia kasi ular? 12Ko, kalo ana minta talór, na, dia kasi kalajingking? Sonde mungkin, to? 13Manusia pung dasar memang jahat. Ma bosong pung Bapa di sorga tu, Dia pung dasar bae batúl. Jadi, kalo manusia yang jahat macam bosong sa, suka kasi barang yang bae sang bosong pung ana-ana dong, apalai Bapa! Dia bukan cuma kasi apa yang bosong parlú sa, ma lebe dari itu, Dia kasi Dia pung Roh yang Barisi sang orang yang minta sang Dia.” Tuhan Yesus sonde pake kuasa dari setan dong pung bos (Mateos 12:22-30; Markus 3:20-27) 14Satu kali, Yesus usir kasi kaluar setan dari orang bisu satu. Ais itu orang mulai omong kambali. Orang dong di situ taheran-heran. 15Ma ada ju yang bilang, “Memang sa, Dia bisa usir setan! Ko Dia dapa kuasa dari setan dong pung bos, andia Balsebul na.”a 16Orang laen dong mau coba sang Yesus. Ais dong minta ko Dia bekin satu tanda heran lai ko kasi tunju sang dong, bilang, Dia pung kuasa memang dari Tuhan.b 17Ma Yesus tau memang dong pung otak kotor tu. Ju Dia omong, bilang, “Kalo dalam satu negara, dia pung rakyat dong bamusu, tantu itu negara jadi ancor-ancor. Bagitu ju, kalo dalam satu ruma, dia pung isi ruma dong ada maen idop bakanjar satu deng laen, na, tantu itu ruma tangga su sonde jadi doi lai! 18Jadi, kalo setan dong maen bamusu deng maen ba'usir satu deng satu, na, dong pung bos su sonde bisa pegang parenta lama-lama lai! Jadi sonde maso di otak, kalo bosong bilang Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan sandiri! 19Inga, é! Bosong pung orang dong ju tau usir setan. Dong pake kuasa dari setan, ko? Sonde, to! Jadi, bosong jang omong sambarang, bilang, Beta ada pake setan pung kuasa ko usir setan. Nanti bosong pung orang sandiri yang putus, bilang, apa yang bosong tudu tu, sala. 20Ma kalo Beta batúl-batúl usir setan pake Tuhan Allah pung kuasa, itu kasi tunju, bilang, Tuhan pung parenta su ada di bosong pung muka idong. Ada, ma tingka ke bosong sonde tau. 21Kalo geng satu ada pake sanjata kiri-kanan, ko jaga bae-bae dia pung ruma, tantu dia pung barang samua aman-aman sa. 22Ma nanti, ada yang lebe kuat dari dia, datang bekin kala, deng rampas ame itu orang pung sanjata dong. Ais itu, dia ju ra'u bawa itu orang pung harta dong ko bagi-bagi kasi dia pung ana bua dong. Su bagini lama itu geng partama parcaya dia pung sanjata. Ma sakarang dia su sonde bisa harap itu sanjata dong lai. 23Inga bae-bae! Orang yang sonde bapartei deng Beta, dia tu, Beta pung musu. Deng orang yang sonde babantu deng Beta pung karjá, na, dia tu, bekin kaco sa.”c Setan mau pulang pi dia pung ruma lama (Mateos 12:43-45) 24Yesus omong tamba lai, bilang, “Kalo kotong usir setan kaluar dari satu orang, dia pi tampa sunyi ko cari tampa barenti cape. Tagal dia sonde dapa tampa yang cocok, ju dia pikir, bilang, ‘Hee! Sonde dapa tampa bagini, lebe bae beta pulang pi tenga kambali di itu orang yang dolu tu.’ 25Ais dia kambali, ju dia katumu itu tampa tu, su barisi deng ta'ator bae-bae. 26Ju itu setan pi pange dia pung kawan tuju, yang lebe jahat lai dari dia. Ais dong samua pi tenga di itu orang, ju karoyok sang dia. Jadi, sakarang itu orang pung idop lebe calaka lai.” Yang paling ontong 27Waktu Yesus masi ba'omong deng orang banya tu, ada satu parampuan di situ batarea, bilang, “Lu pung mama ontong bésar, tagal dia yang dapa barana sang Lu, deng dapa kasi susu sang Lu, ó!” 28Yesus manyao, bilang, “Batúl, mama! Ma yang lebe ontong lai, andia orang yang pasang talinga ko dengar Tuhan Allah pung Kata-kata, deng bekin iko!” Orang minta Tuhan Yesus kasi tunju bukti do! (Mateos 12:38-42) 29Waktu Yesus masi ba'omong, orang banya dong makarubu kuliling sang Dia. Ju Dia angka bicara, bilang, “Orang sakarang dong ni, cuma tau bekin jahat sa. Dong maen minta tarús ko Beta bekin tanda heran kasi sang dong, ko dong tau Beta ni, batúl-batúl Tuhan pung orang. Padahal dolu Tuhan su kasi tanda heran sang dong pake Dia pung jubir Yunus. Itu su cukup! 30Apa yang jadi di Yunus dolu, jadi tanda kasi orang di kota Niniwe, bilang, Tuhan Allah yang utus sang dia. Bagitu ju deng Manusia Tulen. Apa yang jadi di Beta, nanti jadi tanda kasi orang sakarang, bilang, memang Tuhan Allah yang utus sang Beta.d 31Nanti di hari kiamat, kalo Tuhan badiri jadi Hakim, nanti ratu dari salatan sana, idop kambali, ju badiri jadi saksi. Dia tunju jari ko tudu sang bosong samua yang idop sakarang, bilang, ‘Bosong samua ni, bodo, é!’ Te dolu itu ratu datang dari jao-jao ko lia deng mata kapala sandiri raja Soleman pung pintar. Padahal, sakarang ada Orang di bosong pung teng-tenga yang lebe hebat dari raja Soleman. Ma bosong sonde mau ame pusing sadiki ju sang Dia!e 32Deng bukan dia sandiri sa! Nanti orang dari Niniwe dong ju bangun badiri ko tunju jari sang bosong yang idop sakarang ni, bilang, ‘Bosong samua, bodo!’ Dong omong bagitu, tagal tempo hari, waktu Yunus pi kasi tau Tuhan pung mau sang dong, ju dong tobat memang. Padahal, sakarang Orang yang lebe hebat dari Yunus ada di bosong pung teng-tenga, ma bosong sonde mau tobat sadiki ju!”f Idop taráng (Mateos 5:15,6:22-23) 33Yesus sambung lai Dia pung omong, bilang, “Orang kasi manyala lampu te'oek, ais taro sang dia di tampa yang tinggi, ko biar dia bekin taráng itu kamar kasi samua orang yang maso di situ. Sonde ada orang yang kasi manyala lampu, ais tutu ame deng bakul, ko, sambunyi mati sang dia!* Itu sonde ada guna apa-apa!g 34Bosong pung mata ju sama ke lampu. Dia bekin taráng bosong pung dalam hati. Kalo mata galáp, orang lia samua-samua deng hati jahat. Ma kalo mata taráng, orang lia samua-samua deng hati bae. 35Usaha ko taráng yang ada di bosong pung hati tu, jadi taráng sakali, sama ke matahari pung taráng. Taráng di bosong pung hati tu, jang sama ke bulan pung taráng, yang cuma kasi lia bayang-bayang sa. 36Kalo bosong pung hati taráng, sampe sonde ada satu nat ju yang galáp, tantu bosong pung idop samua ju taráng, sama ke ada lampu bésar yang kasi taráng bosong pung idop.” Tuhan Yesus togor orang Yahudi pung kapala agama dong (Mateos 23:1-36; Markus 12:38-40) 37Yesus omong abis, ju ada satu orang dari partei agama Farisi undang sang Dia ko datang makan di dia pung ruma. Sampe di sana, ju Yesus maso pi dalam ruma ko dudu di meja makan. 38Ma tuan ruma jadi heran lia Yesus dudu makan deng sonde pake cuci tangan lebe dolo, iko orang Farisi pung atoran. 39Abis Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Bosong orang Farisi dong hebat! Bosong pegang karás bosong pung atoran agama! Bosong inga kasi barisi piring deng galás pung luar sampe bakilat, ma bosong sonde inga ko kasi barisi bosong pung dalam hati yang kamomos tu, yang jahat deng rakus mati pung! 40Ngali, é! Jang lupa. Tuhan Allah yang bekin bagian luar. Dia ju yang bekin bagian dalam. 41Ma ada lebe bae, bosong kasi sang orang kasian dong dari apa yang bosong punya, ko biar bosong bisa barisi di Tuhan pung muka. 42Bosong orang Farisi dong! Bosong nanti dapa calaka! So'al kasi Tuhan satu bagian dari sapulu, bosong maen ba'itong samua-samua, kici-bésar. Sampe bosong pung bumbu kici ana dari kabón ju, bosong ba'itong mati! Ma bosong sonde toe hal yang pantíng dong. So'al parkara sayang sang Tuhan Allah, deng parkara adil, bosong lupa buang sang dong sa! Memang kotong musti tatáp kasi sang Tuhan Dia pung bagian, ma jang lupa hal-hal yang lebe pantíng dong.h 43Bosong nanti dapa calaka! Te bosong suka cari tampa yang paling bae dalam ruma sambayang, deng suka cari hormat di tampa-tampa umum. 44Bosong nanti dapa calaka! Te bosong sama ke kubur yang dia pung tana su rata. Orang jalan di situ, ma dong sonde tau, bilang, di situ ada kubur, tagal kubur pung tana di atas barisi, ma dia pung dalam busuk. Padahal, iko kotong pung adat, orang yang inja kubur bekin kotor dia pung diri, jadi sonde pantas maso pi ruma sambayang. Bosong orang Farisi dong sama ke itu kubur! Di luar-luar bosong conto ke barisi mati pung. Ma bosong pung dalam hati ada ponu deng hal busuk. Orang yang deka-deka deng bosong ju iko jadi kamomos.” 45Ada satu ahli hukum Yahudi di situ sambar sang Yesus pung omong, bilang, “Bapa Guru! Bapa pung kata-kata tadi tu, puku kaná sang botong ju!” 46Ais Yesus balas sang dia, bilang, “Batúl! Bosong ahli hukum Yahudi dong, biar ko bosong ju dapa calaka! Bosong bukan bantu orang deng bekin ringan dong pung idop, ma bosong bekin tamba susa sang dong deng bekin-bekin bosong pung atoran agama yang barát. Ais bosong kasi pikol orang deng bosong pung atoran macam-macam dong. Ma bosong sandiri sonde bantu pikol coba itu babán deng satu jari ju! 47Bosong nanti dapa calaka! Te bosong batasibu bangun batu-batu tugu kasi Tuhan pung jubir dolu-dolu ko kasi hormat sang dong. Padahal, bosong pung nene-moyang sandiri yang bunu bekin mati sang itu jubir dong! 48Bosong ju satu kaki deng bosong pung nene-moyang tu. Dong tola buang Tuhan pung jubir, deng bunu bekin mati sang dong. Ais bosong bangun batu kubur kasi itu jubir dong, ko jadi tanda, bilang, bosong ju iya bae deng bosong pung nene-moyang tu. 49Tagal itu, Tuhan Allah yang tau samua, parná omong, bilang, ‘Beta nanti utus Beta pung jubir deng utusan laen dong ko datang di orang-orang dong. Ais, itu orang dong siksa barmaen saparu, deng bunu bekin mati saparu.’ 50-51Orang yang idop sakarang ni, musti pikol tanggong-jawab dari orang-orang yang su bunu bekin mati Tuhan pung jubir dong. Itu itong dari Tuhan bekin ini dunya, mulai deng Habel pung mati, sampe yang paling ahir, Sakaria. Dia tu, yang kaná bunu di teng-tenga meja korban deng Kamar Barisi di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Bosong ju pikol ame dong pung hukuman tu!i 52Bosong ahli hukum Yahudi dong! Nanti bosong dapa calaka! Te bosong pegang konci yang bisa buka pintu ko orang dapa mangarti bae-bae Tuhan Allah pung mau. Ma bosong sandiri sonde maso pi situ. Lebe jahat lai, bosong pele ame orang, ko dong jang maso pi situ!” 53-54Waktu Yesus omong abis, ju itu guru agama deng orang Farisi dong maruak sang Dia. Mulai itu waktu, dong maen tanya macam-macam ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong ator siasat tarús ko cari-cari hal deng Dia. Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura (Mateos 10:26-27) 121Itu waktu, ada barapa ribu orang datang ko mau dengar sang Yesus. Dong jalan baseti deng makarubu ame sang Dia. Ju Dia omong lebe dolo deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Jaga diri ko jang iko orang Farisi dong pung pura-pura. Te dong suka omong laen, ma dong bekin laen.a 2Dong pura-pura bae, ma dong pung pura-pura tu nanti kantara. Te samua yang tasambunyi sakarang, nanti dapa lia.b 3Apa yang bosong omong sambunyi-sambunyi sakarang, nanti orang dapa dengar taráng-taráng. Apa yang bosong kusu-kusu dalam kamar, nanti orang omong karás-karás di muka banya orang. Manusia pung nilei di muka Tuhan Allah (Mateos 10:28-31) 4Ana dong! Sonde usa taku kalo orang mau bunu sang bosong. Te dong cuma bisa bunu bosong pung badan sa, ma sonde bisa bekin apa-apa deng bosong pung jiwa. 5Beta mau kasi tau, bilang, bosong musti taku sang sapa. Bosong musti taku sang Tuhan Allah. Te Dia yang bisa bunu sang bosong, ais itu lempar kasi maso bosong pi dalam naraka. Jadi Dia ni, yang bosong musti taku batúl-batúl. 6Bosong pikir coba, burung pipit pung harga barapa? Paling mura, to?! Lima ekor dua sen, wuang? Biar bagitu, ma Tuhan Allah sonde lupa buang satu ekor ju. 7Bagitu ju Tuhan taro hati sang bosong. Dia tau parsís barapa banya rambu di bosong pung kapala. Jadi, bosong sonde usa taku, te Tuhan nilei bosong lebe dari burung pipit bam-banya dong. Jang malu mangaku sang Tuhan Yesus (Mateos 10:32-33,12:32,10:19-20) 8Ais Yesus omong lai deng Dia pung ana bua, bilang, “Pasang talinga bae-bae! Kalo ada orang yang barani mangaku sang Beta di muka orang banya di ini dunya, nanti Beta ju mangaku sang dia di muka Tuhan Allah pung ana bua di sorga, bilang, dia tu Beta pung orang. 9Ma kalo ada orang yang omong di muka manusia, bilang, dia sonde kanál sang Beta, nanti Beta ju omong di muka Tuhan Allah pung ana bua di sorga, bilang, Beta sonde kanál sang dia. 10Beta ni, Manusia Tulen. Kalo ada orang omong bekin busuk Beta pung nama bae, na, Tuhan Allah masi sadia lupa buang dia pung sala tu. Ma kalo dia omong bekin busuk Tuhan pung Roh yang Barisi pung nama bae, Tuhan Allah sonde lupa dia pung sala.c 11Nanti kalo orang hela bawa sang bosong pi tampa urus parkara agama, ko, pi orang pegang parenta dong, tagal bosong parcaya sang Beta, bosong sonde usa taku mau bela diri karmana. 12Te nanti itu waktu ju, Tuhan Allah pung Roh yang Barisi ajar kata-kata yang pas ko bosong manyao sang dong.”d Carita orang kaya yang bodo 13Abis itu, satu dari itu orang banya dong tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Tolong suru beta pung kaka ko babagi deng beta botong pung bapa pung pusaka.” 14Ma Yesus manyao sang dia, bilang, “Weh! Sapa yang angka sang Beta jadi Hakim ko putus bosong dua pung parkara macam bagitu?” 15Ais Yesus omong sang itu orang banya dong, bilang, “Bosong musti ati-ati ko jang saraka! Te harta yang banya sonde jamin idop yang aman.” 16Abis ju, Dia carita satu umpama, bilang, “Ada satu orang kaya, yang dia pung kabón kasi hasil bam-banya. 17Sampe-sampe dia pung gudang dong su sesak, deng dia sonde tau mau bekin karmana lai. 18Ais ju dia putus, bilang, ‘Beta mau bekin bagini sa! Beta bongkar buang ini gudang lama dong, ko kasi bangun yang lebe bésar, ais simpan beta pung kabón pung hasil deng samua harta milik laen di situ. 19Kalo su bagitu, nanti beta omong deng beta pung diri sandiri, bilang, ‘We! Gudang su ponu! Makanan su cukup ko makan sampe taon-taon. Jadi makan-minum ena-ena deng goyang kaki sanáng-sanáng suda!’ 20Ma Tuhan Allah kasi tau sang dia, bilang, ‘Woi! Lu bodo, é! Ini malam ju, lu mati. Abis, sapa yang dapa lu pung gudang pung isi samua, é?’ 21Jadi bagini! Orang bisa sa kumpul harta bam-banya di ini dunya kasi dia pung diri sandiri, ma di Tuhan Allah pung pikiran, dia tu, miskin, tagal sonde babae deng Tuhan.” Parcaya sa sang Tuhan Allah (Mateos 6:25-34) 22Abis Yesus ajar tamba sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Bosong sonde usa barepot deng bosong pung idop hari-hari, so'al mau makan apa, ko mau pake apa. 23Te kotong pung idop ni, lebe dari apa yang kotong makan, deng apa yang kotong bapake. 24Lia coba burung gagak itam dong! Dong sonde tanam, sonde koru, sonde ada pung gudang ko simpan makanan, ma Tuhan Allah piara sang dong. Kalo bagitu, tantu Dia ju bisa piara sang bosong. Tagal Dia nilei bosong lebe dari itu burung dong. 25Kalo orang badiri di muka carmín, ais barepot deng dia pung diri, kira-kira dia bisa bekin tamba panjang dia pung umur idop, ko? Sonde bisa! 26Jadi, kalo barepot deng hal kici bagitu sonde bawa hasil apa-apa, akurang ko bosong masi mau barepot lai deng hal yang bésar dong? Dia pung ontong apa? 27Lia coba bunga utan. Dong sonde karjá kabón, deng sonde tanún kaen. Ma raja Soleman pung pakean paling mewa ju, sonde bisa lawan bunga utan pung bagus tu.e 28Te Tuhan Allah piara rumput kici yang sonde ada pung arti, yang cuma idop ini hari, ais beso mati, ko orang buang pi dalam api. Kalo bagitu, na, Dia ju bisa piara bosong yang pung harga lebe dari itu rumput. Jadi, akurang ko bosong sonde batúl-batúl bagantong sang Dia? 29Bagitu ju, bosong sonde usa barepot so'al makan-minum. Te nanti Tuhan urus. 30Orang yang sonde bagantong sang Tuhan, dong banting tulang ko urus itu hal dong samua. Ma bosong ni jang bagitu, te bosong pung Bapa di sorga su tau samua yang bosong parlú. 31Kalo bosong kasi jalan Tuhan Allah pung karjá dolo, nanti Dia ju urus ini hal dong kasi bosong.” Simpan harta di sorga (Mateos 6:19-21) 32Ais Yesus sambung lai, bilang, “Bosong sama ke domba satu kumpul kici yang sonde ada pung kuat apa-apa. Ma sonde usa taku! Te bosong pung Bapa di sorga tu, Raja Bésar. Apa yang Dia pung, Dia sanáng kasi sang Dia pung ana dong. 33Jadi, pi jual buang bosong pung barang dong, abis dia pung doi pi bagi kasi orang miskin dong. Deng bagitu bosong simpan harta di sorga di tampa yang aman deng batahan tarús. Pancuri sonde bisa pi mancuri ame sang dia. Kakarlák ju sonde bisa makan bekin rusak sang dia. 34Inga bae-bae! Bosong pung harta di mana, na, bosong pung hati ju ada di situ.” Tukang suru-suru yang siap layani siang-malam 35-36Yesus omong lai, bilang, “Siang-malam bosong musti siap sadia ko layani sang Tuhan. Sama ke tukang suru-suru yang mete tunggu dia pung tuan ruma pulang dari pesta kawin. Kalo bos toki pintu, na, dia bisa buka deng capát.f 37Kalo bos datang dapa dia pung orang karjá dong ada batunggu bagitu, tantu dong barontong. Te nanti bos sandiri yang kasi tunju dia pung hati bae sang dong. Dia pake pakean orang karjá, ais pi layani itu orang karjá dong deng makanan ena-ena. 38Itu orang karjá dong memang barontong tagal dong layani bos deng bae. Biar bos datang jam barapa sa, tenga malam ko amper siang, dong salalu siap. 39Pikir bae-bae! Kalo ada tuan ruma yang tau parsís jam barapa pancuri mau datang, su tantu dia sonde kasi sampat ko itu pancuri bongkar dia pung ruma. 40Jadi, bosong musti siap salalu, te sonde ada satu orang ju yang tau parsís kapan Manusia Tulen mau datang kambali.”g Ana bua yang satia, deng ana bua yang sonde satia (Mateos 24:45-51) 41Ais Petrus tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Bapa pung umpama tadi tu, cuma kaná sang kotong sandiri sa ko kaná samua orang?” 42-44Ju Yesus manyao, bilang, “Itu umpama kaná di samua orang yang bekin sama ke kapala urusan yang pintar urus deng satia kasi dia pung bos. Te nanti dia pung bos angka sang dia ko bagi makanan kasi orang karjá laen dong. Kalo dia rajin bekin iko dia pung tugas bagitu, biar dia pung bos datang kapan sa, ma dia salalu ada bekin yang batúl. Ais dia barontong, tagal dia pung bos nanti angka sang dia ko urus dia pung harta milik samua. 45Ma calaka kalo itu kapala urusan mulai pikir, bilang, ‘Eh! Tantu bapatua masi lama baru pulang.’ Tarús dia mulai papoko orang karjá laen dong, laki-laki deng parampuan. Abis dia dudu makan-minum sanáng-sanáng sampe mabo. 46Ma satu hari, waktu itu kapala urusan sonde sangka apa-apa, takuju sa bos pulang. Ju bos langsung papoko sang dia, ais usir buang sang dia, ko dapa dia pung bagian di luar sama-sama deng orang yang sonde satia bekin iko bos pung mau. 47Te orang karjá yang tau dia pung bos pung mau, ma sonde siap bekin iko, ko sonde mau bekin iko, nanti kaná hukuman barát. 48Ma orang karjá yang karjá sala tagal dia sonde tau bos pung mau, nanti dia kaná hukuman yang sonde barát. Te orang yang su tarima banya, dia pung tuntutan ju banya. Orang yang tarima karjá bésar, dia pung tanggong-jawab ju bésar.” Tuhan Yesus pung ajaran sonde bawa dame (Mateos 10:34-36) 49Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Beta datang ko kasi pisa Beta pung orang dari orang laen di ini dunya. Itu sama ke orang pake api ko bakar buang kotoran. Beta pung suka kalo itu api su manyala di mana-mana. 50Ma Beta musti pikol sangsara yang barát lebe dolo. Beta nanti sangsara batúl sampe Beta pung tugas su abis.h 51Bosong pikir Beta datang bawa dame di ini dunya, ko? Sonde! Beta datang ko bekin orang dong bakalai basambung mulu, deng bekin orang dong tapica-pica tagal Beta pung ajaran. 52Mulai sakarang orang basodara dong tapica-pica. Dalam satu kelu, tiga lawan dua, dua lawan tiga. 53Papa lawan ana; ana lawan papa. Mama lawan ana; ana lawan mama. Mama mantu lawan ana mantu; ana mantu lawan mama mantu.”i Kanál bae-bae hari susa pung tanda-tanda dong (Mateos 16:2-3) 54Tarús Yesus omong deng itu orang banya dong, bilang, “Kalo bosong lia awan tabal muncul di sablá barat, bosong bilang, ‘Ini tanda, bilang, hujan su mau turun.’ Memang batúl bagitu. 55Kalo angin salatan fuu datang, bosong bilang, ‘Ini tanda, bilang, ini hari panas karás.’ Memang batúl bagitu. 56Woi! Bosong manusia muka-balakang yang omong laen, bekin laen! Bosong pintar kasi mangarti ini bumi deng dia pung cuaca pung mau-mau. Ma akurang ko bosong sonde mau mangarti Tuhan pung mau-mau di ini jaman?” Badame deng bosong pung musu dong (Mateos 5:25-26) 57-58Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bosong baparkara, akurang ko bosong sonde bisa putus sandiri mana yang batúl! Lebe bae urus dame dolo! Jang sampe bosong su ada di muka hakim, ais dia putus ko kasi maso sang bosong pi bui. 59Te kalo bagitu, tantu bosong sonde bisa kaluar sampe bosong bayar bekin abis bosong pung utang yang hakim putus tu.” Kasi tenga idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau 131Itu waktu, ada orang kasi tau sang Yesus, bilang, gubernor Pilatus su bunu barapa orang Yahudi dari Galilea, waktu dong ada bawa korban di Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. 2Dengar bagitu, ju Yesus tanya, bilang, “Iko bosong, kira-kira itu orang yang kaná bunu tu, dong pung sala ada lebe bésar dari samua orang Galilea yang laen? Andia ko dong kaná hukum mati, ko? 3Sonde! Ma kalo bosong sonde kasi tenga bosong pung idop yang jahat, ko bale iko Tuhan pung mau-mau, bosong ju nanti kaná ancor buang sama ke dong. 4Abis, karmana lai deng itu dalapan blas orang yang mati kaná tendes manara yang rubu di Siloam tempo hari tu? Dong pung sala lebe bésar dari samua orang laen di Yerusalem, ko? 5Sonde! Ma kalo bosong sonde kasi tenga bosong pung idop yang pakane'o, ko bale iko Tuhan pung jalan lurus, bosong ju nanti kaná ancor buang sama ke dong.” Pohon yang sonde baboa, sama ke Tuhan pung orang yang sonde ada pung hasil 6Ais ju, Yesus kasi satu umpama, bilang, “Ada satu orang yang ada pung pohon bua* di dia pung kabón. Dia maen datang ko maloi coba mau cari tau itu pohon su baboa, ko balóm. Ma itu pohon balóm baboa. 7Ais ju, dia suru dia pung tukang kabón, bilang, ‘Su tiga taon ni, beta datang ulang kali ko cari ini pohon pung bua, ma beta sonde dapa apa-apa. Jadi, potong buang sang dia, te ini pohon cuma makan tampa sa.’ 8Ma itu tukang kabón manyao, bilang, ‘Bapa jang mara. Kasi tempo ini pohon satu taon lai. Biar ko beta pacol kuliling sang dia, abis taro pupuk ko bekin subur sang dia. 9Kalo taon datang ini pohon baboa, na, bae. Ma kalo sonde, na neu, potong buang sang dia sa.’” Tuhan Yesus bekin bae parampuan balakang bongko, kaná deng hari sambayang 10Satu kali, pas deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus pi ajar di ruma sambayang. 11Di situ ada satu parampuan yang dia pung balakang su bongko dalapan blas taon, tagal setan pung bekin. Dia sonde bisa badiri lurus. 12Yesus dapa lia itu parampuan ju, Dia pange ame sang dia, abis omong, bilang, “Mama! Sakarang mama su bae.” 13Ju Yesus taro tangan di itu parampuan. Takuju, dia pung balakang bongko tu lurus memang. Ju dia minta tarima kasi, deng puji-puji sang Tuhan Allah. 14Ma itu ruma sambayang pung kapala mara, tagal Yesus bekin bae orang kaná deng hari sambayang. Ju dia kasi tau orang banya dong, bilang, “Satu minggu ada anam hari karjá. Jadi, lebe bae orang saki dong datang di itu hari-hari karjá sa, ko cari orang bekin bae sang dong. Jang datang di hari sambayang!”a 15Ma Yesus manyao sang dia, bilang, “Hee! Orang muka-balakang. Di hari sambayang bosong ju karjá, to?! Te bosong pi kasi lapás bosong pung sapi deng keledai ko kasi minum sang dong, wuang?! 16Ini mama ni, ba'i Abraham pung turunan, sama ke kotong. Setan dong pung bos su ika sang dia 18 taon. Kalo Beta lapás sang dia kaná deng hari sambayang, na, sala ko?” 17Dengar bagitu, ju Yesus pung musu dong malu. Ma itu orang banya dong sanáng deng Dia pung karjá yang bagus dong. Tuhan Yesus kasi umpama so'al biji yang paling kici (Mateos 13:31-32; Markus 4:30-32) 18Ju Yesus sambung Dia pung omong lai, bilang, “Kira-kira Beta banding Tuhan pung orang dong sama ke apa, é? 19Mula-mula dong cuma sadiki sa, ma lama-lama dong tamba banya. Dong tu mulai sama ke biji yang kici ana sa. Orang tanam sang dia di kabón. Ais ju dia idop ko jadi pohon bésar. Tarús burung dong datang basarang di dia pung cabang dong.” Tuhan Yesus kasi umpama so'al ragi (Mateos 13:33) 20Ais Yesus omong lai, bilang, “Kira-kira Beta banding Tuhan pung orang dong deng apa lai, é? 21Dia sama ke ragi yang parampuan ame ko campor deng tarigu dua sak,† ko bekin banya roti. Ju itu tarigu samua reis sampe bésar, tagal itu ragi yang sadiki ana tu. Tuhan pung orang dong ju pangaru tamba luas bagitu.” Sorga pung pintu kici ana (Mateos 7:13-14,21-23) 22Ais itu, Yesus dong mulai jalan pi kota Yerusalem. Iko-iko jalan, Dia singga-singga di kota deng kampong ko ajar orang. 23Di satu tampa, ada satu orang tanya sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Kira-kira cuma sadiki orang sa yang bisa dapa salamat, ko?” 24Dia manyao, bilang, “Sorga pung pintu maso tu, kici. Jadi, pasang kaki ko bosong bisa maso iko situ. Te ada banya orang yang mau coba maso, ma sonde bisa. 25Kalo tuan ruma su konci pintu, nanti bosong badiri di luar ko toki-toki pintu, deng ba'eki minta tolong, bilang, ‘Bos! Buka pintu dolo!’ Ma nanti dia manyao, bilang, ‘Bosong tu, sapa? Beta sonde kanál sang bosong!’ 26Tarús bosong bilang, ‘Mana bisa bos sonde kanál sang botong? Botong yang biasa dudu makan-minum deng bos. Bos ju biasa ajar sang botong di botong pung strat-strat.’ 27Ju nanti Dia manyao, bilang, ‘Beta su bilang tadi, Beta sonde kanál sang bosong! Bosong ni, manusia tukang bekin jahat sa. Iskarobis dari sini!’b 28Ais, nanti kalo Tuhan Allah putus samua orang pung parkara, bosong manangis makarereu deng makan gigi sa. Te bosong dapa lia ba'i Abraham, ba'i Isak, ba'i Yakob deng Tuhan Allah pung jubir samua ada dudu su maso pi dalam sorga. Ma bosong kaná usir buang pi luar sa.c 29Nanti manusia datang dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan, ko dudu makan rame-rame di Tuhan Allah pung istana.d 30Tanda bae-bae ini hal: nanti kalo Tuhan putus samua orang pung parkara, ada yang orang dolu sangka dia orang kici sa, ma dia dapa hormat bésar. Deng ada yang orang dolu, bilang, dia orang bésar, padahal Tuhan anggap dia orang kici sa.”e Tuhan Yesus jato kasian sang kota Yerusalem pung isi (Mateos 23:37-39) 31Itu waktu, ada barapa orang Farisi datang mangada sang Yesus, ais kasi tau, bilang, “Lebe bae, Bapa Guru ondor jao-jao pi tampa laen, te raja Herodes mau bunu sang Bapa.” 32-33Ju Yesus manyao, bilang, “Hee! Bapatua tu, sama ke musang licik! Bosong pi kasi tau sang dia, bilang, ‘Beta ada usir setan deng bekin bae orang saki dong ini hari deng beso. Dia pung lusa, baru Beta pung karjá tu su abis.’ Biar karmana ju, Beta masi mau karjá sadiki lai dalam Beta pung jalan pi Yerusalem. Te orang Yerusalem tu, yang suka bunu Tuhan Allah pung jubir dong. 34Aduu, orang Yerusalem dong, é! Bosong ni yang maen bunu Tuhan Allah pung jubir dong, deng lempar bekin mati utusan yang mau datang tunju jalan sang bosong. Su ulang kali Beta mau kumpul jaga bosong ko pele ame sang bosong dari jahat, sama ke ayam mai yang mau tutu ame dia pung ana dong di bawa dia pung sayap. Ma bosong sonde mau. 35Sakarang, Tuhan su sonde toe lai bosong pung ruma sambayang. Ais beso-lusa dia su kosong. Nanti bosong sonde akan lia sang Beta lai, sampe bosong mangaku, bilang, ‘Tuhan Allah kasi berkat sang orang yang datang bawa Tuhan pung nama, tagal Tuhan su utus sang Dia!’”f Tuhan Yesus bekin bae orang, kaná deng hari sambayang 141Satu kali, kaná deng hari sambayang, orang partei agama Farisi pung kapala satu undang sang Yesus ko datang makan di dia pung ruma. Dia dudu makan, ma ada orang yang mama'u sang Dia ko mau lia Dia mau bekin apa kaná deng hari sambayang. 2Itu waktu, ada satu orang saki bere-bere yang ada iko dudu di situ. 3Ais, Yesus tanya sang ahli hukum Yahudi deng orang Farisi yang ada iko dudu makan di situ, bilang, “Iko ba'i Musa pung atoran, bole bekin bae orang saki, kaná deng hari sambayang, ko sonde?” 4Ma sonde ada satu orang yang buka mulu. Ju Yesus sonto itu orang saki, ais dia bae memang. Tarús Yesus suru sang dia ko pulang. 5Abis itu, Yesus tanya sang dong lai, bilang, “Kalo ada ana yang jato maso pi dalam parigi, kaná deng hari sambayang, bosong pi hela kasi kaluar sang dia, ko sonde? Kalo sapi yang jato, bosong kasi tenga, ko hela kasi kaluar? Tantu bosong hela kasi kaluar. Naa, itu dia pung arti, bilang, bosong su karjá, to!”a 6Dengar Yesus omong bagitu, sonde ada satu orang ju yang bisa manyao sang Dia. Jang cari-cari muka 7Itu waktu, Yesus ada lia-lia orang yang datang makan pesta di itu ruma. Ada banya orang yang pili tampa di muka, ko pi dudu di situ. Lia bagitu, ju Dia omong, bilang, 8“Ati-ati, ó! Kalo orang undang sang bosong pi pesta kawin, na, jang pi cari dudu di tampa orang bésar dong. Te jang sampe tuan pesta ada undang tamu yang lebe pantíng. 9Kalo bagitu, tuan pesta nanti datang omong sang lu, bilang, ‘Jang mara, é! Bapa tolong pinda pi balakang dolo, te beta su sadia ini korsi kasi ini orang bésar ni.’ Ju lu bangun kasi tenga itu korsi deng malu, ko pi dudu di balakang. 10Jadi, kalo lu dapa undangan, na, pi dudu sa di korsi paling balakang. Nanti kalo tuan pesta dapa lia sang lu, ju dia datang, bilang, ‘Eh, Pak! Mari ko dudu di muka sini sa.’ Deng bagitu bosong dapa hormat di muka tamu samua.b 11Te orang yang angka-angka diri, nanti Tuhan kasi jato sang dia. Ma orang yang bekin diri sama ke orang kici, nanti Tuhan angka nae sang dia.”c 12Abis itu, Yesus omong deng itu tuan ruma, bilang, “Laen kali, kalo pak bekin pesta, na, jang undang pak pung kelu deng tamán orang kaya dong sa! Te dong pasti bisa undang balas sang pak. 13Ma kalo pak bekin pesta, na, undang orang miskin, orang kaki hela, orang yang sonde bisa jalan, deng orang buta dong. 14Tantu dong sonde bisa balas sang pak. Ma kalo pak undang sang dong, Tuhan Allah yang balas. Nanti kalo Dia kasi idop kambali orang parcaya yang su mati dong, Dia sonde lupa pak pung bae.” Umpama so'al pesta bésar (Mateos 22:1-10) 15Dengar bagitu ju, ada orang yang dudu satu meja deng Yesus angka omong, bilang, “Paling ontong tu, andia orang yang iko makan rame-rame di Tuhan Allah pung istana, ó!” 16Yesus manyao sang dia, bilang, “Beta carita bagini: ada satu orang bekin pesta bésar. Ju dia undang orang bam-banya. 17Waktu pesta su siap ju, dia suru dia pung tukang suru-suru ko pi pange orang-orang yang kaná undang dong, bilang, ‘Mari, te acara su mau mulai.’ 18Ma dong samua bekin alasan macam-macam ko biar dong sonde bisa datang. Satu kasi alasan, bilang, ‘Waa! Beta baru béli ame satu kabón, jadi beta musti pi lia coba dolo. Jang mara ó! Te beta sonde bisa datang.’ 19Ada laen yang kasi alasan, bilang, ‘Beta baru béli ame sapi bajak lima pasang. Beta ada mau pi coba sang dong ni, jadi ma'af, ó!’ 20Yang laen lai bilang, ‘Beta baru kawin, jadi sonde bisa.’ 21Ais, itu tukang suru-suru pulang ko lapor dia pung tuan. Dengar bagitu ju, itu tuan mara mo mati. Abis dia parenta itu tukang suru-suru, bilang, ‘Kalo bagitu, lu kaluar ko pi capát-capát! Lu pi di samua strat deng lorong di ini kota, ko undang bawa orang kasian, orang kaki hela, orang buta, deng orang lumpu dong.’ 22Dengar bagitu ju, itu tukang suru-suru pi undang itu orang dong. Ais dia pulang ko lapor, bilang, ‘Bapa! Dong su datang samua, ma tampa kosong masi banya.’ 23Ju itu tuan bilang, ‘Kalo bagitu, na, lu pi lai di kampong-kampong di luar kota, sampe di kabón-kabón. Buju-buju sang sapa sa, ko bawa datang sang dong, asal bekin ponu ini tampa pesta. 24Dengar, é! Itu orang yang su tola beta pung undangan tu, dong sonde dapa rasa ini pesta pung enak sadiki ju!’” Bareken bae-bae dolo, baru iko sang Tuhan Yesus (Mateos 10:37-38) 25Ais itu, Yesus dong jalan tarús pi Yerusalem. Orang banya ada iko sang Dia. Ais Dia mangada sang dong, ju Dia omong, bilang, 26“Orang yang batúl-batúl mau iko sang Beta, dia musti sayang sang Beta lebe dari samua: lebe dari dia pung papa-mama, lebe dari dia pung bini-ana, lebe dari dia pung kaka-adi, malahan lebe dari dia pung diri sandiri. Kalo sonde, itu orang sonde pantas jadi Beta pung ana bua.d 27Te orang yang sonde mau pikol sangsara tagal dia iko sang Beta, dia sonde pantas jadi Beta pung orang. Biar dia mati ju, dia musti pikol tarús.e 28Jadi kalo mau iko sang Beta, na, bareken bae-bae dolo. Conto ke orang yang mau bangun ruma batingkat. Dia musti itong lebe dolo dia pung ongkos sampe alus-alus. Jang sampe doi sonde cukup. 29Kalo sonde itong alus-alus, mangkali dia baru bekin ruma pung fanderen, te doi su abis. Ais orang dong katawa bekin malu sang dia, 30bilang, ‘Bosong lia coba itu orang dolo! Dia baru bekin fanderen, ma balóm apa-apa, te doi su abis.’ 31Conto laen, andia so'al baparáng. Raja yang mau baparáng musti dudu ba'itong lebe dolo deng dia pung konco dong. Kalo dia cuma ada pung tantara 10.000 orang, kira-kira dia bisa manáng lawan musu 20.000 orang, ko sonde? 32Kalo su itong-itong abis, ma nanti dia kala paráng, na, lebe bae, waktu musu masi jao, dia kirim memang utusan ko ba'urus dame sa. 33Bagitu ju orang yang mau iko sang Beta. Dia musti itong pi-datang, bilang, dia su siap kasi tenga samua-samua, ko sonde? Te kalo sonde, itu orang sonde pantas jadi Beta pung ana bua.” Orang yang sonde pantas iko sang Tuhan Yesus, sama ke garam yang sonde ada pung guna lai (Mateos 5:13; Markus 9:50) 34-35Yesus sambung Dia pung omong deng conto laen lai, bilang, “Garam tu, bae. Kotong pake ko bekin enak makanan. Ma kalo itu garam sonde asin lai, dia pung guna apa? Sonde bisa pake sang dia lai ko bekin enak makanan. Mau bekin pupuk ju, sonde bisa. Kotong angka buang sa. Sapa ada talinga, na, dengar bae-bae, ó!” Domba yang ilang (Mateos 18:12-14) 151Itu waktu, orang tukang tagi bea deng orang tar laku-laku laen dong, maen datang sang Yesus ko mau dengar sang Dia. Ma orang Yahudi anggap sang dong tu, orang sonde bae. 2Lia bagitu, ju ada orang Farisi deng guru agama Yahudi dong yang mangomek, bilang, “Cue! Ini orang batamán deng orang tar laku-laku dong. Malahan Dia dudu makan deng dong lai!”a 3Dengar bagitu ju, Yesus carita kasi sang dong ini umpama, bilang, 4“Andekata dari bosong ada satu orang yang pung domba saratus ekor. Tarús ada satu ekor yang ilang. Sakarang itu orang musti bekin apa? Tantu dia kasi tenga itu domba yang sambilan pulu sambilan ekor di tampa yang aman, ais dia pi cari sampe katumu itu domba yang ilang tu. 5Kalo dia su katumu itu domba, ju dia masa'a bawa pulang deng sanáng. 6Sampe di ruma, tarús dia pange dia pung kawan dong, ais kasi tau, bilang, ‘We! Bosong datang ko sanáng-sanáng deng beta dolo! Te beta su katumu be pung domba yang ilang tu.’ 7Naa, di sorga ju bagitu. Kalo ada satu orang sala yang tobat, ais kambali pi Tuhan, sorga pung isi samua sanáng. Dong lebe sanáng tagal ini satu orang yang kambali pi Tuhan, dari sambilan pulu sambilan orang yang idop lurus, deng sonde ilang jalan.” Doi perak yang ilang 8Ais Yesus carita satu umpama laen lai, bilang, “Ada satu mama pung doi perak sapulu biji.* Tau-tau, te ada satu biji ilang. Sakarang dia mau bekin apa? Tantu dia pi bakar lampu ais loti di mana-mana, deng sapu itu ruma sampe di huk-huk, ko cari bae-bae itu doi. 9Waktu dia dapa katumu itu doi ju, dia pi pange orang sablá ruma dong, ais kasi tau, bilang, ‘We! Bosong datang ko sanáng rame-rame deng beta dolo! Te beta su dapa kambali beta pung doi yang ilang tu!’ 10Di sorga ju bagitu. Kalo ada satu orang sala yang tobat, ais kambali pi Tuhan, tantu samua ana bua di sorga dong sanáng mo mati.” Ana yang ilang 11Ais Yesus sambung Dia pung carita deng satu umpama laen lai, bilang, “Ada satu bapa deng dia pung ana laki-laki dua orang. 12Satu kali, itu ana bungsu kasi tau dia pung bapa, bilang, ‘Papa! Bagi kasi beta pung harta pusaka sakarang su!’ Ju dia pung bapa bagi itu harta kasi dia pung ana dua-dua. 13Sonde lama ju, itu ana bungsu jual dia pung bagian. Ais dia bungkus dia pung pakean, ju dia barangkat pi negrí yang jao. Di situ, dia ambur-ambur dia pung doi deng idop foya-foya. 14Waktu dia pung doi abis ju, itu negrí kaná musim lapar yang hebat, sampe dia ju idop malarat. 15Tarús dia pi cari-cari karjá. Ais satu orang di itu negrí tarima sang dia ko suru dia karjá kasi makan babi. 16Tagal itu ana tar tahan lapar lai, ju dia kapingin makan itu babi dong pung makanan. Te sonde ada orang yang mau kasi makan sang dia na. 17Lama-lama dia mulai pikir pi-datang, bilang, ‘Di beta pung papa pung ruma, samua orang karjá dong dapa makan sampe kinyang. Padahal beta di sini su mau mati lapar sa. 18Lebe bae, beta pulang sa pi di beta pung papa. Abis kasi tau sang dia, bilang, “Papa! Beta su bekin sala bésar sang Tuhan deng papa. 19Beta su sonde pantas jadi papa pung ana lai. Biar papa tarima sang beta jadi kuli sa di papa pung ruma, ju bae!’” 20Abis pikir bagitu, ju dia bangun ko pulang pi dia pung bapa pung ruma. Dari jao bapatua su dapa lia sang dia, ju jato kasian sang dia. Dia turun dari ruma ko lari-lari pi sambut dia pung ana yang su pulang tu. Ais bapatua paló-ciom sang dia. 21Ju itu ana omong deng dia pung bapa, bilang, ‘Papa! Beta su bekin sala bésar sang Tuhan deng papa. Beta su sonde pantas lai jadi papa pung ana.’ 22Ma dia pung bapa langsung parenta dia pung orang karjá dong, bilang, ‘Wei! Capát, é! Pi ame bawa baju yang paling bagus ko kasi pake sang dia. Taro cincin di dia pung jari, deng sapatu di dia pung kaki. 23Pi hela ame itu sapi paron ko potong, te kotong mau bekin pesta rame-rame. 24Tagal beta pung ana ni sama ke dia su mati, ma sakarang dia su idop kambali. Dia ilang, ma sakarang beta su dapa kambali sang dia.’ Omong abis bagitu ju, dong mulai bapesta rame-rame. 25Itu waktu, ana sulung sonde ada di ruma, te dia ada karjá di kabón. Waktu dia pulang, dari jao dia dengar orang maen musik deng bafoti baronggeng. 26Ju dia pange ame satu orang karjá, ais tanya sang dia, bilang, ‘Wei! Ada bekin rame apa ni?’ 27Itu orang karjá manyao, bilang, ‘Bos pung adi su datang. Jadi, bapa suru horo sapi ko bekin pesta bésar, te dia pung ana su pulang deng salamat.’ 28Dengar bagitu, ju itu ana sulung mara. Dia su sonde mau maso pi dalam ruma lai. Tarús dia pung bapa pi kokoe sang dia ko maso pi dalam. 29Ma dia maruak, bilang, ‘Papa! Coba pikir dolo! Bagini lama ni beta banting tulang karjá satenga mati sama ke kuli kasar kasi sang papa. Beta sonde tau langgar papa pung mau. Biar bagitu ju, ma papa balóm parná kasi kambing ana satu ekor ko beta bekin pesta sanáng-sanáng deng beta pung kawan dong. 30Ma tau-tau te papa pung ana tukang royal ni, pi maen parampuan bekin abis papa pung doi. Sakarang dia pulang datang, ju papa potong sapi yang paling bagus ko bekin pesta bésar kasi sang dia.’ 31Ma dia pung papa manyao, bilang, ‘Ana sayang, é! Dengar bae-bae! Bagini lama lu tenga sama-sama deng papa. Samua yang papa pung, itu samua ju lu pung. 32Ma sakarang kotong musti bapesta sanáng-sanáng, tagal lu pung adi satu ni. Dolu, sama ke dia su mati, ma sakarang dia su idop kambali. Dia ilang, ma sakarang su dapa kambali.’” Kapala urusan yang lihai 161Ais Yesus carita tamba satu umpama lai kasi Dia pung ana bua dong, bilang, “Ada satu orang kaya yang kasi karjá satu orang jadi dia pung kapala urusan. Ma lama-lama bos dengar isu, bilang, itu kapala urusan mulai pakane'o ko bekin rugi sang dia. 2Jadi, dia pange itu kapala urusan, ko kasi tau, bilang, ‘Lu ni, karmana? Beta dengar lu maen pakane'o beta pung harta. Sakarang lu pi bekin laporan karjá ko beta pareksa dolo. Te abis itu, beta mau lapás buang sang lu.’ 3Dengar bagitu, ju itu kapala urusan pikir pi-datang, bilang, ‘Beta su paya ini, ma! Beta mau bekin apa sakarang? Cangkul tana, beta sonde kuat. Jadi tukang minta-minta ju, beta malu. 4Kalo beta su sonde bisa karjá di sini lai, beta musti cari akal, ko biar orang laen dong masi mau tolong tarima sang beta.’ 5Tagal itu, dia mulai pange ame samua orang yang ada utang sang dia pung bos. Dia tanya orang nomer satu, bilang, ‘We! Lu ada utang barapa sang beta pung bos?’ 6Itu orang manyao, bilang, ‘Beta ada utang minya saitun 4.000 liter.’* Ju itu kapala urusan bilang, ‘Batúl. Ini lu pung surat utang. Sakarang robe buang su, ais dudu ko capát-capát tulis surat utang baru, bilang, lu ada utang 2.000 liter sa.’ 7Ais dia pi tanya orang nomer dua, bilang, ‘Ko lu lai ada utang barapa?’ Dia manyao, bilang, ‘Beta utang 1.000 karong padi.’† Itu kapala urusan kasi tau, bilang, ‘Robe buang lu pung surat utang lama tu, abis tulis yang baru, bilang, 800 karong sa.’ 8Dia bekin bagitu, sampe dia pung bos dapa tau dia pung akal. Ma itu bos musti mangaku, bilang, itu kapala urusan yang jahat tu, memang lihai. Naa! Beta kasi tau ini umpama ko bosong mangarti, bilang, kalo banding deng orang parcaya, orang yang sonde parcaya memang lebe lihai idop di rakyat sakarang pung teng-tenga. 9Jadi, bosong pikir coba. Biar orang dunya maen kotor pake dong pung harta, ma lebe bae bosong pake harta dunya ko tolong orang. Deng bagitu, bosong ju dapa tamán bam-banya. Biar itu harta abis, ma nanti Tuhan sadia tampa kasi bosong di sorga. 10Kalo orang jujur deng hal kici dong, tantu dia ju jujur deng hal bésar. Ma kalo orang pakane'o deng hal kici dong, tantu dia ju pakane'o deng hal bésar. 11Kalo orang sonde bisa parcaya sang bosong ko urus hal-hal kici di ini dunya, karmana ko Tuhan bisa parcaya sang bosong deng hal-hal bésar? 12Kalo bosong sonde bisa urus orang laen pung harta, na, sapa yang barani mau kasi harta sang bosong? 13Satu tukang suru-suru sonde bisa dengar dua tuan. Te nanti dia binci satu, deng sayang satu. Ko, dia satia deng satu, ma sonde toe deng satu. Bagitu ju deng bosong, te orang sonde bisa sayang Tuhan Allah sama-sama deng doi.”a Tuhan Yesus omong so'al doi, so'al Tuhan pung Kabar Bae, deng so'al kawin-cere (Mateos 11:12-13,5:31-32; Markus 10:11-12) 14Itu waktu, ada barapa orang Farisi yang iko dengar Yesus pung omong tadi tu. Ju dong olok-olok sang Dia, tagal dong ada rakus doi. 15Ma Yesus manyao, bilang, “Weh! Biar bosong bekin barisi diri di muka orang, ma Tuhan Allah kanál bosong pung hati tu, jahat. Ada banya hal yang manusia angka tinggi-tinggi, padahal Tuhan Allah anggap itu hal jahat, deng noju sang dong. 16Sampe deng Yohanis Tukang Sarani pung datang, kotong orang Yahudi idop iko ba'i Musa deng Tuhan pung jubir dong pung atoran. Ma sakarang Tuhan pung Kabar Bae su tasiar pi mana-mana. Banya orang ada usaha karás ko biar dong idop iko Tuhan pung mau-mau.b 17Biar langit deng bumi ilang, ma Tuhan Allah pung atoran sadiki ju sonde akan ilang. Satu titi-koma ju sonde ilang!c 18Orang yang cere buang dia pung bini, abis kawin lai deng parampuan laen, dia barsina. Abis orang yang kawin deng bini buang, dia ju barsina.”d Carita orang kaya deng Lasarus 19Yesus carita tamba, bilang, “Ada satu orang kaya. Dia suka pake pakean bagus-bagus yang bekin dari kaen alus. Siang-malam dia makan-minum ena-ena, deng salalu foya-foya. 20Di situ ju ada satu orang malarat. Dia pung nama Lasarus. Dia pung badan ponu deng luka puruk. Tiap hari dia pung tamán dong bawa sang dia ko taro di muka itu orang kaya pung pintu maso. 21Dia kapingin dapa makan dari itu orang kaya pung makanan sisa dong, ma dia sonde dapa apa-apa. Cuma anjing dong datang ko lambe-lambe dia pung luka pung nanak. 22Abis ju, Lasarus mati. Ju Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang ame bawa sang dia, ko kasi dudu di ba'i Abraham pung sablá. Sonde lama te itu orang kaya ju mati, ais orang dong kubur sang dia. 23Ma dia sonde maso sorga. Dia maso pi naraka, sama-sama deng banya orang mati. Di situ dia kaná siksa deng sangsara tarús. Ais satu kali, dia angka muka ju dapa lia Lasarus ada dudu sanáng-sanáng di ba'i Abraham pung sablá. 24Ju dia batarea, bilang, ‘Ba'i Abraham, é! Kasian ame sang beta dolo! Suru sang Lasarus calóp dia pung ujung jari pi dalam aer, ko datang bekin basa beta pung ujung lida sa ju bae. Te beta sangsara satenga mati di api naraka ni!’ 25Ma Abraham manyao, bilang, ‘Naa! Ana, é! Inga bae-bae dolo. Tempo hari, waktu lu masi idop di dunya, lu dapa samua yang bae. Ma Lasarus cuma dapa susa sa. Jadi sakarang Tuhan hibur sang dia di sini, ma lu sangsara. 26Lebe-lebe lai, antara lu deng botong, Tuhan ada taro jurang lebar. Jadi orang dari sini sonde bisa pi situ, deng orang dari situ sonde bisa datang di sini.’ 27Tarús itu orang kaya minta, bilang, ‘Kalo bagitu, na, ba'i tolong suru Lasarus pi beta pung papa pung ruma dolo. 28Te beta masi ada adi laki-laki lima orang di sana. Suru sang Lasarus pi kasi inga, ko dong kambali suda pi di Tuhan. Biar dong mati, na, dong jang maso di ini tampa sangsara ni.’ 29Ma Abraham manyao, bilang, ‘Tuhan Allah su kasi sang dong ba'i Musa deng jubir dong pung tulisan. Lu pung adi dong bisa baca ulang-ulang, ko dong mangarti Tuhan pung mau.’ 30Ma itu orang kaya protes, bilang, ‘Ba'i Abraham, é! Itu balóm cukup. Dong sonde toe Tuhan pung Kata-kata! Musti ada orang mati kaluar dari kubur ko pi kasi tau sang dong, baru dong mau dengar.’ 31Ma Abraham manyao, bilang, ‘Kalo dong sonde mau dengar ba'i Musa deng Tuhan pung jubir dong pung kata-kata, biar orang mati kaluar dari kubur ko pi omong deng dong ju, dong sonde akan dengar.’” Tuhan Yesus ajar so'al orang yang jato sala, deng yang minta ampon (Mateos 18:6-7,21-22; Markus 9:42) 171Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Banya kali ada orang yang jato sala, tagal orang laen pung gara-gara. Ma orang yang bekin gara-gara tu, yang paling calaka. 2Kalo orang bekin gara-gara sampe ada ana kici yang sonde parcaya sang Beta, Tuhan Allah nanti kasi hukum barát sang dia. Lebe ringan ika batu bésar satu di dia pung leher, abis angka buang sang dia pi dalam laut. 3Jadi, jaga diri bae-bae ko bosong ju jang bekin orang jato sala! Ma kalo lu pung sodara bekin sala, na, togor sang dia. Kalo dia tobat, ais datang minta ampon, na, lupa buang dia pung sala tu.a 4Kalo lu pung sodara bekin sala tuju kali dalam satu hari, tarús dia tobat, ais dia datang tuju kali ko minta ampon, na, lu musti lupa buang sang dia pung sala tuju kali.” Orang musti parcaya Tuhan Allah pung kuasa 5Satu hari, Yesus pung ana bua dong* datang mangada sang Dia ko minta, bilang, “Bapa Guru! Botong pung parcaya sonde kuat. Tolong bekin kuat tamba botong pung parcaya dolo.” 6Ju Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong ada pung parcaya sang Tuhan Allah pung kuasa, biar sadiki ana sa, ma bosong bisa parenta ini pohon bésar, bilang, ‘Tacabu, ko pinda pi laut!’ Nanti itu pohon iko bosong pung parenta memang.” Orang karjá yang bae, iko dia pung bos pung mau 7Ais Yesus omong lai, bilang, “Ame conto. Ada budak yang pacol tana di kabón, ko jaga domba di padang. Abis karjá ju, itu budak pulang pi ruma. Sonde mungkin dia pung tuan omong sang dia, bilang, ‘Mari ko kotong dua dudu makan sama-sama suda!’ 8Sonde! Yang wajar tu, dia pung tuan parenta sang dia, bilang, ‘Pi ator meja kasi beta dolo. Abis, baru lu makan-minum di balakang.’ 9Kalo itu budak su bekin iko dia pung tuan pung mau, bosong kira itu tuan nanti minta tarima kasi sang dia, ko? Sonde! 10Bosong ju bagitu. Kalo bosong su karjá abis samua yang Tuhan su parenta, na, bosong omong, bilang, ‘Botong cuma tukang suru-suru sa. Botong sonde cari-cari puji. Botong cuma kasi jalan tugas sa.’” Tuhan Yesus bekin bae sapulu orang kusta 11Waktu Yesus dong ada jalan pi Yerusalem, dong sampe di propinsi Galilea deng propinsi Samaria pung batas. 12Waktu dong mau maso pi satu kampong di situ, ada sapulu orang kusta datang ko mau katumu deng Yesus. Dong badiri dari jao. 13Ais dong batarea rame-rame, bilang, “Yesus! Tuan! Kasian sang botong dolo!” 14Waktu Yesus dapa lia sang dong, ju Dia suru, bilang, “Bosong pi kasi tunju bosong pung badan di kapala agama dolo, ko biar dong pareksa, bilang, bosong pung kusta tu su ilang, ko balóm.” Dengar bagitu ju, dong pi. Ma di tenga jalan, takuju sa, dong samua bae memang.b 15Dong jalan tarús sanáng-sanáng. Ma ada satu yang kambali pi Yesus. Dia batarea, bilang, “Puji Tuhan! Te beta su bae!” 16Ju dia tikam lutut ko minta tarima kasi bam-banya sang Yesus. (Tau-tau te dia tu, bukan orang Yahudi. Dia orang Samaria yang baparkara tarús deng orang Yahudi dong.) 17Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Adi, é! Tadi Beta ada bekin bae sapulu orang, to? Yang sambilan dong di mana? 18Akurang ko cuma ini orang asing sa yang datang kambali ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah, deng angka puji sang Dia? 19Lu su bae tagal lu parcaya batúl-batúl sang Beta. Jadi, bangun ko pulang deng salamat su!” Tuhan Yesus carita so'al hari kiamat, deng Dia pung datang kambali (Mateos 24:23-28,37-41) 20-21Satu hari, ada barapa orang Farisi yang datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Coba kasi tau dolo! Kapan Tuhan Allah mulai kasi jalan Dia pung parenta?” Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini! Jang sangka Tuhan kasi jalan Dia pung parenta deng tanda macam-macam di ini dunya yang orang bisa pareksa deng mata biji. Orang sonde dapa bukti ko bilang, ‘Coba lia sini! Te Tuhan Allah ada kasi jalan Dia pung parenta di sini!’, ko ‘Ada di sana!’ Sonde! Te Dia kasi jalan Dia pung parenta di bosong pung teng-tenga dalam orang dong pung hati.” 22Abis Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Sonde lama lai te Beta, Manusia Tulen ni, su sonde sama-sama deng bosong lai. Nanti deng hari-hari susa dong, bosong rindu mau lia Beta pung datang kambali. Ma Beta balóm datang. 23Ais kalo orang dong datang kasi tau, bilang, ‘Kristus ada di sini!’ ko, ‘Kristus ada di sana!’ na, bosong sonde usa barepot ko bacari pi-datang, te dong pung omong tu, putar-balek. 24Te nanti kalo Manusia Tulen batúl-batúl datang kambali, dia pung tanda talalu jalás, sama ke kilat yang bacaya ko bekin langit jadi taráng dari ujung pi ujung. 25Ma Dia ju musti tanggong sangsara macam-macam dolo. Deng manusia generasi sakarang ni, mau tola buang sang Dia. 26Ma nanti, kalo Dia mau datang kambali, orang dong cuma idop biasa-biasa sa, sama ke di Noh pung jaman.c 27Itu waktu, dong ada makan-minum, bekin pesta kawin, sampe deng hari Noh maso pi dalam dia pung kapal. Takuju sa, banjer bésar datang ju bekin ancor sang dong samua. Ma orang sonde mau dengar.d 28Itu ju sama ke orang-orang yang idop di Lot pung jaman. Itu waktu, dong makan-minum, badagang, karjá kabón, deng kasi bangun ruma sama ke biasa-biasa sa. 29Ma itu pagi, waktu Lot lari kasi tenga kota Sodom, takuju sa, ujan api deng balerang jato datang dari langit ko bakar buang sang dong samua. Ma orang sonde mau dengar.e 30Jadi, bosong ati-ati, ó! Jang sampe nanti kalo Manusia Tulen mau datang kambali, orang dong ju cuma idop biasa-biasa sa. Ma takuju sa te Dia muncul datang. 31Itu hari, orang yang ada di ruma pung teras, jang maso lai pi dalam ruma ko manyimpan. Orang yang ada karjá di kabón, jang pulang ruma lai ko ame barang.f 32Inga apa yang su jadi deng Lot pung bini dolu. Dia mati, tagal dia inga dia pung barang di ruma.g 33Orang yang sonde mau iko sang Beta tagal sayang dia pung diri, nanti dia pung idop parcuma sa. Ma orang yang mau iko sang Beta sampe sarakan dia pung idop tagal sayang sang Beta, nanti dia dapa salamat, deng idop tarús-tarús deng Tuhan Allah.h 34Beta kasi tau memang! Waktu Manusia Tulen datang kambali, kalo ada dua orang tidor di satu tampa tidor, takuju Tuhan angka nae yang satu, deng kasi tenga yang satu. 35Kalo ada dua parampuan mol padi sama-sama, nanti Tuhan angka nae yang satu, ma kasi tenga yang laen. 36[Kalo ada dua orang karjá sama-sama di kabón, nanti Tuhan angka nae yang satu, deng kasi tenga yang laen.]”† 37Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Nanti itu samua jadi di mana?” Ju Yesus buang bahasa, bilang, “Bagini. Kalo bosong lia burung tukang makan bangke dong tarbáng bakumpul pi di mana, bosong su tau itu jadi tanda, bilang, pasti dong ada makan bangke di itu tampa.” [Deng maksud tasambunyi, nanti kalo Kristus datang kambali, dia pung tanda dong talalu jalás, kalo orang tau baca.] Carita so'al janda satu, deng hakim yang sonde bae 181Satu kali, Yesus ajar Dia pung ana bua dong pake umpama, ko dong sambayang sonde putus-putus, deng sonde ilang samangat. Dong musti parcaya tarús sang Tuhan. 2Dia pung carita bagini: “Di satu kota ada satu hakim yang sonde toe sang Tuhan Allah. Dia sonde nodek sang sapa-sapa ju. 3Di situ ju ada satu mama janda yang maen datang di itu hakim ko minta, bilang, ‘Bapa hakim! Putus dolo beta pung parkara deng batúl, ó!’ 4Mula-mula itu hakim sonde paduli deng itu janda. Ma lama-lama dia bosan dengar sang dia. Ais dia dudu pikir, bilang, ‘Memang beta ni sonde toe sang Tuhan Allah, lebe-lebe deng manusia. 5Ma ini janda su bekin pusing sang beta. Tagal itu, lebe bae beta putus dia pung parkara deng fer dolo. Kalo sonde, nanti dia maen datang bekin cape sang beta tarús.’ 6Naa, bosong pikir coba itu hakim jahat pung omong tu. 7Kalo lama-lama dia su tolong itu janda, tantu Tuhan Allah ju mau tolong Dia pung orang yang sambayang siang-malam ko minta tolong sang Dia. Ma Tuhan sonde tunda-tunda. 8Te Dia urus dong pung parkara deng capát. Naa, Beta mau tanya bagini: kalo Beta, Manusia Tulen ni, su datang kambali, kira-kira Beta masi bisa katumu deng orang parcaya di bumi, ko sonde?” Orang Farisi satu deng tukang tagi bea satu pi sambayang 9Yesus carita tamba satu umpama, so'al orang yang pung parcaya diri tinggi, deng suka pandang enteng orang laen. Dia carita, bilang, 10“Ada dua bapa pi sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Yang satu, orang dari partei agama Farisi; yang satu lai, tukang tagi bea. [Orang Yahudi dong anggap orang Farisi dong, orang suci. Ma dong anggap tukang tagi bea dong, orang sonde bae.] 11Sampe di ruma sambayang ju, itu orang Farisi badiri sandiri ko sambayang, bilang, ‘Tarima kasi Tuhan, te beta ni, orang bae. Beta sonde jahat ke orang laen dong. Beta sonde jadi pancuri. Beta sonde parakus. Beta sonde maen serong. Tarima kasi, Tuhan, te beta ju sonde jahat ke ini tukang tagi bea ni. 12Beta rajin puasa satu minggu dua kali. Deng beta salalu kasi perpuluhan dari samua yang beta dapa.’ Itu orang Farisi sambayang bagitu. 13Ma itu tukang tagi bea badiri jao-jao di balakang. Dia sonde barani angka muka ko lia pi langit. Dia cuma sambayang tondo kapala deng hati ancor, bilang, ‘Ee! Tuhan Allah. Kasian sang beta, manusia bardosa ni! Kasi ampon sang beta!’ 14Naa, waktu itu dua orang pulang pi dong pung ruma, kira-kira sapa yang babae deng Tuhan Allah? Itu orang Farisi yang sombong, ko, itu orang tagi bea? Pasti Dia tarima bae itu tukang tagi bea yang randá hati. Ma Dia sonde toe sang itu orang Farisi. Te Tuhan Allah kasi jato orang sombong, ma Dia angka nae orang yang randá hati.”a Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana (Mateos 19:13-15; Markus 10:13-16) 15Satu kali, orang dong ada koko bawa dong pung ana mea pi Yesus, ko biar Dia taro tangan deng omong kasi berkat sang dong. Lia bagitu, ju Yesus pung ana bua dong togor sang itu orang dong. 16-17Ma Yesus sambut ame itu ana-ana dong datang sang Dia. Abis Dia togor Dia pung ana bua dong, bilang, “Kasi tenga ko itu ana kici dong datang sang Beta. Bosong jang palang sang dong. Inga bae-bae! Te orang yang mau jadi Tuhan Allah pung orang, dia musti bagantong sang Tuhan Allah, sama ke ana kici bagantong sang dong pung papa deng mama.” Orang kaya yang kapingin maso sorga (Mateos 19:16-30; Markus 10:17-31) 18Satu kali, ada orang Yahudi pung orang bésar satu datang tanya sang Yesus, bilang, “Bapa Guru yang terhormat! Beta musti bekin karmana ko biar beta tau parsís, bilang, beta bisa maso sorga ko idop tarús deng Tuhan Allah?” 19Ju Yesus manyao, bilang, “Akurang ko lu sapa sang Beta, bilang, ‘yang terhormat’? Cuma satu sa yang terhormat, andia Tuhan Allah sa. 20Naa! Lu su tau, to, Tuhan Allah pung atoran dari dolu, bilang: Jang barsina; jang bunu orang; jang pancuri; jang jadi saksi putar-balek; deng kasi hormat sang lu pung papa deng mama.”b 21Itu orang manyao, bilang, “Batúl, Bapa! Beta su iko itu atoran dong mulai dari beta masi kici.” 22Dengar bagitu, ju Yesus bilang, “Bae! Ma lu masi kurang satu hal. Andia, sakarang lu pulang ko jual lu pung harta samua. Ais itu, pi bagi-bagi itu doi kasi orang malarat dong. Abis itu, baru lu datang kambali ko iko sang Beta. Te nanti Tuhan Allah balas kasi lu harta di sorga.” 23Dengar bagitu, ju itu orang pung hati susa, te dia kaya mo mati. 24Lia dia pi deng hati ancor, Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Orang kaya memang paling susa maso sorga. 25Kotong banding deng hal laen. Memang sonde mungkin binatang onta yang bésar bisa maso pi dia pung kandang lewat lobang jarom. Bagitu ju orang yang cuma harap dia pung harta, ma sonde harap sang Tuhan, sonde mungkin dia bisa maso sorga.” 26Orang yang dengar Yesus omong bagitu dong, tanya sang Dia, bilang, “Kalo memang susa kasi orang kaya bagitu, na, orang macam karmana bisa dapa salamat?” 27Yesus manyao, bilang, “Buat manusia, memang banya hal sonde mungkin. Ma buat Tuhan Allah samua bisa jadi.” 28Ju Petrus sambung, bilang, “Papa! Botong su jalan kasi tenga botong pung harta samua, ko iko sang Papa. Ma botong nanti dapa apa?” 29Yesus manyao, bilang, “Pe'u! Dengar bae-bae! Orang yang kasi tenga dia pung ruma, dia pung bini, dia pung kaka-adi, dia pung orang tua, ko dia pung ana-ana, tagal dia kasi jalan tugas dari Tuhan Allah, 30pasti dia tarima kambali lebe banya di ini dunya. Ais kalo ini dunya su kiamat, dia ju dapa idop tarús deng Tuhan Allah.” Su tiga kali Tuhan Yesus omong Dia pung mati (Mateos 20:17-19; Markus 10:32-34) 31Yesus bawa Dia pung ana bua dua blas orang ko pi omong sandiri deng dong, bilang, “Bosong samua su tau, bilang, sakarang kotong ada jalan pi kota Yerusalem. Sampe di sana, samua hal yang Tuhan pung jubir dong su tulis dolu so'al Manusia Tulen tu, nanti jadi parsís ke apa yang dong su tulis. 32Nanti dong sarakan sang Beta pi orang asing dong yang sonde parcaya sang Tuhan Allah. Ais dong olok-olok sang Beta, bekin hina macam-macam sang Beta, buang luda sang Beta, 33firuk sang Beta, abis bunu bekin mati sang Beta. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.” 34Dengar Yesus pung omong bagitu, Dia pung ana bua dong bingung, tagal dong balóm bisa tangkap itu kata-kata pung arti. Tuhan Yesus bekin bae orang buta satu (Mateos 20:29-34; Markus 10:46-52) 35Waktu Yesus dong su mau maso pi kota Yeriko, dong katumu satu orang buta yang ada dudu minta-minta di jalan pung pinggir. 36Waktu dia dengar orang banya dong lewat di situ ju, dia tanya, bilang, “We! Ada apa ni?” 37Ju orang kasi tau sang dia, bilang, “Yesus, dari Nasaret, ada lewat di sini.” 38Dengar bagitu, ju itu orang buta batarea karás-karás, bilang, “Yesus! Raja Daud pung turunan, é! Kasian ame sang beta dolo!”* 39Orang yang jalan di muka Yesus togor sang dia ko diam. Ma dia ba'eki-eki tamba kuat lai, bilang, “Raja Daud pung turunan, é! Kasian sang beta dolo!” 40Waktu Yesus dengar bagitu, ju Dia badiri. Ais Dia suru orang pi hela bawa itu orang buta. Sampe di Dia pung muka ju, Yesus tanya sang dia, bilang, 41“Lu mau Beta bekin apa kasi sang lu?” Dia manyao, bilang, “Bapa! Beta minta ko beta bisa dapa lia.” 42Yesus manyao sang dia, bilang, “Bae. Tagal lu parcaya, bilang, Beta bisa bekin bae sang lu, jadi sakarang lu su bisa dapa lia.” 43Takuju sa, itu orang pung mata buta su bae memang. Ju dia iko sang Yesus deng puji-puji sang Tuhan Allah. Samua orang yang lia bagitu, ju angka nae puji sang Tuhan. Tuhan Yesus katumu satu tukang tagi bea, nama Sakeos 191Ais Yesus dong maso iko kota Yeriko, ko dong mau jalan tarús. 2Di situ ada satu kapala tukang tagi bea kasi pamarenta Roma. Dia pung nama Sakeos, deng dia orang kaya. 3Waktu dia dengar Yesus ada mau lewat, ju dia kapingin lia sang Yesus. Ma dia sonde bisa dapa lia deng bae, tagal orang talalu banya makarubu sang Yesus, deng dia pung badan talalu pende. 4Andia ko dia lari-lari lebe dolo, ais nae pi atas satu pohon di jalan pung pinggir, yang Yesus mau lewat.* 5Sampe di bawa itu pohon, ju Yesus lia pi atas. Ais Dia pange sang Sakeos, bilang, “Sakeos! Mari, turun su! Capát, te ini hari beta mau manumpang di lu pung ruma.” 6Sakeos taheran-heran. Ju dia turun capát-capát, ais bawa sang Yesus pi dia pung ruma. Dia pung hati sanáng mo mati. 7Ma ada banya orang mangomek, bilang, “Cue! Sakeos ni, orang tar bae! Akurang ko Yesus maso pi manumpang di dia pung ruma?! Samua orang su tau, na!” 8Sampe di ruma ju, Sakeos badiri di Yesus pung muka, ais omong, bilang, “Bapa Guru! Mulai ini hari beta bagi dua beta pung harta samua, ko kasi satu bagian pi orang malarat dong. Kalo beta parná tagi pajak lebe-lebe, beta bayar kambali sang dong ampa kali lipat.” 9Yesus manyao, bilang, “Bae. Ini hari Tuhan Allah su kasi salamat sang lu deng lu pung kelu samua, tagal lu parcaya sang Tuhan sama ke ba'i Abraham. 10Te Tuhan Allah utus sang Beta jadi Manusia Tulen di ini dunya. Beta datang ko cari orang yang su serong dari Tuhan pung jalan, ko kasi salamat sang dong.”a Carita so'al budak yang ator bae-bae dia pung tuan pung doi (Mateos 25:14-30) 11Itu waktu, ada banya orang yang iko dengar sang Yesus. Dong su mau deka-deka deng kota Yerusalem. Dong ju sangka Dia su mau kasi jalan Tuhan Allah pung parenta di situ, sama ke satu raja. Ais Yesus carita kasi sang dong satu umpama lai, 12bilang, “Ada satu orang bésar. Dia mau barangkat pi luar negrí, ko dong lantik sang dia jadi raja. Ais itu, baru dia mau kambali lai pi dia pung negrí. 13Waktu dia su siap mau jalan, dia pange dia pung orang karjá sapulu orang, ais kasi sang dong satu orang satu doi mas.† Dia parenta, bilang, ‘Bosong pake ini doi jadi modal. Te nanti kalo beta pulang, bosong lapor bosong su ontong barapa.’ Ais ju dia barangkat. 14Ma dia pung rakyat dong binci sang dia. Jadi dong kirim utusan pi sana ko kasi tau, bilang, ‘Botong sonde mau ini orang pegang parenta kasi botong.’ 15Biar bagitu ju, ma dong lantik sang dia di sana. Ais ju dia pulang. Sampe di dia pung ruma, ju dia pange ame itu orang karjá sapulu orang dong, ais tanya sang dong, bilang, ‘Bosong su ontong barapa dari itu doi mas yang beta kasi sang bosong tu?’ 16Orang karjá partama lapor, bilang, ‘Bapa raja! Beta su dapa ontong sapulu kali dari modal yang beta tarima tu!’ 17Ju raja kasi tau sang dia, bilang, ‘Bagus! Lu ni, orang karjá yang bae. Tagal beta bisa parcaya sang lu deng hal kici dong, andia ko sakarang beta angka sang lu ko parenta sapulu kota.’ 18Tarús, orang karjá nomer dua lapor, bilang, ‘Bapa raja! Beta dapa ontong lima doi mas dari modal yang beta tarima.’ 19Ais, itu raja puji sang dia, bilang, ‘Bagus! Kalo bagitu, beta angka sang lu ko parenta lima kota.’ 20Ma orang karjá nomer tiga bawa pulang dia pung doi mas. Ais dia kasi tau, bilang, ‘Ini bos pung doi! Beta bungkus, ais sambunyi sang dia bae-bae ko jang ilang. 21Beta bekin bagitu, tagal beta taku. Beta tau bapa ni orang karás. Te bapa suka ame apa yang bukan bapa pung, deng ketu ame apa yang bapa sonde tanam.’ 22Dengar bagitu, ju raja masparak sang dia, bilang, ‘Lu ni, kurang ajar! Lu pung omong su hukum lu pung diri sandiri. Lu su tau beta ni orang karás, yang ame apa yang bukan beta pung, deng ketu apa yang beta sonde tanam. 23Kalo bagitu, na, akurang ko lu sonde pi simpan ini doi di bank? Ko biar waktu beta pulang, beta bisa dapa dia pung bunga. Biar sadiki ju bae.’ 24Tarús, itu raja suru orang laen dong di situ, bilang, ‘Ame dia pung doi tu, ko sarakan kasi orang karjá yang dapa ontong sapulu tadi.’ 25Ma dong protes, bilang, ‘Pak! Itu orang su dapa cukup. Akurang ko mau ame dari orang yang pung sadiki, ko kasi tamba sang dia lai?’ 26Ma itu raja manyao, bilang, ‘Pikir bae-bae! Te orang yang pintar urus apa yang orang su parcaya kasi dia, nanti dia dapa tamba lai. Ma orang yang malas urus, nanti dong ame bekin abis apa yang dia pung.b 27Naa! Sakarang, bosong pi tangkap beta pung musu dong yang sonde suka beta jadi raja di sini. Bawa sang dong datang di sini, ais bunu sang dong samua di beta pung muka. Pi su!’”c Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem (Mateos 21:1-11; Markus 11:1-11; Yohanis 12:12-19) 28Yesus carita abis ju, dong jalan tarús pi Yerusalem. Yesus ada jalan pi muka. 29Waktu su mau deka-deka deng dua kampong, andia Betfage deng Betania, yang ada di gunung Saitun pung pinggir, ju Dia suru Dia pung ana bua dua orang ko jalan lebe dolo. 30Dia suru sang dong, bilang, “Bosong dua pi kampong yang di muka tu. Nanti bosong dapa lia satu keledai ana ada ta'ika di situ. Orang balóm parná nae sang dia. Bosong buka dia pung tali ko hela bawa datang di sini. 31Ma kalo ada yang tanya, bilang, ‘Akurang ko bosong buka itu keledai pung tali?’ na, kasi tau sang dong, bilang, ‘Botong pung Bos ada mau pake sang dia.’” 32Ais, dong dua pi, ju katumu itu keledai ana, sama ke Yesus pung omong. 33Waktu dong ada lapás itu keledai ana pung tali, ju dia pung tuan tanya sang dong, bilang, “Akurang ko bosong lapás ini binatang?” 34Ju dong manyao, bilang, “Botong pung Bos ada mau pake.” 35Itu tuan tarima bae, ais dong dua hela bawa itu keledai ana pi sang Yesus. Dong buka dong pung salimut di itu keledai ana pung balakang. Ju dong kasi nae Yesus pi atas.‡ 36Orang banya ju ame dong pung salimut deng salendang, ais buka di jalan, ko sambut sang Yesus sama ke tarima orang bésar. 37Waktu Dia mulai jalan turun dari gunung Saitun, ju itu orang banya deng Dia pung ana bua dong mulai ba'eki puji-puji sang Tuhan Allah, tagal samua tanda kuasa yang dong su lia tu. 38Dong ba'eki, bilang, “Dia ni, Raja yang Tuhan Allah utus datang! Tuhan Allah kasi berkat sang Dia! Sakarang, manusia su bisa badame deng Tuhan di sorga. Puji sang Tuhan yang dudu parenta di langit yang paling tinggi.”d 39Ma ada orang Farisi di itu orang banya dong pung teng-tenga. Dong lapor sang Yesus, bilang, “Bapa Guru! Togor ko dong jang batarea bagitu, te ini su talalu!” 40Ma Yesus manyao, bilang, “Hee! Beta kasi tau memang! Kalo ini orang dong tutu mulu, nanti batu dong yang puji sang Tuhan!” Tuhan Yesus manangis kasi Yerusalem 41Waktu dong su deka-deka maso Yerusalem, Yesus dapa lia itu kota, ju Dia manangis, 42bilang, “Aduu, orang Yerusalem, é! Beta mau ko ini hari bosong tarima dame yang Beta bawa. Ma tagal bosong sonde toe sang Tuhan, jadi sakarang su talambat. Itu dame su jao dari bosong. 43Nanti bosong pung musu dong timbun tana kuliling kota pung tembok, abis dong maso saráng sang bosong. 44Dong kasi rubu sang bosong pung kota rata deng tana, ais bunu bosong deng bosong pung ana-ana dong samua. Dong sonde kasi tenga satu batu badiri, tagal Tuhan su datang ko mau kasi salamat sang bosong, ma bosong sonde kanál sang Dia!” Tuhan Yesus maso pi Ruma Sambayang Pusat (Mateos 21:12-17; Markus 11:15-19; Yohanis 2:13-22) 45Abis ju Yesus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Di itu ruma pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko jual binatang korban. Lia bagitu ju, Yesus pi usir kasi kaluar sang dong dari situ. 46Dia masparak bilang, “Tuhan pung jubir su tulis memang, bilang, ‘Beta kasi bangun ini Ruma, ko samua orang bisa datang sambayang di sini.’e Ma bosong su bekin sang dia jadi parampok dong pung tampa bakumpul.” 47Ais itu, tiap hari Yesus pi di Ruma Sambayang Pusat ko ajar di situ. Ma kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama deng tua-tua adat Yahudi dong cari-cari jalan ko mau bunu sang Dia.f 48Ma dong sonde dapa jalan, tagal itu orang banya dong talalu sanáng dengar Yesus pung omong. Dong baso'al Tuhan Yesus pung hak deng kuasa (Mateos 21:23-27; Markus 11:27-33) 201Satu hari, Yesus pi Ruma Sambayang Pusat, ais ajar Tuhan pung Kabar Bae di dia pung kintal. Ju kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat dong datang baso'al deng Dia. 2Dong tanya, bilang, “Sapa kasi hak sang Lu ko bekin kaco di sini kamaren? Coba kasi tau dolo!” 3Ju Yesus manyao, bilang, “Beta ju mau tanya satu hal, ais baru Beta manyao sang bosong. 4Bagini: bosong kanál sang Yohanis Tukang Sarani, to? Sapa kasi kuasa ko dia sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?” 5Ju dong barunding pi-datang, deng ba'omong, bilang, “Awee! Kotong su kaná ini ma. Kalo kotong bilang, ‘Tuhan Allah yang suru’, nanti Dia balas, bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis tu?’ 6Ma kotong ju sonde bisa bilang, ‘manusia yang suru’, te nanti ini orang dong angka batu ko lempar bekin mati sang kotong. Te dong parcaya, bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.” 7Ais dong manyao sang Yesus, bilang, “Botong sonde tau.” 8Ju Yesus balas, bilang, “Kalo bagitu, Beta ju sonde mau bilang sapa yang suru sang Beta.” Carita tukang garap kabón anggor (Mateos 21:33-46; Markus 12:1-12) 9Abis ju, Yesus carita itu orang banya dong, satu umpama lai, bilang, “Ada satu orang yang tanam kabón anggor. Dia kasi sewa itu kabón di tukang garap, ko dong babagi hasil. Tarús dia pinda pi luar negrí ko tenga lama di sana.a 10Sampe musim ketu bua anggor ju, itu tuan kabón suru dia pung orang karjá satu ko pi tarima dia pung bagian dari itu tukang garap dong. Ma itu tukang garap dong papoko itu orang karjá, abis dong usir buang sang dia pulang deng tangan kosong. 11Abis, itu tuan kabón kirim dia pung orang karjá satu pi. Ma itu tukang garap dong papoko sang dia, deng bekin malu sang dia. Ais dong usir pulang sang dia deng tangan kosong. 12Ju itu tuan kabón kirim lai dia pung orang karjá nomer tiga pi, ma dong papoko bekin luka sang dia, ais dong buang kaluar sang dia. 13Itu tuan kabón dudu pikir-pikir, bilang, ‘Beta musti bekin karmana lai? Lebe bae beta kirim beta pung ana sayang sa. Tantu dong hormat deng tarima sang dia deng bae-bae.’ Jadi dia kirim dia pung ana barana pi sana. 14Ma waktu itu tukang garap dong lia sang dia, ju dong ba'omong, bilang, ‘We, bosong lia dolo! Te bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri. Dia yang nanti tarima bapatua pung pusaka samua. Jadi, mari ko kotong bunu sang dia su! Biar ko kotong yang soa ini kabón.’ 15Waktu itu ana sampe ju, dong hela raroso bawa sang dia kaluar dari itu kabón, ais dong bunu bekin mati sang dia. Naa! Beta mau tanya bagini: bosong pikir itu tuan kabón mau bekin karmana deng itu tukang garap dong? 16Iko Beta, pasti dia datang ko bunu sang dong samua, abis dia kasi sewa itu kabón pi orang laen.” Waktu itu orang dong dengar Yesus omong bagitu, ju dong tau, bilang, Yesus ada omong ser sang dong. Ais dong manyao, bilang, “Kalo bisa, na, Tuhan Allah jang kasi hukum sang botong bagitu!” 17Ais Yesus lia karás-karás sang dong, ju tanya, bilang, “Kalo sonde jadi kasi hukum bagitu, na, akurang ko Tuhan pung jubir su tulis bilang bagini: ‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang, ma sakarang su jadi tiang induk pung batu alas?’b 18Orang yang ta'antok di itu batu, pasti ancor, tagal kaná hukum. Deng kalo itu batu jato kaná orang, dia ju ancor abis, tagal kaná hukum.” 19Waktu guru agama deng kapala agama pung bos-bos dengar itu carita, dong tau, bilang, Yesus ada ser sang dong pake itu umpama. Dong parsís sama ke itu tukang garap kabón tu. Jadi dong mara mo mati. Ju dong ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang suka Yesus pung ajaran. Jadi, dong jalan kasi tenga sang Dia sa. “Kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak” (Mateos 22:15-22; Markus 12:13-17) 20Abis itu, Yesus pung musu dong ada mama'u sang Dia. Dong cari mata-mata yang bisa bekin diri tingka ke orang alim, ko pi hiki coba sang Yesus. Dong harap Yesus bisa omong lawan pamarenta Roma, ais dong mau pi lapor di gubernor, ko biar dia suru orang pi tangkap sang Yesus. 21Ju dong kirim itu mata-mata ko pi baso'al deng Yesus, bilang, “Bapa Guru! Botong tau Bapa pung hati lurus. Bapa sonde tau putar-balek, deng sonde pili muka. Bapa salalu ajar Tuhan Allah pung Kata-kata deng batúl. 22Sakarang botong mau tanya satu hal: iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong bole bayar pajak kasi pamarenta Roma pung raja bésar, ko sonde?” 23Ma Yesus su tau dong pung maksud jahat ko mau hiki sang Dia. Ju Dia manyao, bilang, 24“Coba kasi tunju sang Beta doi perak satu dolo.” Ju dong kasi tunju itu doi sang Dia. Ais Dia tanya, bilang, “Ini, sapa pung gambar, ni? Deng ini, sapa pung nama?” Dong manyao, bilang, “Itu raja bésar Keser.” 25Ju Yesus bilang, “Kalo bagitu, na, kasi pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak.” 26Dengar bagitu, ju dong taheran-heran, tagal dong sonde bisa hiki ame sang Dia di muka orang banya. Ju dong tutu mulu su. Tuhan Yesus ajar so'al idop kambali dari mati (Mateos 22:23-33; Markus 12:18-27) 27Abis itu, ada barapa orang dari partei agama Saduki datang ko mau hiki sang Yesus. Orang Saduki dong ajar, bilang, orang mati sonde idop kambali lai di hari kiamat. Dong datang baso'al deng Yesus, bilang,c 28“Bapa Guru! Ba'i Musa su tulis kasi tenga sang kotong atoran bilang: kalo ada laki-laki mati, ma sonde kasi tenga ana, na, itu orang pung adi musti kawin ame dia pung janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.d 29Memang dolu ba'i Musa ajar bagitu. Ma sakarang botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang sulung kawin, ma dia mati deng sonde kasi tenga ana. 30Ais dia pung adi yang iko sang dia kawin ame itu janda. Sonde lama, te dia mati, ma sonde kasi tenga ana. 31Bagitu ju deng ana nomer tiga. Dia kawin deng itu janda, ma dia ju mati deng sonde kasi tenga ana. Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. 32Tarús itu janda ju mati. 33Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki. Nanti kalo dunya kiamat, ais Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, na, itu parampuan jadi sapa pung bini?” 34Ju Yesus manyao, bilang, “Manusia bakawin di ini dunya sa. 35-36Ma nanti di sorga orang su sonde bakawin lai. Deng di sana dong su sonde mati lai. Dong su sama ke Tuhan Allah pung ana bua di sorga. Te waktu Tuhan Allah kasi idop kambali orang mati, Dia pili ame sang dong ko jadi Dia pung ana-ana. 37Dalam ba'i Musa pung tulisan ada carita pohon kici yang tabakar ma sonde angus. Dari itu carita kotong dapa tau, bilang, orang mati bisa idop kambali. Di situ Tuhan Allah kasi tau sang ba'i Musa, bilang, ‘Beta ni, lu pung ba'i-ba'i pung Tuhan Allah. Andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob. Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’e 38Padahal itu ba'i dong su mati dari dolu. Ma tagal Tuhan Allah su bilang Dia masi jadi dong pung Tuhan, andia ko kotong tau, bilang, dong ada idop. Jadi biar orang su mati ju, dong idop kambali. Te cuma orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to?!” 39Dengar Yesus manyao bagitu ju, ada guru agama yang omong, bilang, “Bapa Guru pung jawab tu, batúl sakali.” 40Mulai dari itu waktu ju, sonde ada satu orang yang barani tanya lai sang Yesus, te sonde ada yang bisa hiki ame sang Dia na. Kristus tu, memang raja Daud pung turunan, deng dia pung Bos ju (Mateos 22:41-46; Markus 12:35-37) 41Abis itu, Yesus masi ajar itu orang dong di Ruma Sambayang Pusat. Ju Dia so'al bale sang dong, bilang, “Iko bosong pung pikiran, karmana? Guru agama dong ajar, bilang, Kristus tu, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju dari dolu-kala. Iko dong, Dia cuma jadi raja Daud pung turunan sa. Ma itu balóm cukup. 42Tagal dolu raja Daud sandiri yang tulis dalam buku Lagu Puji dong, bilang, ‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung Bos, bilang, “Mari ko dudu di ini tampa terhormat di Beta pung sablá kanan. 43Te nanti Beta bekin Lu pung musu dong, sampe dong ta'alok sang Lu.’”f 44Naa! Dari itu tulisan, kotong dapa tau, bilang, raja Daud sandiri pange sang Kristus tu, bilang, ‘Bos’. Dia pung arti, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos na!” Ati-ati deng guru agama yang tutu dong pung sala (Mateos 23:1-36; Markus 12:38-40) 45Waktu samua orang ada pasang talinga ko dengar sang Yesus, ju Dia omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, 46“Bosong musti ati-ati deng guru agama dong. Te dong suka pasiar pake baju panjang raroso, pi katumu banya orang, ko biar orang lia sang dong, bilang, ‘We! Dong tu, orang bésar, ó!’ Dong suka cari tampa yang paling terhormat di ruma-ruma sambayang, di pesta, deng di tampa banya orang suka bakumpul. 47Ma ati-ati, te dong maen putar-balek sang janda dong ko rampas ame dong pung ruma. Ma di muka banya orang, dong tutu dong pung jahat tu deng badiri sambayang lama-lama. Dong mau ko orang bilang dong tu, orang alim. Ma Tuhan tau dong pung sala, jadi nanti Dia kasi hukum yang lebe barát sang dong.” Janda miskin kasi kolekte yang paling bésar (Markus 12:41-44) 211Waktu Yesus ajar di Ruma Sambayang Pusat, Dia dapa lia orang kaya dong datang kasi maso kolekte di peti derma. 2Dia ju dapa lia satu janda kasian datang iko sambayang. Dia kasi maso doi dua sen di itu peti. Itu doi pung harga paling kici. 3Ais Yesus omong deng Dia pung ana bua dong, bilang, “Dengar bae-bae! Ini janda kasian ni cuma kasi maso doi dua sen sa, ma dia su kasi lebe dari samua orang. 4Itu orang laen dong kasi maso kolekte dari dong pung doi sisa sa. Ma ini janda ni, dia su kasi abis dia pung doi samua-samua. Padahal, itu dia pung doi ko idop.” Tuhan Yesus kasi tau Ruma Sambayang Pusat pung rubu (Mateos 24:1-2; Markus 13:1-2) 5Itu waktu, Yesus pung ana bua dong omong puji-puji itu Ruma Sambayang Pusat, bilang, “Papa! Lia coba ini Ruma pung bagus lai! Dong bekin sang dia pake batu-batu potong yang paling bésar, ais dong susun deng rapi. Deng ada orang yang su kasi barang mahal ko bekin hias Tuhan pung Ruma ni!” Ma Yesus manyao, bilang, 6“Ini ruma memang bagus. Ma sonde lama lai, te orang dong kasi rubu abis ini batu samua, sampe rata.” Hari-hari susa deng sangsara (Mateos 24:3-14; Markus 13:3-13) 7Ais Yesus pung ana bua dong tanya, bilang, “Bapa Guru! Apa yang Bapa omong tadi tu, kira-kira nanti jadi kapan? Kalo dia pung waktu su deka, nanti dia pung tanda-tanda karmana?” 8Ju Yesus manyao, bilang, “Asal bosong jaga bae-bae ko jang kaná tipu. Te nanti ada macam-macam orang datang puku dada, bilang, ‘Beta ni, Kristus.’ Ada laen lai yang bilang, ‘Hari kiamat su deka-deka datang!’ Ma jang parcaya! 9Kalo bosong dengar kabar, bilang, orang dong bakaco deng baparáng di mana-mana, na, sonde usa taku. Memang, itu samua musti jadi lebe dolo. Ma hari kiamat balóm sampe. 10Nanti satu suku baparáng lawan suku laen. Satu negara baparáng lawan negara laen. 11Nanti ada tana goyang bésar-bésar. Di mana-mana ada musim lapar yang hebat, deng panyaki bahaya marajalela. Nanti orang ju lia ame hal yang bekin bulu badan badiri, deng tanda-tanda hebat di langit. 12Ini hal dong samua balóm jadi abis, ma nanti orang dong tangkap sang bosong, deng siksa sang bosong, tagal bosong parcaya sang Beta. Ais dong sarakan sang bosong pi urus parkara di ruma sambayang dong, deng tahan sang bosong dalam bui. Dong ju suru sang bosong pi mangada sang raja deng orang pamarenta laen dong. Samua ni, tagal bosong iko sang Beta. 13Ma bosong musti pake itu sampat ko kasi tau sang dong Beta pung Kabar Bae. 14Jadi sonde usa pikir-pikir lebe dolo, bilang, bosong mau bela diri karmana. 15Te nanti Beta kasi kata-kata yang pas ko bosong bela diri. Deng bagitu, bosong pung musu dong sonde tau mau bilang apa lai.a 16-17Nanti banya orang binci mati sang bosong, tagal bosong iko sang Beta. Ada dari bosong pung kelu sandiri, tingka ke mama-papa, kaka-adi, sodara-sodara, deng tamán-tamán dong. Nanti ada dari dong yang cari jalan ko jual buang sang bosong, sampe ada bosong saparu yang kaná bunu. 18Ma bosong jang taku, te nanti Tuhan sonde lupa sang bosong. Rambu satu urat ju sonde bisa gugur dari bosong pung kapala, kalo bukan Dia pung mau. 19Kalo bosong batahan tarús-tarús, tantu Tuhan Allah kasi salamat sang bosong.” Yerusalem pung jato (Mateos 24:15-21; Markus 13:14-19) 20Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bosong lia musu dong su kepung ame kota Yerusalem, bosong tau, bilang, dia su mau ancor tu. 21Lia bagitu, na, orang di propinsi Yudea bangun lari suda pi gunung. Orang yang di kota ju bangun lari suda. Deng orang yang di kampong sonde usa maso pi kota lai. 22Te Tuhan kirim itu hari-hari susa dong ko hukum orang-orang yang sonde mau dengar sang Dia. Itu samua jadi pas deng apa yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang dari dolu.b 23Itu waktu, orang yang paling kasian, andia parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mera. Itu waktu, anteru dunya dapa susa, deng orang Yahudi samua sangsara barát, tagal Tuhan Allah mara sang dong. 24Nanti musu bunu sang dong saparu, deng tawan saparu, ko jadi budak pi mana-mana di ini dunya. Ais orang asing yang sonde kanál sang Tuhan Allah, datang inja-inja bekin kamomos di kota Yerusalem, deng kuasai kota pung isi, sampe dong pung waktu tu, abis.” Manusia Tulen pung datang (Mateos 24:29-31; Markus 13:24-27) 25Abis Yesus kasi tau so'al Dia pung datang kambali, bilang, “Nanti kalo Manusia Tulen su mau datang kambali, ada tanda-tanda kaluar di matahari, di bulan, deng di bintang dong. Di bumi ju ada tanda, andia laut mangamok deng angin ribut bésar, deng galombang raksasa nae datang. Ini samua bekin manusia dong taku deng bingung, sampe dong sonde tau mau bekin apa lai.c 26Kuasa-kuasa yang ada di langit dong tagoyang harba-biruk. Lia bagitu ju, orang dong jadi taku mo mati, tagal bumi su mau calaka! 27Abis itu, baru orang dapa lia sang Beta, ‘Manusia Tulen, turun datang deng awan’. Beta turun deng kuasa, deng Beta pung hebat samua.d 28Kalo ini tanda samua su mulai jadi, na, bosong angka kapala suda, te Tuhan pung waktu su sampe ko kasi salamat sang bosong.” Umpama dari pohon (Mateos 24:32-35; Markus 13:28-31) 29Abis itu Yesus angka satu umpama, bilang, “Bosong taro kira bae-bae pohon-pohon dong. 30Kalo dong pung daon su mulai kuning, itu jadi tanda, bilang, musim panas su deka-deka datang. 31Bagitu ju deng itu hari-hari susa dong. Kalo dong su muncul datang, itu jadi tanda, bilang, Tuhan Allah pung parenta su deka-deka datang. 32Beta kasi tau memang! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa su muncul datang. 33Biar langit deng bumi su ilang, ma Beta pung Kata-kata ni batahan tarús.” Parlú jaga-jaga Tuhan pung datang 34Ais Yesus sambung Dia pung omong, bilang, “Jaga-jaga, te takuju sa Beta su muncul datang! Jang sampe bosong su sonde tau pikir deng batúl lai, ais bosong ada idop deng minum mabo, deng barepot cari idop ena-ena sa. Jang sampe bosong sonde baca dia pung tanda, tagal bosong batasibu deng urusan laen. 35Kalo Beta datang kambali, sonde ada satu orang ju yang bisa sambunyi diri dari Beta pung muka. 36Jadi, jaga-jaga salalu. Sambayang jang putus-putus, ko biar bosong bisa batahan di teng-tenga itu susa samua. Deng bagitu, kalo Beta su datang kambali, bosong sonde malu badiri di Manusia Tulen pung muka.” 37Tiap hari Yesus pi ajar di Ruma Sambayang Pusat. Ma kalo su malam Dia kaluar dari Yerusalem ko pi tidor di kampong di gunung Saitun situ.e 38Papagi sakali, banya orang dong su datang bakumpul, ko mau dengar Dia ajar di Ruma Sambayang Pusat. Kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Tuhan Yesus (Mateos 26:1-5; Markus 14:1-2; Yohanis 11:45-53) 221Itu waktu, su deka deng orang Yahudi dong pung hari bae, andia pesta Roti Bakál. Di itu hari bae, dong ju potong domba ko bekin pesta Paska. Dong bekin bagitu ko inga tempo dolu, waktu dong pung nene-moyang kaluar dari Masir.a 2Itu waktu, kapala agama Yahudi pung bos-bos, deng guru agama dong ada cari-cari jalan ko mau bunu sang Yesus. Ma dong taku itu orang banya bekin kaco, tagal dong suka dengar sang Dia. Yudas jual buang sang Tuhan Yesus (Mateos 26:14-16; Markus 14:10-11) 3Dari Yesus pung ana bua dua blas orang dong, satu pung nama Yudas Iskariot. Waktu kapala agama Yahudi pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Yesus, setan dong pung bos ada maso pi di Yudas pung hati. 4Ais dia kaluar pi cari kapala agama pung bos-bos deng kapala jaga Ruma Sambayang Pusat. Dia mau basakongkol ko jual buang sang Yesus kasi dong. 5Waktu itu bos-bos dong dengar Yudas pung omong bagitu, ju dong sanáng mo mati. Dong janji, bilang, “Neu! Kalo lu mau jual Yesus kasi sang botong, pasti botong bayar.” 6Yudas satuju. Ju dia mulai cari-cari salák ko jual buang sang Yesus diam-diam kasi sang dong, ko biar orang banya dong sonde tau. Tuhan Yesus pung ana bua dong sadia pesta Paska (Mateos 26:17-25; Markus 14:12-21; Yohanis 13:21-30) 7Ju orang Yahudi pung hari bae tu su sampe, ko dong mau horo domba ana ko bekin pesta Paska. 8Ais, Yesus suru Petrus deng Yohanis, bilang, “Bosong dua pi lebe dolo, ko sadia kasi kotong makan pesta Paska sama-sama.” 9Ju dong dua tanya, bilang, “Papa! Botong musti pi ator meja di mana?” 10Dia manyao, bilang, “Kalo bosong maso pi dalam kota Yerusalem, nanti bosong dapa katumu satu laki-laki ada masa'a kumbang aer. Pi iko sang dia sampe di ruma. 11Kasi tau tuan ruma di situ, bilang, ‘Botong pung Bapa Guru ada minta kamar ko mau pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong. Ada, ko?’ 12Nanti itu tuan ruma kasi tunju sang bosong satu kamar luas di lante atas. Dia su sadia langkáp itu kamar. Tenga cuma bosong dua pi sadia makan di situ sa.” 13Ais dong dua pi. Ju dong katumu deng samua yang Yesus su kasi tau memang sang dong. Ju dong sadia makan Paska di situ. Pesta Paska (Mateos 26:26-30; Markus 14:22-26; 1 Korintus 11:23-25) 14Waktu samua su siap, Yesus dong datang. Dia ame tampa di kapala meja, deng Dia pung utusan dong ju dudu makan pesta. 15Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta su kapingin sakali dudu makan ini pesta Paska deng bosong, lebe dolo dari Beta dapa sangsara. 16Tanda ini bae-bae. Te abis ini, Beta su sonde dudu makan ulang pesta Paska deng bosong lai. Nanti orang tau deng taráng-taráng, bilang, Bapa ada pegang parenta, baru Beta makan pesta ulang lai.” 17Tarús Dia angka ame galás yang ada isi bua anggor pung aer. Ais Dia minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ju sorong itu galás kasi sang dong. Tarús Dia omong, bilang, “Tarima ini galás, ko bosong satu-satu minum. 18Inga, é! Mulai ini malam, Beta su sonde minum aer anggor lai. Nanti orang tau deng taráng-taráng, bilang, Bapa ada pegang parenta, baru Beta minum lai.” 19Ais Dia angka ame roti satu balok, ju Dia minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Abis Dia bekin pica-pica itu roti, ju sorong kasi sang dong. Dia bilang, “Ini roti ni, Beta pung badan yang Beta sarakan kasi sang bosong samua. Tiap kali bosong makan ini roti, bosong musti inga sang Beta.” 20Waktu dong su makan abis, ju Dia angka ame galás isi aer anggor. Tarús Dia omong lai, bilang, “Ini anggor ni, Beta pung dara, yang tapo'a ko kasi salamat sang bosong. Tuhan Allah pake ini dara ko ika janji baru deng bosong.b 21Ma ati-ati, te ada orang yang sakarang dudu sama-sama di ini meja, yang nanti jual buang sang Beta.c 22Memang Beta, Manusia Tulen, musti mati iko Tuhan Allah pung mau. Ma orang yang jual buang sang Beta tu, awas! Te nanti dia pikol dia pung calaka!” 23Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong mulai batanya, bilang, “Kira-kira sapa yang mau bekin jahat sang Dia bagitu?” Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar so'al sapa yang paling bésar 24Ju Yesus pung ana bua dong mulai bakanjar, bilang, sapa dari dong yang paling bésar.d 25Ma Yesus togor sang dong, bilang, “Di bangsa-bangsa yang sonde kanál sang Tuhan, raja dong tendes dong pung rakyat deng parenta lebe-lebe. Padahal dong mau ko rakyat pange sang dong, bilang, ‘Bapa yang tolong rakyat’. 26Ma bosong sonde bole bagitu. Yang mau jadi orang bésar, dia pung idop musti batúl-batúl jadi sama ke orang kici ko layani samua orang. Yang mau jadi bos musti layani sama ke tukang suru-suru.e 27Bosong pikir coba, orang bésar tu, yang mana? Orang yang dudu di meja, ko, yang layani meja? Su tantu orang yang dudu tu, dia yang orang bésar, to? Padahal, Beta sonde bekin diri bagitu. Beta datang ko layani sang bosong.f 28Bosong ni yang salalu sama-sama deng Beta waktu Beta kaná sangsara. 29Beta pung Bapa su angka sang Beta ko pegang parenta di Dia pung karaja'an. Jadi sakarang Beta ju angka sang bosong, 30ko biar nanti bosong dudu makan satu meja deng Beta di sorga. Beta ju kasi kuasa ko bosong parenta dua blas suku yang ada di Isra'el.”g Tuhan Yesus kasi tau nanti Petrus manyangkal sang Dia (Mateos 26:31-35; Markus 14:27-31; Yohanis 13:36-38) 31Ais Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, “Pe'u, Pe'u. Setan dong pung bos ada mau coba kasi pisa bosong samua dari Beta, sama ke orang tapis barás ko kasi pisa dia pung katák dari barás.* 32Ma Beta ada sambayang kasi sang lu, Pe'u, ko biar lu parcaya tarús sang Beta. Nanti kalo lu su kambali datang di Beta, na, lu musti kasi kuat lu pung sodara dong pung hati.” 33Ju Petrus manyao, bilang, “Sonde, Papa! Beta sonde akan kasi tenga sang Papa. Te beta sadia maso bui sama-sama deng Papa. Biar mati sama-sama deng Papa ju, bae.” 34Ma Yesus manyao, bilang, “Pe'u! Dengar bae-bae. Ini malam, ayam balóm kokore'o, ma lu su manyangkal tiga kali, bilang, lu sonde kanál sang Beta.” Tuhan Yesus pung orang musti siap kaná susa 35Abis ju, Yesus omong sang dong, bilang, “Tempo hari, waktu Beta utus sang bosong ko pi kasi tau Beta pung Kabar Bae pi mana-mana, Beta bilang bosong sonde usa bawa doi, tas, deng sandal. Itu waktu, bosong ada kurang apa?” Ju dong manyao rame-rame, bilang, “Tempo hari, botong sonde kurang satu apa ju!”h 36Ais Dia omong tamba, bilang, “Ma sakarang su laen. Kalo bosong ada doi, na, bawa. Kalo ada tas, na, bawa ju. Kalo sonde ada kalewang, na, pi jual bosong pung baju satu, ko béli. 37Te orang Yahudi dong anggap Beta ke orang jahat. Ais sabantar lai dong datang tangkap sang Beta. Te itu kaná pas deng apa yang ba'i Yesaya su tulis memang, bilang: ‘Dong cap ame sang Dia sama ke orang jahat!’”i 38Dong kasi tau, bilang, “Papa! Botong ada bawa parang dua.” Ju Yesus manyao, bilang, “Cukup su. Sonde usa omong itu lai!” Tuhan Yesus pi sambayang di gunung Saitun (Mateos 26:36-46; Markus 14:32-42) 39Abis makan Paska ju, Yesus deng Dia pung ana bua dong kaluar pi di gunung Saitun, sama ke biasa. 40Sampe di situ ju, Dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong musti sambayang ko biar bosong jang kaná coba'an.” 41Abis Dia ondor dari dong sadiki. Dia jalan sonde talalu jao, ju tikam lutut ko sambayang, bilang, 42“Papa! Kalo Papa mau, na, angka buang jao-jao ini sangsara dari Beta. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Papa pung mau sa.” 43[Ais Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang ko kasi kuat Dia pung hati. 44Te Dia su sangsara satenga mati, sampe Dia pung karingat tetes kaluar sama ke dara.]† 45Sambayang abis, ju Dia bangun ko pi katumu deng Dia pung ana bua dong. Ma dong ada tidor, tagal dong talalu cape deng hati susa. 46Ais Yesus togor, bilang, “Naa! Akurang ko bosong ada tidor?! Lebe bae bosong sambayang ko biar coba'an datang, na, bosong sonde jato.” Dong tangkap sang Tuhan Yesus (Mateos 26:47-56; Markus 14:43-50; Yohanis 18:3-11) 47Yesus masi omong bagitu, te Yudas (satu dari ana bua dua blas orang tu), datang deng bawa orang banya. Dia datang deka-deka sang Yesus ko mau paló-ciom sang Dia. 48Ma Yesus togor sang dia, bilang, “We, Yudas! Lu mau jual buang sang Manusia Tulen pake ciom, ko?” 49Waktu Yesus pung ana bua laen dong dapa tau Yudas pung akal jahat bagitu, ju dong tanya sang Yesus, bilang, “Papa! Botong lawan sa sang dong, ko? Te botong ada bawa parang.” 50Ju satu dari dong cabu dia pung parang, ais potong bekin putus satu orang pung daon talinga sablá kanan. Itu orang tu, kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru. 51Ma Yesus manyao, bilang, “Suda lai! Jang lawan sang dong!” Ju Dia sonto itu orang pung talinga, ais bekin bae sang dia. 52Orang-orang yang datang tangkap Yesus tu andia: kapala agama Yahudi pung bos-bos, tua-tua adat deng tukang jaga Ruma Sambayang Pusat. Yesus tanya sang dong, bilang, “Karmana? Bosong pikir Beta ni, orang jahat, sampe bosong datang tangkap sang Beta pake kalewang deng kayu kudung, ko? 53Tiap hari Beta ajar sang bosong di Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang datang tangkap sang Beta. Ma biar sa! Ini, bosong pung waktu sa. Sakarang setan dong pung bos yang pung kuasa ni!”j Petrus manyangkal sang Tuhan Yesus (Mateos 26:57-58,69-75; Markus 14:53-54, 66-72; Yohanis 18:12-18, 25-27) 54Ais dong tangkap ame sang Yesus, ju dong hela bawa sang Dia pi di kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang. 55Di itu ruma pung kintal orang ada bekin api unggun. Petrus ju pi iko dudu panggang api di situ. 56Ada satu hamba parampuan dapa lia sang Petrus dudu deka api. Dia lia bae-bae Petrus pung muka, abis dia lapor kasi tau orang laen di situ, bilang, “Hee! Ini orang ju iko-iko sang Yesus!” 57Ma Petrus manyangkal, bilang, “Sonde! Beta sonde kanál itu Orang ma. Lu ada tau apa?” 58Sonde lama, ju ada satu orang buang mata ko lia sang Petrus, abis omong, bilang, “Memang, lu ni, satu dari Yesus pung orang dong, to?” Ma Petrus protes, bilang, “Sonde! Lu sambarang sa!” 59Kira-kira satu jam lai ju, ada satu orang laen lai omong, bilang, “Woi! Beta tau, ini orang ni, Yesus pung ana bua satu, te dia ju orang Galilea.” 60Ma Petrus manyangkal deng karás, bilang, “Lu omong kosong tu!” Pas Petrus omong bagitu, ju ayam kokore'o. 61Ju Yesus bale muka ko lia sang dia. Ais Petrus inga Yesus pung omong tadi tu, bilang, “Ini malam, ayam balóm kokore'o, ma lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” 62Inga ame bagitu, ju Petrus jalan kaluar dari itu kintal deng manangis makarereu. Dong papoko deng hina sang Tuhan Yesus (Mateos 26:67-68; Markus 14:65) 63Ais, itu orang yang jaga sang Yesus mulai olok-olok sang Dia, deng papoko barmaen sang Dia. 64Tarús dong tutu ame Dia pung mata pake kaen, abis dong tanya, bilang, “Hoi! Kalo lu jadi Tuhan pung jubir, na, coba lu rai! Sapa yang falungku sang lu?” 65Ais ju dong maki ancor sang Dia. Tuhan Yesus di tampa urus parkara agama (Mateos 26:59-66; Markus 14:55-64; Yohanis 18:19-24) 66Papagi sakali, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama, deng tua-tua adat dong su bakumpul ko urus Yesus pung parkara. Ais dong suru ko orang hela bawa Yesus datang di tampa urus parkara agama. 67Waktu Dia su maso, ju dong tanya sang Dia, bilang, “Coba lu kasi tau dolu! Lu ni memang batúl-batúl itu Kristus, ko?” Ma Dia manyao, bilang, “Biar Beta manyao batúl ju, bosong sonde parcaya. 68Ais kalo Beta tanya bale sang bosong satu hal, pasti bosong sonde manyao. 69Sonde lama lai, Tuhan Allah mau pake Dia pung kuasa hebat, ko angka nae sang Beta, Manusia Tulen ni. Ais Beta dudu di Dia pung sablá kanan ko parenta sama-sama deng Dia.”k 70Dengar bagitu, ju dong samua tanya, bilang, “Kalo bagitu, lu pikir, bilang, lu ni, Tuhan Allah pung Ana, ko?” Ju Yesus manyao, bilang, “Memang, bosong pung omong bagitu, batúl.” 71Ju itu orang yang urus parkara dong rame-rame omong, bilang, “Kotong samua su dengar sandiri, wuang? Dia angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini, hojat! Iko kotong pung atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama ke Tuhan, itu orang musti mati. Jadi, karmana? Kotong sonde parlú saksi lai. Hukum mati sang Dia su.” Dong bawa sang Tuhan Yesus pi gubernor Pilatus (Mateos 27:1-2,11-14; Markus 15:1-5; Yohanis 18:28-38) 231Ma, yang urus parkara agama Yahudi dong tu, sonde ada pung hak ko hukum mati orang. Andia ko dong bawa sang Yesus pi mangada sang gubernor dari pamarenta Roma di situ, andia Pilatus. Dong mau ko gubernor yang hukum sang Dia. 2Jadi, sampe di gubernor pung muka, ju dong kasi tau Yesus pung sala-sala dong, bilang, “Ini orang ni, tukang lawan pamarenta Roma. Dia ajar, bilang, orang jang bayar pajak kasi pamarenta. Dia ju angka diri bilang dia ni, Kristus, orang Yahudi pung raja.” 3Dengar bagitu, ju gubernor tanya sang Dia, bilang, “Batúl, ko? Lu ni, orang Yahudi pung raja, ko?” Tarús Yesus manyao, bilang, “Batúl. Sama ke pak omong tu.” 4Pareksa abis, ju gubernor mangada itu kapala agama pung bos-bos deng itu orang banya. Ais dia bilang, “Bagini. Beta sonde dapa ini Orang pung sala sadiki ju.” 5Ma dong batahan, bilang, “Sonde, pak gub. Ini orang pi ajar di mana-mana, tusu-tusu rakyat ko marontak. Dia bekin kaco mulai dari propinsi Galilea sampe di kota Yerusalem sini.” Gubernor kirim Tuhan Yesus pi raja Herodes 6Dengar bagitu ju, gubernor tanya sang dong, bilang, “Kalo bagitu, dia ni, orang Galilea, ko?” Ju dong manyao, bilang, “Batúl, Pak. Dia dari Galilea!” 7Dapa tau bagitu ju, gubernor kirim sang Yesus pi mangada sang raja Herodes, yang parenta propinsi Galilea. Itu waktu, dia ada di kota Yerusalem. 8Naa, raja Herodes su dengar banya carita so'al Yesus, deng dia su kapingin lia sang Yesus dari dolu. Dia ada harap-harap ko bisa lia Yesus kasi tunju satu-dua tanda heran. Andia ko, waktu dong antar Yesus pi sang dia, dia pung hati sanáng. 9Ju dia tanya macam-macam hal sang Yesus, ma Dia sonde manyao apa-apa. 10Herodes masi ba'omong deng Yesus, ma kapala agama pung bos-bos deng guru agama dong mulai tudu ulang lai Yesus pung sala macam-macam. 11Ais raja Herodes deng dia pung tantara dong mulai iko ejek deng olok-olok bekin hina sang Yesus. Ju dong kasi pake sang Dia satu baju bagus sama ke raja dong biasa pake, ais dong ejek tarús. Abis, dong kirim pulang sang Dia pi gubernor Pilatus. 12Dolu, itu gubernor deng raja Herodes bamusu. Ma mulai itu hari dong dua basobat. Gubernor kasi jato hukum mati sang Tuhan Yesus (Mateos 27:15-26; Markus 15:6-15; Yohanis 18:39--19:16) 13Abis ju, gubernor Pilatus pange itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat laen dong, sama-sama deng itu orang banya, ko datang bakumpul dengar dia pung putusan. 14Dia omong, bilang, “Bosong bawa Yesus datang sang beta, deng tudu sang Dia, bilang, Dia suka tusu-tusu rakyat ko malawan pamarenta Roma. Beta su pareksa sang dia alus-alus di bosong pung muka, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa. 15Raja Herodes su pareksa sang Dia lai, ma sonde dapa Dia pung sala apa-apa ju. Andia ko dia kirim kambali ini Orang sang beta. Ini Orang sonde ada pung sala apa-apa, jadi beta sonde bisa hukum mati sang Dia. 16Jadi, beta mau putus bagini: beta suru firuk sang Dia, abis beta lapás sang Dia.” 17-18Dengar bagitu, ju dong mulai batarea rame-rame, bilang, “Sonde bisa! Bunu sang Dia. Lapás sang Barabas sa.” [Dong batarea bagitu, tagal tiap taon kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, gubernor biasa lapás satu orang bui iko dong pung mau.]* 19(Barabas ni, maso bui tagal dia jadi tukang kipas, marontak lawan pamarenta Roma di kota Yerusalem, deng dia ju bunu orang.) 20Ma gubernor mau lapás sang Yesus. Jadi dia tanya ulang sang orang banya dong, bilang, “Karmana kalo beta lapás sang Yesus ni?” 21Ma dong samua batarea rame-rame, bilang, “Sonde! Paku bekin mati sang Dia di kayu palang sa! Paku bekin mati sang Dia di kayu palang!” 22Ma gubernor rasa itu sonde batúl, ais dia tanya ulang lai kali yang katiga, bilang, “Akurang ko beta musti paku bekin mati sang Dia bagitu? Dia pung jahat apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa satu alasan juga ko mau hukum bekin mati sang Dia. Jadi, biar ko beta suru firuk sang Dia sa, abis lapás sang Dia.” 23Ma itu orang samua batarea lebe kuat lai, ko paksa mau paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ahirnya, gubernor sonde bisa tahan, 24ju dia putus iko dong pung mau sa. 25Ais dia lapás sang Barabas, yang tukang marontak deng tukang bunu orang tu. Ma dia sarakan Yesus pi dong pung tangan, ko biar dong bekin sang Dia iko dong pung mau. Dong paku tagantong sang Tuhan Yesus di kayu palang (Mateos 27:32-44; Markus 15:21-32; Yohanis 19:17-27) 26Ais itu, dong hela bawa sang Yesus kaluar dari kota Yerusalem. Di tenga jalan dong katumu satu orang yang baru datang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dong paksa sang dia ko pikol ganti Yesus pung kayu palang, ais jalan iko Yesus pung balakang. 27Itu hari, banya orang datang iko manonton sang Yesus. Ada ju mama-mama yang manangis makarereu sang Dia. 28Dengar dong manangis bagitu, ju Yesus mangada sang dong, abis omong, bilang, “We! Mama-mama dari Yerusalem. Sonde usa manangis kasi Beta. Lebe bae manangis kasi bosong pung diri sandiri, deng bosong pung ana-ana dong. 29Te nanti beso-lusa susa bésar mau datang, sampe orang omong, bilang, ‘Parampuan yang paling barontong, andia parampuan yang sonde parná barana, deng yang sonde parná kasi susu ana mera.’ 30Waktu itu susa bésar datang, orang dong sangsara mo mati, sampe dong minta, bilang, ‘Lebe bae, gunung-gunung rubu datang ko tendes ame sang botong su!’ Dong ju omong, bilang, ‘Deng sangsara bagini, lebe bae bukit-bukit kubur ame sang botong su!’a 31Naa, kalo orang bisa bekin susa bagini buat orang yang sonde ada pung sala, apalai deng orang jahat?”† 32Waktu tantara dong bawa sang Yesus tu, dong ju hela bawa dua orang jahat ko mau hukum bekin mati sama-sama deng Dia. 33Dong sampe di satu tampa, nama ‘Tulang Kapala’. Ju dong paku sang Yesus deng itu dua orang jahat di dong satu-satu pung kayu palang. Ais dong tanam kasi badiri itu kayu palang dong. Dong gantong orang jahat satu di Yesus pung sablá kanan, deng yang satu lai di Dia pung sablá kiri. 34[Itu waktu, Yesus sambayang, bilang, “Bapa! Lupa buang ini orang dong pung sala, te dong sonde tau apa yang dong bekin.”]‡ Abis ju, tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Dia pung pakean.b 35Banya orang datang manonton di itu tampa. Orang Yahudi pung bos-bos dong olok-olok sang Yesus, bilang, “Dia su kasi salamat orang laen, ma sonde bisa kasi salamat Dia pung diri sandiri. Kalo Dia ni batúl-batúl Kristus, yang Tuhan Allah su pili memang, na, tenga ko Dia turun sandiri dari itu kayu palang suda.”c 36Itu tantara dong ju ejek sang Dia. Dong kasi minum sang Dia anggor asam,d 37deng batarea olok-olok, bilang, “Kalo lu ni batúl-batúl orang Yahudi pung raja, na, kasi salamat lu pung diri suda!” 38Dong tulis di satu papan, bilang, “Ini orang Yahudi pung raja.” Tarús dong paku itu papan di Yesus pung atas kapala, ko kasi tau alasan dong hukum sang Dia. 39Satu orang jahat yang paku tagantong di Yesus pung sablá ju iko ejek, bilang, “Lu batúl Kristus, ko? Kalo bagitu, na, kasi salamat sang kotong samua su!” 40Ma itu orang jahat satu togor sang dia, bilang, “Weh! Lu ni, sonde taku sang Tuhan Allah, ko? Te lu ju dapa hukum mati sama ke Dia. 41Kotong dua kaná hukum pas deng kotong pung jahat. Ma ini Orang sonde bekin jahat apa-apa.” 42Ju dia omong tamba, bilang, “Yesus, é! Nanti kalo Pak su maso pi Pak pung karaja'an, na, inga sang beta, é.” 43Yesus manyao, bilang, “Beta janji! Ini hari ju, lu maso pi dalam sorga sama-sama deng Beta.” Tuhan Yesus mati (Mateos 27:45-56; Markus 15:33-41; Yohanis 19:28-30) 44-45Itu waktu, su tenga hari. Ma matahari sonde bacaya, ais galáp gulita tutu ame itu tampa sampe jam tiga sore. Di Ruma Sambayang Pusat ada gorden bésar yang tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar yang Paling Barisi. Takuju sa, itu gorden tarobe putus bagi dua.e 46Di Golgota, ju Yesus batarea, bilang, “Bapa! Sakarang Beta sarakan Beta pung roh pi di Bapa pung tangan.” Dia omong abis bagitu, ju Dia pung napas putus memang.f 47Ada komandán tantara Roma yang badiri deka di Yesus pung kayu palang. Waktu dia lia Yesus pung mati tu, ju dia puji Tuhan Allah, bilang, “Waa! Ini Orang batúl-batúl Orang hati lurus, ó!”§ 48Waktu orang banya yang bakumpul di situ dapa lia Yesus pung mati ju, dong manyasal, ais pulang deng hati susa. 49Ma Yesus pung orang dong ada badiri dari jao, ko lia Dia pung mati. Mama-mama yang iko sang Dia dari Galilea sampe di Yerusalem, ju ada di situ.g Dong kubur sang Tuhan Yesus (Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Yohanis 19:38-42) 50-51Waktu Yesus su mati ju, ada satu orang cari jalan ko mau kasi turun Dia pung mayat dari kayu palang. Dia pung nama Yusuf, dari kota Arimatea. Dia pung hati lurus, bekin banya hal yang bae. Dia ada tunggu-tunggu ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung pegang parenta. Dia ju anggota yang dudu urus parkara agama Yahudi, ma dia sonde satuju deng dong pung putusan ko hukum mati sang Yesus. 52Tagal dia mau kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang, dia pi mangada sang gubernor Pilatus ko minta mau urus itu mayat. 53Dapa isin ju, dia pi kasi turun. Ais dia bungkus itu mayat deng kaen alus. Tarús dia pi taro itu mayat dalam satu lobang batu, yang orang baru pahat abis. Itu tampa kubur tu, balóm ada yang pake. 54Yesus pung mati tu, kaná deng hari Jumat. Waktu Yusuf dong su kubur abis tu, hari su sore. Kalo matahari su tanggalám, na, orang Yahudi pung hari sambayang su mulai. 55Itu mama-mama yang datang sama-sama deng Yesus dari Galilea, dong ju pi iko sang Yusuf ko mau tau dia taro itu mayat di kubur mana. 56Lia bae-bae itu kubur pung tampa, ais itu mama dong pulang ko sadia rampe deng minya wangi. Waktu matahari tanggalám, ju dong barenti karjá, iko orang Yahudi pung atoran hari sambayang. Dong tunggu hari sambayang lewat, baru dong mau pi siram Yesus pung mayat.h Tuhan Yesus idop kambali! (Mateos 28:1-10; Markus 16:1-8; Yohanis 20:1-10) 241Hari Minggu amper siang, itu mama dong bawa itu minya wangi deng rampe ko pi Yesus pung kubur. 2Waktu dong sampe di sana, dong dapa lia batu bésar yang dong pake ko tutu itu kubur pung pintu, su taguling pi pinggir. 3Tarús dong maso pi dalam kubur, ma dong sonde dapa lia Yesus pung mayat di situ. 4Jadi dong tabingung-bingung. Takuju sa, ada dua orang yang pake pakean bakilat, datang badiri di dong pung sablá. 5Itu mama dong taku mo mati, ais tondo sampe di tana. Ju itu dua orang tanya, bilang, “Akurang ko bosong datang cari orang yang idop di orang mati dong pung tampa? 6Yesus su sonde ada di sini lai! Te Dia su idop kambali. Mangkali bosong su lupa apa yang Dia parná bilang waktu masi di Galilea, ko? 7Te Dia kasi tau memang, bilang, nanti dong jual buang Manusia Tulen pi orang jahat pung tangan. Ais dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ma dia pung lusa, Dia su idop kambali.”a 8Dengar bagitu, baru dong dapa inga Yesus pung omong dolu tu. 9Ju dong pulang capát-capát, ko kasi tau samua-samua sang Yesus pung ana bua yang sablás orang, deng orang-orang laen yang iko sang Dia. 10(Mama-mama yang pi kubur tu, andia Yakobis pung mama Maria, deng Maria dari kampong Magdala. Ada ju Yohana deng barapa mama laen lai. Dong tu yang pi carita ini samua kasi Yesus pung utusan dong.) 11Ma waktu ana bua dong dengar itu carita, dong pikir itu mama dong omong kosong sa. 12Ma Petrus bangun ko lari-lari pi kubur. Sampe di sana, dia lia maso pi dalam itu kubur, ma dia cuma dapa lia kaen bungkus mayat sa. Tarús dia pulang deng pikir-pikir bilang, “Ini su karmana, é?”* Dua ana bua katumu sang Tuhan Yesus di jalan pi Emaus (Markus 16:12-13) 13Itu hari ju, Yesus pung ana bua dua pi di satu kampong, nama Emaus. Dia pung jao kira-kira 11 kilo dari kota Yerusalem.† 14Dong bajalan deng ba'omong Yesus pung mati. 15Takuju sa, Yesus sandiri deka-deka sang dong dua, ais jalan sama-sama deng dong. 16Ma dong sonde kanál, kalo, Dia tu, Yesus, te Tuhan ada bekin ko dong jang kanál. 17Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong dua ni, asik ba'omong apa, é?” Dengar bagitu, ju dong dua badiri. Dong pung muka tingka ke susa sakali. 18Ais, yang pung nama Kleopas, tanya sang Dia, bilang, “Pak ni, tingka ke orang baru yang sonde tau apa-apa yang baru-baru ni jadi di Yerusalem, ko?” 19Ju Yesus tanya, bilang, “Ada apa tu?” Dong manyao, bilang, “Ko Yesus, dari Nasaret tu! Dia tu batúl-batúl Tuhan Allah pung jubir. Deng Tuhan kasi kuasa sang Dia ko bekin tanda heran macam-macam. Dia ju pintar ajar orang. Orang dong samua sanáng deng Dia. Deng Tuhan ju sanáng deng Dia. 20Ma tau-tau, te botong pung kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat tangkap ame sang Dia. Tarús dong sarakan sang Dia pi gubernor ko hukum mati sang Dia. Ais dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang. 21Mula-mula botong samua harap, bilang, Dia tu, Kristus, yang datang kasi lapás botong pung bangsa dari orang pamarenta Roma yang tendes sang botong. Ma hari Jumat baru-baru ni, dong su bunu sang Dia. 22Sakarang, botong su tamba bingung. Te tadi botong pung mama dong datang lapor, bilang, pagi-pagi dong ada pi kubur. 23Ma dong carita, bilang, Yesus pung mayat su ilang. Ais dong dapa lia Tuhan Allah pung ana bua dari sorga, yang kasi tau sang dong, bilang, Yesus su idop kambali! 24Dengar bagitu, ju botong pung kawan barapa orang lari pi kubur. Ais dong ju dapa lia sama ke itu mama-mama dong pung omong tu. Dong sonde dapa lia Yesus pung mayat ju.” 25Dong dua carita abis bagitu, ju Yesus togor sang dong, bilang, “Bosong pung bodo lai! Akurang ko bosong sonde mau parcaya apa yang Tuhan pung jubir dong su kasi tau memang dari dolu! 26Te dong su tulis, bilang, Kristus tu, musti dapa sangsara macam bagitu, baru Dia tarima hormat deng kuasa yang hebat.” 27Tarús Yesus ajar sang dong, samua yang Tuhan pung jubir dong su tulis memang so'al Kristus. Mulai dari ba'i Musa pung tulisan, sampe deng jubir-jubir laen dong pung. 28Waktu dong su amper sampe di Emaus, ju Yesus bekin tingka ke Dia mau jalan tarús. 29Ma dong dua minta, bilang, “Papa! Tenga manumpang sa deng botong ini malam, te matahari su mau tanggalám ni.” Ju Yesus maso sama-sama deng dong pi dalam ruma. 30Waktu dong dudu mau makan, ju Yesus ame roti satu balok. Tarús Dia sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ais Dia bekin pica-pica itu roti. Waktu Dia sorong itu roti kasi dong dua, 31baru dong dua kanál, bilang, itu, Yesus. Ma takuju ju, Dia ilang dari dong pung muka! 32Ju dong dua ba'omong, bilang, “Waa! Waktu dengar Dia omong bekin taráng jubir dong pung tulisan tadi, kotong rasa tingka ke kotong pung hati ada manyala-manyala.” 33Itu waktu ju, dong dua bangun ko pulang memang pi Yerusalem. Dong katumu deng Yesus pung ana bua sablás orang, deng orang laen dong yang ada bakumpul di situ. 34Ju itu ana bua dong kasi tau sang dong dua, bilang, “Memang batúl! Tuhan Yesus su idop kambali! Tadi Dia kasi tunju diri sang bu Pe'u.”‡ 35Ais, itu dua orang ju carita samua yang jadi di jalan, sampe dong dua bisa kanál sang Yesus waktu Dia bekin pica-pica roti. Tuhan Yesus tunju muka sang ana bua dong (Mateos 28:16-20; Markus 16:14-18; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8) 36Waktu dong masi bacarita bagitu, takuju sa, Yesus sandiri su badiri di dong pung teng-tenga. Dia kasi salam sang dong, bilang, “Saloom!” 37Ma dong takuju deng taku, te dong kira itu hantu. 38Ma Yesus omong, bilang, “Akurang ko bosong taku bagini? Bosong sonde parcaya, bilang, ini Beta yang su idop kambali, ko? 39Coba lia Beta pung tangan deng kaki. Ini Beta. Sorong tangan ko raba sandiri sa! Biar bosong parcaya, bilang, ini Beta, bukan hantu. Te hantu sonde ada pung badan, ma bosong samua bisa lia Beta pung badan, to?!” 40Masi omong bagitu ju, Dia kasi lia sang dong bakás luka di Dia pung tangan deng kaki. 41Dong sanáng mo mati, tagal Yesus su idop kambali. Cuma dong babingung, te dong sonde bisa mangarti karmana ko bisa jadi bagitu. Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Bosong makan apa di sini, é?” 42Ju dong sorong kasi sang Dia ikan panggang sapotong. 43Yesus tarima itu ikan, ais Dia makan di dong pung muka. 44Tarús Dia omong, bilang, “Karmana? Bosong masi inga waktu Beta sama-sama deng bosong dolu? Beta kasi tau tempo hari, bilang, samua yang Tuhan Allah pung jubir dong tulis so'al Beta tu, musti jadi. Andia, dari ba'i Musa, dari jubir laen dong, deng dari buku Lagu Puji dong.” 45Abis ju, Dia buka bekin taráng ko dong mangarti batúl Tuhan pung Tulisan Barisi pung arti. 46Dia omong tamba, bilang, “Tuhan pung jubir dong su tulis, bilang, Kristus, yang Tuhan kirim datang tu, musti dapa sangsara macam-macam, ais Dia mati. Ma nanti dia pung lusa, Dia idop kambali. Ko dong su tulis samua na! 47Sakarang Beta kasi kuasa ko bosong bawa ini Kabar Bae ni pi di samua bangsa, mulai dari Yerusalem sini. Kasi tau sang dong, bilang, orang yang mangaku sala deng kambali pi di Tuhan, nanti Tuhan hapus buang itu sala dong samua. 48Bosong musti jadi saksi ko carita, bilang, Beta dapa sangsara, ais mati, tarús idop kambali. 49Nanti Beta kirim datang Roh yang Barisi, yang Beta pung Bapa su janji. Ma bosong musti tunggu sa di kota Yerusalem sini, sampe tarima kuasa dari sorga.b Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (Markus 16:19-20; Utusan dong pung Carita 1:9-11) 50Satu hari, Yesus bawa sang dong kaluar kota. Waktu dong sampe deka deng kampong Betania, Dia angka tangan ko omong kasi berkat sang dong.c 51Dia masi omong kasi berkat bagitu, ju Dia ta'angka nae pi sorga. 52Lia bagitu ju, dong samua tikam lutut ko sémba sang Dia. Ais dong pulang pi Yerusalem deng hati talalu sanáng. 53Tiap hari dong bakumpul di Ruma Sambayang Pusat ko angka puji sang Tuhan Allah. Pak Teo! Beta pung carita sampe sini dolo. Saloom, Lukas *1:1: Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti, bilang, ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini Lukas pung buku partama yang dia tulis kasi sang Teofilus. †1:31: Dalam bahasa Ibrani, Yeshua pung arti, bilang ‘Tuhan Allah kasi salamat orang’. ‘Yeshua’ tu, andia Yesus dalam bahasa Yunani. Lia ju Mateos 1:21. ‡1:33: Bahasa Yunani tulis, bilang, ‘Dia parenta sang Yakob pung ruma’. Dia pung maksud, bilang, ‘Dia parenta sang orang Isra'el dong’. *3:1-2: Pamarenta Roma pake satu orang Yahudi, nama Yosefus , ko tulis sajara Isra'el di ini jaman. Dia ju tulis so'al orang yang pegang parenta deng dong pung kelu. Andia ko kotong tau, bilang, Herodes di sini, pung nama laen, andia Herodes Antipas . Dia pung bapa, andia Herodes Bésar (Mateos 2:1-22; Lukas 1:5). Filipus di sini, andia Herodes Antipas pung kaka. Filipus pung bapa, andia Herodes Bésar; dia pung mama, nama Kleopatra dari Yerusalem. Dia kawin deng Salome, andia Herodias pung ana. Di ayat 3:19 di bawa, ada Filipus laen. Dia tu, Herodes Antipas pung adi. Dia pung bapa, Herodes Bésar ju; ma dia pung mama, nama Mariamne. Dia kawin deng Herodias. Dong dua pung ana nona, nama Salome. Ma dia pung kaka Herodes Antipas rampas ame dia pung bini. (Mateos 14:3; Markus 6:17; Lukas 3:19). †3:16: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, ‘mau buka dia pung tali sapatu sa ju, beta sonde pantas.’ Dia pung arti, bilang, Yohanis cuma orang kici sa, biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru ju, dia rasa sonde pantas. ‡3:19-20: Baca catatan kaki di Lukas 3:1-2. Lia ju Mateos 14:3-4; Markus 6:17-18. *5:1: Alkitab bahasa Yunani bilang ‘di dano Genesaret pung pinggir’. Dano Genesaret pung nama laen, andia dano Galilea. †5:8-10: Simon, ko Petrus, ko Simon Petrus, itu nama dari satu orang sa. ‡5:27: Lewi pung nama laen, Mateos. §5:38: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.” *6:15: Partei Selot ni, ada cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Dong ju kasi nama ini partei, bilang, ‘Patriot’. *8:26: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae tulis, bilang, ‘Gerasa’. Ada tulisan saparu yang tulis, bilang, ‘Gadara’. Deng ada saparu lai yang tulis, bilang, ‘Gergesa’. †8:43: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis “Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong, ko pake bayar kasi dokter-dokter.” *9:7: Herodes Antipas tu, Herodes Bésar pung ana. Herodes Bésar tu, yang parenta bunu bekin mati ana-ana kici di Betlehem pas Tuhan Yesus pung lahir. Lia Mateos 2:16-18. †9:22: Bahasa Yunani pung cara itong hari, andia, ini hari = hari partama; beso = hari kadua; lusa = hari katiga. Jadi, Tuhan Yesus pung mati, itong hari partama (Jumat Agung), deng Dia pung idop kambali, itong hari katiga, andia lusa (Minggu Paska). ‡9:53: Orang Samaria pung tampa sémba sang Tuhan ada di gunung Gerisim di dong pung da'era. Dong su lama baparkara deng orang Yahudi yang sémba sang Tuhan Allah di kota Yerusalem. *10:1: Tulisan Bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’. †10:13: Bahasa Indonesia tulis ‘Khorazim’. Yang asli pung, dari bahasa Yunani tulis ‘Choradzin’. ‡10:17: Tulisan bahasa Yunani saparu ada tulis, bilang, ‘ana bua 72 orang’. Saparu lai, bilang, ‘ana bua 70 orang’. Terjemahan moderen dong, banya yang pili ‘72’. §10:35: Bahasa Yunani tulis, bilang, “dua denari”. *11:33: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde tulis, bilang, “ais tutu ame deng bakul”. *13:6: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila bahasa Yunani sukei . Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Alkitab, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. †13:21: Bahasa Yunani bilang tarigu 3 sata . Satu sata, kira-kira 12 liter. Jadi, 3 sata, 36 liter tarigu. *15:8: Bahasa Yunani bilang 10 drakma . Satu drakma, andia tukang pung gaji satu hari. *16:6: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 batos ’. Satu batos, andia 35-40 liter. †16:7: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘100 koros ’. Satu koros, andia 390 liter. *17:5: Tulisan bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “utusan”. Lukas suka tulis “utusan” kasi Tuhan Yesus pung ana bua 12 orang dong. †17:36: Ayat 36 sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani yang paling bae dong. *18:38: ‘Raja Daud pung turunan’ tu, satu judul kasi ‘Kristus’, andia Orang yang Tuhan su janji dari dolu. Deng bagitu, ini orang buta mangaku, bilang, Yesus tu, Kristus. *19:4: Tulisan bahasa Yunani bilang ini pohon sukomorea . Jenis pohon itu sonde ada di Indonesia sablá timur. †19:13: Tulisan bahasa Yunani bilang dia kasi dong, ‘10 mina ’. Satu mina , andia 100 denari , ko satu tukang pung gaji 100 hari karjá. ‡19:35: Di sana, orang bésar nae kuda, ma orang kici nae keledai. Tuhan Yesus nae keledai tu, jadi tanda Dia pung randá hati. Di Sakaria 9:9, ju ada satu janji yang bilang orang Isra'el pung raja nanti mau datang nae keledai. *22:31: Di tulisan bahasa Yunani, dong subu Petrus pung nama laen, andia Simon. †22:43-44: Tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae sonde tulis ayat 43-44 ni. *23:17: Ayat dalam kurung ni, sonde ada di tulisan bahasa Yunani yang paling tua dong. †23:31: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “Kalo orang bisa bekin bagini kasi pohon yang masi idop, apalai deng pohon yang su mati.” ‡23:34a: Kalimat dalam kurung ni, sonde ada dalam banya tulisan bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae. §23:47: Kata bahasa Yunani di sini, dia pung arti ju bisa bilang, “Ini Orang sonde ada pung sala.” *24:12: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde tulis ini ayat 12. †24:13: Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, “60 stadia dari Yerusalem”. 60 stadia tu, sama deng 11,1 kilo. ‡24:34: Tulisan bahasa Yunani bilang ‘Simon’ di sini. Simon tu, andia Petrus pung nama laen. a1:5: 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:10; Kaluar dari Masir 7:7 b1:15: Daftar Sensus 6:3 c1:17: Maleaki 4:5-6 d1:19: Daniel 8:16, 9:21 e1:27: Mateos 1:18 f1:32-33: 2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7 g1:37: Carita Mula-mula 18:14 h1:48: 1 Samuel 1:11 i1:52: Ayub 5:11, 12:19 j1:46-55: Carita Mula-mula 17:7; 1 Samuel 2:1-10 k1:59: Kapala Agama dong pung Atoran 12:3 l1:76: Maleaki 3:1 m1:79: Yesaya 9:2 a2:21: Lukas 1:31, Kapala Agama dong pung Atoran 12:3 b2:22: Kapala Agama dong pung Atoran 12:1-8 c2:23: Kaluar dari Masir 13:2,12 d2:22-24: Kapala Agama dong pung Atoran 12:6-8 e2:32: Yesaya 42:6, 49:6, 52:10 f2:39: Mateos 2:23 g2:41: Kaluar dari Masir 12:1-27, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:1-8 h2:52: 1 Samuel 2:26, Kata-kata Mutiara 3:4 a3:4-6: Yesaya 40:3-5 b3:7: Mateos 12:34, 23:33 c3:8: Yohanis 8:33 d3:9: Mateos 7:19 e3:12: Lukas 7:29 f3:22: Carita Mula-mula 22:2, Lagu Puji dong 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 9:35 a4:4: Carita Ulang so'al Jalan Idop 8:3, Mateos 4:4 b4:8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:13 c4:10-11: Lagu Puji dong 91:11-12 d4:12: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:16 e4:18-19: Yesaya 61:1-2 f4:24: Markus 6:4; Yohanis 4:44 g4:25-26: 1 Raja-raja dong 17:1, 8-16 h4:27: 2 Raja-raja dong 5:1-14 i4:32: Mateos 7:28-29 a5:1-3: Mateos 13:1-2, Markus 3:9-10, 4:1 b5:5: Yohanis 21:3 c5:6: Yohanis 21:6 d5:14: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32 e5:30: Lukas 15:1-2 a6:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:25 b6:3-4: 1 Samuel 21:1-6; Kapala Agama dong pung Atoran 24:9 c6:22: 1 Petrus 4:14 d6:23: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 36:16, Utusan dong pung Carita 7:52 e6:31: Mateos 7:12 f6:39: Mateos 15:14 g6:40: Mateos 10:24-25, Yohanis 13:16, 15:20 h6:44: Mateos 12:33 i6:45: Mateos 12:34 a7:22: Yesaya 35:5-6, 61:1 b7:27: Maleaki 3:1 c7:29-30: Mateos 21:32, Lukas 3:12 d7:37-38: Mateos 26:7, Markus 14:3, Yohanis 12:3 a8:2-3: Mateos 27:55-56, Markus 15:40-41, Lukas 23:49 b8:10: Yesaya 6:9-10 c8:16: Mateos 5:15, Lukas 11:33 d8:17: Mateos 10:26, Lukas 12:2 e8:18: Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 19:26 a9:3-5: Lukas 10:4-11; Utusan dong pung Carita 13:51 b9:7-8: Mateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19 c9:13-14: Mateos 14:21 d9:19: Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 e9:20: Yohanis 6:68-69 f9:23: Mateos 10:38, Lukas 14:27 g9:24: Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25 h9:28-35: 2 Petrus 1:17-18; Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22 i9:46: Lukas 22:24 j9:48: Mateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20 k9:54: 2 Raja-raja dong 1:9-16 l9:61: 1 Raja-raja dong 19:20 a10:2: Mateos 9:37-38 b10:3: Mateos 10:16 c10:5-8: 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18 d10:4-11: Mateos 10:7-14, Markus 6:8-11, Lukas 9:3-5; Utusan dong pung Carita 13:51 e10:12: Carita Mula-mula 19:24-28, Mateos 10:15, 11:24 f10:13: Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1--28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4 g10:15: Yesaya 14:13-15 h10:16: Mateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, Yohanis 13:20 i10:19: Lagu Puji dong 91:13 j10:22: Yohanis 3:35, 10:15 k10:27: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18, Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:5 l10:25-28: Mateos 22:35-40, Markus 12:28-34; Kapala Agama dong pung Atoran 18:5 m10:33-34: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 28:15 n10:38-39: Yohanis 11:1 a11:15: Mateos 9:34, 10:25 b11:16: Mateos 12:38, 16:1, Markus 8:11 c11:23: Markus 9:40 d11:29-30: Mateos 16:4, Markus 8:12; Yunus 3:4 e11:31: 1 Raja-raja dong 10:1-10, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:1-12 f11:32: Yunus 3:5 g11:33: Mateos 5:15, Markus 4:21, Lukas 8:16 h11:42: Kapala Agama dong pung Atoran 27:30 i11:51: Carita Mula-mula 4:8, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:20-21 a12:1: Mateos 16:6, Markus 8:15 b12:2: Markus 4:22, Lukas 8:17 c12:10: Mateos 12:32, Markus 3:29 d12:11-12: Mateos 10:19-20, Markus 13:11, Lukas 21:14-15 e12:27: 1 Raja-raja dong 10:4-7, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 9:3-6 f12:35-36: Mateos 25:1-13; Markus 13:34-36 g12:39-40: Mateos 24:43-44 h12:50: Markus 10:38 i12:53: Mika 7:6 a13:14: Kaluar dari Masir 20:9-10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:13-14 b13:27: Lagu Puji dong 6:9 c13:28: Mateos 22:13, 25:30 d13:28-29: Mateos 8:11-12 e13:30: Mateos 19:30, 20:16, Markus 10:31 f13:35: Lagu Puji dong 118:26 a14:5: Mateos 12:11 b14:8-10: Kata-kata Mutiara 25:6-7 c14:11: Mateos 23:12, Lukas 18:14 d14:26: Mateos 10:37 e14:27: Mateos 10:38, 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23 a15:1-2: Lukas 5:29-30 a16:13: Mateos 6:24 b16:16: Mateos 11:12-13 c16:17: Mateos 5:18 d16:18: Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11 a17:3: Mateos 18:15 b17:14: Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32 c17:26: Carita Mula-mula 6:5-8 d17:27: Carita Mula-mula 7:6-24 e17:28-29: Carita Mula-mula 18:20--19:25 f17:31: Mateos 24:17-18, Markus 13:15-16 g17:32: Carita Mula-mula 19:26 h17:33: Mateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, Yohanis 12:25 a18:14: Mateos 23:12, Lukas 14:11 b18:20: Kaluar dari Masir 20:12-16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16-20 a19:10: Mateos 18:11 b19:26: Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18 c19:11-27: Mateos 25:14-30 d19:38: Lagu Puji dong 118:26 e19:46: Yesaya 56:7, Yeremia 7:11 f19:47: Lukas 21:37 a20:9: Yesaya 5:1 b20:17: Lagu Puji dong 118:22 c20:27: Utusan dong pung Carita 23:8 d20:28: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:5 e20:37: Kaluar dari Masir 3:6 f20:42-43: Lagu Puji dong 110:1 a21:14-15: Lukas 12:11-12 b21:22: Hosea 9:7 c21:25: Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:31, Dunya Model Baru 6:12-13 d21:27: Daniel 7:13, Dunya Model Baru 1:7 e21:37: Lukas 19:47 a22:1: Kaluar dari Masir 12:1-27 b22:20: Yeremia 31:31-34 c22:21: Lagu Puji dong 41:10 d22:24: Mateos 18:1, Markus 9:34, Lukas 9:46 e22:25-26: Mateos 10:42-44; 20:25-27; 23:11, Markus 9:35 f22:27: Yohanis 13:12-15 g22:30: Mateos 19:28 h22:35: Mateos 10:9-10, Markus 6:8-9, Lukas 9:3, 10:4 i22:37: Yesaya 53:12 j22:53: Lukas 19:47, 21:37 k22:69: Lagu Puji dong 110:1 a23:30: Hosea 10:8, Dunya Model Baru 6:16 b23:34b: Lagu Puji dong 22:19 c23:35: Lagu Puji dong 22:8 d23:36: Lagu Puji dong 69:22 e23:45: Kaluar dari Masir 26:31-33 f23:46: Lagu Puji dong 31:5 g23:49: Lukas 8:2-3 h23:56: Kaluar dari Masir 20:10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:14 a24:6-7: Mateos 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33 b24:49: Yoel 2:28-29; Yohanis 14:16-17; Utusan dong pung Carita 1:4 c24:50-51: Utusan dong pung Carita 1:9-11 ================= john yohanis Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Yohanis (©2007 UBB-GMIT) 1. Yesus tu, sapa? (1:1 - 1:18) 2. Yohanis Tukang Sarani kasi tunju sang Tuhan Yesus (1:19 - 1:28) 3. Tuhan Yesus tu, sama ke Tuhan Allah pung Domba Ana (1:29 - 1:34) 4. Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua partama dong (1:35 - 1:42) 5. Tuhan Yesus pange sang Filipus deng Natanel (1:43 - 1:51) 6. Pesta kawin di kampong Kana (2:1 - 2:12) 7. Tuhan Yesus usir buang orang dari Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat (2:13 - 2:22) 8. Tuhan Yesus tau samua orang pung dalam hati (2:23 - 2:25) 9. Tuhan Yesus ba'omong deng Nikodemus (3:1 - 3:21) 10. Tuhan Yesus deng Yohanis Tukang Sarani (3:22 - 3:30) 11. Orang yang turun datang dari sorga (3:31 - 3:36) 12. Tuhan Yesus ba'omong deng satu parampuan di Samaria (4:1 - 4:42) 13. Tuhan Yesus bekin bae satu pagawe pung ana (4:43 - 4:54) 14. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu di kolam Batesda (5:1 - 5:17) 15. Tuhan Yesus mangaku diri, bilang, Dia tu, Tuhan Allah pung Ana (5:18 - 5:29) 16. Ada banya saksi yang kasi tau so'al Tuhan Yesus (5:30 - 5:47) 17. Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (6:1 - 6:15) 18. Tuhan Yesus jalan di atas aer (6:16 - 6:21) 19. Orang dong ada cari-cari sang Tuhan Yesus (6:22 - 6:24) 20. Tuhan Yesus sama ke Roti yang bawa idop (6:25 - 6:59) 21. Banya orang ondor diri dari Tuhan Yesus (6:60 - 6:71) 22. Tuhan Yesus deng Dia pung adi-adi dong (7:1 - 7:9) 23. Tuhan Yesus iko hari bae agama Yahudi (7:10 - 7:24) 24. Tuhan Yesus tu, andia Kristus, ko? (7:25 - 7:31) 25. Dong suru orang pi tangkap sang Tuhan Yesus (7:32 - 7:36) 26. Aer yang bawa idop (7:37 - 7:39) 27. Orang dong mulai tabagi-bagi tagal Tuhan Yesus (7:40 - 7:44) 28. Orang Yahudi pung bos-bos sonde parcaya sang Tuhan Yesus (7:45 - 7:52) 29. Satu parampuan yang maen serong (7:53 - 8:11) 30. Tuhan Yesus sama ke taráng kasi orang di ini dunya (8:12 - 8:20) 31. “Nanti Beta pi di satu tampa yang bosong sonde bisa iko” (8:21 - 8:30) 32. “Bosong ni, andia ba'i Abraham pung turunan dong” (8:31 - 8:38) 33. “Bosong pung bapa tu, andia setan pung bos” (8:39 - 8:47) 34. “Ba'i Abraham balóm ada, ma Beta su ada lebe dolo” (8:48 - 8:59) 35. Tuhan Yesus bekin bae satu orang buta (9:1 - 9:12) 36. Orang Farisi dong pareksa orang yang parná buta tu (9:13 - 9:34) 37. Orang yang hati buta (9:35 - 9:41) 38. Umpama so'al gambala deng dia pung domba (10:1 - 10:6) 39. Tuhan Yesus sama ke gambala yang bae (10:7 - 10:21) 40. Orang Yahudi pung bos-bos sonde mau tarima sang Tuhan Yesus (10:22 - 10:42) 41. Lasarus pung mati (11:1 - 11:16) 42. Tuhan Yesus pi Betania, ais hibur sang Marta (11:17 - 11:27) 43. Tuhan Yesus manangis (11:28 - 11:37) 44. Lasarus idop kambali (11:38 - 11:44) 45. Dong ator siasat ko mau bunu sang Tuhan Yesus (11:45 - 11:57) 46. Maria po'a minya wangi di Tuhan Yesus pung kaki (12:1 - 12:8) 47. Kapala agama pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Lasarus (12:9 - 12:11) 48. Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem sama ke orang bésar (12:12 - 12:19) 49. Ada barapa orang Yunani yang mau katumu deng Tuhan Yesus (12:20 - 12:26) 50. Tuhan Yesus kasi tau memang so'al Dia pung mati (12:27 - 12:36) 51. Orang Yahudi dong sonde parcaya sang Tuhan Yesus (12:37 - 12:43) 52. Tuhan Yesus pung Kata-kata kasi tunju orang pung asli (12:44 - 12:50) 53. Tuhan Yesus cuci Dia pung ana bua dong pung kaki (13:1 - 13:20) 54. Tuhan Yesus kasi tau memang, bilang, ada yang nanti jual buang sang Dia (13:21 - 13:30) 55. Parenta yang baru (13:31 - 13:35) 56. Tuhan Yesus kasi tau memang, bilang, Petrus mau manyangkal sang Dia (13:36 - 13:38) 57. Sonde ada jalan laen lai ko babae deng Bapa; cuma lewat Yesus sandiri sa (14:1 - 14:14) 58. Tuhan Yesus janji mau kirim datang Tuhan Allah pung Roh (14:15 - 14:31) 59. Tuhan Yesus sama ke anggor pung pohon (15:1 - 15:17) 60. Orang di ini dunya binci sang Tuhan Yesus pung orang dong (15:18 - 16:4) 61. Tuhan pung Roh pung karjá (16:5 - 16:15) 62. Bosong pung hati musti susa dolo, ais nanti baru kambali jadi sanáng (16:16 - 16:24) 63. Tuhan Yesus su kasi kala samua kuasa di ini dunya (16:25 - 16:33) 64. Tuhan Yesus sambayang kasi sang Dia pung diri (17:1 - 17:26) 65. Dong tangkap ame sang Tuhan Yesus (18:1 - 18:11) 66. Dong antar Tuhan Yesus ko pi mangada sang kapala agama dong pung bos bésar (18:12 - 18:14) 67. Petrus manyangkal, bilang, dia sonde kanál sang Tuhan Yesus (18:15 - 18:18) 68. Kapala agama dong pung bos bésar pareksa sang Tuhan Yesus (18:19 - 18:24) 69. Petrus manyangkal ulang sang Tuhan Yesus lai (18:25 - 18:27) 70. Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus (18:28 - 18:38a) 71. Dong putus hukuman mati kasi sang Tuhan Yesus (18:38b - 19:16a) 72. Dong paku tagantong Tuhan Yesus di kayu palang (19:16b - 19:24) 73. Tuhan Yesus suru Yohanis ko jaga Dia pung mama (19:25 - 19:27) 74. Tuhan Yesus pung mati (19:28 - 19:37) 75. Dong kubur sang Tuhan Yesus (19:38 - 19:42) 76. Tuhan Yesus idop kambali! (20:1 - 20:29) 77. Ini buku pung maksud (20:30 - 20:31) 78. Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua tuju orang (21:1 - 21:14) 79. Tuhan Yesus ba'omong deng Petrus (21:15 - 21:19) 80. Ana bua yang Tuhan Yesus sayang (21:20 - 21:23) 81. Yohanis tutu dia pung tulisan (21:24 - 21:25) Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Yohanis Yesus tu, sapa? 11Mula-mula, Tuhan Allah pung Kata-kata su ada. Tuhan pung Kata-kata tu, sama deng satu Orang. Itu Orang ada sama-sama deng Tuhan Allah. Deng Dia ju, andia Tuhan Allah. 2Waktu langit deng bumi balóm jadi, itu Orang su ada memang sama-sama deng Tuhan Allah. 3Tuhan bekin jadi samua-samua, pake Dia pung Kata-kata tu. Sonde ada satu barang ju yang jadi, kalo itu Orang sonde bekin. 4Dia tu, akar dari idop. Jadi, orang yang dapa idop yang batúl, dong idop dari Dia. Dia ju sama ke Taráng yang bacaya, ko orang yang idop di itu Taráng, bisa lia deng mangarti. 5Itu Taráng tu, basinar tambús maso di galáp; deng galáp sonde bisa tahan ame itu Taráng. Te itu Taráng bacaya tarús. 6Naa, ada satu orang laen, nama Yohanis. Tuhan Allah ju utus sang dia,a 7ko jadi saksi yang kasi tau orang so'al itu Taráng. Ko biar samua orang bisa parcaya sang Tuhan, tagal Yohanis pung omong tu. 8Yohanis ni, bukan itu Taráng. Ma Tuhan utus sang dia ko kasi tau orang so'al itu Taráng. 9Te, itu Orang yang jadi Taráng batúl, mau datang di ini dunya. Itu Taráng bekin kantara hal-hal yang batúl kasi samua orang. 10Biar Dia su bekin jadi, samua yang ada di dunya, ma orang di ini dunya sonde kanál ame sang Dia waktu Dia datang tenga di sini. 11Biar Dia datang tenga deng Dia pung orang sandiri dong, ma dong sonde mau tarima ame sang Dia. 12Biar bagitu, ma samua orang yang tarima deng parcaya sang Dia, Tuhan kasi hak sang dong ko jadi Dia pung ana-ana. 13Itu sama ke dong su lahir kambali. Ma dong pung lahir baru tu, bukan sama ke orang barana ana. Deng bukan dari satu laki-laki yang kapingin dapa turunan. Te dong jadi Tuhan pung ana-ana, tagal Tuhan yang kasi dong itu idop baru. 14Ais, ‘Tuhan pung Kata-kata’ tu, ju lahir jadi manusia. Dia idop di kotong pung teng-tenga. Kotong dapa lia Dia pung hebat. Dia hebat bagitu, tagal Dia tu, Tuhan Allah pung Ana satu biji. Dia suka kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong, tagal Dia pung sifat memang bagitu. Deng samua yang Dia kasi tau so'al Tuhan Allah, memang batúl. 15Naa, Yohanis tu, kasi tau so'al ini Orang. Dia batarea, bilang, “Dengar, é! Dia ni, yang beta su carita, bilang, ‘Nanti satu Orang mau datang. Dia tu, lebe hebat dari beta. Te beta balóm lahir, Dia su ada lebe dolo na!’” 16Yohanis omong bagitu, tagal itu Orang talalu suka kasi tunju Dia pung hati bae. Deng Dia maen bekin ulang bagitu tarús kasi kotong samua. 17Dolu-dolu, ba'i Musa yang kasi turun Tuhan pung Atoran sang kotong pung nene-moyang. Ma sakarang, itu Orang, andia Yesus Kristus, yang kasi tunju Tuhan pung hati bae sang kotong. Deng samua yang Dia kasi tau so'al Tuhan Allah, memang batúl. 18Sonde parná ada satu orang ju yang lia batúl-batúl sang Tuhan Allah. Ma Dia pung Ana satu biji yang Dia sayang tu, yang su kasi tunju sang kotong Tuhan Allah pung hati. Itu Ana tu, ada di Dia pung Bapa pung sablá. Te Dia ju, andia Tuhan Allah. Yohanis Tukang Sarani kasi tunju sang Tuhan Yesus (Mateos 3:1-12; Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18) 19Satu kali, orang Yahudi pung bos-bos di Yerusalem utus barapa kapala agama, deng barapa orang dari suku Lewi yang biasa layani di Ruma Sambayang Pusat. Dong pi di kali Yarden pung sablá* ko tanya sang Yohanis Tukang Sarani, bilang, “Lu ni, Kristus yang Tuhan su janji mau kirim datang, ko?” Ais dia kasi tau sang dong, bilang, dia tu, sapa. 20Dia mangaku taráng-taráng, bilang, “Sonde. Beta ni, bukan Kristus.” 21Ju dong tanya lai, bilang, “Kalo bagitu, lu ni, sapa? Ba'i Elia, ko?” Dia manyao, bilang, “Sonde ju.” Tarús dong tanya lai, bilang, “Jang sampe lu ni, Tuhan pung jubir satu yang laen, ko?” Dia manyao, bilang, “Sonde ju.”b 22Ais itu, ju dong tanya lai, bilang, “Naa, kalo bagitu, lu ni, sapa? Kasi tau dolo! Te botong musti kambali pi lapor sang bos-bos yang utus sang botong. Tolong, do!” 23Ju dia omong iko apa yang ba'i Yesaya parná tulis, bilang, “Beta ni, andia itu orang yang batarea di tampa sunyi, bilang, ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko tarima Tuhan pung datang! Bekin rata jalan ko sambut sang Dia.’”c 24Di teng-tenga itu orang yang datang dari Yerusalem dong, ada ju barapa orang dari partei agama Farisi. 25Ais dong tanya sang Yohanis, bilang, “Bagini. Kalo lu bukan Kristus, bukan ba'i Elia, deng bukan Tuhan pung jubir satu, akurang ko lu ada sarani orang? Lu dapa hak dari mana?” 26Ju Yohanis manyao, bilang, “Beta ni, sarani orang cuma pake aer sa. Ma su ada satu Orang di bosong pung teng-tenga yang bosong sonde kanál. 27Dia tu, lebe hebat dari beta, biar beta yang mulai ajar orang lebe dolo. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.”† 28Ini hal dong samua jadi di Betania, di kali Yarden pung sablá. Yohanis deng dia pung ana bua dong ada sarani orang di situ.‡ Tuhan Yesus tu, sama ke Tuhan Allah pung Domba Ana 29Dia pung beso, Yohanis lia Yesus ada jalan datang pi di dia. Ju dia omong, bilang, “Lia itu Orang di sana do! Dia tu, Tuhan Allah pung Domba Ana yang jadi korban ko hapus buang orang di ini dunya pung sala-sala dong. 30Ini Orang ni, yang beta su kasi tau sang bosong kamaren, bilang, ‘Nanti ada satu Orang yang muncul datang. Dia tu, lebe hebat dari beta, tagal Dia su ada lebe dolo dari beta.’ 31Dolu, beta sonde tau, kalo Dia tu, Kristus. Biar bagitu, ma beta su tau beta musti kasi kanál sang Dia di orang Isra'el dong. Tagal itu, beta datang ko sarani orang pake aer. 32-33Tuhan Allah utus sang beta ko sarani orang pake aer. Dia ju kasi tau sang beta, bilang, ‘Nanti satu Orang mau datang di lu. Ais, Beta pung Roh turun datang tenga di Dia. Itu Orang tu, yang nanti bawa Beta pung Roh Barisi, ko kasi kuasa sang Beta pung orang dong.’ Waktu itu Orang datang, beta sonde kanál langsung sang Dia. Ma waktu beta ada lia Tuhan pung Roh turun datang dari langit sama ke burung pompa, ko tenga di Dia, baru beta kanál sang Dia, bilang, ‘Ini Dia, itu Orang tu!’ 34Beta lia itu hal dong deng beta pung mata biji sandiri. Ais beta kasi tau sang bosong, bilang, ‘Itu Orang yang ada datang tu, andia Tuhan Allah pung Ana!’” Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua partama dong 35Dia pung beso, Yohanis ada badiri deng dia pung ana bua, dua orang. 36Waktu Yohanis lia Yesus ada jalan lewat di situ, dia kasi tau, bilang, “Lia do! Te Dia tu, Tuhan Allah pung Domba Ana yang nanti jadi korban!” 37Ais ju, Yohanis pung ana bua dua orang yang dengar dia pung omong tu, kasi tenga sang dia, ko jalan iko sang Yesus. 38Ju Yesus bale, ais lia dong ada iko sang Dia. Tarús Dia tanya sang dong, bilang, “Karmana? Ada parlú, ko?” Dong tanya bale sang Dia, bilang, “Rabi tenga di mana?” (Di dong pung bahasa Aram, ‘Rabi ’ pung arti, bilang, ‘Bapa Guru’.) 39Ais Yesus manyao, bilang, “Mari ko lia sandiri sa.” Ju dong iko deng Dia, ais lia Dia pung tampa tenga. Waktu dong sampe, su kira-kira jam ampa sore. Ais dong tenga deng Dia sampe matahari tanggalám. 40Naa, dari itu dua orang yang dengar Yohanis pung omong, ais iko sang Yesus tu, ada satu nama Anderias. Dia tu, Simon Petrus pung adi. 41Pulang deng pulang ju Anderias pi cari dia pung kaka Simon, bilang, “We, bu! Botong su bakatumu deng Mesias !” (Di dong pung bahasa, ‘Mesias ’ pung arti, bilang, ‘Kristus, andia Orang yang Tuhan su janji memang dari dolu ko mau kirim datang.’) 42Ais, dia antar dia pung kaka pi di Yesus. Ju Yesus lia sang dia, ais Dia kasi tau, bilang, “Lu ni, Simon. Lu pung bapa tu, Yohanis. Mulai sakarang orang pange sang lu, ‘Kefas ’” (Dia pung arti sama deng ‘Petrus’, andia ‘batu’.)§ Tuhan Yesus pange sang Filipus deng Natanel 43-44Di situ ju ada satu orang laen, nama Filipus. Dia pung kampong asal, andia Betsaida. Petrus deng Anderias asal dari situ ju. Naa, dia pung beso, Yesus putus mau pi propinsi Galilea. Ju Dia pi katumu sang Filipus, ais Dia ajak, bilang, “Mari, iko sang Beta ko jadi Beta pung orang!” 45Ais, Filipus pi cari sang Natanel, ju kasi tau, bilang, “Bu, é! Botong su katumu itu Orang yang ba'i Musa su tulis dalam Tuhan pung Atoran. Tuhan pung jubir dolu-dolu dong ju tulis so'al ini Orang. Dia pung nama Yesus, dari kampong Nasaret. Dia pung bapa, nama Yusuf.” 46Ma Natanel manyao, bilang, “Orang Nasaret!? Awe'! Sonde ada satu hal bae yang kaluar dari situ, ó!” Ju Filipus bilang, “We! Jang bagitu. Mari ko lia sandiri sa!” 47Waktu Natanel ada jalan datang, Yesus su lia sang dia memang, ju bilang, “Dia ni, orang jujur! Te di dia pung hati, sonde ada putar-balek. Dia ni, orang Isra'el tulen!”** 48Natanel tanya, bilang, “Karmana sampe Bos kanál sang beta?” Yesus manyao, bilang, “Bagini. Beta su dapa lia sang lu waktu lu ada di bawa itu pohon.†† Itu waktu, Filipus balóm pi pange ame sang lu.” 49Ais, Natanel mangaku, bilang, “Bapa Guru ni, pasti Tuhan Allah pung Ana! Deng Bapa ju, tantu kotong orang Isra'el pung Raja!” 50Yesus tanya sang dia, bilang, “Kira-kira lu ni, parcaya sang Beta, tagal tadi Beta bilang, ‘Beta su dapa lia sang lu waktu lu ada di bawa itu pohon,’ ko? Inga, te nanti lu bisa dapa lia hal-hal yang lebe hebat lai! 51Batúl! Beta kasi tau memang. Nanti bosong lia langit tabuka. Ju Tuhan pung ana bua di sorga dong ada turun-nae di Beta pung sablá. Deng Beta ni, Manusia Tulen.”‡‡ Pesta kawin di kampong Kana 21Dia pung lusa, ada pesta kawin di kampong Kana, di propinsi Galilea. Deng Yesus pung mama ada iko. 2Yesus deng Dia pung ana bua dong ju dapa undang. Ais, dong ju pi. 3Ma lama-lama, te anggor di tampa pesta mulai abis. Ais Yesus pung mama kasi tau sang Dia, bilang, “Tolong, do! Te dong pung anggor su abis ni.” 4Ma Yesus manyao, bilang, “Mama. Akurang ko mama mau Beta yang ator? Te Beta pung waktu balóm pas ni.” 5Ma Dia pung mama kasi tau sang orang karjá di situ dong, bilang, “Dengar, é! Dia suru bosong bekin apa, na, bekin iko sa.” 6Di situ ada anam kumbang, yang orang bekin ame dari batu. Satu kumbang tu, tampung aer kira-kira 75-115 liter. Orang Yahudi biasa pake aer dari kumbang macam bagitu ko bekin barisi diri iko dong pung atoran agama. 7Ais Yesus kasi tau sang itu orang karjá dong, bilang, “Pi ame aer ko isi ini kumbang dong.” Ju dong isi sampe ponu rata. 8Ais Dia kasi tau sang dong, bilang, “Naa. Timba ame sadiki, ko bawa kasi sang tuan pesta.” Ju dong bekin iko. 9Sampe di sana, itu tuan pesta rasa coba itu aer. Ma tau-tau itu aer su jadi anggor! Dia bingung, te dia sonde tau dong dapa itu anggor dari mana. (Ma itu orang karjá dong tau.) Ais dia pange ame sang baroit laki-laki. 10Ju dia bilang, “Bagini. Kotong pung biasa, tuan ruma bagi kasi anggor yang paling bae lebe dolo. Kalo orang dong su minum banya, baru dia kasi kaluar anggor kalás dua. Ma lu bekin tabale. Lu kasi kaluar anggor kalás dua lebe dolo, ais baru anggor yang paling bae dari balakang!” 11Itu hal jadi di kampong Kana, di propinsi Galilea. Itu partama kali Yesus bekin tanda heran yang orang dapa lia. Dia kasi tunju Dia pung hebat bagitu, ju Dia pung ana bua dong parcaya sang Dia. 12Ais itu, ju Yesus, Dia pung mama, Dia pung adi dong, deng Dia pung ana bua dong turun pi di kota Kapernaum. Ma dong cuma tenga di situ barapa hari sa.a Tuhan Yesus usir buang orang dari Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat (Mateos 21:12-13; Markus 11:15-17; Lukas 19:45-46) 13Waktu orang Yahudi dong pung hari bae Paska su deka-deka datang, Yesus nae pi di kota Yerusalem.b 14Di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, Yesus lia orang dong ada bajual sapi, domba, deng burung pompa yang orang béli ko pake jadi korban. Di situ, ju ada orang yang dudu di meja ko tukar doi yang orang pake kasi sang Tuhan Allah di Ruma Sambayang Pusat tu. 15Ju Dia ame tali barapa urat ko bekin jadi cambuk. Ais Dia usir kasi kaluar sang dong samua dari itu kintal. Dia ju foo buang itu sapi deng domba dong. Dia kasi tabanting itu meja dong, deng po'a kasi tasiram buang itu doi dong. 16Ju Dia suru orang yang jual burung pompa dong, bilang, “Bawa kaluar ini barang dari sini! Ini tampa ni, bukan pasar! Jang bekin Beta pung Bapa pung Ruma jadi tampa badagang!” 17Ju Dia pung ana bua dong inga Tuhan pung Tulisan Barisi yang tulis, bilang, “Beta sayang mati sang Tuhan pung Ruma. Andia ko beta pung hati samangat ko jaga dia pung nama bae.”c 18Ais orang Yahudi pung bos-bos suru sang Yesus, bilang, “Kalo lu memang ada pung hak usir orang bagitu, na, kasi tunju satu tanda heran sang botong ko jadi bukti!” 19Yesus manyao, bilang, “Kalo bosong bekin ancor ini tampa barisi ni, nanti dia pung lusa, Beta kasi bangun kambali.”d 20Ma dong protes, bilang, “Dapa di mana? Te orang dong kasi bangun ini Ruma Sambayang Pusat sampe ampa pulu anam taon. Akurang ko Lu kira, kata, Lu cuma parlú tiga hari sa ko kasi bangun kambali?!” 21Ma dong sonde mangarti, kalo Yesus ada omong so'al Dia pung badan, yang sama ke satu tampa barisi. 22Jadi, di balakang hari, waktu Yesus su mati, ais idop kambali, Dia pung ana bua dong baru inga apa yang Dia su kasi tau memang sang dong. Ju dong parcaya apa yang Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis dari dolu-dolu, deng apa yang Yesus su kasi tau memang sang dong. Tuhan Yesus tau samua orang pung dalam hati 23Naa. Yesus tenga tahan di kota Yerusalem ko iko hari bae Paska di situ. Ju banya orang dapa lia tanda-tanda heran yang Dia bekin, ais ju dong parcaya sang Dia. 24-25Ma Yesus sonde parcaya deng dong, tagal Dia su tau samua orang pung dalam hati. Dia sonde parlú orang ko kasi tau sang Dia, tagal Dia sandiri su tau memang manusia pung dudu-badiri. Tuhan Yesus ba'omong deng Nikodemus 31Ada satu orang dari partei agama Farisi, dia pung nama Nikodemus. Dia tu, orang Yahudi dong pung guru bésar satu. 2Satu kali, dia datang malam-malam katumu sang Yesus. Ju dia bilang, “Bapa Guru! Botong tau, bilang, Tuhan yang utus sang Bapa ko ajar sang botong. Te tanda-tanda heran yang Bapa bekin dong tu, kasi tunju bukti, bilang, Tuhan yang kasi itu kuasa sang Bapa. Kalo sonde bagitu, na, pasti itu tanda heran sonde bisa jadi.” 3Yesus manyao, bilang, “Batúl! Deng Beta ju mau kasi tau bagini: kalo orang sonde lahir kambali, na, dia sonde bisa jadi Tuhan pung orang.” 4Ais Nikodemus tanya, bilang, “Ma karmana orang bisa lahir bagitu, kalo dia su bésar datang!? Dia sonde bisa maso kambali pi dalam dia pung mama pung tampa ana kali kadua, ais dia pung mama barana ulang sang dia. Sonde mungkin, to!?” 5Yesus manyao, bilang, “Batúl! Ma Beta kasi tau bagini: orang musti lahir deng aer ko jadi barisi, deng lahir deng roh ko jadi orang baru. Deng bagitu, baru dia bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang. 6Te manusia lahir dari manusia, ma orang pung roh lahir baru dari Tuhan pung Roh. 7Jang heran kalo Beta kasi tau, bilang, ‘Bosong musti lahir baru, ko dapa idop baru.’ 8Kotong banding deng angin. Te angin fuu iko dia pung mau. Kotong bisa dengar dia pung bunyi, ma sonde tau dia datang dari mana, deng mau pi mana. Samua orang yang lahir baru dari Tuhan pung Roh ju bagitu. Te kotong bisa lia Tuhan pung Roh su bekin orang jadi baru, biar kotong sonde mangarti karmana itu hal bisa jadi.” 9Ais Nikodemus tanya, bilang, “Karmana ko bisa jadi bagitu?” 10Yesus manyao, bilang, “We, bu. Bu su jadi orang Isra'el pung guru bésar. Akurang ko bu sonde mangarti ini hal dong? 11Beta kasi tau yang batúl. Naa, botong, andia Beta deng Beta pung orang dong, mangarti ini hal dong. Te botong jadi saksi so'al hal-hal yang botong su lia sandiri. Ma bosong sonde tarima bae botong pung omong. 12Bosong sonde mau parcaya waktu Beta kasi tau so'al hal-hal yang jadi di bumi. Apalai kalo Beta kasi tau so'al hal-hal yang jadi di langit. Pasti bosong lebe sonde parcaya lai! 13Sonde ada satu orang ju yang nae pi mangada sang Tuhan di langit. Cuma Beta sa, andia Manusia Tulen, yang turun datang dari Dia. 14Dolu-dolu di tampa sunyi, ba'i Musa kasi tagantong satu ular tambaga di atas kayu, ko samua orang dapa lia sang dia, ais ju dong dapa salamat. Hal bagitu ju musti jadi kasi Beta, Manusia Tulen ni. Nanti dong mau kasi tagantong sang Beta di atas kayu,a 15ko samua orang yang parcaya sang Beta dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 16Te Tuhan Allah talalu sayang sang samua orang di ini dunya. Andia ko Dia utus sang Beta, Dia pung Ana satu biji ni, ko biar samua orang yang parcaya sang Beta sonde tapisa buang dari Tuhan. Deng bagitu, dong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 17Naa! Tuhan sonde utus sang Beta, Dia pung Ana, datang di ini dunya ko putus orang pung hukuman. Ma Dia utus sang Beta ko kasi salamat sang orang dari dong pung sala-sala. 18Tuhan Allah sonde hukum orang yang parcaya sang Beta. Ma Dia su putus memang hukuman kasi orang yang sonde parcaya sang Beta, tagal itu orang sonde parcaya sang Beta, andia Tuhan Allah pung Ana satu biji ni. 19Macam ke bagini: Tuhan su kirim datang taráng ko bacaya di ini dunya. Ma orang lebe suka idop di galáp. Dong sonde mau idop di taráng, tagal dong pung bekin, tar bae. Andia ko Tuhan mau hukum sang dong. 20Te samua orang yang bekin tar bae dong, binci deng itu taráng. Dong sonde suka itu taráng bacaya di dong, ko biar itu taráng jang buka kasi talanjang dong pung jahat. 21Ma orang yang bekin iko yang batúl, dong datang ko biar itu taráng bacaya di dong. Te itu taráng kasi tunju, bilang, dong ada bekin iko Tuhan pung mau.” Tuhan Yesus deng Yohanis Tukang Sarani 22Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kaluar dari kota Yerusalem, ma dong tenga tahan di da'era Yudea. Di situ dong sarani orang. 23-24Itu waktu, Herodes dong balóm lempar maso sang Yohanis Tukang Sarani pi dalam bui. Ais Yohanis ju ada sarani orang di kampong Ainon, deka di kampong Salim, tagal ada banya aer di situ. Ju orang maen datang di Yohanis ko dia sarani sang dong.b 25Naa, agama Yahudi ada satu adat ko bekin barisi diri, baru dong bole sambayang. Di situ ada satu orang Yahudi yang baparkara deng Yohanis pung ana bua dong so'al itu hal. 26Ais dong datang di Yohanis ko kasi tau, bilang, “Bapa Guru! Inga ko sonde, itu Orang yang cari bapa di kali Yarden pung sablá tu, yang bapa bilang, Dia tu, andia Kristus? Dia ju ada sarani orang! Sonde ada yang datang di botong lai! Te samua orang maen pi di Dia sa!” 27Yohanis manyao, bilang, “Bagini! Orang sonde bisa bekin apa-apa, kalo Tuhan Allah di sorga sonde buka jalan kasi sang dia. 28Bosong sandiri su dengar beta kasi tau taráng-taráng, bilang, ‘Beta ni, bukan itu Kristus yang kotong ada batunggu-tunggu. Ma Tuhan su utus sang beta lebe dolo, ko buka jalan kasi sang Kristus. Bagitu sa!’c 29Umpama, baroit laki-laki ada dia pung baroit parampuan. Ma dia pung saksi, yang badiri deng dia, pung hati sanáng kalo dengar baroit laki-laki ba'omong. Yesus tu, sama ke satu baroit laki-laki. Deng beta ni, sama ke Dia pung saksi. Andia ko sakarang beta pung hati talalu sanáng. 30Yang pantíng tu, Dia musti batamba tarús jadi orang bésar, ais biar ko beta bakurang tarús jadi orang kici.” Orang yang turun datang dari sorga 31Yohanis omong sambung lai, bilang, “Dia turun datang dari Tuhan Allah di langit, andia ko Dia lebe bésar dari samua. Ma beta cuma datang dari ini dunya, andia ko beta sama ke samua orang di ini dunya. Beta omong so'al hal hari-hari di ini dunya. Ma yang turun datang dari Tuhan di langit tu, pasti Dia lebe hebat dari samua. 32Dia kasi tau so'al apa yang Dia sandiri su lia deng su dengar. Ma orang sonde tarima bae apa yang Dia su kasi tau. 33Kalo orang tarima apa yang itu Orang dari atas su kasi tau tu, dia ju kasi tunju bukti, bilang, Tuhan pung omong tu, batúl. 34Itu Orang yang Tuhan kirim datang tu, kasi tau Tuhan Allah pung pasán. Tagal Tuhan su kasi Dia pung Roh sang Dia deng sonde ada pung batas. 35Te Bapa di sorga sayang mati sang Dia pung Ana. Deng Dia sarakan samua-samua di itu Ana pung tangan.d 36Ais, orang yang parcaya sang itu Ana tu, dong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ma orang yang sonde parcaya sang Dia, deng sonde bekin iko Dia pung pasán, dong sonde dapa itu idop, te Tuhan Allah tatáp kasi tunju Dia pung mara ko hukum sang dong.” Tuhan Yesus ba'omong deng satu parampuan di Samaria 41-2Kalo banding Yohanis deng Yesus, na, Yesus pung ana bua dong mulai sarani lebe banya orang yang iko sang Dia. Yesus sandiri sonde sarani orang, cuma Dia pung ana bua dong sa yang sarani orang. Ais, waktu Yesus dapa tau, bilang, orang dari partei agama Farisi su dengar dong ada sarani lebe banya orang, 3ju Dia deng Dia pung ana bua dong jalan kasi tenga da'era Yudea, ko pulang kambali pi propinsi Galilea. 4Ma dong musti jalan lewat propinsi Samaria ko tambús pi di Galilea. 5Dong jalan, ju dong sampe di satu kota di Samaria, nama Sikar, deka-deka di tana yang ba'i Yakob kasi sang dia pung ana Yusuf.a 6-8Di situ ada satu parigi, nama ‘parigi Yakob’. Tenga hari, ju Yesus dong sampe di situ. Dia rasa cape dari dong pung jalan, ais Dia dudu barenti cape di itu parigi. Ju Dia pung ana bua dong kasi tenga Dia sandiri di situ, ko dong maso pi béli makan di kota. Ais satu parampuan dari itu kota datang ko ame aer di itu parigi. Yesus minta sang dia, bilang, “Susi. Beta bisa minta aer minum sadiki, ko?” 9Ma itu parampuan takuju, tagal orang Yahudi biasa sonde mau bacampor deng orang Samaria. Ais dia tanya bale sang Yesus, bilang, “Weh! Om orang Yahudi. Beta ni, orang Samaria. Sonde sala ni, ko? Om minta minum di beta?”b 10Yesus kasi tau, bilang, “Bagini. Kalo susi tau apa yang Tuhan Allah mau kasi samua orang, deng tau Beta yang minta minum ni, Sapa, tantu susi minta bale aer dari Beta. Ais Beta kasi aer yang bawa idop.”c 11Itu parampuan bilang, “Om pung ember timba sonde ada. Deng ini parigi ni, ju dalam. Dari mana Om mau dapa itu aer yang bawa idop tu? Ko itu aer ada di mana lai? 12Mana mungkin Om lebe hebat dari kotong pung ba'i Yakob! Dia yang kasi tenga ini parigi sang botong. Deng dia sandiri ju minum dari ini parigi. Dia pung ana-ana, deng dia pung sapi dong ju bagitu.” 13Yesus manyao, bilang, “Inga, é! Orang yang biasa minum dari ini parigi ni, nanti aus ulang lai. 14Ma orang yang minum itu aer yang Beta kasi, nanti sonde aus ulang lai. Te aer yang Beta kasi tu, sama ke satu mata aer yang maspurak kaluar. Itu aer tu, bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.” 15Itu parampuan bilang, “Kalo bagitu, na, Om kasi beta itu aer su, ko biar beta sonde usa aus lai! Deng bagitu, beta sonde usa datang ulang-ulang ko timba aer di sini lai.” 16Ais Yesus suru, bilang, “Bagini. Susi pulang dolo. Pange susi pung laki, ais bale datang di sini.” 17-18Dia manyao, bilang, “Ma beta sonde ada laki.” Ju Yesus bilang, “Batúl. Lu omong jujur. Te lu parná ada lima laki. Deng yang ada sakarang ni, bukan lu pung laki.” 19Ju itu parampuan bilang, “Awii! Sakarang beta su tau, Om ni, Tuhan pung jubir satu. 20Naa, beta mau tanya. Botong orang Samaria pung nene-moyang dong sémba sang Tuhan Allah di ini gunung Gerisim.* Ma bosong orang Yahudi bilang, kalo mau sémba sang Tuhan Allah, samua orang musti pi di Yerusalem. Iko Om, yang batúl tu, karmana?” 21Yesus manyao, bilang, “Susi parcaya dolo deng Beta pung omong ni, te ini batúl. Mau sémba sang Tuhan di ini gunung ko, di Yerusalem ko, nanti dia pung waktu datang, dua-dua sonde ada pung guna lai. 22Bosong orang Samaria sonde tau banya, so'al bosong sémba sang sapa. Ma botong orang Yahudi tau banya, so'al Tuhan Allah yang botong sémba. Te Dia mau pake botong ko buka jalan, ko biar orang bisa dapa salamat dari dong pung sala-sala. 23Nanti dia pung waktu datang, andia su mulai sakarang ni, orang yang ada sémba batúl sang kotong pung Bapa di sorga, na, dong sémba sang Dia iko Dia pung Roh, deng iko apa yang batúl. Te Bapa di sorga suka deng orang macam bagitu yang sémba sang Dia. 24Te Tuhan tu, roh. Ais, orang yang sémba sang Dia musti sémba iko Dia pung Roh, deng iko apa yang batúl.” 25Itu parampuan kasi tau, bilang, “Beta su tau itu Mesias mau datang, andia yang orang subu bilang, ‘Kristus’, yang Tuhan Allah su janji memang mau kirim datang. Nanti kalo Dia su datang, na, pasti Dia kasi tau samua-samua sang kotong.” 26Yesus manyao, bilang, “Andia Beta su, yang ada ba'omong sakarang ni.” 27Pas itu waktu, Dia pung ana bua dong datang kambali dari kota. Dong heran, tagal dong lia Dia ada ba'omong deng parampuan Samaria satu. Ma sonde ada yang tanya sang itu parampuan, bilang, “Lu mau apa?” Deng sonde ada yang tanya sang Yesus, bilang, “Akurang ko Bos ba'omong deng ini parampuan?” 28Ais, itu parampuan jalan kasi tenga dia pung kumbang di situ, ko pulang pi dalam kota. Ju dia carita kasi orang di situ dong, bilang, 29“Mari ko lia coba ini orang dolo! Te Dia kasi tabuka abis samua-samua yang beta su parná bekin. Jang-jangan Dia ni, Kristus, yang Tuhan su janji mau kirim datang!” 30Ais, orang dong kaluar dari itu kota, ju pi lia sang Dia. 31Waktu itu parampuan baru pulang pi kota, Yesus pung ana bua dong buju-buju sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Mari makan do!” 32Ma Dia manyao, bilang, “Beta su ada pung makanan yang bosong sonde tau.” 33Dia pung ana bua dong batanya satu deng satu, bilang, “Karmana, ni? Sapa yang su datang ko kasi Dia makanan?” 34Ma Yesus kasi tau, bilang, “Bagini. Tuhan Allah utus sang Beta ko bekin iko Dia pung mau, deng kasi jalan Dia pung karjá sampe abis. Itu, sama ke makanan buat Beta. 35Naa. Bosong biasa lia-lia di ladang, ais takser, bilang, ‘Masi ampa bulan lai, baru bisa koru.’ Dengar, é! Beta kasi tau. Kalo bosong lia bae-bae, ladang dong sakarang su siap koru. Ladang dong, sama ke itu orang banya di sana yang ada datang di kotong. Te dong tu, su siap parcaya sang Beta. 36Bukan cuma bagitu sa, te tukang koru dong yang ada kumpul dong pung hasil dalam gudang, su mulai tarima ame dong pung upa. Dong tu, sama ke orang yang kasi tunju jalan ko orang parcaya sang Tuhan Allah, ais dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Deng bagitu, orang yang tanam bibit, deng orang yang koru hasil dong, bisa sanáng sama-sama. 37Orang bilang, ‘Satu orang tanam bibit; orang laen yang kumpul dia pung hasil.’ Itu, batúl tu. 38Beta su utus sang bosong ko pi kumpul hasil dari orang laen pung karjá. Memang bukan bosong yang karjá, ma bosong yang dapa ontong dari dong pung cape.” 39Itu waktu, ada banya orang Samaria di itu kota yang parcaya sang Yesus, tagal itu parampuan pung omong, bilang, “Dia kasi tabuka abis samua-samua yang beta su parná bekin.” 40Ais, waktu dong datang di Yesus, dong minta-minta sang Dia, bilang, “Bos tenga deng botong di sini sa!” Ju Dia tenga tahan dua hari di situ. 41Deng banya orang laen ju parcaya sang Dia, tagal Dia pung omong. 42Ju dong kasi tau sang itu parampuan, bilang, “Kamaren tu, botong cuma dengar lu pung omong sa. Ma sakarang botong parcaya sang Dia, tagal botong dengar langsung dari Dia. Botong tau batúl, bilang, ini Orang ni, yang bisa kasi salamat sang kotong samua di ini dunya dari kotong pung sala-sala dong.” Tuhan Yesus bekin bae satu pagawe pung ana 43Yesus dong tenga abis di situ, ju dong jalan tarús pi propinsi Galilea. 44(Satu kali Yesus parná omong, bilang, “Orang sonde suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir di dia pung kampong sandiri.”)d 45Dolu, waktu balóm pesta Paska, banya orang Galilea dong su pi di kota Yerusalem ko bekin hari bae di sana. Ju dong sampat lia samua yang Yesus bekin di Yerusalem. Andia ko waktu Dia pulang pi Galilea, dong tarima bae sang Dia.e 46Ais Yesus dong jalan tarús pi ulang lai di kampong Kana di propinsi Galilea. Dia parná bekin aer jadi anggor di situ. Itu waktu tu, ada satu pagawe di kota Kapernaum. Dia pung ana laki-laki ada saki.f 47Waktu itu pagawe dapa dengar, bilang, Yesus su pulang datang di Galilea dari propinsi Yudea, ju dia jalan nae pi Kana ko cari sang Yesus. Katumu abis, ju dia noki-noki ko Yesus turun datang bekin bae sang dia pung ana. Te itu ana su mau mati. 48Yesus kasi tau sang itu pagawe, bilang, “Kalo bosong sonde dapa lia Beta bekin tanda heran macam-macam, na, bosong sonde mau parcaya sang Beta!” 49Itu pagawe manyao, bilang, “Bos. Tolong datang do. Te kalo sonde, na, beta pung ana su mati ni.” 50Ais, Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Pulang su. Te lu pung ana tu, idop.” Ju dia bale ko pulang memang, tagal dia parcaya deng Yesus pung omong tu. 51Waktu dia pulang, dia pung orang karjá dong datang katumu sang dia di jalan, bilang, “Bapa jang susa lai, te bapa pung ana ada idop.” 52Ais dia tanya sang dong, bilang, “Dia mulai bae dari jam barapa?” Dong manyao, bilang, “Mulai tenga hari kamaren jam satu, dia pung panas turun memang.” 53Ais, itu pagawe inga memang, bilang, dia pung ana su jadi bae, mulai dari waktu Yesus kasi tau, bilang, “Bapa pung ana tu, idop.” Ju dia, deng dia pung isi ruma samua parcaya sang Yesus. 54Jadi, ini ni, tanda heran nomer dua yang Yesus bekin waktu Dia kaluar dari Yudea, ko pi Galilea. Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu di kolam Batesda 51Ais itu, ada satu hari bae agama Yahudi. Andia ko Yesus dong jalan pi kota Yerusalem. 2Di situ, ada satu kolam yang ada pung lima teras deka-deka di satu pintu, yang dia pung nama, Pintu Domba. Dalam dong pung bahasa Aram, itu kolam pung nama ‘Batesda ’.* 3Ada banya orang saki yang biasa batunggu di itu teras dong. Conto ke: orang buta, orang lumpu, deng orang yang sonde bisa bagarák. [Dong ada tunggu-tunggu kapan itu aer mulai bagarák. 4Te satu-satu kali, Tuhan pung ana bua dari sorga maso pi dalam itu aer, ko bekin aer bagarák. Ais itu, sapa yang maso lebe dolo pi dalam itu aer, na, dia yang jadi bae dari dia pung panyaki.]† 5Naa, di situ ada satu orang yang su saki 38 taon. 6Ju Yesus lia itu orang ada tidor di situ. Dia tau itu orang su saki dari lama, ais Dia tanya, bilang, “Bu, é! Mau jadi bae, ko?” 7Dia manyao, bilang, “Mau sa, Bos. Ma dia pung masala, andia: kalo aer su mulai bagarák, sonde ada orang yang koko kasi maso beta dalam aer. Kalo beta coba sandiri, na, su ada orang laen yang maso lebe dolo dari beta.” 8Ju Yesus suru sang dia, bilang, “Badiri su! Gulung ame lu pung tikar, ko pulang su.” 9Yesus omong abis bagitu, ju itu orang jadi bae memang. Ais dia bangun, angka dia pung tikar, ju mulai jalan pulang. Itu hal pas kaná deng orang Yahudi pung hari sambayang. 10Ais orang Yahudi dong pung bos-bos kasi tau sang itu orang yang baru bae, bilang, “Weh! Lu tau, ko sonde? Ini hari ni, hari barenti karjá. Iko kotong pung atoran agama, sonde bole ada orang angka bawa tikar, te itu dia pung nama, karjá!”a 11Dia manyao, bilang, “Aduu, bapa dong, é! Bapa dong jang mara. Te Orang yang bekin bae sang beta tu, yang parenta sang beta, bilang, ‘Guling lu pung tikar, ko pulang su.’” 12Ais dong tanya sang dia, bilang, “Hee! Yang suru lu angka tikar tu, sapa?” 13Ma itu orang yang baru bae tu, sonde kanál Yesus tu, sapa. Te Yesus su kaluar diam-diam, tagal ada banya orang di situ. 14Sonde lama, ju Yesus nae katumu itu orang di Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Ais Yesus kasi tau, bilang, “Dengar, é! Sakarang lu su bae. Jang bekin sala lai, ko biar lu jang dapa kaná hal yang lebe tar bae.” 15Ais, itu orang pi cari orang Yahudi dong pung bos-bos, ju kasi tau, bilang, “Yang bekin bae sang beta tu, Dia pung nama, Yesus.” 16Andia ko dong mulai bekin sangsara sang Yesus, tagal Dia bekin bae orang, pas kaná di hari sambayang. 17Ma Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Bagini. Beta pung Bapa sonde tau barenti karjá. Jadi, Beta ju karjá jalan tarús.” Tuhan Yesus mangaku diri, bilang, Dia tu, Tuhan Allah pung Ana 18Tagal orang Yahudi dong pung bos-bos su cap, bilang, Yesus ada langgar dong pung atoran hari barenti karjá, andia ko dong cari jalan lebe karás ko mau bunu bekin mati sang Dia. Lebe-lebe lai, Dia ju bilang, Tuhan Allah tu, Dia pung Bapa. Deng omong bagitu, Dia angka Dia pung diri sama ke Tuhan. 19Ais Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Batúl! Beta kasi tau memang, bilang, Beta sonde bisa bekin apa-apa dari Beta pung diri sandiri. Te Beta ni, Tuhan Allah pung Ana. Andia ko Beta cuma bisa bekin iko apa yang Beta lia Bapa ada bekin. Beta lia Beta pung Bapa bekin apa, na, Beta ju bekin iko bagitu. 20Beta pung Bapa di sorga sayang mati sang Beta, andia Dia pung Ana. Dia ju kasi tunju sang Beta samua-samua yang Dia ada bekin. Nanti Dia mau kasi tunju sang Beta hal-hal yang lebe hebat lai, ko biar bosong taheran-heran! 21Beta pung Bapa kasi idop kambali orang mati. Bagitu ju, nanti Beta kasi idop yang batúl sang sapa sa, iko Beta pung mau. 22Yang batúl, bagini: Bapa sandiri sonde putus hukuman kasi sang orang. Ma Dia su sarakan samua kasi sang Beta, te Beta ni, Dia pung Ana. Ais, Beta yang putus, bilang, orang ada bekin yang batúl, ko sonde. 23Beta pung Bapa suka ko samua orang taro hormat sang Beta, sama ke dong ju taro hormat sang Dia. Te orang yang sonde taro hormat sang Beta, andia Dia pung Ana ni, na, dia ju sonde taro hormat sang Bapa yang su utus sang Beta. 24Batúl! Beta kasi tau memang. Orang yang dengar Beta pung omong, deng parcaya sang Tuhan Allah yang utus sang Beta, na, dia su dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Tuhan sonde hukum sang dia lai. Te itu orang sonde kaná hukuman mati lai, ma dia su maso jadi orang yang idop tarús deng Tuhan. 25Batúl! Beta kasi tau memang. Dia pung waktu su deka-deka datang, andia su mulai sakarang ni, ko orang mati dengar suara dari Beta, andia Tuhan pung Ana. Te orang yang dengar deng tarima bae Beta pung omong, nanti dia dapa idop yang batúl. 26Samua idop ba'akar di Beta pung Bapa. Dia ju kasi sang Beta idop yang batúl. Te Beta ni, Dia pung Ana na. 27Beta pung Bapa ju kasi hak deng kuasa sang Beta ko putus samua orang pung hukuman, tagal Beta ni, andia Manusia Tulen. 28Bosong jang heran, te sadiki lai samua orang mati nanti dengar Beta pung suara. 29Ais, dong nanti idop kambali. Ju dong kaluar dari kuburan. Orang yang dolu bekin yang bae, dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ma orang yang dolu bekin yang jahat, kaná hukum tarús.”b Ada banya saksi yang kasi tau so'al Tuhan Yesus 30Yesus omong tamba, bilang, “Beta sonde bisa bekin apa-apa, kalo Beta balóm dengar dari Beta pung Bapa. Kalo Beta su dengar abis, baru Beta putus orang pung parkara. Tagal itu, apa yang Beta putus tu, batúl. Te Beta sonde coba iko Beta pung mau sandiri sa, ma iko Beta pung Bapa pung mau. Ko Dia yang utus sang Beta na! 31Kalo cuma Beta sandiri yang kasi tau so'al Beta pung diri sa, na, Beta pung omong tu, sonde sah. 32Ma ada orang laen yang jadi saksi so'al Beta. Deng Beta tau dong omong yang batúl so'al Beta. 33Bosong parná utus orang ko pi tanya sang Yohanis Tukang Sarani. Ju dia omong yang batúl so'al Beta.c 34Padahal, Beta sonde parlú manusia pung rekomendasi. Ma Beta kasi inga ini hal dong, ko bosong bisa dapa salamat dari bosong pung sala-sala. 35Yohanis pung omong tu, sama ke satu lampu yang manyala taráng. Waktu dia pung taráng masi manyala, bosong pung hati sanáng. 36Padahal Beta ada Orang yang lebe hebat dari Yohanis yang omong yang batúl so'al Beta. Andia, Beta pung Bapa di sorga yang su sarakan banya tugas sang Beta, ko Beta kasi jalan sampe abis. Ini tugas dong ni yang kasi tunju bukti, bilang, Bapa yang ada utus sang Beta. 37Deng Dia yang utus sang Beta, ju omong yang batúl so'al Beta. Naa, bosong sandiri balóm parná dengar langsung Dia pung suara, ko, lia langsung Dia pung rupa.d 38Tuhan pung Kata-kata sonde idop di bosong pung hati, tagal bosong sonde parcaya sang Beta, yang Dia utus. 39Bosong suka pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan Barisi, tagal bosong pikir di situ nanti bosong katumu jalan ko dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Padahal, itu Tulisan dong tu, ada kasi tau so'al Beta. 40Ma bosong sonde mau datang di Beta, ais maso jadi Beta pung orang, ko biar bosong bisa dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 41Beta sonde parlú ko orang angka-angka sang Beta. 42Ma Beta tau parsís bosong pung dalam hati. Andia ko Beta tau, bilang, bosong sonde ada pung kasi sayang sang Tuhan Allah. 43Beta datang di ini dunya, tagal Beta pung Bapa yang pegang kuasa ada utus sang Beta datang. Ma bosong sonde tarima sang Beta. Padahal kalo ada orang laen yang datang pake dia pung kuasa sandiri, bosong tarima bae sang dia. 44Bosong satu deng satu suka makan puji. Ma bosong sonde toe kalo Tuhan Allah ada puji sang bosong, ko sonde. Padahal, Dia tu, Tuhan! Sonde ada yang laen lai. Jadi, kalo bosong sonde toe sang Dia, karmana ko bosong bisa parcaya sang Dia? 45Jang pikir, bilang, Beta yang lempar sala sang bosong di Beta pung Bapa pung muka. Sonde. Yang lempar sala sang bosong tu, andia ba'i Musa. Padahal, bosong ada baharap sang dia, tagal dia yang kasi bosong Tuhan pung Atoran. 46Naa, kalo bosong parcaya batúl sang Musa, tantu bosong ju parcaya sang Beta. Te dia ada tulis so'al Beta. 47Ma tagal bosong sonde parcaya batúl sang apa yang dia tulis, karmana ko bosong mau parcaya apa yang Beta omong? Sonde mungkin, to!” Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe (Mateos 14:13-21; Markus 6:30-44; Lukas 9:10-17) 61-4Ais itu, orang Yahudi pung hari bae ‘Paska’ su deka-deka. Ju Yesus dong pi di dano Galilea pung sablá. (Itu dano pung nama laen, andia, ‘dano Tiberias’.) Banya orang iko sang Dia pi sana, tagal dong lia tanda-tanda heran yang Dia su bekin waktu Dia bekin bae orang saki dong. Sampe di dano pung sablá, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong nae pi satu gunung kici. Ais dong dudu di situ. 5Waktu Yesus lia ada banya orang datang bakumpul, ju Dia tanya sang Dia pung ana bua satu, nama Filipus, bilang, “Kotong bisa béli makan di mana, ko kasi makan ini orang dong?” 6Memang Yesus su tau Dia mau bekin karmana. Ma Dia omong bagitu ko mau tes sang Filipus. 7Ju Filipus manyao, bilang, “Awe'! Biar satu tukang ada karjá dua ratus hari ju, ma dia pung gaji masi sonde cukup ko béli roti kasi sang dong samua! Biar tiap orang dapa roti sadiki ana ju, itu sonde akan cukup!” 8Ais, Yesus pung ana bua satu lai, nama Anderias, andia Simon Petrus pung adi, kasi tau sang Yesus, bilang, 9“Bapa! Ada satu ana di sini yang bawa roti lima bua, deng ikan dua ekor. Ma sonde mungkin itu cukup ko kasi makan orang bagini banya!”* 10Di situ ada banya rumput. Ais Yesus suru Dia pung ana bua dong, bilang, “Ator ko dong samua dudu.” Ju dong dudu. Itu waktu, orang pung banya lai! Yang laki-laki sa, kira-kira ada lima ribu orang. 11Ais Yesus ame itu roti dong, ju Dia minta tarima kasi sang Tuhan. Tarús Dia bagi kasi Dia pung ana bua dong. Ju dong pi babagi kasi itu orang banya. Dong bekin yang sama deng itu ikan ju. Samua makan sampe kinyang. 12Waktu samua su makan sampe kinyang, ju Yesus suru Dia pung ana bua dong, bilang, “Kumpul ame itu makanan sisa dong, ko jang ada yang tabuang parcuma.” 13Ais dong kumpul ame itu makanan sisa dong dari itu roti lima bua, sampe isi ponu di 12 bakul. 14Waktu orang banya dong su lia tanda heran yang Yesus bekin tu, dong bilang, “Awii! Dia ni, pasti itu Jubir yang Tuhan su janji mau kirim datang.” 15Yesus tau, bilang, itu orang banya dong mau paksa sang Dia ko jadi raja. Ais Dia bangun jalan, ju Dia nae lebe jao lai di satu gunung kici, ko biar Dia bisa sandiri di situ. Tuhan Yesus jalan di atas aer (Mateos 14:22-33; Markus 6:45-52) 16Waktu matahari baru tanggalám, Yesus pung ana bua dong jalan turun pi dano. 17Ais dong nae pi satu parahu, ju mulai badayong pi di kota Kapernaum, di dano pung sablá. Waktu dong mulai badayong tu, hari su galáp, ma Yesus balóm datang bagabung deng dong. 18Ju aer dano mulai bagalombang pi-datang, tagal angin ribut ada fuu barmaen. 19Waktu Yesus pung ana bua dong su badayong kira-kira lima kilo, ju dong dapa lia Dia ada jalan di atas aer. Dia datang deka-deka di dong pung parahu, ju dong taku mo mati. 20Ma Yesus kasi tau, bilang, “We! Jang taku! Te ini Beta ni.” 21Tagal itu, dong su sonde taku lai. Ma dong mau-mau ko Dia nae parahu sama-sama deng dong. Sonde sangka-sangka, te itu parahu su sampe di dong pung tujuan. Orang dong ada cari-cari sang Tuhan Yesus 22-24Dia pung beso, itu orang banya dong masi ada di dano pung sablá. Dong ada deka-deka deng itu tampa yang Yesus minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ais kasi makan sang dong. Ju dong dapa tau, bilang, kamaren cuma ada satu parahu di situ sa. Ma Yesus pung ana bua dong su pake itu parahu ko jalan kasi tenga itu tampa. Deng Yesus sandiri sonde nae itu parahu ko pi sama-sama deng Dia pung ana bua dong. Ma ada barapa parahu laen dari kota Tiberias yang pi-datang di itu tampa. Ais, waktu itu orang banya dapa tau, bilang, Yesus deng Dia pung ana bua su sonde ada di situ lai, ju dong nae itu parahu laen dong, ko pi cari sang Yesus di Kapernaum, di itu dano pung sablá. Tuhan Yesus sama ke Roti yang bawa idop 25Ais dong katumu sang Yesus di dano pung sablá. Ju dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa Guru! Bapa sampe di sini, dari kapan?” 26Yesus manyao, bilang, “Yang batúl, bagini: bosong sonde cari sang Beta tagal bosong su lia tanda-tanda heran. Ma bosong cari sang Beta, tagal Beta kasi makan sang bosong, sampe bosong kinyang. 27Dengar bae-bae! Jang cuma karjá ko dapa makanan yang nanti jadi busuk buang. Ada lebe bae bosong karjá ko dapa makanan yang batahan tarús, yang bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Te Beta ni, andia Manusia Tulen. Beta yang bisa kasi itu idop sang bosong. Te Bapa di sorga su sarakan itu hak sang Beta na.” 28Ju dong tanya, bilang, “Kalo bagitu, na, botong musti bekin karmana, ko biar botong bisa kasi jalan Tuhan pung karjá?” 29Yesus kasi tau, bilang, “Tuhan pung karjá tu, bagini: bosong musti parcaya sang Beta. Te Tuhan Allah tu, yang utus sang Beta.” 30Ais dong tanya lai, bilang, “Bapa mau kasi tunju tanda heran karmana, ko botong bisa lia, deng parcaya sang Bapa? Tarús, Bapa mau bekin apa kasi botong lai? 31Conto ke, kotong pung nene-moyang dong makan roti manna di tampa sunyi. Itu jadi sama ke ada tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Dia kasi sang dong roti yang turun dari langit, ko dong makan.’”a 32Yesus bilang, “Beta kasi tau yang batúl, bagini: dolu, bukan ba'i Musa yang kasi turun itu roti dari langit sang bosong pung nene-moyang dong. Te yang kasi turun tu, Beta pung Bapa di sorga. Sakarang Dia ju ada sadia kasi sang bosong roti dari langit. Ma ini roti ni, Roti yang batúl yang batahan tarús. 33Te ini Roti dari Tuhan ni, andia, Yang turun dari sorga deng bawa idop kasi orang di ini dunya.” 34Ais dong minta, bilang, “Bos! Na, kasi itu roti tarús sang botong do!” 35Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta ni, andia itu Roti. Te Beta yang bawa idop yang batúl. Jadi, orang yang maso jadi Beta pung orang, sonde akan lapar lai! Deng orang yang parcaya sang Beta, sonde akan aus lai! 36Ma Beta parná kasi tau sang bosong, bilang, biar bosong su lia sang Beta, ma bosong masi sonde parcaya sang Beta ju. 37Padahal, samua orang yang Beta pung Bapa su pili ko jadi Beta pung orang dong, nanti dong datang di Beta. Deng kalo ada orang datang di Beta, sonde mungkin Beta mau usir buang sang dia! 38Te Beta turun datang dari langit. Beta datang ko bekin iko Beta pung Bapa pung mau, te Dia yang utus sang Beta na. Beta sonde mau cuma bekin iko Beta pung mau sandiri sa. 39Deng Dia pung mau, bagini: dari samua orang yang Dia su pili ko jadi Beta pung orang dong, Dia mau ko Beta kumpul ame sang dong samua. Beta sonde bole kasi biar satu ju yang ilang. Ma nanti di hari kiamat, Beta musti kasi dong idop kambali. 40Sama ke Beta bilang tadi, Beta pung Bapa mau ko samua orang yang kanál deng parcaya sang Beta, andia Dia pung Ana ni, na, dong bisa dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ais nanti di hari kiamat, Beta kasi idop kambali sang dong.” 41Naa, orang Yahudi pung bos-bos mulai mangomel sang Dia, tagal Dia bilang, “Itu Roti dari Tuhan tu, andia Beta, yang turun dari sorga.” 42Dong ba'omong, bilang, “Su karmana ni? Ini Orang ni, andia Yesus, bapa Yusuf pung ana, to? Botong kanál Dia pung mama-bapa dong. Jadi, karmana ko sakarang Dia bilang, ‘Beta turun datang dari sorga’? Dapa dari mana?” 43Yesus suru sang dong, bilang, “Weh! Barenti mangomel di situ, é! 44Beta pung Bapa di sorga yang utus sang Beta datang di sini. Sonde ada orang yang bisa datang di Beta, kalo Beta pung Bapa sonde antar bawa sang dia. Ais nanti di hari kiamat, Beta kasi idop kambali sang dong. 45Tuhan pung jubir dolu-dolu dong parná tulis, bilang, ‘Tuhan Allah mau ajar sang samua orang.’ Naa, samua orang yang dengar sang Bapa di sorga, deng balajar dari Dia, dong datang di Beta ko jadi Beta pung orang.b 46Beta ni, yang turun datang dari Tuhan Allah. Jadi, cuma Beta sa yang parná lia sang Dia. Sonde ada satu orang laen ju yang parná lia langsung sang Bapa di sorga. 47Batúl! Beta ju kasi tau memang sang bosong! Orang yang parcaya sang Beta, nanti dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 48Te Beta ni, andia Roti yang bawa itu idop tu. 49Dolu, bosong pung nene-moyang dong makan roti manna waktu bajalan kuliling di tampa sunyi. Biar dong makan itu roti, ma lama-lama dong mati ju. 50Ma Roti yang turun dari sorga sakarang ni, laen. Te samua orang bole makan. Dia pung arti, bilang, samua orang yang parcaya sang Beta tu, dong sonde tapisa buang dari Tuhan Allah lai. 51Te Beta ni, andia Roti yang bawa idop, yang turun datang dari sorga. Ais, nanti kalo Beta mati, Beta sarakan Beta pung badan ko samua orang di ini dunya bisa idop. Ju orang yang makan dari itu Roti, dong tu dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.” 52Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos mulai bakanjar satu deng satu, bilang, “Awe'! Dia omong apa tu? Karmana ko ini Orang bisa kasi Dia pung badan ko kotong makan?” 53Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta omong yang batúl. Deng Beta kasi tau bagini: Beta ni, Manusia Tulen. Orang yang mau idop yang batúl, musti ta'ika deng Beta. Jadi, kalo bosong sonde makan Beta pung badan, deng sonde minum Beta pung dara, na, sonde ada idop yang batúl di bosong.† 54Te orang yang makan Beta pung badan, deng minum Beta pung dara, su dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ais nanti di hari kiamat, ju Beta kasi idop kambali sang dia. 55Te makanan yang batúl, andia Beta pung badan. Deng minuman yang batúl, andia Beta pung dara. 56Jadi, orang yang makan Beta pung badan, deng minum Beta pung dara tu, ada idop ta'ika deng Beta. Deng Beta ju ta'ika deng dia. 57Bapa di sorga yang utus sang Beta tu, Dia idop batúl-batúl. Deng Beta ju dapa idop yang batúl dari Dia. Andia ko orang yang makan Beta pung badan, dia ju nanti dapa idop yang batúl dari Beta. 58Naa, dolu, bosong pung nene-moyang makan itu roti manna yang turun dari langit. Biar dong makan itu roti, ma lama-lama dong mati ju. Ma Roti yang turun dari sorga sakarang ni, laen. Te orang yang makan ini Roti ni, nanti dapa idop yang batúl.” 59Yesus ajar ini hal dong dalam orang Yahudi pung ruma sambayang satu di kota Kapernaum. Banya orang ondor diri dari Tuhan Yesus 60Naa, ada banya orang yang iko sang Yesus. Waktu dong dengar Dia ajar bagitu, ju ada yang omong, bilang, “Dia pung ajaran tu, barát, é! Sapa yang bisa tarima itu ajaran?” 61Ma Yesus dapa tau dong ada bamangomel bagitu, ju Dia tanya, bilang, “Ini ajaran bekin bosong susa, ko? 62Karmana lai kalo nanti bosong lia Beta, Manusia Tulen ni, nae kambali pi sana, di Beta pung tampa dolu tu? 63Tuhan pung Roh yang bawa idop yang batúl. Bukan orang pung badan yang bisa bawa itu idop yang batúl. Ma Beta pung Kata-kata dong ba'akar dari Tuhan pung Roh. Jadi, itu Kata-kata ju ada bawa idop yang batúl kasi orang dong. 64Ma ada bosong saparu yang sonde parcaya sang Beta.” Yesus omong bagitu, tagal Dia su tau dari mula-mula sapa yang sonde parcaya, deng sapa yang nanti jual buang sang Dia. 65Ju Dia omong tamba, bilang, “Andia ko Beta su kasi tau sang bosong, bilang, Beta pung Bapa di sorga musti buka jalan kasi orang dolo, baru itu orang bisa maso jadi Beta pung orang.” 66Mulai itu waktu, ju ada banya dari Dia pung ana bua dong ondor diri dari Dia, te dong sonde mau iko sang Dia lai. 67Ais Yesus tanya sang Dia pung ana bua dua blas orang tu, bilang, “Ais bosong karmana? Mau ondor diri dari Beta ju, ko?” 68Ma Simon Petrus manyao, bilang, “Bos! Botong mau pi di sapa lai? Sonde ada orang laen lai yang bisa kasi tau sang botong, karmana ko botong bisa dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Cuma Bos sandiri sa! 69Deng botong parcaya sang Bos. Te botong su tau, bilang, Bos ni, andia, Tuhan Allah pung Orang Barisi tu.”c 70Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta su pili ame bosong dua blas orang. Ma inga, é! Ada satu dari bosong yang ke setan!” 71Yang Dia maksud tu, Yudas, andia Simon Iskariot pung ana. Yudas tu, satu dari Dia pung ana bua dua blas orang. Dia tu, yang nanti jual buang sang Yesus. Tuhan Yesus deng Dia pung adi-adi dong 71Ais itu, ju Yesus dong jalan kuliling di propinsi Galilea. Dia sonde mau pi jalan kuliling di propinsi Yudea, tagal ada orang Yahudi pung bos-bos di sana yang mau bunu bekin mati sang Dia. 2Itu waktu, orang Yahudi pung pesta panen yang dong subu, bilang, “Pesta Teng”, su deka-deka.* 3Ais, Yesus pung adi-adi suru sang Dia, bilang, “Lebe bae, Bu angka kaki dari sini, ko jalan pi di Yudea. Ko biar orang yang iko sang Bu di sana ju bisa dapa lia hal-hal yang Bu ada bekin. 4Te kalo satu orang mau ko banya orang lia dia pung hebat, na, dia jang bekin deng sambunyi-sambunyi. Tagal Bu ada bekin tanda heran macam-macam, ada lebe bae lai, kalo samua orang bisa dapa lia apa yang Bu ada bekin tu!” 5Dia pung adi-adi dong omong bagitu, tagal dong sandiri sonde talalu parcaya deng Dia. 6Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini. Sakarang, Beta pung waktu balóm sampe. Ma kalo bosong mau pi, na, kapan-kapan ju bisa. 7Orang di ini dunya dong sonde binci sang bosong. Ma dong binci mati sang Beta, tagal Beta buka ko kasi tunju abis dong pung bekin-bekin tu. Te dong pung hati jahat. 8Kotong pung hari bae agama tu, su deka-deka datang. Biar bosong sa yang nae pi Yerusalem dolo. Beta balóm mau pi, te dia pung waktu balóm pas.” 9Dia omong abis bagitu, ju Dia tenga di propinsi Galilea sa. Tuhan Yesus iko hari bae agama Yahudi 10Ma waktu Dia pung adi-adi dong su barangkat ko pi iko orang Yahudi pung hari bae di Yerusalem, Yesus ju iko pi. Ma Dia pi sambunyi-sambunyi, ko biar orang sonde tau. 11Di Yerusalem, waktu hari bae, orang Yahudi pung bos-bos ada cari-cari sang Dia. Dong batanya, bilang, “Itu Orang ada di mana, é?” 12Banya orang ada bakusu-kusu so'al Dia. Saparu bilang, “Dia tu, orang bae.” Saparu lai, bilang, “Sonde! Dia tu, tukang putar-balek yang suka tipu orang banya dong.” 13Ma sonde ada yang barani omong taráng-taráng so'al Yesus, tagal dong taku deng itu bos-bos dong. 14Pas di teng-tenga itu hari bae, ju Yesus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia mulai mangajar di situ. 15Ju orang Yahudi dong pung bos-bos heran, bilang, “Ini Orang sonde parná balajar banya sama ke kotong. Ma akurang ko Dia tau banya hal bagini?” 16Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Dengar, é. Hal-hal yang Beta ajar dong, bukan dari Beta sandiri, ma dari Dia yang utus sang Beta. 17Orang yang batúl-batúl mau bekin iko Tuhan Allah pung mau, dia nanti dapa tau, Beta pung ajaran tu, batúl-batúl datang dari Tuhan, ko cuma datang dari Beta sandiri sa. 18Te orang yang cuma omong pake dia pung kuasa sandiri, dia cuma mau cari nama sa. Ma orang yang mau angka nama bae dari orang yang utus sang dia tu, pasti omong jujur. Deng dia sonde ada pung putar-balek. 19Ba'i Musa su kasi Tuhan pung Atoran dong sang bosong. Ma bosong sonde bekin iko. Jadi, akurang ko bosong ada cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta?” 20Ais, orang banya dong tanya, bilang, “Lu omong apa, ni? Mangkali lu ada takaná setan, ko? Sapa yang ada cari jalan ko mau bunu sang lu?” 21Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini. Beta baru bekin satu tanda heran di hari sambayang sa, ma bosong samua su kakodok. 22Ma satu-satu kali, bosong ju karjá di hari sambayang, ke bagini: ba'i Musa su kasi turun sunat pung atoran, bilang, kalo orang barana ame ana laki-laki, na, dia pung dalapan hari, bosong musti sunat sang itu ana. Biar lai itu hari tu, pas kaná deng hari sambayang, bosong musti sunat sang dia. (Ma iko yang batúl, itu atoran lebe tua dari ba'i Musa. Te Tuhan Allah su kasi itu atoran lebe dolo kasi sang ba'i Abraham.)a 23Jadi, kalo sunat satu ana pas di hari sambayang sa sonde langgar Musa pung atoran, na, akurang ko bosong mara sang Beta tagal Beta bekin bae orang lumpu pas di hari sambayang? Sonde maso akal, to!?b 24Jang nilei orang gara-gara hal-hal yang bosong cuma bisa lia deng bosong pung mata sa. Pikir panjang ko timbang samua-samua deng bae-bae dolo, ais baru bosong putus yang batúl.” Tuhan Yesus tu, andia Kristus, ko? 25Ais itu, ada barapa orang dari kota Yerusalem batanya, bilang, “Ini Orang ni, yang dong ada cari-cari ko mau bunu, ko? 26We, hebat, ó! Te Dia ada omong taráng-taráng di orang banya pung muka. Ma sonde ada yang suru ko Dia paróp Dia pung mulu. Iko bosong, karmana? Kira-kira yang pegang kuasa dong su tau, ko sonde, bilang, ini Orang ni, andia Kristus, yang Tuhan su janji memang ko mau kirim datang, ko? 27Ma dia pung masala, bagini: nanti, kalo Tuhan kirim datang sang Kristus, sonde ada orang yang tau Dia dari mana. Ma botong su tau ini Orang dari mana.” 28Itu waktu, Yesus masi ajar orang di Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Waktu dengar itu orang dong omong bagitu, ju Dia tanya sang dong pake suara karás, bilang, “Bosong pikir, kata, bosong kanál sang Beta, deng tau parsís Beta datang dari mana, ko? Beta ni, sonde datang di sini iko Beta pung mau sandiri. Te yang utus sang Beta tu, batúl-batúl ada. Deng bosong sonde kanál sang Dia. 29Ma Beta kanál sang Dia, te Beta datang dari Dia, deng Dia yang utus sang Beta.” 30Ais ju, dong coba tangkap sang Dia. Ma sonde ada yang bisa pegang ame sang Dia, te Dia pung waktu balóm pas. 31Dari itu orang banya di situ dong, ada banya ju yang parcaya sang Dia. Dong ba'omong, bilang, “Ini Orang su bekin banya tanda heran. Ais nanti, kalo Kristus datang, sonde mungkin Dia bekin lebe dari ini Orang, to?” Dong suru orang pi tangkap sang Tuhan Yesus 32Di itu orang banya pung teng-tenga, ada barapa orang dari partei agama Farisi ju. Dong dapa dengar orang banya ada bakusu-kusu itu hal dong so'al Yesus. Ais, dong, deng kapala agama Yahudi pung bos-bos kirim Ruma Sambayang Pusat pung tukang jaga barapa orang, ko pi tangkap ame sang Yesus. 33Ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta pung waktu ko ada sama-sama deng bosong, tenga sadiki sa. Te sonde lama lai, Beta pulang kambali pi di Dia yang utus sang Beta. 34Ais nanti, bosong mau cari sang Beta, ma bosong sonde katumu. Te Beta mau pi di satu tampa yang bosong sonde bisa iko.” 35Ais ju, orang Yahudi pung bos-bos dong batanya satu deng satu, bilang, “Kira-kira ini Orang ada mau pi mana? Dia pi di tampa mana, yang botong sonde bisa katumu sang Dia? Dia mau pi sambunyi di orang Yahudi yang idop tasiar di luar negrí, ko? Dia mau pi ajar orang yang pake bahasa Yunani di sana, ko? Ko, karmana? 36Dia pung maksud apa, ko Dia omong, bilang, ‘Bosong mau cari sang Beta, ma bosong sonde katumu.’ Deng, ‘Beta mau pi di satu tampa yang bosong sonde bisa iko’?” Aer yang bawa idop 37Pas di pesta pung hari tarahir, yang jadi hari paling bésar tu, ju Yesus badiri, ko batarea, bilang, “Dengar, ó! Sapa yang aus, na, biar dia datang di Beta ko minum!c 38Te kalo ada yang parcaya sang Beta, na, datang minum sa! Te Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis, bilang, ‘Aer yang bawa idop nanti maspurak kaluar dari orang parcaya dong pung dalam hati.’ Ais, dong dapa idop yang batúl. Deng bagitu, dong ju tolong orang laen ko dapa itu idop yang batúl.”d 39Naa, Yesus ada omong so'al Tuhan pung Roh, tagal samua orang yang parcaya sang Yesus nanti tarima itu Roh. Ma waktu Yesus omong bagitu, dong balóm tarima itu Roh, tagal Tuhan balóm kasi. Tuhan memang balóm kasi, tagal Dia balóm angka nae tinggi-tinggi sang Yesus. Orang dong mulai tabagi-bagi tagal Tuhan Yesus 40Banya orang di situ dengar Yesus omong bagitu. Ju ada yang ba'omong, bilang, “Pasti ini Orang ni, Tuhan Allah pung Jubir, yang Dia su janji memang dari dolu!”e 41Ada saparu lai, yang bilang, “Sonde! Dia ni, andia Kristus, yang Tuhan su tunju memang dari dolu!” Ma ada saparu lai, yang protes, bilang, “Sonde bisa! Te Kristus tu, bukan orang Galilea. Batúl, to? 42Te Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, Kristus tu, raja Daud pung turunan. Di tampa laen ju ada tatulis, bilang, Dia tu, orang Betlehem, andia raja Daud pung kampong. Bagitu, to?”f 43Jadi, orang dong mulai tabagi-bagi tagal Yesus. 44Ada ju barapa orang yang mau tangkap ame sang Dia. Ma sonde ada yang pegang ame sang Dia. Orang Yahudi pung bos-bos sonde parcaya sang Tuhan Yesus 45Ais itu, ju itu Ruma Sambayang Pusat pung tukang jaga dong yang datang ko mau tangkap sang Yesus, kambali datang di kapala agama Yahudi pung bos-bos deng orang Farisi dong. Ais, itu orang bésar dong tanya, bilang, “Weh! Kanapa bosong sonde bawa datang sang Dia?” 46Dong manyao, bilang, “Awii! Sonde parná ada orang yang omong sama ke Dia!” 47Itu orang Farisi dong tanya, bilang, “Hee! Bosong ju su kaná tipu, ko? 48Inga, é! Te sonde ada dari botong orang Farisi, ko, dari bos-bos yang parcaya sang Dia. Iya, to? Kalo itu orang bésar sonde parcaya, na, akurang ko bosong mau parcaya sang Dia? 49Ini orang banya dong yang mau parcaya sang Dia, sonde tau Tuhan pung Atoran. Nanti Tuhan hukum barát sang dong!” 50Ma di situ ju ada orang Farisi satu, nama Nikodemus. Dia tu, yang parná datang malam-malam ko ba'omong deng Yesus. Ais dia tanya sang dong, bilang,g 51“Karmana? Iko kotong pung atoran agama, kotong putus memang orang pung parkara dolo? Ko, kotong musti dengar sang dia dolo ko cari tau dia ada bekin apa, baru bisa putus dia pung parkara?” 52Ju dong masparak sang dia, bilang, “Weh! Lu ni, orang Galilea sama ke Dia, ko? Co pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan Barisi do! Baca bae-bae ko lu tau, bilang, sonde ada Tuhan pung jubir satu yang datang dari Galilea!” Satu parampuan yang maen serong 53[Ju dong bubar, ko samua pulang.† 81Ma Yesus pi di gunung Saitun. 2Dia pung beso papagi, ju Dia maso pi di Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Banya orang datang bakumpul di Dia. Ais Dia dudu ko mulai ajar sang dong. 3Itu waktu, ada satu parampuan yang kaná tangkap basa waktu dia ada maen serong. Ju barapa guru agama deng barapa orang Farisi hela bawa sang dia pi sang Yesus. Ais dong paksa sang itu parampuan ko badiri di dong samua pung muka. 4Ju dong kasi tau sang Yesus, bilang, “Bapa Guru. Ini parampuan kaná tangkap basa waktu dia ada maen serong. 5Naa, iko ba'i Musa pung Atoran dong, ada parenta yang bilang, ‘Orang yang maen serong musti kaná hukum lempar sampe mati.’ Iko Bos, karmana?”a 6Dong mau coba hiki sang Dia, ko dong bisa lempar sala ko mau kasi jato sang Dia. Yesus sonde manyao langsung, ma Dia jongko ko tulis di tana, pake Dia pung ujung jari. 7Dong tanya-tanya sang Dia tarús. Ais Dia badiri, ju kasi tau sang dong, bilang, “Bagini. Kalo ada dari bosong yang sonde parná bekin sala, na, dia tu yang bisa lempar batu yang partama ko hukum sang ini parampuan.” 8Ais Dia jongko ulang lai, ju tulis tamba di tana. 9Waktu dong dengar Dia pung omong tu, dong jadi malu. Te dalam dong pung hati, dong tau, bilang, dong ju ada parná bekin sala. Ais dong bubar satu-satu, mulai dari yang tua sampe yang muda. Lama-lama ju, tenga Yesus deng itu parampuan sandiri di situ. 10Ais Yesus badiri lai, ju tanya, bilang, “Hee? Ko dong ada di mana? Sonde ada orang laen di sini yang mau kasi sala ko hukum sang lu, ko?” 11Ju dia manyao, bilang, “Sonde ada, Bapa.” Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Beta ju sonde mau hukum sang lu. Pulang su. Ma inga. Jang bekin sala lai!”]* Tuhan Yesus sama ke taráng kasi orang di ini dunya 12Ais Yesus omong ulang lai deng orang banya dong, bilang, “Beta ni, sama ke taráng kasi orang di ini dunya. Orang yang iko sang Beta sonde idop di galáp, ma dia tenga di taráng yang bawa idop yang batúl.”b 13Ada barapa orang Farisi yang protes, bilang, “Weh! Lu mau jadi saksi so'al Lu pung diri sandiri, ko? Sonde bisa! Te iko kotong pung atoran, musti orang laen yang jadi saksi kasi satu orang, bukan itu orang sandiri. Jadi, botong sonde mau tarima, deng sonde mau parcaya.”c 14Yesus manyao, bilang, “Bagini. Biar Beta jadi saksi kasi Beta pung diri sandiri, ma Beta pung omong tu, batúl. Te Beta sandiri yang tau parsís Beta asal dari mana, deng mau pi mana. Bosong sonde tau Beta dari mana, deng ju sonde tau Beta nanti mau pi mana. 15Bosong nilei orang pake manusia pung ukuran. Ma Beta sonde pake manusia pung ukuran ko nilei satu orang ju. 16Kalo Beta nilei orang, Beta pung ukuran tu, batúl. Te Beta sonde nilei sandiri, ma Beta bekin samua-samua sama-sama deng Beta pung Bapa yang utus sang Beta. 17Jang lupa. Te ada tatulis di bosong pung Atoran agama, bilang, ‘Kalo ada dua orang saksi yang omong hal yang sama, na, itu sah.’ 18Jadi, bukan cuma Beta sandiri sa yang jadi saksi so'al Beta pung diri. Te Beta pung Bapa yang utus sang Beta ju ada jadi saksi yang omong so'al Beta.” 19Dong tanya, bilang, “Ko Lu pung Bapa tu, ada di mana?” Ju Yesus manyao, bilang, “Bosong sonde kanál batúl sang Beta. Bosong ju sonde kanál sang Beta pung Bapa. Te kalo bosong kanál batúl sang Beta, tantu bosong ju kanál sang Dia.” 20Ini samua ni, Yesus kasi tau waktu Dia mangajar di Ruma Sambayang Pusat, deka-deka di tampa yang dong pake ko kumpul doi kolekte. Sonde ada yang tangkap sang Dia, tagal dia pung waktu balóm pas. “Nanti Beta pi di satu tampa yang bosong sonde bisa iko” 21Yesus omong tamba sang dong, bilang, “Nanti Beta kasi tenga sang bosong, ko pi di tampa laen. Bosong nanti cari-cari sang Beta, ma sonde dapa, te bosong sonde ada pung hak pi itu tampa. Ais nanti kalo bosong mati, bosong masi pikol bosong pung sala.” 22Ais orang Yahudi pung bos-bos batanya satu deng satu, bilang, “Dia ada omong apa ni? Dia mau bunu diri, ko? Te Dia bilang, ‘Bosong sonde bisa pi di itu tampa.’” 23Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Bosong dari bumi di bawa. Ma Beta dari langit di atas. Bosong orang dari ini dunya. Ma Beta bukan orang dari ini dunya. 24Andia ko Beta kasi tau tadi, bilang, nanti kalo bosong mati, bosong masi pikol bosong pung sala-sala dong. Te kalo bosong sonde parcaya, bilang, Beta ni, andia Kristus, yang Tuhan su kirim datang, nanti kalo bosong mati, pasti bosong masi pikol bosong pung sala-sala dong.” 25Ais dong tanya, bilang, “Weh! Ko Lu ni, sapa?” Yesus manyao, bilang, “Beta su kasi tau memang dari mula-mula.† 26Ada banya hal yang Beta bisa kasi tau so'al bosong. Bosong pung sala ju banya. Ma Beta sonde kasi tunju itu hal dong. Naa, Yang utus sang Beta datang di sini tu, kalo Dia omong, Dia cuma tau omong yang batúl sa. Deng Beta cuma kasi tau sang orang di ini dunya, hal-hal yang Beta su dengar dari Dia.” 27(Dia pung maksud, Dia pung Bapa di sorga. Ma dong sonde tangkap ame Dia pung maksud.) 28Ju Yesus omong tamba, bilang, “Nanti kalo bosong su gantong sang Beta, Manusia Tulen, di atas kayu palang, baru bosong mangarti, bilang, Beta ni, andia Kristus. Deng Beta sonde bekin apa-apa dari Beta sandiri, ma Beta cuma ajar hal-hal yang Bapa di sorga su ajar sang Beta. 29Yang utus sang Beta ju ada sama-sama deng Beta tarús. Dia sonde parná kasi biar Beta sandiri, tagal Beta salalu bekin iko Dia pung mau.” 30Waktu Yesus kasi tau ini hal dong, ju ada banya orang yang parcaya sang Dia. “Bosong ni, andia ba'i Abraham pung turunan dong” 31Ais ju, Yesus kasi tau sang itu orang Yahudi dong yang parcaya sang Dia, bilang, “Kalo bosong idop ta'ika deng Beta pung ajaran dong, deng bosong balajar tarús dari Beta, na, bosong jadi Beta pung ana bua yang batúl. 32Ais, bosong bisa dapa tau hal-hal yang batúl. Deng itu hal-hal yang batúl, yang kasi bebas sang bosong, ko bosong sonde usa jadi budak lai.” 33Ais dong protes, bilang, “Hee! Botong ni, bukan orang pung budak! Te botong ni, ba'i Abraham pung turunan! Jadi, akurang ko Lu omong, bilang, nanti botong jadi bebas?”d 34Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Yang Beta omong tu, batúl. Te samua orang yang idop bekin sala dong, su jadi sama ke satu budak yang cuma iko-iko sala pung mau sa. 35Ma dia pung biasa, bagini: budak dong sonde biasa tenga tarús di satu ruma. Te cuma bos pung ana sa yang tenga tarús di situ. 36Jadi, kalo Beta, andia Tuhan pung Ana, hapus buang bosong pung sala-sala dong, na, bosong su bebas, deng su sonde jadi sala pung budak lai. Deng bagitu, bosong bebas batúl, deng sonde usa iko sala pung mau lai! 37Beta su tau bosong ni, andia ba'i Abraham pung turunan. Biar bagitu, ma bosong maen cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta, tagal bosong sonde mau tarima Beta pung ajaran. Te di bosong pung hati, su sonde ada tampa lai ko simpan Beta pung Kata-kata. 38Beta kasi tau hal-hal yang Beta su lia, yang Beta pung Bapa su kasi tunju sang Beta. Deng bosong bekin iko hal-hal yang bosong su dengar dari bosong pung bapa dong.” “Bosong pung bapa tu, andia setan pung bos” 39Dong manyao, bilang, “Botong ni, ba'i Abraham pung turunan!” Yesus kasi tau, bilang, “Kalo bosong jadi ba'i Abraham pung turunan yang batúl, bosong musti conto ame sang dia. 40Ma ba'i Abraham sonde parná bekin jahat sama ke yang bosong bekin tu! Te bosong maen cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta. Padahal Beta ni, yang kasi tau sang bosong hal-hal yang batúl, yang Beta dengar dari Tuhan. 41Bosong pung bekin, memang sonde lari jao dari bosong pung bapa dong.” Ma dong protes, bilang, “Hee! Botong ni, ana sah! Jang bilang, botong ni, ana haram! Te botong pung Bapa, cuma satu sa, andia Tuhan Allah!” 42Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Ma kalo Tuhan Allah batúl-batúl jadi bosong pung Bapa, pasti bosong sayang sang Beta. Te Beta datang dari Dia, deng Beta ada di sini. Beta sonde datang iko Beta pung mau sandiri. Ma Beta datang, tagal Dia yang utus sang Beta. 43Akurang ko bosong sonde mangarti Beta pung omong? Mangkali tagal bosong sonde mau dengar, na! 44Bosong ni, satu model ke setan dong pung bos. Te bosong suka bekin iko dia pung mau! Dari mula-mula, dia tukang bunu orang. Dia lawan hal yang batúl, te dia su tola buang samua yang batúl. Kalo dia putar-balek, itu memang dia pung biasa. Te dia tu, tukang putar-balek, deng tukang omong kosong pung ba'i! 45Beta ni, yang kasi tau hal yang batúl. Ma bosong sonde parcaya sang Beta. 46Coba! Sapa dari bosong yang bisa kasi tunju bukti, bilang, Beta su bekin sala? Heran, é! Kalo Beta omong yang batúl, akurang ko bosong sonde mau parcaya sang Beta? 47Naa, orang yang ba'asal dari Tuhan Allah dengar sang Dia pung Kata-kata. Ma bosong ni, sonde ba'asal dari Tuhan, andia ko bosong sonde suka dengar sang Beta.” “Ba'i Abraham balóm ada, ma Beta su ada lebe dolo” 48Orang Yahudi pung bos-bos manyao, bilang, “Weh! Botong su omong batúl tu. Te botong su bilang, Lu ni, bukan orang Yahudi isi-isi, ma Lu orang Samaria. Lu ju su takaná setan!” 49Ju Yesus manyao, bilang, “Beta sonde takaná setan. Beta taro hormat sang Beta pung Bapa di sorga, ma bosong sonde taro hormat sang Beta. 50Beta sonde angka-angka diri ko kasi tunju Beta pung hebat sandiri. Ma ada Satu yang mau kasi tunju Beta pung hebat. Biar Dia yang putus kalo Beta pung omong batúl, ko sonde. 51Beta pung Kata-kata, memang batúl! Ais, orang yang dengar deng bekin iko Beta pung Kata-kata dong, sonde akan mati.” 52Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos kasi tau sang Dia, bilang, “Sakarang botong su tau Lu omong gila, tagal Lu su takaná setan. Te ba'i Abraham sandiri, mati. Tuhan pung jubir dolu-dolu dong, ju mati. Ma Lu bilang, ‘orang yang dengar deng bekin iko Beta pung Kata-kata dong, sonde akan mati.’ Memang Lu su gila! 53Ko Lu pikir, Lu lebe hebat dari Abraham yang mati? Ko, Lu lebe hebat dari Tuhan pung jubir yang su mati dong? Lu pikir, Lu ni, sapa?” 54Ju Yesus manyao, bilang, “Kalo Beta yang angka-angka Diri, orang sonde mau tarima. Padahal, bukan Beta yang angka-angka Diri, ma Beta pung Bapa yang angka tinggi-tinggi sang Beta. Dia tu, yang bosong mangaku, bilang, Dia jadi bosong pung Tuhan Allah. 55Ma bosong sonde kanál sang Dia. Beta yang kanál bae. Kalo Beta bilang Beta sonde kanál sang Dia, Beta tukang omong kosong, sama ke bosong. Ma Beta kanál bae sang Dia, deng Beta ju bekin iko Dia pung Kata-kata. 56Bosong pung ba'i Abraham pung hati paling sanáng, waktu dia ada tunggu-tunggu mau lia Beta pung datang. Dia memang su dapa lia, ais dia puas.” 57Orang Yahudi pung bos-bos kasi tau, bilang, “Lu pung umur balóm sampe 50 taon ju! Ma Lu bilang Lu su dapa lia sang ba'i Abraham. Batúl, ko?” 58Ju Yesus manyao, bilang, “Batúl! Te ba'i Abraham balóm ada, ma Beta su ada lebe dolo.” 59Ais, itu orang dong angka batu ko mau lempar sang Dia, tagal Dia angka Dia pung diri sama ke Tuhan. Ma Dia jalan sambunyi-sambunyi ko kaluar dari Ruma Sambayang Pusat pung kintal.e Tuhan Yesus bekin bae satu orang buta 91Ais itu, Yesus dong ada jalan. Ju Dia lia satu orang buta, yang su buta memang dari lahir. 2Ais, Yesus pung ana bua dong tanya, bilang, “Bapa Guru! Sapa yang bekin sala, sampe ini orang jadi buta bagini? Gara-gara dia sandiri ko, tagal dia pung mama-bapa?” 3Yesus manyao, bilang, “Ini orang buta sonde bekin sala. Deng dia pung mama-bapa ju sonde bekin sala ko dia jadi buta. Dia lahir bagitu, ko biar samua orang bisa dapa lia Tuhan pung bekin bae di dia. 4Tuhan Allah yang utus sang Beta. Jadi, kotong musti usaha ko kasi jalan Dia pung karjá waktu taráng masi ada. Te nanti galáp su datang, orang sonde bisa karjá lai. 5Waktu Beta masi ada di ini dunya, Beta sama ke taráng yang bacaya kasi samua orang.”a 6Yesus omong abis bagitu, ju Dia sumbur luda di tana. Ais Dia jongko, ko edok bekin lompor. Ju dia samér itu lompor di itu orang buta pung mata. 7Ais Dia pasán, bilang, “Pi di kolam Siloam, ko cuci lu pung muka di situ.” (Dalam bahasa Ibrani, Siloam pung arti, bilang, ‘kirim datang’.) Ais, itu orang buta pi sana, ju dia cuci dia pung muka. Waktu dia bale datang, dia su bisa dapa lia!b 8Ais itu, ju itu orang pung tatangga dong, deng yang parná lia dia jadi tukang minta-minta, mulai batanya, bilang, “We! Ini ni, orang buta yang dolu maen dudu minta-minta, to?” 9Orang saparu bilang, “Hoo! Andia dia su!” Orang saparu laen bilang, “Sonde! Dia tu, cuma mirip-mirip ke itu satu sa!” Ma itu orang sandiri kasi tau sang dong, bilang, “Sonde! Ini beta su! Yang dolu buta tu!” 10Ais dong tanya sang dia, bilang, “Karmana sampe lu su bisa dapa lia, ni?” 11Ju dia manyao, bilang, “Bagini! Itu Orang yang nama Yesus tu, bekin lompor, ais Dia taro di beta pung mata. Ju Dia suru sang beta, bilang, ‘Pi di kolam Siloam, ko cuci lu pung muka di situ.’ Ais beta bekin iko. Andia ko sakarang beta su bisa dapa lia!” 12Ais dong tanya sang dia, bilang, “Ko itu Orang ada di mana?” Dia manyao, bilang, “Tau lai, ni!” Orang Farisi dong pareksa orang yang parná buta tu 13-14Naa, itu hari, waktu Yesus bekin lompor, ju bekin orang buta bisa dapa lia tu, jato kaná di orang Yahudi pung hari barenti karjá. Ju dong antar bawa itu orang yang parná buta tu, ko pi mangada di partei agama Farisi pung orang dong. 15Ais, itu orang Farisi dong tanya sang dia, bilang, “Coba lu kasi tau do! Akurang ko lu sakarang su bisa dapa lia?” Dia manyao, bilang, “Bagini. Itu Orang taro lompor di beta pung mata. Ais beta pi cuci beta pung muka. Sakarang beta su bisa dapa lia.” 16Ada orang Farisi saparu, bilang, “Itu Orang yang bekin bae sang lu tu, bukan dari Tuhan Allah. Botong tau, tagal Dia su langgar atoran so'al hari barenti karjá.” Ada saparu lai yang bilang, “Karmana sampe orang yang bekin sala bisa bekin tanda-tanda heran bagitu?” Ais dong deng dong bakanjar sampe tabagi-bagi. 17Jadi, dong tanya ulang sang itu orang yang dolu buta, bilang, “Iko lu, itu Orang yang buka ame lu pung mata tu, orang model ke karmana?” Dia manyao, bilang, “Iko beta, na, Dia tu, Tuhan pung jubir satu.” 18Ma orang Yahudi pung bos-bos dong sonde parcaya, bilang, itu orang tu, parná buta, ais sakarang su bisa dapa lia. Ju dong suru pi pange dia pung mama-bapa ko datang mangada. 19Waktu dong su datang, itu bos-bos tanya, bilang, “Ini satu ni, bosong pung ana, ko? Batúl, ko sonde, dia su buta memang dari lahir? Ais karmana ko sakarang dia su bisa dapa lia?” 20Itu orang pung mama-bapa manyao, bilang, “Dia ni, memang botong pung ana. Deng dia su buta memang dari lahir. 21Ma botong sonde tau, dia pake apa ko sakarang su bisa dapa lia. Sapa yang buka dia pung mata, botong ju sonde tau. Dia tu, su bésar. Tanya langsung sa, te dia bisa carita sandiri!” 22Dong omong bagitu, tagal dong taku sang orang Yahudi pung bos-bos dong. Tagal dong tau, bilang, itu bos-bos su basakongkol, bilang, “Kalo ada orang mangaku, bilang, Yesus tu, andia Kristus, na, botong musti usir buang itu orang yang mangaku bagitu dari kotong orang Yahudi pung ruma sambayang.” 23Andia ko itu orang pung mama-bapa manyao, bilang, “Dia su bésar. Tanya langsung sang dia sa.” 24Ais dong pange ulang sang itu orang yang dolu buta tu. Ju dong bilang, “Bagini! Lu musti omong jujur di Tuhan Allah pung muka ko jaga Dia pung nama bae. Te botong tau parsís, Yesus tu, orang jahat.” 25Orang yang parná buta manyao, bilang, “Bapa dong jang mara, é! Te beta sonde tau kalo Dia tu, orang jahat, ko sonde. Yang beta tau parsís, andia, dolu beta buta; ma sakarang beta su bisa dapa lia.” 26Dong tanya sang dia, bilang, “Ko Dia bekin apa sang lu? Dia buka lu pung mata karmana?” 27Ju dia manyao, bilang, “Hee! Ko tadi beta su carita, ma bosong sonde mau dengar. Akurang ko bosong mau beta carita ulang lai? Mangkali bapa dong ju mau jadi Dia pung ana bua, ko?” 28Ais dong maki-maki sang dia, ju dong bilang, “Biar ko lu sa yang jadi Dia pung ana bua! Te botong ni, ba'i Musa pung ana bua dong. 29Botong tau Tuhan Allah ba'omong deng Musa. Ma botong sonde tau itu Orang tu, datang dari lobang mana.” 30Orang yang dolu buta manyao, bilang, “Heran, é! Bosong sonde tau Dia datang dari mana. Padahal Dia yang buka beta pung mata ko sakarang beta su bisa dapa lia. 31Kotong samua tau, bilang, Tuhan Allah sonde dengar sang orang jahat, to? Ma Tuhan dengar sang orang hati lurus, yang idop bekin iko Dia pung mau.c 32Mulai dari Tuhan Allah bekin langit deng bumi sampe sakarang ni, balóm parná ada satu carita ju, so'al orang yang bekin bae orang yang su buta dari lahir, ko dia bisa dapa lia. 33Jadi, kalo Yesus bukan datang dari Tuhan Allah, pasti Dia sonde bisa bekin apa-apa, to?” 34Ju dong manyao, bilang, “Weh! Lu ni, orang jahat dari lu pung mama barana ame sang lu! Karmana sampe lu pikir lu bisa ajar bale sang botong?” Ais ju dong usir buang sang dia dari dong pung ruma sambayang. Orang yang hati buta 35Waktu Yesus dapa dengar dong su usir buang itu orang yang parná buta dari ruma sambayang, ju Dia pi cari sang itu orang, sampe dapa. Ju Dia bilang, “Karmana! Lu parcaya sang Manusia Tulen, ko?” 36Dia tanya bale, bilang, “Ko Dia tu, sapa, Bos? Tolong kasi tau dolo, ko biar beta bisa parcaya sang Dia.” 37Ju Yesus kasi tau, bilang, “Lu su katumu sang Dia. Dia tu, andia Beta ni, yang sakarang ada ba'omong deng lu.” 38Ais, itu orang bilang, “Bos, beta parcaya!” Ju dia tikam lutut ko sémba sang Yesus. 39Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Beta datang di ini dunya ko kasi tunju orang pung sala-sala dong, ko biar orang buta bisa dapa lia, deng orang yang bisa lia jadi buta.” 40Di situ ada barapa orang Farisi yang dengar Dia pung omong tu. Ju dong tanya, bilang, “Karmana, ni? Su jalás-jalás, botong sonde buta, to?” 41Yesus manyao, bilang, “Bagini. Kalo bosong memang buta, na, sonde ada yang kasi sala sang bosong. Ma bosong bilang, bosong tu, orang yang bisa lia. Andia ko bosong masi pikol bosong pung sala.” Umpama so'al gambala deng dia pung domba 101Yesus omong pake satu umpama, bilang, “Yang Beta kasi tau sang bosong ni, batúl. Domba ada pung kandang. Kalo ada orang yang sonde maso lewat pintu, ma nae ko maso lewat pagar, na, su jalás, dia tu, pancuri. 2Ma yang maso iko pintu tu, andia domba pung gambala yang piara sang dong. 3Tukang jaga pintu kanál itu gambala, ais buka pintu kasi sang dia. Domba dong ju kanál itu gambala pung suara. Ais, kalo dia pange dong pung nama satu-satu, dong iko sang dia pi luar. 4Waktu dia antar sang dong kaluar, dia jalan di muka. Domba dong iko dari balakang, tagal dong kanál dia pung suara. 5Kalo ada orang yang domba dong sonde kanál, na, dong sonde iko sang dia. Ma dong lari fuik, tagal dong sonde kanál orang asing pung suara.” 6Biar Yesus carita itu umpama kasi sang dong, ma dong sonde mangarti Dia pung maksud ju. Tuhan Yesus sama ke gambala yang bae 7Ais Yesus kasi tau tamba sang dong, bilang, “Yang Beta kasi tau sang bosong ni, batúl. Beta sama ke pintu di domba pung kandang. 8Samua orang yang datang lebe dolo dari Beta, dong sama ke pancuri. Biar dong pange-pange, ma domba dong sonde dengar sang itu orang dong. 9Ais, Beta sama ke itu pintu. Kalo ada yang mau maso lewat Beta, Tuhan Allah mau kasi salamat sang dia dari dia pung sala-sala dong. Itu sama ke dia maso pi di Tuhan pung tampa, lewat Beta yang jadi dia pung pintu. Deng orang yang maso lewat Beta, dia jalan bebas pi mana sa, deng dapa makan-minum yang batúl.a 10Pancuri dong cuma bekin kaco sa, te dong datang ko curi, bunu bekin mati, deng kasi ancor buang orang pung idop. Ma Beta bawa idop yang paling bae, te Beta datang ko biar orang bisa idop tanáng, deng idop yang batúl. 11Beta ju sama ke satu gambala yang bae. Te gambala yang bae su sadia sarakan dia pung diri sampe mati, ko biar dia pung domba dong bisa idop. 12Ma orang karjá yang bukan itu domba dong pung tuan, kalo dia lia ada satu anjing utan datang, ju dia lari fuik, ko kasi tenga itu domba dong di situ. Ais, anjing utan tangkap ame sang domba, ju domba yang laen dong lari tasiram. 13Itu orang karjá lari, tagal dia cuma karjá cari doi sa. Dia sonde toe ko mau jaga bae-bae sang itu domba dong. 14Batúl! Beta sama ke gambala yang bae. Beta kanál deng Beta pung domba dong. Deng dong ju kanál sang Beta. 15Itu sama ke Bapa di sorga kanál sang Beta, deng Beta ju kanál sang Dia. Beta ju su sadia sarakan Beta pung diri sampe mati, ko biar Beta pung domba bisa idop.b 16Ada Beta pung domba laen, yang balóm bagabung deng Beta pung domba di sini dong. Beta musti pi kumpul ame sang dong ju. Nanti kalo dong su dengar Beta pung suara, dong kanál memang. Ais ju, dong datang bagabung ko jadi satu kumpul yang ada pung satu gambala. 17Tagal itu, Beta pung Bapa di sorga sayang sang Beta. Te Beta su sadia sarakan Beta pung diri sampe mati, ko Beta bisa idop kambali. 18Sonde ada orang yang paksa Beta ko mati, ma Beta sandiri yang sadia sarakan Beta pung diri sampe mati. Beta ada pung hak ko sarakan Beta pung diri. Beta ju ada pung hak ko ame kambali. Ini parenta ni, Beta su tarima dari Beta pung Bapa di sorga.” 19Tagal dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju orang Yahudi dong bakanjar ulang lai. 20Ada banya dari dong yang bilang, “Weh! Ini orang ni, gila! Deng Dia ju takaná setan! Akurang ko bosong mau dengar ame sang Dia?” 21Ma ada saparu lai yang bilang, “Ini bukan orang gila pung omong, to? Kata-kata bagitu tu, sonde parná kaluar dari setan pung mulu! Deng setan dong ju sonde bekin orang buta bisa dapa lia, to?” Orang Yahudi pung bos-bos sonde mau tarima sang Tuhan Yesus 22Itu waktu, orang Yahudi ada mau bekin dong pung agama pung hari bae satu. Itu hari bae tu, jato kaná di musim dingin. Di itu pesta, orang Yahudi dong inga waktu orang laen su bekin kamomos sang Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat di kota Yerusalem, ais dong bekin barisi ko tabis kambali.* 23Yesus ada jalan kuliling dalam Ruma Sambayang Pusat pung kintal, di tampa yang dong subu, bilang, ‘Ruma Loos Raja Soleman’. 24Ju orang Yahudi pung bos-bos datang makarubu sang Dia, bilang, “Weh! Botong musti tunggu tarús sampe kapan, baru botong bisa dapa tau? Kalo Bos ni, andia Kristus, na, tolong kasi tau taráng-taráng do.” 25Yesus manyao, bilang, “Beta su kasi tau memang, ma bosong sonde mau parcaya. Padahal, hal-hal yang Beta bekin, samua iko Beta pung Bapa pung parenta sa. Itu hal dong yang kasi tunju, bilang, Beta ni, sapa. 26Ma bosong sonde parcaya sang Beta, tagal bosong bukan Beta pung domba. 27Te Beta pung domba yang batúl tu, kanál Beta pung suara. Dong ju iko sang Beta. Beta ju kanál sang dong. 28Beta kasi sang dong idop yang batúl yang sonde tau putus-putus, deng dong ju sonde tapisa buang dari Tuhan. Sonde ada satu orang ju yang bisa rampas ame sang dong dari Beta. 29Beta pung Bapa di sorga yang sarakan sang dong kasi Beta. Dia lebe hebat dari samua-samua. Andia ko sonde ada satu ju yang bisa rampas ame sang dong dari Dia pung tangan. 30Te Beta pung Bapa deng Beta tu, satu.” 31Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos angka batu satu kali lai, ko mau lempar bekin mati sang Yesus. 32Ju Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Hee! Beta su kasi tunju banya hal yang bae dari Beta pung Bapa. Bosong ada pake hal bae yang mana, ko mau lempar bekin mati sang Beta?” 33Dong manyao, bilang, “Botong sonde lempar sang lu, tagal lu bekin hal bae. Ma botong kasi hukum lempar sang lu, tagal lu su hojat barát! Te lu cuma manusia, ma lu angka diri sama ke Tuhan Allah! Su talalu lai!”c 34Ju Yesus manyao, bilang, “Karmana? Di itu Atoran Agama yang bosong pegang tu, ada tulis, bilang, ‘Beta kasi tau memang, bilang, bosong bos-bos ni, tuhan’.d 35Naa. Kotong su tau, bilang, samua yang ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi tu, batúl, deng sonde bisa tahapus buang. Tuhan sandiri subu sang itu orang dong, bilang, dong tu, ‘tuhan’. 36Jadi, karmana sampe bosong bisa bilang Beta ada hojat tagal Beta bilang Beta jadi Tuhan pung Ana? Sonde maso di akal! Te Bapa di sorga yang tunju ame sang Beta, deng Dia yang utus sang Beta datang di ini dunya. 37Bagini. Kalo Beta sonde kasi jalan Beta pung Bapa pung karjá, na, bosong sonde usa parcaya sang Beta. 38Ma Beta ada kasi jalan Dia pung karjá tarús. Jadi, biar bosong sonde mau parcaya sang Beta, ma paling sadiki, bosong musti tarima tanda heran yang Beta bekin. Deng bagitu, bosong ju bisa mangarti, bilang, Beta pung Bapa ada ta'ika deng Beta. Deng Beta ju ada ta'ika deng Dia.” 39Ais dong coba ulang ko mau tangkap sang Dia, ma Dia lolos. 40Ju Yesus pi ulang di kali Yarden pung sablá, di itu tampa partama yang Yohanis sarani orang dolu. Ais Dia tenga tahan di sana.e 41Banya orang datang cari sang Dia. Ju dong ba'omong, bilang, “Yohanis sonde bekin tanda heran apa-apa. Ma samua yang dia omong so'al ini Yesus ni, batúl, é!” 42Ju banya orang parcaya sang Dia di sana. Lasarus pung mati 111-2Ada satu orang, nama Lasarus. Dia tenga di kampong Betania, sama-sama deng dia pung kaka parampuan dua, Maria deng Marta. (Naa, ini Maria ni, yang po'a minya wangi di Tuhan Yesus pung kaki, ais lap pake dia pung rambu sandiri.) Satu kali, Lasarus saki barát.a 3Ju dia pung kaka parampuan dong kirim pasán sang Yesus, bilang, “Bos pung tamán, andia Lasarus, ada saki barát.” 4Waktu Yesus dengar itu pasán, ju Dia omong, bilang, “Ini panyaki sonde bekin dia mati. Tuhan Allah ada mau pake ini hal ko kasi tunju Dia pung hebat. Ko biar nanti orang dong ju angka tinggi-tinggi sang Beta, andia Tuhan pung Ana.” 5Naa, Yesus sayang sang Marta, adi Maria, deng dong dua pung adi Lasarus. 6Waktu Dia dapa dengar, bilang, Lasarus ada saki, Dia masi tenga dua hari lai di kali Yarden pung sablá. 7Ais itu, Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong, bilang, “Mari ko kotong pi ulang lai di Lasarus pung tampa di propinsi Yudea.” 8Ma Dia pung ana bua dong protes, bilang, “Bapa Guru. Baru-baru ni, orang Yahudi pung bos-bos mau lempar bekin mati sang Bos di sana. Ma sakarang Bos mau kambali pi sana lai, ko?” 9Ju Yesus manyao, bilang, “Jang taku, é! Tiap hari, matahari basinar dari pagi sampe sore. Itu ada 12 jam, to? Kalo jalan di taráng, orang sonde ta'antok. Te taráng bacaya di ini dunya ko orang bisa lia. 10Ma kalo orang jalan di galáp, dia ta'antok ulang-ulang, te dia sonde ada pung taráng.”* 11Yesus omong abis bagitu, ju Dia kasi tau, bilang, “Kotong pung tamán Lasarus su tidor. Ma nanti Beta kasi bangun sang dia.” 12Ais Dia pung ana bua dong bilang, “Bos. Kalo dia cuma tidor, dia pung arti, nanti dia jadi bae kambali, to?” 13Dong omong bagitu, tagal dong pikir Yesus omong so'al tidor biasa. Padahal, Dia ada omong so'al Lasarus pung mati. 14Ais, Yesus kasi tau taráng-taráng, bilang, “Bagini. Lasarus su mati. 15Beta sanáng Beta sonde ada di sana, waktu dia balóm mati, ko biar bosong jang susa. Te apa yang mau jadi sakarang tu, bekin bosong bisa parcaya sang Beta. Mari ko kotong pi sana su!” 16Ais ju, Tomas, yang dong subu, bilang, “ana bagambar,” kasi tau sang ana bua yang laen dong, bilang, “Mari su! Lebe bae kotong samua iko pi, ko biar kotong mati sama-sama deng Dia.” Tuhan Yesus pi Betania, ais hibur sang Marta 17-19Ais, Yesus dong jalan pi kampong Betania. Naa, itu kampong pung jao cuma tiga kilo dari kota Yerusalem. Ju banya orang Yahudi datang dari sana ko mete deng hibur Marta deng Maria. Waktu Yesus dong sampe di sana, ju dong baru tau, bilang, orang su kubur sang Lasarus ampa hari. 20Ais, waktu Marta dapa dengar, bilang, Yesus su datang, ju dia kaluar ko pi katumu sang Yesus. Ma Maria tenga dalam ruma sa. 21Ais Marta kasi tau sang Yesus, bilang, “Aduu, Bos, é! Kalo Bos ada di sini, pasti beta pung adi sonde mati. 22Ma beta ju yakin, Bos mau minta apa sang Tuhan Allah, na, Bos pasti dapa.” 23Ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Ma'a! Nanti lu pung adi idop kambali.” 24Marta mangaku, bilang, “Beta mangarti, nanti di hari kiamat, kalo Tuhan bekin samua orang mati jadi idop kambali, Dia ju kasi idop kambali sang beta pung adi.” 25Ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta yang bekin orang mati jadi idop kambali. Beta ju yang kasi idop yang batúl. Jadi, orang yang parcaya sang Beta nanti dapa itu idop, biar dia ada mati. 26Ju orang yang dapa itu idop yang batúl, deng parcaya sang Beta, nanti idop tarús. Ma'a parcaya Beta pung omong, ko?” 27Dia manyao, bilang, “Iya, Bos! Beta parcaya, bilang, Bos ni, andia Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Deng Bos ni, Tuhan pung Ana, yang Dia su janji mau kirim datang di ini dunya.” Tuhan Yesus manangis 28Marta omong abis bagitu, ju dia jalan pulang. Ais dia pange dia pung adi Maria, ko dong dua sandiri, ju kasi tau, bilang, “Bapa Guru su datang. Dia ada mau katumu deng lu.” 29-31Dengar bagitu, ju Maria bangun capát-capát ko pi cari sang Yesus. Orang Yahudi yang mete jaga deng Maria dalam ruma, ada lia dia bangun capát ko lari kaluar. Ais dong iko sang dia dari balakang. Te dong pikir, bilang, dia mau pi manangis di kuburan. Naa, itu waktu, Yesus dong balóm maso dalam kampong. Dia masi ada di itu tampa yang Marta su katumu deng Dia. 32Waktu Maria sampe di itu tampa, ju dia lia sang Yesus. Ais dia tikam lutut di Yesus pung kaki. Dia kasi tau, bilang, “Aduu, Bos, é! Kalo Bos ada di sini, pasti beta pung adi sonde mati.” 33Waktu Yesus lia dia ada manangis, deng itu orang Yahudi dong yang ada iko sang dia, ju ada makarereu, ais Dia mara dalam Dia pung hati deng rasa susa. 34Dia tanya, bilang, “Bosong kubur sang dia di mana?” Dong manyao, bilang, “Mari, Bos! Datang ko lia sandiri sa.” 35Ju Yesus manangis. 36Ais, itu orang Yahudi dong ba'omong, bilang, “Lia sa. Dia sayang mati sang Lasarus!” 37Ma ada saparu lai yang ba'omong, bilang, “Ini Orang ni, yang buka orang buta pung mata, ko dia bisa dapa lia. Akurang ko Dia sonde bisa tahan sang Lasarus ko dia jang mati?” Lasarus idop kambali 38Ais Yesus rasa hati barát lai. Ju Dia pi deka-deka di goa yang dong pake ko kubur sang Lasarus. Dong su tutu ame itu goa pake satu batu bésar. 39Ais Yesus suru orang di situ dong, bilang, “Kasi ondor ini batu, ko buka ini pintu goa do!” Ma Marta, andia orang mati pung kaka tu, protes, bilang, “Awe', Bos! Dia mati su ampa hari, ma! Pasti su baboo.” 40Ju Yesus kasi inga sang dia, bilang, “Inga tadi, to? Beta su kasi tau memang, bilang, kalo Ma'a batúl-batúl parcaya sang Beta, nanti bisa lia Tuhan Allah pung hebat.” 41Ais ju ada barapa orang yang buka ame itu batu dari goa. Ais Yesus mangada pi langit, ju Dia bilang, “Bapa! Beta minta tarima kasi, tagal Bapa dengar sang Beta. 42Beta su tau dari dolu, bilang, Bapa salalu dengar sang Beta. Ma Beta omong bagitu sakarang, ko biar orang dong yang badiri di sini bisa tau, bilang, Bapa yang utus sang Beta.” 43Waktu Dia omong abis bagitu, ju Dia batarea deng suara karás, bilang, “Lasarus! Kaluar su!” 44Ju itu orang mati kaluar dari goa. Ada kaen orang mati yang bungkus ame dia pung tangan deng kaki. Ju ada kaen yang tutu dia pung muka. Yesus suru sang orang di situ dong, bilang, “Buka ame itu kaen dolo, ko biar dia jalan!” Dong ator siasat ko mau bunu sang Tuhan Yesus (Mateos 26:1-5; Markus 14:1-2; Lukas 22:1-2) 45Waktu dong lia Yesus pung bekin tu, banya orang Yahudi yang datang mete deng Maria, parcaya sang Yesus. 46Ma ada saparu lai pi katumu deng orang partei Farisi dong, ko kasi tau sang dong, Yesus pung bekin tu. 47Ais itu, ju kapala agama pung bos-bos dong, deng orang Farisi bakumpul ko dong barunding. Dong batanya, bilang, “Itu Orang tu, ada bekin tanda heran macam-macam! Jadi, kotong musti bekin karmana lai? 48Te kalo kotong kasi biar sang Dia, na, nanti samua orang baharap sang Dia sama ke Dia jadi dong pung raja. Deng bagitu, ju tantara pamarenta Roma nanti datang bekin ancor kotong pung Ruma Sambayang Pusat deng kotong pung bangsa.” 49Itu taon, Kayafas yang jadi kapala agama dong pung bos bésar. Dia omong, bilang, “Bodo, é! Bosong sonde tau apa-apa! 50Te ada lebe bae kasi bosong, kalo cuma ada satu orang yang mati kasi sang samua orang. Te kalo sonde, nanti tantara Roma dong kasi ancor buang bangsa Yahudi anteru!” 51Naa, Kayafas sonde omong iko dia pung mau sandiri sa. Te Tuhan ada pake dia pung mulu, tagal dia yang jadi kapala agama dong pung bos bésar itu taon. Andia ko Kayafas kasi tau memang, bilang, nanti Yesus mati kasi sang samua orang Yahudi. 52Padahal, Dia bukan cuma mati kasi sang bangsa Yahudi sandiri sa, ma kasi sang Tuhan Allah pung ana samua yang ada tasiar di ini dunya. Dia nanti bekin sang dong samua jadi satu bangsa. 53Tagal Kayafas pung omong tu, andia ko, mulai itu waktu, orang Yahudi pung bos-bos dong ba'ator siasat ko mau bunu bekin mati sang Yesus. 54Jadi Yesus sonde jalan taráng-taráng lai di orang Yahudi pung bos-bos dong pung teng-tenga. Dia deng Dia pung ana bua dong ondor diri pi di satu kota, nama Efraim, yang deka-deka di tampa kosong. Ju dong tenga tahan di situ.b 55Itu waktu, agama Yahudi pung hari bae Paska su deka-deka. Dia pung biasa, banya orang dari luar datang bakumpul di kota Yerusalem ko iko pesta Paska di situ. Dong sampe lebe dolo, ko bekin barisi diri iko agama pung atoran. 56Banya orang yang datang di Yerusalem ada cari-cari sang Yesus di situ. Waktu dong ada badiri di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, dong batanya, bilang, “Iko bosong, karmana? Bosong kira Yesus mau datang iko ini pesta agama, ko sonde?” 57Ma kapala agama pung bos-bos, deng orang Farisi dong su parenta, bilang, “Kalo ada orang yang tau Yesus ada di mana, na, kasi tau sang botong dolo!” Padahal, dong ada maksud mau tangkap ame sang Dia. Maria po'a minya wangi di Tuhan Yesus pung kaki (Mateos 26:6-13; Markus 14:3-9) 121Ais, waktu masi tenga anam hari baru hari Paska, Yesus dong datang di kampong Betania. Lasarus dong tenga di situ. Lasarus tu, andia orang mati yang Yesus su kasi idop kambali. 2Ais dong masa ko Yesus makan malam deng dong. Marta yang layani meja. Lasarus ada dudu di meja sama-sama deng Yesus. 3Ais Maria ame satu botol minya wangi asli yang mahal. Ju dia po'a ame di Yesus pung kaki. Ais dia pake dia pung rambu ko lap Yesus pung kaki. Ju itu ruma anteru jadi baboo wangi.*a 4Ma Yesus pung ana bua satu, nama Yudas Iskariot, yang nanti jual buang sang Yesus, protes, bilang, 5“Weh! Akurang ko dia sonde jual ini minya wangi sa? Te dia pung harga sama ke satu orang pung gaji satu taon. Lebe bae jual sa, ko dia pung doi kasi sang orang malarat dong!”† 6Padahal, Yudas omong bagitu bukan tagal dia sayang sang orang malarat dong. Ma tagal dia tu, pancuri. Dia jadi Yesus dong pung bendahara, ma dia maen se'ok doi dari kas. 7Ma Yesus manyao, bilang, “Kasi biar sang ini parampuan sa. Te dia su simpan ini minya wangi ni, ko bekin siap Beta pung mayat ko dong kubur sang Beta. 8Orang malarat salalu ada di bosong pung teng-tenga. Ma nanti Beta sonde ada sama-sama deng bosong tarús.”b Kapala agama pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Lasarus 9Ais, banya orang Yahudi dapa tau, bilang, Yesus ada di kampong Betania. Dong datang ko mau lia sang Dia. Dong ju datang ko mau lia sang Lasarus. Te dong su dengar, bilang, Yesus su kasi idop kambali sang Lasarus dari dia pung mati. 10Ma kapala agama pung bos-bos dong barunding ko cari jalan mau bunu bekin mati sang Lasarus ju. 11Te banya orang Yahudi su dengar so'al Lasarus pung carita, ais dong parcaya sang Yesus. Dong su sonde mau dengar sang orang Yahudi pung bos-bos lai. Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem sama ke orang bésar (Mateos 21:1-11; Markus 11:1-11; Lukas 19:28-40) 12Dia pung beso, itu orang banya yang datang ko iko pesta Paska di kota Yerusalem tu, dapa dengar, bilang, Yesus mau datang di situ ju. 13Ais dong pi potong daon palam ko pake sambut sang Yesus pung datang, sama ke Dia tu, orang bésar. Ju dong batarea rame-rame, bilang, “Hosana! Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! Te Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang Isra'el pung Raja, yang datang bawa Tuhan pung nama!”c 14Ais Yesus dapa satu binatang keledai ténak, ju Dia dudu di dia pung atas. Itu sama ke su tulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, 15“Bosong orang kota Yerusalem, jang taku, ó! Bosong orang kota ‘Sion’ ni, lia pi sana do!‡ Te bosong pung Raja ada datang! Dia datang di atas satu keledai ténak.”d 16Itu waktu, Yesus pung ana bua dong sonde mangarti ini hal dong pung arti. Ma nanti, waktu Dia su idop kambali dari Dia pung mati, deng Tuhan Allah angka tinggi-tinggi sang Dia, baru dong inga hal-hal yang Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis so'al Dia. Dong ju inga ini orang banya dong pung bekin kasi sang Dia. 17Naa, waktu Yesus kasi idop kambali sang Lasarus dari dia pung mati, ais pange ame sang dia kaluar dari kuburan tu, ada banya orang sama-sama deng Yesus. Jadi, sakarang, dong ada bacarita kiri-kanan so'al apa yang dolu dong su lia sandiri. 18Andia ko banya orang datang sambut sang Yesus deka-deka deng Yerusalem, tagal dong su dengar, bilang, Dia su bekin itu tanda heran. 19Ais, orang Farisi dong ba'omong, bilang, “Cue! Lia do! Samua orang di ini dunya ada batasibu ko mau iko sang Dia! Nanti dia pung ujung-ujung, kotong yang susa! Kalo bagitu, na, kotong mau bekin karmana lai?” Ada barapa orang Yunani yang mau katumu deng Tuhan Yesus 20Ada barapa orang Yunani yang datang di kota Yerusalem sama-sama deng orang laen dong, ko mau iko pesta Paska di situ. Dong ju mau sémba sang Tuhan Allah di situ. 21Ju dong datang katumu deng Filipus, yang asal dari kampong Betsaida di propinsi Galilea. Dong minta, bilang, “Bu! Botong ada mau katumu deng Yesus.” 22Ais Filipus pi kasi tau sang Anderias. Ju dong dua pi omong deng Yesus. 23-24Ais Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Beta pung waktu su datang. Jadi, Beta musti mati dolo, baru Tuhan Allah mau angka tinggi-tinggi sang Beta. Batúl tu! Kotong banding deng satu bibit. Kalo kotong tanam satu bibit padi, na, dia musti ancor dalam tana dolo, baru dia idop, ko dia kasi kaluar hasil bam-banya. Te kalo sonde bagitu, dia masi tatáp padi satu biji sa. 25Orang yang sonde toe sang Tuhan pung mau, tagal dia talalu sayang ame dia pung idop di ini dunya, nanti itu idop ancor buang. Ma orang yang sadia sarakan buang dia pung idop di ini dunya, nanti dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.e 26Orang yang mau layani sang Beta, dia musti iko tarús sang Beta. Andia, Beta ada di mana, na, Beta pung orang suru-suru ju ada di situ. Te kalo ada orang yang layani sang Beta, nanti Beta pung Bapa di sorga taro hormat sang dia.” Tuhan Yesus kasi tau memang so'al Dia pung mati 27Yesus omong tamba, bilang, “Beta pung hati rasa susa. Ma, ais Beta mau bilang karmana lai? Beta musti minta, bilang, ‘Bapa! Kasi lapás sang Beta, ko biar Beta sonde usa mati sakarang,’ ko? Sonde! Beta sonde minta bagitu, tagal Dia utus sang Beta datang, ko Beta mati. 28Jadi, yang Beta minta, bagini: ‘Bapa. Biar Beta iko Bapa pung mau sa, ko biar samua orang angka tinggi-tinggi Bapa pung nama.’” Ju ada satu suara dari langit, bilang, “Beta su angka tinggi-tinggi Beta pung nama. Deng Beta ju mau angka tinggi-tinggi ulang lai.” 29Ais, itu orang banya yang ada badiri di situ dong, dengar itu suara, ju bilang, “He'ela! Ada guntur!” Ada orang saparu lai yang omong, bilang, “Sonde! Tuhan pung ana bua dari sorga satu ada ba'omong deng Dia.” 30Ma Yesus kasi tau, bilang, “Itu suara tadi tu, buat bosong, bukan buat Beta. 31Sakarang, orang di ini dunya musti mangada sang Tuhan Allah, ko Dia putus dong pung parkara. Dia ju mau usir buang sang itu Tukang Bekin Jahat yang pegang parenta di ini dunya. 32Nanti kalo orang gantong sang Beta di atas kayu palang, Beta akan tarek samua orang ko dong parcaya sang Beta.” 33(Dia omong bagitu, ko kasi tunju nanti Dia mati deng cara karmana.) 34Ais, orang di situ dong tanya, bilang, “Botong parná dengar dari Tuhan pung Atoran, bilang, nanti Kristus idop tarús. Jadi, akurang ko Bos bilang, ‘Nanti dong mau gantong sang Manusia Tulen di atas kayu palang?’ Ko itu Manusia Tulen tu, sapa?”f 35Ju Yesus manyao, bilang, “Sonde lama lai, te Beta pung taráng su sonde bacaya di bosong lai. Jadi, waktu Beta masi ada, bosong musti idop lurus, ko biar jahat jang tutu ame itu taráng yang ada di bosong pung hati. Te orang yang jalan di galáp, sonde tau dia mau pi mana. 36Naa, waktu Beta pung taráng masi ada, bosong musti parcaya sang Beta, ko biar bosong jadi orang yang idop di taráng, ko tau bosong ada mau pi mana.” Yesus omong abis bagitu, ju Dia ondor diri dari itu orang banya dong, ko biar Dia bisa sandiri sa. Orang Yahudi dong sonde parcaya sang Tuhan Yesus 37Biar Yesus su bekin banya tanda heran di orang banya dong pung muka, ma dong sonde mau parcaya sang Dia. 38Itu sama ke Tuhan pung jubir, Yesaya, parná kasi tau memang, bilang, “Bos, é! Sonde ada orang yang parcaya botong pung omong! Te biar Bos su kasi tunju Bos pung kuasa, ma orang dong sonde lia apa-apa, na!”g 39Andia ko itu orang Yahudi saparu sonde bisa parcaya sang Tuhan sakarang, sama ke Yesaya tulis di laen tampa, bilang, 40“Tuhan Allah su bekin dong pung hati buta, ko biar dong sonde bisa dapa lia lai. Dia kasi biar dong pung hati jadi karás, ko dong sonde usa mangarti batúl. Kasi biar dong bagitu, ko dong sonde usa bale cari sang Beta, deng Beta sonde usa bekin bae sang dong.”h 41Yesaya omong bagitu, tagal dia su lia ame Yesus pung hebat, ais dia carita memang so'al Yesus. 42Biar bagitu, ma banya orang parcaya sang Yesus. Bukan cuma orang biasa sa, te ada orang Yahudi pung bos-bos saparu ju yang parcaya sang Dia. Ma dong sonde mangaku Yesus di orang banya pung muka, tagal dong taku, nanti orang Farisi dong mau usir buang sang dong kaluar dari ruma sambayang. 43Itu bos-bos dong sonde toe kalo Tuhan mau puji sang dong, tagal dong lebe suka tarima puji dari manusia. Tuhan Yesus pung Kata-kata kasi tunju orang pung asli 44Ais, Yesus omong deng suara karás, bilang, “Orang yang parcaya sang Beta tu, dia sonde parcaya sang Beta sandiri sa, ma dia ju parcaya sang Orang yang utus sang Beta. 45Te kalo orang ada lia sang Beta, na, dia ju lia sang Orang yang utus sang Beta. 46Beta datang ko jadi sama ke taráng di ini dunya. Ko biar samua orang yang parcaya sang Beta sonde idop di galáp. 47Kalo ada orang yang dengar Beta pung Kata-kata, ma sonde bekin iko, na, Beta sonde putus dia pung hukuman. Te Beta pung maksud datang di ini dunya, bukan mau putus orang dong pung hukuman, ma Beta mau kasi salamat sang orang dari dong pung sala-sala dong. 48Ma samua orang yang tola buang sang Beta, deng sonde mau tarima Beta pung Kata-kata, dia pung hakim ada. Te kalo hari kiamat datang, Kata-kata yang Beta parná omong dong, yang nanti putus orang macam bagitu pung hukuman. 49Tagal Beta sonde parná omong deng bawa Beta pung nama sandiri. Ma Beta ada omong deng bawa Beta pung Bapa di sorga pung nama. Te Dia tu, yang utus sang Beta. Deng Dia yang parenta sang Beta ko Beta musti omong apa. 50Beta ju tau, bilang, Dia pung parenta tu bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Andia ko Beta pung omong iko parsís deng apa yang Beta pung Bapa suru ko Beta omong.” Tuhan Yesus cuci Dia pung ana bua dong pung kaki 131Waktu hari bae Paska balóm mulai, Yesus su tau, bilang, Dia pung waktu su sampe, ko Dia musti kaluar kasi tenga ini dunya, deng kambali pi Dia pung Bapa di sorga. Ma Dia sayang mati sang Dia pung orang yang ada di ini dunya, sampe Dia sarakan Dia pung idop anteru-anteru kasi sang dong. 2Itu waktu, setan dong pung bos su tusu-tusu sang Yudas, andia Simon Iskariot pung ana, ko dia jual buang sang Yesus. Ais, Yudas su putus ko mau bekin bagitu, waktu Yesus dong ada dudu makan pesta Paska tu. 3Yesus su tau, bilang, Tuhan Allah yang utus sang Dia datang di ini dunya, deng sadiki lai Dia musti pulang kambali pi Tuhan. Deng Dia ju tau, bilang, Dia pung Bapa di sorga su sarakan samua-samua di Dia pung tangan. 4Ais, Yesus bangun dari meja, ju buka Dia pung baju luar. Tarús Dia ame satu handok, ko ika di Dia pung pinggang. 5Ais Dia po'a aer pi dalam bokor kici satu. Ju Dia mulai cuci Dia pung ana bua dong pung kaki. Cuci abis satu, ju Dia lap kasi karíng pake itu handok yang Dia ada ika di Dia pung pinggang. 6Dia cuci dong satu-satu pung kaki. Pas sampe di Simon Petrus, ju Petrus tanya, bilang, “Bos ju mau cuci beta pung kaki, ko?” 7Yesus manyao, bilang, “Sakarang, lu balóm tau so'al apa yang Beta ada bekin ni. Ma lama-lama baru lu mangarti.” 8Ma Petrus protes, bilang, “Jang bagitu, Bos! Beta sonde kasi biar ko Bos cuci beta pung kaki.” Ju Yesus manyao, bilang, “Kalo Beta sonde cuci bekin barisi lu pung kaki, na, lu sonde ta'ika deng Beta.” 9Ju Simon Petrus manyao, bilang, “Kalo bagitu, Bos jang cuma cuci beta pung kaki sa. Ma cuci beta pung tangan deng kapala ju!” 10Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Orang yang su mandi abis, cuma parlú cuci dia pung kaki sa. Te dia pung badan su barisi. Memang bosong pung hati su barisi, ma sonde samua yang barisi.” 11(Yesus omong bagitu, tagal Dia su tau sapa yang mau jual buang sang Dia. Andia ko Dia kasi tau, bilang, “Sonde samua yang barisi.”) 12Waktu Yesus su cuci abis dong pung kaki, ju Dia pake kambali Dia pung baju, ko Dia pi dudu kambali di meja. Ais Dia tanya sang dong, bilang, “Karmana? Waktu Beta cuci bosong pung kaki, bosong mangarti Beta pung bekin, ko sonde? 13Bosong suka subu sang Beta, bilang, ‘Bapa Guru’ deng ‘Bos’. Itu pantas, tagal Beta memang bagitu. 14Ma kalo bosong pung Guru deng Bos ni, su cuci bosong pung kaki sama ke orang suru-suru satu, na, karmana deng bosong? Bosong ju musti layani satu deng satu; conto ke: bosong ju musti bacuci satu deng satu pung kaki. 15Te Beta su jadi conto kasi bosong. Beta bekin karmana, na, bosong ju musti bekin iko bagitu.a 16Batúl! Beta kasi tau sang bosong. Satu orang suru-suru sonde lebe hebat dari dia pung tuan. Deng satu utusan sonde lebe hebat dari orang yang utus sang dia.b 17Tagal bosong su tau ini hal dong, bosong ontong kalo bosong bekin iko bagitu. 18Beta sonde omong so'al bosong samua. Beta kanál batúl orang yang Beta su pili dong. Biar bagitu, ma itu musti jadi, sama ke apa yang su tatulis memang di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Orang yang dudu makan sama-sama deng beta, su bale balakang ko jalan kasi tenga sang beta.’c 19Beta kasi tau memang sang bosong, ko kalo nanti orang su jalan kasi tenga sang Beta bagitu, na, bosong bisa parcaya, bilang, Beta ni, andia Kristus. 20Batúl! Beta ju kasi tau, bilang, sapa yang buka hati ko tarima bae sang orang yang Beta utus, na, dia ju tarima sang Beta. Deng sapa yang tarima bae sang Beta, na, dia ju tarima sang Orang yang utus sang Beta.”d Tuhan Yesus kasi tau memang, bilang, ada yang nanti jual buang sang Dia (Mateos 26:20-25; Markus 14:17-21; Lukas 22:21-23) 21Yesus omong abis bagitu, ju Dia pung hati mulai rasa tar enak. Ais Dia kasi tau, bilang, “Yang Beta omong ni, batúl. Satu dari bosong nanti jual buang sang Beta.” 22Dengar bagitu, ju Dia pung ana bua dong balia satu deng satu, te dong bingung. Dong sonde tau sapa yang Dia maksud. 23Di situ ju ada satu dari dong, yang Yesus sayang (andia beta, Yohanis, yang tulis ini buku).* Beta ada dudu di Yesus pung sablá. 24Ju Simon Petrus kasi sein deng dia pung kapala, ko beta coba cari tau Yesus pung maksud tu, sapa. 25Ais, beta sorong beta pung badan lebe deka deng Yesus, ko tanya, bilang, “Orang yang Bos maksud tu, sapa, é?” 26Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini. Beta mau ame roti sapotong, ko calóp pi dalam mangko, ais Beta kasi pi di orang yang Beta maksud.” Dia calóp abis itu roti, ju Dia kasi sang Yudas, andia Simon Iskariot pung ana. 27Tarima deng tarima itu roti, ju setan dong pung bos maso pi dalam Yudas. Ais Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Capát su! Lu mau bekin apa, na, lu bekin su. Jang batunggu lai.” 28Ma orang laen yang ada dudu di situ sonde mangarti kanapa Yesus omong bagitu. 29Tagal Yudas jadi dong pung bendahara, ada yang pikir Yesus pung maksud tadi waktu Dia suru sang Yudas, “Pi béli apa yang kotong parlú ko makan pesta Paska.” Deng ada ju yang pikir Dia pung maksud, “Pi kasi doi sadiki sang orang malarat dong.” 30Waktu Yudas tarima ame itu roti abis, ju dia jalan kaluar capát-capát. Waktu dia kaluar tu, hari su malam. Parenta yang baru 31Waktu Yudas su kaluar, ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Sakarang, dia pung waktu su sampe ko Tuhan Allah angka tinggi-tinggi sang Beta. Deng itu ju nanti bekin orang lia Tuhan Allah pung hebat. 32Tagal Beta ta'ika deng Tuhan, deng kasi tunju Dia pung hebat, andia ko Dia angka tinggi-tinggi sang Beta. Deng Dia sonde pake tunggu-tunggu lai. 33Ana dong, é! Biar Beta sayang mati sang bosong, ma sadiki lai Beta su sonde ada sama-sama deng bosong lai. Bosong nanti cari sang Beta, ma sonde dapa. Beta kasi tau sang bosong ni, sama ke apa yang Beta su kasi tau sang orang Yahudi pung bos-bos dong, bilang, ‘Beta pi di satu tampa yang bosong sonde bisa iko.’e 34Beta kasi sang bosong satu parenta baru, bagini: bosong musti basayang satu deng satu, sama ke Beta sayang sang bosong. Jadi, bosong ju musti basayang satu deng satu.f 35Kalo bosong basayang bagitu, na, samua orang bisa tau, bilang, bosong ni, Beta pung ana bua dong.” Tuhan Yesus kasi tau memang, bilang, Petrus mau manyangkal sang Dia (Mateos 26:31-35; Markus 14:27-31; Lukas 22:31-34) 36Ais Simon Petrus tanya sang Dia, bilang, “Ko Bos nanti mau pi mana?” Ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta pi di satu tampa yang lu balóm bisa iko pi sakarang. Ma tarahir lu pi situ ju.” 37Petrus tanya, bilang, “Bos, é! Akurang ko beta balóm bisa iko pi sakarang? Te beta su siap ko mati kasi sang Bos na!” 38Yesus manyao, bilang, “Batúl, ko? Lu mau sarakan lu pung idop ko mati kasi sang Beta? Yang batúl, bagini: ayam balóm kokore'o, te lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” Sonde ada jalan laen lai ko babae deng Bapa; cuma lewat Yesus sandiri sa 141Yesus omong tamba, bilang, “Bosong jang pikiran. Parcaya sang Tuhan Allah. Deng parcaya sang Beta ju. 2Di Beta pung Bapa pung tampa tenga, ada kamar bam-banya. Kalo tampa sonde cukup, na, tantu Beta su kasi tau memang sang bosong. Sakarang, Beta mau pi siap tampa kasi bosong di sana. 3Kalo Beta su pi, deng su siap abis bosong pung tampa tu, nanti Beta datang kambali ko bosong iko sama-sama deng Beta. Deng bagitu, Beta ada di mana, na, bosong ju ada di situ. 4Te, bosong su tau jalan yang pi di itu tampa yang Beta mau pi tu.” 5Ma Tomas tanya sang Dia, bilang, “Bos, é! Botong sonde tau Bos mau pi mana. Jadi, karmana ko botong bisa tau dia pung jalan pi sana?” 6Ju Yesus kasi tau, bilang, “Sonde ada jalan laen yang bawa orang pi di Bapa di sorga. Cuma lewat Beta sandiri sa. Te Beta ni, sama ke jalan. Beta ni, yang pegang apa yang batúl. Deng Beta ni, yang kasi orang idop yang batúl. 7Andekata bosong kanál batúl sang Beta, na, bosong ju kanál sang Beta pung Bapa. Jadi, mulai dari sakarang, bosong su kanál sang Dia, deng su lia sang Dia ju.” 8Filipus minta, bilang, “Bos, é! Tolong kasi tunju Bos pung Bapa sang botong do! Te itu sa su cukup.” 9Ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Ipu, é. Beta su sama-sama deng bosong bagini lama, ma bosong masi sonde kanál batúl sang Beta, ko? Te orang yang su lia sang Beta, itu sama ke dia ju su lia sang Beta pung Bapa. Ais, akurang ko tadi lu ada minta, bilang, ‘Kasi tunju Bapa sang botong’ lai? 10Karmana? Waktu Beta bilang Beta ta'ika deng Bapa, deng Bapa ju ta'ika deng Beta, na, lu parcaya sang Beta, ko sonde? Kata-kata yang Beta omong kasi bosong tu, sonde ba'akar di Beta sandiri, ma dong ba'akar di Beta pung Bapa. Deng Dia ada pake sang Beta ko bekin tarús Dia pung karjá. 11Parcaya sang Beta waktu Beta bilang, Beta ada ta'ika bae-bae deng Beta pung Bapa, deng Dia ju ta'ika bae-bae deng Beta. Ma kalo bosong sonde bisa parcaya bagitu, na, parcaya sa sang Beta tagal bosong su lia itu hal yang Beta ada bekin dong. 12Beta pung omong tu, batúl! Te orang yang parcaya sang Beta, nanti dia ju bekin hal sama ke yang Beta bekin. Ma, tagal Beta pi di Beta pung Bapa, apa yang itu orang bekin dong, nanti lebe hebat dari yang Beta bekin. 13Bosong yang ta'ika deng Beta, ada pung hak ko bawa Beta pung nama. Jadi, kalo bosong sambayang ko minta apa sa, bawa Beta pung nama,* nanti Beta bekin kasi bosong. Deng bagitu, Beta ada angka tinggi-tinggi Beta pung Bapa, ko biar samua orang tau. 14Beta kasi tau ulang lai: bosong sambayang ko minta apa sa, bawa Beta pung nama, nanti Beta akan bekin kasi bosong.” Tuhan Yesus janji mau kirim datang Tuhan Allah pung Roh 15Yesus omong tamba, bilang, “Kalo bosong sayang sang Beta, na, bosong bekin iko Beta pung parenta dong. 16-17Beta minta sang Beta pung Bapa, nanti, kalo Beta su sonde ada sama-sama deng bosong lai, na, Dia kasi sang bosong satu Pambina ko kasi tunju jalan sang bosong. Dia tu, Tuhan pung Roh, yang ajar sang bosong apa yang batúl. Orang saparu di ini dunya sonde mau tarima sang Dia, tagal dong sonde bisa lia sang Dia, deng sonde kanál sang Dia. Ma bosong kanál sang Dia tagal Dia ta'ika deng bosong. Dia nanti idop di bosong pung hati. Ais, Dia ju nanti sama-sama deng bosong tarús. 18Deng bagitu, Beta sonde kasi tenga sang bosong sandiri, sama ke ana yang sonde ada pung mama-bapa. Ma inga, te Beta nanti datang kambali pi sang bosong. 19Sadiki lai, orang laen di ini dunya su sonde lia sang Beta lai. Ma bosong nanti lia sang Beta. Tagal Beta idop kambali, bosong ju dapa idop yang batúl. 20Deng nanti, kalo Beta su idop kambali, bosong tau batúl, bilang, Beta ada ta'ika deng Beta pung Bapa; bosong ada ta'ika deng Beta; ais Beta ada ta'ika deng bosong ju. 21Orang yang tarima deng bekin iko Beta pung parenta dong, na, dia tu yang sayang sang Beta. Deng Beta pung Bapa ju sayang sang orang yang sayang sang Beta bagitu. Beta ju sayang sang dia, deng kasi tunju Beta pung diri sang dia.” 22Di situ ada satu orang, nama Yudas. Dia tu, bukan Yudas Iskariot. Waktu dia dengar Yesus pung omong, ju dia tanya, bilang, “Bos mau kasi tunju diri sang botong. Ma akurang ko Bos sonde mau kasi tunju diri sang orang laen di ini dunya dong?” 23Yesus manyao, bilang, “Bagini. Orang yang sayang sang Beta, dia nanti bekin iko Beta pung Kata-kata. Beta pung Bapa ju sayang sang dia. Ais, Beta, deng Beta pung Bapa idop satu hati deng dia. 24Ma orang yang sonde sayang sang Beta, dia ju sonde bekin iko Beta pung Kata-kata. Naa, samua hal yang bosong dengar dari Beta ni, sonde ba'akar di Beta, ma ada ba'akar di Beta pung Bapa yang utus sang Beta. 25Sakarang Beta masi sama-sama deng bosong. Andia ko Beta kasi tau memang ini hal dong. 26Ma lama-lama, Beta pung Bapa mau kirim datang satu Pambina, andia Dia pung Roh Barisi. Itu Roh nanti ganti sang Beta di ini dunya. Dia pung tugas tu, andia: ajar samua hal sang bosong, deng kasi inga sang bosong samua hal yang Beta su parná kasi tau sang bosong. 27Nanti, kalo Beta su pi, Beta bekin ko bosong bisa idop badame, deng hati tanáng. Cuma Beta sa yang bisa kasi hati tanáng macam bagitu. Samua yang ada di ini dunya sonde bisa bekin bosong pung hati tanáng bagitu. Jadi, jang kasi biar bosong bapikiran, deng taku. 28Bosong parná dengar Beta kasi tau sang bosong, bilang, ‘Beta kasi tenga sang bosong, ais nanti datang kambali.’ Sonde usa hati susa. Te kalo bosong sayang sang Beta, na, bosong pung hati sanáng, tagal Beta pi di Beta pung Bapa. Naa, Beta pung Bapa tu, lebe hebat dari Beta. 29Inga, te Beta su kasi tau memang sang bosong. Deng bagitu, kalo ini hal dong nanti jadi, na, bosong bisa parcaya sang Beta. 30Sadiki lai, Beta su sonde ba'omong deng bosong lai. Te setan dong pung bos ada datang. Dia pegang parenta di ini dunya, ma dia pung kuasa sonde kaná di Beta. 31Biar dia datang, ma Beta jalan tarús ko bekin iko Beta pung Bapa pung parenta. Itu kasi tunju sang orang di ini dunya, bilang, Beta sayang mati sang Beta pung Bapa. Naa. Mari ko kotong pi su!” Tuhan Yesus sama ke anggor pung pohon 151Yesus omong, bilang, “Dengar, é! Bosong ta'ika deng Beta. Beta sama ke anggor pung pohon satu. Ma Beta ni, pohon anggor yang batúl!* Deng Beta pung Bapa tu, sama ke tukang kabón. 2Jadi, orang yang cuma bilang dia ta'ika deng Beta, ma sonde bekin apa-apa, Beta pung Bapa buang sang dia, sama ke tukang kabón potong buang samua cabang yang sonde baboa dong. Ma tiap orang yang ta'ika batúl deng Beta, Bapa kasi barisi kotoran dari dia pung hati, sama ke tukang kabón gunting kasi pende satu cabang ko dia pung bua batamba banya. Pohon anggor 3Beta pung Kata-kata tu, su bisa bekin barisi bosong pung hati, sama ke tukang kabón bekin barisi dia pung pohon pung cabang dong. 4Bosong musti ta'ika tarús deng Beta, sama ke Beta ta'ika deng bosong. Te cabang yang talapás buang dari dia pung pohon sonde bisa baboa apa-apa. Bagitu ju deng bosong. Bosong sonde bisa bekin apa-apa yang bae, kalo bosong sonde ta'ika tarús deng Beta. 5Beta ni, sama ke satu pohon anggor. Bosong tu, sama ke dia pung cabang. Jadi, orang yang ta'ika tarús deng Beta, deng Beta ju ta'ika deng dia, dia tu sama ke satu cabang yang kasi kaluar banya bua. Tagal, kalo bosong sonde ta'ika tarús deng Beta, bosong sonde bisa bekin apa-apa yang bae. 6Orang yang sonde ta'ika tarús deng Beta, dia tu sama ke satu cabang yang sonde ada pung guna. Cabang macam ke bagitu tu, biasa orang potong buang, ko kasi tenga dia jadi karíng. Ju orang kumpul ame itu cabang dong, ais lempar pi di api, ko bakar buang sang dong. 7Ma kalo bosong ta'ika tarús deng Beta, deng Beta pung Kata-kata ju tenga tarús dalam bosong pung hati, na, bosong bisa minta apa sa sang Tuhan Allah, ais nanti Dia bekin kasi bosong. 8Kalo bosong bekin hal bae bam-banya, sama ke satu cabang kasi kaluar bua bam-banya, itu angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah. Deng bagitu, bosong ju ada kasi tunju, bilang, bosong tu, Beta pung ana bua dong. 9Sama ke Bapa ada sayang sang Beta, Beta ju ada sayang sang bosong bagitu. Bosong musti ta'ika tarús deng Beta, ko biar Beta bisa kasi tunju Beta pung sayang sang bosong. 10Kalo bosong bekin iko Beta pung parenta dong, na, bosong ta'ika tarús deng Beta, ju Beta bisa kasi tunju Beta pung sayang sang bosong. Itu sama ke Beta bekin iko Beta pung Bapa pung parenta, ais Dia kasi tunju Dia pung sayang sang Beta tarús. 11Beta kasi tau ini hal dong sang bosong dari dolu, ko biar bosong pung hati bisa babunga, sama ke Beta pung hati babunga. Te Beta pung mau ko bosong pung hati babunga bam-banya! 12Beta pung parenta bagini: bosong musti basayang satu deng satu, sama ke Beta ju su sayang sang bosong.a 13Kalo satu orang sadia mati ko biar dia pung tamán bisa idop, dia sayang batúl sang dia pung tamán. Sonde ada sayang yang lebe hebat dari itu. 14Kalo bosong bekin iko Beta pung parenta tarús, bosong jadi Beta pung tamán dong. 15Beta sonde mau subu bosong, Beta pung ‘orang suru-suru’ lai. Te satu orang suru-suru sonde mangarti batúl dia pung bos pung mau-mau. Ma Beta subu bosong, andia Beta pung ‘tamán’, tagal Beta su buka kasi taráng samua-samua yang Beta pung Bapa su kasi tau sang Beta. 16Bosong sonde pili sang Beta. Ma Beta yang pili deng angka sang bosong ko kasi jalan ini tugas. Jadi, bosong musti pi bekin banya hal yang bae yang batahan lama. Itu sama ke pohon anggor satu yang kasi kaluar bua yang bae tarús-tarús. Kalo bosong bekin bagitu, na, bosong bisa minta apa sa di Beta pung Bapa, ais Dia bekin kasi sang bosong. 17Jadi, yang Beta parenta sang bosong ni, bagini: bosong musti basayang satu deng satu.” Orang di ini dunya binci sang Tuhan Yesus pung orang dong 18Yesus omong tamba, bilang, “Kalo orang di ini dunya binci sang bosong, na, inga, te dong su binci sang Beta lebe dolo. 19Kalo bosong ni, sama ke orang laen di ini dunya, pasti dong sayang sang bosong. Ma bosong sonde sama ke dong. Te Beta su pili ame sang bosong ko kasi pisa sang bosong dari dong. Andia ko dong binci sang bosong. 20Jang lupa yang Beta su kasi tau sang bosong, bilang, ‘Satu orang suru-suru sonde lebe hebat dari dia pung tuan.’ Jadi, kalo dong bekin sangsara sang Beta, pasti dong ju bekin sangsara sang bosong. Kalo dong dengar sang Beta pung Kata-kata, na, dong ju dengar sang bosong.b 21Nanti dong bekin sangsara sang bosong, tagal bosong ta'ika deng Beta. Dong ju sonde kanál sang Dia yang utus sang Beta. 22Kalo Beta sonde parná datang omong deng dong, ais kasi tunju jalan idop yang batúl sang dong, na, dong pikir tarús, bilang, dong sonde ada pung sala apa-apa. Ma Beta su datang, deng su omong bagitu. Jadi, sakarang, kalo dong ada bekin sala, na, dong su sonde ada pung alasan lai ko omong, bilang, ‘We! Botong ni, sonde tau, yang botong bekin tu, sala.’ 23Orang yang binci sang Beta, dia ju binci sang Beta pung Bapa. 24Beta su bekin tanda heran macam-macam di dong pung muka, yang orang laen sonde parná bekin. Kalo Beta sonde bekin itu hal dong, dong ju sonde sala kalo sonde mau tarima sang Beta. Padahal, dong su lia ame itu tanda heran yang Beta su bekin dong. Biar bagitu, ma dong masi binci sang Beta deng Beta pung Bapa di sorga ju. 25Ma ini hal dong samua su jadi, ko bekin iko apa yang su tatulis dalam Tuhan pung Atoran, bilang, ‘Dong binci sang Beta. Padahal dong pung binci tu, sonde ada pung dasar apa-apa.’c 26Ma nanti itu Pambina mau datang. Dia tu, Roh yang bekin bosong mangarti apa yang batúl. Dia datang dari Beta pung Bapa. Kalo Beta su pi di Beta pung Bapa, nanti Beta kirim datang Dia pung Roh kasi sang bosong. Dia kasi tau sang bosong so'al Beta. 27Bosong ju nanti kasi tau orang so'al Beta, tagal bosong su ada sama-sama deng Beta dari mula-mula. 161Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar bosong sonde ondor diri dari Beta. 2Nanti orang Yahudi dong usir buang sang bosong dari dong pung ruma sambayang. Bukan cuma bagitu sa, te nanti ju ada jaman yang, kalo orang bunu bekin mati sang bosong, dong pikir dong ada bekin yang bae kasi sang Tuhan Allah. 3Dong bekin bagitu kasi sang bosong, tagal dong sonde kanál batúl sang Beta. Dong ju sonde kanál sang Beta pung Bapa. 4Ma Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar nanti, kalo ini hal dong su jadi, na, bosong bisa inga, bilang, Beta su kasi tau memang sang bosong dari dolu. Tagal Beta masi ada sama-sama deng bosong, andia ko Beta sonde kasi tau lebe dolo.” Tuhan pung Roh pung karjá 5Yesus ajar tamba, bilang, “Sakarang, Beta pulang pi di Dia yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ma sonde ada dari bosong yang tanya Beta, bilang, ‘Bos ada mau pi mana?’ 6Tagal Beta su kasi tau ini hal sang bosong, andia ko bosong pung hati su jadi barát. 7Ma apa yang Beta kasi tau sang bosong tu, batúl. Kalo Beta pi, na, itu lebe bae kasi bosong. Te kalo Beta sonde pi, itu Pambina sonde datang kasi tunju jalan sang bosong. Ma kalo Beta pi, na, Beta kirim datang sang Dia kasi sang bosong. 8Nanti kalo Dia su datang, Dia kasi tunju sang orang di ini dunya, bilang, dong pung hati deng dong pung bekin tu, sala. Dia buju sang dong ko iko jalan idop yang batúl. Deng Dia ju kasi inga sang dong, bilang, nanti Tuhan mau putus dong pung parkara, bilang, dong tu, batúl, ko sala. 9Itu Pambina kasi tunju dong pung sala, tagal dong sonde parcaya sang Beta. 10Dia ju kasi tunju jalan idop yang batúl. Tagal Beta kambali pi di Beta pung Bapa, nanti bosong su sonde lia sang Beta lai. Andia ko itu Pambina datang ko ganti sang Beta. 11Dia ju kasi tunju, bilang, Tuhan mau putus orang pung parkara deng batúl, tagal Tuhan su putus parkara kasi setan dong pung bos, yang parenta di ini dunya. 12Ada banya hal yang Beta masi mau kasi tau sang bosong, ma bosong balóm bisa mangarti sakarang. 13Ma nanti kalo Roh yang kasi tunju hal-hal yang batúl su datang, na, Dia pimpin ko biar bosong bisa mangarti samua hal yang batúl. Dia sonde omong dari Dia pung diri sandiri sa, ma Dia kasi tau apa yang Dia dengar dari Beta pung Bapa. Dia ju mau kasi tau sang bosong, apa yang lama-lama nanti jadi. 14Dia mau angka tinggi-tinggi sang Beta, tagal Dia mau buka samua hal yang batúl so'al Beta, deng kasi tunju sang bosong. 15Samua yang jadi Beta pung Bapa pung milik, ju jadi Beta pung milik. Andia ko Beta omong tadi, bilang, Tuhan pung Roh nanti mau buka samua hal yang batúl so'al Beta, deng kasi tunju sang bosong.” Bosong pung hati musti susa dolo, ais nanti baru kambali jadi sanáng 16Yesus kasi tau tamba, bilang, “Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.” 17Ais itu, Dia pung ana bua saparu ba'omong, bilang, “Bos pung maksud apa, ko bilang, ‘Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.’ Deng, akurang ko Dia omong, bilang, ‘Tagal Beta mau pi di Beta pung Bapa’?” 18Ju dong batanya, bilang, “Dia pung maksud apa, bilang, ‘Sonde lama lai’? Kotong sonde mangarti.” 19Yesus su tau dong mau tanya sang Dia satu hal. Ju Dia omong, bilang, “Tadi Beta omong, bilang, ‘Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.’ Bosong ada batanya bagitu, to? 20Bae ju, kalo bosong mau cari tau bagitu. Beta ju ada mau kasi tau sang bosong bagini: bosong nanti manangis deng hati susa, ma orang laen di ini dunya dong hati sanáng. Biar bosong hati susa bagitu, ma nanti bosong pung hati kambali jadi sanáng. 21Itu sama ke satu parampuan yang rasa saki mau barana. Dia hati barát dolo, tagal dia pung susa su datang. Ma ais kalo dia su barana ame sang itu ana, dia pung susa ilang memang. Te dia pung hati jadi sanáng, tagal ada manusia baru yang su lahir di ini dunya. 22Bagitu ju deng bosong. Sakarang, bosong manangis deng hati susa. Ma lama-lama Beta datang lia kambali sang bosong, ais bosong pung hati kambali jadi sanáng. Deng kalo itu hal su jadi, na, sonde ada satu orang ju yang bisa tahan bosong pung rasa sanáng. 23Deng kalo itu hal su jadi, na, bosong sonde batanya apa-apa sang Beta lai. Batúl! Beta kasi tau lai sang bosong, bilang, kalo bosong minta apa sa dari Beta pung Bapa, bawa Beta pung nama, na, nanti Dia bekin bagitu kasi sang bosong.* 24Sampe sakarang, bosong balóm minta apa-apa, bawa Beta pung nama. Jadi minta sa, ko bosong tarima. Deng bagitu, bosong pung hati bisa sanáng batúl.” Tuhan Yesus su kasi kala samua kuasa di ini dunya 25Yesus omong tamba, bilang, “Sampe sakarang ni, Beta biasa ajar sang bosong pake umpama dong. Ma nanti ada waktu ko Beta ajar deng sonde pake umpama lai. Te Beta mau omong taráng-taráng so'al Beta pung Bapa. 26Kalo itu waktu su datang, na, bosong sandiri yang sambayang ko minta langsung sang Beta pung Bapa, bawa Beta pung nama. Sonde usa Beta lai yang sambayang kasi sang bosong. 27Te Beta pung Bapa sayang sang bosong, tagal bosong ada sayang sang Beta. Deng bosong ju yakin, bilang, Tuhan yang utus sang Beta. 28Dolu, Beta kasi tenga Beta pung Bapa, ko Beta tenga tahan di ini dunya. Ma sakarang, Beta mau kasi tenga ini dunya, ko pi tenga kambali deng Dia.” 29Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong kasi tau, bilang, “Naaa! Sakarang, Bos ada omong taráng-taráng, deng ajar sonde pake umpama dong lai! 30Botong su yakin, Bos tau samua hal. Orang sonde parlú tanya apa-apa sang Bos lai, tagal Bos su tau lebe dolo apa yang dong mau tanya, deng dia pung jawab karmana. Itu kasi tunju sang botong, bilang, Bos datang langsung dari Tuhan Allah.” 31Ju Yesus tanya sang dong, bilang, “Batúl, ko? Sakarang bosong parcaya sang Beta, ko? 32Bagini. Sadiki lai, andia sabantar ni, bosong samua lari tasiram. Tiap orang lari kasi tenga Beta, ko pi sambunyi di dia pung tampa sandiri-sandiri. Biar bagitu, ma Beta sonde sandiri, tagal Beta pung Bapa ada sama-sama deng Beta. 33Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar bosong pung hati bisa tanáng, tagal bosong ta'ika deng Beta. Te orang di ini dunya nanti bekin susa deng sangsara sang bosong. Ma, kasi kuat bosong pung hati, te Beta su kasi kala samua kuasa di ini dunya!” Tuhan Yesus sambayang kasi sang Dia pung diri 171-2Yesus omong abis bagitu, ju Dia mangada pi langit, ais sambayang, bilang: “Bapa Bo'i. Beta pung waktu su sampe ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta. Beta ni, Bapa pung Ana. Bapa su kasi sang Beta hak ko ator samua orang di ini dunya. Bapa kasi itu hak, ko biar Beta kasi idop yang batúl yang sonde tau putus-putus sang samua orang yang Bapa su sarakan ko jadi Beta pung orang. Jadi sakarang, Beta minta ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta, ko biar Beta bisa kasi tunju Bapa pung hebat. 3Dia pung cara ko dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus tu, bagini: orang musti kanál sang Bapa, andia Tuhan Allah yang batúl. Sonde ada jalan laen lai. Dong ju musti kanál sang Beta, andia Yesus Kristus, yang Bapa su utus ko datang di ini dunya. 4Beta su kasi tunju Bapa pung hebat di ini dunya. Beta su bekin abis itu tugas yang Bapa su kasi sang Beta. 5Dolu, waktu Kotong balóm bekin ini dunya, Beta ada sama-sama deng Bapa. Itu waktu, Beta pung hebat ju sama ke Bapa pung hebat. Naa, sakarang Beta mau kambali pi di Bapa. Jadi Beta minta ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta, ko biar Beta hebat kambali sama ke dolu.” Tuhan Yesus sambayang kasi sang Dia pung ana bua dong 6Yesus sambayang tamba, bilang, “Bapa su kasi orang di ini dunya ko jadi Beta pung orang dong. Beta su ajar sang dong, ko dong kanál sang Bapa. Dong jadi Bapa pung milik, ais Bapa sarakan sang dong ko jadi Beta pung milik ju. Ais dong bekin iko Bapa pung Kata-kata. 7Sakarang dong su mangarti, bilang, samua hal yang Bapa su sarakan sang Beta tu, dia pung akar di Bapa. 8Te Beta su ajar sang dong, samua Kata-kata yang Bapa parná kasi tau sang Beta. Dong ju tarima itu Kata-kata dong. Dong ju tau, bilang, Beta datang dari Bapa. Ais dong parcaya, bilang, Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. 9Beta sambayang kasi sang dong. Beta sonde sambayang kasi sang samua orang yang ada di ini dunya. Ma Beta cuma sambayang kasi sang orang yang Bapa su sarakan sang Beta, te dong tu, Bapa pung milik. 10Te samua yang jadi Beta pung milik, ju su jadi Bapa pung. Deng samua yang jadi Bapa pung milik, ju su jadi Beta pung. Ais, Beta pung orang dong tu, yang angka tinggi-tinggi sang Beta. 11Beta su sonde akan tenga tarús di ini dunya lai, tagal sonde lama lai Beta mau pulang kambali pi Beta pung Bapa. Ma ini orang dong musti tenga tarús di ini dunya. Naa, Bapa tu, barisi batúl. Jadi, Beta minta ko Bapa jaga sang dong, pake Bapa pung kuasa yang Bapa su kasi sang Beta. Beta ju minta ko dong ta'ika jadi satu, sama ke Beta ta'ika jadi satu deng Bapa. 12Salama Beta ada di ini dunya sama-sama deng dong, Beta piara sang dong tagal dong su jadi Bapa pung milik. Beta jaga bae-bae sang dong ko biar dong ta'ika tarús deng Bapa. Sonde ada yang ilang. Cuma Yudas sa yang tapisa buang, iko apa yang Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis memang dari dolu.a 13Sakarang, Beta mau pulang kambali pi Bapa. Beta kasi tau ini hal dong waktu Beta masi ada di ini dunya. Deng bagitu, Beta pung orang dong pung hati bisa sanáng tarús, sama ke Beta pung hati ada sanáng. 14Beta su kasi tau Bapa pung Kata-kata sang dong. Orang laen di ini dunya binci sang Beta pung orang, tagal Beta pung orang sonde idop sama ke dong. Beta ju bagitu, te Beta sonde sama ke orang laen di ini dunya. 15Kalo Beta sambayang, Beta sonde minta ko Bapa cabu sang dong kaluar dari ini dunya. Sonde! Ma Beta minta ko Bapa jaga sang dong, ko dong jao dari yang jahat. 16Dong sonde sama ke orang laen di ini dunya, sama ke Beta ju sonde sama ke orang laen di ini dunya. 17Pake apa yang batúl ko bekin dong pung hati barisi. Te Bapa pung Kata-kata dong, batúl. 18Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ais Beta ju utus sang dong bagitu, ko biar dong idop tasiar di orang dunya dong pung teng-tenga. 19Beta jaga Beta pung diri ko barisi tarús kasi sang Bapa. Deng bagitu, Beta pung orang ju jaga dong pung diri ko barisi tarús kasi sang Bapa. Te Bapa pung Kata-kata yang batúl, yang bekin dong sarakan dong pung diri anteru-anteru sang Bapa.” Tuhan Yesus sambayang kasi sang samua orang parcaya 20Yesus sambayang tamba, bilang, “Beta sambayang bukan cuma kasi sang dong yang ada sakarang sa. Ma Beta ju sambayang kasi sang orang yang nanti parcaya sang Beta, tagal ini orang dong pung omong. 21Bapa. Beta minta ko dong samua bisa ta'ika jadi satu, sama ke Kotong ju ta'ika jadi satu. Beta ju mau ko dong ta'ika jadi satu deng Kotong, ko biar orang laen di ini dunya bisa parcaya, bilang, Bapa sandiri yang su utus sang Beta. 22Bapa su kasi tunju Beta pung hebat sang orang dong. Ais, Beta su angka tinggi-tinggi sang dong, sama ke Beta. Deng bagitu, dong ta'ika jadi satu, sama ke Kotong ju ta'ika jadi satu. 23Beta ta'ika deng dong. Bapa ju ta'ika deng Beta. Dong musti ta'ika jadi satu bagitu, sampe dong idop satu hati deng batúl. Te kalo dong idop satu hati bagitu, orang laen di ini dunya nanti dapa tau, bilang, Bapa yang sayang sang dong, sama ke Bapa sayang sang Beta. Deng bagitu dong ju tau, bilang, Bapa yang utus sang Beta. 24Bapa. Beta kapingin ko samua orang yang Bapa su sarakan sang Beta tu, ada sama-sama deng Beta. Te Beta mau ko dong bisa lia Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta. Te Bapa su sayang memang sang Beta, waktu Kotong balóm bekin ini dunya. 25Bapa Bo'i pung hati lurus. Ma orang di ini dunya dong sonde kanál sang Bapa. Beta yang kanál sang Bapa. Deng Beta pung orang dong ju tau, bilang, Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. 26Beta su kasi tau sang dong, Bapa tu, Sapa. Deng Beta nanti kasi tau tarús sang dong bagitu, tagal Beta mau ko dong bisa rasa batúl Bapa pung sayang. Te itu sayang yang dong rasa tu, sama ke Bapa pung sayang yang Bapa kasi sang Beta. Ko biar Beta ta'ika tarús deng dong.” Dong tangkap ame sang Tuhan Yesus (Mateos 26:47-56; Markus 14:43-50; Lukas 22:47-53) 181Waktu Yesus su sambayang abis bagitu, ju Dia kaluar sama-sama deng Dia pung ana bua dong. Dong pi di satu kabón di kali Kidron pung sablá. Ju dong maso di situ. 2-3Itu waktu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng orang dari partei agama Farisi dong su sarakan tantara deng tukang jaga barapa orang kasi sang Yudas. Te dia mau jual buang sang Yesus. Naa, Yudas ju tau itu kabón, tagal Yesus su bakumpul banya kali di situ deng Dia pung ana bua dong. Ais, Yudas dong pi di itu kabón, bawa obor, lantera, deng sanjata tajam. 4Padahal, Yesus su tau samua yang nanti jadi kasi sang Dia. Ais Dia maju pi sang dong, ju tanya, bilang, “Bosong ada cari sapa?” 5Ju dong manyao, bilang, “Botong ada cari satu orang, nama Yesus, dari kampong Nasaret.” Ais Yesus kasi tau, bilang, “Andia, Beta ni.” Naa, itu waktu, Yudas, ada badiri sama-sama deng dong. Dia ni, yang jual buang sang Yesus. 6Waktu Yesus omong, bilang, “Andia, Beta,” ju itu orang dong ondor dari Dia, ais jato di tana. 7Ju Yesus tanya ulang sang dong, bilang, “Bosong ada cari sapa?” Ais dong manyao, bilang, “Yesus, orang Nasaret.” 8Ju Yesus omong, bilang, “Beta su kasi tau tadi, bilang, Dia tu, andia Beta. Jadi, kalo bosong ada cari sang Beta, na, jang tangkap yang laen. Kasi biar ko dong pi sa.” 9(Dia omong bagitu ko bekin jadi apa yang Dia parná omong, bilang, “Bapa. Samua orang yang Bapa su sarakan kasi sang Beta dong, sonde ada satu ju yang ilang.”) 10Itu waktu, Simon Petrus ada bawa satu kalewang kudung. Ais dia cabu, ko mau potong orang. Tau-tau, te dia potong kasi putus satu orang pung talinga kanan. (Itu orang tu, nama Malkus. Dia tu, andia kapala agama Yahudi dong pung bos bésar pung orang suru-suru.) 11Ju Yesus suru sang Petrus, bilang, “We, Pe'u! Kasi maso lu pung kalewang dalam dia pung sarong. Te Beta pung Bapa su bilang Beta musti dapa sangsara macam bagini. Jadi, biar sa! Itu sama ke Dia su kasi Beta satu galás yang dia pung isi pait. Biar ko Beta minum samua.”a Dong antar Tuhan Yesus ko pi mangada sang kapala agama dong pung bos bésar 12Ais ju, komandán, tantara dong, deng orang Yahudi dong pung tukang jaga dong, tangkap ame sang Yesus, ju ika sang Dia. 13Tarús dong antar bawa sang Dia pi di Anas dolo. Anas tu, andia Kayafas pung bapa mantu. Itu taon, Kayafas yang jadi kapala agama Yahudi dong pung bos bésar. 14Kayafas ni, yang parná kasi nasiat sang orang Yahudi pung bos-bos, bilang, “Ada lebe bae kasi bosong, kalo cuma ada satu orang yang mati kasi sang samua orang.”b Petrus manyangkal, bilang, dia sonde kanál sang Tuhan Yesus (Mateos 26:69-70; Markus 14:66-68; Lukas 22:55-57) 15Simon Petrus ada iko sang Yesus dari balakang, sama-sama deng Yesus pung ana bua satu lai, andia beta, Yohanis. Naa, agama Yahudi pung bos bésar ada kanál sang beta. Andia ko beta bisa maso pi dalam dia pung kintal, sama-sama deng Yesus. 16Ma Petrus badiri di luar, deka-deka deng pintu pagar. Ais beta kaluar, ju omong deng satu parampuan yang ada jaga di situ, ko biar beta bisa bawa sang Petrus maso pi dalam. 17Ju itu parampuan tanya sang Petrus, bilang, “Weh! Lu ni, itu Orang pung ana bua satu, ko?” Ma Petrus manyao, bilang, “Sonde!” 18Itu waktu, su dingin. Andia ko orang jaga deng orang suru-suru dong ada badiri panggang api. Ju Petrus pi, ko panggang api sama-sama deng dong. Kapala agama dong pung bos bésar pareksa sang Tuhan Yesus (Mateos 26:59-66; Markus 14:55-64; Lukas 22:66-71) 19Itu waktu, ju agama Yahudi pung bos bésar ada pareksa sang Yesus so'al Dia pung ajaran, deng so'al Dia pung ana bua dong. 20Ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta omong taráng-taráng ko samua orang bisa dengar. Beta salalu ajar di tampa yang kotong pung orang Yahudi biasa bakumpul, andia di kotong pung ruma sambayang dong, deng dalam Ruma Sambayang Pusat. Beta sonde parná omong di balakang-balakang. 21Akurang ko lu ada tanya sang Beta? Tanya sa sang orang yang dengar Beta pung omong dong. Te pasti dong tau apa yang Beta su omong.” 22Waktu Dia omong bagitu, satu orang jaga yang ada badiri di situ tampeleng sang Yesus, bilang, “Lu jang omong bagitu deng bos bésar!” 23Ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Kalo Beta su omong sala, na, kasi tunju itu sala yang mana. Ma kalo Beta omong yang batúl, na, akurang ko lu tampeleng sang Beta?” 24Ais itu, ju Anas suru dong antar bawa sang Dia pi di Kayafas, yang jadi agama Yahudi pung bos bésar. Waktu dong antar sang Dia tu, Dia masi ta'ika. Petrus manyangkal ulang sang Tuhan Yesus lai (Mateos 26:71-75; Markus 14:69-72; Lukas 22:58-62) 25Itu waktu, Simon Petrus masi badiri ko panggang api. Ju orang laen yang ada di situ dong tanya sang dia, bilang, “Lu ni, Dia pung ana bua satu, to?” Ma Petrus manyangkal, bilang, “Sonde!” 26Di situ ju ada agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru satu. Dia tu, ju kelu dari itu orang yang Petrus su potong putus dia pung talinga. Ais dia tanya, bilang, “Weh! Lu tadi ada di itu kabón, to? Te beta ada lia sang lu di situ!” 27Ma Petrus manyangkal ulang lai, ju ayam kokore'o memang. Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus (Mateos 27:1-2,11-14; Markus 15:1-5; Lukas 23:1-5) 28Ais pagi-pagi, dong bawa ame sang Yesus dari Kayafas, pi di gubernor pung ruma jabatan di tantara Roma dong pung benteng.* Orang Yahudi dong sandiri sonde maso pi dalam orang Roma dong pung tampa, te itu bekin dong kamomos, ko dong sonde bisa makan pesta Paska. 29Ais, gubernor Pilatus pi kaluar ko katumu deng itu orang Yahudi dong. Ju dia tanya, bilang, “Bosong lempar sala apa sang ini Orang ni?” 30Ju dong manyao, bilang, “Bagini, pak. Kalo Dia ni, bukan orang jahat, pasti botong sonde datang ganggu sang pak. Apalai sarakan sang Dia pi di pak pung tangan.” 31Ais gubernor kasi tau sang dong, bilang, “Bagini. Biar bosong sa yang urus Dia pung parkara, iko bosong orang Yahudi pung atoran.” Ju orang Yahudi pung bos-bos dong kasi tau, bilang, “Sonde bisa, pak. Botong orang Yahudi sonde ada pung hak ko putus hukuman mati. Itu cuma bosong pamarenta Roma sa yang ada pung hak bagitu.” 32(Waktu dong omong bagitu, apa yang Yesus parná omong dolu, su jadi. Te Dia su kasi tau Dia pung orang dong, bilang, nanti Dia mati iko pamarenta Roma pung cara, andia dong paku sang Dia di kayu palang.)c 33Ju gubernor maso kambali pi dalam tantara pung benteng. Ais dia pange ame sang Yesus, ju tanya, bilang, “Karmana? Lu ni, orang Yahudi dong pung raja, ko?” 34Yesus tanya bale sang dia, bilang, “Pak sandiri yang tanya bagitu, ko, ada orang laen yang kasi tau sang pak so'al Beta?” 35Ju gubernor manyao, bilang, “Hee! Beta ni, bukan orang Yahudi, to? Lu pung bangsa sandiri tu, yang su sarakan ame sang lu. Apalai kapala agama dong pung bos-bos. Ko lu ni, ada bekin apa? Co lu kasi tau dolo!” 36Ju Yesus kasi tau, bilang, “Beta bukan satu raja dari ini dunya. Te kalo Beta jadi raja macam bagitu, pasti Beta pung orang suru-suru dong marontak ko orang Yahudi sonde jadi tangkap ame sang Beta. Memang Beta jadi Raja. Ma sonde ada satu orang di ini dunya yang angka sang Beta bagitu.” 37Ais, gubernor tanya ulang, bilang, “Jadi, lu ni, Raja, ko?” Ju Yesus manyao, bilang, “Pak sandiri yang bilang Beta jadi Raja. Yang batúl Beta lahir ko jadi Raja. Beta ju datang di ini dunya ko jadi Raja, ko biar Beta kasi tau so'al hal-hal yang batúl. Samua orang yang pegang kuat hal-hal yang batúl, na, dong tu, dengar sang Beta.” 38aAis gubernor tanya sang Dia, bilang, “Yang batúl tu, apa?” Dong putus hukuman mati kasi sang Tuhan Yesus (Mateos 27:15-31; Markus 15:6-20; Lukas 23:13-25) 38bWaktu gubernor Pilatus omong abis bagitu, ju dia kaluar kambali pi di orang Yahudi dong. Dia omong, bilang, “Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa. 39Ma bosong pung biasa, tiap taon di pesta Paska, beta musti kasi lapás satu orang bui sang bosong. Jadi ini taon, bosong mau ko beta kasi lapás orang Yahudi pung raja, ko karmana?” 40Dong samua batarea rame-rame, bilang, “Jang kasi lapás ini Orang! Kasi lapás sang Barabas sa!” Padahal, Barabas tu, satu orang yang jahat mati pung.† 191Ais itu, ju gubernor Pilatus suru dia pung tantara ko pi firuk sang Yesus pake cambuk.* 2-3Itu tantara dong ju ame pohon baduri pung takis ko mala'e bekin topi. Ais dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko bekin maen-maen, sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. Ju dong kasi pake sang Yesus satu baju panjang warna ungu sama ke raja-raja dong biasa pake. Tarús dong olok barmaen sang Dia, bilang, “Idop, orang Yahudi pung raja!” Dong ju tampeleng barmaen sang Dia. 4Ais itu, ju gubernor kaluar satu kali lai, ko kasi tau sang orang banya dong, bilang, “Bagini! Beta bawa kaluar sang Dia kasi bosong. Ma bosong musti mangarti, te beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa.” 5Waktu Yesus kaluar, Dia ada pake itu topi baduri, deng baju panjang warna ungu. Ais gubernor kasi tau sang itu orang banya, bilang, “Lia do! Ini Dia, itu Orang su.” 6Waktu kapala agama dong pung bos-bos deng orang jaga dong lia sang Yesus, dong batarea rame-rame, bilang, “Bunu bekin mati sang Dia sa! Paku Dia di kayu palang!” Ma gubernor kasi tau sang dong, bilang, “Biar bosong sa yang bawa Dia ko kasi mati sang Dia di kayu palang. Te beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa yang pantas ko kasi hukum mati sang Dia.” 7Orang Yahudi dong manyao, bilang, “Botong ada pung Atoran yang turun dari Tuhan. Iko itu Atoran, ini orang musti mati, tagal dia angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana.” 8Waktu gubernor dengar dong pung omong, ju dia tamba taku. 9Ais dia maso kambali pi dalam tantara dong pung benteng, ju tanya sang Yesus, bilang, “Lu ni, orang mana?” Ma Yesus sonde manyao sang dia. 10Ju gubernor masparak sang Dia, bilang, “Aiih? Akurang ko lu sonde ba'omong deng beta? Lu pasti su tau, to? Beta ni, yang ada pung kuasa ko kasi mati sang lu, ko, kasi lapás sang lu.” 11Ju Yesus manyao, bilang, “Bagini, pak. Kalo pak ada pung kuasa bagitu, na, itu tagal pak dapa itu kuasa dari Tuhan Allah di sorga. Te cuma Dia sa yang kasi loos sang pak ko bekin apa sa kasi sang Beta. Ma orang yang sarakan sang Beta kasi pi sang pak, dong tu yang pikol sala lebe barát.” 12Mulai dari itu, gubernor ada cari-cari jalan ko kasi lapás sang Yesus. Ma orang Yahudi dong batarea rame-rame, bilang, “Kalo pak kasi lapás sang ini Orang ni, su jalás pak bukan raja bésar Keser pung tamán. Te orang yang angka diri jadi raja ada malawan sang Keser.” 13Jadi, waktu gubernor dengar dong pung omong bagitu, ju dia kasi kaluar sang Yesus. Ais dia dudu di hakim pung korsi, di satu tampa yang dong kasi nama, bilang, “Tana Lapang dari Batu Plat”. (Dalam bahasa Aram dia pung nama, bilang, Gabata .) 14Itu hari tu, Hari Sadia Pesta Paska. Kira-kira tenga hari, ju gubernor kasi tau sang orang Yahudi dong, bilang, “Lia su! Dia ni, bosong pung raja!” 15Ma dong batarea ukur kuat, bilang, “Bawa Dia kaluar dari sini! Bekin mati sang Dia sa! Paku sang Dia di kayu palang!” Ju gubernor tusu-tusu sang dong, bilang, “Jadi, karmana? Bosong pung maksud, beta musti bunu bekin mati bosong pung raja ni, ko?” Ais kapala agama dong pung bos-bos manyao, bilang, “Botong pung raja cuma satu sa, andia Keser! Sonde ada yang laen lai!” 16aAis ju, gubernor sarakan sang Yesus pi di tantara dong, ko dong pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Dong paku tagantong Tuhan Yesus di kayu palang (Mateos 27:32-44; Markus 15:21-32; Lukas 23:26-43) 16bAis, itu tantara dong tarima ame sang Yesus. 17Ju Dia pikol ame Dia pung kayu palang kaluar dari kota. Dong pi di satu tampa yang dong subu, bilang, “Tampa Tulang Kapala”. (Dalam dong pung bahasa Aram, itu tampa pung nama, Golgota .) 18Sampe di situ, ju dong paku sang Yesus di satu kayu palang. Dong bekin bagitu kasi dua orang laen ju. Dong paku tagantong yang satu di Yesus pung sablá kanan, deng satu lai di Dia pung sablá kiri, deng Yesus di dong pung teng-tenga. 19Ju gubernor suru dia pung tantara dong ko tulis satu papan, ais paku di Yesus pung atas kapala. Di itu papan dong tulis, bilang, “Ini ni, Yesus, orang Nasaret. Dia tu, orang Yahudi dong pung Raja” 20Dong tulis itu papan, pake tiga bahasa. Andia: bahasa Aram, bahasa Yunani, deng bahasa Latin. Banya orang Yahudi baca itu papan, tagal Yesus pung tampa mati tu, deka deng kota Yerusalem. 21Ma kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kabaratan. Ais dong pi kasi tau sang gubernor, bilang, “Pak! Jang tulis ‘orang Yahudi dong pung Raja’! Ada lebe bae tulis, bilang, ‘Ini orang bilang dia tu, orang Yahudi pung raja.’” 22Ma gubernor manyao, bilang, “Beta yang suru dong tulis bagitu. Jadi, kasi tenga pi sa!” 23Waktu tantara dong su paku tagantong sang Yesus di kayu palang, ju dong babagi Dia pung pakean ko taro di ampa tampa. Satu bagian kasi satu tantara. Ju dong ame Dia pung baju luar yang ada tanún anteru dari atas pi bawa, yang sonde pake jaitan. 24Ais dong ba'omong, bilang, “Weh! Kotong jang robe buang Dia pung baju ni. Lebe bae, kotong hela lot sa, ko cari tau sapa yang dapa.” Itu bekin jadi, apa yang su tulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Dong babagi kasi beta pung pakean, ju dong hela lot ko dapa beta pung baju.” Ais, itu tantara dong bekin bagitu.a Tuhan Yesus suru Yohanis ko jaga Dia pung mama 25Di situ ju ada badiri parampuan barapa orang. Dong tu, andia: Yesus pung mama, Yesus pung tanta, Klopas pung bini Maria, deng Maria dari kampong Magdala. 26Yesus lia Dia pung mama ada badiri di situ, sama-sama deng itu ana bua yang Dia sayang, andia beta, Yohanis. Ais Dia kasi tau sang Dia pung mama, bilang, “Mama. Dia ni, mama pung ana.” 27Ju Dia kasi tau sang beta, bilang, “Bagini. Sakarang, anggap dia lu pung mama su!” Ais, mulai dari itu waktu, Yesus pung mama ada tenga deng beta. Tuhan Yesus pung mati (Mateos 27:45-56; Markus 15:33-41; Lukas 23:44-49) 28Ais itu, ju Yesus su tau, bilang, Dia su bekin abis Dia pung tugas samua. Itu bekin jadi, samua yang Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis memang dari dolu. Ju Dia bilang, “Beta su aus ni.”b 29Naa, di situ ada anggor asam dalam satu kumbang kici. Ais, tantara dong ame lumut ko calóp pi dalam itu anggor, ju taro di kayu sapotong† pung ujung, ju sorong pi Dia pung bibir. 30Waktu Yesus su isap itu anggor, ju Dia omong, bilang, “Samua su abis.” Tarús Dia tondo Dia pung kapala, ju Dia putus napas memang. Tantara tusu ame sang Tuhan Yesus di kayu palang 31Itu hari kaná deng hari Jumat. Iko atoran agama, orang Yahudi musti basiap di itu hari, ko dia pung beso sambut dong pung hari sambayang. Andia ko dong sonde mau orang pung mayat tagantong tarús di kayu palang pas di hari sambayang. Te itu hari sambayang tu, hari bae. Jadi, orang Yahudi pung bos-bos minta gubernor ko dia suru orang puku bekin pata orang di kayu palang dong pung tulang kaki. Deng bagitu, dong bisa mati capát, ko biar orang bisa kasi turun dong pung mayat sedu-sedu. 32Ais, tantara dong pi sana, ju puku bekin pata satu orang pung tulang kaki. Ais itu, ju dong bekin pata orang yang satu lai pung kaki. Dong dua tu, andia, itu orang yang dong paku tagantong sama-sama deng Yesus. 33Ma waktu dong sampe di Yesus, dong lia Dia su mati batúl. Andia ko dong sonde puku bekin pata Dia pung tulang kaki dong. 34Ma tantara satu ame dia pung tombak, ju tusu maso di Yesus pung rebis. Tarús ada dara kaluar, deng ada aer ju kaluar. 35(Naa, satu orang yang jadi saksi mata tu, andia beta. Beta ada lia samua, deng beta tulis yang batúl di sini. Te beta tau apa yang beta carita tu, batúl, ko biar bosong bisa parcaya sang beta pung omong.) 36Ini hal dong samua jadi, tagal Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Dia pung tulang dong, sonde ada satu ju yang pata.”c 37Di itu Tulisan Barisi, ju ada tampa laen yang tulis, bilang, “Nanti dong lia sang itu orang yang dong su tusu ame.”d Dong kubur sang Tuhan Yesus (Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56) 38Ada satu orang, nama Yusuf, dari kampong Arimatea. Dia ju jadi Yesus pung ana bua. Ma dia iko sang Yesus deng sambunyi-sambunyi, tagal dia taku sang orang Yahudi pung bos-bos. Dia pi di gubernor Pilatus, ju minta ko gubernor kasi isin sang dia, ko bawa ame Yesus pung mayat. Gubernor tarima bae. Ais Yusuf pi kasi turun Yesus pung mayat, ju bawa pi. 39Nikodemus ju pi sama-sama deng Yusuf. Dia tu, yang dolu ada pi katumu sang Yesus malam-malam. Dia béli rampe bam-banya, kira-kira 33 kilo, ko taro di Yesus pung mayat.‡ 40Ju dong feo ame Yesus pung mayat pake kaen alus. Tiap kali dong lapis, dong taro rampe dolo. Dong bekin bagitu, iko orang Yahudi pung adat kubur orang mati. 41Naa, sonde jao dari itu tampa yang Yesus mati tu, ada satu táman. Di itu táman, orang baru pahat abis satu kuburan. Dong balóm parná kasi maso mayat di situ. 42Itu waktu, orang Yahudi pung hari basiap ko sambut dong pung hari sambayang su mau amper abis. Andia ko dong simpan Yesus pung mayat dalam itu kuburan, te itu tampa tu, sonde jao. Tuhan Yesus idop kambali! (Mateos 28:1-8; Markus 16:1-8; Lukas 24:1-12) 201Hari Minggu, andia minggu baru pung hari partama, Maria dari kampong Magdala pi papagi buta di Yesus pung kuburan. Sampe di sana, dia lia batu bésar yang dong pake tutu itu kuburan tu, su taguling dari dia pung tampa. 2Ju dia lari kambali pi Simon Petrus, deng beta, andia Yesus pung ana bua yang Dia sayang tu, tarús dia kasi tau, bilang, “Dong su curi bawa kotong pung Bos dari Dia pung kuburan! Botong sonde tau dong ada taro sang Dia di mana!” 3Ju beta deng Petrus lari pi di itu kuburan. 4Botong lari sama-sama, ma beta lebe capát. Ais beta sampe di itu kuburan lebe dolo. 5Ma beta sonde maso pi dalam. Beta cuma maloi maso sa. Di situ, beta lia itu kaen alus yang dong pake ko feo ame di Yesus pung mayat. 6Ma waktu Petrus sampe di sana, ju dia maso tarús sampe di dalam. Dia ju lia itu kaen alus yang ada di situ. 7Dia ju lia lencu satu, yang dong pake ko tutu Yesus pung kapala. Ma itu lencu tu, ada talipa, deng tapisa dari itu kaen alus. 8Ais beta, yang tadi sampe di kuburan lebe dolo, ju iko maso pi dalam. Waktu beta lia itu samua, ju beta parcaya sang Yesus pung omong dolu, bilang, nanti Dia mau idop kambali dari Dia pung mati. 9Te itu waktu, botong yang jadi Dia pung ana bua balóm mangarti Tuhan pung Tulisan Barisi yang su tulis memang, bilang, Kristus musti idop kambali dari Dia pung mati. 10Ais itu, ju botong dua pulang. Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Maria dari kampong Magdala (Mateos 28:9-10; Markus 16:9-11) 11Ma Maria masi badiri di luar itu kuburan. Dia manangis tarús. Waktu dia masi manangis, ju dia maloi maso pi dalam itu kuburan. 12Dia ada lia Tuhan pung ana bua dari sorga dua orang. Dong ada pake pakean puti. Dong dua ada dudu di tampa yang kamaren orang simpan Yesus pung mayat. Satu ada dudu di kapala pung tampa. Yang satu lai ada dudu di kaki pung tampa. 13Dong tanya sang dia, bilang, “Akurang ko susi ada manangis?” Ju dia manyao, bilang, “Beta ada manangis, tagal dong su angka bawa beta pung Bos pung mayat. Ma beta sonde tau dong ada taro sang Dia pi di mana.” 14Dia omong abis bagitu, ju dia bale ko lia pi luar. Dia lia ada satu orang badiri di situ, ma dia sonde tau, itu Orang tu, andia Yesus. 15Ju Yesus tanya sang dia, bilang, “Akurang ko susi ada manangis? Te susi ada cari sang sapa?” Naa, Maria sangka itu orang tu, tukang kabón sa. Ju dia buju-buju, bilang, “Bapa. Kalo bapa su angka bawa Dia pung mayat, na, kasi tau dolo bapa ada simpan di mana. Biar ko beta bawa sang Dia pi tampa laen ko kubur bae-bae. Tolong, do!” 16Ais Yesus pange sang dia, bilang, “Maria.” Ju dia bale mangada sang Yesus, bilang, “Raboni!” (Dalam bahasa Aram, dia pung arti, bilang, “Beta pung Guru!”) 17Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Jang sonto sang Beta dolo, te Beta balóm nae pi Beta pung Bapa di sorga. Ma susi pi dolo, ko kasi tau Beta pung sodara dong, bilang, ‘Beta mau nae pi di Beta pung Bapa. Dia ju, andia bosong pung Bapa. Dia tu, Beta pung Tuhan Allah. Jadi, Dia tu, bosong pung Tuhan Allah ju.’” 18Ais itu, ju Maria dari Magdala pi carita kasi Yesus pung ana bua dong, bilang, “Beta su katumu deng kotong pung Bos, Yesus!” Ju dia kasi tau Yesus pung pasán sang dong. Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua dong (Mateos 28:16-20; Markus 16:14-18; Lukas 24:36-49) 19Itu hari jato kaná di hari Minggu, andia minggu baru pung hari partama. Matahari baru tanggalám. Ju Yesus pung ana bua dong ada bakumpul. Dong konci mati pintu ruma dong, tagal dong taku sang orang Yahudi pung bos-bos. Tarús Yesus datang badiri di dong pung teng-tenga, bilang, “Saloom!” 20Waktu Yesus togor sang dong bagitu, ju Dia kasi tunju itu luka dong yang ada di Dia pung tangan deng Dia pung rebis. Dia pung ana bua dong talalu sanáng waktu dong lia sang dong pung Bos. 21Ais Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Biar ko bosong aman deng tanáng. Inga, Beta pung Bapa su utus sang Beta karmana, na, Beta ju utus sang bosong bagitu.” 22Dia omong ais bagitu, tarús Dia deka-deka sang dong, ju fuu Dia pung napas pi di dong satu-satu. Ais Dia bilang, “Beta kasi Tuhan pung Roh yang Barisi sang bosong. Tarima ame sang Dia. 23Kalo bosong lupa buang orang pung sala, na, itu sala su ilang buang, te Tuhan ju su hapus buang itu sala dong. Ma kalo bosong sonde mau lupa buang orang pung sala, na, Tuhan ju sonde hapus buang itu sala.”a Tuhan Yesus deng Tomas 24Ada satu dari Yesus pung ana bua dua blas orang. Dia pung nama, Tomas, yang dong ju subu, bilang, ‘ana bagambar’. Waktu Yesus datang kasi tunju Dia pung diri sang dong, Tomas sonde ada sama-sama deng ana bua yang laen dong. 25Andia ko waktu dia pung tamán dong bilang, “Botong su katumu sang kotong pung Bos,” ju dia manyao, bilang, “Bagini. Beta musti lia dolo itu luka dari paku pung bakás di Dia pung tangan. Deng beta musti calóp beta pung jari maso di itu luka di Dia pung rebis. Te kalo beta balóm bekin bagitu, na, beta balóm mau parcaya, bilang, Dia su idop kambali.” 26Dia pung satu minggu lai, ju Yesus pung ana bua dong ada sama-sama deng Tomas dalam satu ruma. Biar pintu dong su takonci, ma Yesus maso badiri di dong pung teng-tenga. Dia togor sang dong, bilang, “Saloom!” 27Tarús Dia omong sang Tomas, bilang, “Sorong lu pung jari di sini, ko pareksa Beta pung tangan dolo. Ais mari raba ini luka di Beta pung rebis. Naa, parcaya su, bilang, Beta su idop kambali! Buang lu pung rasa sonde parcaya tu.” 28Tomas manyao, bilang, “Awii, Bapa, é! Sakarang beta parcaya batúl! Bapa ni, andia beta pung Bos, deng beta pung Tuhan Allah ju!” 29Ju Yesus kasi tau sang dia, bilang, “Tomas! Lu parcaya Beta su idop kambali, tagal lu su lia sang Beta deng lu pung mata kapala sandiri. Ma yang lebe ontong lai, andia orang yang sonde lia sang Beta, ma dong parcaya.” Ini buku pung maksud 30Yesus ju bekin banya tanda heran yang laen, yang beta sonde tulis dalam ini buku. Dia pung ana bua dong lia itu tanda heran dong deng mata kapala sandiri. 31Ma hal yang beta su tulis dalam ini buku ni, beta tulis ko biar bosong parcaya, bilang, Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji memang ko mau kirim datang. Yesus ju, andia Tuhan Allah pung Ana. Deng waktu bosong parcaya sang Dia, bosong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus, tagal bosong jadi Dia pung orang dong. Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua tuju orang 211Abis barapa hari, ju Yesus kasi tunju Dia pung diri ulang lai di dano Tiberias pung pinggir. Dia pung carita, bagini: 2Itu waktu, Yesus pung ana bua tuju orang ada bakumpul. Dong tu, andia: Simon Petrus, Tomas, yang dong subu, bilang, ‘ana bagambar’, Natanel, dari kampong Kana di propinsi Galilea, Sabadeus pung ana dua orang, deng Yesus pung ana bua laen dua orang. 3Simon Petrus kasi tau dia pung tamán dong, bilang, “Beta mau pi buang pukat.” Ju dong manyao, bilang, “Hoo! Botong ju iko.” Ais dong pi di dano pung pinggir. Tarús dong nae parahu ko pi cari ikan. Ma itu malam dong sonde dapa tangkap apa-apa.a 4Dia pung beso pagi, ju Yesus ada badiri di dano pung pinggir. Ma Dia pung ana bua dong sonde tau Dia tu, Yesus. 5Ju Dia eki ko tanya sang dong, bilang, “Bu dong, é! Su dapa ikan, ko?” Dong manyao, bilang, “Kosong, Bu! Botong sonde dapa sadiki ju.” 6Ju Dia kasi tau sang dong, bilang, “Coba buang itu pukat di parahu pung sablá. Nanti bosong dapa.” Tarús dong bekin iko. Ju dong dapa ikan. Ma itu ikan talalu banya, sampe dong sonde bisa hela itu pukat kambali pi dalam parahu.b 7Naa, beta ju ada di situ. Beta ni, ana bua yang Yesus sayang. Ais, beta kasi tau sang Petrus, bilang, “Awii! Dia tu, kotong pung Bos!” Dengar beta pung omong, ju Simon Petrus pake kambali dia pung baju, ais buang diri pi dalam dano ko mau baranáng pi darat. 8Te itu parahu kira-kira cuma 100 meter dari darat. Ais, dia pung tamán dong dayong parahu kambali pi darat, deng ada hela bawa itu pukat yang ponu deng ikan dari parahu pung balakang. 9Waktu dong sampe di darat, ju dong lia ada api bara yang manyala di situ. Di api pung atas, ada ikan. Deng ada roti ju. 10Yesus kasi tau sang dong, bilang, “Bawa datang ikan sadiki dari yang bosong baru tangkap ame tadi.” 11Ais ju, Simon Petrus nae kambali pi dalam parahu, ko dia hela itu pukat pi darat. Itu pukat ponu deng ikan bésar. Dia pung banya, 153 ekor. Biar ikan banya bagitu, ma itu pukat sonde tarobe. 12Ais Yesus pange sang dong, bilang, “Mari, ko makan do!” Dong su tau, bilang, Dia tu, dong pung Bos. Andia ko dong sonde barani tanya, bilang, “Bu ni, sapa?” 13Tarús Yesus ame roti deng ikan, ju pi kasi sang dong. 14Itu, andia, kali katiga Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua dong, waktu Dia su idop kambali dari Dia pung mati. Tuhan Yesus ba'omong deng Petrus 15Waktu dong su makan abis, Yesus tanya sang Simon Petrus, bilang, “He, Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu sayang sang Beta lebe dari ini tamán dong sayang sang Beta, ko?” Dia manyao, bilang, “Batúl, Bos! Bos su tau beta sayang sang Bos.” Ju Yesus pasán sang dia, bilang, “Kalo bagitu, na, foo bae-bae Beta pung domba ana ko dong dapa makan.” 16Ju Yesus tanya ulang sang dia, bilang, “Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu sayang sang Beta, ko?” Dia manyao, bilang, “Batúl, Bos! Bos su tau beta sayang sang Bos.” Ju Yesus pasán sang dia, bilang, “Kalo bagitu, piara bae-bae Beta pung domba dong.” 17Ais ju Yesus tanya ulang lai sang dia, bilang, “Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu ni, Beta pung tamán, ko?” Ju Petrus hati susa memang, tagal Yesus su tanya tiga kali, bilang, “Lu sayang sang Beta, ko?” Ais dia manyao, bilang, “Bos yang tau samua hal. Jadi, Bos su tau, bilang, beta ni, Bos pung tamán.” Tarús Yesus pasán sang dia, bilang, “Kalo bagitu, na, foo bae-bae Beta pung domba ko dong dapa makan. 18Lu su tangkap Beta pung maksud, ko? Beta ju mau kasi tau bagini: dolu, waktu lu masi muda, na, lu biasa pake baju, deng pake ika pinggang, ais lu jalan pi di mana sa, iko lu pung suka. Ma nanti kalo lu su tua, lu sorong lu pung tangan ko orang laen ika sang dong, pake lu pung ika pinggang sandiri. Ais ju dong hela bawa sang lu pi satu tampa yang lu sonde mau pi.” 19(Yesus omong bagitu ko kasi tau sang Petrus so'al apa yang nanti jadi di dia pung diri. Te nanti Petrus pung mati tu, kasi tunju Tuhan Allah pung hebat.)* Ais itu, ju Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, “Mari ko jadi Beta pung orang su!” Ana bua yang Tuhan Yesus sayang 20Itu waktu, Petrus bale ko lia pi balakang. Ju dia lia beta ada iko dari dong dua pung balakang. Beta ni, andia ana bua yang Yesus sayang. Beta ju yang dudu di Yesus pung sablá waktu botong dudu makan pesta Paska. Beta ni, yang tanya sang Dia, bilang, “Bos, é! Sapa yang nanti jual buang sang Bos?”c 21Waktu Petrus dapa lia sang beta, ju dia tanya sang Yesus, bilang, “Bos, é! Bos su omong so'al beta tadi. Ma karmana deng dia?” 22Yesus kasi tau sang Petrus, bilang, “Itu bukan lu pung urusan. Andekata Beta pung mau ko dia cuma tunggu di sini sampe Beta datang kambali, dia pung masala apa? Yang pantíng tu, lu musti inga apa yang Beta pasán sang lu tadi tu, andia: mari ko jadi Beta pung orang su.” 23Tagal Yesus omong bagitu, Dia pung ana bua yang laen mulai ba'omong, bilang, “Yohanis tu, sonde akan mati.” Padahal, Yesus sonde omong bagitu. Yang Dia bilang tu, andia: “Itu bukan lu pung urusan. Andekata Beta pung mau ko dia cuma tunggu di sini sampe Beta datang kambali, dia pung masala apa?” Yohanis tutu dia pung tulisan 24Itu ana bua yang Yesus omong tu, andia beta, Yohanis. Beta yang carita ini hal dong samua kasi sang bosong. Beta yang lia deng beta pung mata kapala sandiri. Ais beta yang tulis samua. Ju kotong su tau, bilang, apa yang beta kasi tau sang bosong tu, batúl. 25Deng masi ada banya hal laen yang Yesus bekin. Kalo orang coba tulis ame samua-samua, mulai dari Yesus kasi jalan Dia pung karjá sampe abis, na, beta kira satu dunya anteru ju sonde bisa mua itu buku dong samua. Bagitu sa, Yohanis *1:19: Yohanis pung tampa sarani orang, ada ame dari ayat 28. †1:27: Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “buka dia pung tali sapatu sa ju, beta sonde pantas.” Dia pung arti, bilang, Yohanis cuma orang kici sa. Biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru sa ju, dia sonde pantas. ‡1:28: ‘Betania’ ni, laen dari kampong Betania yang deka-deka di kota Yerusalem. Ma dia pung lokasi sonde jalás. Orang yang pintar dong pikir, bilang, mangkali ini sama ke da'era Basan, yang ada di dano Galilea pung sablá matahari nae, te Yosefus ju tulis itu tampa pung nama ‘Batanea’. Yosefus tu, satu orang Yahudi yang tulis Isra'el pung sajara kasi pamarenta Roma. §1:42: Nama Kefas tu, dari bahasa Aram kefa . Dia pung arti ‘batu’. Nama Petrus tu, dari bahasa Yunani petra . Dia pung arti ju ‘batu’. **1:47: Yesus ada maen kata di sini. Te waktu Tuhan balóm kasi nama ‘Isra'el’ sang ba'i Yakob, nama Yakob pung arti ‘tukang tipu’. (Lia Carita Mula-mula 27:1-40, 32:22-32.) Yesus pung maksud sini, bilang, Natanel ni, orang Isra'el yang model laen dari ba'i Yakob. Te Natanel ni, orang hati lurus. ††1:48: Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila Yunani sukei . Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi, ‘pohon ara’ di Alkitab bahasa Indonesia, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini. ‡‡1:51: Di Carita Mula-mula 28:10-17, Yakob ada mimpi di Betel. Dalam dia pung mimpi, dia lia Tuhan pung ana bua dong turun-nae di satu tangga yang Yakob subu “pintu pi sorga”. *4:20: Gunung Gerisim tu, deka deng kampong Sikem di propinsi Samaria. Di tulisan bahasa Yunani, cuma tulis, bilang, “di ini gunung”. Ma orang yang pintar dong samua bilang, itu gunung pung nama, andia “Gerisim”. *5:2: Ada tulisan bahasa Yunani saparu tulis ‘Betesda’, saparu tulis ‘Betsata’, deng saparu lai tulis ‘Betsaida’. Pintu Domba ju ada di Nehemia 3:1,32; 12:39. Kota Yerusalem ada pung banya pintu maso pi kota. Pintu laen-laen ada pung fungsi laen-laen. Dolu-dolu, dong biasa pake ini Pintu Domba ni, ko domba dong maso lewat di situ. †5:4: Kata-kata dalam kurung ni, sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua dong. *6:9: Tulisan bahasa Yunani asli tulis, bilang, dong bekin ini roti dari krithinos . Alkitab bahasa Indonesia tulis, bilang, ‘jelai’. Dia pung biji amper sama deng jagong rote. †6:53-54: Waktu Yesus omong so'al makan Dia pung badan, deng minum Dia pung dara, na, Dia pung maksud, bilang, orang musti parcaya sang Dia, deng idop ta'ika deng Dia tarús. Banding deng Yohanis 6:40. *7:2: ‘Pesta Teng’ tu, jalan sampe 8 hari. Itu pesta paling rame. Waktu itu pesta panen masi jalan, orang Isra'el tenga tahan di bawa teng yang dong bangun di dong pung ruma. Itu teng kasi inga sang dong, bilang, dolu dong pung nene-moyang ju ada tenga di bawa teng, waktu dong ada jalan kuliling di tampa sunyi. Itu teng ju sama ke teng yang orang kasi badiri dalam kabón waktu musim panen. Baca di Kaluar dari Masir 23:16; Kapala Agama dong pung Atoran 23:33–36, 39–43; Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:13–15; Sakaria 14:16–19. †7:53-8:11: Alkitab bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae dong, sonde mua ini carita. Abad ka-10, baru ini carita mulai muncul di tulisan bahasa Yunani. *7:53-8:11: Alkitab bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae dong, sonde mua ini carita. Abad ka-10, baru ini carita mulai muncul di tulisan bahasa Yunani. †8:25: Bahasa Yunani di sini bisa ada dua arti. Yang satu, andia ‘Beta su kasi tau memang dari mula-mula.’ Yang satu lai, andia ‘Akurang ko Beta mau omong sang bosong?’ *10:22: Sakarang ni, orang Yahudi dong subu itu hari bae, bilang, Hanuka , yang jato deka-deka di hari Natal. Dia pung carita bagini waktu taon 167 SM, ada satu jendral orang Siria, nama Antiokus Epifanes, yang bekin ancor kota Yerusalem. Dia ju bekin kamomos Ruma Sambayang Pusat, tagal dia bongkar buang meja korban di situ, ais dia kasi badiri dia pung barang songgo di situ. Tagal itu, orang Yahudi dong marontak. Ais, tanggal 25, bulan Kislef, taon 164 SM, dong bekin barisi kambali Ruma Sambayang Pusat, ju dong bekin satu acara ko tabis ulang. *11:9-10: Yesus pung maksud, bilang, “Beta ni, sama ke taráng. Jadi, salama Beta masi ada sama-sama deng bosong, na, bosong aman sa.” *12:3: Alkitab Bahasa Yunani bilang itu minya pung nama ‘nardos’ , yang dolu orang bekin dari akar wangi. Alkitab Bahasa Indonesia bilang ‘narwastu’. Alkitab Bahasa Yunani ju bilang itu botol pung bésar tu, satu ‘litra’ , andia 325 gram, ko kira-kira satenga liter. †12:5: Alkitab Bahasa Yunani bilang itu minya pung harga 300 ‘denari’ . Satu denari tu, sama ke tukang pung gaji satu hari. ‡12:15: Kota Sion tu, andia kota Yerusalem pung nama laen. *13:23: Iko tradisi gareja deng orang yang pintar dong, ‘ana bua yang Yesus sayang’ tu, andia Yohanis. *14:13: Sambayang “bawa Beta pung nama” ada pung arti, bilang, kotong sambayang iko Yesus pung mau. Kotong ada pung hak ko “bawa Yesus pung nama” kalo kotong jadi Dia pung orang, kalo kotong idop ta'ika tarús deng Dia, kalo kotong dengar-dengar sang Dia, deng kalo kotong parcaya, bilang, Dia mati ko hapus buang kotong pung sala-sala. Jadi, “bawa Yesus pung nama” tu, sonde sama deng cuma “subu Yesus pung nama” sa. *15:1: Di Buku Janji Lama , orang yang tulis dong suka banding bangsa Isra'el deng anggor pung pohon satu, ko, kabón anggor satu. (Lia Lagu Puji dong 80:8-16; Yesaya 5:1-7; Yermia 2:21; Yeskial 15:1-8, 19:10-14; Hosea 10:1; deng tulisan laen lai ju.) Ma bangsa Isra'el dong serong dari Tuhan pung jalan yang batúl. Andia ko di sini Yesus subu diri, bilang, Dia tu, andia ‘pohon anggor yang batúl’, te Dia sonde serong dari Tuhan pung mau. *16:23: Sambayang “bawa Beta pung nama” ada pung arti, bilang, kotong sambayang iko Yesus pung mau. Kotong ada pung hak ko “bawa Yesus pung nama” kalo kotong jadi Dia pung orang, kalo kotong idop ta'ika tarús deng Dia, kalo kotong dengar-dengar sang Dia, deng kalo kotong parcaya, bilang, Dia mati ko hapus buang kotong pung sala-sala. Jadi, “bawa Yesus pung nama” tu, sonde sama deng cuma “subu Yesus pung nama” sa. *18:28: Tantara Roma dong pung tampa tu, dong pange dalam bahasa Latin, bilang, praetorium . †18:40: “Orang yang jahat mati pung” dalam bahasa Yunani ada pung dua arti, andia 1) parampok yang curi barang pake cara paksa, deng 2) orang yang pake sanjata ko mau usir buang sang pamarenta Roma. Lukas 23:19 bilang Barabas ni, parná bunu orang deng malawan pamarenta Roma ju. *19:1: Tantara Roma dong pake cambuk yang bekin dari tali kulit barapa urat. Abis dong ika tulang tajam, ko tima tajam di tali pung ujung-ujung. Kalo firuk ulang-ulang pake itu cambuk, kulit dong takupas buang. Orang Yahudi pake batas firuk sampe 40 kali sa. Ma tantara Roma dong firuk deng sonde pake batas. †19:29: Bahasa Yunani bilang dong natok itu lumut di kayu hussopos pung ujung. Hussopos tu, satu kayu wangi yang orang Yahudi biasa pake dalam barapa acara adat. Dia pung panjang kira-kira 20-40cm. Baca so'al hussopos di Kaluar dari Masir 12:22; Kapala Agama dong pung Atoran 14:4, 6, 49-52; Daftar Sensus 19:2-6; (banding deng Ibrani 9:19); Lagu Puji dong 51:7. ‡19:39: Bahasa Yunani bilang, ‘100 litras’ , andia 32,7 kilo. Dong pung rampe tu, bahasa Yunani bilang dong campor smurna (andia gatá dari satu kayu wangi) deng aloe (andia gatá dari satu pohon wangi yang mirip lida buaya). Baca so'al Nikodemus ni, di Yohanis 3:1-21. *21:19: Kira-kira taon 96M, ada satu pamimpin gareja, nama Klement dari kota Roma, yang tulis, bilang, orang dong bunu bekin mati sang Petrus. Kira-kira taon 212M, ada satu pamimpin gareja laen, nama Tertulian, yang tulis, bilang, dong paku tagantong sang Petrus di kayu palang. Deng ada ju satu tradisi gareja laen yang bilang, waktu dong mau paku tagantong sang Petrus di kayu palang kira-kira taon 64-65M, Petrus minta ko dong gantong sang dia deng kapala di bawa. Itu, tagal dia rasa dia sonde pantas mati deng dia pung kapala di atas, sama ke Yesus. a1:6: Mateos 3:1, Markus 1:4, Lukas 3:1-2 b1:21: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15, 18, Maleaki 4:5 c1:23: Yesaya 40:3 a2:12: Mateos 4:13 b2:13: Kaluar dari Masir 12:1-27 c2:17: Lagu Puji dong 69:9 d2:19: Mateos 26:61, 27:40, Markus 14:58, 15:29 a3:14: Daftar Sensus 21:4-9 b3:24: Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20 c3:28: Yohanis 1:20 d3:35: Mateos 11:27, Lukas 10:22 a4:5: Carita Mula-mula 33:19, Yosua 24:32 b4:9: Esra 4:1-5, Nehemia 4:1-2 c4:10: Yeremia 2:13, Sakarias 14:8; Yeheskial 47:9 d4:44: Mateos 13:57, Markus 6:4, Lukas 4:24 e4:45: Yohanis 2:23 f4:46: Yohanis 2:1-11 a5:10: Nehemia 13:19, Yeremia 17:21 b5:29: Daniel 12:2 c5:33: Yohanis 1:19-27, 3:27-30 d5:37: Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22 a6:31: Kaluar dari Masir 16:4, 15, Lagu Puji dong 78:24 b6:45: Yesaya 54:13 c6:68-69: Mateos 16:16, Markus 8:29, Lukas 9:20 a7:22: Carita Mula-mula 17:10, Kapala Agama dong pung Atoran 12:3 b7:23: Yohanis 5:9 c7:37: Kapala Agama dong pung Atoran 23:36 d7:38: Yeskial 47:1-12, Sakaria 14:8, Nehemia 9:15,19-20 e7:40: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:18-19 f7:42: 2 Samuel 7:12, Mika 5:2 g7:50: Yohanis 3:1-2 a8:5: Kapala Agama dong pung Atoran 20:10, Carita Ulang so'al Jalan Idop 22:22-24 b8:12: Mateos 5:14, Yohanis 9:5 c8:13: Yohanis 5:31 d8:33: Mateos 3:9, Lukas 3:8 e8:59: Yohanis 5:18 a9:5: Mateos 5:14, Yohanis 8:12 b9:7: Carita Mula-mula 49:10; 2 Raja-raja 20:20; Yesaya 8:6 c9:31: Lagu Puji dong 66:18,19 a10:9: Lagu Puji dong 118:20 b10:15: Mateos 11:27, Lukas 10:22 c10:33: Kapala Agama dong pung Atoran 24:16 d10:34: Lagu Puji dong 82:1,2,6 e10:40: Yohanis 1:28 a11:1-2: Lukas 10:38-39; Yohanis 12:3 b11:54: Daftar Sensus 9:10 a12:3: Lukas 7:37-38 b12:8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 15:11 c12:13: Lagu Puji dong 118:26 d12:15: Sakaria 9:9 e12:25: Mateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33 f12:34: Lagu Puji dong 110:4, Yesaya 9:6, Yeskial 37:25, Daniel 7:14 g12:38: Yesaya 53:1 h12:40: Yesaya 6:10 a13:12-15: Lukas 22:27 b13:16: Mateos 10:24, Lukas 6:40, Yohanis 15:20 c13:18: Lagu Puji dong 41:10 d13:20: Mateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16 e13:33: Yohanis 7:34, 8:22-23 f13:34: Yohanis 15:12, 17, 1 Yohanis 3:23, 2 Yohanis 5 a15:12: Yohanis 13:34, 15:17, 1 Yohanis 3:23, 2 Yohanis 5 b15:20: Mateos 10:24, Lukas 6:40, Yohanis 13:16 c15:25: Lagu Puji dong 35:19, 69:5 a17:12: Lagu Puji dong 41:9, Yohanis 13:18 a18:11: Mateos 26:39, Markus 14:36, Lukas 22:42 b18:14: Yohanis 11:49-50 c18:32: Yohanis 3:14, 12:32-33 a19:24: Lagu Puji dong 22:19 b19:28: Lagu Puji dong 69:22, 22:16 c19:36: Kaluar dari Masir 12:46, Daftar Sensus 9:12, Lagu Puji dong 34:21 d19:37: Sakaria 12:10, Dunya Model Baru 1:7 a20:23: Mateos 16:19, 18:18 a21:3: Lukas 5:5 b21:6: Lukas 5:6 c21:20: Yohanis 13:25 ======================= acts Utusan dong pung Carita Tuhan Yesus pung utusan dong pung Carita (©2007 UBB-GMIT) 1. Tuhan Allah janji mau kirim datang Dia pung Roh yang Barisi (1:1 - 1:5) 2. Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga (1:6 - 1:11) 3. Dong cari orang laen ganti sang Yudas (1:12 - 1:26) 4. Orang dong takaná Tuhan Allah pung Roh (2:1 - 2:13) 5. Petrus angka omong di orang banya (2:14 - 2:42) 6. Orang parcaya dong pung cara idop (2:43 - 2:47) 7. Petrus bekin bae satu orang lumpu (3:1 - 3:10) 8. Petrus angka omong di Ruma Sambayang Pusat (3:11 - 3:26) 9. Agama Yahudi pung bos-bos pange Petrus deng Yohanis datang mangada (4:1 - 4:22) 10. Yesus pung orang dong sambayang minta ko dong jang taku (4:23 - 4:31) 11. Orang parcaya dong idop pikol barát sama-sama, deng sanáng sama-sama (4:32 - 4:37) 12. Ananias deng Safira mati, tagal dong mau coba Tuhan pung Roh (5:1 - 5:11) 13. Petrus dong bekin bae banya orang (5:12 - 5:16) 14. Tuhan Yesus pung utusan dong dapa susa (5:17 - 5:42) 15. Dong pili tuju orang ko urus sang orang kici dong (6:1 - 6:7) 16. Dong tangkap ame sang Stefanus (6:8 - 6:15) 17. Stefanus bela diri di tampa urus parkara agama (7:1 - 7:53) 18. Dong lempar bekin mati sang Stefanus (7:54 - 8:1a) 19. Saulus bekin sangsara sang Tuhan Yesus pung orang dong (8:1b - 8:3) 20. Filipus kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae di propinsi Samaria (8:4 - 8:25) 21. Filipus katumu deng satu pagawe tinggi dari Afrika (8:26 - 8:40) 22. Saulus maso iko jadi Yesus pung orang (9:1 - 9:19a) 23. Saulus kasi tau Carita Bae di kota Damsik (9:19b - 9:25) 24. Saulus pi di Yerusalem (9:26 - 9:31) 25. Petrus bekin bae satu laki-laki di Lida (9:32 - 9:35) 26. Petrus kasi idop kambali sang mama Tabita yang su mati (9:36 - 9:43) 27. Komandán tantara Roma satu, nama Kornelis, pange sang Petrus (10:1 - 10:8) 28. Petrus datang lia sang Kornelis (10:9 - 10:48) 29. Petrus bela diri so'al dia sarani orang yang bukan Yahudi (11:1 - 11:18) 30. Tuhan Yesus pung orang dong tasiram pi mana-mana. Ada banya dari dong yang bakumpul di kota Antiokia (11:19 - 11:30) 31. Yakobis pung mati; Petrus pung maso bui; deng orang parcaya dong pung sambayang (12:1 - 12:5) 32. Tuhan kasi kaluar sang Petrus dari bui (12:6 - 12:19) 33. Raja Herodes, yang dong ju pange Agripa, mati (12:20 - 12:25) 34. Orang Antiokia utus Barnabas deng Saulus (13:1 - 13:3) 35. Barnabas deng Saulus dong pi di pulo Siprus (13:4 - 13:12) 36. Dong bawa Carita Bae pi di kota Antiokia laen, di propinsi Pisidia (13:13 - 13:43) 37. Orang Yahudi pung bos-bos dong tola buang sang Paulus dong (13:44 - 13:52) 38. Paulus deng Barnabas di kota Ikonium (14:1 - 14:7) 39. Paulus dong di kota Listra deng Derbe (14:8 - 14:20) 40. Paulus deng Barnabas kambali pi jama'at di kota Antiokia di propinsi Siria (14:21 - 14:28) 41. Tua-tua orang Kristen dong bakumpul di Yerusalem (15:1 - 15:21) 42. Surat kasi orang parcaya dari bangsa-bangsa bukan Yahudi (15:22 - 15:35) 43. Paulus deng Barnabas bapisa jalan (15:36 - 15:41) 44. Timotius bagabung deng Paulus deng Silas (16:1 - 16:5) 45. Paulus dapa pange pi Makedonia (16:6 - 16:10) 46. Di kota Filipi, mama Lidia parcaya sang Tuhan Yesus (16:11 - 16:15) 47. Dong kasi maso sang Paulus deng Silas pi dalam bui di kota Filipi (16:16 - 16:40) 48. Paulus dong pi di kota Tesalonika (17:1 - 17:9) 49. Paulus dong pi di kota Berea (17:10 - 17:15) 50. Paulus di kota bésar Atena (17:16 - 17:34) 51. Paulus bakanál deng susi Priskila deng bu Akila di kota Korintus (18:1 - 18:17) 52. Dari Korintus, Paulus pi ulang lai di kota Antiokia di propinsi Siria (18:18 - 18:23) 53. Apolos di kota Efesus deng kota Korintus (18:24 - 18:28) 54. Paulus kambali pi di kota Efesus (19:1 - 19:7) 55. Tuhan pake sang Paulus di Efesus (19:8 - 19:10) 56. Sakewa pung ana-ana dong (19:11 - 19:20) 57. Orang bekin huru-hara di kota Efesus (19:21 - 19:41) 58. Paulus dong pi kambali di propinsi Makedonia (20:1 - 20:6) 59. Nyong Yutikus jato dari jandela di kota Troas (20:7 - 20:12) 60. Dari kota Troas pi di kota Miletus (20:13 - 20:16) 61. Paulus ba'omong deng tua-tua Kristen di kota Efesus (20:17 - 20:38) 62. Paulus dong pi kambali di Yerusalem (21:1 - 21:14) 63. Paulus dong sampe di Yerusalem (21:15 - 21:17) 64. Paulus dong pi lia sang Yakobis (21:18 - 21:26) 65. Paulus kaná tangkap di Ruma Sambayang Pusat (21:27 - 21:36) 66. Paulus minta bela diri di muka orang banya (21:37 - 22:22) 67. Tantara dong bawa Paulus pi di benteng (22:23 - 22:29) 68. Paulus di tampa urus parkara agama Yahudi (22:30 - 23:11) 69. Orang dong basakongkol ko mau bunu sang Paulus (23:12 - 23:22) 70. Dong antar sang Paulus pi di gubernor Feliks di kota Kaisarea (23:23 - 23:35) 71. Orang Yahudi dong datang baparkara deng Paulus di Kaisarea (24:1 - 24:9) 72. Paulus bela diri di muka Feliks (24:10 - 24:23) 73. Paulus omong deng Feliks deng dia pung bini Drusila (24:24 - 24:27) 74. Gubernor Festus pareksa Paulus pung parkara (25:1 - 25:12) 75. Festus minta nasiat sang raja Agripa so'al Paulus (25:13 - 25:22) 76. Raja Agripa mau dengar Paulus pung omong (25:23 - 26:32) 77. Dong bawa sang Paulus pi di Roma (27:1 - 28:15) 78. Paulus di Roma (28:16 - 28:31) Tuhan Yesus pung utusan dong pung Carita Tuhan Allah janji mau kirim datang Dia pung Roh yang Barisi 11-3Pak Teofilus* yang bae. Salam dari beta, Lukas. Di beta pung buku yang dolu, beta su tulis memang samua-samua so'al Tuhan Yesus pung idop. Andia, samua yang Dia su bekin, deng samua yang Dia su ajar dari dia pung mula-mula. Bilang, Dia pili ame Dia pung utusan dong. Biar orang su bekin susa deng bekin mati sang Dia, ma Tuhan Allah kasi idop kambali. Waktu Dia su idop kambali, ju Dia kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung utusan dong. Dong dapa lia sang Dia ulang kali sampe ampa pulu hari, ko dong tau memang, bilang, Dia su idop batúl-batúl. Dia ju kasi tau sang dong, bilang, Tuhan Allah tu, sama ke Raja yang pegang parenta. Dia ju utus sang dong pake Tuhan Allah pung Roh yang Barisi pung kuasa. Sampe-sampe Tuhan Yesus nae kambali pi sorga. Itu samua tu, yang beta parná tulis. 4-5Satu kali, Yesus ada bakumpul deng Dia pung utusan dong di gunung Saitun. Dia kasi parenta sang dong, bilang, “Inga! Dolu Yohanis sarani orang pake aer sa, ma sakarang bosong musti tunggu barapa hari lai, te Tuhan mau bekin lebe hebat kasi bosong, tagal Dia mau kasi Dia pung Roh yang Barisi sang bosong. Jadi, bosong jang jalan kasi tenga ini kota Yerusalem dolu. Ma bosong tunggu di sini sampe Beta pung Bapa kasi Dia pung Roh sang bosong, sama ke Dia su parná janji tu. Deng Beta ju su kasi tau sang bosong bagitu.”a Tuhan Yesus ta'angka nae pi sorga 6Waktu Yesus ada bakumpul deng Dia pung utusan dong, ju dong tanya sang Dia, bilang, “Bapa! Botong mau tanya bagini: Bapa tantu inga dolu-dolu waktu negara Isra'el parenta dia pung diri. Naa. Sakarang Bapa su mau kasi bebas sang kotong dari orang laen pung parenta, ko, kotong musti tunggu waktu yang laen?” Tuhan Yesus omong deng Dia pung ana bua dong 7Ais Yesus manyao, bilang, “Bosong sonde usa cari tau dia pung waktu. Cuma Beta pung Bapa sa yang ada hak ator dia pung waktu. 8Ma nanti kalo Tuhan Allah pung Roh yang Barisi su datang maso sang bosong, baru bosong dapa kuasa. Ais bosong musti pi kasi tau samua orang so'al Beta. Kasi tau orang-orang di kota Yerusalem, deng di samua kampong di propinsi Yudea deng propinsi Samaria, tarús sampe di dunya pung huk-huk.”b 9Omong abis bagitu, ju Yesus ta'angka nae pi langit di dong pung muka. Dia ta'angka sampe awan tutu ame sang Dia, ais dong sonde dapa lia sang Dia lai.c 10Waktu dong masi lia pi langit, takuju sa ada dua orang su badiri di dong pung sablá, deng pake pakean puti barisi. 11Itu dua orang omong, bilang, “We! Orang Galilea dong! Akurang ko bosong masi tanganga bodo lia pi langit? Tadi bosong su lia deng bosong pung mata biji sandiri Yesus ta'angka nae pi langit sampe awan tutu ame sang Dia. Bosong lia Dia nae karmana, nanti Dia ju turun kambali bagitu.” Dong cari orang laen ganti sang Yudas 12Abis itu, ju Yesus pung utusan dong turun dari gunung Saitun kambali pi kota Yerusalem. Itu gunung pung jao dari kota kira-kira ada satu kilo.† 13Sampe di kota, ju dong maso pi dalam satu ruma yang dong pake manumpang. Ais dong nae pi kamar atas. Itu utusan dong pung nama, andia: Petrus, Yohanis, Yakobis, Anderias, Filipus, Tomas, Bartolomeos, Mateos, Yakobis (Alpius pung ana), Simon (anggota partei Selot),‡ deng Yudas (Yakobis pung ana).d 14Dong samua biasa bakumpul ko sambayang deng satu hati. Dong ju sambayang sama-sama deng Yesus pung mama Maria, barapa parampuan laen, deng Yesus pung adi-adi dong. 15Ais satu kali, ju dong bakumpul lai, kira-kira ada saratus dua pulu orang. Tarús Petrus bangun badiri ko omong, bilang, 16“Mama-bapa deng sodara dong samua! Tantu bosong masi inga sang Yudas, yang dolu bawa dia pung rombongan ko pi tangkap ame sang Yesus. Samua yang kaná deng Yudas tu, memang su musti bagitu. Te dolu-dolu Tuhan Allah pung Roh su pake sang raja Daud ko tulis so'al Yudas bagitu. 17Dia tu, dolu kotong pung orang. Dia ju iko karjá deng kotong.” 18(Ma waktu Yudas su jual abis sang Yesus, ju dong ame itu doi kotor ko pi béli ame tana sapotong. Ais, itu tana jadi dia pung tampa mati, te dia jato matono di situ sampe dia pung parú tabalá, deng dia pung tali parú dong matlolo kaluar. 19Ais ju orang dong mulai bacarita dari mulu pi mulu sampe samua orang yang tenga di kota Yerusalem su dengar so'al Yudas pung mati tu. Andia ko dong kasi nama itu tana pake dong pung bahasa Aram, bilang, ‘Hakeldama ’, deng dia pung arti tu ‘Tana Dara’.)e 20Petrus omong tarús lai, bilang, “Dolu-dolu raja Daud su tulis memang bagitu dalam buku Lagu Puji dong. Dia ada tulis, bilang, ‘Biar ko dia pung tampa tenga tu, jadi sunyi; sonde bole ada orang yang tenga lai di situ.’ Abis dia ju tulis lai, bilang, ‘Biar dia pung tugas tu, dong kasi pi orang laen sa.’f 21-22Jadi, kotong musti cari orang ko ganti sang Yudas. Kotong parlú satu orang yang su lama iko sama-sama deng kotong. Dia tu, musti orang yang iko deka-deka deng Tuhan Yesus pi mana-mana, mulai dari Yohanis sarani sang Yesus. Dia ju musti lia sandiri deng dia pung mata biji, bilang, Tuhan Yesus su idop kambali dari Dia pung mati, sampe Dia pung nae kambali pi sorga.”g 23Waktu Petrus omong abis bagitu, ais orang yang iko bakumpul di situ kasi maso dua nama. Satu orang pung nama Matias, deng yang satu lai, nama Yusuf, (yang dong biasa pange Barsabas; dia pung nama satu lai, andia Yustus). 24-25Abis dong sambayang, bilang, “Bapa di sorga! Bapa tau batúl samua orang pung isi hati. Yudas su jato mati kasi tenga dia pung karjá. Jadi Bapa kasi tunju sang botong dari dua orang ni, sapa yang Bapa pili ganti sang Yudas, ko botong mau angka dia jadi Tuhan Yesus pung utusan.” 26Abis dong buang lot pake itu dua orang pung nama. Ju itu lot jato kaná sang Matias. Andia ko dong angka sang dia, jadi utusan sama-sama deng dong sablás orang tu. Orang dong takaná Tuhan Allah pung Roh 21-2Pas deng orang Yahudi dong pung hari bae yang dong subu, bilang, ‘Hari Pentakosta’,* samua orang yang iko sang Tuhan Yesus ada bakumpul di satu ruma.a Takuju sa, dong dengar ada bunyi datang dari langit sama ke angin tofan. Itu bunyi talalu bésar, sampe orang dong di situ sonde bisa dapa dengar orang laen pung suara lai. 3Abis ju dong dapa lia ke ada api manyala tabagi-bagi pi atas dong satu-satu. 4Ju dong samua takaná Tuhan Allah pung Roh. Ais dong mulai ba'omong pake orang laen dong pung bahasa macam-macam, iko apa yang Roh kasi sang dong ko omong. Tuhan pung Roh yang Barisi tabagi-bagi pi di Yesus pung orang dong 5Itu waktu, ada banya orang Yahudi dari macam-macam negrí di anteru dunya datang bakumpul di Yerusalem. Dong pung hati rindu iko sang Tuhan Allah. 6Waktu dong dapa dengar itu bunyi, ju dong datang makarubu di itu tampa. Deng dong satu-satu dapa dengar dia pung bahasa sandiri dari Tuhan Yesus pung orang dong pung mulu. Andia ko dong taheran-heran. 7Dong samua tanganga, ju dong omong, bilang, “Ini orang yang ba'omong dong ni, dong samua orang Galilea, wuang? 8Ma karmana ko kotong dengar dong bisa omong pake kotong satu-satu pung bahasa negrí sandiri? 9Kotong ni, datang dari propinsi Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia, 10-11Frigia, Pamfilia, Masir, dari Libya deka deng kota Kirene; ada ju kotong saparu yang datang dari kota Roma; ada lai yang datang dari pulo Kreta, deng dari tana Arab. Kotong saparu orang Yahudi, deng ada ju orang dari bangsa-bangsa laen yang su maso agama Yahudi. Ma kotong samua dapa dengar ini orang dong omong pake kotong pung bahasa satu-satu, so'al hal-hal yang luar biasa, yang Tuhan Allah su bekin. Awii! Kotong heran mo mati na!” Dari ini negrí-negrí dong, orang datang bakumpul di Yerusalem 12Dong samua tanganga, ko dong batanya satu deng satu, bilang, “Karmana ko bisa jadi bagitu, é? Dia pung arti apa tu?” 13Ma ada orang laen yang olok-olok sang dong. Itu orang dong bilang, “Weh! Jang toe sang dong! Te dong tu, ada mabok barát na!” Petrus angka omong di orang banya 14Di situ ada Petrus deng Tuhan Yesus pung sablás utusan laen dong. Ais dia maju pi muka ko angka bicara kasi itu orang banya dong yang ada makarubu di situ. Dia omong kuat-kuat, bilang, “Bapa-bapa, mama-mama, deng sodara-sodara dong samua! Bosong yang orang Yahudi, deng bosong yang datang tenga di ini kota Yerusalem! Pasang talinga bae-bae ko dengar beta pung omong ni, te ada hal pantíng yang beta mau kasi tau sang bosong samua. 15Bosong jang kira ini orang dong ada mabo. Sonde mungkin bagitu! Inga, te sonde ada orang yang minum mabo papagi hari. Apalai sakarang baru jam sambilan! 16Bosong dengar ini orang dong ba'omong pake bosong satu-satu pung bahasa. Yang batúl bagini: itu waktu, Tuhan Allah su kasi tau memang ini hal pake Dia pung jubir Yoel, bilang: 17‘Tuhan Allah omong, bilang, “Nanti kalo hari-hari su mau abis, Beta mau po'a kasi Beta pung Roh pi samua orang. Bosong pung ana nyong dong, deng bosong pung ana nona dong, nanti Beta pake jadi Beta pung jubir. Bosong pung ana muda dong, nanti dapa lia apa yang Beta mau kasi tunju sang dong. Deng bosong pung orang tua dong, nanti dapa mimpi apa yang Beta mau kasi lia sang dong. 18Pas di waktu hari-hari yang su mau abis tu, Beta kasi Beta pung Roh pi di Beta pung tukang suru-suru dong. Beta kasi pi di laki-laki dong, deng Beta ju kasi pi di parampuan dong. Nanti dong omong apa yang Beta kasi tau sang dong. 19-21Nanti Tuhan pung Hari sampe. Itu Hari balóm datang, ma Beta bekin lebe dolo tanda-tanda heran di langit di atas. Tanda heran ke matahari jadi galáp; deng bulan ju jadi mera sama ke dara. Beta ju mau bekin hal-hal luar biasa di bumi di bawa. Itu hal dong, tingka ke dara, api, deng asap kaboak-kaboak nae pi atas. Nanti sampe Tuhan pung hari-hari yang luar biasa tu, orang yang batarea minta tolong sang Tuhan Allah, dong tu yang dapa salamat.’”b Itu tu, yang dolu Yoel su bilang. Petrus omong kasi sang orang banya dong 22Naa! Sodara-sodara orang Isra'el dong! Bosong pasang talinga ko dengar apa yang beta mau omong sakarang. Tuhan Allah su tunju ame sang Yesus, orang Nasaret tu. Botong su tau, bilang, itu batúl, tagal botong su lia sandiri Tuhan Allah pake Yesus ko bekin tanda-tanda heran deng hal-hal luar biasa. Bosong ju su tau ini hal, tagal Yesus su bekin itu tanda heran dong di bosong pung teng-tenga. 23Ma bosong bunu bekin mati sang Dia, andia bosong pi buju orang jahat ko dong paku sang Dia di kayu palang. Padahal, Tuhan Allah su tau itu samua dari dolu-dolu, yang memang pas deng Dia pung rancana.c 24Memang bosong bekin bagitu sampe Dia su mati batúl. Ma Tuhan Allah sonde mau ko Yesus mati tarús. Andia ko Tuhan buka kasi lapás sang Dia dari mati pung kuasa, deng kasi idop kambali sang Dia. Te mati pung kuasa sonde bisa ontong sang Dia na.d 25Dolu-dolu raja Daud su tulis memang so'al Yesus tu, bagini: ‘Beta tau Tuhan salalu ada sama-sama deng beta. Andia ko sonde ada satu apa ju yang bisa kasi jato sang beta, tagal Tuhan Allah salalu ada di beta pung sablá. 26Andia ko beta pung dalam hati sanáng; ju beta puji-puji tarús sang Dia, deng beta tanáng-tanáng tunggu sang Tuhan sa. 27Te Dia sonde kasi biar beta pung roh tenga tarús di orang mati dong pung tampa. Deng Tuhan sonde kasi biar Dia pung Orang Barisi pung mayat jadi busuk dalam kubur. 28Tuhan su kasi tunju sang beta jalan idop yang batúl. Andia ko beta pung hati sanáng mo mati, ko Tuhan ada sama-sama deng beta na.’e Itu tu yang dolu raja Daud su tulis. 29Naa, sodara dong samua! Sakarang kasi isin sang beta dolo, ko beta omong taráng-taráng deng bosong so'al kotong pung ba'i Daud tu. Dia omong bagitu, ma dia sonde tunju dia pung badan sandiri. Tagal dia su mati, deng su kubur sang dia. Dia pung kubur masi ada di kotong pung teng-tenga sampe ini hari. 30Raja Daud tu, jadi Tuhan Allah pung jubir satu. Deng dia tau, bilang, Tuhan su janji pake sumpa, bilang, Daud pung turunan satu nanti pegang parenta, andia itu Orang yang Tuhan su tunju memang dari dolu tu.f 31Itu waktu, Daud lia jao pi muka. Deng dia kasi tau lebe dolo so'al itu Orang yang Tuhan su tunju memang. Nanti itu Orang mati, ma Dia ju idop kambali. Ais Daud ju bilang itu Orang sonde tenga tarús di orang mati dong pung tampa, deng dia pung mayat sonde jadi busuk. 32Itu Orang yang Daud su bilang-bilang tu, andia Yesus tu! Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia dari Dia pung mati. Ais ko botong samua ni su lia Dia pung idop kambali deng botong pung mata biji sandiri na! 33Deng sakarang ni, Tuhan Allah su angka sang Yesus ko pegang pangkat yang paling tinggi. Ais Dia ada dudu di Tuhan pung sablá kanan di tampa yang Tuhan su sadia memang. Deng Dia pung Bapa su kasi sang Dia, Bapa pung Roh yang Barisi tu, parsís ke Tuhan su janji memang dari dolu. Te Dia janji mau kasi Dia pung Roh Barisi tu, kasi sang kotong ju. Jadi, yang bosong ada dengar deng bosong ada lia sakarang ni, andia Tuhan ada kasi Dia pung Roh. 34Daud sandiri sonde nae pi sorga, ma dia tulis, bilang, ‘Tuhan Allah ada omong deng beta pung Bos, bilang, “Dudu di Beta pung sablá kanan di tampa yang Beta su sadia memang, 35sampe Beta bekin Lu pung musu dong ta'alok sang Lu.’”g 36Andia ko samua orang Isra'el musti tau batúl-batúl so'al itu Yesus yang bosong su paku bekin mati di kayu palang tu. Dia tu, Kristus yang Tuhan Allah su pili memang dari dolu. Deng Dia ju jadi kotong pung Bos!” 37Dengar bagitu, ju orang dong pung hati tatusuk memang. Ju dong tanya sang Petrus deng utusan laen dong, bilang, “Bu dong! Ais botong musti bekin apa lai?” 38Ju Petrus manyao, bilang, “Bosong satu-satu musti kasi tenga bosong pung dosa-dosa dong deng bosong pung sala-sala dong samua, ko iko kambali sang Tuhan. Abis itu, bosong musti minta ko dapa sarani, ko jadi tanda, bilang, bosong su bale iko Yesus Kristus pung Jalan Idop. Itu ju jadi tanda, bilang, Tuhan su hapus buang bosong pung sala-sala dong. Ais bosong ju dapa Tuhan Allah pung Roh yang Barisi. 39Te Tuhan Allah su janji memang itu hal kasi sang samua orang yang maso jadi Dia pung orang. Deng bagitu, Dia pung janji tu, kasi sang bosong deng bosong pung turunan. Dia ju janji kasi orang laen dong.” 40Petrus masi omong panjang lebar sang dong bagitu ko kasi tau sang dong, bilang, “Sakarang, banya orang su serong dari jalan idop yang batúl. Andia ko bosong musti ati-ati, ko bosong jang iko orang jahat dong pung jalan. Ma bosong musti iko Tuhan Allah pung jalan lurus sa. Deng bagitu bosong dapa salamat ko idop tarús deng Dia.” 41Ais ju, itu orang banya dong tarima Petrus pung omong kasi sang dong. Ju dong maso iko Yesus pung Jalan Idop, deng dong minta ko sarani sang dong. Itu hari ju ada tiga ribu orang yang maso bagabung deng Yesus pung orang dong. 42Dong suka bakumpul sama-sama deng orang-orang laen yang iko Yesus. Deng dong bae-bae satu deng satu. Tiap-tiap hari dong rajin dengar Tuhan Yesus pung utusan dong pung ajaran. Dong suka sambayang sama-sama. Deng dong ju suka makan sama-sama. Orang parcaya dong pung cara idop 43Itu waktu, Tuhan pung utusan dong bekin banya tanda heran, sampe samua orang dong taheran-heran deng taku. 44Itu orang dong yang iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop tu, bakumpul deng idop satu hati, sampe apa sa yang dong pung, dong pake sama-sama.h 45Ais ada yang bajual dong pung barang-barang deng dong pung harta milik, ju dong babagi dia pung doi kasi pi orang parcaya dong, iko satu-satu pung parlú. 46Tiap hari dong suka bakumpul di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Dong makan ba'iko-iko dari satu ruma pi satu ruma deng hati sanáng. Deng dong samua idop suka batolong satu deng satu, deng dong sonde kake'ek. 47Saban hari dong samua angka nae puji sang Tuhan Allah sonde putus-putus. Samua orang luar dong suka mo mati deng dong. Tiap hari Tuhan Allah kasi salamat orang, ais dong maso ko bagabung deng Tuhan Yesus pung orang dong. Ais dong tamba banya tarús. Petrus bekin bae satu orang lumpu 31Satu hari, jam tiga sore, Petrus deng Yohanis pi di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat ko mau sambayang deng orang laen dong. 2Dong mau maso iko satu pintu garbáng, nama ‘Pintu Indah’. Di situ dong dapa lia satu laki-laki yang dia pung kaki lumpu memang mulai dari dia pung mama barana sang dia. Tiap hari orang dong dongko bawa sang dia pi di itu tampa, ko dia bisa minta-minta dari sapa sa yang mau maso pi di itu Ruma Sambayang Pusat. 3Waktu dia dapa lia Petrus deng Yohanis ada mau maso pi dalam, ju dia sorong tangan ko minta, bilang, “Papa dong! Kasian sang beta, do. Kasi beta apa, ko?” Petrus deng Yohanis lia itu orang kaki lumpu 4Dong dua lia bae-bae sang dia, ais Petrus bilang, “Bu! Lia sini dolo!” 5Ju itu orang angka muka ko lia sang dong dua, deng dia ada pikir-pikir, kata, “We! Dong dua ni, pasti mau kasi apa-apa sang beta ni.” 6Ma Petrus bilang, “Bu! Beta sonde ada doi satu sen ju. Ma beta mau kasi sang bu apa yang beta ada sakarang. Bu dengar bae-bae, é! Deng kuasa dari Yesus Kristus, itu orang Nasaret tu, beta suru bu bangun badiri ko jalan su!” 7Ais Petrus pegang itu orang lumpu pung tangan kanan, ko tolong hela kasi badiri sang dia. Itu waktu ju dia pung kaki dong bae memang. 8Takuju sa, dia malompa badiri, ais mulai bajalan pi-datang, ko coba dia pung kaki. Abis itu, dia iko maso pi dalam Ruma Sambayang sama-sama deng dong dua tu. Dia jalan, malompa-malompa deng puji-puji sang Tuhan Allah. 9Ais samua orang dapa lia sang dia bajalan deng puji-puji sang Tuhan Allah. 10Waktu dong kanál sang dia, ju dong tanganga, ko bilang, “Dia ni, andia itu orang lumpu tukang minta-minta yang suka dudu di Pintu Indah tu, wuang? Karmana ko bisa bagitu, é?” Petrus angka omong di Ruma Sambayang Pusat 11Ais, itu orang iko deka-deka sang Petrus deng Yohanis. Dong tiga sampe di satu ruma loos yang dia pung nama ‘Ruma Loos Raja Soleman’. Ju samua orang datang makarubu sang dong deng taheran-heran. 12Waktu Petrus lia itu orang dong, ju dia angka bicara, bilang, “He, orang Isra'el dong! Akurang ko sodara dong heran lia ini hal? Akurang ko bosong maen lia-lia tarús sang botong? Bosong kira, kata, ini orang bisa jalan tagal botong ada pake ilmu, ko, tagal botong rajin iko sang Tuhan Allah? Ko, karmana? 13Beta mau kasi tau bagini: kotong pung nene-moyang dong, andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob, sémba sang Tuhan Allah. Itu Tuhan tu, yang su angka nae tinggi-tinggi Dia pung Orang yang Dia su pili tu, andia Yesus. Yesus tu, andia Orang yang tempo hari bosong su angka buang deng sarakan sang Dia pi di gubernor Pilatus. Te gubernor mau kasi lapás sang Dia, ma bosong malawan dia pung mau, ko biar jang lapás sang Yesus tu.a 14Ma Yesus tu, satu Orang yang sonde ada pung sala. Dia pung hati bae. Gubernor mau kasi lapás itu Orang yang sonde pung sala tu, ma bosong samua malawan sang dia. Ais yang lebe jahat lai, bosong tusu-tusu ko suru dia kasi lapás satu orang jahat, yang tukang bunu orang, ko kasi pulang sang bosong.b 15Ais bosong yang bunu bekin mati sang Yesus. Padahal Dia tu yang bekin kotong samua bisa idop. Memang Dia su mati, ma Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia dari Dia pung mati tu. Deng Dia ni yang botong su lia sandiri deng botong pung mata biji. 16Naa, bosong su kanál ini orang lumpu ni. Sakarang dia su kuat, ma bukan botong yang bekin bae sang dia. Botong sonde ada pung kuasa apa-apa. Itu kuasa datang dari Yesus sa. Ini orang su jadi kuat kambali, tagal dia parcaya sang Tuhan Yesus. Te Yesus tu, yang su bekin bae sang dia di bosong pung muka. 17Sodara dong samua! Sakarang beta tau, bilang, bosong, deng bosong pung bos-bos dong, su bekin jahat sang Yesus tu, ma bosong sonde tau dia pung akibat dong. 18Ma Tuhan Allah su kasi tau memang dari dolu kala pake Dia pung jubir dong, bilang, Kristus, andia itu Orang yang Dia su pili tu musti pikol sangsara. Deng sakarang, itu hal su jadi. 19Tagal itu, bosong musti bale kasi tenga bosong pung sala-sala dong, deng kambali pi Tuhan Allah, ko biar Dia hapus buang deng sonde inga lai sang bosong pung sala-sala dong. 20Tuhan Allah nanti kasi kuat bosong pung hati. Deng Tuhan Allah ju mau kirim kambali kasi sang bosong, Itu Kristus yang Dia su pili. Deng itu Kristus tu, andia Yesus yang Dia su parná kirim datang kasi sang bosong. 21Dari dolu kala, Tuhan su omong pake Dia pung jubir dong, bilang, ‘Tuhan Allah nanti bekin lurus samua hal sampe samua jadi baru.’ Ais, Yesus musti tunggu di Dia pung Tampa yang Barisi sampe Dia pung waktu datang, ko Dia bekin baru samua hal. 22Dolu-dolu, ba'i Musa ju parná omong kasi orang Isra'el, bilang, ‘Bosong pung Bos, andia Tuhan Allah, nanti utus satu Orang dari bosong ko jadi Dia pung jubir, sama ke Dia pake sang beta jadi Dia pung jubir. Jadi, bosong musti pasang talinga ko dengar samua-samua yang Dia mau kasi tau sang bosong.c 23Ma orang yang sonde mau dengar bae-bae itu Orang pung omong tu, nanti tapisa buang dari Tuhan pung orang dong. Ais, sonde ada pung hak lai deng dong.’d 24Bukan cuma ba'i Musa sa yang omong bagitu. Te Tuhan ju pake orang-orang laen dong, ko jadi Dia pung jubir, deng dong ju ada kasi tau bagitu. Sama ke itu waktu Tuhan su pake sang ba'i Samuel, ko kasi tau hal-hal yang kotong sakarang ada lia deng kotong pung mata biji sandiri. 25Tuhan Allah ju janji kasi sang kotong pung ba'i Abraham, bilang, ‘Dari lu pung turunan, nanti Beta kasi berkat sang samua bangsa di dunya.’e Naa! Itu janji-janji yang Tuhan kasi jubir dolu-dolu dong tu, sakarang su jadi di bosong, andia beta pung sodara-sodara bangsa Isra'el dong. 26Tuhan Allah utus Dia pung Ana yang Dia su pili tu, ko kasi tunju jalan ko biar bosong kasi tenga bosong pung sala-sala dong. Deng bagitu, Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Tuhan kirim itu Ana lebe dolo kasi sang bosong, baru Dia kirim kasi sang bangsa laen dong. Itu jadi berkat kasi kotong samua.” Agama Yahudi pung bos-bos pange Petrus deng Yohanis datang mangada 41Itu waktu, Petrus deng Yohanis masi ba'omong deng itu orang dong, te orang bésar barapa orang dong datang. Dong saparu, kapala agama Yahudi, saparu orang dari partei agama Saduki, deng kapala jaga Ruma Sambayang Pusat. Dong datang ko mau bakanjar sang Petrus deng Yohanis. 2Itu orang bésar dong mara tagal dong dua suka kasi tau orang dong samua, bilang, “Yesus su idop kambali dari Dia pung mati! Deng bagitu, Dia buka jalan kasi orang mati dong, ko dong ju bisa idop kambali.”* 3Ais ju dong parenta dong pung orang ko pi tangkap sang dong dua. Ma tagal matahari su mau tanggalám, ju dong tola kasi maso sang dong dua pi dalam bui. Ko dia pung beso, baru dong mau urus itu parkara. 4Ma dari orang yang suka dengar itu utusan dong, banya orang su mangaku, bilang, apa yang dong ajar tu, memang batúl. Andia ko dong pung orang batamba banya sampe kira-kira lima ribu orang. Orang bésar dong tudu sang Petrus dong 5Dia pung beso ju, orang Yahudi pung orang-orang bésar dong bakumpul di kota Yerusalem. Andia, kapala-kapala, tua-tua adat, deng guru agama Yahudi dong. 6Deng kapala agama Yahudi pung bos bésar ju ada di situ. Dia pung nama Hanas. Orang bésar-bésar laen dong, andia Kayafas, Yohanis, Aleksander, deng bos bésar pung kelu laen dong ju ada di situ. 7Waktu samua su maso, ju dong parenta orang ko pi ame bawa Petrus deng Yohanis, datang ko mangada di itu bos-bos dong. Waktu dong su maso, tarús dong tanya, bilang, “Karmana ko bosong bisa bekin bae itu orang lumpu? Bosong pake sapa pung kuasa? Sapa yang kasi isin ko bosong barani bekin bagitu?” 8Ais Tuhan Allah pung Roh bekin barani sang Petrus, ko dia manyao, bilang, “Bapa-bapa dong, andia yang jadi orang bésar, deng tua-tua adat bangsa Isra'el dong! Jang mara kalo botong ada bingung sadiki. 9Tingka ke bapa dong ada mau bekin parkara deng botong, tagal botong su tolong bekin bae satu orang lumpu. Ais bapa dong mau cari tau botong pake sapa pung kuasa? 10Jadi, beta mau manyao bagini: bapa dong tantu masi inga itu orang Nasaret yang Dia pung nama tu, Yesus. Dia tu, andia Kristus, yang Tuhan su tunju memang dari dolu. Ma bosong su paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Ma Tuhan Allah su kasi idop Dia kambali dari Dia pung mati. Beta mau ko bapa dong deng samua bangsa Isra'el tau sa, te botong bekin bae itu orang lumpu, pake itu Yesus tu pung kuasa. 11Ini Yesus ni, yang dong su tulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, ‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang; ma sakarang itu batu su jadi batu alas.’a 12Di anteru dunya, Tuhan sonde buka jalan laen lai ko kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala dong. Cuma ada satu jalan sa, andia Yesus. Kalo bukan Dia, na, sonde ada satu orang laen lai yang bisa kasi salamat sang kotong.” 13Orang yang ada dudu di situ dong tau, bilang, Petrus deng Yohanis tu, cuma orang kici biasa sa, sama ke orang yang sonde tau baca-tulis. Ma dong taheran-heran deng dong dua pung barani, tagal dong omong sonde pake pele-pele. Tamba lai dong tau, bilang, itu dua orang tu, satu kaki deng Yesus. 14Andia ko dong pung mulu su takancing sampe dong sonde bisa omong banya lai, apalai itu orang yang su bae dari dia pung lumpu tu, ada badiri bae-bae di situ ju, pas di dong pung muka idong. 15Ais ju dong suru Yesus pung utusan dua orang tu, bilang, “Bosong kaluar tahan dolo.” Ju dong ba'omong ko mau cari akal. 16Dong ba'omong, bilang, “Sodara dong samua! Kotong musti bekin apa deng ini dua orang? Te samua orang di Yerusalem su tau, bilang, dong dua yang bekin ini tanda heran ni. Kotong mau manyangkal apa lai, ko dia pung bukti su ada tu? 17Lebe bae kotong cari jalan ko biar ini hal sonde sampe tasiar pi mana-mana lai. Ada lebe bae kalo kotong bekin taku sang dong dua, ko dong jang ajar lai so'al Yesus pung Jalan Idop. Kalo sampe dong sonde mau dengar, na, dong tau sandiri sa!” 18Abis ju dong pange maso itu dua orang kambali, ko kasi tau, bilang, “Awas, é! Bosong sonde bole ajar orang so'al itu Yesus lai!” 19Ma Petrus deng Yohanis manyao, bilang, “Co bapa dong pikir sandiri sa. Mana yang lebe bae? Iko bapa dong pung parenta, ko, iko Tuhan Allah pung parenta? 20Te botong sandiri su lia deng mata biji, deng botong su dengar deng botong pung talinga sandiri banya hal. Karmana ko botong musti tutu mulu sampe botong sonde bisa kasi tau orang lai!” 21Ais, itu orang dong yang dudu urus itu parkara tu, larang ulang sang dong lai. Ju dong kasi lapás sang itu dua orang, tagal dong sonde tau mau hukum karmana lai. Deng dong ju taku, jang-jangan orang banya di luar dong bangun mangamok. Te dong su puji-puji Tuhan, tagal itu orang lumpu tu, su jadi bae. 22(Itu orang su lumpu lebe dari ampa pulu taon, baru dia bisa dapa jalan.) Yesus pung orang dong sambayang minta ko dong jang taku 23Waktu dong kasi lapás sang Petrus deng Yohanis, ju dong dua kambali pi di dong pung tamán dong. Ais ju dong carita samua yang itu kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong su larang sang dong. 24Dengar bagitu, ju dong pung tamán samua tu, bakumpul deng satu hati ko sambayang, bilang, “Tuhan Allah yang Paling Kuasa. Bapa yang bekin ame langit deng bumi, deng dia pung isi samua.b 25Dolu Tuhan pung Roh yang Barisi su pake ba'i Daud jadi Tuhan pung jubir. Dia kasi tau memang, bilang, nanti orang lawan sang Yesus. Te dia tulis, bilang: Petrus dong sambayang ‘Orang dari bangsa-bangsa laen dong su mara tagal kabar burung; Dong su sambarang sa, ko bekin parkara yang sonde ada pung ujung-pohon. 26Raja-raja di ini dunya dong bakumpul ko mau paráng lawan sang Tuhan; deng kapala-kapala dong ba'akór ko pi lawan sang Tuhan Allah deng Kristus, andia Orang yang Tuhan su tunju memang dari dolu.’c 27Naa, apa yang ba'i Daud su tulis tu, sakarang su jadi. Deng dia pung arti ju sakarang su taráng. Memang di ini kota, raja Herodes deng gubernor Pontius Pilatus su bakumpul deng botong pung orang tua-tua dong dari Isra'el, deng bangsa laen dong pung kapala-kapala. Ais dong samua basakongkol ko malawan Yesus, itu Orang yang Tuhan su pili memang.d 28Ma sakarang kotong su tau itu samua kaná pas deng Tuhan pung mau, iko apa yang Tuhan su putus memang dari dolu. 29Sakarang, Tuhan coba lia, te dong ada garatak bekin taku sang botong. Jadi, botong minta ko Tuhan bekin botong barani. Ko botong jalan pi kasi tau orang di mana-mana, Tuhan pung Carita Bae so'al Yesus ni. Deng botong sonde usa taku apa-apa. 30Botong ju minta ko Tuhan kasi kuasa sang botong, ko botong bisa bekin bae orang saki dong. Botong ju minta kuasa ko bekin tanda heran macam-macam ko orang dong tau, bilang, itu kuasa tu, datang dari Orang Barisi yang Tuhan suru tu, andia Yesus. Tuhan, bagini sa, botong pung sambayang.” 31Bagitu dong ada sambayang, te itu ruma yang dong ada bakumpul tu, tagoyang. Ju dong samua takaná Tuhan pung Roh yang Barisi. Ais ju dong kaluar ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae, deng sonde pele-pele. Orang parcaya dong idop pikol barát sama-sama, deng sanáng sama-sama 32Abis ju, samua orang yang parcaya sang Yesus tu, dong satu hati, deng dong idop basayang satu deng satu. Sonde ada yang sakikir, ais dong suka bakasi apa-apa pi di yang laen. Satu-satu orang yang ada pung barang sandiri, dia ator ko dong pake sama-sama.e 33Ais Tuhan kasi kuasa di Dia pung utusan dong, ko kasi tau orang, bilang, Tuhan Yesus su idop kambali dari Dia pung mati. Ko dong su lia deng mata kapala sandiri na. Ais Tuhan kasi berkat lebe-lebe sang dong. 34-35Dari dong tu, ada ju orang yang jual dia pung tana, ko dia pung ruma sandiri. Dia pung doi, dia kasi pi di Tuhan pung utusan dong. Ju dong pake ko urus kasi orang banya dong pung parlú. Andia ko dong sonde ada yang kurang satu apa ju. 36-37Conto ke Yusuf. Dia ni, Lewi pung turunan, dari pulo Siprus. Tuhan pung utusan dong pange dia deng nama kici, bilang ‘Barnabas’, te itu nama pung arti, ‘orang yang suka kasi samangat orang laen’. Dia pi jual dia pung tana sapotong, ais bawa dia pung doi, ko pi kasi di Tuhan pung utusan dong. Ananias deng Safira mati, tagal dong mau coba Tuhan pung Roh 51Ma itu waktu ju ada satu laki-laki, nama Ananias. Dia pung maitua, nama Safira. Dong dua ni, ju ada jual dong pung tana sapotong. 2Ma dong dua ada basakongkol ko sambunyi doi saparu dari itu tana pung harga. Abis jual itu tana, Ananias pi kasi tau sang Tuhan pung utusan dong, bilang, “Botong baru jual botong pung tana sapotong. Sakarang botong mau kasi dia pung doi samua sang Tuhan Allah.” Ananias sarakan doi saparu sang Petrus 3Ma Petrus togor sang dia, bilang, “Weh! Ananias! Lu pung talalu lai! Karmana ko lu sampe hati sambunyi doi dari tana yang lu su jual tu? Lu pung hati su talalu jahat, tagal lu iko setan dong pung bos pung mau. Lu barani putar-balek deng Tuhan Allah pung Roh yang Barisi! 4Bagini! Lu mau jual itu tana, ko sonde mau jual, tarsará lu sa. Kalo lu su jual, lu mau kasi dia pung doi anteru, ko sonde, itu ju tarsará lu. Ma karmana ko lu sampe bisa bekin bagitu? Lu coba-coba bekin bodo sang botong manusia ni, ma sonde ada orang yang bisa bekin bodo sang Tuhan!” 5Dengar Petrus omong bagitu ju, takuju sa Ananias jato tabanting di tana, tarús dia mati memang. Ais samua orang yang dengar itu kabar jadi taku mo mati. 6Ais ju ana-ana muda dong barapa orang maso, ju dong bungkus Ananias pung mayat ko bawa pi kubur sang dia. 7Abis kira-kira tiga jam lai ju, Ananias pung maitua maso datang. Ma dia sonde tau hal ni. 8Ju Petrus tanya sang dia, bilang, “Karmana, mama? Mama dong su jual itu tana deng dia pung harga bagini, ko?” Ju dia manyao bale, bilang, “Batúl, Papa. Dia pung harga, andia bagitu su.” 9Ais Petrus togor, bilang, “Karmana ko lu deng lu pung paitua basakongkol ko mau coba Tuhan pung Roh tu? Lu lia sa! Itu orang dong yang baru bawa lu pung laki ko pi kubur tu, su kambali. Sonde lama lai, te dong ju dorok bawa lu pung mayat ko pi kubur di lu pung laki pung rebis.” 10Dengar Petrus pung omong tu, ju takuju sa, itu parampuan jato, ju mati memang di tampa. Waktu itu ana-ana muda dong maso kambali, dong dapa lia te itu parampuan ju su mati. Ais dong dorok bawa dia pung mayat ko pi kubur di dia pung laki pung rebis. Safira mati takuju tenga tampa 11Ais orang yang parcaya sang Yesus dong, jadi taku. Deng samua orang laen yang dapa dengar so'al Ananias deng Safira pung mati tu, ju iko taku. Petrus dong bekin bae banya orang 12Itu waktu, Yesus pung utusan dong ada bekin tanda-tanda heran banya sakali, ju orang dong dapa lia. Itu utusan dong suka maso pi Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Dong bakumpul deng satu hati di Ruma Loos Raja Soleman. 13Itu waktu ju, banya orang puji-puji sang Tuhan Yesus pung orang dong. Ma kalo ada orang yang balóm parcaya sang Yesus, dia sonde barani maso pi bakumpul deng dong di situ. 14Ma orang yang parcaya sang Yesus tu, tamba lama tamba banya. Ada laki-laki deng ada parampuan ju. 15Itu waktu su jadi bagitu macam, sampe orang dong bawa datang orang saki dong, ko taro di atas tikar di pinggir jalan. Tagal dong pikir, kata, “Wee! Kalo Petrus deng Yohanis jalan lewat di sini, biar kaná dong dua pung bayangan sa ju, ini orang saki dong bisa jadi bae.” 16Ais, orang dong datang sonde tau abis, dari kampong-kampong di kota Yerusalem pung pinggir. Dong dorok bawa dong pung orang-orang saki dong, ais ju Tuhan pung utusan dong bekin bae sang dong samua. Dong ju antar bawa dong pung orang yang takaná setan dong, ais Tuhan pung utusan dong usir kasi kaluar itu setan dong samua. Tuhan Yesus pung utusan dong dapa susa 17Tagal Tuhan Yesus pung utusan dong pung karjá, andia ko kapala agama Yahudi pung bos bésar deng dia pung konco-konco dari partei Saduki, dong pung hati kakodok. 18Andia ko dong pi tangkap ame Yesus pung utusan dong, ko tola kasi maso sang dong pi dalam bui.* 19Ma itu malam ju, Tuhan pung ana bua dari sorga satu datang di itu bui, ko buka dia pung pintu. Ais dia antar sang dong bawa pi luar. Ju dia pasán, bilang, 20“Sakarang bosong pi memang di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Pi kasi tau samua-samua sang orang-orang di sana, ko dong iko Tuhan pung Jalan Idop yang baru ni.” 21Dia pung beso papagi, dong bekin iko itu Tuhan pung ana bua dari sorga pung pasán tu. Ais dong maso pi di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, ju dong ajar orang-orang di situ. Tuhan pung ana bua kasi kaluar Petrus dong dari bui Sonde lama lai ju, itu bos bésar deng dia pung tamán dong datang sama-sama deng orang-orang bésar deng tua-tua adat dari anteru Isra'el. Dong bakumpul ko mau pareksa parkara agama so'al Tuhan Yesus pung utusan dong. Ais dong suru orang jaga ko pi ame Petrus dong dari bui, ko dong mau urus itu parkara. 22Ma waktu itu orang jaga dong sampe di bui, Petrus dong su sonde ada lai. Ais orang jaga dong pi kasi tau sang orang-orang bésar di tampa urus parkara agama tu. 23Dong lapor, bilang, “Bapa dong jang mara. Waktu botong sampe di bui, botong dapa lia dia pung pintu samua ada takonci mati. Deng orang jaga dong samua ada badiri di situ. Ma waktu botong suru dong buka itu pintu ko botong maso, na, botong sonde dapa lia apa-apa, ma.” 24Dengar bagitu, ju kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng kapala jaga Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat, dong samua babingung-bodo, tagal dong su ilang akal na. 25Ais itu, ada satu orang datang kasi tau, bilang, “Bapa-bapa, dengar dolo! Itu orang dong yang bosong tahan di bui tu, ada di luar sini! Sakarang ni dong ada badiri ko ajar orang di Ruma Sambayang Pusat ni!” 26Dengar bagitu, ju itu kapala jaga Ruma Sambayang pange ame dia pung ana bua dong, ko pi tangkap ulang sang Petrus deng dia pung tamán dong. Ma dia pung ana bua dong taku, tagal orang banya dong ada dengar Petrus ba'omong. Dong pikir, jang sampe itu orang banya dong mangamok, ais dong lempar sang tukang jaga dong deng batu. Andia ko, waktu dong tangkap ulang Petrus dong, dong sonde barani ame deng paksa. 27Ais dong bawa Petrus dong pi di tampa pareksa parkara. Ju bos bésar mulai batanya sang dong, 28bilang, “Botong su larang bosong ko jang ajar orang so'al itu Orang yang mau bekin jalan idop yang baru tu, wuang! Bosong ni, kapala batu! Ais bosong sonde toe deng botong pung parenta lai, te bosong bekin iko bosong pung mau sa! Bosong pi ajar kuliling sini-sana di kota Yerusalem ni. Sama ke bosong ada lempar sala di botong, bilang, botong ni yang suru orang ko pi bekin mati sang Yesus tu.”a 29Ais Petrus badiri ko jadi utusan dong samua pung jubir. Ju dia manyao, bilang, “Bapa dong! Kalo ada manusia pung parenta yang malawan sang Tuhan Allah pung mau, botong sonde bisa iko. Ma botong musti iko Tuhan Allah pung parenta sa! 30Naa, Orang yang buka botong pung jalan idop baru tu, andia Yesus. Dia tu, Orang yang bosong su paku bekin mati di kayu palang. Dari dolu, kotong pung ba'i-ba'i dong suka sambayang sang Tuhan Allah. Itu Tuhan tu, yang su kasi idop kambali Yesus dari Dia pung mati! 31Sakarang Tuhan Allah su angka Yesus, ko jadi Dia pung tangan kanan. Ais Yesus su pegang kuasa sama ke raja bésar. Dia su buka jalan ko orang dapa talapás dari dong pung sala-sala dong. Dia mau kasi jalan sang kotong orang Isra'el ni, ko kotong barenti dari kotong pung sala dong samua. Deng bagitu, Tuhan Allah pung hati bisa jadi dingin sampe Dia su sonde lia kotong bangsa Isra'el pung sala lai. 32Te kotong ni, su lia deng mata biji sandiri, bilang, Yesus memang su mati, ma Dia idop kambali. Sakarang Tuhan pung Roh yang Barisi ju kasi tau ini hal di orang yang iko Yesus pung Jalan Idop.” 33Dengar abis Petrus pung omong bagitu, ju samua orang yang dudu di tampa pareksa parkara tu, mulai maruak sampe dong mau bunu bekin mati sang Tuhan pung utusan dong. 34Ma di situ ju ada satu orang yang iko dudu pareksa itu parkara. Dia pung nama Gamaliel. Banya orang taro hormat sang dia, te dia ni, partei agama Farisi pung guru yang pintar satu. Ais waktu Petrus su omong abis, ko dong mau bunu sang dia, ju Gamaliel badiri ko suru orang dong bawa kaluar tahan sang Petrus dong. 35Waktu dong su kaluar, ju dia angka bicara sang itu bos-bos di situ, bilang, Gamaliel “Sodara dong samua! Kotong musti ati-ati, ó! Jang sampe kotong kaburu-kaburu bekin jahat sang ini orang dong. Kotong musti pikir panjang dolo. 36Te bosong masi inga satu orang, yang dia pung nama Teudas. Dia su lama mati, ma waktu dia masi idop, dia angka diri sandiri, bilang, dia tu, orang bésar, sampe kira-kira ada ampa ratus orang iko sang dia. Ma waktu orang bunu bekin mati sang dia, dia pung ana bua dong lari tasiram, sampe sakarang itu orang yang iko sang dia tu, sonde ada dong pung batang idong lai. Dong su lari ilang pi parsetan! 37Abis bosong musti inga satu carita lai. Itu waktu pas pamarenta ada bekin sensus itong orang di anteru negrí. Ada satu orang, nama Yudas, dari propinsi Galilea. Orang banya ju iko sang dia. Ma dia ju kaná bunu. Ais orang-orang yang iko sang dia ju lari tapontas kiri-kanan sampe su sonde dapa lia sang dong lai. 38Jadi sakarang, sodara-sodara, beta pung pikir bagini sa: sonde usa bekin mati sang dong. Kasi tenga pi sa. Te dong pung ajaran, deng dong pung garák tu, kalo dia dari manusia, tantu sonde akan batahan lama lai, pasti dia su ilang buang. 39Ma kalo ini ajaran memang datang dari Tuhan Allah, nanti bosong sonde bisa kasi jato sang dong. Tagal itu, bosong ati-ati dolo. Te jang sampe bosong sandiri ada malawan sang Tuhan Allah.” Dengar bagitu, ju dong samua iya bae sa, iko sang Gamaliel pung nasiat. 40Abis itu, dong pange bawa maso itu utusan dong, ju dong suru orang dong ko firuk sang dong. Ais ju dong larang sonde bole subu-subu Yesus pung nama lai. Tarús, dong lapás buang itu utusan dong. 41Ais, itu utusan dong jalan kaluar kasi tenga itu tampa urus parkara. Dong pikir biar dong pung nama su rusak tagal dong su iko sang Yesus, ma dong ju rasa sanáng, tagal Tuhan Allah su anggap sang dong pantas dapa susa bagitu. Andia ko dong pung hati sanáng mo mati. 42Ju tiap hari, dong pi ajar orang, bilang, “Itu Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu tu, andia Yesus.” Ju dong kasi tau itu hal tarús-tarús di orang pung ruma-ruma dong, deng di Ruma Sambayang Pusat ju. Dong pili tuju orang ko urus sang orang kici dong 61Itu waktu, Tuhan Yesus pung orang dong su batamba banya. Ma dong ada dua kalompok bahasa. Dong saparu, andia orang Yahudi yang omong pake bahasa Aram. Deng saparu lai, andia orang Yahudi yang omong pake bahasa Yunani. Lama-lama timbul parkara di ini dua kalompok. Kalompok yang pake bahasa Yunani dong sonde bagitu sanáng deng kalompok yang pake bahasa Aram. Dong bilang, “Ini ni, sonde batúl! Kalo bosong ada bagi makan hari-hari, na, bosong jang barát sablá! Te botong pung mama-mama janda dong sonde dapa dong pung bagian.” 2Tagal itu ju, Tuhan pung utusan dua blas orang tu, pange bakumpul Tuhan Yesus pung orang dong samua. Ju dong omong, bilang, “Sodara dong samua! Kalo botong barenti ko urus bosong pung makan-minum sa, itu ju bisa, ma itu sonde pantas! Tagal botong ni, musti ajar Tuhan pung Kata-kata tarús-tarús. 3Jadi, botong pung pikir bagini: lebe bae, bosong pili tuju orang dari bosong. Cari orang yang dia pung nama bae, dia tau bawa diri, dia mangarti banya hal, deng Tuhan pung Roh ada ator dia pung idop. Kalo bosong su pili ame orang model bagitu, na, nanti botong angka sang dong ko urus itu so'al makan-minum. 4Deng bagitu, botong bisa sambayang lebe banya deng ajar Tuhan pung Kata-kata.” 5Ais ju dong iya bae deng Petrus dong pung omong tu. Ju dong pili ame tuju orang. Andia: satu orang, nama Stefanus. Dia tu parcaya batúl-batúl sang Tuhan Yesus, deng Tuhan pung Roh yang Barisi ada pake sang dia. Deng dia pung tamán laen dong, andia: Filipus, Prokorus, Nikanor, Timon, Parmenas, deng Nikolas, dari kota Antiokia. Dia bukan orang Yahudi, ma dia su maso agama Yahudi. 6Tarús dong antar bawa itu tuju orang yang dong su pili tu, pi di Tuhan pung utusan dong. Ju itu utusan dong taro tangan, deng sambayang ko angka sang dong jadi orang yang urus makan-minum ko orang kici dong samua dapa bagian sama rata. 7Jadi, Tuhan pung Kata-kata dong tasiar pi mana-mana. Deng orang yang iko Yesus pung Jalan Idop tu, batamba tarús-tarús di Yerusalem. Tarús, ada banya kapala agama Yahudi ju yang pinda maso di Yesus pung orang dong. Dong tangkap ame sang Stefanus 8Itu waktu Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae bam-banya sang sang Stefanus. Dia ju kasi kuasa ko Stefanus bisa bekin tanda-tanda heran deng hal luar biasa ko orang banya dong dapa lia deng dong pung mata biji sandiri. 9Di situ, ada barapa orang Yahudi yang datang dari tampa-tampa yang jao. Andia, kota Kirene, kota Aleksandria, propinsi Kilikia, deng propinsi Asia. Dolu, dong jadi orang laen pung budak, ma lama-lama ju dong pung tuan su kasi bebas sang dong. Ais, ini orang dong ada bakumpul di Yerusalem. Dong biasa maso pi satu ruma sambayang yang ada pung nama, ‘Bebas dari Budak’. Ais satu kali, dong su dengar Stefanus pung omong, ma dong sonde suka, ju dong mulai bakanjar deng dia. 10Ma Stefanus tu, orang yang pintar batúl, tagal dia omong pake kuasa dari Tuhan pung Roh yang Barisi. Andia ko dong sonde bisa ontong ame sang dia. 11Tagal itu, dong cari akal jahat. Ju dong pi sogok ame barapa orang ko biar dong pi omong putar-balek, bilang, “Botong ada dengar ini orang omong tar bae-bae sang Musa deng Tuhan Allah! Dia memang hojat bagitu!” 12Dong tusu-tusu orang dong, sampe orang Yahudi pung tua-tua adat dong, deng guru agama dong, ju dapa dengar. Dengar bagitu, ju dong mara. Ais dong pi tangkap ame sang Stefanus, ju dong hela bawa sang dia pi mangada di tampa urus parkara agama. 13Dong pung saksi palsu dong omong karang-karang so'al Stefanus, bilang, “Ini orang maen omong jahat tarús-tarús so'al Ruma Sambayang Pusat. Deng dia ju suka omong bekin rusak Tuhan Allah pung parenta dong yang ba'i Musa su kasi turun datang sang kotong. 14Botong ju su dengar dia omong, bilang, Yesus, orang Nasaret tu, mau kasi rubu ini Ruma Sambayang Pusat. Deng Dia ju mau bongkar buang kotong pung atoran adat samua yang ba'i Musa su kasi turun sang kotong tu!” 15Ais itu ju, samua orang yang ada dudu bakumpul di tampa urus parkara agama tu, lia bae-bae sang Stefanus, tagal dia pung muka sama ke Tuhan pung ana bua dari sorga dong pung muka. Stefanus bela diri di tampa urus parkara agama 71Ais ju kapala agama Yahudi pung bos bésar tanya sang Stefanus, bilang, “Yang dong tudu sang lu tu, batúl ko sonde?” Stefanus omong deng orang-orang bésar dong di tampa urus parkara agama Yahudi 2-3Stefanus manyao bale, bilang, “Bapa-bapa deng sodara dong samua! Bosong coba dengar sang beta dolo. Dolu-dolu, kotong pung nene-moyang Abraham balóm pinda dari dia pung kampong asal. Ma Tuhan yang hebat tu, su kasi tunju Diri sang dia. Tuhan parenta sang dia, bilang, ‘Pi jalan kasi tenga lu pung negrí ni, deng kasi tenga lu pung kelu dong. Barangkat su, ko pi di satu negrí yang nanti Beta kasi tunju sang lu!’ Abis, baru dia barangkat dari itu tana Mesopotamia, ko pinda pi di kota Haran.* 4Ju dia jalan kasi tenga orang Kasdim dong pung negrí, ko pinda pi di kota Haran. Waktu dia pung papa barana mati, ju Tuhan Allah bawa sang dia pinda datang di Kana'an, andia ini tana yang bapa-bapa deng sodara dong ada tenga sakarang ni.a 5Itu waktu, Tuhan Allah sonde bagi kasi tana satu jingkal ju dari ini negrí ko jadi ba'i Abraham pung tana pusaka. Ma Tuhan Allah su janji memang, bilang, nanti Dia kasi ini tana sang dia jadi dia pung turunan dong pung tana pusaka. Padahal itu waktu dia sonde ada ana barana satu ju.b 6Ma Tuhan Allah omong sang dia, bilang, ‘Lu pung turunan dong nanti pi tenga di orang laen dong pung negrí. Ju nanti itu orang dong takán sang dong bekin jadi dong pung budak, deng bekin sang dong sonde karu-karuang sampe ampa ratus taon. 7Ma abis ampa ratus taon tu, nanti Beta hukum itu bangsa yang bekin sang lu pung turunan ko jadi dong pung budak. Ais ju lu pung turunan jalan kasi tenga itu negrí, ko datang di ini tampa ko sambayang minta tarima kasi sang Beta.’c 8Omong abis bagitu, ju Dia ika itu janji deng acara sunat ko jadi tanda, bilang, Abraham deng dia pung turunan dong, su jadi Tuhan Allah pung orang. Abis, waktu dia pung ana Isak baru umur dalapan hari, ju Abraham sunat sang dia. Lama-lama, ju Isak sunat sang dia pung ana Yakob. Ais Yakob ju kasi sunat dia pung ana laki-laki dua blas orang tu, waktu dong satu-satu pung umur dalapan hari. Dong samua ni, andia kotong orang Yahudi pung nene-moyang.d 9Ais satu kali, kotong pung nene-moyang dong saki hati sang dong pung adi Yusuf, sampe dong jual buang sang dia ko pi jadi budak di tana Masir sana. Ma Tuhan Allah sonde parná kasi tenga sang dia.e 10Andia ko Tuhan kasi lapás sang dia dari dia pung susa dong samua. Tuhan Allah ju kasi sang dia otak encer ko bisa mangarti banya hal, sampe raja Masir sayang sang dia, tarús angka sang dia jadi gubernor di anteru tana Masir. Deng dia ju pegang kuasa di dalam raja pung ruma jabatan.f 11Abis itu, musim lapar datang hantam tana Masir deng tana Kana'an. Musim lapar tu, hebat talalu, sampe banya orang dong sangsara di mana-mana. Andia ko itu waktu, kotong pung nene-moyang dong ju su sonde bisa dapa makan apa-apa.g 12Ma ba'i Yakob dengar kabar, bilang, ada makanan di tana Masir. Ais ju dia suru dia pung ana-ana dong, andia kotong pung nene-moyang dong ni, ko jalan pi di tana Masir ko béli makanan di sana. 13Béli abis, ju dong pulang. Waktu dong pung makanan tu su abis, ju Yakob suru dong pi ulang lai ko coba béli makanan di tana Masir. Baru itu kali Yusuf buka kartu, bilang, dia ni, dong pung adi barana Yusuf. Ais itu, baru dia kasi kanál dia pung kelu dong sang Raja Masir.h 14Abis, Yusuf minta ko dia pung papa deng dia pung kelu samua pinda pi tana Masir. Dong samua yang datang di sana, ada tuju pulu lima orang.i 15Jadi, Yakob pinda pi tana Masir, sampe dia deng kotong pung nene-moyang dong mati di sana.j 16Ma lama sakali, dong bawa pulang nene-moyang dong pung tulang pi di kampong Sikem di tana Kana'an. Ais dong kubur itu tulang dong di tampa kubur yang tempo hari ba'i Abraham su béli ame dari Hemor pung turunan dong.”k Stefanus manyao so'al Musa deng orang yang sonde mau dengar sang dia 17Stefanus sambung dia pung omong, bilang, “Ini samua jadi, tagal Tuhan su janji memang, bilang, nanti Dia kasi tana pusaka sang Abraham di itu tampa. Waktu su mulai deka-deka dia pung hari ko Tuhan bekin ganáp Dia pung janji tu, kotong pung bangsa Yahudi su batamba banya sakali di tana Masir sana. 18Itu waktu, ada satu raja baru yang mulai pegang parenta di Masir. Ma dia sonde tau so'al Yusuf.l 19Itu raja inja barmaen sang kotong pung bangsa. Dia kajám mo mati deng kotong pung nene-moyang dong. Deng dia paksa sang dong ko buang kasi tenga dong pung ana-ana mea dong, ko biar dong mati.m Raja Masir pung ana parampuan angka ame Musa dari aer 20Itu waktu, ba'i Musa pung mama barana sang dia. Deng dia pung badan pung ba'isi lai! Dia pung mama deng papa dong sonde iko itu raja pung parenta. Ais dong piara sambunyi-sambunyi itu ana di dong pung ruma sampe dia pung umur tiga bulan.n 21Waktu dong sonde bisa sambunyi itu ana dalam dong pung ruma lai, ju dong lapás buang sang dia. Ma raja Masir pung ana parampuan satu dapa katumu itu ana, ais dia angka ame itu ana ko dia piara sama ke dia pung ana sandiri.o 22Tagal itu, orang Masir dong ajar kasi dong pung ilmu samua sang Musa, sampe dia sandiri jadi orang hebat. Deng dia tu, pintar ba'omong deng pintar karjá. 23Ais waktu dia pung umur su ampa pulu taon, Musa mau pi cari kanál sang dia pung orang Isra'el dong sandiri. 24Waktu dia pi kaluar ju, dia dapa lia satu orang Isra'el kaná papoko dari satu orang Masir. Ais dia pi tolong dia pung orang satu bangsa, ju dia bunu bekin mati itu orang Masir. 25Te Musa kira dia pung bangsa su tau, bilang, Tuhan Allah su kirim sang dia, ko kasi lapás sang dong dari dong pung susa. Ma dong balóm mangarti itu hal. 26Dia pung beso, Musa kaluar lai ko pi lia dia pung orang Isra'el dong. Ju dia dapa lia dua orang ada bafait. Ais ju dia coba kasi dame sang dong dua, bilang, “Weh! Bosong dua ni, bakaka-adi. Ma karmana ko sampe bosong babakalai bagini ni?” 27Ma orang yang papoko dia pung kawan tu tola buang sang ba'i Musa pi pinggir, ko bilang, ‘Sapa yang angka sang lu jadi botong pung kapala! Deng sapa ju yang angka sang lu jadi botong pung tukang putus parkara ni? 28Lu kira lu mau bunu bekin mati sang beta, sama ke lu su bunu bekin mati itu orang Masir kamaren, ko?’ 29Dengar bagitu, ju Musa bangun bongkar dari Masir. Ais dia pi tenga di orang Median dong pung negrí. Dia kawin di situ, ju dong dapa dua ana laki-laki.p Musa deng pohon tabakar yang sonde angus 30Abis ampa pulu taon ju, Musa pi di satu tampa karíng deka-deka deng satu gunung yang orang bilang gunung Sinai. Di situ Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang katumu deng Musa dari dalam api di pohon kici satu. Itu pohon tabakar, ma sonde angus. 31Lia bagitu, ju Musa tanganga bodo sa. Ju dia pi deka-deka ko mau tau ada apa tu. Ma takuju, te dia dengar Tuhan omong dari dalam itu api, bilang, 32‘Beta ni, lu pung nene-moyang dong pung Tuhan Allah; andia ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob pung Tuhan Allah.’ Dengar bagitu, ju dia taku mo mati sampe dia gamatar dingin, deng dia sonde barani angka muka ko lia itu pohon yang ada tabakar. 33Abis itu ju Tuhan omong lai, bilang, ‘We, Musa! Lu ada badiri di tana yang barisi. Lapás buang lu pung sandal! 34Jang sangka, bilang, Beta su lupa buang Beta pung orang Isra'el di Masir sana. Sonde! Beta masi inga sang dong. Beta tau dong pung sangsara. Beta su dengar dong batarea minta tolong. Jadi Beta sakarang turun ko Beta pi kasi lapás sang dong. Mari sini dolo! Beta mau kirim sang lu ko kambali pi Masir sana.’q 35Deng bagitu, Tuhan Allah yang kasi tunju Diri dalam api tu, parenta sang Musa ko pulang pi di Masir. Tuhan tunju sang dia ko kasi lapás orang Isra'el dari dong pung sangsara. Musa ni, andia orang yang dolu dong tanya, bilang, ‘Sapa angka sang lu jadi botong pung kapala?’ Ma sakarang Tuhan sandiri yang angka sang dia!r 36Ais ju, Musa kambali pi Masir. Di situ dia bekin tanda heran bésar-bésar. Abis, dia bawa kaluar orang Isra'el dong dari Masir. Dia bawa sang dong jalan lewat Laut Mera, tarús dong jalan kuliling tampa kosong sampe ampa pulu taon.s 37Te Musa sandiri kasi tau sang orang Isra'el dong, bilang, ‘Nanti Tuhan Allah angka ame satu orang dari bosong pung teng-tenga, ko jadi Dia pung jubir, sama ke Dia su angka sang beta ni.’t 38Musa ada sama-sama deng kotong pung orang Isra'el dong di tampa kosong. Dia tu, yang jadi jambatan kasi kotong pung nene-moyang dong deng Tuhan Allah pung ana bua dari sorga. Te itu ana bua tu, kasi turun Tuhan Allah pung Kata-kata sang Musa, yang kasi tunju sang kotong jalan idop yang batúl. Itu Kata-kata dong yang Tuhan kasi turun di gunung Sinai tu.u 39Biar bagitu ju, ma kotong pung nene-moyang dong sonde mau dengar sang Musa. Ju dong tola buang sang dia, ko dong mau pulang kambali pi Masir sa. 40Ais dong pi kokoe sang Harun, bilang, ‘Lu pung adi Musa su bawa kaluar sang kotong dari tana Masir. Ma sakarang, botong sonde tau dia su ada di mana lobang. Jadi botong minta ko lu bekin kasi botong sosonggo, ko biar dia sandiri sa yang antar bawa sang botong.’v 41Ais dong bekin ame itu sosonggo. Dia pung model sama ke sapi ana satu. Ais dong horo binatang kasi itu sosonggo. Tarús dong bekin pesta rame-rame, tagal dong pung hati puas deng itu barang yang dong su bekin deng dong pung tangan sandiri.w 42Lia bagitu, ju Tuhan Allah bale balakang sang dong. Ju dong mulai songgo lai barang di langit sama ke matahari, bulan, deng bintang-bintang. Ma Tuhan Allah kasi tenga sang dong bagitu sa. Itu pas deng apa yang Tuhan Allah pung jubir dong su tulis dari dolu, bilang, ‘Weh! Bosong orang Isra'el dong! Ampa pulu taon bosong jalan kuliling di itu tampa kosong, abis bosong horo binatang dong ko sémba sang Beta, ko, bosong songgo sang sapa? 43Bosong bukan puji-puji sang Beta! Tiap hari bosong maen songgo bosong pung sosonggo dong sa. Bosong suka maso-kaluar pi di setan Molok pung ruma songgo. Bosong ju suka songgo sang bintang satu pung setan, nama Refan. Jadi, bosong maen songgo apa yang bosong su bekin deng bosong pung tangan sandiri! Andia ko nanti Beta pasti angka buang jao-jao sang bosong pi Babel pung sablá sana.’”x Stefanus manyao so'al Ruma Sambayang Pusat 44Stefanus sambung dia pung omong, bilang, “Tuhan Allah kasi tunju sang ba'i Musa satu tampa sambayang pung model. Ju Musa dong kasi bangun satu Tenda Sambayang† yang dong bekin dari kulit binatang deng kaen, iko itu model. Jadi, orang Isra'el dong datang sambayang sang Tuhan Allah di situ. Kalo dong pinda dari satu tampa pi satu tampa, dong bongkar itu Tenda Sambayang, ais dong ika sang dia, ju dong dorok pi tampa yang baru. Di situ, dong kasi badiri ulang itu Tenda.y Tenda Sambayang 45Lama-lama, waktu Yosua dong baparáng lawan bangsa-bangsa laen dong di tana Kana'an, Tuhan Allah usir kasi kaluar sang dong. Abis Dia bagi-bagi itu negrí kasi sang kotong pung nene-moyang dong. Waktu dong maso pi rampas ame itu negrí, dong ju bawa Tuhan pung Tenda Sambayang pi di situ. Itu Tenda badiri tarús di situ sampe raja Daud pegang parenta.z 46Raja Daud ni, sambayang sang Tuhan Allah yang sama ke kotong pung ba'i Yakob dong ju sambayang sang Dia. Ais Daud bekin sanáng Tuhan pung hati, ju Tuhan kasi berkat sang dia. Ais ju dia minta sang Tuhan, ko dia yang kasi bangun Ruma Sambayang Pusat yang baru.aa 47Ma Daud pung ana Soleman yang kasi bangun Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat.ab 48Ma kotong tau, bilang, Tuhan Allah yang Paling Tinggi sonde tenga di ruma yang manusia bekin, tagal dolu Tuhan pung jubir satu su tulis memang, bilang, 49‘Langit tu, Beta pung korsi parenta. Deng bumi tu, Beta pung tampa alas kaki. Karmana ko bosong bisa bangun kasi Beta satu ruma yang pantas ko Beta tenga di situ? Sonde mungkin! 50Ko langit deng bumi pung isi samua, Beta yang bekin!’”ac Stefanus tudu sang kapala-kapala, bilang, dong sonde kanál sang Tuhan pung Orang Barisi 51Ais Stefanus sambung dia pung omong, deng masparak sang dong, bilang, “Dasar manusia kapala batu dong! Bosong sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah, deng sonde mau dengar sang Dia sa. Bosong tukang malawan sang Tuhan Allah, sama ke nene-moyang dong yang bale balakang sang Dia! Sakarang bosong masi mau malawan sang Tuhan pung Roh yang Barisi lai, ko?ad 52Bosong pung nene-moyang dong ju bekin susa tarús sang Tuhan Allah pung jubir dong. Coba bosong kasi tau: jubir mana yang dong sonde bekin sangsara sang dia? Sonde ada, wuang! Dolu Tuhan pung jubir dong, suka kasi tau memang, bilang, nanti Tuhan Allah mau kirim Dia pung Orang yang Barisi. Ma bosong pung nene-moyang dong bunu mati Tuhan pung jubir-jubir dong. Sampe bosong sandiri ju pake orang laen bunu bekin mati Tuhan pung Orang yang Barisi tu. 53Deng Tuhan Allah pung ana bua dari sorga dong ju su antar bawa samua atoran adat yang Tuhan mau kasi sang kotong, ma bosong sonde mau toe.” Dong lempar bekin mati sang Stefanus 54Waktu orang yang ada dudu urus parkara dengar Stefanus pung omong tu, dong tau memang dia ada lempar sala kasi sang dong. Ais dong saki hati deng makan gigi. 55Ma Stefanus yang takaná Tuhan pung Roh yang Barisi tu, angka mata ko lia pi langit. Di situ, dia dapa lia Tuhan Allah pung hebat samua, deng Tuhan Yesus ada badiri di Tuhan Allah pung sablá kanan di tampa yang paling hormat tu. 56Ju Stefanus omong, bilang, “Bagini, bapa-bapa dong. Beta ada lia langit tabuka, deng Manusia Tulen ada badiri di tampa yang paling hormat di Tuhan Allah pung sablá kanan.” 57Dengar bagitu, ju orang yang urus itu parkara dong tutu dong pung talinga. Abis dong batarea suru Stefanus paróp dia pung mulu. Ju dong samua malompa rame-rame ko mau ru'i barmaen sang dia. 58Ais dong hela raroso bawa sang dia pi di luar kota. Tarús saksi-saksi dong buka dong pung baju luar, ko kasi pegang di satu orang muda. Dia pung nama Saulus, deng dia jadi dong pung tukang kipas. Ais ju, dong pi lempar barmaen sang Stefanus deng batu. Dong lempar bekin mati sang Stefanus 59Waktu dong masi lempar sang Stefanus, ju dia batarea deng suara karás, bilang, “Tuhan Yesus! Beta pung waktu su deka-deka. Tarima sang beta suda!” 60Abis ju dia jato talipa di dia pung lutut ko batarea lai deng suara karás, bilang, “Bapa, jang kasi sang dong pikol ini dosa!” Ais itu, dia pung napas putus, ju dia mati. Deng Saulus ju ada di itu tampa, deng dia tarima bae dong bunu sang Stefanus. Saulus bekin sangsara sang Tuhan Yesus pung orang dong 1b-2Waktu Stefanus mati tu, ada barapa orang yang rindu sang Tuhan. Dong pi ame Stefanus pung mayat ko pi kubur sang dia, deng manangis makarereu sang dia. Mulai itu hari, orang mulai bekin susa Tuhan Yesus pung orang dong di kota Yerusalem, sampe dong sangsara satenga mati. Ais dong lari tasiar pi di propinsi Yudea deng propinsi Samaria. Dong samua lari, cuma tenga Yesus pung utusan dong sa di Yerusalem. 3Ma Saulus ada cari-cari jalan ko mau bekin ancor Yesus pung orang dong. Dia pi cari sang dong di mana-mana. Dia maso-kaluar ruma-ruma ko cari sang dong. Biar laki-laki ko parampuan, dia tangkap bawa, ais lempar buang pi dalam bui.a Dong tangkap ame laki-laki deng parampuan ko mau kasi maso dalam bui Filipus kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae di propinsi Samaria 4Biar orang dong ada bekin susa sang Yesus pung orang dong, sampe dong lari tasiram, ma dong sonde barenti kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi orang di mana-mana. 5Conto ke, satu waktu, Filipus pi di satu kota di propinsi Samaria, ko kasi tau orang dong, bilang, Yesus tu, itu Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. 6Waktu orang banya dapa lia tanda-tanda heran yang dia bekin, ju dong bakumpul ko dengar bae-bae apa yang dia omong. 7Conto ke, di situ ju ada orang-orang yang takaná setan dong. Deng itu setan dong kaluar kasi tenga dong pung orang deng batarea kuat-kuat. Ada ju banya orang lumpu deng orang kaki hela dong jadi bae memang. 8Andia ko orang dong di itu kota sanáng mo mati. 9Di itu kota tu, ada satu orang pintar, nama Simon. Su lama dia bekin orang Samaria dong pake-pake dia pung ilmu. Dia angka-angka dia pung diri, bilang, “Beta ni, orang hebat!” 10-11Jadi dari itu kota, ana kici ko orang bésar, laki-laki ko parampuan, samua ada omong-omong itu orang pung nama, bilang, “Awii! Ini orang ni, hebat talalu! Apa yang dia bekin tu, datang dari Tuhan Allah pung kuasa!” Gara-gara dia pung ilmu-ilmu, sampe orang dong suka pake sang dia dari dolu. 12Ma sakarang, dong dapa dengar Filipus ajar sang dong so'al Tuhan Allah pung parenta. Deng dia ju kasi tunju jalan ko dong bisa maso jadi Tuhan pung orang, bawa Yesus pung nama. Dengar abis bagitu, ju orang banya dong parcaya, ko maso jadi Tuhan pung kelu. Laki-laki deng parampuan, samua ju jadi bagitu. Andia ko dong dapa sarani. 13Ma tau-tau, te Simon ju parcaya deng mau jadi Yesus pung orang. Ju dong sarani sang dia. Ais dia pi iko-iko deng Filipus pi mana-mana. Waktu dia lia tanda-tanda heran yang Filipus ada bekin tu, ju dia goyang kapala, bilang, “Awii! Yang bagini ni, su talalu hebat ni!” 14Itu waktu, Tuhan Yesus pung utusan dong yang ada di Yerusalem dapa dengar, bilang, orang di propinsi Samaria dong su parcaya sang Tuhan pung Carita Bae. Ais ju dong kirim Petrus deng Yohanis pi sana. 15-17Waktu dong dua sampe di sana, ju dong dapa tau, bilang, itu orang yang ada di situ dong, balóm tarima Tuhan pung Roh yang Barisi. Dong cuma dapa sarani pake Yesus pung nama sa. Ais Petrus deng Yohanis taro tangan di itu orang dong, deng dong sambayang, minta ko orang Samaria ju dapa tarima Tuhan pung Roh yang Barisi. Ais ju, itu orang dong tarima memang. 18Itu waktu, Simon dapa lia dong dua taro tangan pi atas itu orang dong, ju dong tarima Tuhan pung Roh. Ais Simon sorong kasi Petrus deng Yohanis doi, deng minta, bilang, 19“We! Bapa dong! Bosong kasi itu kuasa sang beta ju. Ko biar kalo beta mau taro tangan pi atas sapa sa, na, dong ju tarima Tuhan Allah pung Roh yang Barisi tu.” 20Ma Petrus masparak sang dia, bilang, “Kutuk sang lu, deng lu pung doi tu! Lu kira lu bisa béli kuasa dari Tuhan pung Roh yang Barisi deng doi? Sonde! Orang sonde bisa béli Tuhan pung Roh! 21Lu sonde ada pung hak apa-apa deng Tuhan pung Roh, te lu pung hati sonde lurus. Lu cuma cari-cari akal sa. 22Lu barenti suda dari lu pung dosa ni. Lebe bae lu sambayang minta sang Tuhan ko, kalo bisa, na, Dia hapus buang lu pung akal busuk. 23Beta tau, bilang, lu ponu deng iri hati, deng ada banya hal jahat yang ika sang lu!” 24Ais Simon minta sang dong dua, bilang, “Bapa dong! Kalo bagitu, na, bosong tolong sambayang kasi sang beta, ko biar kutuk yang bosong su omong tadi tu, jang kaná sang beta.” 25Abis itu, Petrus deng Yohanis carita Tuhan Yesus pung Carita Bae samua, deng dong kasi tau Tuhan pung Kata-kata di itu kota. Ju dong pulang pi Yerusalem. Iko-iko jalan, dong singga di kampong-kampong di propinsi Samaria, ko bawa Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi orang-orang di situ. Filipus katumu deng satu pagawe tinggi dari Afrika 26Ais Tuhan pung ana bua dari sorga suru Filipus, bilang, “Ana, é! Lu barangkat iko jalan pi salatan. Iko itu jalan lama yang dari kota Yerusalem tambús pi negrí Gasa.” 27-28Dengar itu parenta, ju Filipus barangkat memang. Waktu dia ada di itu jalan, ju dia dapa lia satu orang. Dia tu, satu orang bésar dari negrí Etiopia.* Dia yang urus ratu Kandake pung harta dong samua. Dia baru abis iko sambayang di Yerusalem, deng sakarang dia ada pulang pake kareta. Waktu Filipus dapa lia sang dia, dia ada dudu baca di atas itu kareta. Dia ada baca dari Tuhan Allah pung jubir ba'i Yesaya pung tulisan. 29Ais Tuhan pung Roh suru sang Filipus ko pi jalan deka-deka deng itu kareta ko katumu deng itu orang. 30Waktu dia su deka-deka, ju dia dapa dengar itu orang baca dari Ba'i Yesaya pung tulisan. Ju dia tanya, bilang, “Bapa! Bapa mangarti apa yang bapa ada baca tu, ko sonde?” 31Ais, itu orang manyao, bilang, “Sonde. Musti ada orang yang kasi mangarti sang beta dolo, baru beta bisa tau. Mari nae datang ko dudu deng beta di sini.” 32Naa, itu tulisan yang dia ada baca pung bunyi bagini: “Dong hela bawa sang Dia, sama ke orang hela bawa domba, ko mau horo. Dia ju jadi sama ke domba ana yang orang gunting Dia pung bulu, ma Dia sonde batarea apa-apa. Dia sonde buka Dia pung mulu, deng sonde manyao satu kata ju. 33Ais dong hina ame sang Dia; Dong putus sonde batúl Dia pung parkara. Itu waktu, dong bunu bekin mati sang Dia, padahal Dia sonde ada pung sala apa-apa. Naa, kotong mau bilang apa lai?”b Filipus ajar Tuhan pung Kata-kata sang orang bésar dari Afrika 34Baca abis bagitu, itu orang bésar tanya sang Filipus, bilang, “Karmana? Ba'i Yesaya ni ada omong kaná deng dia pung diri ko, dia omong kaná deng orang laen?” 35Ais Filipus ajar kasi ini bapa, Tuhan Yesus pung Carita Bae. Dia mulai dari Yesaya pung tulisan tadi tu, ko kasi tunju jalan iko sang Yesus. 36Waktu dong masi bajalan, itu bapa dapa lia aer di kali. Ais dia potong Filipus pung omong ko usul, bilang, “Bapa. Coba lia dolo, te ada aer di situ. Kalo sonde ada kabaratan, na, mari kotong turun ko bapa sarani sang beta di sini suda.” 37[Ais Filipus manyao, bilang, “Kalo pak memang parcaya batúl-batúl sang Tuhan Yesus, na neu, sonde ada halangan. Mari kotong turun ko beta sarani sang pak.” Ais dia mangaku, bilang, “Beta parcaya batúl-batúl, bilang, Yesus tu, Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Dia tu, Tuhan Allah pung Ana.”]† 38Ais, itu bapa suru kasi barenti dia pung kareta. Ju dong turun ko maso pi dalam itu aer. Tarús Filipus sarani sang dia di situ. 39Bagitu dong dua kaluar dari aer, ju Tuhan pung Roh yang Barisi angka bawa sang Filipus ko pi di tampa laen. Itu orang bésar su sonde dapa lia sang dia lai. Jadi, itu pak jalan tarús, deng dia pung hati sanáng mo mati. 40Ma, Filipus muncul di satu kampong, nama Asotus.‡ Dari situ dia jalan tarús ko kasi tau orang dong so'al Yesus pung Carita Bae. Dia jalan singga-singga di samua kampong, sampe di kota Kaisarea. Saulus maso iko jadi Yesus pung orang (Utusan dong pung Carita 22:6-16,26:12-18) 91Itu waktu, Saulus maen ancam tarús deng bekin sangsara sang orang dong yang iko sang Yesus. Dia ju cari jalan ko mau bunu bekin mati sang dong. Andia ko dia pi di kapala agama Yahudi dong pung bos bésar 2ko minta surat kuasa dong ko dia bawa pi kasi kapala ruma sambayang dong di kota Damsik sana. Dia minta ko kalo dia katumu orang yang iko sang Yesus pung Jalan Idop, mau laki-laki ko, parampuan ko, dia tangkap ame deng ika ame sang dong, ko hela bawa kambali pi Yerusalem. 3Tarima ame itu surat kuasa dong, ju dia deng dia pung tamán dong pi di Damsik. Waktu dia su deka di itu kota, takuju sa ju ada satu taráng bakilat dari langit senter pas sang Saulus. 4Tarús dia jato tabanting pi tana. Ju dia dengar satu suara omong deng dia, bilang, “Saulus! Saulus! Akurang ko lu bekin sangsara sang Beta bagini, é?” 5Saulus tanya, bilang, “Ko Bos yang omong ni, sapa?” Itu suara manyao, bilang, “Beta ni, Yesus, yang lu maen siksa satenga mati. 6Sakarang, bangun ko maso pi dalam kota suda. Nanti di situ baru Beta kasi tau sang lu, bilang, lu musti bekin apa.” Saulus jato di tana 7Deng dia pung tamán dong ada dengar itu bunyi suara, ma dong sonde dapa lia sapa-sapa ju. Ais dong ilang kira sampe dong sonde bisa omong apa-apa. 8Tarús Saulus bangun badiri. Dia coba buka mata, ma dia su sonde bisa dapa lia apa-apa lai. Ju dong pegang dia pung tangan ko hela bawa sang dia maso pi di kota Damsik. 9Tiga hari dia sonde bisa dapa lia apa-apa. Deng dia sonde makan-minum satu apa ju. 10Di situ ada Tuhan Yesus pung orang satu, nama Ananias. Tuhan datang kasi tunju rupa sang dia sama ke mimpi, abis pange sang dia, bilang, “Ananias!” Ananias manyao, bilang, “Iya, Tuhan!” 11Tuhan kasi tau, bilang, “Mari dolo. Lu pi cari Beta pung orang satu. Pi di Jalan Lurus, di satu orang, nama Yudas, pung ruma. Di situ, lu cari satu orang kota Tarsus yang nama Saulus. Sakarang, itu orang ada sambayang. 12Beta ju ada kasi lia sang dia, bilang, nanti ada satu laki-laki datang pi sang dia. Andia lu, Ananias. Jadi, lu pi ko taro tangan di dia, ko biar dia bisa dapa lia kambali.” 13Ma Ananias manyao bale, bilang, “Bagini, Tuhan! Botong su dengar orang bacarita kiri-kanan so'al itu orang tu, tagal dia su bekin sangsara mo mati sang Tuhan pung orang dong di Yerusalem. Sampe dong su tar bisa-bisa lai! 14Sakarang botong dengar lai, bilang, itu kapala agama dong pung bos-bos ada kasi sang dia kuasa ko datang tangkap sampe abis orang dong yang su maso iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop tu.” 15Ma Tuhan omong lai deng Ananias, bilang, “Biar bagitu ju, sakarang lu pi sa! Te Beta su pili ame sang dia ko pi buka jalan, ko biar dia bawa Beta pung Kabar Bae kasi bangsa-bangsa laen dong, raja-raja dong, deng kasi orang Isra'el dong ju. 16Deng nanti Beta kasi tunju sang dia, ko biar dia tau sangsara macam apa yang ada tunggu sang dia, tagal dia iko sang Beta.” 17Dengar Tuhan omong bagitu, ju Ananias jalan pi di itu ruma, tarús dia maso di situ. Ju dia taro tangan pi sang Saulus, bilang, “Bu Saul. Tuhan Yesus yang bu lia di tenga jalan waktu bu datang di sini, Dia yang suru sang beta ko datang katumu deng bu. Dia suru beta sambayang deng taro tangan sang bu, ko biar bu bisa dapa lia lai. Deng Dia mau ko bu tarima Dia pung Roh yang Barisi.” 18Waktu dia omong abis ju, Saulus rasa satu barang macam ke ikan pung sisik takupas buang dari dia pung mata, ju dia dapa lia kambali. Ais dia bangun, ju dong sarani sang dia. 19aAbis itu ju, dia makan-minum. Tarús dia pung badan kuat kambali. Saulus kasi tau Carita Bae di kota Damsik 19bSaulus masi tenga barapa hari lai deng Tuhan Yesus pung orang dong di kota Damsik. 20Deng dia pi maso langsung di orang Yahudi dong pung ruma sambayang, ais dia kasi tau sang dong, bilang, “Bosong dengar bae-bae! Memang Yesus tu, batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana.” Saulus omong di orang Yahudi pung ruma sambayang 21Samua orang dong heran deng bingung dengar Saulus omong bagitu. Ju dong ba'omong, bilang, “Ko dia ni yang su bekin ancor Yesus pung orang dong di Yerusalem, wuang? Ais dia datang di sini ko mau tangkap bawa sang dong pi di kapala agama Yahudi dong pung bos-bos! Su karmana ni?” 22Ma Saulus suka kasi tunju bukti, bilang, Yesus tu, andia Orang yang Tuhan Allah su janji dari dolu-dolu ko mau kirim datang. Saulus ajar bagitu rupa, sampe orang Yahudi dong sonde ontong sang dia. Deng bagitu, Saulus pung pangaru tamba lama, tamba bésar. 23Sonde lama lai, ju orang Yahudi dong basakongkol ko mau bunu bekin mati sang Saulus. 24Ma Saulus dapa ciom ame dong pung akal busuk tu. Orang dong su batepa siang-malam di kota pung pintu dong, ko mau bunu sang dia. 25Ma satu malam ju, Saulus pung tamán barapa orang dong ame sang dia, ko dong kasi turun sang dia dalam satu karanjang, lewat kota pung tembok. Deng bagitu, dia lari kasi tenga kota Damsik.a Dong kasi turun sang Paulus pake karanjang Saulus pi di Yerusalem 26Ais ju, Saulus pi di Yerusalem. Sampe di sana, dia coba pi bagabung deng Tuhan Yesus pung orang dong. Ma dong samua taku sang dia, tagal dong kira, kata, dia cuma sangaja bekin diri sama ke orang parcaya yang iko sang Tuhan Yesus. Ma nanti baru dia tangkap bale sang dong. 27Ma ada satu orang, nama Barnabas. Dia yang kasi kanál sang Saulus deng Tuhan Yesus pung utusan dong di situ. Dia carita kasi sang dong, so'al apa yang su jadi deng Saulus di itu jalan. Dia ju kasi tau, bilang, Saulus su katumu deng Yesus. Deng Tuhan ju su omong langsung deng dia. Deng dia ju carita sang dong, itu Saulus pung barani kasi tau orang-orang di Damsik so'al Tuhan Yesus pung Jalan Idop. 28Dengar bagitu, ju dong samua tarima sang Saulus. Ais dia tenga sama-sama deng dong di kota Yerusalem. Dia ju barani kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae sang sapa-sapa sa, ko dia sonde taku na. 29Dia ju baso'al-jawab deng barapa orang Yahudi dong yang omong pake bahasa Yunani. Ma dong sonde mau tarima dia pung omong tu, andia ko dong cari jalan ko mau bunu bekin mati sang dia. 30Ma waktu Tuhan Yesus pung orang dong dapa dengar, bilang, orang su cari akal jahat bagitu, ju dong ame bawa Saulus pi di kota Kaisarea di pinggir laut. Tarús dong kirim sang dia pulang pi di kota Tarsus. 31Abis itu, Yesus pung orang dong di propinsi Yudea, di propinsi Galilea, deng propinsi Samaria, idop deng aman. Dong tamba banya. Dong ada iko Tuhan pung mau. Ju Tuhan pung Roh yang Barisi kasi kuat dong pung hati. Petrus bekin bae satu laki-laki di Lida 32Itu waktu, Petrus suka jalan kuliling pi di mana-mana ko lia Tuhan pung orang dong. Satu hari dia pi lia sang dong yang ada tenga di kampong Lida. 33Di sana dia katumu deng satu laki-laki, nama Eneas. Itu orang pung kaki lumpu, deng su sonde bangun-bangun dari dia pung tampa tidor su dalapan taon. 34Petrus bilang sang dia, “Eneas! Sakarang ni, Yesus Kristus bekin bae sang lu. Jadi, bangun suda! Manyimpan lu pung tampa tidor!” Dengar bagitu, ju itu orang bangun memang. 35Samua orang di kampong Lida deng kampong Saron dapa lia Eneas su bae bagitu, ju dong samua parcaya sang Tuhan Yesus. Petrus kasi idop kambali sang mama Tabita yang su mati 36Itu waktu, ada satu mama nama Tabita yang tenga di pinggir laut di kota Yope. (Itu mama pung nama dalam bahasa Yunani ju bilang, ‘Dorkas’, yang dia pung arti, bilang, ‘rusa’).* Dia parcaya sang Tuhan Yesus. Deng dia salalu bekin hal-hal yang bae kasi orang dong, deng suka tolong orang kasian dong. 37Itu waktu, mama Tabita jato saki, ju dia mati. Ais dong kasi mandi sang dia, ju dong bungkus dia pung mayat, tarús dong kasi baring sang dia di dia pung kamar atas. 38Ais, itu waktu, dong dapa dengar, bilang, Petrus su ada di Lida, satu kota yang kira-kira jalan kaki satenga hari dari Yope. Tarús dong kirim dua orang ko pi pange sang Petrus, bilang, “Bapa! Botong minta ko bapa datang capát-capát di Yope dolo.” 39Dengar bagitu, ju Petrus bangun ko pi iko memang sang dong. Sampe di sana, ju dia langsung maso pi mama Tabita pung kamar. Itu kamar su ponu deng mama janda dong yang ada datang manangis makarereu di situ. Dong kasi tunju sang Petrus, dong pung baju deng pakean laen yang Dorkas ada jaet kasi sang dong waktu dia masi idop. Petrus kasi idop orang mati 40Petrus suru sang dong samua ko kaluar dari itu kamar. Ju dia tikam lutut ko sambayang. Abis itu, dia bale mangada itu mayat, ju dia omong, bilang, “Tabita! Bangun suda!” Takuju sa, itu mama buka dia pung mata. Waktu dia lia sang Petrus, ju dia bangun dudu. 41Ais Petrus pegang dia pung tangan ko tolong kasi badiri sang dia. Ju Petrus pange mama-mama janda deng orang laen dong, ko sarakan itu mama yang su idop kambali tu, kasi sang dong. 42Itu kabar tasiar pi di mana-mana di anteru kota Yope, sampe banya orang yang jadi parcaya sang Tuhan Yesus. 43Petrus tenga di situ barapa hari lai di satu orang pung ruma. Itu orang, nama Simon. Dia pung karjá, tukang bekin barisi kulit binatang. Komandán tantara Roma satu, nama Kornelis, pange sang Petrus 101Itu waktu, ada satu tantara Roma, nama Kornelis. Dia jadi komandán dari tantara saratus orang. Dong datang dari jao, dari Italia. Deng dia ada tenga di kota Kaisarea. 2Dia pung hati rindu sang Tuhan Allah, deng dia pung isi ruma samua ju bagitu. Ma banya orang Roma laen dong sonde bagitu. Dia banya tolong orang miskin dong, deng dia suka sambayang sang Tuhan Allah. Komandán Kornelis sambayang sang Tuhan Allah 3Satu hari, kira-kira jam tiga sore, sama ke dia ada mimpi, dia dapa lia deng taráng-taráng Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga datang ko pange sang dia, bilang, “Kornelis!” 4Kornelis lia itu ana bua dari sorga, ju dia taku mo mati. Ais dia tanya, bilang, “Ada apa, Bos?” Itu ana bua manyao, bilang, “Tuhan su dengar lu pung sambayang dong, deng Dia inga lu pung hati bae deng samua orang. Ais Tuhan ju ada lia sang lu. 5Jadi sakarang, suru orang pi di kota Yope, ko pange bawa sang satu orang, nama Simon Petrus. 6Dia ada manumpang di satu ruma di pinggir laut, deng satu orang tukang bekin barisi kulit binatang. Dia pung nama ju Simon.” 7Waktu itu ana bua dari sorga kasi tenga sang Kornelis, ju dia pange dia pung orang karjá dua orang, deng dia pung tantara satu yang dia pung hati ju rindu sang Tuhan. 8Kornelis carita abis itu hal samua, tarús dia suru sang dong ko pi di kota Yope. Petrus datang lia sang Kornelis 9Ais dia pung beso, kira-kira tenga hari, Kornelis pung utusan dong su deka di Yope. Itu waktu, Petrus nae ko sambayang di Simon pung ruma pung emper atas. Petrus sambayang di atas ruma 10Dia ada sambayang, ma dia ju su rasa lapar. Dia ada tunggu orang dong ator meja. Waktu dia ada sambayang bagitu, ju Tuhan Allah kasi tunju sang dia tingka ke dia ada mimpi. 11Dia lia sama ke langit tabuka, ais satu isprei bésar muncul, yang ada tagantong di dia pung jiku ampa-ampa. Ju itu isprei mulai turun datang. 12Dalam itu isprei, dia dapa lia binatang macam-macam, andia binatang yang kaki ampa, binatang marayap, deng burung macam-macam. Petrus lia binatang macam-macam dalam isprei 13Ju dia dengar satu suara suru sang dia, bilang, “Pe'u! Bangun suda! Horo ame ini binatang dong ko lu makan suda!” 14Ma Petrus manyao, bilang, “Sonde bisa, Bos! Jang bagitu! Te beta balóm parná makan binatang macam bagitu! Botong orang Yahudi pamali deng itu binatang dong samua!” 15Ma itu suara balas, bilang, “Kalo Tuhan Allah su omong, bilang, satu barang barisi, na, lu jang bilang dia kotor lai!” 16Itu isprei muncul bagitu sampe tiga kali, ju dia ta'angka kambali pi langit. 17Ais Petrus masi bapikir pi-datang ko cari tau itu mimpi pung arti apa. Pas itu waktu, Kornelis pung ana bua dong sampe di Simon pung ruma. Dong su badiri di muka pintu. 18Ju dong pange, bilang, “Botong ada cari satu tamu yang ada manumpang di ini ruma. Dia pung nama Simon Petrus. Mangkali papa tau, ko?” 19Itu waktu, Petrus masi pikir-pikir cari tau itu mimpi pung arti, te Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang dia, bilang, “We, Pe'u. Ada orang* di bawa, datang cari sang lu. 20Lu turun ko pi iko sang dong suda. Sonde usa pikiran. Biar dong tu, bukan orang Yahudi, ma lu jang noju sang dong deng anggap dong orang kamomos, iko orang Yahudi pung adat. Te Beta ni, yang suru ko dong datang ame sang lu.” 21Ais Petrus turun ko pi katumu deng itu orang dong, ju dia bilang, “Beta ni, yang bosong cari. Ma bosong ada parlú apa sang beta?” 22Ais dong manyao, bilang, “Ada tantara Roma pung komandán satu yang suru botong datang di sini. Dia tu, komandán dari saratus tantara. Deng dia pung hati lurus, deng rindu sang Tuhan Allah. Banya orang Yahudi dong su tau ini orang pung bae. Baru kamaren sa, Tuhan pung ana bua dari sorga datang ko suru botong pung bos minta bapa datang di dia pung ruma, ko dia mau dengar dari bapa.” 23Dengar bagitu, ju Petrus minta sang dong ko manumpang tidor itu malam di situ. Dia pung beso ju, dong bangun, ais Petrus jalan sama-sama deng dong. Ada barapa dari Tuhan pung orang yang di Yope dong, pi batamán deng dong. 24Itu malam dong tidor di jalan, baru dia pung beso dong sampe di kota Kaisarea. Sampe di Kornelis pung ruma, ju dia ada tunggu sang dong. Dia su kumpul ame dia pung kelu deng dia pung tamán satu kaki dong di situ. 25Waktu Petrus mau maso di itu ruma, Kornelis lari pi muka, ais dia jato tikam lutut di Petrus pung kaki ko sémba sang dia. 26Ma Petrus angka kasi bangun sang dia, bilang, “Bu! Badiri suda. Jang sémba sang beta. Te beta ni, manusia biasa sama ke bu, ju.” 27Dengar bagitu, ju Kornelis bangun badiri. Ais dong dua mulai ba'omong, ko jalan maso pi dalam ruma. Tarús Petrus dapa lia orang banya su bakumpul di situ, tunggu sang dia. 28Ais dia lia kuliling sang dong, ju dia omong, bilang, “Sodara dong samua. Bosong tau memang botong orang Yahudi pung adat. Iko botong pung adat tu, botong sonde bole bacampor deng orang laen dong. Apalai maso pi dalam dong pung ruma. Ma Tuhan Allah su kasi tunju sang beta, bilang, kalo Dia sandiri su omong, bilang, satu barang barisi, na, beta jang bilang itu barang kotor. Jadi sakarang, beta sonde bisa noju sang orang laen lai. Te beta musti anggap sang dong beta pung kelu sandiri. 29Andia ko waktu bosong datang pange sang beta, beta barangkat memang. Beta sonde ba'iu, tagal Tuhan su kasi tau bagitu sang beta. Ma coba bosong kasi tau dolo! Bosong ada parlú apa deng beta di sini, é?” 30Ais Kornelis carita samua-samua, bilang, “Ampa hari lalu, waktu su mulai sore, beta ada sambayang di beta pung ruma ni. Takuju sa, ada satu laki-laki badiri di beta pung muka. Dia pung pakean tu, mangkilat. 31Ju dia pange sang beta, bilang, ‘Kornelis! Tuhan su dengar lu pung sambayang dong, deng Dia inga lu pung hati bae kasi samua orang. 32Jadi sakarang, suru orang pi di kota Yope ko pange bawa sang satu orang, nama Simon Petrus. Dia ada manumpang di satu ruma di pinggir laut, di satu orang tukang bekin barisi kulit binatang. Dia pung nama ju Simon.’ 33Andia ko, beta suru orang memang ko pi pange ame sang pak. Botong ada basukur mo mati, tagal pak datang memang. Jadi sakarang, botong bakumpul di sini ko mau dengar samua yang Tuhan Allah suru sang pak ko kasi tau sang botong!” Petrus omong so'al Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi sang orang yang bukan Yahudi dong 34Ais Petrus omong, bilang, “Sakarang, baru beta tau, bilang, Tuhan Allah tu, batúl-batúl lia samua orang sama rata. Dia sonde bapili muka, kalo ini orang Yahudi, deng yang laen bukan orang Yahudi.a 35Kalo ada orang dari suku mana sa yang dia pung hati lurus, deng dia suka sambayang sang Tuhan, ais bekin iko Dia pung mau, itu orang tantu bekin sanáng Dia pung hati. 36Te bosong tau apa yang Tuhan su kasi tau sang botong bangsa Isra'el, bilang, Dia su kirim itu Kristus, andia Yesus tu. Ais Yesus tu, mati ko bekin dame sang manusia deng Tuhan. Deng Dia ju jadi samua orang pung Bos. 37Bosong ju su dengar apa yang su jadi di anteru propinsi Yudea. Itu carita mulai dari Yohanis kasi tau orang, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong. Deng dong ju musti dapa sarani, ko bekin tanda, bilang, dong su babae deng Tuhan. 38Ais Tuhan Allah kasi Dia pung Roh yang Barisi sang Yesus, itu orang Nasaret. Tuhan ju kasi Dia pung kuasa sang Yesus. Abis, Yesus pi maso-kaluar kampong-kampong, ko bekin hal bae kasi orang dong. Deng Dia tolong orang yang setan dong pung bos bésar ada bekin susa sang dong. Dia bekin bagitu, tagal Tuhan Allah ada sama-sama deng Dia tarús. 39Ko botong ni, yang lia deng mata biji sandiri, apa yang Dia su bekin di kota Yerusalem deng di orang Yahudi pung tana anteru. Biar bagitu ju, ma orang masi paku kasi tagantong sang dia di kayu palang sampe mati. 40Dia mati batúl-batúl, ma dia pung lusa ju, Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Ais Dia kasi tunju Dia pung diri, ko orang dapa tau, bilang, Dia batúl-batúl su idop kambali. 41Ma sonde samua orang dapa lia sang Dia, cuma botong sa. Waktu Dia su idop kambali tu, botong biasa makan-minum sama-sama deng Dia. Tuhan Allah ju tunju sang botong ko pi kasi tau Yesus pung Carita Bae tu sang banya orang di mana-mana. 42Jadi, Tuhan yang suru botong ko pi kasi tau taráng-taráng so'al itu Orang yang Dia su tunju memang dari dolu, andia Yesus tu. Deng Tuhan ju angka sang Yesus ko jadi Tukang Putus Parkara yang bilang, sapa yang nanti bisa idop tarús deng Tuhan Allah, deng sapa yang sonde. Yesus tu, yang putus parkara kasi orang yang su mati deng orang yang masi idop dong. 43Dari dolu kala, Tuhan Allah pung jubir samua ju tunju sang ini Yesus, bilang, samua orang yang parcaya sang Dia, nanti Tuhan Allah tarima sang dong, deng Tuhan nanti hapus buang dong pung sala-sala dong.” Orang yang bukan Yahudi dong tarima Tuhan Allah pung Roh yang Barisi 44Waktu Petrus masi ba'omong bagitu ju, takuju sa Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso pi di itu orang samua yang ada dengar sang dia. 45Di situ ju ada Petrus pung tamán orang Yahudi dong yang datang sama-sama deng dia dari kota Yope, pi di Kornelis pung ruma di kota Kaisarea tu. Waktu dong lia itu orang banya tarima Tuhan pung Roh tu, dong taheran-heran, tagal dong baru lia Tuhan kasi Dia pung Roh sang orang bukan Yahudi. 46Dong dengar itu orang-orang di Kornelis pung ruma dong ba'omong pake bahasa macam-macam, deng dong puji-puji sang Tuhan Allah. Ais Petrus omong, bilang, 47“Bosong lia sandiri sa! Ini orang dong su tarima Tuhan pung Roh sama ke kotong ju. Jadi sakarang, mari ko kotong sarani sang dong suda. Sonde ada yang bisa larang lai.” 48Ais Petrus suru ko dong sarani Kornelis deng orang-orang yang ada di situ dong, ko dong maso jadi Tuhan Yesus pung orang. Abis, dong minta ko Petrus tenga deng dong barang barapa hari lai, baru dong lapás sang dia pulang pi Yerusalem. Petrus bela diri so'al dia sarani orang yang bukan Yahudi 111Petrus balóm pulang, ma Yesus pung utusan deng orang laen dong yang parcaya di Yerusalem su dapa dengar, bilang, orang yang bukan orang Yahudi su tarima ame Tuhan pung Carita Bae. 2Jadi, waktu Petrus kambali sampe di Yerusalem, ada barapa orang parcaya dari partei Yahudi* yang kasi sala sang dia, 3bilang, “Hee! Lu su bekin karmana tu? Lu tau kotong pung adat, ko sonde? Lu barani maso pi orang yang bukan Yahudi pung ruma! Makan minum lai deng dong! Sonde bole bagitu, te dong tu, balóm parná iko kotong pung adat sunat! Kotong sonde pantas bacampor deng dong!” 4Ais Petrus carita ame samua-samua yang su jadi, bilang, 5“Satu hari waktu beta di kota Yope, pas beta ada sambayang, ju Tuhan kasi tunju sang beta sama ke mimpi. Beta lia sama ke langit tabuka, ais satu isprei bésar muncul, yang ada tagantong di dia pung jiku ampa-ampa. Ju itu isprei mulai turun datang sang beta. 6Waktu beta maloi pi dalam itu isprei, ju beta dapa lia binatang macam-macam, andia binatang yang kaki ampa, binatang marayap, deng burung macam-macam. Samua tu, kotong orang Yahudi pung binatang pamali. 7Ju beta dengar satu suara suru, bilang, ‘Pe'u! Bangun suda! Horo ame ini binatang dong, ko lu makan suda!’ 8Ma beta manyao, bilang, ‘Sonde bisa, Bos! Jang bagitu! Te beta balóm parná makan binatang macam bagitu! Itu binatang dong samua tu, kotong orang Yahudi pamali!’ 9Ma itu suara balas, bilang, ‘Kalo Tuhan Allah su omong, bilang, satu barang barisi, na, lu jang bilang dia kotor lai!’ 10Beta lia itu isprei muncul bagitu sampe tiga kali, ju dia ta'angka kambali pi langit. 11Pas itu waktu, ada tiga orang sampe di itu ruma. Dong datang dari Kaisarea ko cari sang beta. 12Ais Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang beta, bilang, ‘Lu turun ko pi iko sang ini orang dong suda. Sonde usa pikir-pikir. Biar dong tu, bukan orang Yahudi, ma lu jang noju sang dong, ko anggap sang dong kamomos.’ Waktu beta dengar abis bagitu, kotong pung sodara anam orang ni, dong ju iko sama-sama deng beta pi Kaisarea. Di situ botong samua maso pi di tantara Roma pung komandán satu pung ruma. 13Itu komandán bacarita, bilang, barang barapa hari yang su lewat ni, dia dapa lia Tuhan pung ana bua dari sorga badiri di dia pung ruma, ko bilang, ‘Suru orang pi di Yope ko pange satu orang, nama Simon Petrus. 14Nanti itu orang kasi tunju sang lu, deng lu pung isi ruma dong samua, Tuhan pung jalan karmana ko kasi salamat sang bosong, deng hapus buang bosong pung sala-sala dong.’ 15Tagal itu, beta mulai kasi tunju Tuhan pung Jalan Idop sang dong. Takuju sa, Tuhan pung Roh yang Barisi datang maso pi di itu orang samua, sama ke yang kotong ju su tarima tempo hari. 16Lia bilang dong ju tarima Tuhan pung Roh bagitu, ju beta inga Tuhan Yesus pung omong dolu, bilang, ‘Yohanis kasi sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Tuhan Allah mau bekin lebe hebat kasi bosong, andia Dia kasi Dia pung Roh yang Barisi sang bosong.’a 17Te Tuhan sandiri yang kasi Dia pung Roh sang itu orang laen dong, parsís ke Dia kasi sang kotong. Jadi, bosong pung mau beta lawan sang Tuhan, ko karmana? Jadi, beta mau omong apa lai?” 18Dengar Petrus bela diri bagitu, ju dong su sonde kasi sala sang dia lai. Ais dong samua puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “We! Talalu hebat! Tuhan su buka jalan ko orang laen ju bisa kasi tenga dong pung idop yang sala, ko Tuhan hapus buang dong pung sala-sala dong, ais dong ju dapa idop tarús deng Dia.” Tuhan Yesus pung orang dong tasiram pi mana-mana. Ada banya dari dong yang bakumpul di kota Antiokia 19Dolu, waktu dong su bunu bekin mati abis sang Stefanus, ju dong mulai bekin sangsara deng bekin susa Yesus pung orang dong. Andia ko dong lari tasiram pi mana-mana. Saparu lari pi propinsi Fenisia. Saparu ju lari pi di pulo Siprus, deng saparu lai lari jao-jao sampe di kota Antiokia di propinsi Siria. Orang-orang yang lari dong ni, ju kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae pi mana-mana. Ma dong cuma kasi tau sang dong pung orang Yahudi sandiri sa. Dong sonde kasi tau sang orang laen dong.b 20Ma ada ju Tuhan pung orang dong dari pulo Siprus deng dari kota Kirene. Dong saparu jalan tarús pi kota Antiokia di propinsi Siria. Dong ni yang kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi sang orang yang bukan Yahudi dong di situ. 21Tuhan kasi Dia pung kuasa sang dong, sampe orang bam-banya jadi parcaya sang Tuhan Yesus. Yesus pung orang dong lari pi mana-mana 22-24Itu waktu, Tuhan Yesus pung orang dong di Yerusalem dapa dengar, bilang, orang laen di Antiokia ju su parcaya sang Yesus. Ais dong kirim satu orang, nama Barnabas, ko pi lia sang dong di sana. Barnabas ni, orang yang hati bae, deng parcaya batúl-batúl sang Tuhan Allah. Tuhan pung Roh ju ada pimpin sang dia. Waktu dia datang sampe di sana, dia dapa lia, bilang, memang batúl Tuhan Allah su ada karjá di teng-tenga itu orang laen dong pung idop. Ju dia pung hati sanáng. Ais dia kasi samangat sang dong, ko biar dong iko tarús Tuhan pung Jalan Idop deng batúl-batúl. Deng bagitu, Tuhan pung orang dong tamba lama, tamba banya. 25Abis itu, ju Barnabas pi di kota Tarsus ko mau cari sang Saulus. 26Waktu katumu deng dia, dia kokoe sang Saulus, ko dong sama-sama kambali pi Antiokia. Ais dong dua tenga di Antiokia sama-sama deng Tuhan pung orang dong, sampe satu taon. Hari-hari, dong dua ajar Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi banya orang. (Di itu kota Antiokia tu, baru orang mulai kasi nama sang Tuhan Yesus pung orang dong, bilang, ‘orang Kristen’).† 27Waktu dong dua masi ada di Antiokia, ada barapa orang datang dari Yerusalem. Tuhan biasa pake itu orang dong ko jadi Dia pung jubir. 28Dari itu jubir dong, ada satu orang, nama Agabus. Tuhan pung Roh ada kasi tau sang dia, bilang, “Nanti ada musim lapar yang hebat di anteru dunya, sampe di huk-huk dong.” Ju dia pi kasi tau ulang sang orang dong. (Dia pung omong tu, jadi batúl waktu Roma pung raja bésar Keser, nama Klaudius, ada pegang parenta.)c 29Dengar Agabus pung omong bagitu, ju Tuhan Yesus pung orang di Antiokia dong, ba'akór ko dong kumpul doi kasi dong pung sodara dalam Yesus yang idop susa di propinsi Yudea. Satu-satu kasi iko dong pung mampu. 30Kumpul abis, ju dong tunju Barnabas deng Saulus, ko dong dua antar bawa itu doi, ko kasi sang kapala jama'at dong di sana, ko bagi kasi orang-orang susa. Yakobis pung mati; Petrus pung maso bui; deng orang parcaya dong pung sambayang 121Itu waktu, ju raja Herodes* mulai bekin sangsara satenga mati sang Tuhan Yesus pung orang dong saparu. 2Dia parenta orang ko dong pi bunu bekin mati sang Yakobis pake kalewang. Yakobis tu, Yohanis pung bu. 3Waktu Herodes lia, bilang, Yakobis pung mati tu, bekin sanáng orang Yahudi pung bos-bos dong, ju dia bekin tamba-tamba lai. Pas deng hari bésar yang dong subu, bilang, pesta Roti Sonde Pake Ragi,† ju dia suru orang pi tangkap ame sang Petrus lai. 4Tangkap abis sang dia, ju dong lempar kasi maso sang dia pi dalam bui. Tarús dong tunju ampa kalompok tantara ko jaga baganti sang Petrus siang hari malam. Satu kalompok tantara, ada ampa orang. Herodes mau ko putus Petrus pung parkara di orang banya pung muka, nanti kalo itu pesta su abis.a 5Jadi, waktu dong tahan sang Petrus dalam bui, Tuhan Yesus pung orang dong sambayang sonde putus-putus, minta ko Tuhan lia sang Petrus. Tuhan kasi kaluar sang Petrus dari bui 6Dia pung beso, raja Herodes mau putus Petrus pung parkara di muka umum. Ma itu malam, dong ika sang Petrus deng dua rante di dalam bui. Abis dia tidor di dua tantara pung teng-tenga. Deng ada tantara laen dong yang bajaga di muka pintu. Tuhan pung ana bua dari sorga datang ko kasi kaluar Petrus dari bui 7Takuju sa, Tuhan pung ana bua satu dari sorga datang badiri di situ, ju itu kamar taráng bacaya. Ais, itu ana bua goyang kasi bangun sang Petrus, bilang, “Pe'u, é! Bangun capát!” Itu waktu ju, itu rante bési talapás memang dari Petrus pung tangan. 8Abis ju, itu ana bua suru sang dia, bilang, “Pake lu pung baju! Deng pake lu pung sandal!” Petrus pake abis, ju itu ana bua suru lai, bilang, “Pake lu pung baju luar, ko mari iko sang beta suda!” 9Ju Petrus iko itu ana bua, ko jalan kaluar dari dalam bui. Ma Petrus kira, kata, dia cuma mimpi sa. Padahal, memang jadi batúl bagitu. 10Waktu dong su lewat tampa jaga partama deng kadua, ju dong sampe di pintu bési. Itu pintu tabuka sandiri bagitu sa, abis ju dong dua kaluar ko iko jalan yang pi di kota. Takuju sa, Tuhan pung ana bua tu, pi kasi tenga sang Petrus sandiri di situ. 11Abis ana bua tu ilang, ju Petrus sadar, bilang, “Memang batúl, é! Sakarang baru beta tau. Tuhan tu, batúl-batúl su kirim datang Dia pung ana bua ko kasi lapás sang beta dari Herodes pung tangan. Tuhan bekin bagitu ko orang Yahudi dong pung akal busuk sonde kaná di beta.” 12Abis bagitu, ju Petrus pi di mama Maria pung ruma. Dia tu, andia Yohanis pung mama. Yohanis tu, pung nama laen, Markus. Di situ, banya orang ada bakumpul sambayang, minta ko Tuhan tolong Petrus deng dia pung parkara. 13Sampe di itu ruma, ju Petrus toki deng eki dari pagar pung pintu. Tarús satu pambantu parampuan, nama Rode, pi maloi sapa yang ada datang tu. 14Dengar Petrus pung suara tu, ju dia kanál memang. Dia sanáng mo mati, tarús dia lari capát-capát pi dalam, ko kasi tau orang dong, bilang, “We! Petrus ada badiri di luar!” Ma tagal dia su babingung tu, dia lupa buka pintu kasi sang Petrus. 15Ma dong manyao, bilang, “Sonde mungkin! Jang maen gila bagitu!” Ma itu parampuan batahan karás, bilang, “Sonde! Itu batúl-batúl Petrus pung suara! Dia ada di luar sana!” Ma dong acu sa, bilang, “Mangkali, itu cuma Tuhan pung ana bua dari sorga sa, yang ada jaga sang Petrus.” 16Dong masi batola-bahela, ma Petrus ada ba'eki tarús, sampe dong pi buka pintu. Buka abis, ju dong tanganga bodo, te dia tu, andia Petrus. 17Petrus goyang dia pung tangan ko biar dong samua tanáng. Abis ju dia carita karmana ko sampe Tuhan Allah su kasi kaluar sang dia dari dalam bui. Ju dia suru sang dong, bilang, “Bosong pi kasi tau ini hal samua sang Yakobis deng utusan laen dong, é.” Tarús Petrus kaluar pi di tampa laen. 18Dia pung beso papagi, waktu tantara jaga dong lia, bilang, Petrus su sonde ada lai, ju dong bingung, deng dong taku mo mati, tagal dong sonde tau nanti jadi karmana deng dong. 19Waktu Herodes dapa tau itu hal, ju dia parenta sang dong ko pi cari sang Petrus. Ma dong sonde katumu sang dia. Ju Herodes parenta ko dong pareksa itu tantara jaga dong. Pareksa abis, ju dia suru ko bunu bekin mati sang itu tantara jaga dong samua. Ais ju, Herodes pi jalan kasi tenga Yudea, ko tenga di kota Kaisarea. Raja Herodes, yang dong ju pange Agripa, mati 20Itu waktu, ada orang dong dari dua kota, nama Tirus deng Sidon, suka béli makan dari raja Herodes pung negrí. Ma su dari lama, itu raja su bamusu deng dong. Ais dong ba'akór ko cari jalan pi badame deng dia. Ju dong pili satu rombongan ko pi katumu deng Herodes. Sampe di Kaisarea, dong batamán deng satu orang dalam, nama Blastus. Dia tu, bos di raja pung ruma jabatan. Dong basakongkol deng Blastus ko dia jadi dong pung tukang buju ko buka jalan sang dong bisa katumu deng Herodes. 21Ais Herodes satuju ko tarima sang dong, ju dong pili satu waktu ko dong bakatumu. Itu hari, dong bekin acara bésar. Herodes pake dia pung pakean jabatan, abis dudu di dia pung korsi parenta. Ju dia mulai angka omong sang dong. 22Dengar dia pung suara, ju orang dong mulai puji angka nae sang dia, bilang, “Dengar dia pung suara tu! Ini bukan manusia pung suara! Ini dewa pung suara!” 23Takuju sa, Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga kirim kasi Herodes satu panyaki, tagal dia tarima dong pung puji sang dia, deng dia ju seti kasi ondor sang Tuhan Allah. Ju cacing dong makan buang sang Herodes pung badan sampe dia mati mampos. 24Deng samua hal yang su jadi tu, Tuhan Allah pung Kabar Bae tasiar tamba luas, deng orang yang iko Tuhan Yesus pung Jalan Idop ju tamba banya. 25Waktu Barnabas deng Saulus antar abis orang Antiokia dong pung bantuan pi Yerusalem tu, ju dong pulang kambali pi Antiokia. Dong ada bawa satu orang muda sama-sama deng dong. Dia pung nama Yohanis. Ma dong ju pange sang dia, bilang, Markus. Orang Antiokia utus Barnabas deng Saulus 131Di kota Antiokia, banya orang su parcaya sang Tuhan Yesus. Ada barapa orang yang Tuhan Allah ada pake sang dong jadi Dia pung jubir, deng ada barapa lai yang Dia pake ko ajar orang. Dong tu, andia: Barnabas, Simeon, yang orang biasa pange sang dia ‘Si Itam’,* Lukius, dari kota Kirene, Menahem, yang dong piara dari kici sama-sama deng raja Herodes,† deng Saulus. 2Satu waktu, dong ada puasa, deng dong ada bakumpul ko sémba sang Tuhan Allah. Ais Tuhan pung Roh yang Barisi kasi tau sang dong, bilang, “Pili ame sang Barnabas deng Saulus. Te Beta pung karjá ada banya. Deng dong musti bekin ame karjá yang Beta mau ator kasi sang dong.” 3Waktu dong puasa deng sambayang abis, ju dong taro tangan pi di Barnabas deng Saulus ko tabis sang dong. Tarús dong utus sang dong dua pi ko kasi jalan Tuhan pung karjá. Barnabas deng Saulus dong pi di pulo Siprus 4-5Waktu Tuhan pung Roh yang Barisi parenta Barnabas deng Saulus ko dong dua jalan pi kuliling, partama dong pi di satu kota di pante, nama Seleukia. Yohanis (itu orang yang dong ju pange, bilang, Markus) ju iko sama-sama deng dong. Sampe di situ, dong nae kapal ko balayar pi di pulo Siprus, ais dong turun di satu kota, nama Salamis. Di situ, dong suka maso pi di orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar Tuhan Allah pung Kata-kata kasi orang dong. Dong jalan di pulo Siprus 6-8Abis, dong jalan singga-singga dari satu kampong pi satu kampong, sampe dong datang di satu kota di itu pulo pung ujung sablá, nama Pafos. Gubernor ada tenga di itu kota. Dia pung nama Sergius Paulus. Dia tu, orang otak encer. Waktu dia dengar, bilang, Barnabas dong su datang di dia pung kota, ju dia suru orang ko pi pange sang dong, te dia pung hati su rindu mau dengar nasiat dari Tuhan. Ma di situ, ju ada satu orang Yahudi, nama Bar Yesus (deng dia pung nama laen dalam bahasa Yunani, bilang, ‘Elimas’). Dia tu, tukang suanggi. Dia biasa putar-balek orang, bilang, dia ju Tuhan Allah pung jubir. Dia batamán bae deng itu gubernor. Jadi waktu Barnabas dong datang, dia tusu-tusu sang gubernor ko jang tarima sang dong. Dia coba-coba pangaru itu gubernor ko sonde usa parcaya sang Yesus. Paulus togor sang tukang suanggi 9Ma Tuhan pung Roh yang Barisi ada kasi kuasa sang Saulus (yang dong ju pange, bilang, Paulus), ju dia pe'e mata ko lia karás-karás itu tukang suanggi. Ais dia omong, bilang, 10“He, Elimas! Lu ana setan! Tukang putar-balek! Sampe kapan lu masi mau tipu orang! Lu malawan samua yang bae. Tagal bagitu, botong tau lu iko setan dong pung bos bésar. Lu jang bekin bagitu lai! Lu jang coba-coba tutu Tuhan pung jalan yang lurus lai! 11Weh! Lu dengar, é! Nanti Tuhan hukum sang lu. Lu pung mata nanti jadi buta, deng lu sonde dapa lia apa-apa, sampe barapa hari.” Paulus omong abis bagitu, ju itu orang pung mata buta memang. Ais dia jalan raba-raba, ko cari orang pegang dia pung tangan, ko hela bawa jalan sang dia. 12Waktu gubernor lia deng dia pung mata kapala sandiri bagitu, deng dia dengar Barnabas dong ajar so'al Yesus, dia taheran-heran, ais ju dia parcaya sang Yesus. Dong bawa Carita Bae pi di kota Antiokia laen, di propinsi Pisidia 13Dari kota Pafos di pulo Siprus, Paulus dong nae kapal ko balayar pi satu kota di propinsi Pamfilia, nama Perga. Di situ, dong turun dari kapal, ais Yohanis Markus jalan kasi tenga sang dong ko pulang pi Yerusalem. 14Dari Perga dong jalan iko darat pi di kota Antiokia di propinsi Pisidia. Dong sampe di itu kota. Ais, waktu orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, ju dong pi iko ibadat di orang Yahudi dong pung ruma sambayang. 15Itu waktu, dong ada baca dari ba'i Musa pung tulisan, deng dari Tuhan pung jubir laen dong pung tulisan. Ais, itu ruma sambayang pung bos-bos dong, minta sang Paulus dong, bilang, “Bapa dong. Kalo bosong ada pasán kasi botong, na, botong minta deng hormat ko bosong omong bekin kuat kotong samua di sini pung hati.” Paulus mulai angka omong kasi orang Yahudi dong di Antiokia 16Ais Paulus bangun badiri pi di muka. Ju dia angka tangan ko minta sang dong tanáng. Ais dia mulai angka omong, bilang, “Sodara-sodara, bangsa Isra'el dong. Deng mama-bapa yang laen dong, yang su maso agama Yahudi, tagal bosong pung hati ju rindu sang bangsa Isra'el pung Tuhan Allah. Beta minta bosong pasang talinga ko dengar sang beta! 17Tuhan Allah su pili ame kotong bangsa Isra'el pung nene-moyang dong dari dolu. Waktu dong pi tenga di tana Masir, yang bukan dong pung negrí sandiri, Tuhan kasi sang dong tenga deng sejahtara, sampe dong pung turunan tamba banya. Abis ju, Tuhan pake Dia pung kuasa bésar ko bawa kasi kaluar sang dong dari Masir.a 18Ais itu, dong idop bapinda-pinda di itu tampa kosong sampe ampa pulu taon. Biar dong kapala batu tarús, ma Tuhan antar sang dong deng sabar sa.b 19Abis ju, Tuhan kasi ancor tuju bangsa di tana Kana'an. Tarús dia bagi-bagi dong pung tana tu, kasi kotong pung nene-moyang dong, ko jadi dong pung tana pusaka.c 20Dong idop bagitu sampe ampa ratus lima pulu (450) taon. Abis itu, Tuhan Allah angka kasi sang dong tukang putus parkara dong, ko pimpin sang dong, sampe deng Tuhan angka Dia pung jubir satu, nama Samuel.d 21Waktu Samuel jadi Tuhan pung jubir, kotong pung nene-moyang dong mau-mau ko dapa raja. Ais Tuhan angka sang Kis pung ana, nama Saul, dari suku Benyamin. Saul pegang parenta sampe ampa pulu taon.e 22Ju Tuhan kasi turun sang dia. Ais Tuhan angka Isai pung ana, nama Daud, ko ganti sang dia jadi raja baru. Tuhan tau batúl Daud pung hati, bilang, ‘Isai pung ana Daud ni, cocok deng Beta pung hati. Tantu dia nanti bekin iko Beta pung mau samua.’f 23Itu waktu, Tuhan janji ko mau kirim Daud pung turunan satu, ko kasi salamat sang orang Isra'el dari dong pung sala-sala dong. Beta mau kasi tau sodara dong samua, bilang, Daud pung turunan yang Tuhan janji tu, andia Yesus.” Paulus bilang Yesus tu, Orang yang Tuhan janji mau kirim datang 24Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Waktu Tuhan Yesus balóm angka Dia pung karjá, ada satu orang, nama Yohanis, pi kasi tau orang Isra'el dong, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong, deng bale ko iko sang Tuhan. Ais, dong musti sarani ko jadi tanda, bilang, dong su babae deng Tuhan.g 25Ma waktu Yohanis pung karjá su mau abis, dia kasi tau orang dong, bilang, ‘Jang bosong pikir beta ni, Orang yang Tuhan su janji dari dolu ko mau kirim datang. Inga bae-bae! Bosong musti tunggu satu Orang yang nanti mau datang. Dia lebe hebat dari beta, sampe jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.’‡ 26Sodara dong samua! Bosong yang memang ba'i Abraham pung turunan, deng bosong yang laen yang pung hati rindu sang Tuhan. Dengar sang beta dolo! Tuhan Allah su kasi tau ini hal sang kotong, ko kotong dapa tau Dia pung jalan idop. Dia kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala dong. 27Dari dolu, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko dong tulis kasi tau orang so'al itu Orang yang Tuhan janji mau kirim. Ju kotong pung bos-bos agama dong, deng orang laen di Yerusalem, su baca ulang-ulang apa yang jubir dong su tulis. Tiap hari barenti karjá, dong maso pi ruma sambayang, ko dong baca bagitu di Tuhan pung Tulisan Barisi. Ma dong sonde mangarti so'al itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim tu, andia Yesus. Ais dong cari akal ko hukum mati sang Dia. Padahal ini hal ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. 28Dong bekin-bekin parkara deng Yesus ko mau hiki kasi jato sang Dia, ma dong sonde dapa Dia pung sala apa-apa. Biar bagitu, ju dong pi minta sang gubernor Pilatus ko bunu bekin mati sang Dia.h 29Itu gubernor satuju, ais dong paku kasi tagantong sang Yesus di kayu palang, sampe Dia mati. Ma samua ni, ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su tulis. Ais itu, dong kasi turun Dia pung mayat dari itu kayu palang, ju dong koko bawa sang Dia pi taro dalam kubur.i 30Ma Tuhan Allah pake Dia pung kuasa, ko kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. 31Waktu Yesus su idop kambali, Dia kasi tunju Dia pung diri banya kali kasi sang orang-orang. Dong tu, yang su datang sama-sama deng Dia dari propinsi Galilea pi di Yerusalem. Deng dong tu yang sakarang jadi saksi kasi sang orang Isra'el dong.”j Paulus kasi tunju, bilang, Tuhan su pake Dia pung jubir dong ko kasi tau memang so'al Yesus 32-33Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Naa, bagini! Botong dua ni, andia beta deng Barnabas, su datang dari jao ko kasi tau sang bosong, ko biar bosong tau, bilang, apa yang Tuhan su janji sang kotong pung nene-moyang dong, sakarang ni, samua su jadi. Tuhan su kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. Di buku Lagu Puji nomer dua, Tuhan su pake orang ko tulis so'al Yesus, itu Orang yang Dia janji mau kirim datang, bilang: ‘Lu ni, Beta pung Ana. Ini hari, Beta angka sang Lu ko pegang parenta.’k 34Dari dolu Tuhan Allah ju su janji, bilang, nanti Dia mau kasi idop kambali itu Orang yang Dia su janji mau kirim, deng itu Orang sonde akan mati lai. Tagal itu, Tuhan su pake Dia pung jubir ko tulis, bilang, ‘Dari dolu Beta su ika janji deng raja Daud ko mau kasi berkat sang dia. Jadi sakarang, Beta ju mau ika itu janji lai deng lu, tagal lu jadi Daud pung turunan.’l 35Ada Lagu Puji laen yang bilang, ‘Tuhan sonde kasi tenga Lu pung Orang Barisi pung mayat, ko jadi ancor-ancor dalam Dia pung kubur.’m 36-37Dia pung batúl bagini: ini lagu puji sonde tunju sang Daud sandiri sa! Kotong tau bagitu, tagal raja Daud su bekin banya hal-hal bae kasi dia pung bangsa dong, ais ju dia mati. Dia mati, ais dong kubur sang dia. Deng dia pung mayat su ancor abis. Jadi kotong tau, bilang, itu Lagu Puji sonde tunju sang Daud, ma ada tunju sang Orang laen. Itu Orang yang dia su tunju tu, nanti kalo itu Orang su mati, Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Andia ko Dia pung mayat sonde ancor sadiki ju. 38-39Jadi, sodara dong, dengar bae-bae! Itu Orang tu, andia Yesus! Ais kalo kotong parcaya sang Dia, baru Dia mau pikol sala-sala, yang kalo iko dia pung batúl, kotong sandiri yang musti pikol. Deng bagitu Tuhan Allah hapus buang kotong pung sala-sala dong. Ma kotong su tau, bilang, biar kotong iko ba'i Musa pung atoran adat samua, itu sandiri sa sonde bisa bekin kotong batúl di Tuhan pung muka. 40-41Andia ko bosong musti pikir bae-bae. Jang sampe, apa yang Tuhan pung jubir dolu-dolu dong su kasi tau, jato kaná sang bosong. Dong su tulis, bilang, ‘Awas bosong, tukang olok-olok dong, yang suka pandang enteng! Tagal Beta, Tuhan Allah, ada bekin hal-hal yang bekin orang taheran-heran; ma bosong nanti tarima bosong pung bagian, ko bosong mati mampos. Beta bekin satu hal, waktu bosong masi idop, ma bosong sonde mau tarima. Biar orang su kasi tau ju, bosong sonde mau mangarti. Lebe bae bosong pikir bae-bae ini hal dong, ko bosong heran ju.’n Jadi, sodara dong. Pikir bae-bae apa yang beta su kasi tau tadi. Jang lempar buang apa yang bosong su dengar tadi, sama ke tukang olok-olok dong pung bekin. Bagitu sa, beta pung omong. Makasi banya!” 42Omong abis, ju Paulus deng Barnabas badiri ko mau jalan kasi tenga itu ruma sambayang. Ju orang di situ dong minta ko dong kambali lai minggu datang, ko kasi tau lebe alus lai, apa yang dong su omong tadi tu. 43Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang, ada banya orang dari situ yang pi iko sang Paulus deng Barnabas. Ais dong dua kasi nasiat sang dong, bilang, “Kotong tau, bilang, Tuhan pung hati talalu bae sang kotong. Andia ko bosong ju musti bapegang karás-karás sang Dia.” Orang Yahudi pung bos-bos dong tola buang sang Paulus dong 44Dia pung minggu muka, pas deng orang Yahudi pung hari barenti karjá, amper samua orang di itu kota datang ko mau dengar Tuhan pung Kata-kata. 45Ma waktu orang Yahudi pung bos-bos dong dapa lia orang banya mau datang dengar sang Paulus dong, ju dong saki hati. Ais waktu dia ada omong, dong malawan buta sang Paulus, deng omong kasi jato sang dong. 46Ma Paulus dong sonde ondor, deng dong omong sonde pele-pele lai. Dong bilang, “Memang Tuhan Allah su buka jalan lebe dolo kasi kotong orang Yahudi, deng Dia kasi Kabar Bae sang kotong. Deng itu memang pantas! Ma bosong sonde mau tarima. Jadi, deng bosong pili bagitu, bosong kasi tunju, bilang, bosong sonde pantas dapa idop tarús deng Tuhan Allah. Jadi sakarang, botong mau bawa itu Kabar Bae kasi bangsa-bangsa laen dong, tagal bosong su tola buang sang dia. 47Te Tuhan Allah su utus sang botong, parsís ke Yesaya su tulis, bilang, ‘Beta su angka sang bosong ko jadi sama ke lantera yang bawa taráng kasi bangsa-bangsa laen dong, yang bukan bangsa Yahudi, ko biar bosong senter bekin taráng itu jalan yang datang di Beta, ko biar Beta kasi lapás sang dong dari dong pung sala-sala dong. Deng bosong ju musti kasi tunju itu jalan di ini dunya dari ujung pi ujung.’”o 48Waktu orang-orang bangsa laen yang bukan Yahudi dong dengar bagitu, ju dong sanáng mo mati. Tarús dong puji-puji sang Tuhan Allah, bilang, “Puji Tuhan! Tuhan pung Kabar Bae tu, talalu bae!” Deng di situ ada orang-orang yang Tuhan Allah su putus dari dolu ko bisa idop tarús deng Dia. Ais dong samua parcaya sang Tuhan Yesus. 49Tuhan Allah pung Kata-kata tasiar dari mulu pi mulu di itu da'era samua. 50Di itu kota, ada orang-orang bésar, laki-laki deng parampuan. Ada saparu yang rindu sang Tuhan. Ma orang Yahudi pung bos-bos dong datang ko tusu-tusu sang itu orang bésar-bésar dong, sampe dong usir kasi kaluar Paulus deng Barnabas dari dong pung da'era. 51Kaluar dari itu kota, ju dong dua bekin satu acara adat deng kabás buang abu dari dong pung kaki ko jadi tanda, bilang, orang-orang di itu kota dong sonde mau dengar sang dong dua. Ais dong bale balakang ko jalan kasi tenga itu kota. Ju dong pi di satu kota laen, nama Ikonium.p 52Ma, orang-orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus di Antiokia, dong pung hati sanáng, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi kasi kuat dong pung hati. Paulus deng Barnabas di kota Ikonium 141Waktu Paulus deng Barnabas sampe di kota Ikonium, ju dong maso pi orang Yahudi pung ruma sambayang. Di situ, dong omong panjang lebar Tuhan Allah pung Kabar Bae, sampe banya orang Yahudi deng banya orang bangsa laen ju, parcaya sang Tuhan Yesus. 2Ma di situ, ada barapa orang Yahudi yang fanatik, yang sonde mau tarima Paulus dong pung omong. Ais dong tusu-tusu orang laen dong ko dong binci mo mati sang orang-orang yang parcaya sang Yesus tu. 3Ma Paulus dong sonde taku. Dong kasi tau tarús Tuhan Yesus pung Carita Bae kasi sapa sa. Dong kasi tau, bilang, Tuhan Yesus pung hati tabuka kasi samua orang. Dia ju ada kasi kuasa ko dong bisa bekin tanda heran macam-macam, ko biar orang banya dong tau, bilang, Tuhan ada pake sang dong. Itu waktu, Paulus dong tenga lama di itu kota. 4Ais ada muncul dua kalompok di itu kota. Yang satu iko deng orang Yahudi yang fanatik; deng yang satu lai bela mati deng Tuhan pung utusan dong. Itu dua kalompok dong ada bakanjar. 5Ais ada barapa orang Yahudi yang fanatik dong basakongkol deng orang laen dong, deng dong pung bos-bos ju, ko bekin susa sang Tuhan pung utusan dong. Dong ju mau lempar Paulus dong deng batu. 6Ma ada orang yang kasi tau sang Paulus dong, bilang, ada kalompok yang mau bekin jahat sang dong. Ju dong lari pi cari salamat di propinsi Likonia, di kota Listra deng kota Derbe, deng kampong-kampong kuliling di situ. 7Di situ dong ju bacarita Tuhan Yesus pung Carita Bae. Jalan dari Perga pi di Derbe Paulus dong di kota Listra deng Derbe 8Sampe di kota Listra, Paulus deng Barnabas dapa katumu satu laki-laki. Dia pung kaki dua-dua lumpu, mulai dari dia pung mama barana sang dia. Jadi dia balóm parná jalan. 9Itu orang ada dudu ko dengar Paulus pung carita. Ais Paulus taro mata sang dia, deng pikir, bilang, “Ini orang pung parcaya bisa bekin bae sang dia!” 10Ju Paulus pange sang dia, bilang, “Bu! Badiri suda!” Dengar bagitu, ju itu orang malompa bangun memang, ju dia mulai bajalan. Paulus bekin bae orang lumpu 11Waktu orang dong dapa lia Paulus bekin bagitu, ju dong samua tanganga. Ju dong omong pake dong pung bahasa Likonia, bilang, “Bosong dengar dolu! Ini orang dua ni, dewa-dewa yang turun datang di bumi pake manusia pung badan!” 12Itu orang dong omong bagitu, tagal dong kira Barnabas tu, sama deng dong pung dewa satu, nama Seus. Ais Paulus, yang tukang omong, dong kira dia tu, dewa Hermes.* 13Di luar kota pung pintu maso, ada ruma songgo satu, kasi dong pung dewa Seus. Lia Paulus dong, Seus pung tukang songgo bawa bunga-bunga deng hela bawa barapa sapi laki bésar, ko mau songgo sang dong. Ju orang banya iko itu tukang songgo ko pi songgo sang Tuhan Yesus pung utusan dong. Orang dong mau songgo sang Paulus dong 14Ma waktu dong dapa tau, bilang, itu orang dong mau songgo sang dong, ju Paulus deng Barnabas protes sang dong. Ais dong lari pi di itu orang banya dong pung muka, tarús dong ru'i kasi tarobe dong pung baju sandiri ko bekin tanda, bilang, dong sonde satuju deng apa yang orang dong mau bekin. Ais dong dua batarea, bilang, 15“Aduuu! Akurang ko bosong bekin bagini? Jang kira, kata, botong ni, dewa. Botong ni, manusia biasa, sama ke bosong ju. Botong datang di sini ko kasi tau sang bosong satu carita yang bae. Bosong musti bale balakang kasi tenga bosong pung dewa dong yang sonde ada pung guna apa-apa. Bosong musti bale iko sang Tuhan Allah yang batúl-batúl idop. Te Dia ni, yang bekin ini langit deng bumi, deng dong pung isi samua.a 16Dari dolu, bangsa-bangsa dong idop iko dong pung mau sandiri-sandiri. Tuhan Allah ju kasi biar sang dong bagitu. 17Ma Tuhan sonde lupa kasi tanda macam-macam, ko samua bangsa dapa tau, bilang, Tuhan tu, bae. Dia yang kirim ujan kasi sang kotong. Dia yang kasi kotong pung kabón dong pung hasil bae. Dia yang kasi makan sang kotong, deng bekin kotong samua pung hati sanáng.” 18Biar Paulus deng Barnabas su larang sang dong ko jang bekin bagitu, ma itu orang dong mau-mau diri ko bawa itu sosonggo kasi sang dong. 19Itu waktu, ada barapa orang Yahudi yang datang dari kota Antiokia deng kota Ikonium pi di kota Listra. Dong tusu-tusu itu orang banya dong ko iko sang dong malawan sang Tuhan Yesus pung utusan dong. Ju dong lempar sang Paulus deng batu. Dong kira dia su mati, ais dong hela bawa sang dia ko buang sang dia pi di luar kota. Dong lempar Paulus deng batu, sampe dia jato 20Ma waktu Yesus pung orang parcaya dong badiri kuliling sang Paulus, ju dia bangun. Ais ju dia maso kambali pi dalam kota. Dia pung beso, ju dia deng Barnabas jalan sama-sama pi kota laen, nama Derbe. Paulus deng Barnabas kambali pi jama'at di kota Antiokia di propinsi Siria 21Di Derbe, Paulus deng Barnabas kasi tau Tuhan Yesus pung Carita Bae. Ais itu, banya orang parcaya sang Dia. Tarús dong dua pi ulang Listra. Dari sana, dong kambali pi di Ikonium. Dari situ, dong jalan tarús pi di Antiokia di propinsi Pisidia. 22Di situ, dong omong deng orang yang iko sang Yesus ko kasi kuat dong pung hati. Dong kasi inga, bilang, “Sodara dong samua! Kalo kotong maso jadi Tuhan Allah pung orang, jang pikir, kata, kotong sonde dapa susa lai. Te biar karmana ju, kotong musti dapa susa. Ma kotong musti batahan, ko iko tarús sang Yesus.” Dong dua ajar bagitu sang Yesus pung orang dong di itu kota. 23Ais ju Paulus deng Barnabas mulai cari orang ko dong angka jadi pimpinan† di jama'at satu-satu. Dong sambayang deng puasa ko cari Tuhan pung mau. Ju dong taro tangan deng sambayang, ko angka itu orang yang Tuhan su kasi tunju, ko jadi jama'at pung pimpinan. 24Abis itu, ju Paulus deng Barnabas jalan tarús kasi tenga propinsi Pisidia, ko dong pi di propinsi Pamfilia. 25Dong sampe di satu kota, nama Perga. Di situ, dong kasi tau Tuhan pung Carita Bae. Ais itu, dong jalan tarús, sonde jao lai, ju dong sampe di kota Atalia. 26Di situ, dong nae kapal ko balayar kambali pi di kota Antiokia di propinsi Siria. Tempo hari, Tuhan Yesus pung orang di Antiokia tu, yang utus sang dong, deng sarakan sang dong pi di Tuhan pung tangan ko Dia lia bae-bae sang dong. Jadi sakarang, Paulus dong mau pulang, ko lapor kasi jama'at Antiokia dong, bilang, dong su bekin abis dong pung karjá. Kapal layar dari jaman Roma 27Sampe di Antiokia, ju Paulus dong kumpul ame Tuhan pung orang samua yang ada di situ. Ais dong carita panjang lebar samua yang Tuhan su bekin kasi sang dong. Bilang, Tuhan su buka jalan ko orang-orang yang bukan Yahudi dong ju parcaya sang Yesus. 28Abis ju, Paulus deng Barnabas tenga lama deng Tuhan Yesus pung orang parcaya dong di situ. Tua-tua orang Kristen dong bakumpul di Yerusalem 151Itu waktu, barapa orang Yahudi Kristen datang jao-jao dari propinsi Yudea pi di Antiokia. Sampe di situ, dong ajar Tuhan Yesus pung orang dong, bilang, “Bosong su parcaya sang Yesus tu, ju bae. Ma, itu balóm cukup. Kalo bosong mau batúl-batúl salamat, na, bosong ju musti sunat, iko botong pung adat, yang Tuhan sandiri su kasi lewat ba'i Musa.”a 2Ma Paulus deng Barnabas bamalawan karás-karás deng itu orang dong pung omong. Dong bakanjar satenga mati. Ju Paulus dong bilang, “Bosong sala! Bangsa laen yang bukan Yahudi, yang parcaya sang Yesus sonde parlú iko orang Yahudi pung adat sunat!” Tagal dong bamalawan bagitu, ju dong ba'akór ko utus sang Paulus deng Barnabas, deng barapa tamán laen dari Antiokia, ko pi bawa ini so'al kasi sang Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen laen di Yerusalem. 3Tagal itu, orang Kristen di Antiokia suru Paulus dong pi Yerusalem. Dong iko jalan darat, lewat propinsi Fenisia deng propinsi Samaria. Di dong pung jalan tu, dong singga-singga di orang parcaya dong pung ruma. Ais dong carita sampe alus-alus, bilang, “Orang yang bukan Yahudi dong, ju su bale datang ko parcaya sang Tuhan!” Dengar bagitu, ju samua orang sanáng. 4Sampe di Yerusalem, Yesus pung orang samua tarima sang dong deng bae-bae. Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen dong, ju tarima sang dong. Ais ju, Paulus dong carita samua yang Tuhan su bekin kasi sang dong, sampe banya orang laen ju su iko sang Tuhan Yesus. Deng dong ju carita dong pung bakanjar so'al sunat. 5Itu orang yang iko dengar sang Paulus dong pung carita, ada barapa orang Yahudi Kristen dari partei Farisi. Dong bangun badiri, ais dong omong karás-karás, bilang, “Dengar bae-bae, é! Kalo ada orang bukan Yahudi mana sa, yang mau iko sang Yesus, dong musti iko kotong pung adat sunat deng kotong pung atoran adat laen, yang Tuhan Allah sandiri su kasi turun lewat ba'i Musa.” Petrus 6Ais orang sarani samua ba'akór ko Tuhan pung utusan dong, deng tua-tua Kristen dong, bakumpul ko timbang-timbang itu hal. 7Ais dong batukar pikiran panjang lebar. Ahirnya, ju Petrus bangun badiri ko omong, bilang, “Sodara dong samua! Bosong sandiri tau, bilang, dolu, Tuhan su tunju sang beta dari bosong pung teng-tenga, ko beta pi kasi tau Yesus pung Carita Bae sang orang bukan Yahudi dong. Te Tuhan ju mau, ko dong parcaya sang Yesus.b 8Tuhan kanál kotong manusia satu-satu pung hati. Deng Dia yang kasi Dia pung Roh yang Barisi sang dong, sama ke Dia su kasi sang kotong. Deng bagitu, kotong tau, bilang, Tuhan ju tarima sang dong.c 9Te Tuhan Allah sonde bapili-pili muka, dong deng kotong. Dia sonde bekin beda sang dong dari kotong. Te Dia su bekin barisi dong pung hati, tagal dong ju su parcaya sang Yesus, sama ke Dia ju bekin barisi kotong pung hati. 10-11Naa, karmana? Kalo Tuhan su tarima sang dong, akurang ko kotong masi mau mua tamba lai ko bekin barát sang dong deng ini adat sunat? Padahal, kalo mau omong jujur, kotong, deng kotong pung nene-moyang dong, sonde mampu pikol kotong pung atoran agama samua! Jadi, kotong jang paksa sang dong bagitu! Beta mau tanya bagini: Tuhan kasi salamat sang kotong, tagal kotong iko atoran agama, ko? Sonde, to! Dia kasi salamat, tagal Tuhan Yesus sayang deng hati bae sang kotong. Naa, jang lupa! Tuhan ju sayang deng hati bae sang orang laen bagitu.” 12Dengar bagitu ju, sonde ada orang yang mau batamba pikiran lai. Abis itu, Paulus deng Barnabas carita ulang lai, karmana Tuhan su pake sang dong. Dong carita itu tanda-tanda heran, deng hal luar biasa, yang Tuhan Allah su bekin di teng-tenga bangsa-bangsa bukan Yahudi dong. 13Carita abis, ju satu orang, nama Yakobis, bangun badiri ko omong, bilang, “Sodara dong! Bosong dengar sang beta dolu! 14Bu Pe'u* baru carita abis kasi sang kotong, bilang, Tuhan Allah su angka ame orang bukan Yahudi dong, ko kasi maso sang dong jadi Tuhan Yesus pung kelu. 15Naa, itu ju pas deng apa yang Tuhan pung jubir dong su kasi tau memang dari dolu. Te dong su tulis, bilang: 16‘Pas dia pung waktu, Beta kambali. Tagal Beta mau kasi bangun ulang raja Daud pung parenta. Te dia pung turunan yang su ancor-ancor tu, Beta mau kasi bangun ulang, deng bekin kuat sang dia lai. 17-18Deng bekin bagitu, orang-orang dari bangsa laen ju datang cari ko katumu deng Beta. Te Beta ju su pili ame sang dong, ko jadi Beta pung orang. Ko Tuhan Allah su omong bagitu dari dolu na!’d 19-20Jadi dari beta, Yakobis, bagini: kalo orang dari bangsa laen mau maso iko Tuhan Allah, kotong orang Yahudi jang bekin susa sang dong. Kotong jang bekin barát sang dong deng suru sang dong ko iko kotong pung adat sunat. Jadi, kotong musti tulis satu surat, ko kirim kasi sang dong, bilang, dong sonde usa iko kotong pung atoran adat Yahudi samua. Kotong ju kasi inga sang dong, bilang, dong jang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko dong pung bini. Dong sonde bole makan daging sosonggo. Dong sonde bole makan binatang pung dara. Deng dong ju sonde bole makan binatang mati taceke pung daging.e 21Naa, kalo kotong taro atoran bagini, ini bukan hal baru lai. Te banya orang su tau, kotong orang Yahudi pung adat memang su bagitu. Tagal itu atoran dari ba'i Musa dong, kotong baca di samua ruma sambayang, tiap hari barenti karjá, di mana-mana sa. Jadi, banya orang bangsa laen dong su tau. Naa, beta pung omong bagitu sa. Makasi!” Surat kasi orang parcaya dari bangsa-bangsa bukan Yahudi 22Abis itu, Tuhan pung utusan deng tua-tua yang laen dong, ba'akór ko mau kirim orang ko pi kasi tau dong pung putusan sang orang sarani di mana-mana. Ju dong cari orang yang jama'at dong hormat, yang cocok deng itu tugas. Ais dong pili ame dua orang. Satu pung nama Silas, deng yang satu lai, nama Yudas (yang dong ju pange, bilang, Barsabas). Tarús dong suru ko dong dua pi sama-sama deng Paulus deng Barnabas. 23Dong bawa surat ko kasi orang dari bangsa laen di kota Antiokia, di propinsi Siria, sampe jao di propinsi Kilikia. Itu surat pung bunyi bagini: “Salam manis dari botong, Tuhan Yesus pung utusan, deng tua-tua laen di sini di kota Yerusalem. Botong tulis ini surat kasi sang bosong, yang botong sayang sama ke sodara sandiri. 24Botong tulis ini surat, tagal botong ada dengar, bilang, ada barapa orang dari Yerusalem sini yang su pi katumu deng bosong di sana. Dong ada ajar sambarang, sampe bekin susa deng bekin bingung sang bosong. Asal bosong tau sa, botong sonde parná utus itu orang dong. 25Waktu botong su dengar, bilang, ada orang yang bekin susa sang bosong bagitu, botong bakumpul di sini ko timbang itu hal. Naa, botong su ba'akór, deng su putus abis itu hal. Jadi sakarang, botong su pili ame orang ko datang kasi tau sang bosong, botong pung putusan tu. Dong ada datang sama-sama deng Barnabas deng Paulus, yang botong sayang. 26Te kotong pung dua orang tu, dong su pikol sangsara sampe amper mati. Dong dapa sangsara bagitu, tagal dong iko kotong pung Bos Yesus Kristus. 27Jadi botong utus sang Yudas deng Silas, ko biar dong kasi tau sang bosong, ini surat pung isi. 28Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau sang botong, deng botong samua satuju bagitu, bilang, bosong tar usa iko botong pung adat Yahudi samua, conto ke adat sunat tu. Te itu adat dong bekin barát parcuma sang bosong. Ma ada satu-dua hal, yang memang bosong musti inga: 29Jang maen serong deng orang yang bukan lu pung laki ko lu pung bini. Jang makan daging sosonggo. Jang makan dara. Deng jang makan daging dari binatang yang mati taceke. Kalo bosong jaga diri dari itu hal samua, bosong sonde bekin noju bosong pung sodara orang Yahudi Kristen dong. Deng bagitu, bosong bisa bagabung bae-bae deng dong. Botong pung surat ni, bagitu sa. Saloom.” 30Dong tarima ame itu surat abis, ju Paulus dong togor, tarús dong jalan pi di kota Antiokia. Sampe di sana, dong kumpul ame samua orang sarani dong, ju dong kasi itu surat. 31Waktu dong baca abis itu surat, itu orang dong samua sanáng, tagal itu surat pung isi su kasi kuat dong pung hati. 32Yudas deng Silas ju jadi Tuhan pung jubir. Dong dua tu, bacarita bam-banya deng orang parcaya di itu kota. Dong kasi nasiat deng kasi kuat itu orang dong pung hati. 33Waktu dong dua su tenga di situ sadiki lama, ju orang sarani di Antiokia kasi loos ko dong pulang kambali pi di orang yang su utus sang dong. Dong lapás sang dong dua deng salamat. 34[Ma Silas mau tenga tarús di Antiokia sa.]† 35Paulus deng Barnabas tenga barapa lama di situ. Dong ju tolong orang laen yang ada ajar Tuhan Yesus pung Jalan Idop. Paulus deng Barnabas bapisa jalan 36Waktu Paulus deng Barnabas su tenga sadiki lama di Antiokia, ju Paulus omong sang Barnabas, bilang, “Bu! Mari ko kotong pi kambali di samua tampa yang dolu kotong parná singga. Kotong pi lia coba kotong pung sodara dong pung idop. Dong tu, su karmana, é? Te ini orang dong, balóm lama parcaya sang Tuhan Yesus. Tempo hari tu, kotong su mulai ajar sang dong. Jadi, mari ko kotong pi lia sang dong.” 37Dengar Paulus minta bagitu, ju Barnabas iya bae sa. Dia mau bawa sang Yohanis ko iko deng dong. (Dong ju pange sang Yohanis ni, bilang, Markus). 38Ma Paulus sonde mau. Tagal tempo hari, di propinsi Pamfilia, Markus bangun jalan kasi tenga sang dong.f 39Paulus deng Barnabas bakanjar hebat bagitu, sampe dong dua bapisa jalan. Ju Barnabas bawa ame sang Markus, ko dong dua nae kapal pi balayar sampe di pulo Siprus. 40Ma Paulus ame bawa sang Silas. Waktu dong mau barangkat, itu orang parcaya dong di Antiokia sambayang minta Tuhan ko jaga sang dong, deng Tuhan ju kasi tunju Dia pung hati bae sang dong. Sambayang abis, ju dong dua barangkat. 41Ais dong pi kuliling propinsi Siria deng propinsi Kilikia. Di mana-mana dong kasi kuat orang parcaya dong pung hati. Timotius bagabung deng Paulus deng Silas 161Abis itu, Paulus dong jalan tarús ko pi lebe dolo di kota Derbe. Dari situ, dong jalan tarús pi di kota Listra. Di itu kota, dong katumu satu orang muda, nama Timotius. Dia pung bapa, orang Yunani. Ma dia pung mama, parampuan Yahudi yang su parcaya sang Yesus. Timotius ju su jadi Yesus pung orang. 2Samua orang parcaya di kota Listra deng kota Ikonium tau, bilang, Timotius tu, orang bae. 3Paulus mau ko Timotius iko sang dong. Ma ada orang Yahudi di situ, yang tau, bilang, Timotius pung bapa orang Yunani, jadi dia tu, balóm sunat iko adat Yahudi. Tagal itu, Paulus ator ko dong sunat sang Timotius.* Timotius deng Paulus 4Abis itu, dong jalan dari satu tampa pi satu tampa, ko kasi tau itu putusan yang Tuhan Yesus pung utusan deng tua-tua orang Kristen dong su putus di Yerusalem. 5Deng bagitu, dong bekin tamba kuat orang parcaya dong pung hati. Tiap hari, orang baru yang parcaya dong, tamba banya. Paulus dapa pange pi Makedonia 6Abis itu, Paulus dong jalan tarús. Dong pi di propinsi Frigia deng propinsi Galatia, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi larang sang dong ko dong jang pi kasi tau Tuhan pung Carita Bae di propinsi Asia. 7Waktu dong sampe di satu da'era yang babatas deng propinsi Misia, dong mau coba maso pi di propinsi Bitinia. Ma Yesus pung Roh larang sang dong ko jang pi di sana.† 8Abis, dong jalan lewat propinsi Misia, ju dong turun sampe di kota Troas di laut pung pinggir. 9Itu malam, Tuhan Allah kasi lia Paulus sama ke dalam mimpi. Dia lia satu orang badiri di laut pung sablá, di satu propinsi, nama Makedonia. Itu orang batarea minta tolong, bilang, “Pak! Mari sini ko tolong sang botong dolo!” 10Paulus lia bagitu, ju botong‡ putus ko botong pi di Makedonia. Botong pikir, bilang, itu memang Tuhan Allah yang suru ko botong pi kasi tau Dia pung Jalan Idop pi di orang-orang di laut pung sablá. Andia ko Dia larang sang botong ko sonde bole pi tampa laen. Di kota Filipi, mama Lidia parcaya sang Tuhan Yesus 11Ais ju, botong nae kapal di kota Troas, ko balayar pi di satu pulo kici, nama Samotrake. Dia pung beso, botong balayar tarús sampe di satu kota, nama Neapolis. Ju botong turun di situ. 12Dari situ botong jalan iko darat pi di satu kota bésar, nama Filipi. (Filipi tu, kota pantíng di propinsi Makedonia; pamarenta Roma ju pegang kuasa di situ.) Botong tenga barapa hari di situ. Paulus dong katumu mama Lidia 13Pas deng orang Yahudi pung hari barenti karjá, botong pi cari orang Yahudi dong pung tampa sambayang. Botong ba'itong itu tampa sambayang tantu ada di kali pung pinggir. Jadi, botong jalan kaluar sadiki dari kota, sampe botong dapa satu kali. Di situ, botong katumu mama-mama barapa orang.§ Jadi, botong dudu ba'omong deng dong. 14Dari itu mama dong samua, ada satu yang nama Lidia. Dia dari satu kota yang jao di propinsi Asia, nama Tiatira. Ini mama bajual kaen warna ungu, yang mahal mo mati kasi orang bésar dong. Dia rajin sambayang sang Tuhan Allah. Jadi, waktu dia dengar sang Paulus pung omong, dia tarima memang. 15Ais ju botong sarani memang sang mama Lidia deng dia pung isi ruma samua. Sarani abis, ju dia undang sang botong, bilang, “Bapa dong. Kalo bosong pikir beta ni, su parcaya batúl sang Tuhan Yesus, na, bosong datang ko manumpang di botong pung ruma.” Dia noki tarús, sampe ahirnya botong iko. Dong kasi maso sang Paulus deng Silas pi dalam bui di kota Filipi 16Satu hari, waktu botong ada bajalan pi tampa sambayang, ju botong katumu satu nona di jalan. Dia tu, orang pung budak. Dia takaná setan jahat, sampe dia bisa kasi tau orang pung nasib. Dia ju bisa tau masala dong pung ujung-pohon dari mana. Jadi, banya orang suka kasi sang dia doi ko minta tolong lia dong pung nasib. Ma itu doi dong, nona pung bos-bos yang dapa samua, sampe dong jadi kaya. 17Itu hari, waktu botong ada jalan, itu nona maen iko-iko sang botong tarús. Ais dia batarea, bilang, “Ini orang dong, Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung tukang suru-suru dong. Dong datang ko mau kasi tunju jalan, bilang, karmana ko orang bisa dapa salamat, deng lapás dari dong pung sala-sala dong!” 18Itu nona bekin bagitu sampe barapa hari. Lama-lama ju Paulus jadi bosan dengar itu parampuan pung eki-eki tu. Ais dia bale ko lia karás-karás sang itu nona, ju dia parenta itu setan, bilang, “Hee! Lu setan jahat! Deng Tuhan Yesus pung kuasa, beta parenta sang lu, kaluar dari ini parampuan, sakarang juga!” Paulus omong abis bagitu, ju itu setan kaluar memang. Paulus usir setan dari parampuan 19Waktu itu nona pung bos dong dapa tau, bilang, dong pung budak pung kuasa su ilang, ju dong mara, tagal dong sonde dapa doi lai. Ais dong pegang ame sang Paulus deng Silas, ko hela bawa sang dong pi di pasar, di tampa yang orang biasa pake ko urus parkara. 20Di situ, dong batarea karás-karás, bilang, “Ini orang dong ni, datang ko bekin rusak kotong pung kota. Padahal dong bukan orang dari sini. Ini Yahudi dong, datang dari jao-jao ko bekin kaco sa di sini! 21Dong ju ajar orang, bilang, kotong jang toe deng pamarenta Roma pung atoran dong, ko iko dong pung atoran.” 22Dengar bagitu, ju orang banya dong mangamok, abis dong pi papoko sang Paulus deng Silas. Ju tukang putus parkara di situ dong, suru orang dong pi robe buang dong dua pung pakean, ais firuk sang dong. 23Dong firuk barmaen sang Paulus deng Silas, ais tola buang sang dong pi dalam bui. Dong suru komandán jaga di situ, ko jaga bae-bae sang itu dua orang. Jang sampe dong lari. 24Dengar bagitu, ju itu komandán jaga kasi maso dong di satu kamar di itu bui pung tenga. Ju dia gepe dong pung kaki pake kayu pasung. Dong gepe Paulus dong pung kaki di kayu pasung dalam bui 25Kira-kira waktu tenga malam, Paulus deng Silas ada sambayang deng manyanyi ko puji-puji sang Tuhan Allah. Itu orang bui laen dong di situ, ada iko dengar dong pung manyanyi tu. 26Takuju sa, tana tagoyang karás-karás, sampe anteru ruma bui tu, ju tagoyang. Deng dia pung pintu tabuka lebar. Tarús orang bui dong pung rante samua, ju talapás buang. 27Itu waktu, ju komandán jaga di ruma bui takuju bangun, ju dia lia itu bui pung pintu dong samua tabuka lebar. Lia bagitu, ju dia kira ke orang bui samua su lari fuik. Ais ju, dia cabu ame dia pung parang, ko mau bunu diri. 28Ma Paulus batarea deng suara karás deng larang, bilang, “We, Pak! Jang bunu diri! Te botong samua masi ada di sini, ó!” Dong kasi barisi Paulus pung luka dong 29Dengar itu suara, ju komandán tu, taku mo mati, deng dia tabingung-bingung. Ais dia suru ko dong bawa kasi sang dia obor, tarús dia lari maso pi dalam itu bui, deng badan gamatar dingin. Ju dia pi jato tikam lutut di Paulus deng Silas pung kaki. 30Ju dia bawa kasi kaluar dong dari dalam bui, ais dia tanya, bilang, “Bapa dong. Beta ni, ada susa mo mati. Beta musti bekin apa, ko bisa talapás dari ini susa dong?” 31Paulus dong manyao, bilang, “Dia pung jalan bagini: lu parcaya sang Tuhan Yesus, ko nanti Dia kasi salamat sang lu. Bagitu ju deng lu pung isi ruma dong.” 32Ais Paulus deng Silas ba'omong deng itu komandán bui, deng dia pung isi ruma dong samua. Dong kasi tau Tuhan Yesus pung Jalan Idop kasi sang dong. 33Lewat tenga malam sadiki, ju itu komandán bui bawa ame Paulus deng Silas ko pi kasi barisi dong pung luka kaná firuk kamaren. Ais itu, dong sarani sang itu komandán deng dia pung isi ruma dong samua. 34Tarús, dia bawa sang dong pi dalam dia pung ruma, ko dia kasi dong makan. Dia deng dia pung kelu dong samua talalu sanáng, tagal dong su parcaya sang Tuhan Allah. 35Dia pung papagi hari, ju tukang putus parkara dong, kirim pasán kasi sang itu komandán bui, ko suru dia kasi lapás Paulus dong dari dalam bui. 36Dengar bagitu, ju komandán bui kasi tau itu pasán sang Paulus, bilang, “Bapa dong. Orang bésar dong su putus ko kasi lapás sang bosong. Jadi bapa dong pi deng salamat suda.” 37Dengar bagitu, ju Paulus sonde mau tarima bae. Ju dia kasi tau bale sang tukang jaga dong yang bawa itu pasán tadi, bilang, “Jang bagitu! Te botong ni, ada pung hak warga Roma. Jadi botong tuntut botong pung hak! Pamarenta dong musti urus botong pung parkara ni, iko atoran. Iko dia pung batúl, musti dudu parkara dolo, baru hukum orang. Ma dong sonde bekin bagitu. Dong sonde dudu parkara dolo, ko cari tau botong pung sala apa, ma dong su firuk barmaen sang botong di orang banya pung muka. Sonde ada pung alasan apa-apa, ju dong lempar buang sang botong pi dalam bui. Ini su taráng-taráng, dong langgar pamarenta Roma pung atoran. Abis sakarang, dong mau kasi kaluar sambunyi-sambunyi sang botong dari dalam bui, ko biar orang sonde dapa tau, bilang, botong pung sala apa? Sonde bisa bagitu! Suru itu bos dong datang sandiri ko kasi lapás sang botong. Bagitu dolo, baru botong tarima.” 38Waktu itu tukang jaga dong pi lapor kambali Paulus pung omong tu, itu bos-bos dong dapa tau, bilang, dong dua ada pung hak warga Roma. Ju dong jadi taku mo mati. 39Ais ju orang bésar dong datang di bui, ko mangaku dong pung sala, deng minta ma'af sang Paulus deng Silas. Ais ju dong kasi kaluar sang dong dua dari dalam bui, tarús dong minta ko dong jalan kasi tenga itu kota. 40Kaluar dari bui, ju Paulus dong pi di mama Lidia pung ruma. Di situ, dong bakumpul deng orang parcaya dong. Dong ajar sang dong, deng kasi kuat dong pung hati satu kali lai. Abis itu, dong jalan kasi tenga itu kota. Paulus dong pi di kota Tesalonika 171Abis itu, Paulus deng Silas jalan tarús. Dong lewat satu kota, nama Amfipolis. Ais itu, dong pi di kota laen, nama Apolonia. Dari situ, dong jalan tarús sampe di kota Tesalonika. Di itu kota, ada satu ruma sambayang orang Yahudi. Jalan dari Filipi pi di Berea 2Kalo dong sampe di satu tampa yang ada ruma sambayang Yahudi di situ, pas deng hari barenti karjá, na, Paulus biasa maso ko iko sambayang deng orang dong. Di Tesalonika, ju dia iko maso di dong pung ruma sambayang. Tarús dia batukar pikiran deng dong di situ, pake tulisan dari Tuhan Allah pung Kata-kata. Dia iko sambayang deng dong bagitu, tiap hari barenti karjá, sampe tiga minggu ba'iko-ba'iko. 3Dia kasi tau sang dong, bilang, “Kalo kotong pareksa bae-bae di Tuhan pung Tulisan Barisi tu, kotong dapa tau, bilang, dong su omong dari dolu, bilang, itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim tu, nanti dapa susa banya. Dia nanti mati. Ma abis itu, Tuhan pake Dia pung kuasa ko kasi idop kambali sang Dia. Naa, sakarang kotong su tau, bilang, itu Orang yang Tuhan janji tu, andia Yesus!” 4Dengar bagitu, ada orang Yahudi yang tarima Paulus pung omong, ais dong bagabung deng Paulus dong. Dari orang-orang yang tarima tu, ada ju banya orang Yunani yang su rindu sang Tuhan, deng ada barapa mama-mama yang pung pangaru bésar di itu kota. 5Ma orang Yahudi pung bos-bos di situ jengkel, deng iri hati. Ju dong tusu-tusu tukang tapaleuk dong, ko dong bekin kaco. Waktu orang dong su bakumpul bam-banya, dong mulai bekin kaco di itu kota. Dong cari sang Paulus deng Silas, ko dong mau hela bawa pi di itu orang banya yang ada mangamok dong. Ais dong pi sarbú Yason pung ruma, tagal Paulus deng Silas ada manumpang di situ. 6-7Ma dong sonde dapa Paulus dong di situ. Ais ju dong hela bawa sang Yason deng orang parcaya laen dong barapa orang pi di tampa urus parkara. Dong tudu sang Yason dong, bilang, “Sakarang ada orang-orang yang su datang di kotong pung kota. Dong pi di mana-mana sa, dong bekin kaco di situ! Sakarang, dong datang ko mau bongkar bekin tabale kotong pung atoran di sini, abis ganti deng dong pung atoran! Ini Yason ni, dia su tarima ini orang dong manumpang di dia pung ruma! Ma dong samua malawan kotong pung atoran, tagal dong sonde mau mangaku raja bésar Keser. Dong cuma mau mangaku dong pung bos bésar satu, nama Yesus.” 8Dengar bagitu, ju orang bésar dong, deng orang-orang di situ pung pikiran dong mulai kaco-balo. 9Ais orang bésar di itu kota suru Yason deng orang parcaya dong, ko dong bayar doi jaminan, jadi tanda, bilang, dong sonde bekin kaco lai, deng janji sonde bole lari. Bayar abis, ju itu orang dong kasi lapás sang Yason dong. Paulus dong pi di kota Berea 10Itu malam, orang parcaya dari kota Tesalonika tu, pikir-pikir lebe bae dong kirim Paulus deng Silas pi di tampa laen. Ais ju dong kirim dong dua pi di satu kota, nama Berea. Sampe di situ, dong maso pi di orang Yahudi pung ruma sambayang. 11Ma itu orang Yahudi dong yang ada di Berea tu, laen dari orang Tesalonika dong. Ini orang dong ni, suka sakali dengar, deng dong sadia tarima Paulus dong pung omong. Te dong di Berea tu, dengar bae-bae sang Paulus dong, deng lia bae-bae Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Dong mau cari tau, Paulus dong pung omong tu, batúl, ko sonde. Andia ko, siang-malam dong pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan bagitu. 12Tagal itu, banya orang Yahudi di situ parcaya sang Yesus. Bagitu ju deng orang Yunani dong. Dong yang parcaya sang Tuhan Yesus tu, ada pung pangaru bésar. Ada laki-laki, deng ada parampuan. 13Ma waktu orang Yahudi dari Tesalonika dong dengar, bilang, Paulus dong ada ajar Tuhan pung Kata-kata di Berea, ju dong datang iko, ais tusu-tusu orang ko bekin kaco lai di sana. 14Andia ko orang parcaya di Berea dong, bawa capát-capát sang Paulus pi di pante. Ma Timotius deng Silas tenga tarús di Berea. 15Itu orang dong antar sang Paulus sampe di satu kota, nama Atena. Ais dong kasi tenga dia di situ, ko dong pulang kambali pi Berea. Dong bawa pasán dari Paulus, bilang, Silas deng Timotius datang capát ko bagabung deng dia. Paulus di kota bésar Atena 16Waktu Paulus ada tunggu-tunggu sang Silas deng Timotius pung datang di Atena, dia pung hati jadi susa, tagal dia lia di itu kota tu, ada tampa-tampa songgo di mana-mana. Paulus lia-lia orang Atena pung tampa songgo dong 17Ma di situ ada barapa orang Yahudi, deng barapa orang bukan Yahudi yang suka sambayang sang Tuhan Allah. Paulus maso pi di dong pung ruma sambayang, ais batukar pikiran deng dong. Saban hari, dia ju pi di pasar ko ba'omong deng sapa sa yang datang di situ. 18Ais dia baso'al-jawab deng barapa guru dari dua kalompok di itu kota, andia kalompok Epikuros, deng kalompok Stoa.* Ma waktu dia ba'omong so'al Yesus, bilang, Dia tu, su idop kambali dari Dia pung mati, ju ada dari dong yang buang luda, bilang, “Phueh! Dasar tukang omong kosong pung ba'i!” Ada ju yang olok-olok, bilang, “Wueh! Ini orang mau paksa sang kotong ko songgo dong pung dewa asing dong!” 19-21Naa, orang Atena, deng orang luar yang tenga di itu kota, kalo dong dapa dengar hal apa sa yang baru, conto ke ajaran baru, ko pikiran baru, na, dong pung orang yang pintar biasa dudu bakumpul ko batukar pikiran panjang lebar di satu gunung kici, nama Areopagus. Ais, ada dari dong yang ame bawa Paulus pi situ, ju minta sang dia, bilang, “Coba kasi tau sang botong, itu ajaran baru tu! Ko lu ada omong hal baru yang bekin botong jadi bingung sadiki. Jadi botong minta ko lu omong tamba sadiki lai ko biar botong bisa mangarti.” 22-23Ais Paulus badiri ko angka omong, bilang, “Orang Atena dong samua! Beta su jalan kuliling bosong pung kota ni, deng beta lia, bilang, bosong memang orang yang rajin kasi jalan agama. Beta lia bosong pung tampa-tampa songgo dong ada di mana-mana. Ma beta ada lia satu batu songgo yang ada tulis, bilang, ‘Ini sosonggo kasi dewa yang kotong sonde kanál.’ Dia pung arti, bosong su songgo sang Tuhan Allah, padahal bosong balóm kanál sang Dia. Naa, Dia ni yang beta ada kasi tau sang bosong. 24Te Dia ni, yang bekin langit deng bumi, deng dong pung isi samua. Dia ju Bos dari samua yang ada di langit deng di bumi. Jadi, Dia sonde tenga di ruma songgo yang manusia bekin. 25Dia yang kasi napas, deng kasi idop sang kotong manusia. Pende kata, Dia yang kasi samua yang kotong parlú. Ma Dia sandiri sonde parlú apa-apa. Jadi manusia sonde bisa tolong sang Dia.a 26Dari cuma satu orang, Dia bekin ame samua bangsa di anteru bumi. Dia yang bagi kasi bangsa-bangsa dong, satu-satu deng dia pung tana. Deng Dia yang ator tiap bangsa pung nae, deng dia pung jato, satu-satu deng dia pung waktu. 27Naa, Dia bekin bagitu, tagal Dia mau kotong manusia cari ko kanál sang Dia bae-bae. Manusia memang ada cari-cari kalo-kalo dong bisa katumu sang Dia. Tau-tau te Dia sonde jao dari kotong. 28Ada orang parná omong, bilang, ‘Dia memang sumber dari kotong pung napas. Dia memang akar dari kotong pung idop.’ Ada ju bosong pung tukang bekin pantun parná omong, bilang, ‘Kotong idop, tagal dia. Andia ko, kotong jadi dia pung turunan.’ 29Naa, itu memang batúl. Kotong samua ni, Tuhan Allah pung turunan. Jadi jang pikir, bilang, Tuhan Allah sama ke patong sosonggo yang manusia bisa bekin dari mas ko, perak ko, batu ko, iko dong pung pikir sandiri. 30Dolu-dolu, memang manusia balóm mangarti ini hal. Andia ko Tuhan Allah kasi tenga ko dong idop deng dong pung bodo tu. Ma sakarang, Dia sonde mau kotong idop bagitu lai. Andia ko Dia parenta, bilang, kotong musti jalan kasi tenga pi parsetan itu sosonggo dong, abis, pi iko sang Dia suda. 31Dia ju su tunju satu waktu, ko mau hukum ini dunya pung isi samua, tagal dong pung sala-sala dong. Deng Dia tunju memang satu Orang jadi Dia pung Hakim. Nanti itu Orang kasi jato hukum deng batúl. Sakarang, su taráng, itu Hakim tu, sapa. Andia, Dia yang su mati, ma yang Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia.” 32Ma waktu orang-orang yang ada bakumpul di situ dengar Paulus bilang, “ada Orang yang su idop kambali dari Dia pung mati”, ju dong katawa olok-olok sang dia. Ma ada barapa orang yang taro perhatian sang dia. Dong kasi tau sang Paulus, bilang, “Botong masi mau dengar bapa omong itu so'al lai. Ma nanti laen kali sa.” 33Abis Paulus pi jalan kasi tenga itu tampa. 34Ma ada yang bagabung deng dia, tagal dong su parcaya sang Tuhan Yesus. Dari dong, ada satu tukang urus parkara di Areopagus, nama Dionisius. Deng ada satu parampuan, nama Damaris. Deng ada barapa orang laen lai yang iko sama-sama deng dong. Paulus bakanál deng susi Priskila deng bu Akila di kota Korintus 181-3Itu waktu, ada raja bésar dari pamarenta Roma, nama Klaudius. Dia mara sang orang Yahudi dong, ais dia usir kasi kaluar sang dong dari kota Roma di propinsi Italia. Ju dong tasiram pi mana-mana. Ada satu orang Yahudi, nama Akila, deng dia pung bini Priskila. Dong dua iko lari kaluar dari propinsi Italia, pi di satu kota, nama Korintus. Akila ni, asal dari propinsi Pontus. Dia pung karjá, tukang bekin barang dari kulit. Itu waktu, Paulus ju kasi tenga kota Atena, abis dia jalan pi di kota Korintus. Di situ, Paulus bakanál sang Akila deng Priskila, ko dia ju tukang bekin barang dari kulit. Dong tenga sama-sama, deng dong karjá sama-sama. Paulus deng Akila deng Priskila dong karjá sama-sama 4Kalo su sampe orang Yahudi dong pung hari barenti karjá, Paulus maso pi di dong pung ruma sambayang. Di situ, dia coba buju orang Yahudi, deng orang laen dong, ko parcaya sang Tuhan Yesus. 5Ma waktu Silas deng Timotius datang dari propinsi Makedonia, Paulus barenti karjá kulit. Siang-malam dia tasibu kasi tau orang Yahudi dong, bilang, “Itu Orang yang kotong samua su tunggu dari dolu-dolu, yang Tuhan Allah su janji mau kirim, Dia tu, su datang. Andia, Yesus!” 6Ma ada orang Yahudi yang lawan tarús sang dia, deng dong maen omong kasi jato sang dia. Ais Paulus kabás abu dari dia pung pakean, ko bekin tanda, bilang, dia su sonde mau pusing sang dong lai, tagal dong sonde mau tarima Kabar Bae yang dia kasi tau sang dong. Ju dia omong, bilang, “Bosong ni, su talalu! Bosong sangaja bekin tuli bosong pung diri! Ma biar sa! Nanti bosong yang pikol bosong pung sala sandiri. Beta sonde ada tanggong-jawab deng bosong lai. Mulai sakarang, beta su sonde ada urusan lai deng bosong orang Yahudi dong. Beta mau pi ajar bangsa-bangsa laen yang bukan Yahudi dong sa.” 7Ada satu ruma di itu ruma sambayang pung sablá. Itu tuan ruma pung nama, Titius Yustus. Dia bukan orang Yahudi, ma dia pung hati rindu sang Tuhan Allah. Ais waktu Paulus bale balakang kasi tenga itu orang Yahudi dong, ju dia maso pi di bapa Titius pung ruma. 8Sonde lama ju, itu ruma sambayang pung kapala parcaya sang Tuhan Yesus. Dia pung nama Krispus. Dia pung isi ruma samua ju parcaya, sama-sama deng orang Korintus yang laen dong yang ada dengar sang Paulus. Ais ju, Paulus sarani sang dong samua. 9Satu malam, tingka ke dalam mimpi, Paulus dapa dengar Tuhan Allah omong, bilang, “Paulus! Lu sonde usa taku, deng sonde usa pata samangat deng ini karjá, te lu pung tanggong-jawab balóm abis na. Lu musti ajar tarús ini orang dong deng Beta pung Carita Bae. 10Inga, ó! Lu sonde karjá sandiri. Te Beta ada sama-sama deng lu. Biar orang bekin susa sang lu, ma Beta pasang kaki deng lu. Deng Beta ada taro mata sang lu siang-malam. Jang lupa, di ini kota, Beta pung orang ada banya.” 11Dengar bagitu, ju Paulus tenga cukup lama di kota Korintus. Dia ajar Tuhan pung Jalan Idop di situ, sampe satu taon satenga. 12Itu waktu, dong angka satu orang ko jadi gubernor di propinsi Akaya. Dia pung nama Galio.* Ju ada barapa orang Yahudi yang basakongkol ko hela bawa Paulus pi di gubernor, di tampa urus parkara. 13Ju dong mangadu sang Paulus, bilang, “Ini orang su buju banya orang ko dong iko agama baru. Padahal pamarenta Roma sonde mangaku itu agama!” 14Ma waktu Paulus mau buka mulu ko bela diri, ju gubernor langsung potong dia pung omong. Dia togor memang itu orang-orang yang mangadu sang Paulus, bilang, “Weh! Bosong orang Yahudi dong, pasang talinga, é! Kalo bosong mau bawa parkara orang bekin jahat, ko, orang dong babunu, beta musti dengar bosong pung parkara. 15Ma parkara yang bosong bawa ni, bosong pung urusan dalam ruma sandiri! Bosong cuma bakanjar so'al atoran agama Yahudi sa, deng dia pung kata-kata dong, deng dia pung nama-nama dong. Itu parkara, bukan pamarenta di sini pung urusan!”† 16Ais ju, itu gubernor usir kasi kaluar sang dong dari itu tampa urus parkara. 17Ju orang Yunani dong di situ tangkap ame satu orang, nama Sostenes. Dia tu, kapala dari orang Yahudi pung ruma sambayang. Tarús dong hela bawa sang dia, ko papoko sang dia di gubernor pung muka. Ma itu gubernor sonde toe sang dong. Dari Korintus, Paulus pi ulang lai di kota Antiokia di propinsi Siria 18-19Abis itu, ju Paulus tenga tarús di Korintus. Ma lama-lama, dia minta parmisi dari orang parcaya di situ. Ais ju dia, deng Priskila deng Akila, pi di satu kota, nama Kengkrea, ko dong tunggu kapal. Di situ, Paulus cukur bekin polik dia pung kapala, ko jadi tanda, bilang, apa yang dolu dia su janji sang Tuhan, sakarang dia su bekin abis.‡ Ais dong nae kapal ko balayar pi di kota Efesus. Sampe di situ, dong turun dari itu kapal. Tarús Paulus kasi tenga dia pung tamán dua orang tu, ko dia maso pi dalam orang Yahudi pung ruma sambayang. Di situ, dia batukar pikiran deng orang Yahudi dong. 20Dong omong-omong bagitu, ju orang Yahudi dong minta ko Paulus tenga lebe lama lai sadiki deng dong. Ma dia tolak deng alus. 21Ais dia minta parmisi, bilang, “Sodara sayang dong! Jang kurang hati, é! Kalo Tuhan buka jalan, nanti beta datang lia sang bosong lai.” Omong bagitu, ju dia kasi tenga Efesus.§ 22Ais dia balayar tarús, sampe di kota Kaisarea. Ju dia turun di situ. Tarús dia nae pi Yerusalem, ko kasi salam sang orang parcaya dong di situ. Abis, dia pulang pi di kota Antiokia. 23Dia tenga barapa lama di situ, ais ju dia barangkat, ko jalan kuliling di propinsi Galatia deng propinsi Frigia. Di sana, dia kasi kuat orang parcaya dong pung hati. Apolos di kota Efesus deng kota Korintus 24Itu waktu, ada orang Yahudi satu dari kota Aleksandria di propinsi Masir sana. Dia pung nama Apolos. Dia tu, orang yang pintar omong. Dia ju tau abis Tuhan Allah pung Tulisan pung isi. Dia baru sampe di kota Efesus. 25Dia parná dengar carita so'al Yesus, deng dia suka carita ulang kasi orang laen. Dia carita deng samangat, deng apa yang dia omong tu, memang batúl. Cuma dia balóm mangarti samua hal. Dia cuma tau Yohanis sarani orang, kalo dong su barenti dari dong pung sala-sala dong. 26Ais satu kali, dia ba'omong tar pake pele-pele di orang Yahudi pung ruma sambayang. Priskila deng Akila ju ada dengar sang dia di situ. Abis sambayang, dong undang bawa sang dia pi di dong pung ruma. Di situ, dong kasi tau sang dia, Tuhan Yesus pung Jalan Idop samua, sampe di hal kici-kici dong. 27Abis itu, Apolos putus ko dia pi di propinsi Akaya. Orang parcaya di Efesus satu hati deng dia pung mau. Ais dong bekin satu surat kasi dong pung sodara orang parcaya di Akaya, ko minta dong tarima Apolos deng bae. Pegang ame itu surat, ju dia barangkat. Sampe di Akaya, dia batúl-batúl tolong sang orang parcaya di situ. 28Dia ju ada baso'al-jawab deng orang Yahudi di situ di muka banya orang, ma dong sonde ontong sang dia. Dia suka pake Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ko ajar sang dong, bilang, “Itu Orang yang Tuhan su janji mau kirim, yang kotong su tunggu bagini lama, andia, Yesus!” Paulus kambali pi di kota Efesus 191Waktu Apolos masi ada di Korintus di propinsi Akaya, Paulus jalan kuliling kampong-kampong di gunung. Ais ju dia sampe di kota Efesus. Di situ, dia katumu deng barapa orang yang su parcaya sang Tuhan Yesus. 2Ju dia tanya sang dong, bilang, “Sodara sayang dong. Tempo hari, waktu bosong taro parcaya sang Tuhan Yesus, bosong ada tarima Tuhan pung Roh yang Barisi ju, ko sonde?” Dong manyao, bilang, “Sonde. Botong balóm parná dengar, bilang, ada Tuhan Allah pung Roh yang bagitu.” 3Ju Paulus tanya lai, bilang, “Kalo bagitu, dong sarani sang bosong, pake sarani yang mana?” Ju dong manyao, bilang, “Dong sarani sang botong iko Yohanis pung cara.” 4Ju Paulus kasi tau, bilang, “Dengar dolo! Yohanis sarani orang ko bekin tanda, bilang, dong su barenti dari dong pung sala-sala dong. Ma inga bagini! Tiap hari dia sandiri yang ajar sang orang Isra'el dong, bilang, dong musti parcaya sang Yesus, itu Orang yang nanti Tuhan mau kirim datang.”a 5Dengar bagitu, ju dong minta ko dia sarani sang dong, ko dong maso jadi Tuhan Yesus pung kelu. 6Ais waktu Paulus taro tangan di dong deng sambayang, ju Tuhan pung Roh yang Barisi turun pi di dong. Ju dong mulai ba'omong deng bahasa macam-macam yang dong balóm parná tau. Deng Tuhan pake sang dong ko kasi tau apa yang nanti jadi. 7Dong samua ada dua blas orang. Tuhan pake sang Paulus di Efesus 8Waktu Paulus tenga di kota Efesus, dia biasa maso orang Yahudi dong pung ruma sambayang ko ajar sampe alus-alus so'al Tuhan Allah pung parenta. Dia ju omong sonde pake pele-pele. Dia bekin bagitu sampe tiga bulan. 9Ma ada orang yang sonde tarima dia pung ajaran tu, jadi dong bamalawan deng dia. Dong ju tusu-tusu orang-orang di situ, ko dong jang iko Yesus pung Jalan Idop tu. Tagal itu, Paulus deng orang parcaya dong ondor kasi tenga itu ruma sambayang. Ais dong pi bakumpul di satu ruma sakola. Yang pung ruma tu, satu orang, nama Tiranus. 10Paulus ajar bagitu sang dong, sampe dua taon; sampe orang-orang di propinsi Asia anteru su dengar Tuhan Yesus pung Carita Bae. Yang dengar tu, orang Yahudi, deng orang yang bukan Yahudi. Sakewa pung ana-ana dong 11Itu waktu, Tuhan kasi kuasa sang Paulus ko dia bekin tanda heran macam-macam yang luar biasa. 12Conto ke, kalo orang pinjam ame Paulus pung ika kapala, ko dia pung ika pinggang, ko dong taro itu barang di orang saki, tarús itu orang dong pung panyaki tu, ilang memang. Sampe setan-setan jahat ju kaluar kasi tenga orang dong. 13-14Di situ, ada orang Yahudi dong pung kapala agama satu, deng dia pung ana laki-laki tuju orang. Itu kapala agama pung nama Sakewa. Dia pung ana dong biasa pi mana-mana ko usir kasi kaluar setan dari orang. Dong ju coba-coba usir setan pake Yesus pung nama, bilang, “Lu kanál sang itu Yesus yang Paulus kasi tau tu, ko? Sakarang beta parenta sang lu, pake Yesus pung nama, ko lu kaluar dari ini orang suda!” Deng ada barapa orang pintar Yahudi laen yang ju coba bekin bagitu. 15Ais satu kali, waktu Sakewa pung ana dong parenta bagitu, ju ada setan jahat yang manyao, bilang, “Beta kanál sang Yesus. Beta ju kanál sang Paulus. Ma bosong ni, sapa?” 16Ais, itu orang yang takaná setan tu, mara mo mati. Ais dia kosi inja deng habok sang dong. Dia bekin luka sang dong, deng robe buang dong pung baju, sampe dong lari panta panas deng talanjang bulat dari itu ruma. 17Ais, itu carita tasiar dari mulu pi mulu, sampe samua orang di kota Efesus tau; bae orang Yahudi, deng yang bukan Yahudi dong ju tau. Pokonya, sapa sa yang dengar itu carita, dong jadi taku deng heran. Ju dong puji-puji sang Tuhan Yesus, tagal Dia su kasi kuasa bésar sang Paulus. 18Abis, orang-orang yang baru parcaya dong tu, datang di dong pung sodara yang su parcaya dong, ko buka dong pung hati, ais mangaku dong pung sala. 19Dari dong ni, ada yang biasa pake ilmu-ilmu galáp. Ais dong kumpul ame dong pung buku-buku ilmu galáp, ko dong bakar bekin abis. Kalo itong itu buku-buku dong, dia pung harga, lima pulu ribu doi perak.* Orang Efesus bakar dong pung buku-buku ilmu galáp dong 20Ais ju, orang dong bacarita Tuhan pung Kabar Bae siang-malam pi mana-mana. Ju orang yang parcaya dong, tamba banya. Ko Tuhan pung Kata-kata tu, makan sampe di orang pung dalam hati. Orang bekin huru-hara di kota Efesus 21Abis itu, Paulus putus ko pulang pi Yerusalem. Ma dia pung hati rindu ko pi lebe dolo di propinsi Makedonia deng propinsi Akaya, baru dia mau jalan tarús pi Yerusalem. Dia su pikir memang, bilang, “Lebe bae, beta pi lia orang parcaya dong di ini tampa-tampa dong dolo. Te biar karmana ju, beta musti sampe di kota Roma.” 22Ais dia suru dia pung tamán bajalan dua orang, andia Timotius deng Erastus, ko dong pi lebe dolo di Makedonia. Ma dia sandiri masi tenga lebe lama lai di propinsi Asia. 23Itu waktu, ada muncul parkara bésar di kota Efesus so'al Yesus pung Jalan Idop. 24Itu parkara pung akar bagini: di situ, ada satu tukang perak, nama Demetrius. Dia biasa bekin ruma-ruma songgo kici dari perak, ko jual kasi sang orang Efesus ko dong songgo dong pung dewi satu, nama Artemis. Tagal dia pung usaha laku karás, jadi dia pake ana bua banya sakali. Andia ko doi malele maso pi di dia. 25Ais satu kali, Demetrius kumpul ame dia pung tukang dong, deng tukang yang laen dong, ais dia omong sang dong, bilang, “Bapa-bapa, deng sodara-sodara samua! Bosong su tau, bilang, kotong pung idop jadi bae bagini ni, tagal doi banya malele dari kotong pung usaha ni. 26Ma sakarang, kotong su lia deng kotong pung mata biji sandiri, deng su dengar pake kotong pung talinga sandiri, itu gara-gara Paulus pung omong. Te dia pangaru orang banya dong, bilang, barang-barang yang kotong bekin ni, sonde ada guna apa-apa. Dia bilang, patong yang kotong bekin ni, cuma dewa-dewi omong kosong sa. Naa, bukan cuma orang di kota Efesus sa, yang dengar sang dia, ma orang di anteru propinsi Asia ju su dengar. 27Jadi dengar bae-bae, ó! Nanti kotong ni mau jadi apa lai, kalo banya orang maen iko tarús sang Paulus dong? Su tantu orang sonde mau béli kotong pung hasil karjá ni lai! Inga, ó! Sakarang, banya orang sémba sang kotong pung dewi manis, Artemis. Di anteru propinsi Asia, sampe di dunya pung huk-huk, ju orang dong datang ko puji sang dia di dia pung Ruma Songgo Pusat, andia di kotong pung kota Efesus ni. Jadi, jang sampe orang su sonde toe sang dia, ju dong su sonde mau datang di sini lai!” 28Dengar bagitu, ju dong pung hati panas memang. Ais dong batarea, bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” 29Dengar orang batarea-batarea bagitu, ju orang mulai lari dari mana-mana ko pi bakumpul di situ, sampe itu kota ponu sesak deng orang dong. Ma dong samua babingung. Ju orang mulai rame-rame bekin kaco iko-iko jalan, sampe di kota pung tana lapang bésar.† Dong ada tangkap dua orang ko hela bawa pi di situ. Dong dua pung nama, Gayus deng Aristarkus. Orang dong tangkap sang dong, tagal dong dua ni, Paulus pung ana bua dari Makedonia. 30Dengar bagitu, ju Paulus mau maso pi di teng-tenga orang yang bekin kaco dong, ma orang parcaya di situ sonde kasi loos sang dia. 31Ada barapa orang bésar dari propinsi Asia yang kanál bae deng Paulus. Dong suru orang ko pi kasi tau, bilang, Paulus sonde bole maso pi di itu tana lapang, di itu orang banya yang ada mangamok tu. 32Ais di itu tana lapang bésar tu, orang mulai cari itu parkara pung asal-mula. Ada yang batarea omong kosong, bilang, “Bagini!” Yang laen ba'eki, bilang, “Bagitu!” Padahal, banya ju yang sonde tau itu parkara pung dudu-badiri karmana. Dong tu, cuma iko-iko rame sa. 33Di situ ju ada orang Yahudi dong yang mulai taku, tagal dong pikir, bilang, jang-jangan orang banya dong nanti tudu orang Yahudi jadi ini parkara pung tukang kipas dong. Andia ko dong sorong satu orang pi muka ko jadi dong pung jubir. Itu orang pung nama, Aleksander. Dong minta ko dia bela sang dong, bilang, itu parkara, bukan orang Yahudi pung gara-gara. Ais Aleksander angka dia pung tangan ko dong jang ribut. Ais dia coba omong ko bela orang Yahudi dong. 34Ma waktu dong tau kalo dia tu, orang Yahudi, ju dong batarea tamba karás lai, bilang, “Hidup Artemis! Artemis yang manis! Kotong orang Efesus puji-puji sang Artemis!” Dong batarea-batarea bagitu, sampe dua jam. 35-36Ais ju, kapala pamarenta dari kota Efesus badiri ko omong kasi tanáng itu orang dong. Dia omong, bilang, “Kaka-adi dong dari kota Efesus! Samua orang su tau, bilang, kotong pung dewi Artemis pung model yang asli jato turun dari langit, ko datang di kotong sini. Jadi, kotong orang Efesus ni, yang piara bae-bae sang dia. Sonde ada orang yang bisa cabu kotong pung hak jaga, tagal itu su jadi sajara yang samua orang su tau memang. Jadi, akurang ko bosong batarea bagini? Biar orang omong kosong iko dong pung mau, ma bosong sonde usa mangamok sambarang bagini! 37Bosong hela bawa ini orang dua di sini, sama ke dong ada bekin jahat. Padahal dong sonde curi apa-apa dari Artemis pung Ruma Songgo Pusat. Dong ju sonde omong kasi jato kotong pung dewi pung nama bae. Jadi bosong mau lempar sala apa pi sang dong? 38Inga bae-bae, ó! Kotong ada pung tampa urus parkara. Orang yang urus parkara ju ada tunggu. Jadi, kalo Demetrius dong mau bekin parkara, na, dong musti iko dia pung atoran, ko bawa itu parkara pi di tampa urus parkara. 39Deng kalo ada hal laen yang dong mau angka, biar ko dong pi ba'ator deng tua-tua adat dong. 40Jang sampe pamarenta Roma mau lempar sala sang kotong, tagal ini kaco-balo ni. Kalo dong mau cari tau dia pung dudu-badiri, na, kotong mau manyao apa co? Te ini parkara sonde ada dia pung ujung-pohon na!” 41Omong abis bagitu, ju itu bos suru ko samua orang dong bubar. Ju dong bubar memang. Paulus dong pi kambali di propinsi Makedonia 201Waktu orang su sonde bakaco-balo lai, itu kota Efesus tanáng kambali sama ke biasa. Ais Paulus kumpul ame orang parcaya dong di situ, ko kasi kuat dong pung hati. Ais itu, dia minta parmisi, ju dia barangkat pi di propinsi Makedonia. 2Di situ, dia kuliling samua kampong-kampong, ko kasi kuat orang parcaya dong pung hati. Dia bekin bagitu, sampe dia maso di negrí Yunani. 3Di situ, dia tenga sampe tiga bulan. Abis, dia siap-siap ko mau balayar pi di propinsi Siria, ma dia dapa dengar, bilang, orang Yahudi dong ada basakongkol ko mau bunu bekin mati sang dia. Dengar bagitu, ju dia sonde mau balayar langsung pi di propinsi Siria. Jadi, dia jalan kambali lewat propinsi Makedonia sa. 4Ada satu rombongan kici yang iko sang Paulus. Andia, Timotius; bapa Pirus pung ana Sopater dari kota Berea; dua orang dari kota Tesalonika, nama Aristarkus deng Sekundus; satu orang dari kota Derbe, nama Gayus; deng dua orang dari propinsi Asia, andia Tikikus, deng Trofimus. 5-6Abis ju, beta (andia Lukas yang tulis ini surat), katumu ulang deng Paulus di kota Filipi di propinsi Makedonia. Ju Paulus pung ana bua dong barangkat lebe dolo, ko dong tunggu sang botong di kota Troas di laut pung sablá. Waktu orang Yahudi pung hari-hari bésar Paska* su lewat, botong dua nae kapal, ais balayar pi di kota Troas. Itu waktu, botong balayar lima hari. Waktu botong sampe di Troas, botong turun dari kapal. Ais botong katumu ulang deng tamán laen dong, ju botong tenga di situ satu minggu. Nyong Yutikus jato dari jandela di kota Troas 7Itu hari, kaná hari Minggu. Paulus su putus, bilang, “Sodara dong. Beso beta mau jalan tarús.” Jadi botong, orang parcaya samua, bakumpul ko mau bekin makan-makan. Tagal Paulus su mau jalan, jadi dia omong deng botong sampe tenga malam. 8Botong ada bakumpul di satu ruma pung lante tiga. Itu malam dong bakar lampu bam-banya. 9Itu waktu, ada satu nyong, nama Yutikus, yang dudu di jandela. Dia ju iko dengar sang Paulus. Ma lama-lama dia pung mata barát, ju dia tatidor sonu. Takuju sa, dia jato dari itu jandela. Ju dia mati memang. 10Ais Paulus turun, ju paló ame itu nyong. Ais dia omong, bilang, “Sonde usa taku. Dia idop.” 11-12Botong samua sanáng, tagal itu nyong idop. Ais dong bawa pulang sang dia pi dia pung ruma. Ju botong samua nae ulang pi lante atas, ko dudu makan sama-sama. Tarús Paulus sambung dia pung omong sampe pagi. Waktu matahari kaluar, ju botong minta parmisi, ko su mau barangkat. Dari kota Troas pi di kota Miletus 13Abis itu, botong ba'akór ko babagi jalan sampe botong bakatumu lai di satu kota, nama Asos. Ju botong nae kapal ko balayar pi di Asos. Ma Paulus jalan kaki sa pi sana. Jalan dari Korintus pi di Patara 14Waktu botong katumu sang Paulus di Asos, ju dia nae di atas kapal, abis botong balayar tarús pi di kota Metilene. 15Dari Metilene, botong balayar tarús. Ais dia pung beso, botong balayar deka-deka deng satu pulo, nama Kios. Dia pung lusa, botong mangada pi pulo Samos. Dia pung tula, ju botong sampe di kota Miletus. 16Ma Paulus su rindu ko capát-capát sampe di Yerusalem, ko dia bisa iko hari bésar Pentakosta di sana. Ais, dia sonde mau buang waktu ko jalan nae pi di kota Efesus, tagal dia su sonde ada waktu lai. Paulus ba'omong deng tua-tua Kristen di kota Efesus 17Jadi, di Miletus, Paulus kirim kabar kasi sang tua-tua Kristen di Efesus, ko dong datang bakatumu deng dia. 18Waktu dong datang sampe, ju Paulus kasi tau sang dong, bilang, “Sodara dong samua. Bosong su tau beta pung cara idop, mulai dari hari partama beta inja kaki di propinsi Asia, sampe sakarang. 19Bosong ju tau beta karjá banting tulang di teng-tenga bosong, ma beta sonde parná angka-angka diri. Dalam beta pung karjá ni, beta tumpa aer mata banya, deng pikol susa sonde sadiki. Beta ju dapa sangsara banya dari orang Yahudi dong pung niat jahat. 20Waktu beta ajar sang bosong, beta kasi kaluar samua yang bae, yang beta tau, kasi sang bosong. Deng beta ju ajar sang bosong di muka-muka. Beta ju pi di orang dong pung ruma satu-satu, ko kasi inga sang dong Tuhan pung mau. 21Beta ju kasi tau sang orang Yahudi, deng orang bukan Yahudi, bilang, dong musti barenti dari dong pung sala-sala dong, ko iko sang Tuhan Allah. Deng dong ju musti parcaya sang kotong pung Bos, andia Tuhan Yesus. 22Naa, beta mau kasi tau bagini: sakarang, beta ni, ada mau pi Yerusalem, tagal Tuhan pung Roh ada hela bawa sang beta ko pi sana. Beta iko sa, biar beta sonde tau nanti apa yang jadi deng beta di sana. 23Ma dari satu kota pi satu kota, Tuhan pung Roh yang Barisi su kasi tau lebe dolo sang beta, bilang, beta nanti maso bui deng pikol banya sangsara di sana. 24Beta su tau pasti bagitu, tagal Tuhan Yesus yang mua ini karjá di beta pung bahu, ko beta pi kasi tau Kabar Bae, bilang, Tuhan ada sayang sang kotong, deng Dia pung hati ju bae sang kotong. Kalo beta sonde iko Dia pung mau, ko bekin abis Dia pung karjá ni, beta rasa beta pung idop sonde ada guna apa-apa.a 25Sakarang beta tau, bilang, bosong su sonde akan lia sang beta lai. Andia, bosong yang beta su lama ajar so'al maso jadi Tuhan pung kelu tu. 26-28Tagal bagitu, dengar bae-bae. Beta su bekin abis beta pung karjá di bosong. Jadi sakarang, bosong sandiri yang musti karjá tarús. Kalo ada orang dari bosong yang sonde maso Tuhan pung kelu, na, bosong yang tanggong-jawab, ó! Te itu bukan beta pung sala. Inga bae-bae, ó! Beta su kasi tau memang Tuhan pung mau samua sang bosong. Sonde ada satu hal ju yang beta sambunyi sang bosong. Jadi bosong musti jaga bae-bae bosong pung idop sandiri, deng piara bae-bae samua orang yang Tuhan pung Roh yang Barisi ada suru bosong ko jaga. Jang lupa, bilang, Tuhan Yesus su mati ko bayar abis itu orang dong, deng Dia pung dara sandiri. Dia ju tunju sang bosong ko bosong lia sang dong, sama ke gambala piara dia pung domba dong. 29Jadi sakarang, beta kasi tenga sang bosong. Ma inga, é! Nanti ada orang datang ko ajar sambarang-sambarang di bosong pung teng-tenga. Dong maso sama ke anjing jahat yang maso pi dalam domba pung kandang. 30Ada orang putar-balek bagitu yang datang dari luar. Ma inga. Ada ju yang muncul dari bosong pung teng-tenga. Ju dong ajar sonde batúl sang bosong. Dong mau ko orang iko sang dong sa. Andia ko dong coba-coba hela orang ko jang iko sang Yesus lai. 31Tagal bagitu, bosong musti jaga diri bae-bae. Jang lupa, te beta su tenga sama-sama deng bosong sampe tiga taon. Beta ju kasi nasiat sang bosong siang-malam, deng sonde pikir beta pung cape. Beta pung aer mata su jato bam-banya, tagal bosong. 32Sakarang, kotong su mau bapisa. Jadi, beta sarakan sang bosong samua pi di Tuhan pung tangan, ko Dia piara sang bosong. Deng bosong musti pegang kuat-kuat samua yang beta su kasi tau sang bosong dari partama, so'al Tuhan pung hati bae. Tuhan ada pung kuasa ko bekin kuat sang bosong. Dia ju su janji ko kasi berkat sang Dia pung orang dong. Jadi, kalo bosong iko tarús sang Dia deng hati yang barisi, tantu bosong ju dapa Dia pung berkat. 33Waktu beta karjá di bosong pung teng-tenga, beta sonde kapingin ame bosong pung barang satu apa ju. Beta sonde minta coba bosong pung barang mas, ko perak, ko pakean, ko apa sa. 34Bosong ju tau, waktu beta tenga deng bosong, beta karjá banting tulang satenga mati ko biar beta bisa dapa idop. Bukan cuma buat beta sandiri sa, ma beta ju karjá ko kasi idop dong yang iko sang beta. 35Jadi, deng samua hal ni, beta su kasi tunju jalan ko bosong ju iko tolong orang-orang kasian yang sonde mampu dong. Inga bae-bae Tuhan Yesus pung omong, bilang, ‘Ada lebe bae kotong kasi, daripada kotong tarima.’” 36Paulus omong abis bagitu, ju dia tikam lutut, ais sambayang sama-sama deng dong, deng minta ko Tuhan jaga sang dong samua. 37-38Ju dong samua pung hati susa, tagal Paulus su omong, bilang, nanti dong su sonde bakatumu deng dia lai. Jadi, waktu dong su mau bapisa, ju dong paló-ciom sang Paulus, deng manangis maskakeduk. Abis, ju dong antar sang botong† pi di kapal. Paulus dong pi kambali di Yerusalem 211Abis bapamit deng tua-tua Kristen dari Efesus dong deng hati barát, ju botong nae kapal, ais balayar langsung pi di pulo Kos. Dia pung beso, ju botong balayar sampe di pulo Rodos. Dari situ, botong balayar tarús pi di kota pelabuan Patara. 2Di situ botong turun dari itu kapal. Abis, botong ganti kapal laen yang mau balayar pi di propinsi Fenisia deka deng Siria. Jadi botong nae itu kapal, ais langsung angka jangkar. 3Sonde lama, ju botong lia pulo Siprus di botong pung sablá kiri, ma botong lewat sa, ju balayar tarús sampe botong buang jangkar di kota Tirus di propinsi Siria. Di situ, dong mau kasi turun muatan dari itu kapal. Bongkar muatan dari kapal 4Tagal dong masi kasi turun muatan, ju botong turun ko pi cari orang parcaya dong. Dapa katumu sang dong, ais botong tenga deng dong sampe satu minggu. Orang di situ dong su dapa sein dari Tuhan pung Roh, ko larang sang Paulus, bilang, dia sonde usa pi di Yerusalem lai. 5Ma abis satu minggu, ju botong kambali pi di kapal. Orang parcaya dong samua, laki-laki parampuan, kici-bésar, tua-muda, dong antar sang botong sampe di pante. Di situ, botong samua tikam lutut ko sambayang sama-sama. 6Abis bapamit, tarús botong nae pi kapal, deng dong samua pulang. Dari Patara pi di Yerusalem 7Botong barangkat dari Tirus, ais botong singga di kota Ptolemais. Di situ, botong turun dari kapal, ju botong pi cari katumu deng orang parcaya dong. Botong dapa sang dong, jadi botong tenga deng dong satu hari. 8Dia pung beso, botong barangkat dari situ, ju botong sampe di kota Kaisarea. Di situ, botong pi manumpang di Filipus pung ruma. Dia tu, yang mula-mula bawa Tuhan Yesus pung Carita Bae di situ. Deng dia tu, satu dari itu tuju orang yang dong pili ame ko bagi makanan kasi mama-mama janda di Yerusalem.a 9Filipus ada pung ampa ana nona. Tuhan Allah ada pake sang dong, jadi jubir ko kasi tau Dia pung pasán dong. 10Waktu botong su tenga deng dong barapa hari, ju satu orang, nama Agabus, datang dari propinsi Yudea. Tuhan ada pake sang dia, jadi jubir ko kasi tau Tuhan pung pasán dong.b 11Dia datang langsung sang botong. Ais dia ame Paulus pung ika pinggang, ju ika dia pung kaki-tangan sandiri pake itu ika pinggang. Abis dia omong, bilang, “Tuhan pung Roh yang Barisi bilang bagini: ‘Ini ika pinggang pung tuan ni, nanti orang Yahudi dong ika rorobi ame sang dia bagini di Yerusalem. Abis dong sarakan sang dia pi di orang bukan Yahudi dong pung tangan.’” 12Dengar itu orang omong bagitu, ju botong samua minta sang Paulus deng paksa, ko dia jang pi di Yerusalem lai. Botong yang jadi dia pung ana bua deng orang-orang parcaya dari itu tampa, minta bagitu. 13Ma dia manyao, bilang, “Sonde! Akurang ko bosong manangis bagitu? Bosong su bekin beta pung hati jadi barát. Bagini! Ada orang yang memang sonde suka sang beta, tagal beta iko sang Tuhan Yesus. Ma biar dong ika rorobi sang beta, ko bunu bekin mati sang beta, ko bekin karmana ju, beta su siap tarima.” 14Waktu botong tau, bilang, Paulus sonde mau dengar sang botong lai, ju botong kasi biar sang dia, bilang, “Neu! Biar Tuhan pung mau sa yang jadi.” Paulus dong sampe di Yerusalem 15Su barapa hari botong tenga di Kaisarea ju, botong manyimpan botong pung barang-barang, abis botong barangkat pi di Yerusalem. 16Ada ju barapa orang parcaya dari Kaisarea yang iko sama-sama deng botong. Dong antar sang botong sampe di satu ruma, ko botong tidor manumpang di situ. Dia pung tuan ruma, nama, Manason. Dia dari pulo Siprus. Deng dia su lama iko sang Tuhan Yesus. 17Waktu botong sampe di Yerusalem, samua sodara orang parcaya dong sambut sang botong deng hati sanáng. Paulus dong pi lia sang Yakobis 18Dia pung beso, botong samua pi katumu deng Yakobis. Deng samua tua-tua Kristen ju ada bakumpul di situ. 19Botong bakasi hormat satu deng satu, ais Paulus carita panjang lebar samua yang Tuhan su bekin di mana-mana, kasi orang bukan Yahudi dong. Bilang, Tuhan Yesus su buka jalan ko dong parcaya sang Dia. Dia ju carita karmana Tuhan su pake sang dia deng dia pung tamán samua dalam ini karjá. 20Dengar abis Paulus pung carita tu, dong samua puji-puji sang Tuhan Allah. Abis, dong kasi tau sang Paulus, bilang, “Bu Paul! Asal bu tau sa, ada ribu-ribu orang Yahudi ju su parcaya sang Tuhan Yesus. Dong ju masi pegang karás itu atoran dong yang ba'i Musa kasi turun sang kotong. 21Ma ada orang yang su bawa-bawa mulu di sini, bilang, bu suka ajar sang orang Yahudi dong di tampa-tampa laen, bilang, dong sonde parlú iko lai ba'i Musa pung atoran agama dong. Dong ju lapor, bilang, bu su larang sang dong, ko sonde usa bekin iko adat sunat kasi dong pung ana laki-laki dong. Deng bu ju ada larang ko orang sarani dong sonde usa iko lai kotong orang Yahudi pung adat laen dong. 22Naa, inga, ó! Su tantu orang Yahudi dong nanti dengar, bilang, bu Paul su ada di sini. Deng orang-orang yang su dengar itu kabar angin dong, tantu dong mara. Jadi, kotong mau cari jalan kaluar karmana? 23Jadi, botong usul bagini: ada ampa orang dari botong yang su ika janji deng Tuhan. Sakarang, dong mau cukur bekin polik dong pung kapala, ko bekin tanda, bilang, dong su bekin iko abis dong pung janji. 24Naa, kalo bisa, bu Paul maso sama-sama deng dong pi di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Bu ju iko sang dong, ko bekin iko itu adat bekin barisi diri. Bu ju musti tanggong bayar dong pung ongkos bekin iko itu adat. Kalo bu bekin bagitu, nanti orang dong tau, bilang, bu masi pegang karás atoran agama Yahudi yang ba'i Musa kasi turun sang kotong. Deng dong ju nanti tau itu carita yang bilang, bu larang orang ko dong jang iko adat Yahudi tu, omong kosong samua!c 25Ma buat orang bukan Yahudi yang su parcaya sang Tuhan Yesus, kotong su kirim surat kasi sang dong. Kotong su kasi tau kotong pung putusan tempo hari tu, bilang, dong sonde parlú iko kotong pung atoran adat Yahudi samua. Yang dong musti inga ko bekin iko, andia: jang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki, ko, dong pung bini. Jang campor deng barang sosonggo, deng jang makan yang bekin sodara orang Yahudi dong noju sang bosong. Conto ke: jang makan daging sosonggo; jang makan dara; deng jang makan daging dari binatang yang mati taceke.”d 26Abis, Paulus tarima bae dong pung usul. Jadi, dia pung beso, dia deng itu ampa orang dong pi sama-sama di Ruma Sambayang Pusat, ju bekin barisi dong pung diri iko atoran agama Yahudi. Abis itu, Paulus kasi tau kapala agama di situ, bilang, masi barapa hari lai, baru dong bekin kalár dong pung janji. Te kalo itu waktu su abis, na, dong satu-satu musti kasi maso dong pung persembahan sang Tuhan. Paulus kaná tangkap di Ruma Sambayang Pusat 27-29Waktu mau amper abis tuju hari yang dong janji ko bekin abis itu adat, ada barapa orang Yahudi dari propinsi Asia yang dapa lia sang Paulus jalan pi dalam kota Yerusalem sama-sama deng dia pung tamán satu, nama Trofimus. Trofimus ni, asal dari kota Efesus, deng dia bukan orang Yahudi. Jadi, waktu dong lia Paulus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat, dong kira, dia ada bawa dia pung tamán Trofimus pi di situ ju. Padahal orang bukan Yahudi sonde bole maso pi di situ. Ju dong ame ini hal jadi alasan, ko bekin parkara. Jadi dong tusu-tusu orang di situ, ko tangkap ame sang Paulus. Deng dong batarea kasi tau orang di situ, bilang, “Wei! Orang Isra'el dong! Mari ko tolong sang botong dolo. Ini dia, orang yang maen ajar di mana-mana, bilang, angka buang sa, kotong pung adat Yahudi. Dia ju omong tar bae so'al Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat ni. Ais sakarang lai, dia maso ko mau bekin kamomos Tuhan pung tampa yang barisi ni!”e 30Dengar bagitu, ju satu kota Yerusalem pung isi dong pung hati panas mo mati. Ais orang banya dong lari pi makarubu di Ruma Sambayang Pusat. Ju dong tangkap ame sang Paulus, ais dong hela raroso kasi kaluar sang dia dari itu Ruma Sambayang. Ais ju, dong tutu memang pintu-pintu dong.* Dong tangkap sang Paulus 31Waktu dong batasibu ko mau bunu bekin mati sang dia, ju tantara Roma pung komandán di situ, dengar itu kaco-balo. 32Ju dia pange memang dia pung tantara, deng dong pung bos-bos dong, ko dong maso pi dalam orang banya yang batasibu dong. Waktu dong dapa lia tantara deng komandán bésar datang, ju dong barenti papoko sang Paulus. 33Ais ju, itu komandán tangkap sang Paulus, deng suru ko dong ika sang dia pake rante besi dua. Dong ika abis, ju dia tanya itu orang dong, bilang, “Ini orang ni, sapa? Dia ada bekin sala apa?” 34Ma dong sonde manyao deng satu suara. Ada yang bilang, “Dia su bekin bagini.” Ma ada yang bilang, “Dia su bekin bagitu.” Ais itu komandán jadi pusing. Dia sonde mangarti itu parkara pung ujung-pohon, tagal orang banya dong ada batarea rame-rame. Andia ko dia suru ko dong bawa Paulus pi di benteng. 35-36Tantara dong hela bawa Paulus, ma itu orang dong iko sama-sama, deng mangamok tamba lai. Waktu mau nae tangga, itu orang dong sarbú pi muka. Sampe tantara dong tarpaksa musti dorok sang Paulus, ko biar itu orang dong jang ru'i bekin ancor sang dia. Ju dong batarea karás-karás, bilang, “Bunu sang dia! Bunu sang dia!” Paulus minta bela diri di muka orang banya 37Waktu dong su mau maso pi dalam itu benteng, ju Paulus minta sang itu komandán pake bahasa Yunani, bilang, “Bapa! Beta bole omong sadiki, ko?” Dengar Paulus omong bagitu, ju komandán takuju, ais dia tanya, bilang, “Lu ju tau bahasa Yunani? Karmana ko lu bisa omong bahasa Yunani? 38Kalo bagitu, beta su sala kira. Beta pikir lu ni, itu orang Masir yang tempo hari tusu-tusu orang ko dong barontak. Abis, dia ame bawa ampa ribu orang yang pegang sanjata ko dong pi di tampa kosong. Ma lu ni, bukan dia, wuang?” 39Ju Paulus manyao, bilang, “Sonde, bapa! Beta ni, orang Yahudi. Beta pung mama barana sang beta di kota Tarsus, di propinsi Kilikia. Beta minta bapa kasi loos sang beta, ko beta bisa omong deng ini orang banya dong.” 40Itu komandán satuju. Ais Paulus badiri di atas tangga, deng angka dia pung tangan, ko minta dong diam, ko dia mau omong. Ais ju dia angka omong pake dong pung bahasa Aram sandiri. (Te di situ, orang Ibrani dong omong pake bahasa Aram).† Paulus bela diri 221Ju Paulus angka omong, bilang, “Bapa-bapa, deng sodara-sodara samua! Beta minta bosong dengar sang beta, ko beta mau bela diri.” 2Itu waktu orang banya dong dengar Paulus omong pake dong pung bahasa sandiri. Ju dong diam memang, ko mau dengar bae-bae dia pung omong tu. Tarús dia sambung, bilang, 3“Asal bosong samua tau, bilang, beta ni orang Yahudi. Mama barana sang beta di kota Tarsus, di propinsi Kilikia. Ma beta bésar di sini, di Yerusalem. Yang ajar sang beta, andia guru bésar di sini, nama Gamaliel. Dia ajar sang beta ba'i Musa pung atoran samua, sampe alus-alus. Beta ju rajin iko Tuhan Allah, sama ke bosong samua ni.a 4Tempo hari beta sonde barenti-barenti pi buru deng bekin susa sang itu orang dong yang iko Yesus pung Jalan Idop. Beta hela bawa sang dong, laki-laki deng parampuan, datang di Yerusalem sini, abis lempar kasi maso sang dong pi dalam bui. Itu waktu ada ju yang mati. 5Kotong pung kapala agama pung bos bésar, deng bos-bos laen yang urus parkara agama dong samua tau, bilang, apa yang beta omong ni memang batúl bagitu! Beta sonde omong kosong. Te dong tu yang kasi surat kuasa sang beta, ko pi tangkap ame sang orang dong yang ada iko sang Yesus, sampe di kota Damsik. Di sana, beta mau tangkap sang dong, abis mau hela bawa datang di Yerusalem. Beta pung maksud, biar ko orang yang putus parkara agama, yang nanti hukum sang dong.”b Paulus carita dia pung pangalaman (Utusan dong pung Carita 9:1-19,26:12-18) 6Ais Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Jadi, beta barangkat pi di Damsik, ko mau cari sang dong di sana. Kira-kira tenga hari, botong su amper sampe di kota. Tukuju sa, ada satu taráng bakilat dari langit senter pas sang beta. 7Tarús beta jato tabanting pi tana, ju beta dengar satu suara omong, bilang, ‘He, Saulus! Akurang ko lu bekin sangsara sang Beta bagini, é?’ 8Beta memang dengar itu suara, ma sonde dapa lia orang. Ju beta tanya, bilang, ‘Ko Bos yang omong ni, sapa?’ Ais, itu suara manyao, bilang, ‘Beta ni, Yesus, orang Nasaret, yang lu ada bekin sangsara sang Beta!’ 9Ma orang yang jalan batamán deng beta dong, dapa lia itu taráng, ma sonde dapa dengar itu suara. 10Ju beta manyao, bilang, ‘Kalo bagitu, beta musti bekin apa sakarang?’ Itu suara kasi tau, bilang, ‘Bangun suda, ko maso pi dalam kota. Nanti di situ, baru Beta kasi tau samua yang lu musti bekin.’ 11Dengar abis bagitu, ju beta bangun badiri. Ma beta su sonde bisa dapa lia apa-apa lai, tagal itu taráng pung tajam. Ju beta pung tamán dong pegang sang beta ko hela bawa maso sang beta pi di kota Damsik. 12Di situ ada satu orang, nama Ananias. Dia ni, satu orang yang hati lurus, deng dia ju pegang karás ba'i Musa pung atoran dong. Samua orang Yahudi yang tenga di itu kota suka sang dia, deng dong ju hormat sang dia. 13Dia datang cari beta, abis dia omong, bilang, ‘Bu Saul! Buka mata ko lia suda! Te bu pung mata su bae.’ Dia omong abis bagitu, tarús beta angka muka, ju beta bisa dapa lia sang dia. 14Abis itu, dia ajar sang beta, bilang, ‘Tuhan Allah, yang kotong pung nene-moyang dong sambayang sang Dia, sakarang su pili ame sang bu. Bu pung tugas, andia mangarti bae-bae Dia pung mau. Deng kanál sang Yesus tu, yang dari dolu, kotong subu-subu sang Dia, bilang, “Orang Barisi”. Sakarang, Tuhan su buka jalan ko bu dengar langsung dari Yesus. 15Dia sandiri yang su pili ame sang bu, ko pi jalan kasi tau orang di mana-mana, Dia pung Carita Bae. Bu musti kasi tau samua yang bu dapa lia deng mata kapala sandiri, deng samua yang bu dapa dengar dari Dia. 16Bu sonde usa tunggu lama-lama lai. Pi ko minta dong sarani sang bu, suda! Ko jadi tanda, bilang, bu su minta ko Tuhan Yesus hapus buang bu pung sala samua.’” Tuhan Allah suru Paulus bawa Kabar Bae kasi bangsa-bangsa bukan Yahudi 17Ju Paulus sambung dia pung omong, bilang, “Abis itu, ju beta pulang pi di Yerusalem. Satu hari, beta pi sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Waktu beta ada sambayang, Tuhan kasi lia sang beta, tingka ke mimpi. 18Beta lia sang Yesus. Ju Dia parenta sang beta, bilang, ‘Sakarang, lu musti jalan kasi tenga ini kota Yerusalem, suda! Te orang-orang di sini dong, sonde mau tarima apa yang lu ajar so'al Beta.’ 19Ma beta sonde tarima bae itu parenta, tagal dolu itu, kapala agama dong memang suka sang beta. Jadi, beta manyao, bilang, ‘Ma, bagini, Bos! Dong samua tau, bilang, tempo hari, beta yang maso-kaluar ruma sambayang di mana-mana, ko tangkap deng papoko orang-orang yang parcaya sang Bos. 20Dong ju tau, waktu dong lempar bekin mati Bos pung utusan, Stefanus, beta ada di situ, deng beta ju satuju. Waktu dong kumpul batu ko lempar sang dia, beta yang ator sang dong, deng jaga dong pung baju.’c 21Biar beta kasi inga bagitu, ma Yesus parenta ulang lai, bilang, ‘Sonde usa cari alasan macam-macam! Kasi tenga Yerusalem sakarang, ko lu pi suda! Te Beta mau suru sang lu, pi di tampa yang jao-jao dong, ko ajar orang-orang yang bukan Yahudi dong.’” 22Waktu itu orang banya dong dengar Paulus omong, bilang, Tuhan su suru sang dia pi di bangsa-bangsa laen, ju dong su sonde mau dengar lai sang dia. Dong samua mara, ais batarea rame-rame, bilang, “Jang dengar sang ini orang lai! Bunu sang dia sa! Dia sonde pantas idop lai.” Tantara dong bawa Paulus pi di benteng 23Dong batarea bagitu, ju dong buka buang dong pung baju, deng ra'u ame abu, ko buang pi atas, tagal dong su mara mo mati. 24Waktu komandán lia, bilang, itu orang dong su kaco lai bagitu, ju dia suru dia pung ana bua dong ko hela bawa sang Paulus maso pi dalam benteng. Ais komandán suru dong firuk sang dia, ko biar dia mau mangaku, bilang, dia ada bekin sala apa, sampe orang Yahudi dong mau bunu sang dia. 25Waktu dong ika sang Paulus ko mau firuk sang dia, ju dia bale tanya sang itu tantara, bilang, “Iko pamarenta Roma pung atoran, mana yang batúl? Kalo satu orang ada pung hak warga Roma, ais dia dapa parkara, bosong musti bekin karmana sang dia? Bosong papoko lebe dolo sang dia, ko, bosong pareksa lebe dolo?” Dong ika sang Paulus ko mau firuk sang dia 26Dengar bagitu, ju itu tantara capát-capát pi cari dia pung komandán. Ju dia lapor, bilang, “Bapa! Ini orang ni, ada pung hak warga Roma! Jadi, bapa mau bekin apa sang dia?” 27Dengar bagitu, ju itu komandán sandiri pi tanya langsung sang Paulus, bilang, “Bilang, lu ada pung hak warga Roma? Batúl, ko?” Ju Paulus manyao, bilang, “Memang batúl! Beta pegang itu hak.” 28Ais, itu komandán bilang, “Beta ju bagitu. Beta bayar talalu mahal, ko bisa dapa itu hak.” Ma Paulus manyao, bilang, “Kalo beta, na, beta sonde bayar apa-apa. Mulai dari mama barana sang beta, beta su pegang itu hak. Beta pung papa ju pegang itu hak.” 29Waktu dong dengar, bilang, Paulus ada pegang hak warga Roma, ju itu tantara dong ondor, deng dong sonde barani firuk deng pareksa sang dia lai. Itu komandán jadi taku, tagal dia su ika sang Paulus, deng tau, bilang, dia su langgar atoran. Paulus di tampa urus parkara agama Yahudi 30Dia pung beso, itu komandán masi mau cari tau parsís itu parkara pung akar karmana. Ais dia suru dia pung ana bua dong ko pi pange kapala agama Yahudi pung bos-bos deng samua orang bésar yang biasa urus parkara agama Yahudi ko dong bakumpul. Ju dia suru ko dong pi buka Paulus pung rante, ais bawa sang dia pi mangada itu orang dong samua. Sampe di situ, ju dong suru sang Paulus ko bela diri. Ais dia lia bae-bae sang itu orang dong samua, ju dia angka omong, bilang, “Sodara dong! Beta badiri di sini deng hati lurus. Tuhan Allah tau, bilang, mulai dari kici sampe sakarang, beta pung hati barisi.” 2Dengar Paulus omong bagitu, ju Ananias,* kapala agama Yahudi dong pung bos bésar, mara mo mati. Ju dia parenta orang-orang yang badiri deka sang Paulus, bilang, “Tampar dia pung mulu!” 3Ju Paulus balas sang Ananias, bilang, “Nanti Tuhan Allah tampar balas sang lu. Te lu memang manusia macam ke tiang yang baru kaná cet di luar, ma ane-ane su makan bekin hol dia pung dalam. Lu dudu di sini, ko bekin diri pura-pura suci. Abis, lu mau hukum sang beta iko kotong pung atoran adat. Ma lu sandiri langgar itu atoran waktu lu suru dong tampar sang beta.”a 4Dengar Paulus omong bagitu, ju itu orang di situ togor sang dia, bilang, “Hee! Lu sonde pantas omong bagitu sang kotong pung kapala agama dong pung bos bésar ni!” 5Ju Paulus manyao, bilang, “Batúl, ko? Kalo bagitu, beta minta ma'af, ko beta sonde tau, bilang, dia tu, kotong pung kapala agama dong pung bos bésar. Memang, Tuhan Allah su pake orang ko tulis, bilang, ‘Bosong sonde bole omong jahat sang bosong pung kapala dong.’”b 6-8Waktu Paulus lia itu orang yang dudu urus parkara agama, dia tau, bilang, dong ada tabagi jadi dua partei. Saparu iko partei Saduki, yang parcaya, bilang, orang mati sonde bisa idop lai. Dong ju parcaya, bilang, Tuhan pung ana bua di sorga, sonde ada. Deng roh ju sonde ada. Saparu lai iko partei Farisi yang parcaya, bilang, nanti Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati dong. Dong ju parcaya, bilang, ada roh, deng di sorga Tuhan ada pung ana bua dong. Ju Paulus omong deng suara karás, bilang, “Sodara dong! Asal bosong samua tau, bilang, beta ni, orang Farisi. Beta pung bapa, deng beta pung ba'i dong ju orang Farisi. Sakarang, bosong mau hukum sang beta, tagal beta parcaya, bilang, Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati.”c Waktu Paulus omong bagitu, ju itu orang Farisi deng orang Saduki dong mulai bakanjar, sampe dong su sonde bacocok lai. Ais ju dong tapica bagi dua. 9Jadi, itu orang dong batangkár sampe samua jadi kaco. Ais ju, ada barapa guru dari partei Farisi yang badiri ko bela sang Paulus, bilang, “Ini orang sonde sala! Sapa tau, mangkali ada roh, ko, mangkali ada Tuhan Allah pung ana bua dari sorga satu datang omong deng dia!” 10Itu guru dong su omong bagitu, ma dong pung bakanjar tamba hebat lai, sampe itu komandán mulai taku. Dia pikir, jang sampe dong karoyok kasi mati sang Paulus. Jadi dia suru dia pung ana bua dong turun ko hela bawa maso sang Paulus pi dalam benteng. 11Dia pung malam, ju Tuhan Yesus datang kasi tunju diri sang Paulus. Dia kasi kuat Paulus pung hati, bilang, “Paul! Lu jang taku, ó! Sakarang lu su omong so'al Beta di Yerusalem sini. Inga bae-bae! Nanti lu ju musti omong bagitu di Roma sana.” Orang dong basakongkol ko mau bunu sang Paulus 12-13Dia pung beso pagi, ada lebe dari ampa pulu orang Yahudi yang basakongkol ko mau kasi mati sang Paulus. Dong angka sumpa, bilang, “Botong sonde mau makan-minum, kalo botong balóm bunu sang Paulus.” 14Dong abis angka sumpa bagitu, ju dong pi lapor sang kapala agama Yahudi pung bos-bos deng tua-tua adat dong, bilang, “Bapa dong! Botong su sumpa, bilang, botong sonde akan makan-minum, kalo botong balóm bunu sang Paulus. 15Naa, botong pung mau bagini: bapa dong musti pi mangada sang komandán, ko minta sang dia bawa sang Paulus pi di tampa urus parkara agama. Bekin tingka ke bapa dong mau pareksa ulang dia pung parkara. Nanti botong tepa sang dong di tenga jalan, ko bunu sang dia.” 16Ma Paulus pung sodara parampuan pung ana laki-laki satu dapa dengar dong pung basakongkol bagitu, ais ju dia lari pi di benteng ko kasi tau sang Paulus. 17Dengar abis itu ana pung carita, ju Paulus pange ame satu parwira, bilang, “Ini, beta pung ana. Lu bawa sang dia capát-capát, pi di lu pung komandán. Ko dia mau kasi tau satu hal.” Ana datang lapor orang jahat pung basakongkol 18Ju itu parwira antar itu ana pi dia pung komandán. Dia lapor, bilang, “Pak! Paulus, yang kotong ada tahan tu, minta sang beta ko bawa ini ana datang mangada sang bapa. Dia ada mau kasi tau satu hal pantíng.” 19Ais komandán hela bawa itu ana pi di satu tampa ko dong dua sandiri. Ju dia tanya, bilang, “Lu mau kasi tau apa sang beta?” 20Ju itu ana kasi tau, bilang, “Ada barapa orang Yahudi dong yang su basakongkol ko mau bunu sang om Paul. Dong mau datang minta sang bapa, ko beso, na, bapa antar sang Paulus pi di tampa urus parkara agama. Bilang, dong pura-pura mau pareksa lebe alus om pung parkara. 21Ma bapa jang iko dong pung mau. Te nanti ada lebe dari ampa pulu orang yang mau tepa bapa pung rombongan di jalan, ko dong mau bunu sang om Paul. Tagal dong samua su sumpa, bilang, dong sonde mau makan-minum, kalo dong balóm bunu sang om Paul. Sakarang dong samua su siap. Dong cuma tunggu bapa manyao, bilang, apa.” 22Dengar itu ana pung carita, ju itu komandán bilang sang dia, “Lu jang kasi tau sapa-sapa, bilang, lu ada datang kasi tau ini hal sang beta.” Omong abis bagitu, ju dia suru itu ana pulang suda. Dong antar sang Paulus pi di gubernor Feliks di kota Kaisarea 23Abis ju, itu komandán pange parwira dua orang. Dia kasi parenta sang dong, bilang, “Siap tantara biasa dua ratus orang; deng tantara nae kuda tuju pulu orang; deng tantara yang bawa tombak, dua ratus orang. Bosong barangkat memang ini malam jam sambilan, pi di kota Kaisarea. 24Bosong ju sadia satu kuda kasi Paulus. Bosong musti antar bawa sang dia deng bae-bae sampe di gubernor Feliks.” 25Abis itu, dia tulis surat kasi sang gubernor Feliks, bilang, bagini: 26“Bapa gubernor Feliks yang beta hormat. Salam dari beta, Klaudius Lisias. 27Orang yang sakarang beta kirim datang ni, dia pung nama Paulus. Orang Yahudi dong su pegang ame sang dia, deng su amper bunu sang dia. Itu waktu, beta pung ana bua dong pi hela kasi kaluar sang dia dari orang Yahudi dong pung tangan. Abis, beta dapa tau, bilang, dia ada pegang hak warga Roma. 28Beta mau cari tau, akurang ko orang Yahudi dong mau bunu sang dia. Andia ko beta bawa sang dia pi di orang Yahudi dong pung tampa urus parkara agama. 29Ma dong sonde dapa dia pung sala apa-apa. Ko memang dia sonde bekin jahat apa-apa. Jadi ini orang sonde bisa maso bui, deng sonde pantas kaná hukum mati ju. Padahal, itu orang-orang di tampa urus parkara agama dong ada babakalai, tagal dong pung ajaran agama sonde bacocok. Jadi beta bawa kambali ini orang pi di benteng. 30Ma dia pung beso, beta dengar, bilang, ada orang Yahudi yang su basakongkol ko mau bunu sang dia. Jadi beta yang langsung kasi parenta ko antar ini orang pi di bapa. Beta ju kasi tau itu orang Yahudi dong yang mau bekin parkara lawan ini orang, ko dong datang mangada sang bapa. Biar bapa sandiri yang dengar dong mau tudu kasi sala apa sang dia. Beta pung surat, bagitu sa. Makasi!” 31Ais, itu tantara dong samua su siap ko kasi jalan komandán pung parenta. Itu malam, ju dong langsung antar bawa sang Paulus sampe di satu kota, nama Antipatris. 32Dia pung beso, tantara nae kuda dong antar sang Paulus tarús sampe di kota Kaisarea. Ma tantara yang laen dong, pulang pi Yerusalem. 33Waktu dong sampe di Kaisarea, ju dong antar bawa itu surat kasi sang gubernor. Deng dong sarakan sang Paulus pi dia pung tangan. 34Baca abis itu surat, ju gubernor tanya sang Paulus, bilang, “Lu orang mana?” Ais Paulus manyao, bilang, “Beta ni, orang dari propinsi Kilikia, bapa.” 35Dengar Paulus bilang bagitu, ju gubernor tau, bilang, dia memang ada pegang hak warga Roma. Abis dia omong, bilang, “Beta yang pegang parenta di sini. Jadi beta sandiri yang nanti urus lu pung parkara ni. Ma kotong musti tunggu itu orang-orang yang mau baparkara deng lu datang sampe di sini, baru beta pareksa lu pung parkara.” Ais ju dia suru tantara dong tahan sang Paulus di dong pung tampa, di dalam kompleks gubernor pung ruma jabatan, yang dolu raja Herodes kasi badiri. Orang Yahudi dong datang baparkara deng Paulus di Kaisarea 241Lewat lima hari ju, orang-orang Yahudi yang mau baparkara deng Paulus datang sampe di kota Kaisarea. Di itu rombongan ada Ananias, andia kapala agama Yahudi pung bos bésar. Bos-bos laen dong ju ada iko. Dong ju datang deng satu orang laen, nama Tertulus. Dia tu, pintar omong. Andia ko dong pake sang dia jadi dong pung jubir ko lawan sang Paulus. 2-3Waktu orang dong samua su bakumpul di tampa urus parkara, ju gubernor suru bawa maso sang Paulus. Ais Tertulus bangun badiri, ko mau omong kasi jato sang Paulus. Dia kasi hormat sang gubernor, ais dia angka omong, bilang, “Bapa gubernor yang beta hormat! Su bagini lama ni, mulai dari bapa pegang parenta di sini, bapa su tau lebe dolo apa yang bae kasi sang botong. Ais bapa ju su bekin bae banya hal, sampe botong orang Yahudi su bisa idop aman, sanáng, deng tanáng. Jadi, botong mau pake ini waktu ko minta tarima kasi bam-banya sang bapa gubernor. Ko sapa lai yang bisa bekin bae bagitu banya di mana-mana sama ke bapa. 4Ma biar beta sonde usa pake waktu talalu banya, beta omong langsung di dia pung isi sa. Jadi, beta minta bapa dengar bae-bae hal-hal yang beta mau kasi tau so'al Paulus ni. 5Bagini, bapa. Buat botong orang Yahudi, Paulus ni, sama ke satu panyaki yang pinda dari satu tampa pi tampa laen. Dia suka lawan botong pung agama, deng tukang bekin kaco botong pung adat di mana-mana. Di mana sa dia pi, pasti orang Yahudi dong baparkara satu deng satu. Dia ni, satu kapala tukang propaganda dari partei agama yang iko satu orang dari Nasaret, yang botong bilang ‘partei Nasarani’. Ma apa yang dong ajar tu, batasala bésar deng apa yang botong pung agama ajar. 6Ini orang su coba mau bekin kamomos botong pung Ruma Sambayang Pusat yang barisi tu, deng dia bawa orang kafir pi di dalam. Andia ko botong tangkap sang dia. [Iko botong pung mau, botong mau hukum sang dia pake botong pung atoran sandiri. 7Ma komandán Lisias datang rampas ame sang dia dari botong pung tangan. 8Ais dia parenta, bilang, kalo ada yang mau baparkara deng Paulus, na, dong musti datang mangada sang bapa di Kaisarea. Dia pung maksud, biar ko gubernor urus langsung ini parkara].* Jadi sakarang, botong datang di sini, ko bapa pareksa ini parkara. Nanti bapa sandiri dapa tau, bilang, samua yang botong omong ni, memang batúl. Bagitu sa. Makasi, bapa.” 9Tertulus omong abis bagitu, ju orang Yahudi laen dong sokong dia pung omong, bilang, “Batúl, bapa! Memang bagitu.” Paulus bela diri di muka Feliks 10Ais gubernor kasi sein ko Paulus mulai omong, bilang, “Sakarang, beta kasi loos sang lu ko bela diri.” Ais Paulus badiri, ju dia angka omong, bilang, “Bapa gubernor! Bapa su parenta di botong pung propinsi ni, su bagini lama. Jadi, bapa su mangarti batúl botong orang Yahudi pung dudu-badiri di sini. Tagal itu, beta sonde taku bela diri di bapa pung muka. 11Kira-kira dua blas hari yang su lewat ni, beta ada pi di Yerusalem ko sambayang di Ruma Sambayang Pusat. Bapa bisa tanya sa deng orang-orang yang ada iko sambayang itu waktu. 12Di Ruma Sambayang Pusat tu, beta sonde basambung mulu deng sapa-sapa. Deng di ruma sambayang laen dong, beta sonde kumpul orang ko bekin kaco. Bagitu ju di Yerusalem, beta sonde bekin onar apa-apa. 13Ma sakarang, ini orang dong mau kasi jato sang beta. Apa yang dong omong tadi tu, ju sonde ada pung bukti apa-apa. 14Bagini, bapa gubernor. Beta musti mangaku sang bapa satu hal. Beta ada iko satu partei baru yang orang kasi nama, bilang, ‘Tuhan Yesus pung Jalan Idop’. Beta sambayang sang Tuhan Allah, sama deng beta pung nene-moyang dong sambayang sang Dia. Beta ju iko ba'i Musa pung atoran dong samua, deng parcaya batúl apa yang Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu dong su tulis kasi tenga sang botong. 15Beta ada harap sang Tuhan Allah sama ke ini orang dong ju, yang sakarang ada badiri di sini ko lawan sang beta. Botong parcaya, bilang, nanti Tuhan Allah kasi idop orang mati: orang bae ko, orang jahat ko, sama sa. 16Andia ko beta salalu usaha deng karás ko biar beta bisa idop deng hati lurus di Tuhan Allah deng manusia pung muka. Deng bagitu, sonde ada orang yang bisa bekin jato sang beta. 17Beta ada karjá barapa taon di luar tana Isra'el, baru beta pulang pi di Yerusalem. Waktu beta datang, beta ada bawa doi yang orang dong ada kumpul kasi, ko bantu botong pung orang-orang yang idop susa. Abis, beta ju pi di Ruma Sambayang Pusat ko mau sambayang, deng mau kasi korban macam-macam sang Tuhan Allah di situ. 18Waktu beta ada bekin barisi diri di Ruma Sambayang Pusat iko botong pung atoran adat, ju dong datang ko mau tangkap sang beta. Ma itu waktu, sonde ada orang banya di situ, deng sonde ada yang bekin kaco apa-apa ju!a 19Yang ada, cuma barapa orang Yahudi yang datang dari propinsi Asia ko mau sambayang ju di situ. Jadi, kalo memang dong ada so'al deng beta, na, dong tu, yang musti bekin parkara deng beta di sini. Bukan ini bapa-bapa dong! 20Ma itu orang dong sonde datang. Jadi, Bapa tanya coba sang ini orang dong, beta pung sala apa? Tempo hari, waktu dong pareksa sang beta di tampa urus parkara agama, dong sonde dapa beta pung sala satu ju. Bapa tanya sang dong sa! 21Cuma mangkali ada satu hal sa, bapa, yang bekin dong kaco, deng sonde sanáng sang beta. Waktu beta omong deng suara karás, bilang, ‘Bosong mau hukum sang beta, tagal beta parcaya, bilang, Tuhan Allah bisa kasi idop orang mati!’”b 22Paulus omong bagitu, ma tagal gubernor Feliks ju su tau banya, so'al ‘Tuhan Yesus pung Jalan Idop’, ju dia tutu sidang, bilang, “Bagini! Beta mau pange sang komandán Lisias, ko dengar dia pung carita dolo. Kalo beta su omong abis deng dia, baru beta bisa putus ini parkara.” 23Ais dia suru parwira satu ko pi tahan sang Paulus. Ma dia parenta ko kasi sadiki bebas sang dia, deng jang larang dia pung tamán dong ko datang layani sang dia. Paulus omong deng Feliks deng dia pung bini Drusila 24Gubernor Feliks pung bini, orang Yahudi, nama Drusila. Su lewat barapa hari, ju dia cari kans, ko dia deng dia pung bini mau omong-omong deng Paulus. Jadi, dia suru bawa sang Paulus ko mangada sang dong dua. Ju Paulus kasi tau sang dong, jalan karmana ko orang dapa parcaya sang Yesus Kristus, andia Orang yang Tuhan su janji memang dari dolu. 25Dia ju kasi tau jalan karmana ko orang dapa idop lurus, deng karmana ko orang bisa jaga diri ko jang bekin sala. Dia ju kasi tau, bilang, nanti Tuhan Allah mau hukum sang samua orang. Waktu Feliks dengar bagitu, ju dia taku satenga mati. Ais dia bilang sang Paulus, “Paulus. Su cukup. Sampe di sini sa, suda! Nanti kalo ada waktu, beta pange sang lu lai.” 26Itu waktu, Feliks ada cari-cari salák ko Paulus sogok sang dia deng doi, ko dia lapás sang dia. Ais dia maen pange Paulus ko omong-omong deng dia tarús. 27Ma di sablá laen, gubernor Feliks ju ada ame hati sang orang Yahudi pung bos-bos dong. Andia ko dia sonde putus capát Paulus pung parkara. Dia kasi tenga itu parkara tarendam sampe dua taon. Abis itu, ada gubernor baru yang datang ganti sang Feliks. Dia pung nama Porkius Festus. Ma dong ju masi tahan tarús sang Paulus. Gubernor Festus pareksa Paulus pung parkara 251Itu waktu, gubernor baru, Festus, pinda pi di Kaisarea ko mau mulai kasi jalan parenta. Dia cuma tenga tiga hari sa di situ, ais dia barangkat tarús pi di Yerusalem. 2Di situ, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng bos-bos laen dong datang katumu ko bakanál deng gubernor baru. Dong ju angka Paulus pung parkara dalam dong pung omong. 3Dong ju minta, kalo bisa, na, gubernor suru dia pung orang dong ko bawa pulang sang Paulus datang di Yerusalem. Padahal, dong su basakongkol ko mau bunu sang Paulus di tenga jalan. 4Ma gubernor manyao, bilang, “Bapa-bapa dong. Bagini. Biar ko dong tahan sang dia di Kaisarea dolu. Te beta ju mau pulang capát-capát pi di sana. 5Jadi, kalo ada dari bosong yang dapa kuasa ko urus ini parkara, na, dong bole pi sama-sama deng beta di Kaisarea. Kalo memang ini orang ada bekin sala apa-apa, na, bosong bole bekin parkara deng dia di sana sa.” 6-7Ais itu, Festus tenga kira-kira sapulu hari di Yerusalem, baru dia pulang pi di Kaisarea. Itu waktu, ada barapa orang Yahudi yang iko sang dia, sampe di sana. Dia pung beso, ju gubernor buka itu parkara. Dia suru dong bawa maso sang Paulus ko mangada sang dia. Waktu Paulus maso di situ, ju itu orang Yahudi dong badiri kuliling sang dia, ais dong mulai lempar sala macam-macam sang dia. Ma dong sonde bisa kasi tunju satu bukti ju. 8Ais ju Paulus bela diri, bilang, “Bapa gubernor. Beta sonde parná bekin jahat apa-apa. Beta ju sonde bekin hal-hal yang lawan botong pung agama Yahudi pung atoran. Beta sonde bekin kamomos Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. Deng beta ju sonde bekin apa-apa yang lawan pamarenta Roma pung atoran.” 9Ma gubernor mau cari muka deng ame hati sang orang Yahudi dong. Andia ko dia tanya sang Paulus, bilang, “Lu pikir karmana? Lu satuju, ko sonde, kalo beta urus lu pung parkara ni di Yerusalem?” 10Dengar gubernor tanya bagitu, ju Paulus manyao, bilang, “Bapa gubernor. Beta ni, warga Roma. Deng sakarang ni, beta ada badiri di muka bapa gubernor dari pamarenta Roma yang ada pung hak ko urus beta pung parkara iko dia pung atoran. Jadi, beta sonde mau pi di Yerusalem, ko putus beta pung parkara di sana. Bapa sandiri su tau, bilang, beta sonde bekin sala apa-apa, lawan ini orang Yahudi dong. 11Jadi, kalo memang beta ada bekin sala apa-apa, yang pantas kaná hukum mati, beta tarima. Ma kalo apa yang dong omong tu, sonde batúl, iko atoran Roma, sonde ada yang bisa sarakan sang beta pi di ini orang dong pung tangan. Dong cuma cari-cari jalan, ko mau bunu sang beta deng parcuma sa. Jadi sakarang, iko beta pung hak, beta minta nae banding pi di raja bésar Keser, di pusat, di kota Roma. Biar dia sandiri yang putus langsung ini parkara!” 12Dengar Paulus minta bagitu, ju gubernor barunding deng dia pung tamán yang iko urus itu parkara. Ais itu, dia kasi tau sang Paulus, bilang, “Tagal lu su minta nae banding pi di Keser, jadi lu musti pi di kota Roma.” Abis omong bagitu, ju gubernor kasi bubar itu sidang. Festus minta nasiat sang raja Agripa so'al Paulus 13Abis itu, orang Yahudi pung raja, nama Agripa,* deng dia pung adi parampuan, nama Bernike, datang di Kaisarea. Dong dua mau kasi hormat sang gubernor baru. 14Dong manumpang barapa hari deng gubernor Festus. Satu kali, Festus carita Paulus pung parkara kasi sang dong dua. Dia bilang, “Bapa raja! Di Kaisarea sini, botong ada tahan satu orang, nama Paulus. Dolu, gubernor lama sonde sampat putus dia pung parkara. 15Baru-baru ni, waktu beta ada di Yerusalem, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng tua-tua adat dong, datang lapor Paulus pung sala. Ais dong minta sang beta ko hukum sang dia. 16Ma beta kasi tau sang dong, bilang, ‘Iko pamarenta Roma pung atoran, beta musti pareksa dolo itu parkara, baru kasi turun dia pung hukuman. Orang yang baparkara dong musti bamangada dolo. Beta mau dengar bosong kasi sala apa sang dia. Deng dia ju musti dapa kans ko bela diri. Baru beta bisa putus itu parkara, deng kasi jato hukum apa sang dia.’ 17Ais waktu beta kambali datang di Kaisarea, ada barapa orang Yahudi yang iko datang di sini. Dia pung beso, ju beta buka memang itu parkara. Beta suru dong bawa sang Paulus datang mangada sang beta, ko biar beta bisa dengar ini parkara pung dudu-badiri. 18Ais itu, orang Yahudi dong badiri ko mulai kasi tunju Paulus pung sala-sala dong. Ma apa yang dong kasi tunju sang beta tu, sonde sama barát deng apa yang beta su kira. 19Dong cuma sonde bacocok so'al dong pung agama sandiri. Deng dong bakanjar lawan sang Paulus so'al satu Orang, nama Yesus. Iko itu orang Yahudi dong, Yesus tu, su mati. Ma Paulus bakincang, bilang, Yesus tu, su idop ulang. 20Dong bakanjar bagitu, ma tagal beta orang baru, jadi beta sonde tau mau putus parkara agama ni, karmana. Andia ko beta tanya sang Paulus, bilang, ‘Karmana kalo beta pareksa lu pung parkara ini di Yerusalem sa?’ 21Ma dia sonde mau. Jadi, dia minta nae banding pi sang keser di pusat. Andia ko beta tahan tarús sang dia, sampe beta dapa sampat ko kirim sang dia pi Roma.” 22Dengar Festus pung carita bagitu, ju raja Agripa bilang, “Kalo bisa, beta mau dengar langsung dari itu orang sandiri.” Ju Festus manyao, bilang, “Bisa! Nanti beta ator ko beso, bapa bisa dengar sandiri dari itu orang.” Raja Agripa mau dengar Paulus pung omong 23Dia pung beso, gubernor Festus ator ko raja Agripa bisa dengar Paulus omong. Dia ator ko banya orang ju bisa dengar sang Paulus. Andia: komandán-komandán tantara, deng orang-orang bésar dari kota Kaisarea. Abis, raja Agripa deng Bernike maso datang deng bastél pake pakean raja-raja. Ju orang dong samua kasi hormat sang dong dua. Waktu dong samua su bakumpul, ju gubernor suru bawa maso sang Paulus. Paulus di muka orang-orang bésar dong 24Ju dong bawa maso sang Paulus. Ais gubernor angka omong, bilang, “Raja Agripa, bapa-bapa, deng tamu dong samua yang beta hormat. Ini orang ni, dia pung nama Paulus. Ada barapa kapala orang Yahudi yang angka parkara deng dia. Ais, ada yang datang sang beta, bae di Yerusalem, bae di sini, ko mau paksa sang beta, bilang, ini orang ni, sonde pantas idop lai. 25Andia ko beta pareksa sang dia, ma beta sonde dapa dia pung sala yang pas deng hukum mati. Ma tagal dia sandiri su minta nae banding pi di pusat, andia ko mau tar mau, beta musti kirim sa sang dia pi di Roma. 26-27Kalo beta kirim sang dia, tantu beta musti tulis satu surat pangantar. Ma sakarang, beta musti tulis apa, kasi sang raja bésar? Andia ko beta kumpul bapa dong samua, ko dengar sang dia. Abis dengar sang dia, beta harap bapa raja Agripa bisa kasi nasiat sang beta, ko biar beta bisa tulis hal yang maso akal kasi sang raja bésar tu. Beta rasa sonde enak, kalo beta kirim ini parkara pi sang keser, ma sonde kasi tau ini orang pung sala apa. Beta pung omong bagitu sa. Makasi.” Paulus bela diri di muka raja Agripa 261Ais ju, raja Agripa suru sang Paulus, bilang, “Sakarang, lu bisa bela lu pung diri. Botong samua su siap ko mau dengar sang lu.” Paulus kasi sein deng dia pung tangan, ais dia omong, bilang, 2“Bapa raja Agripa yang beta hormat. Beta rasa ontong, tagal bapa kasi loos sang beta ko bole carita kasi sang bapa dong, samua hal yang orang Yahudi ada tudu sang beta. 3Beta tau, bilang, bapa mangarti batúl kotong orang Yahudi pung adat, deng kotong pung so'al mati-idop. Jadi, beta minta bapa dengar bae-bae sang beta. 4Mulai dari kici, dong su ajar sang beta ko idop iko kotong orang Yahudi pung adat. Mula-mula beta dapa ajar di beta pung kampong; ais beta datang ko sakola tamba lai di Yerusalem. Orang Yahudi yang ada di Yerusalem dong, tau beta pung jalan idop, deng dong kanál batúl sang beta. 5Kalo bos-bos agama dong mau, dong bisa carita, bilang, dong su kanál sang beta dari dolu. Ko beta ni, ju maso partei agama Farisi. Samua orang tau, bilang, botong orang Farisi ni, yang paling karás iko orang Yahudi pung atoran agama samua.a 6-8Beta, deng orang Isra'el dari 12 suku samua, ada tunggu-tunggu ko Tuhan Allah bekin iko Dia pung janji. Itu janji tu, Dia su kasi tau sang kotong pung nene-moyang dari dolu kala. Jadi sampe sakarang ni, kotong samua sambayang siang-malam, ko biar Tuhan pung janji tu, jadi suda. Itu janji pung isi, bilang, nanti Dia kasi idop orang yang su mati dong. Bapa raja Agripa yang beta hormat. Tagal beta parcaya, bilang, nanti Tuhan kasi idop orang mati, andia ko dong bekin parkara deng beta. Beta mau tanya: akurang ko ada dari bosong yang sonde mau parcaya, bilang, Tuhan Allah mampu kasi idop orang yang su mati? Tantu Dia mampu! 9Dolu memang beta bekin apa sa, ko malawan deng karás samua orang yang iko sang Yesus, orang Nasaret. 10-11Itu waktu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kasi kuasa sang beta, ko beta pi bekin susa sang Yesus pung orang dong di mana-mana. Beta tangkap sang dong, ais beta hela bawa datang di Yerusalem, ko buang kasi maso sang dong pi dalam bui. Beta ju iko putus ko kasi hukum mati sang dong saparu. Beta ju maso pi dalam ruma-ruma sambayang, ko bekin sangsara sang dong. Ais beta mau paksa sang dong ko manyangkal sang Yesus. Banya kali, beta pi buru sang dong deng hati panas. Asal beta dengar itu orang yang parcaya sang Yesus dong ada di mana sa, biar sampe di luar negrí, ju beta pi buru sang dong!”b Paulus carita ulang dia pung pangalaman (Utusan dong pung Carita 9:1-19,22:6-16) 12Paulus omong sambung, bilang, “Satu kali, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kasi surat kuasa sang beta ko pi buru sang Yesus pung orang dong di kota Damsik. Ais beta pi. 13Bapa raja Agripa! Waktu botong masi ada di tenga jalan, kira-kira tenga hari, takuju sa, ada satu taráng dari langit yang tajam mo mati, datang senter kaná sang beta deng beta pung tamán dong. 14Botong samua jato tabanting pi di tana, tagal itu taráng pung tajam. Ais beta dengar satu suara omong deng beta, pake bahasa Aram,* bilang, ‘We, Saul! Akurang ko lu maen bekin sangsara sang Beta tarús-tarús? Susa sakali kalo lu maen malawan tarús Beta pung mau.’ 15Beta dengar itu suara, ma sonde dapa lia dia pung orang. Jadi beta tanya, bilang, ‘Bos yang omong ni, sapa, é?’ Ais itu suara manyao sang beta, bilang, ‘Beta ni, Yesus, yang lu maen bekin sangsara tarús. 16Saul! Bangun suda! Beta kasi tunju diri sang lu ni, ko lu jadi Beta pung orang parcaya. Lu musti pi kasi tau orang dong samua, apa yang lu su lia dari Beta ini hari. Nanti Beta kasi tunju tamba sang lu lai, hal-hal yang baru, ko lu bisa pi kasi tau sang orang dong samua. 17Nanti lu dapa susa macam-macam. Ma Beta jaga sang lu dari orang-orang yang mau bekin susa sang lu, bae dari orang Yahudi, bae dari orang laen dong. Batúl! Beta utus sang lu pi di orang-orang yang bukan Yahudi dong. 18Lu pi buka dong pung mata, ko biar dong mangarti, deng idop dalam taráng. Ais dong kasi tenga dong pung jalan idop yang bengko-bengko dong. Deng lu ju musti kasi tunju sang dong jalan idop yang lurus. Lu kasi lapás sang dong dari setan dong pung bos bésar pung kuasa, ais bawa sang dong pi di Tuhan Allah. Deng bagitu, Tuhan Allah hapus buang dong pung sala samua. Dong ju jadi Tuhan pung orang, sama-sama deng orang laen yang Tuhan su pili ame, tagal dong parcaya sang Beta. Itu sa yang Beta mau kasi tau sang lu, Saul.’” Paulus kasi tau dia pung karjá 19Paulus omong sambung, bilang, “Jadi, bapa raja. Tugas yang beta tarima langsung dari sorga tu, beta kasi jalan sang dia. Sampe sakarang, beta masi karjá tarús, sonde ondor sadiki ju. 20Partama beta kasi tau Yesus pung Jalan Idop sang orang Yahudi dong yang ada di Damsik. Ais itu, beta datang kasi tau sang orang Yahudi yang ada di Yerusalem, deng di propinsi Yudea samua. Abis itu, ju beta jalan kuliling pi di orang bukan Yahudi pung negrí-negrí dong. Beta omong tarús-taráng sang dong samua, ko dong kasi tenga dong pung jalan idop yang sala, deng sarakan dong pung diri sang Tuhan Allah. Dong ju musti bekin yang bae dalam dong pung idop kasi orang laen, ko jadi tanda, bilang, dong su jadi orang baru dalam Tuhan.c 21Tagal beta karjá bagitu, ju orang Yahudi dong tangkap sang beta di Ruma Sambayang Pusat di Yerusalem. Dong ju mau bunu sang beta. 22Ma Tuhan Allah tolong sang beta. Andia ko beta masi idop sampe sakarang. Tagal itu, beta bisa badiri di sini, ko carita kasi samua orang, kici-bésar, so'al Yesus pung Jalan Idop. Apa yang beta bilang ni, samua cocok deng apa yang ba'i Musa deng Tuhan pung jubir-jubir dolu dong su ajar. 23Dong ajar so'al Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji mau kirim datang. Bilang, Dia musti pikol sangsara, ais Dia mati, ma abis, Dia tu jadi orang partama yang Tuhan Allah kasi idop kambali. Dia yang nanti kasi taráng sang orang Yahudi dong, deng bangsa-bangsa laen di bumi.”d 24Paulus masi omong ko kasi tau dia pung karjá, ju Festus langsung potong dia pung omong deng suara karás, bilang, “He, Paulus! Lu su gila mangkali. Lu tau talalu banya, sampe bekin lu pung otak miring.” 25Ma Paulus manyao, bilang, “Bapa gubernor yang beta hormat. Beta sonde gila. Samua yang beta kasi tau ni, memang batúl. Beta sonde karang-karang. 26Bapa raja Agripa sandiri tau batúl, apa yang beta bilang ni. Andia ko beta barani bicara tarús-taráng. Beta parcaya, bilang, bapa raja su dengar ini hal samua, tagal apa yang su jadi tu, sonde jadi di tampa sunyi. Bilang, Yesus yang mati tu, su idop kambali. Samua orang ju su tau itu hal. 27Dari dolu kala, Tuhan Allah pung jubir dong su kasi tau memang ini hal. Beta barani bataru, bilang, bapa raja ju parcaya itu jubir dong pung omong, wuang?” 28Raja Agripa langsung potong dia pung omong, bilang, “We! Paulus! Sonde lama lai, lu su mau bekin sang beta jadi orang Kristen!” 29Ma Paulus manyao sang raja, bilang, “Bagini, bapa. Beta sambayang sang Tuhan Allah, ko biar capát, ko lama, bukan cuma bapa raja sa, ma samua orang yang ini hari ada dengar beta pung omong ni, bisa jadi sama ke beta, andia Yesus pung orang dong! Ma asal bapa dong jang jadi orang yang kaná tahan sama ke beta ni.” 30Paulus omong abis bagitu, ju raja Agripa, deng dia pung adi Bernike, deng gubernor Festus, deng samua orang bésar-bésar dong, bangun badiri, ko pulang. 31Waktu dong jalan kaluar, itu orang dong ba'omong, bilang, “Ini orang sonde bekin apa-apa yang pantas deng hukum mati, ko, kasi maso sang dia pi dalam bui!” 32Ais raja Agripa kasi tau sang gubernor Festus, bilang, “Sayang sakali. Ini orang su minta nae banding pi di pusat di Roma. Kalo sonde, ini parkara su bisa abis, deng su bisa lapás sang dia.” Dong bawa sang Paulus pi di Roma 271Abis itu, gubernor Festus putus ko kirim sang Paulus pi mangada sang raja bésar di Roma, ko putus dia pung parkara di sana. Ais dia sarakan sang Paulus, deng barapa orang bui laen dong, pi di satu komandán tantara, nama Yulius, ko antar sang dong pi di propinsi Italia. Yulius tu, satu komandán dari tantara yang jaga sang Keser. 2Itu waktu, beta (andia Lukas) pi iko antar sang Paulus. Ais masi ada satu sodara lai, orang Makedonia dari kota Tesalonika, nama Aristarkus, ju pi iko. Botong samua nae satu kapal yang datang dari kota Adramitium. Iko rancana, itu kapal nanti singga-singga di banya tampa di propinsi Asia. 3Botong balayar kasi tenga Kaisarea, ais dia pung beso, botong sampe di kota Sidon. Komandán Yulius bekin sang Paulus deng bae-bae, deng kasi tau sang dia, bilang, dia bole pi lia dia pung tamán dong di darat. Dia pung maksud, ko biar dong bisa kasi sang Paulus apa-apa yang dia parlú di laut. Dari kota Kaisarea pi di pulo Kreta 4Ais, botong samua nae ulang pi kapal ko mulai balayar. Ma angin muka talalu kincang, sampe itu kapal amper-amper sonde maju. Ais dong belok itu kapal, ko balayar iko teng-tenga pulo Siprus deng daratan Siria, ko biar tapele dari itu angin muka. 5Ais dari situ, botong balayar potong laut di muka propinsi Kilikia deng propinsi Pamfilia. Tarús, botong balayar sampe di kota Mira, di da'era Likia. Sampe di situ, botong samua turun kasi tenga itu kapal. 6Di Mira, komandán Yulius cari-cari kapal laen yang mau balayar pi di Italia. Ais dia dapa satu kapal, yang datang dari kota Aleksandria, yang mau balayar pi Italia. Ju dia suru sang botong samua, ko nae pi atas itu kapal. 7Botong su balayar barapa hari, ma itu kapal amper-amper sonde mau maju, tagal angin muka talalu kincang. Ais, botong balayar satenga mati, sampe amper deka deng kota Knidus. Ma angin masi tiop kincang tarús, jadi botong balayar potong pi di pulo Kreta, ko biar tapele dari itu angin. Ais itu, baru botong lewat satu tanjung, nama Salmone. 8Botong balayar deng susa-paya lewat itu tanjung, iko-iko pulo Kreta pung pante, baru botong bisa sampe di satu tampa, nama Labuan Bagus. Itu tampa deka deng kota Lasea. 9Di situ, ana bua kapal dong barenti cape sadiki, tagal botong su balayar talalu lama, ma balóm sampe di Italia. Itu waktu, orang Yahudi dong pung hari bésar Dapa Ampon Dosa ju su lewat.* Dia pung arti, musim angin kincang deng ombak bésar su mulai. Ais, ana bua kapal dong batanya, bilang, mau balayar tarús, ko sonde. Dengar bagitu, ju Paulus angka omong, 10bilang, “Sodara dong samua. Beta minta omong sadiki. Beta kira kalo kotong balayar tarús, nanti kotong bisa dapa susa banya. Bisa-bisa ini kapal tanggalám, barang-barang ilang, deng kotong ju bisa mati samua.” 11Ma itu komandán tantara sonde mau dengar sang Paulus. Dia lebe parcaya sang juragan, deng yang pung kapal. Te dong rancana mau balayar kaluar dari itu tampa. 12Dia pung so'al, andia Labuan Bagus tu, sonde aman kalo kapal musti balabu di situ dalam musim ombak. Jadi, banya dari dong yang mau ko botong balayar tarús, ko pi di kota Feniks. Dong ada harap, kalo bisa, na, botong samua tenga di situ dalam musim ombak ni. Kota Feniks tu, pulo Kreta pung labuan yang paling bae, tagal dia tapele dari angin barat-daya deng barat-laut, deng bebas dari ombak bésar. Angin ribut di laut 13Waktu angin salatan mulai tiop palán-palán, dong kira dong su bisa pake itu angin ko balayar pi kota Feniks, bilang, “Ini angin bae. Mari kotong balayar suda!” Jadi, dong angka jangkar, deng hela kasi nae layar, ais botong balayar iko-iko pante. 14-15Ma botong balóm balayar talalu lama, te angin ribut takuju datang. (Yang orang bilang, ‘angin timur-laut’). Itu angin tiop bekin anyo itu kapal, pi di tenga laut. Ana bua kapal sonde bisa bale aluan yang pas, ais dong kasi tenga sa, ko kapal anyo iko angin pung mau sa. Kapal kaná angin ribut 16Botong anyo iko ombak bagitu, sampe deka deng satu pulo kici, nama Kauda. Itu waktu, sakoci masi iko di buritan kapal deng tali. Ais botong hela satenga mati kasi nae itu sakoci pi atas kapal. 17Waktu sakoci su ada di atas kapal, ju dong mulai feo tali kuliling itu kapal pung badan, ko jaga, jang sampe kapal pung papan dong tabuka, ais tanggalám. Dong ju taku, jang sampe ombak banting itu kapal ko takandas di pasir meting Sirtis di Afrika sana. Jadi, dong kasi turun jangkar apung di laut, ko kasi kurang itu kapal pung laju. 18Itu angin kincang banting botong pung kapal kiri-kanan. Jadi dia pung beso, ana bua kapal dong mulai angka buang kapal pung muatan pi dalam laut. 19Dia pung beso lai, angin ribut masi tiop deng karás. Jadi dong tamba taku lai. Andia ko dong bekin ringan kapal, deng buang tamba lai kapal pung muatan. Kapal pung alat dong, ju ana bua angka buang deng dong pung tangan sandiri. 20Siang-malam itu angin ribut sonde barenti sadiki ju sampe barapa hari, deng mandúng bagitu tabal sampe botong su sonde bisa lia matahari deng bintang. Botong samua su putus asa, deng rasa, bilang, botong su sonde bisa salamat lai. 21Su barapa hari ni, botong sonde makan apa-apa lai. Ju Paulus pange sang dong samua, ais dia omong, bilang, “Sodara dong samua! Coba, kalo bosong su iko beta pung omong, ko sonde balayar kasi tenga Labuan Bagus, tantu sakarang kotong sonde dapa susa banya bagini, deng sonde rugi apa-apa. 22Ma sakarang, beta minta sang bosong samua ko bekin hati bésar sa. Nanti kotong pung kapal ni, ancor buang. Ma jang taku, te sonde ada orang yang mati. 23Beta mau bosong samua tau, bilang, beta ni, Tuhan Allah pung orang, deng beta dapa tugas dari Dia. Tadi malam, Dia ada utus Dia pung ana bua satu dari sorga, ko datang badiri di beta pung sablá. Ais dia kasi tau sang beta, bilang, 24‘Paulus! Lu sonde usa taku apa-apa. Nanti lu musti mangada sang raja bésar di Roma ko urus lu pung parkara. Tagal Tuhan pung hati bae sang lu, andia ko Dia ju kasi salamat sang ini orang dong samua yang ada di atas ini kapal.’ 25Jadi, sodara dong samua. Bosong sonde usa pata samangat. Beta parcaya batúl sang Tuhan Allah, bilang, apa yang Dia kasi tau sang beta tadi malam tu, nanti jadi parsís bagitu. 26Ma ini kapal nanti tadampar pi di satu pulo.” Kapal deka-deka darat 27Itu waktu, ombak-angin puku barmaen deng kasi anyo sang botong su 14 hari di laut Adria. Ma kira-kira tenga malam, ana bua kapal dong rasa ke botong su ada deka-deka darat. 28Ais dong kasi turun lot, ko mau cari tau aer pung dalam. Ju dong ukur dapa 20 depa. Ais kapal maju sadiki lai, dong kasi turun ulang itu lot, deng dapa aer pung dalam, 15 depa.† 29Dong samua taku, jang sampe itu kapal kandas di batu piak. Jadi, dong kasi turun jangkar buritan ampa biji di balakang. Ais botong samua harap-harap, ko biar hari capát siang. 30Ma ana bua kapal dong basakongkol ko mau lari kasi tenga itu kapal diam-diam. Jadi dong kasi turun sakoci, ko bekin sama ke dong mau kasi turun jangkar-jangkar haluan dari muka. 31Ma Paulus kasi tau dong pung akal busuk sang komandán deng itu tantara dong, bilang, “Kalo itu ana bua kapal dong sonde tenga di atas kapal, nanti bosong mati samua.” 32Dengar Paulus omong bagitu, ju itu tantara dong potong kasi putus itu sakoci pung tali, ko kasi tenga itu sakoci anyo. Jadi, itu ana bua kapal dong sonde bisa lari lai. 33Waktu hari mulai siang, ju Paulus buju sang itu orang dong samua ko makan. Dia bilang, “Su dua minggu ni, kotong cuma bisa dudu, ko harap-harap sa, deng sonde isi kotong pung parú deng satu apa ju. 34Jadi, beta minta ko biar kotong makan ame sadiki dolo, ko kotong bisa dapa kambali kotong pung tanaga. Beta parcaya, bilang, nanti sonde ada satu dari kotong yang dapa calaka. Kotong samua pasti salamat!” 35Omong abis bagitu, ju Paulus angka ame roti. Ais Dia sambayang minta tarima kasi sang Tuhan di dong samua pung muka. Abis itu, dia ame satu potong ko makan. 36-37Lia bagitu, ju dong pung hati kuat kambali. Ais dong ju iko makan rame-rame. Botong samua yang ada di kapal tu, ada 276 orang. Botong samua makan. 38Abis makan kinyang, ju dong mulai angka buang karong-karong padi-gandum pi dalam laut, ko coba bekin ringan tamba itu kapal. Kapal takandas 39Waktu su taráng, ana bua kapal dong dapa lia daratan. Ma dong sonde tau itu pulo apa. Dong ju dapa lia satu telúk yang dia pung pante bapasir. Jadi, dong harap, kalo bisa, dong mau bawa itu kapal lewat batu-batu piak yang ada di laut, ko pi di itu pante. 40Ais, dong potong kasi tenga itu jangkar-jangkar dong di laut. Tarús dong ulur kasi turun kamudi pi dalam laut, ko biar bisa stir itu kapal. Ais dong hela kasi nae layar jip di muka, ko biar angin tiop bawa itu kapal pi di pante. 41Ma itu kapal lari nae gunung pasir dalam laut, ju dia takandas di situ, deng sonde bisa bagarák lai. Tarús, ombak bésar puku bekin ancor itu kapal pung buritan. 42Waktu tantara dong dapa lia bagitu, ju dong maksud mau bunu itu orang bui dong samua. Ko dong taku, jang sampe itu orang bui dong baranáng pi darat, ais bangun lari. 43Ma komandán Yulius larang dia pung tantara dong, tagal dia mau kasi salamat sang Paulus. Ju dia kasi parenta, ko samua orang yang tau baranáng malompa maso pi dalam laut, ko baranáng pi darat. 44Ais orang yang sonde bisa baranáng dong, dia suru ko pegang papan, ko apa sa, ais iko ombak ko pi darat. Jadi, botong samua sampe di darat deng salamat. Ombak puku bekin ancor kapal Di pulo Malta 281Waktu botong samua su sampe deng salamat di darat, baru botong dapa tau, bilang, itu pulo Malta. 2Itu negrí pung orang dong sambut sang botong deng bae. Tagal ada ujan deng udara talalu dingin, andia ko dong bekin api bésar di pante situ, ais dong minta sang botong ko pi panggang api. 3Paulus ju iko pi pili-pili kayu, ko mau taro di api. Ma waktu dia mua itu kayu dong di atas api, takuju sa, satu ular baracon kaluar datang, tagal sonde tahan api pung panas. Ju itu ular gigi makaditi di Paulus pung tangan. Ular baracon gigi makaditi di Paulus pung tangan 4Waktu orang Malta dong dapa lia itu ular baracon makaditi tagantong di Paulus pung tangan, ju dong ba'omong satu deng satu, bilang, “Ini orang ni, tantu tukang bunu orang. Biar dia su talapás dari laut pung bahaya, ma itu memang dia pung nasib. Andia ko dia sonde bisa idop lai! Ko sapa yang bekin jahat, na, dia musti pikol dia pung hasil.” 5-6Itu orang dong pikir, bilang, tantu lai sadiki, Paulus pung tangan bangka, deng takuju sa, nanti dia jato mati. Ma Paulus kabás buang itu ular pi dalam api. Deng dia sonde rasa saki sadiki ju. Ais, itu orang dong tunggu-tunggu barapa lama, ma Paulus sonde apa-apa. Ju dong pikir, bilang, “Jang-jangan ko dia ni, dewa, ó!” 7Sonde jao dari itu tampa, ada gubernor pung ruma-ruma deng tana yang luas. Itu gubernor pung nama, Publius. Dia datang sambut sang botong di pante, ais dia undang sang botong ko datang tenga di dia pung ruma. Di situ, dia urus sang botong tiga hari. 8Itu waktu, gubernor pung bapa barana ada saki damám, deng mencret sonde pake barenti. Ju Paulus pi lia sang dia di dia pung kamar. Ais dia taro tangan di itu orang saki, ko sambayang kasi dia. Ju dia bae memang. 9Waktu dong lia gubernor pung bapa su bae, ju orang-orang saki laen dong datang sang Paulus. Dong minta tolong sang dia, ju dia bekin bae sang dong. 10aAis, itu orang dong kasi tunju dong pung rasa tarima kasi, deng bawa barang parsén talalu banya ko kasi sang botong. Paulus dong balayar kasi tenga Malta ko pi di Italia 10b-11Botong tenga di Malta tiga bulan, sampe musim ombak deng angin ribut barenti. Itu waktu, ada satu kapal dari kota Aleksandria yang su balabu dalam musim ombak di itu pulo. Itu kapal pung nama, Ana Kambár,* tagal ada patong dewa ana kambár di itu kapal pung haluan. Ais, botong mau nae itu kapal, ko balayar tarús pi di Roma. Jadi, waktu botong mau nae kapal, ju orang Malta dong bawa kasi botong bakál deng barang laen yang botong parlú di kapal. Dari pulo Kreta sampe di kota Roma 12Botong balayar palán-palán, ais botong sampe di kota Sirakusa di pulo Sisilia. Botong balabu di situ, tiga hari. 13Dari situ, botong balayar iko-iko pante Sisilia, ais botong sampe di kota Regium. Dia pung beso, angin salatan tiop deng kuat, ais botong balayar tarús deng capát. Dia pung lusa, botong sampe di satu kota pelabuan, nama Putioli. 14Di situ, botong turun kasi tenga itu kapal. Ais, botong pi cari Yesus pung orang dong di situ. Waktu botong dapa katumu sang dong, ju dong undang ko botong tenga deng dong. Jadi, botong manumpang di situ satu minggu. Ais itu, botong jalan kaki tarús pi di Roma. 15Waktu Yesus pung orang-orang yang ada di Roma dong dapa dengar, bilang, botong mau pi di sana, ju dong datang sambut sang botong di tenga jalan. Ada yang dapa sang botong di Pasar Apius; yang laen dong dapa sang botong di satu tampa, nama Pasanggrahan Tiga.† Waktu Paulus dapa lia sang dong, ju dia minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan Allah, deng dia pung hati jadi kuat. Paulus katumu deng orang parcaya di jalan Apius Paulus di Roma 16Sampe di Roma, [tantara dong kasi maso orang bui dong pi dalam bui.]‡ Ma Paulus sonde. Dong kasi loos sang dia, ko bole sewa satu ruma. Di situ, dia tenga deng satu tantara yang jaga tarús sang dia. Dong dua pung tangan sablá-sablá ada bata'ika deng rante.a 17Abis tiga hari, ju Paulus undang sang tua-tua Yahudi dong di situ, ko datang katumu sang dia. Waktu dong su bakumpul, ju dia kasi tau sang dong, bilang, “Sodara dong samua! Beta ada di sini, tagal orang Yahudi pung bos-bos dong tangkap sang beta di Yerusalem. Abis, dong sarakan sang beta pi di pamarenta Roma pung tangan. Padahal, beta sonde bekin sala apa-apa! Beta sonde bekin apa-apa yang lawan kotong pung bangsa sandiri. Deng beta ju sonde lawan kotong pung atoran adat yang kotong su tarima dari kotong pung nene-moyang. 18Pamarenta su pareksa beta pung parkara di sana. Ma dong sonde dapa beta pung sala satu ju, yang pantas deng hukum mati. Andia ko dong su mau lapás sang beta. 19Ma tagal orang Yahudi pung bos-bos dong tolak pamarenta pung putusan ko mau lapás sang beta, andia ko, mau tar mau, beta musti nae banding datang di pusat. Beta bekin bagitu, ma beta sonde ada niat ko mau mangadu sang beta pung bangsa sandiri.b 20Itu parkara yang bekin sampe beta kumpul sang sodara dong di sini. Biar ko kotong bisa ba'omong so'al apa yang orang Yahudi dong ada tunggu-tunggu: andia, kotong samua baharap sang itu Raja yang Tuhan Allah mau kirim datang ko kasi salamat sang kotong bangsa Isra'el. Ini yang bekin sampe dong ika sang beta deng ini rante.” 21Ais dong manyao, bilang, “Sampe sakarang, botong balóm tarima satu surat ju dari Yudea yang kasi tau sodara pung parkara ni. Bagitu ju, sodara-sodara yang datang dari sana sonde omong apa-apa so'al sodara Paul. 22Ma botong suka dengar apa yang sodara parcaya, tagal botong su dengar di mana-mana, bilang, orang dong tolak apa yang partei Kristen dong ajar. Ma dia pung batúl karmana, botong balóm tau. Jadi, sodara tolong omong kasi botong dolo.” 23Ais ju dong akór sama-sama ko pili satu hari, ko dong mau katumu lai. Sampe dia pung hari, ju orang bam-banya datang bakumpul di Paulus pung ruma. Ju dia mulai carita kasi sang dong, Tuhan Allah pung parenta. Ais dia pake banya ayat dari ba'i Musa pung tulisan dong, deng dari Tuhan pung jubir laen dong pung tulisan, ko mau tarek dong parcaya sang Yesus. Dia omong dari pagi sampe sore. 24Waktu dong dengar abis Paulus pung omong, ju ada saparu yang parcaya, ma yang laen sonde. 25Dong bamalawan satu deng laen sampe ada yang mau pulang. Ma Paulus omong, bilang, “Memang bosong pung bakanjar ni, pas deng apa yang dolu Tuhan Allah pung Roh yang Barisi kasi tau sang ba'i Yesaya, 26bilang, ‘Lu pi kasi tau ini bangsa ni, bilang, “Nanti bosong maen dengar tarús-tarús Beta pung omong, ma sonde mangarti sadiki ju! Bosong maen lia tarús-tarús apa yang Beta bekin, ma bosong sonde ame pusing apa-apa.” 27Tagal ini bangsa pung hati su karás mo mati. Dong pung talinga su sonde mau dengar lai! Deng dong pung mata dong, su tatutu mati! Tenga ko biar dong sonde usa dengar lai; Deng tenga ko dong pung mata sonde usa lia lai. Deng tenga ko dong pung hati buta tarús. Sampe dong su sonde tau jalan kambali datang sang Beta lai, Jadi karmana ko Beta bisa bekin bae sang dong lai?’”c 28Ais Paulus tutu dia pung omong, bilang, “Jadi bagini, sodara dong! Bosong musti tau, bilang, sakarang Tuhan Allah ju sadia kasi salamat sang bangsa-bangsa yang bukan Yahudi dong, tagal dong ju mau dengar sang Dia.” 29[Paulus omong abis bagitu, ju itu orang dong pulang. Ma dong pung pikiran dong sonde bakatumu, tagal dong bamalawan satu deng satu.]§ 30Paulus tenga di dia pung ruma sewa sampe dua taon. Dia tarima deng sanáng samua orang yang datang cari katumu sang dia. 31Deng bagitu, dia dapa kans ko carita kasi sang dong, Tuhan Allah pung parenta, deng ajar kasi sang dong Tuhan Yesus pung Jalan Idop. Dia omong tarús-taráng deng barani, deng sonde ada halangan apa-apa. Bapa Teofilus yang bae. Beta pung carita, sampe di sini sa. Makasi. Dari beta, Lukas *1:1: Nama Teofilus dalam bahasa Yunani pung arti ‘orang yang sayang sang Tuhan’. Ini, Lukas pung buku kadua yang dia tulis kasi sang Teofilus. Lia ju Lukas 1:1-4. †1:12: Itu waktu, guru agama Yahudi dong bekin atoran, bilang, pas deng hari barenti karjá, orang Yahudi dong sonde bole jalan jao. Dong ator ko orang jang jalan lebe jao dari dua kilo (pulang-pergi). Tulisan bahasa Yunani di ini ayat tulis, bilang, ini gunung pung jao dari Yerusalem sama deng “jalan dari hari barenti karjá pung jao.” Jadi, deng bagitu kotong tau, bilang, itu gunung ada satu kilo dari kota. ‡1:13: Kata ‘Selot’ deng kata ‘Patriot’ pung arti, bilang, Simon ni jadi anggota partei politik pro-mardeka. Dong mau usir buang pamarenta Roma dari orang Isra'el pung tana aer. *2:1: Orang Yahudi itong hari bae Pentakosta, mulai dari hari bae Paska, tamba tuju minggu. Deng bagitu kotong tau, bilang, Tuhan Yesus pung mati tu, su lima pulu hari. *4:1-2: Orang dari partei agama Saduki dong sonde tarima itu ajaran yang bilang orang mati nanti bisa idop kambali. *5:18: Itu kata di bahasa Yunani, dia pung arti bisa, “kasi maso di bui umum.” Ko, dia pung arti ju bisa, “kasi maso di bui ko bekin malu sang dong di orang banya pung muka.” *7:2-3: Tana Mesopotamia tu, sakarang dong subu, bilang, negara Irak. Deng kota Haran tu, sakarang ada dia pung tampa bakás di negara Siria. Lia Carita Mula-mula 12:1 ju. †7:44: Tuhan ukir Sapulu Hukum di batu plat, ais sarakan kasi ba'i Musa, ko biar orang Isra'el bekin iko samua. Itu batu plat tu, dong subu, bilang, ‘Saksi’. Dong simpan itu batu plat di Tenda Sambayang. Andia ko dong ju subu sang itu Tenda, bilang, “Tenda Saksi”. Di ini ayat, ada tatulis, bilang, Tenda Saksi ju. *8:27-28: Tulisan Yunani ju bilang ini orang bésar ni, orang kabiri. Etiopia tu, satu negrí di Afrika pung sablá timur. †8:37: Ayat 37 ni, sonde ada di barapa tulisan Yunani yang paling tua. ‡8:40: Itu kampong pung nama dalam bahasa Yunani, bilang, Asotus. Dolu-dolu, waktu orang Filistin pegang parenta di Isra'el, itu kampong pung nama Asdod. *9:36: Ini mama pung nama dua, ma dong pung arti sama. Deng bahasa Aram, Tabita pung arti, bilang, ‘rusa’. Deng bahasa Yunani, Dorkas pung arti ju bilang, ‘rusa’. *10:19: Ada barapa tulisan Yunani yang bilang ‘tiga orang’ yang datang. Deng ada satu tulisan yang bilang cuma ‘dua orang’ sa. Ma ada banya tulisan yang sonde bilang barapa orang yang datang cari sang Petrus. *11:2: Kalo ada orang yang bukan Yahudi mau iko sang Yesus, orang dari partei agama ni bilang dong tu, musti sunat iko orang Yahudi pung adat, deng dong ju musti iko samua atoran agama Yahudi yang laen dong. †11:26: Kata ‘Kristen’ tu, dia pung asal dari kata ‘Kristus’. Dia pung arti, bilang, ‘orang yang iko sang Kristus’. Kristus pung arti, bilang, ‘Orang Barisi yang Tuhan Allah tunju memang dari dolu ko mau kirim datang’. *12:1: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Agripa. Dia pung ba'i, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. †12:3: Itu hari bae, badeka deng Hari Paska. *13:1a: Tulisan bahasa Yunani bilang, ‘Niger’, deng dia pung arti, bilang, ‘itam’, ko, ‘galáp’. †13:1b: Raja Herodes ni, dong ju kanál deng nama Herodes Antipas. Dia tu, yang bunu bekin mati sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia pung bapa, dong kanál deng nama Herodes Bésar (andia Herodes Agung). Dia tu, yang suru bunu ana mea waktu Tuhan Yesus lahir di Betlehem. Raja Herodes yang bunu sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing tu, dong kanál deng nama Herodes Agripa. ‡13:25: Tulisan bahasa Yunani yang asli tulis, bilang, ‘tondo ko buka dia pung tali sapatu ju, beta sonde pantas’. Dia pung arti, bilang, banding deng Tuhan Yesus, Yohanis rasa diri cuma orang kici sa. Baca di Mateos 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20, 27. *14:12: Iko dong pung parcaya, Hermes tu, tukang bawa pasán antara dewa-dewa dong. †14:23: Jama'at pung pimpinan di ini ayat, dalam bahasa Yunani bilang, presbuteros . *15:14: Tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘Simeon’. Simeon deng Simon tu, sama. Simeon/Simon tu, andia Petrus pung nama laen †15:34: Tulisan bahasa Yunani saparu sonde mua ini ayat 34. *16:3: Paulus tau, bilang, orang yang balóm sunat, sonde bole maso pi dalam orang Yahudi dong pung ruma sambayang. Kalo Timotius mau tolong sang Paulus ko kasi tau Yesus pung Carita Bae sang orang Yahudi dong, na, dia musti sunat dolo. Deng bagitu, dia bisa gampang maso-kaluar pi di orang Yahudi dong pung teng-tenga. †16:6-7: Sakarang ni, propinsi-propinsi yang dolu dong bilang Frigia, Galatia, Asia, Misia, deng Bitinia, samua ada di negara Turki. ‡16:10: Dalam ini carita, di sini mulai pake kata ‘botong’, tagal Lukas su bagabung deng Paulus dong di sini. Lukas yang tulis ini buku. §16:13: Iko atoran, musti ada 10 laki-laki orang Yahudi, baru bisa bekin ruma sambayang. Dong sonde itong parampuan dong. Jadi, tagal ada barapa parampuan yang sambayang di kali Gangites pung pinggir, kotong dapa tau, di kota Filipi, laki-laki orang Yahudi sadiki sa. *17:18: Orang dari kalompok Epikuros ni, dong iko satu guru, nama Epikuros. Dia ajar, bilang, yang paling pantíng, idop yang bae, andia idop yang rasa sanáng sa. Sonde usa pusing deng hal laen. Deng orang dari kalompok Stoa, dong iko satu guru laen, nama Seno. Dia ajar, bilang, orang musti tau jaga dia pung diri bae-bae, deng ator dia pung pikiran, sampe dia sonde bisa rasa saki apa-apa lai. *18:12: Iko tulisan di satu batu, dong angka sang Galio jadi gubernor di Akaya tu, bulan Juli, taon 51. †18:15: Orang Yahudi suka baparkara so'al sil-sila. ‡18:18-19: Kalo ada orang Yahudi yang mau ika janji deng Tuhan, dia musti puasa. Nanti kalo dia su bekin abis itu janji, dia cukur bekin polik dia pung kapala. Lia Daftar Sensus 6:18. §18:21: Ada orang yang pintar tulis, bilang, alasan Paulus mau kasi tenga sang dong, tagal dia rindu iko Paska di Yerusalem. Kalo dia tunda, nanti musim ombak bésar datang, deng dia pung rancana su sonde jadi. *19:19: Dong bakar dong pung buku tu, ko jadi tanda, bilang, dong sonde iko lai itu buku-buku dong pung isi. Satu doi perak tu, sama ke tukang pung gaji satu hari. Jadi buku-buku yang dong bakar itu, mahal mo mati. †19:29: Kota Efesus pung tana lapang bésar tu, dong pake ko 1) bekin rapat kota, 2) maen drama, deng 3) maen olaraga. 26.000 orang bisa bakumpul di dalam. Dia pung lokasi di gunung Pion pung kaki. Ais, dia sonde jao beda dari satu stadion bola kaki jaman sakarang. *20:5-6: Tulisan Yunani tulis, bilang, ‘hari-hari bae Roti Sonde Pake Ragi’, deng dia pung arti, bilang, ‘hari-hari bésar sadia Paska’. †20:37-38: “Botong” di sini tu, andia, Lukas, yang tulis ini surat, Paulus, deng dong pung tamán. *21:30: Ada orang yang pintar dong tulis, bilang, sonde bole bunu bekin mati orang di dalam Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Deng kalo ada orang sapa sa, yang maso pi dalam ko pegang tandok di meja persembahan, iko agama Yahudi pung atoran, na, orang sonde bole bekin apa-apa sang dia. Andia ko orang Yahudi dong sonde mau Paulus dapa maso kambali pi dalam Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Jadi, dong tutu pintu-pintu hek dong. †21:40: Kata ‘orang Ibrani’ deng ‘orang Yahudi’ tu, dua nama kasi satu bangsa. *23:2: Ananias yang ini, dia ju kapala agama Yahudi dong pung bos bésar, ma bukan Ananias yang dolu hukum sang Tuhan Yesus. Dong dua pung nama sama. *24:6-8: Kata-kata dalam kurung ni, sonde ada di Alkitab bahasa Yunani paling tua dong. *25:13: Raja Agripa ni, raja Herodes Agripa II. Dia pung bapa, raja Herodes Agripa I, yang bunu bekin mati sang Yakobis, deng yang mati kaná cacing, tagal dia makan puji yang angka dia sama ke dewa. *26:14: Di tulisan bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘orang Ibrani pung bahasa’. Dong pung bahasa hari-hari, andia bahasa Aram. Ju ada tulis umpama, bilang, ‘susa kalo lu kosi itu kosa tarús’ Dong biasa pake kosa ko foo sapi. Sapi yang malawan, kosi itu kosa, ais kaná saki. Itu umpama pung arti, bilang, ‘susa kalo lu maen malawan tarús Beta pung mau.’ *27:9: Waktu taon 59, orang Yahudi dong pung hari bésar Dapa Ampon Dosa jato kaná tanggal 5 Oktober. Itu waktu, su mulai musim barat-laut. †27:28: 20 depa, andia 37 meter. 15 depa, andia 27 meter. *28:11: Iko orang di situ pung agama, itu ana kambár pung nama Kastor deng Poluks. Dong dua tu, dewa yang orang kapal songgo. †28:15: Pasar Apius pung jao dari Roma, kira-kira 70 kilo. Pasanggrahan Tiga pung jao, 53 kilo. ‡28:16a: Ada tulisan Yunani saparu yang tua, yang sonde pake ini kata dalam kurung dong. §28:29: Ini ayat sonde ada di barapa tulisan Yunani yang lama. a1:4-5: Lukas 24:49, Mateos 3:11, Markus 1:8, Lukas 3:16, Yohanis 1:33 b1:8: Mateos 28:19, Markus 16:15, Lukas 24:47-48 c1:9: Markus 16:19, Lukas 24:50-51 d1:13: Mateos 10:2-4, Markus 3:16-19, Lukas 6:14-16 e1:18-19: Mateos 27:3-8 f1:20: Lagu Puji dong 69:25, 109:8 g1:22: Mateos 3:16, Markus 1:9, 16:19, Lukas 3:21, 24:51 a2:1: Kapala Agama dong pung Atoran 23:15-21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:9-11 b2:17-21: Yoel 2:28-32 c2:23: Mateos 27:35, Markus 15:24, Lukas 23:33, Yohanis 19:18 d2:24: Mateos 28:5-6, Markus 16:6, Lukas 24:5 e2:25-28: Lagu Puji dong 16:8-11 f2:30: Lagu Puji dong 132:11, 2 Samuel 7:12-13 g2:34-35: Lagu Puji dong 110:1 h2:44: Utusan dong pung Carita 4:32-35 a3:13: Kaluar dari Masir 3:15 b3:14: Mateos 27:15-23, Markus 15:6-14, Lukas 23:13-23, Yohanis 19:12-15 c3:22: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:15, 18 d3:23: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:19 e3:25: Carita Mula-mula 22:18 a4:11: Lagu Puji dong 118:22 b4:24: Kaluar dari Masir 20:11, Nehemia 9:6, Lagu Puji dong 146:6 c4:25-26: Lagu Puji dong 2:1-2 d4:27: Mateos 27:1-2, Markus 15:1, Lukas 23:1, 7-11, Yohanis 18:28-29 e4:32: Utusan dong pung Carita 2:44-45 a5:28: Mateos 27:25 a7:4: Carita Mula-mula 11:31, 12:4 b7:5: Carita Mula-mula 12:7, 13:15, 15:18, 17:8 c7:6-7: Carita Mula-mula 15:13-14; Kaluar dari Masir 3:12 d7:8: Carita Mula-mula 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31--35:18 e7:9: Carita Mula-mula 37:11, 28, 39:2, 21 f7:10: Carita Mula-mula 41:39-41 g7:11: Carita Mula-mula 42:1-2 h7:13: Carita Mula-mula 45:1, 16 i7:14: Carita Mula-mula 45:9-10, 17-18, 46:27 j7:15: Carita Mula-mula 46:1-7, 49:33 k7:16: Carita Mula-mula 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Yosua 24:32 l7:17-18: Kaluar dari Masir 1:7-8 m7:19: Kaluar dari Masir 1:10-11, 22 n7:20: Kaluar dari Masir 2:2 o7:21: Kaluar dari Masir 2:3-10 p7:23-29: Kaluar dari Masir 2:11-15, 18:3-4 q7:30-34: Kaluar dari Masir 3:1-10 r7:35: Kaluar dari Masir 2:14 s7:36: Kaluar dari Masir 7:3, 14:21, Daftar Sensus 14:33 t7:37: Carita Ulang so'al Jalan Idop 8:15, 18 u7:38: Kaluar dari Masir 19:1--20:17, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:1-33 v7:40: Kaluar dari Masir 32:1 w7:41: Kaluar dari Masir 32:2-6 x7:42-43: Amos 5:25-27 y7:44: Kaluar dari Masir 25:9, 40 z7:45: Yosua 3:14-17 aa7:46: 2 Samuel 7:1-16, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 17:1-14 ab7:47: 1 Raja-raja dong 6:1-38, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 3:1-17 ac7:49-50: Yesaya 66:1-2 ad7:51: Yesaya 63:10 a8:3: Utusan dong pung Carita 22:4-5, 26:9-11 b8:32-33: Yesaya 53:7-8 a9:23-25: 2 Korintus 11:32-33 a10:34: Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17 a11:16: Utusan dong pung Carita 1:5 b11:19: Utusan dong pung Carita 8:1-4 c11:28: Utusan dong pung Carita 21:10 a12:4: Kaluar dari Masir 12:1-27 a13:17: Kaluar dari Masir 1:7, 12:51 b13:18: Daftar Sensus 14:34, Carita Ulang so'al Jalan Idop 1:31 c13:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 7:1, Yosua 14:1 d13:20: Tukang Putus Parkara dong 2:16, 1 Samuel 3:20 e13:21: 1 Samuel 8:5, 10:21 f13:22: 1 Samuel 13:14, 16:12, Lagu Puji dong 89:20 g13:24: Markus 1:4, Lukas 3:3 h13:28: Mateos 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Yohanis 19:15 i13:29: Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42 j13:31: Utusan dong pung Carita 1:3 k13:33: Lagu Puji dong 2:7 l13:34: Yesaya 55:3 m13:35: Lagu Puji dong 16:10 n13:41: Habakuk 1:5 o13:47: Yesaya 42:6, 49:6 p13:51: Mateos 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11 a14:15: Kaluar dari Masir 20:11, Lagu Puji dong 146:6 a15:1: Kapala Agama dong pung Atoran 12:3 b15:7: Utusan dong pung Carita 10:1-43 c15:8: Utusan dong pung Carita 2:4, 10:44 d15:16-18: Amos 9:11-12 e15:20: Kaluar dari Masir 34:15-17, Kapala Agama dong pung Atoran 17:10-16, 18:6-23 f15:38: Utusan dong pung Carita 13:13 a17:24-25: 1 Raja-raja dong 8:27, Yesaya 42:5, Utusan dong pung Carita 8:47 a19:4: Mateos 3:11, Markus 1:4, 7-8, Lukas 3:4, 16, Yohanis 1:26-27 a20:24: 2 Timotius 4:7 a21:8: Utusan dong pung Carita 6:5, 8:5 b21:10: Utusan dong pung Carita 11:28 c21:23-24: Daftar Sensus 6:13-21 d21:25: Utusan dong pung Carita 15:29 e21:29: Utusan dong pung Carita 20:4 a22:3: Utusan dong pung Carita 5:34-39 b22:4-5: Utusan dong pung Carita 8:3, 26:9-11 c22:20: Utusan dong pung Carita 7:58 a23:3: Mateos 23:27-28 b23:5: Kaluar dari Masir 22:28 c23:6-8: Utusan dong pung Carita 26:5, Filipi 3:5, Mateos 22:23, Markus 12:18, Lukas 20:27 a24:17-18: Utusan dong pung Carita 21:17-28 b24:21: Utusan dong pung Carita 23:6 a26:5: Utusan dong pung Carita 23:6, Filipi 3:5 b26:9-11: Utusan dong pung Carita 8:3, 22:4-5 c26:20: Utusan dong pung Carita 9:20, 28-29 d26:23: Yesaya 42:6, 49:6, 1 Korintus 15:20 a28:16b: Utusan dong pung Carita 28:20 b28:19: Utusan dong pung Carita 25:11 c28:26-27: Yesaya 6:9-10 ================================= romans roma Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Roma (©2007 UBB-GMIT) 1. Saloom (1:1 - 1:7) 2. Paulus sambayang kasi sang dia pung tamán dong (1:8 - 1:15) 3. Tuhan pung Kabar Bae tu, ada pung kuasa ko kasi salamat samua orang (1:16 - 1:17) 4. Tuhan mara sang orang yang sonde mau kanál sang Dia (1:18 - 1:32) 5. Tuhan ju mara sang bangsa Yahudi yang Dia su pili (2:1 - 3:8) 6. Sonde ada satu orang ju yang hati lurus batúl, te samua bekin sala abis (3:9 - 3:20) 7. Kotong musti parcaya sang Tuhan Yesus dolo, baru Tuhan Allah cap sang kotong orang hati lurus (3:21 - 4:12) 8. Kalo kotong parcaya sang Tuhan Allah, na, kotong tarima apa yang Dia janji (4:13 - 4:25) 9. Orang bisa babae deng Tuhan Allah asal dong parcaya sang Yesus Kristus (5:1 - 5:11) 10. Kalo kotong babanding Adam deng Kristus, ada dia pung sama, deng ada dia pung beda (5:12 - 5:21) 11. Kotong musti kasi tenga kotong pung sala, ko idop iko Tuhan pung mau (6:1 - 6:14) 12. Kotong jadi sama ke budak yang karjá iko Tuhan pung mau (6:15 - 6:23) 13. Atoran hukum sonde ada pung hak lai, kalo orang su mati (7:1 - 7:6) 14. Tuhan pung Atoran buka kasi tunju jahat yang ada di kotong pung hati (7:7 - 7:13) 15. Hal bae deng hal jahat batola-bahela dalam kotong pung hati (7:14 - 7:25) 16. Kotong bisa idop batúl, kalo kotong ta'ika deng Tuhan pung Roh (8:1 - 8:11) 17. Tuhan pung Roh kasi tau, bilang, kotong jadi Tuhan pung ana-ana (8:12 - 8:17) 18. Nanti Tuhan angka tinggi-tinggi sang kotong (8:18 - 8:30) 19. Tuhan Allah sayang mati sang kotong (8:31 - 8:39) 20. Tuhan Allah pili ame orang Isra'el dong (9:1 - 9:18) 21. Tuhan bisa kasi tunju Dia pung rasa kasian, ma Dia ju sonde tarima jahat (9:19 - 9:29) 22. Kabar Bae kasi bangsa Isra'el yang sonde mau dengar sang Tuhan (9:30 - 10:4) 23. Tuhan mau kasi salamat sang samua orang dari dong pung sala-sala (10:5 - 10:21) 24. Tuhan Allah kasian sang orang Isra'el dong (11:1 - 11:10) 25. Tuhan mau kasi salamat orang bukan Yahudi ju (11:11 - 11:24) 26. Nanti orang Yahudi dong babae kambali deng Tuhan (11:25 - 11:32) 27. Tuhan tu, bae talalu! (11:33 - 11:36) 28. Kalo kotong ta'ika deng Kristus, kotong pung idop baru musti jadi karmana? (12:1 - 12:8) 29. Kristus pung orang dong, musti idop karmana? (12:9 - 12:21) 30. Dengar-dengar sang orang yang pegang parenta dong (13:1 - 13:7) 31. Idop basayang satu deng satu (13:8 - 13:10) 32. Sonde lama lai, te Kristus su mau datang kambali (13:11 - 13:14) 33. Jang karitik sambarang sang bosong pung sodara orang sarani (14:1 - 14:23) 34. Usaha ko bekin tamba kuat orang laen dong pung parcaya (15:1 - 15:6) 35. Tuhan pung Kabar Bae kasi sang orang Yahudi deng orang bukan Yahudi (15:7 - 15:13) 36. Tuhan utus sang Paulus ko jalan pi kasi tau Dia pung Kabar Bae (15:14 - 15:21) 37. Paulus susun rancana ko mau pi di kota Roma (15:22 - 15:33) 38. Paulus titip salam kasi sodara dong di Roma (16:1 - 16:16) 39. Paulus kasi nasiat sang dong (16:17 - 16:24) 40. Tuhan Allah tu, hebat talalu! (16:25 - 16:27) Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Roma Saloom 11Ini surat dari beta, Paulus. Tuhan Allah su pili ame sang beta ko jadi Yesus Kristus pung utusan. Abis, Dia angka sang beta jadi Kristus pung orang suru-suru ko pi kasi tau orang di mana-mana so'al Dia pung Kabar Bae. 2-3Dolu-dolu, Tuhan Allah su ator memang ko Dia pung jubir dong tulis so'al itu Kabar Bae di Dia pung Tulisan Barisi. Te dalam itu Tulisan tu, Tuhan janji mau kirim datang Dia pung Ana, Yesus, ko jadi manusia. Ma sakarang, Dia pung janji tu su jadi, tagal Yesus su datang jadi manusia yang dari raja Daud pung turunan. 4Ma di sablá laen, Tuhan Allah kasi tunju bukti, bilang, Yesus Kristus, ju jadi Dia pung Ana sandiri. Te Yesus pung Roh tu, batúl-batúl barisi, sama ke Tuhan Allah. Deng Tuhan ju pake Dia pung kuasa ko kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. Tagal itu, kotong tau, bilang, Tuhan Allah pung Ana tu, andia Yesus, kotong pung Bos. 5Yesus kasi tunju Dia pung hati bae sang beta, te Dia pili sang beta jadi Dia pung utusan ko kasi tau Dia pung pasán di mana-mana. Te Dia mau ko orang bukan Yahudi dong ju parcaya sang Dia, deng idop iko Dia pung mau. Beta ju mau ko orang dari samua bangsa parcaya sang Kristus deng idop iko Dia pung mau. 6Bagitu ju deng bosong di kota Roma. Bosong datang dari banya bangsa di banya tampa. Yesus Kristus su pili ame sang bosong, bilang, “Mari su! Mari maso jadi Beta pung orang!” 7Andia ko beta kirim ini surat kasi bosong di Roma, deng kasi inga, bilang, Tuhan Allah ada sayang sang bosong. Dia ju minta ko bosong jadi Dia pung orang yang idop barisi. Beta sambayang ko Tuhan Allah, kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, kotong pung Bos, kasi tunju Dong pung hati bae, deng kasi bosong idop aman, dame, deng tanáng. Paulus sambayang kasi sang dia pung tamán dong 8Beta buka beta pung surat ni, deng minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan Allah, tagal Yesus Kristus ada karjá di bosong pung hati. Beta ju minta tarima kasi, tagal orang yang tenga di pamarenta Roma pung da'era samua, ada ba'omong so'al bosong pung parcaya sang Yesus. 9Beta sambayang sonde putus-putus kasi sang bosong. Batúl! Tuhan sandiri tau, bilang, apa yang beta omong ni, batúl. Dia ju tau beta karjá deng ponu samangat, ko kasi tau orang so'al Dia pung Ana pung Carita Bae. 10Tiap kali beta sambayang, beta minta bagini: “Tuhan, beta sandiri sonde tau dia pung jalan karmana. Ma kalo iko Tuhan pung mau, na, buka jalan ko beta bisa pi lia beta pung tamán dong di Roma.” 11Beta sambayang bagitu, te beta rindu mau lia sang bosong, ko beta bisa bagi kasi bosong kuasa dari Tuhan pung Roh, ko biar bosong jadi Tuhan pung orang yang batahan lebe kuat. 12Beta pung maksud bagini: kalo beta jadi datang ko tenga deng bosong, beta mau kasi kuat bosong pung hati, ko bosong pung parcaya bisa lebe kuat. Deng beta mau ko bosong ju kasi kuat beta pung hati. 13Sodara sayang dong! Beta suka ko bosong tau, bilang, su banya kali beta pung maksud mau pi lia sang bosong di Roma sana. Ma sampe sakarang balóm tau jadi-jadi ju. Naa, kalo beta jadi datang, beta harap ada banya orang jadi parcaya sang Kristus, sama ke di tampa laen dong. Deng bagitu, beta pung karjá ada hasil bae.a 14-15Biar karmana ju, beta rasa beta musti kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang samua orang. Bae itu orang yang pake bahasa Yunani ko, orang kafir yang pake bahasa laen ko, orang bésar ko, orang kici ko, orang sakola ko, orang sonde sakola ko. Andia ko beta su siap mau pi di Roma sana ko lia ame sang bosong. Tuhan pung Kabar Bae tu, ada pung kuasa ko kasi salamat samua orang 16Beta sonde malu sadiki ju so'al Tuhan Yesus pung Kabar Bae. Te kalo orang parcaya sang Tuhan Allah, itu Kabar ada pung kuasa dari Dia ko kasi salamat sang itu orang dari dia pung sala-sala. Naa, orang Yahudi dong dapa tau ini hal lebe dolo, ais baru bangsa laen dong.b 17Itu Kabar ju kasi tunju Tuhan pung jalan ko bekin batúl orang sala. Itu samua bisa jadi, asal orang parcaya sang Dia. Te ada tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Orang musti parcaya sang Tuhan Allah dolo, baru dong bisa babae deng Dia. Te kalo dong idop parcaya sang Dia, baru dong dapa idop yang batúl.”c Tuhan mara sang orang yang sonde mau kanál sang Dia 18Ma Tuhan Allah su kasi tau bagini: ada orang yang sonde toe sang Dia. Deng ada yang bekin hal jahat macam-macam. Ma Tuhan sonde tarima dong pung bekin-bekin tu. Di dong pung dalam hati, ini orang dong su tau mana yang batúl. Biar bagitu ju, ma dong maen bekin tarús hal-hal yang sonde batúl dong. Dong buju-buju orang sampe itu orang dong ju sonde tau mana yang batúl lai. Andia ko Tuhan mau kasi turun hukuman sang dong dari langit. 19-20Ini orang dong sonde ada pung alasan ko bela diri, te hal-hal yang orang bisa tau so'al Tuhan Allah tu, su jalás. Ko Dia sandiri yang su kasi tunju na! Beta pung maksud bagini: mulai dari Dia bekin langit deng bumi sampe sakarang, kalo orang mau mangarti so'al Tuhan pung diri, deng Dia pung kuasa yang sonde putus-putus, bisa sa! Biar Tuhan sandiri sonde kantara, ma kotong manusia masi bisa kanál sang Dia dari apa yang Dia bekin. Andia ko beta bilang, itu orang jahat dong sonde ada pung alasan ko bisa bela diri lai, bilang, “Beta sonde tau apa-apa so'al Tuhan Allah.” 21Jadi, biar dong tau so'al Tuhan, ma dong sonde mau mangaku sang Dia, bilang, “Tuhan tu, kotong pung Allah!” Dong ju sonde mau minta tarima kasi sang Dia. Ais, dong pung pikiran jadi kaco, sampe dong sonde mangarti apa-apa yang batúl lai. Dong jadi bingung deng karang-karang macam-macam, so'al Tuhan pung diri. Deng dong pung hati jadi galáp.d 22Dong angka-angka diri, bilang, “Beta ni, orang yang mangarti banya hal!” Biar dong pikir bagitu, ma dia pung batúl, dong tu, bodo ke karbó. 23Ais, dong sonde sémba sang Tuhan Allah yang talalu hebat, te dong bilang, “Botong sonde parlú Tuhan macam bagitu!” Ma dong mulai sémba patong model ke manusia. Ais itu, dong ju sémba patong model ke burung, ke binatang laen, sampe ju model ke ular dong. Deng bagitu, dong tola buang sang Tuhan yang sonde tau mati, ko ganti deng barang yang bisa mati!e 24Andia ko Tuhan kasi tenga pi parsetan sang dong, ko biar dong bekin iko dong pung mau-mau sa. Dia kasi biar ko dong bekin iko hal jahat macam-macam yang ba'akar di dong pung hati. Sampe-sampe dong sonde tau malu lai. Ais dong bekin kamomos macam-macam deng dong pung badan sandiri, deng babekin bagitu ju deng orang laen pung badan. 25Di dong pung dalam hati, dong su tau ajaran yang batúl so'al Tuhan Allah, ma dong sonde mau toe. Dong pung pikiran su ancor-ancor, ais dong pikir, bilang, “Ada lebe bae, biar botong bekin macam-macam sa, sampe rusak-rusak, te sonde ada risiko apa-apa!” Dong sémba sang barang yang Tuhan bekin, ma dong sonde mau sémba sang Tuhan yang bekin itu barang samua! Dong bekin diri ke orang alim, padahal kosong, sonde ada isi! Yang batúl, kotong manusia musti puji-puji deng kasi hormat sang Tuhan Allah tarús-tarús! Naa, itu baru pantas! 26Tagal dong pung jahat tu, andia ko Tuhan kasi tenga pi, ko dong bekin kamomos bagitu, iko dong pung mau-mau sa. Ais dong maen hohongge macam-macam, deng sonde tau malu. Dong pung bini sonde suka tidor deng dong pung laki lai, ma suka yang sonde wajar sa. Te parampuan batidor deng parampuan! 27Laki-laki bagitu ju! Dong sonde suka tidor deng dong pung bini lai, ma batidor deng laki-laki sa! Sonde tau malu sadiki ju! Andia ko nanti dong kaná hukuman yang pantas! Te dong su serong jao dari jalan yang batúl. 28Dong ada pikir, bilang, “Lebe bae, sonde usa ta'ika deng Tuhan.” Andia ko Tuhan kasi tenga pi parsetan, ko dong bekin iko dong pung mau-mau sa! Jadi, dong cuma tau pikir yang rusak-rusak sa! Ais dong bekin hal-hal yang tar karu-karuang pung! 29Dong pung idop jadi ponu deng jahat macam-macam. Dong sonde tau bekin yang bae, ma cuma tau bekin jahat sa. Dong balalas. Dong basimpan hati. Dong tukang camburu. Dong bunu orang. Dong suka maen bakanjar. Dong putar-balek. Dong tukang tipu. Dong tukang badodol. 30Dong suka omong bekin rusak orang laen pung nama. Dong binci sang Tuhan. Dong kurang ajar. Dong suka pandang enteng orang. Dong suka angka-angka diri. Dong suka cari akal busuk macam-macam. Dong suka bamalawan orang tua dong. 31Dong sonde mau tau apa yang batúl. Dong langgar dong pung janji sandiri, sampe orang sonde bisa parcaya sang dong lai. Dong sonde tau sayang orang. Dong sonde ada pung rasa kasian sang orang sadiki ju. 32Dong su tau Tuhan Allah pung atoran yang bilang, orang yang bekin jahat macam bagitu dong, pantas kaná hukuman mati. Biar dong su tau itu atoran, ma dong masi bekin jahat yang sonde karu-karuang pung. Bukan bagitu sa, ma dong maen tusu-tusu sang orang laen, ko dong ju iko bekin jahat bagitu. Itu su talalu! Tuhan ju mara sang bangsa Yahudi yang Dia su pili 21Lu su dengar so'al jahat macam-macam tadi, wuang? Ais, mangkali lu ada pikir, bilang, “Awe'! Itu orang dong pung jahat su talalu!” Kalo lu su pikir bagitu, awas ó! Te lu sandiri ju jahat bagitu. Andia ko lu sonde ada pung alasan ko bela diri, biar lu tu, sapa. Kalo lu ada bilang, orang laen dong jahat deng pantas kaná hukum, jang lupa, bilang, lu ju ada lempar sala di lu pung diri sandiri. Te lu ju bekin jahat bagitu na!a 2Ma kotong tau kalo Tuhan kasi hukum orang yang bekin jahat dong, pasti Dia putus dong pung parkara deng adil. 3Ko, karmana? Mangkali lu ada pikir, bilang, “Orang yang bekin jahat dong, pantas kaná Tuhan pung hukuman.” Padahal lu ada bekin jahat sama ke dong. Ma lu ada pikir, “Beta sonde kaná Tuhan pung hukuman.” Ko dia pung pasal apa? 4Tuhan Allah ada kasi tunju Dia pung hati bae sang lu. Deng Dia talalu sabar so'al lu pung bekin-bekin. Ma akurang ko lu lia sang Dia deng mata sablá? Mangkali lu sonde mangarti, bilang, Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang lu, ko lu kasi tenga lu pung sala-sala dong, deng kambali pi sang Dia. 5Ma lu ni, kapala batu deng sonde mau dengar! Deng lu sonde mau kasi tenga lu pung sala sadiki ju! Jadi, lu ada bekin ko lu pung hukuman tamba barát lai. Te nanti kalo dunya su kiamat, Tuhan mau nilei samua orang pung idop. Deng samua orang nanti tau, bilang, Tuhan putus orang pung parkara deng batúl. Itu waktu, Dia hukum barát sang lu, tagal Dia sonde tarima lu pung bekin-bekin tu. 6Lu ada idop karmana, na, nanti Tuhan balas iko lu pung bekin.b 7Te orang yang bekin hal bae tarús-tarús, nanti Dia kasi sang dong, idop yang batúl yang sonde putus-putus. Dong yang tarima hormat, nama bae, deng idop tarús-tarús deng Dia. 8Ma Tuhan sonde tarima orang yang bekin jahat. Dia mara batúl sang dong, te dong cuma tau bamalawan sa. Dong sonde bekin iko hal yang batúl, te dong cuma tau bekin iko hal yang jahat sa. 9Samua orang yang ada bekin jahat dong, nanti kaná susa deng calaka. Biar orang Yahudi ko, orang bukan Yahudi ko, dong samua kaná abis. 10Ma samua orang yang ada bekin hal bae, nanti Tuhan angka tinggi-tinggi sang dong, deng kasi hormat sang dong ko dong idop aman deng dame. Biar dong orang Yahudi ko, orang bukan Yahudi ko, dong samua dapa abis. 11Te Tuhan sonde pili-pili muka na!c 12Dia pung Atoran tu, jato kaná sang samua orang. Naa! Kalo ada orang yang sonde tau itu Atoran, yang bekin sala, nanti dia tapisa buang dari Tuhan Allah. Deng kalo ada orang yang su tau itu Atoran, ma dia bekin sala, nanti Tuhan pake itu Atoran lai ko putus dia pung hukuman. Dong ju nanti tapisa buang dari Tuhan, tagal dong su langgar Dia pung Atoran tu. 13Kalo mau babae deng Tuhan Allah, sonde cukup deng cuma dengar Dia pung Atoran to'. Te orang ju musti bekin iko Dia pung Atoran, baru Dia mau tarima sang dong. Jang cuma dengar sa! 14Biar orang bukan Yahudi dong sonde tau Tuhan pung Atoran pung isi, ma dari dong sandiri ada yang bekin iko itu Atoran. Te dong pung hati sandiri yang kasi tau sang dong, mana yang batúl, deng mana yang sala. 15Deng bagitu, dong kasi tunju, bilang, Tuhan pung Atoran ada tatulis dalam dong pung hati, sama ke banáng yang Tuhan tanún di dong pung hati. Dong pung dalam hati sandiri yang nilei apa yang dong bekin. Ais, dong pung pikiran sandiri yang tudu kalo dong ada bekin sala, deng kasi tau kalo dong ada bekin batúl. 16Jadi, nanti kalo dunya su kiamat deng Tuhan su angka sang Yesus Kristus jadi Tukang Putus Parkara, Dia mau pareksa alus-alus hal-hal rahasia yang tasambunyi dalam orang pung hati. Beta ajar bagitu, sama ke yang ada di Tuhan pung Kabar Bae. Biar orang Yahudi bekin iko Tuhan pung Atoran, ma itu sonde kasi salamat sang dong 17Jadi, bosong yang orang Yahudi, karmana? Bosong suka angka-angka diri, bilang, bosong sandiri sa yang pegang Tuhan pung Atoran yang Dia kasi turun lewat ba'i Musa, wuang? Bosong ju suka mulu bésar so'al bosong pung hubungan deng Tuhan. 18Batúl! Bosong su tau Tuhan pung mau. Bosong su tau mana yang paling bae. Bosong su tau ini hal dong samua, tagal guru dong su ajar sang bosong dari Tuhan pung Atoran. 19Bosong parcaya diri, bilang, bosong bisa kasi tunju jalan sang orang yang sonde tau mau pi mana. Bosong anggap diri sama ke taráng yang bacaya kasi samua orang yang idop dalam galáp. 20Tagal bosong bapegang Tuhan pung Atoran, bosong pikir bosong tau samua-samua, deng bosong su pegang samua yang batúl, wuang? Andia ko bosong pikir bosong bisa ajar orang bodo deng ana kici yang sonde tau apa-apa. 21Jadi, beta mau tanya bagini: bosong suka ajar orang laen dong, ma akurang ko bosong sandiri sonde mau balajar apa-apa?! Bosong suka nae mimbar, ko parenta, bilang, “Orang jang pancuri.” Ma akurang ko bosong sandiri pancuri?! 22Bosong ajar, bilang, “Jang maen serong deng orang yang bukan lu pung laki ko lu pung bini.” Ma akurang ko bosong sandiri maen serong?! Bosong binci mati sang barang sosonggo dong, ma akurang ko bosong sandiri se'ok barang dari ruma sosonggo?! 23Bosong omong bésar so'al Tuhan pung Atoran, ma akurang ko bosong sandiri langgar itu Atoran, deng bekin malu sang Tuhan bagitu?! 24Te dari dolu, ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Tagal bosong orang Yahudi pung jahat, andia ko orang laen dong suka bekin hina sang Tuhan Allah pung nama bae.”d Biar orang Yahudi dong sunat, itu ju sonde kasi salamat sang dong 25Bosong yang orang Yahudi musti sunat iko Tuhan pung Atoran, wuang? Itu jadi tanda, bilang, bosong yang ada pung hak tarima Tuhan pung janji. Ma kalo bosong langgar Tuhan pung Atoran, Tuhan sonde tarima sang bosong. Bosong jadi sama ke orang bukan Yahudi, deng sama ke orang yang sonde parná sunat. 26Pikir bae-bae! Te kalo orang yang sonde sunat bekin iko Tuhan pung Atoran, nanti Tuhan tarima sang dia, sama ke dia orang Yahudi yang su sunat, to? 27Ma, ati-ati, ó! Te kalo orang bukan Yahudi yang sonde sunat, bekin iko Tuhan pung Atoran, nanti dong kasi tunju apa? Dong kasi tunju bosong pung sala, bilang, bosong orang Yahudi yang su sunat, ada langgar Tuhan pung Atoran, biar bosong su pegang itu Atoran dari dolu-dolu. 28Jang pikir, bilang, orang yang jadi ba'i Abraham pung turunan, deng yang su sunat di kulit, itu yang bekin dia jadi Tuhan pung orang yang batúl. Sonde! 29Yang jadi Tuhan pung orang yang batúl, andia orang yang babae deng Tuhan. Te sunat yang batúl, yang bekin orang jadi Tuhan pung ana tu, bukan tanda di kulit, ma tanda di hati yang Tuhan pung Roh ada bekin. Tuhan yang angka puji sang orang macam bagitu, bukan manusia yang angka puji.e Biar orang Yahudi ada hak tarima pusaka dari Tuhan pung janji, itu ju sonde kasi salamat sang dong 31Kalo bagitu, jadi orang Yahudi yang sunat tu, dia pung ontong apa? Mangkali bosong pikir, bilang, orang Yahudi dapa lebe banya deng lebe bae, dari orang bukan Yahudi dong, to? 2Batúl! Jadi orang Yahudi ada pung ontong dalam banya hal. Partama, tagal Tuhan Allah kasi tugas sang orang Yahudi ko tulis deng jaga bae-bae Dia pung Kata-kata. 3Jadi, karmana? Mangkali bosong ada pikir, kata, Tuhan sonde bisa bekin iko apa yang Dia omong, tagal ada orang Yahudi saparu yang sonde parcaya sang Dia, ko? 4Sonde mungkin! Te biar samua orang di ini dunya tukang putar-balek, ma Tuhan sandiri omong yang batúl tarús! Inga, te ada tatulis dalam Tulisan Barisi so'al Tuhan pung diri, bilang, “Ada orang yang lempar sala, bilang, Dia sonde putus parkara deng adil. Ma nanti dong dapa tau, bilang, apa yang Dia omong tu, memang batúl. Dia pasti manáng, tagal Dia sonde mungkin omong sala.”a 5Ma kalo kotong ada bekin sala, ais, itu kasi tunju lebe taráng sang samua orang, bilang, apa yang Tuhan bekin tu, memang batúl. Kalo bagitu, kotong mau bilang apa? Mau bilang, Tuhan sonde adil kalo Dia kasi hukum sang kotong, ko? (Te ada orang saparu yang omong bagitu na.) 6Sonde mungkin! Tuhan sonde sala kalo Dia kasi hukum sang kotong. Te Dia ada pung hak ko kasi hukum orang yang bekin sala di ini dunya. 7Naa! Kalo beta omong kosong, itu kasi tunju, bilang, Tuhan pung hukuman tu, batúl. Kalo beta su kasi tunju Dia pung hebat bagitu, akurang ko Dia putus beta pung parkara, bilang, apa yang beta bekin tu, sala? 8Jang bagitu! Te kalo mau iko pikiran bagitu, bosong iko orang yang bilang, “Biar ko kotong bekin jahat lebe banya, ko biar yang bae ju batamba banya!” Orang yang omong bagitu, pantas kaná hukum. Ma ada orang yang omong bekin rusak beta pung nama, bilang, beta ada ajar orang bagitu. Sonde ada satu orang ju yang hati lurus batúl, te samua bekin sala abis 9Jadi, karmana? Bosong pikir kotong yang orang Yahudi lebe bae dari orang bukan Yahudi dong? Sonde mungkin! Te beta su kasi tunju sang bosong, bilang, samua orang jato sala, biar dia orang Yahudi ko, orang bukan Yahudi ko. 10Te ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Sonde ada orang yang idop lurus tarús. Sonde satu ju! 11Sonde ada orang yang mangarti batúl so'al Tuhan. Sonde satu ju yang cari kanál sang Tuhan. 12Dong samua su serong dari jalan idop yang lurus. Ais, dong su sonde laku-laku lai. Sonde ada orang yang kasi tunju hati bae. Sonde satu ju!b 13Dong pung omong, baboo busuk, sama ke kubur yang orang su gali ulang. Dong pung mulu cuma tau kasi kaluar putar-balek sa. Dong pung kata-kata yang kaluar dari dong pung mulu, sama ke ular pung racon.c 14Dong pung mulu cuma tau maki orang, deng omong yang busuk ko bekin saki hati orang sa, te itu yang kaluar dari dong pung hati busuk.d 15Dong sonde taku-taku mau bunu orang. 16Dong pi di mana, na, dong suka bekin kaco di situ, deng bekin susa macam-macam sang orang. 17Dong idop sonde tau badame, deng sonde tau idop deng hati tanáng.e 18Dong sonde bisa tahan diri, tagal sonde ada rasa taku sang Tuhan sadiki ju.”f 19Naa! Kotong tau, bilang, Tuhan kasi Dia pung Atoran sang orang yang musti tondo deng itu Atoran dong. Deng bagitu, dong sonde ada pung alasan apa-apa lai. Nanti kalo dunya kiamat samua orang di ini dunya musti mangada sang Tuhan Allah, ko Dia putus dong pung parkara, bilang, dong sala, ko sonde. 20Andia ko sonde ada satu orang ju yang bisa omong, bilang, “Tuhan cap sang beta, bilang, orang hati lurus, tagal beta bekin iko Dia pung Atoran samua.” Sonde bisa! Te Tuhan pung Atoran yang kasi tunju, bilang, kotong samua ada bekin sala.g Kotong musti parcaya sang Tuhan Yesus dolo, baru Tuhan Allah cap sang kotong orang hati lurus 21Jang bingung so'al Tuhan pung rancana yang tunju jalan ko kotong bisa babae kambali deng Dia. Yang batúl, kotong bisa babae deng Dia, ma bukan tagal bekin iko Dia pung Atoran. Te Dia pung Atoran sandiri ada tulis bagitu, deng Dia pung jubir dolu-dolu dong ju kasi tau bagitu dalam Tuhan pung Tulisan Barisi. 22Tuhan Allah cap kotong orang hati lurus yang babae deng Dia waktu kotong parcaya sang Yesus Kristus. Dia sonde pili-pili muka, te Dia bekin bagitu kasi sang samua orang yang parcaya sang Yesus bagitu.h 23Te samua orang bekin sala. Andia ko orang yang coba-coba bekin diri babae deng Tuhan, sonde bisa sampe di Tuhan pung sarat yang hebat. 24Biar bagitu, ma Tuhan Allah sandiri yang kasi tunju Dia pung hati bae, deng putus, bilang, kotong su sonde sala lai. Dia tarima sang kotong bagitu, tagal Yesus Kristus su tabús ame kotong dari kotong pung sala-sala dong. 25-26Tuhan Allah su kasi tunju sang Yesus ko jadi korban tutu malu yang hapus buang kotong pung sala-sala dong. Ma kotong musti parcaya sang Dia, bilang, Dia tarima kotong pung hukuman. Jadi, Dia kasi tumpa Dia pung dara, deng mati ganti sang kotong. Deng bagitu, Tuhan Allah kasi tunju, bilang, apa yang Dia putus ame tu, batúl. Dolu, Dia talalu sabar, ais Dia pili ko lupa buang sala-sala yang orang bekin dolu. Ma kalo Dia sonde hukum orang yang sala, Dia sonde adil. Jadi, Dia buka jalan ko biar Yesus Kristus bisa pikol kotong orang sala pung hukuman. Sakarang, Dia kasi tunju sang samua orang, bilang, Dia bekin yang bae tarús. Ais, samua orang sala, yang parcaya sang Yesus, Dia putus ko cap sang dong ke orang hati lurus. 27Jadi, karmana? Mangkali bosong pikir bosong bisa omong bésar, tagal Tuhan su tarima sang bosong, ko? Sonde bisa! Mau kasi tunju satu Atoran yang bekin bosong babae deng Tuhan, ko? Bosong kira Tuhan tarima sang bosong tagal bosong bekin hal bae, ko? Sonde bisa! Kotong cuma bisa kasi tunju Atoran yang bilang, Tuhan Allah tarima sang kotong tagal kotong parcaya sang Yesus. Bagitu sa! 28Andia ko sakarang kotong su tau bagini: orang bisa babae deng Tuhan tagal dong parcaya sang Dia, bukan tagal dong bekin iko Dia pung Atoran sa. 29Naa, beta mau tanya bagini: Tuhan Allah cuma tarima orang Yahudi sa, ko, Dia ju tarima orang laen dong? Batúl! Dia tarima samua! 30Te Tuhan Allah tu, cuma satu sa. Deng cuma ada satu jalan yang Dia tarima ko kotong manusia bisa babae deng Dia. Andia, tagal kotong parcaya sang Dia. Itu jalan tu, kasi sang orang Yahudi deng orang bukan Yahudi ju.i 31Jadi, beta mau tanya bagini: kalo kotong parcaya sang Tuhan, itu hapus buang Dia pung Atoran, ko? Sonde! Yang batúl, itu bekin sah Dia pung Atoran. Conto dari ba'i Abraham. Dia babae deng Tuhan tagal parcaya sang Dia 41Jadi, kalo kotong lia conto dari botong orang Yahudi pung nene-moyang, ba'i Abraham, kotong bisa balajar apa, so'al jadi babae deng Tuhan tagal parcaya sang Kristus tu? 2Kotong bisa balajar bagini: kalo Abraham bisa babae deng Tuhan tagal dia bekin hal yang bae, dia ju ada pung dasar ko bisa omong bésar di manusia pung muka. Ma di Tuhan pung muka, dia sonde bisa omong apa-apa. 3Ma ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Tagal Abraham parcaya sang Tuhan Allah, andia ko Tuhan cap sang dia, orang hati lurus yang babae deng Dia.”a 4Naa, orang yang karjá, tarima dia pung gaji. Itu gaji bukan doi parsén, ma doi yang bos bayar ko ganti itu orang pung cape. Te itu orang karjá pung hak. 5Naa, Tuhan yang ada pung hak ko bilang, orang yang parcaya sang Yesus Kristus bisa babae kambali deng Dia, biar dolu itu orang su bekin sala deng sonde toe sang Tuhan. Sonde ada satu hal yang orang bisa bekin, ko dia babae deng Tuhan. Te orang musti parcaya sang Yesus Kristus, baru Tuhan cap sang dia ke orang hait lurus, deng tarima sang dia. 6Raja Daud ju kasi tau, bilang, orang pung hati babunga waktu Tuhan Allah cap sang dong, bilang, dong tu, orang hati lurus, biar dong sonde bekin apa-apa ju. Te Daud tulis, bilang: 7“Biar ini orang dong su langgar Tuhan pung Atoran, ma Dia su hapus buang dong pung sala-sala. Andia ko dong paling ontong! Orang yang bekin jahat dong, Tuhan su lupa buang dong pung sala-sala. 8Te kalo Tuhan sonde ba'itong orang pung sala-sala, na, itu orang ontong batúl!”b 9Naa, mangkali bosong ada pikir, bilang, cuma orang Yahudi yang sunat, yang bisa ontong ko babae deng Tuhan, wuang? Deng orang bangsa laen yang sonde sunat, sonde bisa, wuang? Sonde! Pikiran bagitu, sala! Andia ko botong su kasi inga sang bosong, bilang, tagal Abraham parcaya sang Tuhan, andia ko Tuhan cap sang dia, orang hati lurus yang babae deng Dia. 10Kapan Tuhan cap sang Abraham bagitu? Waktu dia su sunat ko, waktu dia balóm sunat? Yang batúl, bukan waktu dia su sunat abis, ma waktu dia masi balóm sunat. 11Batúl! Waktu Abraham balóm sunat, Tuhan Allah su cap sang dia, orang hati lurus yang babae deng Tuhan. Lama-lama, baru dia sunat ko jadi tanda, bilang, dia jadi orang yang parcaya sang Tuhan. Deng bagitu, Abraham yang buka jalan kasi samua orang yang parcaya sang Tuhan Allah. Te Tuhan tarima sang samua orang yang parcaya sang Dia, ko dong babae deng Dia, biar dong sunat, ko sonde.c 12Abraham ju buka jalan kasi botong orang Yahudi yang kaná sunat. Bukan tagal botong sunat, ma tagal botong parcaya sang Kristus, sama ke Abraham parcaya sang Tuhan waktu dia balóm sunat. Kalo kotong parcaya sang Tuhan Allah, na, kotong tarima apa yang Dia janji 13Tuhan Allah ada ika janji deng Abraham deng dia pung turunan, bilang, lama-lama dunya anteru jadi dong pung pusaka. Tuhan janji bagitu, tagal Abraham parcaya sang Dia, ais Tuhan cap sang dia, bilang, orang hati lurus yang babae deng Dia. Ma Tuhan sonde janji bagitu, tagal Abraham bekin iko Dia pung Atoran dong.d 14Te kalo orang yang cuma bekin iko Tuhan pung Atoran bisa tarima ame pusaka yang Tuhan janji tu, dia pung arti, bilang, parcaya sang Tuhan tu, parcuma sa. Deng Tuhan pung janji tu, ju sonde ada pung guna.e 15Di mana Tuhan pung Atoran ada, na, di situ kotong ju katumu orang yang langgar itu Atoran. Deng kalo orang langgar Dia pung Atoran, na, Tuhan mara, ais Dia hukum sang dong. Deng kalo Tuhan pung Atoran sonde ada, na, tantu sonde ada orang yang langgar itu Atoran. 16Andia ko kotong musti parcaya sang Dia. Itu, lebe pantíng dari samua. Te Tuhan suka kasi tunju Dia pung hati bae deng pardeo sang orang yang parcaya sang Dia. Deng kalo kotong parcaya sang Dia sama ke Abraham, tantu kotong mau tarima apa yang Dia janji, biar kotong orang Yahudi yang bekin iko Dia pung Atoran, ko sonde. Jadi, kotong samua yang parcaya tu, sama ke Abraham pung turunan.f 17Dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, Dia su janji sang Abraham, bilang, “Beta bekin ko lu jadi banya bangsa pung nene-moyang.” Abraham parcaya sang Tuhan Allah. Ais, lama-lama Tuhan Allah bekin jadi Dia pung janji. Dia ju yang kasi idop kambali orang mati. Dia cuma tenga omong sa, ko barang yang sonde ada, jadi memang.g 18Abraham parcaya sang Tuhan, deng tunggu-tunggu sang Dia, biar dia sandiri balóm ada ana. Andia ko Tuhan bekin sang dia jadi “banya bangsa pung nene-moyang.” Itu sama ke yang ada tatulis dalam Tulisan Barisi, bilang, “Turunan bam-banya nanti datang dari lu.”h 19Abraham parcaya kuat sang Tuhan, biar dia tau dia pung badan su tua kakaluk, su umur saratus taon. Deng Sara pung tampa ana karíng, deng dia ju su tua ganggók.i 20Ma Abraham pung parcaya sonde tagoyang, ko, pikir Tuhan sonde bisa bekin iko Dia pung janji. Dia pung parcaya sang Tuhan batamba kuat waktu dia angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama. 21Abraham yakin batúl-batúl, bilang, apa yang Tuhan su janji, Dia mampu bekin iko. 22Andia ko Tuhan Allah cap sang Abraham, orang hati lurus yang babae deng Dia. 23Ma Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, Tuhan sonde itong bagitu kasi Abraham sandiri sa, 24ma kasi kotong ju! Te kalo kotong parcaya sang Dia, Dia ju cap kotong orang hati lurus yang babae deng Dia. Tuhan tu, yang kasi idop kambali sang kotong pung Bos Yesus dari Dia pung mati. 25Yesus mati, tagal kotong pung bekin sala. Ais ju, Dia idop kambali ko buka jalan ko biar kotong bisa babae kambali deng Tuhan Allah.j Orang bisa babae deng Tuhan Allah asal dong parcaya sang Yesus Kristus 51Jadi, tagal kotong parcaya sang Tuhan Allah, andia ko Dia cap sang kotong orang hati lurus. Ais kotong pung hati su jadi barisi kasi sang Tuhan, tagal kotong pung Bos Yesus Kristus, yang Tuhan su kirim datang, ada buka jalan ko kotong bisa badame bagitu. 2Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong bagitu, tagal kotong parcaya sang Dia dolo. Andia ko kotong pung hati bisa jadi kuat. Deng kotong ju hati babunga, tagal botong tau, bilang, nanti Tuhan mau angka kotong ko iko rasa Dia hebat. 3Biar kotong dapa susa macam-macam, ma kotong hati babunga tarús. Te kotong tau, bilang, kotong balajar dari susa, ko biar bisa batahan lebe kuat lai. 4Kalo kotong batahan dalam susa, itu bekin kotong sonde jato, deng kotong pung idop bekin sanáng Tuhan pung hati. Kalo kotong idop lebe kuat bagitu, itu bekin kotong parcaya lebe kuat, bilang, nanti Tuhan mau kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong. 5Kalo kotong parcaya lebe kuat bagitu, kotong sonde malu. Te Tuhan su kasi kotong Dia pung Roh yang Barisi, ko kotong bisa tau dalam kotong pung hati, bilang, Dia ada sayang bam-banya sang kotong. 6Dia kasi tunju Dia pung sayang bagini: waktu kotong masi tar mampu bekin diri babae deng Tuhan, tau-tau te Dia kirim Kristus ko mati kasi sang kotong yang idop sonde toe sang Tuhan. Tuhan pili waktu yang pas bagitu. 7Pikir bae-bae dolo! Te jarang ada orang yang sadia mati ganti dia pung tamán yang hati lurus. Mungkin ada orang saparu yang sadia mati ko tolong orang yang hati bae. 8Ma Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung sayang bam-banya kasi sang kotong. Tagal, waktu kotong masi bekin sala, Kristus mati kasi sang kotong. 9Tuhan Allah cap sang kotong orang hati lurus yang babae deng Dia, tagal Kristus kasi tumpa Dia pung dara ko mati kasi sang kotong. Padahal, kalo orang bekin sala, Tuhan mara. Ma tagal Kristus pung bekin tu, kotong yang bekin sala sonde kaná hukum lai. 10Dolu, kotong bamusu deng Tuhan. Ma, Tuhan pung Ana sandiri mati ko bekin dingin Tuhan pung hati, ko biar kotong bisa badame deng Tuhan. Jadi, sakarang, kotong sonde bamusu lai, ma su babae kambali. Lebe-lebe lai, tagal Kristus su idop kambali, nanti di hari kiamat Dia ju kasi salamat sang kotong ko jang kaná Tuhan Allah pung hukuman lai. 11Bukan bagitu sa! Kotong pung hati bisa babunga, bilang, “Tuhan tu, hebat talalu!” tagal kotong ta'ika deng Dia. Kotong bisa jadi Dia pung orang, tagal kotong pung Bos Yesus Kristus, su mati kasi sang kotong, ko bekin kotong badame deng Tuhan. Kalo kotong babanding Adam deng Kristus, ada dia pung sama, deng ada dia pung beda 12Jadi, dari dolu kala, manusia partama, andia ba'i Adam, yang mulai bekin sala. Andia ko Tuhan Allah sonde kasi biar dia idop tarús. Ais, mulai itu waktu, samua orang di ini dunya ju iko bekin sala sama ke dia. Deng tagal dong bekin sala sama ke dia, dong samua ju musti mati sama ke dia.a 13Dolu-dolu, waktu Tuhan Allah balóm kasi turun Dia pung Atoran dong, orang ada bekin sala di anteru dunya. Ma tagal balóm ada Atoran, sonde ada yang itong orang pung sala-sala dong. 14Dari ba'i Adam sampe ba'i Musa tarima Tuhan pung Atoran, samua orang pasti mati. Biar dong sonde langgar Tuhan pung parenta yang Dia kasi sang Adam, ma dong masi bekin sala macam-macam yang laen. Andia ko dong musti mati, sama ke Adam. Naa! Kalo kotong banding ba'i Adam deng Tuhan Yesus, ada dia pung sama, deng ada dia pung beda. Te Adam ju sama ke satu gambar yang kasi tunju Yesus pung model, yang nanti muncul datang. 15Ma Adam pung bekin sala, sonde sama ke Yesus pung bekin bae kasi kotong. Te orang yang satu, andia Adam, ada langgar Tuhan pung parenta. Andia ko samua orang musti mati. Ma Orang yang satu lai, andia Yesus Kristus, ada bekin bae macam-macam kasi kotong, deng sonde tunggu-tunggu orang balas Dia pung bae. Itu satu Orang pung bekin tu, cukup kasi samua orang, te Tuhan suka bekin yang bae kasi kotong. 16Yang Tuhan Allah ada kasi sang kotong tu, beda deng itu sala yang satu orang, Adam, ada bekin. Waktu dia bekin sala, Tuhan Allah putus, bilang, “Lu sala. Jadi lu musti kaná hukum!” Ma biar orang su bekin sala satu mal'unuk pung, Tuhan Allah, yang pareksa samua orang pung idop, masi mau kasi tunju Dia pung hati bae, deng putus, bilang, “Beta cap lu sonde sala. Jadi, sakarang lu su bebas deng sonde kaná lu hukuman lai. Mari ko babae kambali deng Beta!” 17Jadi, satu orang, Adam, ada bekin sala, deng langgar Tuhan pung parenta. Andia ko, sakarang, samua musti mati. Ma, satu Orang lai, andia Yesus Kristus, ada bekin yang bae. Tagal Dia pung bekin bae tu, andia ko kotong bisa babae deng Tuhan. Itu sama ke satu barang yang Dia parsén kasi kotong. Dia mau kasi kotong idop batúl, sama ke kotong jadi Raja pung tamán dong. 18Jadi, satu orang pung bekin sala, buka jalan ko samua orang musti kaná usir dari Tuhan pung muka. Deng satu Orang lai pung bekin batúl, yang buka jalan ko samua orang bisa babae kambali deng Tuhan, ko idop batúl deng Dia. 19Beta pung maksud bagini: Adam tu, satu orang yang sonde mau dengar sang Tuhan, ais langgar Dia pung parenta. Deng banya orang ju iko bekin sala, sama ke dia. Ais, Yesus tu, satu Orang yang dengar-dengar sang Tuhan, ais bekin iko Dia pung mau. Dia yang buka jalan ko banya orang bisa babae kambali deng Tuhan. 20Tuhan Allah kasi turun Dia pung Atoran sang ba'i Musa, ko samua orang dapa tau parsís, mana yang sala. Ma di mana sa orang pung sala batamba banya, di situ ju Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae lebe banya. 21Dolu, jahat di orang pung hati ada pung kuasa ko ator sang dong, sampe dong bekin sala yang bawa hukuman mati. Ma sakarang, hal bae yang kotong pung Bos Yesus Kristus bekin tu, Tuhan Allah pake ko kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong. Deng itu hal bae ada pung kuasa ko ator sang kotong, ais kotong bisa babae deng Tuhan, ju idop batúl deng Dia tarús-tarús. Kotong musti kasi tenga kotong pung sala, ko idop iko Tuhan pung mau 61Jadi, sakarang mau bilang apa? Bosong mangkali ada pikir, bilang, “Tuhan su lupa buang botong pung sala, tagal Dia pung hati bae. Andia ko ada lebe bae botong bekin sala tarús, ko biar nanti Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae lebe-lebe sang kotong.” 2Sonde mungkin! Sonde pantas kalo kotong bekin sala tarús, te kotong su putus, bilang, kotong su bale balakang kasi tenga kotong pung sala-sala dong. Tagal kotong su sonde ta'ika deng jahat lai, itu sama ke kotong su mati na! Te orang yang su mati sonde bisa bekin sala lai, to? Kalo kotong su mati bagitu, na, karmana ko kotong bisa idop bekin sala lai? Sonde bisa, to? 3Mangkali bosong sonde mangarti, bilang, waktu kotong dapa sarani, itu jadi tanda, bilang, kotong su kasi tenga idop yang lama ko jadi orang baru, andia, yang ta'ika deng Yesus Kristus. Itu sama ke kotong su mati sama-sama deng Dia. 4Waktu Kristus mati, dong kubur sang Dia. Ais waktu kotong dapa sarani, itu sama ke kotong ju mati kasi tenga idop yang lama, ais dong kubur sang kotong. Naa, Allah Bapa pake Dia pung kuasa yang hebat, ko kasi idop kambali sang Kristus dari Dia pung mati. Allah Bapa ju suka kotong tarima Dia pung kuasa tu, ko idop kambali jadi orang baru.a 5Te itu sama ke kotong mati sama-sama deng Yesus. Jadi, kotong yang ta'ika deng Dia, tantu kotong ju nanti idop kambali dari kotong pung mati, sama ke Dia su idop kambali. 6Dolu, kotong jadi orang yang bekin sala macam-macam. Ma kotong pung idop lama tu, su ancor abis, sama ke dong su paku mati sang kotong di kayu palang sama-sama deng Kristus. Sakarang, jahat di kotong pung hati sonde ada pung kuasa ko ator sang kotong lai. Sakarang, kotong sonde ta'ika ko bekin sala lai. Te kotong su sonde sama ke budak yang sonde ada pung hak pili mau bekin apa. 7Kalo orang su mati, dia su bebas, to? Sonde ada satu ju yang bisa paksa sang dia ko bekin sala lai. 8Jadi, tagal itu sama ke kotong su mati sama-sama deng Kristus, na, kotong parcaya, bilang, kotong ju nanti idop tarús deng Dia. 9Kotong tau, bilang, tagal Kristus su idop kambali dari Dia pung mati, Dia sonde mati ulang lai. Te sonde ada satu apa lai yang ada pung kuasa ko bekin Dia mati. 10Dolu, Dia mati satu kali, ko cabu buang sala pung kuasa. Ma sakarang, Dia idop ko kasi tunju hormat sang Tuhan Allah. 11Bosong ju musti anggap diri bagitu. Tingka ke bosong su mati, andia ko sala sonde ada pung kuasa sang bosong lai. Jadi sakarang, bosong musti idop ko kasi tunju hormat sang Tuhan, tagal bosong ada ta'ika deng Yesus Kristus. 12Jang kasi biar ko jahat di lu pung hati ada kuasa ko bisa ator sang lu, ko lu cuma iko lu pung badan pung mau-mau ko bekin jahat dong. Te lu nanti mati. 13Deng jang sarakan lu pung diri ko bekin hal yang sonde batúl dong, te itu ju sala. Ma sarakan lu pung diri kasi pi Tuhan Allah sa, ko Dia yang ator sang lu. Tingka ke lu su mati, ais idop kambali. Jadi, pake lu pung diri anteru-anteru ko bekin hal yang batúl dong, kasi sang Tuhan. 14Jang kasi biar ko sala bisa ator sang bosong, sama ke sala jadi bosong pung bos. Sakarang, bosong sonde usa idop bekin iko Dia pung Atoran lai ko jadi babae kambali deng Tuhan. Te bosong ada idop lurus, tagal Tuhan su kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Jadi sakarang, Dia pung hati bae tu, yang ator sang bosong. Kotong jadi sama ke budak yang karjá iko Tuhan pung mau 15Jadi, karmana? Bosong mangkali pikir, bilang, “Tagal kotong sonde usa idop bekin iko Tuhan pung Atoran lai, ko jadi babae deng Dia, biar ko kotong bekin sala tarús sa. Te Tuhan masi mau kasi tunju Dia pung hati bae kasi kotong na!” Bosong ada pikir bagitu, to? Beta kasi tau, é! Itu tu, sala! 16Beta ame conto dari bos deng budak. Kalo bosong sarakan bosong pung diri ko karjá kasi satu orang, na, bosong musti dengar sang dia, deng karjá iko dia pung mau. Te dia tu, bosong pung bos. Deng bosong tu, dia pung budak. Bagitu ju, bosong bisa pili mau iko yang mana. Te bosong bisa pili ko bekin sala, ais bosong jadi sala pung budak. Ma kalo bosong pili bagitu, bosong bekin diri tapisa buang dari Tuhan Allah. Ko, bosong bisa pili ko bekin yang batúl, deng jadi budak yang bekin iko apa yang Tuhan suru sang bosong. Kalo bosong pili bagitu, na, bosong bisa jadi babae deng Dia! 17Dolu, bosong kasi biar ko sala yang ator sang bosong, ma sakarang, bosong ada dengar bosong pung dalam hati, ko bekin iko apa yang orang sarani dong ajar sang bosong. Andia ko beta minta tarima kasi sang Tuhan. 18Te Tuhan su kasi lapás sang bosong dari sala pung kuasa, sampe sala sonde ator sang bosong lai. Jadi sakarang, hal yang batúl yang ator sang bosong. 19Beta omong ni, pake conto hari-hari dari bos deng budak, ko bosong gampang mangarti beta pung maksud. Dolu, bosong sarakan bosong pung diri jadi budak ko bekin sala, yang bawa bosong ko jadi kamomos, iko Tuhan pung Atoran. Ma sakarang, bosong musti sarakan bosong pung diri jadi budak ko cuma idop bekin yang batúl sa, yang bawa bosong ko jadi barisi di Tuhan pung muka. 20Dolu, waktu bosong cuma dengar deng bekin iko sala pung mau, bosong sonde usa dengar deng bekin iko yang batúl. 21Naa, beta mau tanya bagini: Bosong dapa hasil apa yang bae dari bosong pung bekin-bekin tu? Sonde ada, to? Padahal, hasil yang bosong dapa tu, bekin malu sang bosong sa. Tagal bosong pung bekin sala bagitu, dia pung ujung-ujung, Tuhan Allah bale balakang sang bosong. 22Ma sakarang, Tuhan su kasi lapás sang bosong dari bos yang lama, jadi bosong sonde usa bekin sala lai. Sakarang bosong musti jadi Tuhan pung orang karjá. Dia pung ujung-ujung, nanti bosong jadi barisi kasi sang Dia, deng dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 23Te waktu kotong bekin sala, dia pung upa, andia Tuhan bale balakang sang kotong sampe salamanya. Kotong mati su! Ma Tuhan su sadia satu jalan kaluar kasi kotong. Te Dia mau kasi parsén sang kotong idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Deng kotong dapa itu idop, kalo kotong maso jadi kotong pung Bos Yesus Kristus pung orang. Atoran hukum sonde ada pung hak lai, kalo orang su mati 71Sodara dong! Sakarang, beta omong kasi bosong yang mangarti atoran hukum dong. Bagini: kalo bosong masi idop, atoran hukum ada hak ko ator sang bosong. Ma kalo bosong su mati, atoran hukum sonde ada pung hak ko ator sang bosong lai. 2Beta ame conto dari atoran laki-bini. Kalo satu parampuan su kawin deng dia pung laki, iko atoran hukum, dong dua jadi laki-bini sampe mati. Ma kalo dia pung laki su mati, na, itu janda sonde ta'ika lai deng itu atoran. Dia bole kawin baru. 3Ma kalo dia kawin deng orang laen waktu dia pung laki masi idop, na, iko atoran, dia su barsina. Ma, kalo dia pung laki su mati, atoran laki-bini sonde kaná sang dia lai. Dia su bebas. Ais, kalo dia kawin deng orang laen, na, iko atoran dia sonde barsina. 4Bagitu ju deng bosong yang parcaya! Kristus su mati. Itu sama ke bosong ju su mati sama-sama deng Dia, deng kasi tenga bosong pung idop yang lama. Ais, atoran hukum sonde kaná sang bosong lai. Sakarang bosong su bebas dari itu Atoran, deng su ta'ika deng Kristus, yang su idop kambali dari Dia pung mati. Itu sama ke janda yang kawin baru. Sonde ada masala. Jadi sakarang, samua yang bosong bekin tu, kasi sang Tuhan. 5Te dolu, kotong cuma bekin iko kotong pung diri pung mau-mau sa. Tagal kotong tau atoran, itu bekin kotong suka langgar itu atoran dong, ko bekin hal-hal yang sonde batúl. Naa! Kotong pung sala tu, yang bekin Tuhan Allah bale balakang sang kotong. 6Dolu, kotong musti bekin iko atoran. Ma sakarang atoran sonde kaná lai sang kotong, te kotong su lapás buang kotong pung idop lama. Iko jalan lama pung mau, na, Atoran yang ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi ada ika sang kotong. Ma iko jalan baru pung mau, na, kotong su bebas dari itu Atoran. Te Tuhan pung Roh yang ator sang kotong na! Andia ko, sakarang, kotong karjá kasi sang Tuhan sa. Tuhan pung Atoran buka kasi tunju jahat yang ada di kotong pung hati 7Jadi, kotong mau bilang apa? Mangkali bosong pikir, bilang, “Tuhan pung Atoran tu, sala!” Sonde! Te kalo beta sonde mangarti Dia pung Atoran, sonde mungkin beta mangarti hal-hal yang sonde batúl dalam beta pung hati. Conto ke, ada atoran yang bilang, “Jang kapingin mau ame orang pung milik.” Ma karmana beta bisa tau kapingin macam bagitu tu, sala, kalo beta sonde tau ada dia pung atoran? Sonde bisa!a 8Ma, tagal ada atoran yang bilang bagitu, itu tingka ke hal-hal jahat dalam beta pung hati ada bekin beta kapingin mau ame orang pung milik macam-macam. Kalo sonde ada atoran yang larang, na, sala ju sonde ada pung kuasa ko ator orang. 9Di beta pung idop dolu, beta sonde kanál Tuhan pung Atoran. Lama-lama, baru beta dapa tau Dia pung Atoran yang larang hal-hal yang sonde batúl. Tarús, hal-hal jahat dalam beta pung hati maspurak kaluar, sampe beta langgar itu Atoran deng bekin sala. 10Ais, beta pung hati ancor, te beta tau, bilang, beta sandiri sonde bisa babae deng Tuhan, cuma tagal bekin iko Dia pung Atoran. Beta pantas kaná Tuhan pung mara, andia hukuman mati, tagal beta su langgar Dia pung Atoran. Padahal, Atoran ada, ko bekin orang bisa idop batúl. Ma buat beta, itu Atoran yang bekin rusak sang beta, ais bekin Tuhan bale balakang sang beta. 11Atoran tu, memang kasi tunju jalan idop yang batúl. Ma tagal ada jahat yang idop dalam beta pung hati, beta su tipu ame beta pung diri, ko pikir, bilang, beta bisa babae deng Tuhan asal beta bekin iko Dia pung Atoran. Ais, itu tingka ke Atoran sandiri yang bekin sampe Tuhan noju sang beta, deng sonde mau bagabung deng beta.b 12Jadi, kalo tadi orang bilang, “Tuhan pung Atoran tu, sala,” na, beta manyao, bilang, “Sonde! Tuhan pung Atoran tu, barisi!” Deng samua parenta dalam itu Atoran tu, ju barisi, batúl, deng bae. 13Mangkali bosong ju pikir, bilang, itu Atoran yang bekin Tuhan bale balakang sang beta, to? Sonde! Te biar beta tau itu Atoran, ma beta masi dengar-dengar sang itu jahat yang ada dalam beta pung hati, sampe beta bekin sala. Naa, beta pung bekin sala tu yang bekin Tuhan bale balakang sang beta. Atoran sandiri memang bae, te itu kasi tunju hal-hal yang jahat, yang bekin kotong tapisa buang dari Tuhan Allah. Jadi, waktu Tuhan kasi tunju jalan idop yang batúl, itu Atoran yang kasi jalás, bilang, hal jahat dalam kotong pung hati tu, sonde bae. Hal bae deng hal jahat batola-bahela dalam kotong pung hati 14Kotong tau, bilang, Atoran yang Tuhan kasi sang ba'i Musa, turun datang dari Tuhan pung Roh. Ma beta cuma manusia biasa yang pung hati sonde kuat. Ais beta dengar-dengar hal jahat yang ada dalam beta pung hati yang busuk, sampe beta bekin sala. Itu sama ke sala jadi beta pung bos, deng beta jadi sala pung budak. 15Beta jadi bingung. Beta sonde mangarti apa yang beta bekin. Te beta sonde bekin iko apa yang beta mau bekin. Ma beta bekin iko apa yang beta sonde mau bekin.c 16Kalo beta bekin iko apa yang beta sonde mau bekin, beta mangaku, bilang, Tuhan pung Atoran tu, batúl. 17Jadi, bukan beta yang ator beta pung diri. Ko jahat yang idop di beta pung hati yang ator sang beta na! 18Beta su tau, bilang, sonde ada hal bae yang idop di beta pung hati. Te beta ni, manusia yang pung hati busuk. Mau tar mau, beta sonde bisa paksa diri ko bekin yang batúl. Beta mau, ma sonde jadi-jadi! 19Te beta kapingin bekin yang bae, ma beta sonde bekin. Deng beta sonde mau bekin yang jahat, ma beta bekin sa! 20Naa! Kalo beta bekin iko apa yang beta sonde mau bekin, itu bukan tagal beta sandiri, ma tagal jahat yang ada idop di beta pung hati. 21Itu kasi tunju satu parinsip, bagini: biar beta mau bekin yang bae, ma ada jahat dalam beta pung hati yang malawan. 22Padahal, beta pung dalam hati paling sanáng, kalo beta ada pikir so'al Tuhan pung Atoran. 23Ma, tingka ke ada kuasa dalam beta pung hati yang bekin rusak sang beta. Te beta kapingin mau bekin yang bae, ma sonde jadi-jadi. Itu tingka ke kuasa jahat yang ada dalam beta pung hati ada tangkap ame sang beta, ko mau paksa beta iko sang dia sa. 24Aduu, kasian, é! Beta orang sangsara! Sapa yang bisa kasi salamat sang beta dari ini kuasa jahat yang idop di beta pung hati, yang bekin Tuhan noju sang beta sampe Dia bale balakang sang beta? 25Ma, awii! Tuhan Allah sandiri su buka jalan ko kasi lapás sang beta! Tarima kasi bam-banya sang Dia, tagal kotong pung Bos Yesus Kristus bisa kasi salamat sang beta! Jadi, kalo beta idop basandar di beta pung diri, beta sangsara. Biar beta kapingin mau bekin iko Tuhan pung Atoran samua, ma ada kuasa jahat di beta pung hati yang buju sang beta ko bekin sala tarús. Kotong bisa idop batúl, kalo kotong ta'ika deng Tuhan pung Roh 81Jadi, Tuhan Allah sonde kasi hukum sang orang yang ta'ika deng Yesus Kristus! 2Te ada dua parinsip yang batúl: partama, kalo kotong ta'ika deng Yesus Kristus, Tuhan pung Roh kasi kuasa sang kotong ko bisa idop batúl. Yang kadua, ada jahat di kotong pung hati yang buju kotong ko bekin sala. Deng kalo kotong bekin sala, Tuhan Allah noju sang kotong, ju bale balakang sang kotong. Naa. Kalo kotong dapa Tuhan pung Roh, Dia kasi lapás sang kotong dari sala pung kuasa. 3Biar kotong bekin iko Tuhan pung Atoran, itu sonde bisa kasi salamat sang kotong dari sala pung kuasa, te kotong cuma manusia biasa sa. Ma Tuhan yang buka jalan kaluar. Te Dia kirim Dia pung Ana sandiri ko jadi manusia biasa sama ke kotong. Biar kotong manusia biasa laen bekin sala macam-macam, ma Yesus sandiri sonde parná bekin sala apa-apa. Tamba lai, Dia jadi korban ko hapus buang orang pung sala-sala. 4Tuhan Allah su kirim sang Kristus ko Dia mati, ko biar kotong bisa bekin iko samua hal yang batúl, iko Tuhan pung Atoran dong. Ais, sakarang, kotong ada bekin hal-hal yang batúl, iko Tuhan pung Roh pung mau, deng sonde bekin iko lai kotong pung mau-mau sandiri. 5Orang yang idop iko dong pung mau-mau sandiri tu, idop bagitu tagal dong cuma tau pikir hal-hal jahat tarús sa. Ma orang yang idop iko Tuhan pung Roh pung mau, dong cuma tau pikir hal-hal yang bekin sanáng Tuhan pung Roh sa. 6Orang yang kasi biar hal-hal jahat ko ator dia pung pikiran, sama ke orang yang sonde tau dengar Tuhan pung Roh, andia dia pung dalam hati su mati kasi sang Tuhan. Ma orang yang kasi biar Tuhan pung Roh ko ator dia pung pikiran tu, dia idop batúl, deng dia pung hati tanáng. 7Kotong manusia pung mau-mau sandiri bamalawan karás deng Tuhan pung mau. Ais, kotong sandiri sonde tondo ko mau dengar sang Tuhan, tagal kotong sandiri sonde bisa. 8Te orang yang kasi biar dong pung mau-mau sandiri ko ator sang dong, mau tar mau, sonde bisa bekin sanáng Tuhan pung hati. 9Ma bosong tu, orang yang sonde idop jahat iko bosong pung mau-mau sandiri lai. Te kalo Tuhan pung Roh ada idop dalam bosong pung hati, bosong bekin hal-hal yang bekin sanáng sang Dia. (Ma kalo ada orang yang Kristus pung Roh sonde idop dalam dia pung hati, dia ju sonde jadi Tuhan pung milik.) 10Bosong pung badan nanti mati, tagal bosong pung bekin sala dolu. Ma, tagal sakarang Kristus ada idop di bosong pung hati, bosong pung roh nanti idop tarús, tagal Tuhan su cap sang bosong, orang hati lurus, ais bosong su babae kambali deng Dia. 11Te Tuhan Allah yang kasi idop kambali sang Yesus dari Dia pung mati. Jadi, biar kotong mati, kalo Tuhan pung Roh ada idop dalam kotong pung hati, Dia ju nanti bekin kotong idop kambali. Dia pung arti, bilang, Dia kasi idop sang kotong, sama ke Dia su kasi idop kambali sang Kristus.a Tuhan pung Roh kasi tau, bilang, kotong jadi Tuhan pung ana-ana 12Jadi bagini, sodara dong! Kotong ada pung utang, ma bukan utang ko idop iko kotong manusia pung mau-mau. 13Te kalo kotong idop iko jahat yang ada di kotong pung hati sa, tantu Tuhan mau bale balakang sang kotong, deng hukum mati sang kotong! Ma, kalo kotong kasi biar Tuhan pung Roh kasi ancor kuasa dari sala yang ada dalam kotong pung hati, nanti baru kotong bisa idop batúl. 14Orang yang dengar-dengar sang Tuhan pung Roh ko Dia ator sang dong, na, dong tu, Tuhan pung ana-ana. 15Kalo kotong kasi biar Tuhan pung Roh ator sang kotong, Dia sonde bekin kotong jadi ke budak yang idop taku-taku. Dolu, kotong bagitu. Ma, tagal kotong su tarima Tuhan pung Roh ko ator sang kotong, kotong tau kotong su jadi Tuhan pung ana-ana. Andia ko nanti Dia mau dengar, kalo kotong pange sang Dia, bilang, “Papa Bo'i, é!”b 16Kotong pung hati sandiri yang kasi tau, bilang, kotong jadi Tuhan pung ana-ana. Deng Tuhan pung Roh ju kasi tau bagitu. 17Kalo kotong jadi Tuhan pung ana-ana, dia pung arti, bilang, nanti kotong tarima ame Dia pung pusaka, tagal Dia jadi kotong pung Bapa. Ais nanti, kalo Bapa kasi pusaka sang Dia pung Ana, Kristus, kotong ju tarima sama-sama Dia pung pusaka. Ma ada lai satu hal: kotong musti dapa sangsara, sama ke Kristus ju dapa sangsara, ko biar nanti Tuhan bisa angka tinggi-tinggi sang kotong, sama ke Dia su angka tinggi-tinggi sang Kristus.c Nanti Tuhan angka tinggi-tinggi sang kotong 18Ma iko beta, sangsara yang kotong dapa sakarang sonde ada pung arti, kalo banding deng hal-hal hebat yang Tuhan nanti kasi tunju sang kotong. 19Padahal samua yang Tuhan Allah su bekin di langit deng di bumi, ada tunggu-tunggu deng rindu ko mau lia Dia kasi tunju Dia pung ana-ana yang batúl tu, sapa. Te Dia ada mau kasi tunju sang dong deng hati babunga. 20Te Tuhan bekin langit deng bumi deng dong pung isi samua, ko bekin iko Dia pung maksud. Ma sonde jadi-jadi, bukan tagal dong sonde mau, ma tagal iko Tuhan pung mau, te Dia kasi hukum sang dong deng biar ko dong jadi rusak. Biar bagitu ju, ma masi ada harapan.d 21Sakarang, samua yang Tuhan su bekin tu, rusak, deng sonde ada jalan kaluar. Ma nanti, Tuhan mau kasi lapás sang dong, ko dong sonde rusak lai, ma dong bisa jadi hebat iko Dia pung maksud. Dia ju mau angka tinggi-tinggi Dia pung ana-ana dong, ko dong ju talapás dari yang rusak dong. 22Te kotong su tau, bilang, ada banya susa deng sangsara dalam ini dunya. Dari dolu sampe sakarang, samua yang Tuhan bekin tu, mahahoo dari rasa saki, waktu tunggu-tunggu ko Tuhan bekin samua jadi baru. Itu sama ke parampuan yang mahahoo dari rasa saki waktu tunggu-tunggu mau barana ame ana. 23Bukan dunya sandiri sa yang ada tunggu-tunggu, ma kotong ju ada tunggu-tunggu bagitu. Biar Tuhan su kasi Dia pung Roh lebe dolo sang kotong, kotong ju ada mahahoo dalam hati. Te kotong ada jaga-jaga ko tunggu Tuhan Allah angka sang kotong jadi Dia pung ana-ana yang batúl, deng kasi lapás sang kotong pung badan dari samua yang rusak.e 24Waktu Tuhan kasi salamat sang kotong, Dia ju kasi tau, nanti Dia mau bekin karmana. Ma sakarang, kotong masi tunggu-tunggu, tagal balóm jadi. Kalo kotong lia satu hal su jadi, kotong sonde parlú tunggu-tunggu lai ko mau lia itu hal. Te orang sonde tunggu-tunggu lai ko mau lia satu hal yang su jadi, to? 25Ma kalo kotong ada tunggu-tunggu ko mau lia satu hal yang balóm jadi, kotong masi bisa batahan deng sabar. 26Bagitu ju, waktu kotong ada tunggu-tunggu, Tuhan pung Roh ju ada tolong sang kotong, tagal kotong sonde kuat, deng sonde tau sambayang deng batúl. Ma Tuhan pung Roh sandiri ada sambayang ganti sang kotong, biar kotong cuma tau mahahoo sa, deng sonde tau mau sambayang pake kata apa. 27Tuhan Allah sandiri tau samua-samua yang kotong mau omong dalam kotong pung hati. Dia ju tau Dia pung Roh pung pikir. Andia ko Dia tau samua hal yang Dia pung Roh mau omong ko tolong sang kotong. Te Tuhan pung Roh pung pikir, sama ke Tuhan sandiri pung pikir. Deng Dia pung Roh ada sambayang sang Tuhan, minta ko Tuhan tolong sang orang parcaya dong. Te itu Roh sambayang iko Tuhan pung mau. 28Sakarang kotong su tau bagini: Tuhan Allah bekin samua jadi bae kasi orang yang sayang sang Dia. Te dari dolu kala, Tuhan su ator memang so'al Dia mau bekin karmana kasi sang dong. Deng Dia su pange sang dong, bilang, “Mari, su! Mari jadi Beta pung orang!” 29Te dolu-dolu, Dia su kanál memang sang dong, deng pili ame sang dong ko bekin jadi model sama ke Dia pung Ana, andia Kristus. Te Kristus yang sulung, deng yang laen dong jadi Dia pung adi. 30Itu orang yang Tuhan su kanál dari dolu-dolu dong, Dia ju pange ame sang dong ko jadi Dia pung orang. Deng itu orang yang sama dong, yang dolu orang sala, Dia bekin jadi orang hati lurus ko dong babae kambali deng Dia. Deng Dia ju angka tinggi-tinggi sang dong. Tuhan Allah sayang mati sang kotong 31Jadi, kotong mau bilang apa lai so'al itu hal dong? Tuhan Allah ada deken mati sang kotong. Deng kalo bagitu, na, sapa bisa lawan sang kotong lai? Sonde ada, to? 32Tuhan sonde tahan ame Dia pung Ana sandiri. Ma Dia sarakan Dia pung Ana ko mati jadi korban, ko tolong sang kotong samua. Tagal Tuhan sonde tahan ame Dia pung Ana sadiki ju, kotong bisa tau, bilang, nanti Dia ju parsén kasi kotong, samua hal yang bae. Batúl, to? 33Mangkali bosong pikir, bilang, masi ada orang yang bisa lempar sala kasi orang yang Tuhan su pili ame dong? Ma sonde ada, to? Te Tuhan sandiri yang su cap sang kotong, bilang, orang hati lurus yang sonde ada pung sala lai, ko kotong babae deng Dia. 34Mangkali bosong pikir, bilang, masi ada orang yang bisa bilang Tuhan musti kasi hukum orang yang Dia su pili ame dong. Ma sonde mungkin! Te Yesus Kristus su mati. Lebe-lebe lai, Tuhan su kasi idop kambali sang Dia dari Dia pung mati. Ais, Tuhan angka sang Dia ko dudu di tampa yang paling hormat di Dia pung sablá kanan. Di situ Dia ju yang sambayang tarús kasi sang kotong. 35Mangkali bosong pikir, bilang, ada orang ko, ada hal ko, yang bisa paksa Kristus sampe Dia sonde sayang lai sang kotong, ko? Sonde mungkin! Te biar kotong dapa parkara ko, susa ko, sangsara ko, lapar ko, sonde ada pakean ko, ada calaka ko, orang mau bunu ko, ma Kristus tatáp sayang tarús sang kotong. Sonde ada satu ju yang bisa bekin Dia barenti sayang sang kotong! 36Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Orang cari-cari jalan ko mau bunu sang kotong, tagal kotong jadi Tuhan pung orang. Dong bekin sang kotong, sama ke domba yang dong mau horo.”f 37Jadi, biar kotong dapa susa karmana ju, ma kotong su manáng, tagal Kristus sayang mati sang kotong! 38Beta su tau parsís bagini: sonde ada satu hal ju yang bisa bekin Tuhan kasi barenti Dia pung sayang sang kotong. Biar kotong idop ko, kotong mati ko, ada ana bua dari sorga ko, yang pegang parenta ko, ada kuasa ko, parkara sakarang ko, parkara nanti ko, 39kuasa di langit ko, kuasa di bumi ko, barang laen yang Tuhan su bekin dong -- sonde ada satu ju yang bisa kasi pisa sang kotong dari Tuhan Allah, yang bekin Dia sonde sayang lai sang kotong! Tagal kotong ada ta'ika deng kotong pung Bos Yesus Kristus, yang Tuhan su kirim datang. Tuhan Allah pili ame orang Isra'el dong 91Kotong yang ada ta'ika deng Kristus, omong yang batúl. Jadi, beta sonde omong kosong sang bosong. Beta pung dalam hati ju kasi tau sang beta, bilang, Tuhan pung Roh ada ator beta pung hati. 2-3Beta kasi tau bagini: beta pung hati susa. Beta rasa barát bagitu, tagal beta inga beta pung orang sandiri. Te beta mau ko beta pung bangsa Yahudi* dong ju jadi ta'ika deng Kristus, ma banya sonde parcaya sang Dia. Andekata beta bisa buka jalan kasi sang dong, beta sadia minta ko Tuhan kasi hukum sang beta, ko ganti sang dong. Deng beta ju sadia minta ko Tuhan kasi pisa sang beta dari Kristus, ko biar beta pung orang bisa ta'ika deng Dia. 4Padahal dong tu, orang Isra'el, andia satu bangsa yang paling ontong. Tuhan su angka sang dong jadi Dia pung ana-ana dari dolu kala. Dia kasi tunju Dia pung kuasa yang hebat kasi sang dong. Dia ika janji macam-macam deng dong. Dia kasi Dia pung Atoran sang dong. Dong yang tau sémba sang Dia, deng layani sang Dia. Dia su janji mau kasi tunju Dia pung hati bae sang dong.a 5Dong turun datang dari botong pung nene-moyang, andia: ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob (orang ame nama ‘Isra'el’ dari dia). Deng Kristus, yang Tuhan su janji memang dari dolu ko mau kirim datang tu, ju turun datang dari botong bangsa Yahudi pung nene-moyang dong. Kristus tu, ju andia Tuhan Allah yang parenta samua-samua. Jadi, pantas kalo orang angka puji-puji sang Dia sampe salamanya. Batúl!b 6Biar orang Isra'el banya balóm tarima sang Kristus, ma orang sonde bisa omong, bilang, Tuhan pung janji tu sonde jadi. Te jang kira, kata, samua orang yang turun datang dari nene-moyang Isra'el tu, jadi bangsa Isra'el yang Tuhan pili ko jadi Dia pung orang. 7Conto ke, banya orang turun datang dari botong pung nene-moyang, ba'i Abraham. Ma dong samua bukan Abraham pung turunan yang Tuhan pili. Te Tuhan su kasi tau sang Abraham, bilang, “Lu pung turunan yang beta kanál, cuma dong yang turun datang dari lu pung ana Isak sa.”c 8Dia pung arti, bilang, dari dolu sampe sakarang, sonde samua turunan yang datang dari botong orang Yahudi pung ba'i Abraham, yang jadi Tuhan Allah pung ana-ana. Cuma turunan yang dari Tuhan pung janji kasi sang Abraham sa, yang Tuhan itong jadi Dia pung ana-ana yang batúl. 9Te Tuhan ika janji deng Abraham, bilang, “Kira-kira taon datang, Beta kambali. Itu waktu, lu pung bini Sara su barana satu ana laki-laki.”d 10Bukan bagitu sa. Te botong pung ba'i Isak deng dia pung bini Ribka barana ame sang dua ana bagambar. 11-12Waktu Ribka balóm barana ame sang dong, dong balóm bekin hal bae ko hal jahat. Biar bagitu, ma Tuhan su kasi tau memang sang Ribka so'al ana bagambar yang kaluar lebe dolo, bilang, “Nanti yang kaka karjá kasi dia pung adi.” Tuhan kasi tau bagitu, ko kasi tunju, bilang, kalo Dia su pili ame satu orang, Dia su tau Dia mau pake itu orang ko bekin karmana. Ais, Tuhan ada pili sang itu adi ko jadi Dia pung orang. Dia sonde usa tunggu mau lia itu adi mau bekin karmana, tagal Tuhan su tau memang.e 13Te Tuhan omong dalam Dia pung Tulisan Barisi so'al itu ana bagambar, bilang, “Beta pili ame sang Yakob, ma beta tola buang sang Esau.”f 14Jadi, kotong mau bilang apa? Mangkali ada yang mau bilang, “Tuhan putus parkara deng sonde adil?” Sonde mungkin! 15Te dolu-dolu Tuhan Allah kasi tau sang ba'i Musa, bilang, “Beta kasi tunju rasa kasian sang orang yang Beta pili sandiri. Deng Beta kasi hati sang orang yang Beta tunju sandiri.”g 16Jadi, itu orang sonde rasa Tuhan pung kasian tagal itu orang pung mau sandiri, ko tagal dia pung bekin sandiri. Ma tagal Tuhan sandiri yang mau kasi tunju Dia pung rasa kasian sang itu orang. 17Te di Tulisan Barisi, Tuhan omong deng raja Masir, bilang, “Beta angka ame sang lu jadi raja, tagal Beta mau pake sang lu ko kasi tunju Beta pung kuasa sang banya orang. Deng bagitu, orang di anteru dunya bisa angka-angka Beta pung nama.”h 18Jadi, kalo Tuhan mau kasi tunju Dia pung rasa kasian sang satu orang, na, Dia bekin sa. Deng kalo mau bekin satu orang pung hati karás, na, Dia bekin sa.i Tuhan bisa kasi tunju Dia pung rasa kasian, ma Dia ju sonde tarima jahat 19Naa! Andekata ada orang yang protes sang beta, bilang, “Kalo bagitu, kalo Tuhan mau bekin satu hal, sapa yang bisa malawan sang Dia? Sonde ada, to? Jadi, akurang ko Dia mau lempar sala sang kotong? Itu sonde adil!” 20Kalo ada yang pikir bagitu, beta manyao, bagini: “Lu pikir lu ni, sapa?! Lu mau omong malawan sang Tuhan, ko?” Jang bagitu! Te dalam Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Kalo orang bekin satu barang, mana bisa itu barang nanti tanya bale sang itu orang yang bekin sang dia, bilang, ‘Akurang ko lu bekin sang beta bagini!?’”j 21Conto ke tukang bekin pareu. Dari tana liat satu kaboak, dia ada pung hak ko mau bekin satu kumbang mangkilat ko orang puji. Dia ju ada pung hak pake itu tana kaboak ko bekin satu tampa sampa, iko dia pung mau sa. 22Bagitu ju deng Tuhan Allah. Dia ada pung hak ko bekin iko Dia pung mau. Dia mau kasi tunju sang samua orang, bilang, Dia mara, deng sonde tarima orang pung bekin jahat apa-apa. Dia ju mau ko orang tau, bilang, Dia ada kuasa bam-banya. Ko orang dapa tau bagitu, Dia tahan diri deng orang pung bekin jahat macam-macam. Ma orang yang bekin jahat, dong cuma tunggu dia pung waktu ko dong ancor buang. 23Dia bekin bagitu, ko mau kasi tunju sang banya orang, bilang, Dia mau kasi tunju Dia pung rasa kasian sang orang saparu. Dong tu, yang Dia su pili memang ko mau angka tinggi-tinggi. Deng Dia mau orang tau, bilang, Dia sandiri hebat talalu. 24Te kotong ni, yang Dia su pili memang ko jadi Dia pung orang dong. Kotong ni, saparu dari orang Yahudi, deng saparu dari bangsa laen dong. 25Dolu, Tuhan pake Dia pung jubir Hosea, ko tulis so'al orang bukan Yahudi dong, bilang, “Ada orang yang dolu bukan Beta pung orang, ma Beta mau pange sang dong, bilang, ‘Bosong tu, Beta pung orang.’ Deng ada bangsa yang dolu Beta sonde sayang, ma Beta mau pange sang dong, bilang, ‘Bosong tu, bangsa yang Beta sayang.’”k 26Dia ju tulis, bilang, “Di situ, di tampa yang Tuhan su kasi tau sang dong, bilang, ‘Bosong tu, sonde jadi Beta pung orang!’ Nanti Tuhan yang Idop mau kasi tau sang dong, bilang, ‘Sakarang, bosong su jadi Beta pung ana-ana!’”l Dia omong bagitu, tagal Dia kasian sang orang bukan Yahudi dong. 27Tuhan pung jubir laen, andia Yesaya, parná eki so'al bangsa Isra'el, bilang, “Biar orang Isra'el jadi satu mal'unuk pung, sama ke pasir di pante laut, ma nanti Tuhan cuma kasi salamat sang dong sadiki orang sa, dari dong pung sala-sala dong. 28Te nanti dia pung waktu datang, ko Tuhan putus parkara kasi samua orang di anteru dunya, sama ke Dia su kasi tau memang. Ma Dia sonde tunggu-tunggu, te Dia bekin kalár deng capát!”m 29Dolu-dolu, Yesaya ju kasi tau so'al orang Yahudi dong, bilang, “Kotong ontong, tagal Tuhan yang Paling Kuasa, kasi biar ko kotong pung turunan saparu dapa idop. Te kalo sonde bagitu, na, kotong su abis buang, sama ke orang kota Sodom deng kota Gomora dong.”n Kabar Bae kasi bangsa Isra'el yang sonde mau dengar sang Tuhan 30Jadi, kotong mau bilang apa? Bilang, kata, orang bukan Yahudi dong dari mana-mana, yang dolu sonde cari-cari ko mau babae deng Tuhan, sakarang su babae deng Dia, tagal dong parcaya sang Yesus Kristus. 31Padahal orang Isra'el dong, su coba bekin iko Tuhan pung Atoran ko dong bisa babae deng Dia, ma sonde jadi-jadi ju. 32-33Akurang ko dong sonde bisa babae deng Tuhan? Tagal dong cuma mau bekin iko Atoran ko biar Dia tarima sang dong ke orang hati lurus, ma dong sonde parcaya sang Yesus Kristus. Ais, tingka ke dong ta'antok kaná di satu “batu antok”. Ini yang Tuhan pung Tulisan Barisi pung maksud, bilang, “Lia sini do! Te Beta su taro satu Orang di gunung Sion, di kota Yerusalem. Itu Orang sama ke satu batu, yang bekin orang ta'antok. Ma sapa yang parcaya sang Dia, na, sonde usa malu.” Naa. Itu batu tu, andia Yesus. Ma orang Isra'el dong tola buang sang Dia. Itu sama ke dong ta'antok, ais dong jato tagal itu batu.o 101Sodara dong! Beta kapingin apa, kasi sang orang Isra'el dong? Beta sambayang ko dong kasi biar Tuhan kasi salamat sang dong dari dong pung sala-sala. Kalo jadi bagitu, baru beta pung hati sanáng! 2Beta bisa kasi tau so'al ini orang dong pung sifat: dong rajin ko mau iko sang Tuhan. Biar dong rajin bagitu, ma dong sonde mangarti jalan yang batúl. 3Tagal dong sonde mangarti jalan idop yang batúl, yang bekin orang bisa babae deng Tuhan, andia ko dong buka dong pung jalan sandiri ko mau coba-coba babae deng Dia. Deng bagitu, dong sonde mau dengar sang Dia. 4Kalo orang cuma bekin iko Atoran sa, ko biar Tuhan tarima sang dong, na, itu sonde cukup. Andia ko Kristus su bekin ganáp samua, ko biar kotong bisa babae deng Tuhan. Ais sakarang, samua orang yang parcaya sang Kristus bisa babae deng Tuhan Allah. Tuhan mau kasi salamat sang samua orang dari dong pung sala-sala 5Naa, dolu ba'i Musa su kasi tunju jalan di Tulisan Barisi, ko orang bisa babae deng Tuhan, asal dong bekin iko Tuhan pung Atoran samua-samua. Dia tulis, bilang, “Orang yang bekin iko ini Atoran samua-samua, nanti dong dapa idop yang batúl.”a 6Ma Tuhan pung Tulisan Barisi ju ada kasi tunju jalan laen, bilang, orang bisa babae deng Tuhan asal dong parcaya sang Kristus. Ada tatulis, bilang, “Sonde usa tanya, bilang, ‘Sapa yang bisa nae pi sorga?’” (Itu tingka ke orang mau nae pi kasi tau sang Kristus, bilang, kotong manusia ada kapingin ko Dia turun datang ko kasi salamat sang kotong.) 7Tulisan Barisi ju ada tatulis, bilang, “Sonde usa tanya, bilang, ‘Sapa yang mau turun pi Lobang Naraka, di tampa orang mati dong?’” (Itu tingka ke orang mau turun pi ko bawa nae sang Kristus kambali dari Dia pung mati ko Dia kasi salamat sang kotong.) 8Sonde usa bagitu! Te di Tuhan pung Tulisan Barisi ju ada tulis, bilang, “Tuhan pung pasán su ada di lu pung muka-idong! Te itu pasán ada di lu pung mulu deng lu pung hati.” Itu pasán yang kotong su kasi tau orang tu, bilang, “Kalo lu mau cari salamat, na, lu musti parcaya sang Kristus!”b 9Kalo lu mangaku pake lu pung mulu sandiri, bilang, “Yesus tu, beta pung Bos,” deng lu parcaya dalam lu pung hati, bilang, Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Yesus Kristus dari Dia pung mati, na, Tuhan kasi salamat sang lu dari lu pung sala-sala. 10Te kalo lu pake lu pung hati ko parcaya sang Kristus, Tuhan cap sang lu, bilang, orang hati lurus yang babae deng Dia. Deng kalo lu pake lu pung mulu ko mangaku, bilang, Yesus jadi lu pung Bos, Tuhan mau kasi salamat sang lu dari lu pung sala dong. 11Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Orang yang parcaya sang Tuhan Allah, nanti sonde dapa malu, te Tuhan mau bekin jadi, samua hal yang Dia su omong.”c 12Orang Yahudi, deng orang bukan Yahudi dong, sama. Sonde ada beda. Te cuma ada satu Bos, deng Dia jadi Bos kasi samua bangsa. Dia mau kasi tunju Dia pung hati bae bam-banya kasi samua orang yang minta Dia tolong sang dong. 13Te di Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Samua orang yang minta tolong sang Tuhan, nanti Dia kasi salamat sang dong dari dong pung sala-sala.”d 14Ma karmana orang bisa minta tolong sang satu orang, kalo dong balóm parcaya sang dia? Deng karmana dong bisa parcaya sang dia, kalo dong sonde parná dengar so'al dia? Karmana dong bisa dengar so'al dia, kalo sonde ada orang yang kasi tau sang dong? 15Karmana dong bisa kasi tau orang, kalo sonde ada yang utus sang dong bagitu? Di Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Kalo orang bawa datang kabar bae, dong pung datang tu, talalu bagus!”e 16Ma bosong su tau, bilang, ada orang Isra'el saparu yang sonde mau dengar-dengar Tuhan pung Kabar Bae. Te Tuhan pung jubir Yesaya ada tulis, bilang, “Bos, é! Orang dong sonde mau parcaya pasán yang dong su dengar dari botong!”f 17Jadi, kalo mau parcaya sang Tuhan, na, musti dengar Dia pung Kata-kata dolo. Deng kalo dong mau dengar Tuhan pung pasán, na, musti dengar so'al Kristus dolo. 18Beta tanya coba, bagini: mangkali bosong ada pikir, bilang, orang Isra'el dong sonde parná dengar so'al Kristus, ko? Tantu dong su dengar! Sama ke ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi dari dolu, bilang, “Tuhan pung jubir dong pung pasán so'al Tuhan su tasiar pi di anteru dunya; Dong pung kata-kata su sampe di dunya pung huk-huk.”g 19Beta mau tanya lai satu hal, bilang, “Orang Isra'el dong sonde mangarti Tuhan pung jalan, ko?” Ba'i Musa tu, orang partama yang tulis so'al itu hal, bilang, Tuhan kasi tau orang Isra'el bagini: “Beta mau bekin satu hal kasi orang bangsa laen dong. Itu hal nanti bekin bosong iri hati. Deng Beta mau bekin satu hal, kasi orang yang bosong anggap ke otak kea. Itu hal nanti bekin bosong makan gigi.”h 20Dari balakang, ba'i Yesaya tulis taráng-taráng so'al orang bukan Yahudi, bilang, “Ada orang yang dolu sonde cari-cari sang Beta, ma dong su dapa katumu sang Beta. Ada orang yang dolu sonde minta ko lia sang Beta, ma Beta su kasi tunju diri sang dong.”i 21Ma so'al orang Isra'el, Tuhan su kasi tau bagini: “Siang-malam, Beta buka Beta pung tangan lebar-lebar, ko tunggu-tunggu orang Isra'el dong datang di Beta. Ma dong sonde mau dengar sang Beta, deng dong ju suka bamalawan sang Beta.”j Tuhan Allah kasian sang orang Isra'el dong 111Jadi, beta mau tanya bagini: mangkali bosong pikir, bilang, “Tagal orang Isra'el sonde mau dengar sang Tuhan Allah, andia ko Dia su tola buang sang dong.” Bagitu, ko? Sonde! Te beta ju dari dong! Beta ni, dari suku Benyamin. Benyamin pung bapa, Yakob. Dia pung ba'i, Isak. Isak pung bapa, Abraham, yang jadi samua orang Isra'el dong pung nene-moyang.a 2Tuhan sonde parná tola buang Dia pung orang dong. Dong tu, yang Dia kanál memang dari dolu-dolu. Bosong masi inga, ko, apa yang tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi so'al ba'i Elia? Dia mangomel sang Tuhan so'al orang Isra'el, ju dia minta ko Tuhan kasi hukum sang dong, 3bilang, “Bos! Ini orang dong bunu bekin mati jubir-jubir, yang Bos kirim datang. Dong ju bongkar kasi ancor meja korban, di tampa orang sémba sang Bos. Dari Tuhan pung jubir dong samua, cuma beta sandiri sa yang masi idop. Ma dong ju cari jalan lai, ko mau bunu bekin mati sang beta!”b 4Ma Tuhan manyao, bilang, bagini: “Lu pung omong tu, sala! Te Beta pung orang yang sémba sang Beta, masi ada tuju ribu orang. Dong batahan karás, deng sonde songgo sang Ba'al!”c 5-6Bagitu ju, sakarang. Te sonde samua orang Yahudi yang bale balakang sang Tuhan Allah. Masi sisa sadiki orang dari botong yang Tuhan su pili mau kasi salamat, tagal Dia mau kasi tunju Dia pung hati bae sang botong, bukan tagal dong ada bekin hal bae! Te kalo Dia musti pili sang botong tagal botong pung bekin bae, dia pung arti, bilang, Dia sonde bisa putus ko mau kasi tunju, ko sonde kasi tunju, Dia pung hati bae sang botong. Kalo bagitu, dia pung nama su bukan ‘kasi tunju Dia pung hati bae’ lai.d 7Jadi, dia pung ujung-ujung, bagini: banya orang Yahudi cari-cari ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang dong, ko dong ju bisa babae deng Dia. Ma sonde tau dapa-dapa, tagal dong pung hati bakarás deng sonde mau dengar sang Dia. Ma ada saparu yang dapa. Dong tu, andia, yang Tuhan su pili memang. 8Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Tuhan kasi sang dong, mata yang sonde bisa dapa lia, talinga yang sonde bisa dapa dengar, deng otak kea yang sonde bisa pikir. Jadi, dong sonde mangarti yang batúl, sampe ini hari ju.”e 9Raja Daud ju tulis so'al bangsa Yahudi dalam Tulisan Barisi, bilang, “Biar ko dong bapesta di dong pung meja sandiri. Te dong pung pesta sandiri yang hiki bale sang dong, ko dong pikir samua su bae. Deng dong pung harta sandiri yang bekin dong ta'antok. 10Biar dong pung mata jadi galáp, ko dong sonde usa lia apa-apa! Biar ko dong pikol babán barát tarús, ko dong pung balakang tulang tamba bongko!”f Tuhan mau kasi salamat orang bukan Yahudi ju 11Jadi, beta mau tanya, bagini: akurang ko orang Yahudi dong ta'antok? Dong su jato, ko? Sonde! Ma tagal dong sonde mau dengar sang Tuhan Allah, deng sonde mau parcaya sang Kristus, itu buka jalan kasi orang bukan Yahudi dong ko bisa dapa salamat dari dong pung sala-sala. Deng Dia bekin bagitu, Tuhan mau ko orang Yahudi dong camburu, ais kambali ko iko sang Dia lai. 12Su jalás, bilang, orang Yahudi dong langgar apa yang batúl. Andia ko orang laen dari anteru dunya bisa rasa Tuhan pung hati bae. Jadi, orang Yahudi dong, rugi bésar. Ma itu bekin orang bukan Yahudi dong ontong bésar. Naa. Lama-lama, kalo samua orang Yahudi ju babae kambali deng Tuhan, itu lebe bae lai! 13Naa! Beta mau kasi tau sang bosong yang bukan orang Yahudi, bagini: Tuhan su utus sang beta ko jalan pi kasi tau sang bosong so'al Dia pung Kabar Bae. Andia ko beta pasang kaki ko kasi jalan ini karjá yang talalu bae ni. 14Te kalo beta kasi jalan ini karjá deng bae, jang-jang beta bekin beta pung orang Yahudi sandiri camburu, sampe dong saparu dapa salamat dari dong pung sala-sala. 15Waktu Tuhan tola buang Dia pung orang Yahudi sandiri, itu buka jalan ko orang laen dong dapa sampat ko dong bisa maso jadi Tuhan pung orang. Ma nanti, andekata dong badame kambali deng Tuhan, itu talalu bagus. Te itu sama ke dong su idop kambali dari dong pung mati! 16Ame conto dari orang mau bekin roti. Kalo dia ame tarigu sadiki ko sarakan pi sang Tuhan, nanti itu roti anteru ju jadi Dia pung milik yang barisi. Deng kalo orang sarakan pohon pung akar satu ko jadi ulu hasil kasi Tuhan, nanti itu pohon anteru ju jadi Dia pung milik yang barisi. 17Beta mau banding bangsa Yahudi deng satu pohon saitun yang ada idop di kabón. Tuhan Allah su potong buang itu pohon pung tangke saparu. Ma bosong yang bukan Yahudi dong, sama ke saitun utan. Ais, Tuhan su potong ame bosong pung tangke saparu ko tempel pasang di itu pohon dalam kabón. Deng bagitu, tangke dari pohon di luar, tarima ame dia pung idop dari pohon di dalam. Itu sama ke bosong yang bukan Yahudi dong, ju tarima ame Tuhan pung hati bae, yang Dia mau kasi sang Dia pung orang Yahudi dong. 18Ma ati-ati, ó! Jang kapala bésar, pikir bosong dari luar tu lebe bae dari itu tangke yang Tuhan su potong buang dong! Kalo lu mau angka-angka diri, lu jang lupa, te lu cuma satu tangke sa! Bukan lu yang bekin kuat itu pohon. Te akar yang bekin pohon jadi kuat na! 19Lu mungkin mau bilang, “Tuhan potong buang satu tangke dari pohon yang idop dalam Dia pung kabón, ko Dia bisa tempel kambali sang beta di situ, ko ganti itu tangke lama.” 20Itu batúl. Ma jang lupa, bilang, Tuhan su potong buang itu tangke dong, tagal dong sonde parcaya sang Kristus. Deng lu ganti sang dong, tagal lu ada parcaya sang Dia. Jadi, jang kapala bésar! Lebe bae, lu ati-ati, deng jang macam-macam! 21Te orang Yahudi dong, sama ke tangke asli yang batumbu lebe dolo. Ma Tuhan sonde kasi biar dong batahan lama di situ. Jadi, kalo lu sonde parcaya sang Dia tarús, jang harap Dia mau kasi biar lu batahan di situ! 22Jadi, bosong musti pikir bae-bae dolo. Tuhan ada pung hati bae. Ma Dia ju tau kasi hukuman yang barát. Dia nanti kasi hukum orang yang su jato, yang sonde babae deng Dia. Ma kasi bosong yang bukan orang Yahudi dong, Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, asal bosong ta'ika tarús deng Dia, deng kasi biar Dia bekin yang bae kasi sang bosong. Ma kalo bosong sonde kasi biar Dia bekin bagitu, Dia ju mau potong buang sang bosong dari Dia pung pohon. 23Bagitu ju deng orang Yahudi dong. Kalo dong tobat, ko mulai parcaya sang Kristus, nanti Tuhan mau tempel kambali sang dong di pohon asli tu. Ko Dia ada pung kuasa ko bisa bekin bagitu na! 24Te bosong yang bukan orang Yahudi, sama ke tangke dari saitun utan yang dolu batumbu liar di luar kabón. Ma Tuhan pili ame sang bosong ko Dia tempel di pohon saitun yang bae, yang Dia tanam di Dia pung kabón, biar ko pohon utan laen sandiri, deng pohon kabón laen sandiri. Te kalo orang bukan Yahudi sa bisa jadi bagitu, apalai orang Yahudi. Itu lebe bisa lai, kalo Tuhan tempel kambali sang dong di dong pung pohon asal. Nanti orang Yahudi dong babae kambali deng Tuhan 25Sodara di Roma dong! Bosong musti mangarti ini hal yang dolu jadi rahasia. Te kalo bosong mangarti sang dia, bosong jang kapala bésar, pikir, bilang, bosong pintar. Te bagini: sakarang, orang Yahudi dong hati karás, deng sonde mau parcaya sang Kristus. Ma dong sonde bagitu tarús-tarús. Te kalo samua orang bukan Yahudi yang Tuhan su pili dong su parcaya sang Kristus, nanti orang Yahudi dong ju parcaya sang Dia. 26Jadi, kalo itu waktu su datang, nanti Tuhan kasi salamat sang samua orang Yahudi dari dong pung sala-sala. Itu sama ke su tatulis dalam Tulisan Barisi, bilang, “Nanti ada satu Orang datang, yang kasi salamat sang kotong dari calaka. Dia datang dari gunung Sion, di kota Yerusalem. Dia yang nanti bekin Yakob pung turunan dong bartobat. Te dong ada idop sonde toe sang Beta, deng dong su bale balakang sang Beta pung jalan idop yang batúl.g 27Beta mau hapus buang dong pung sala-sala. Te Beta su ika janji deng dong bagitu.”h 28Tiap kali orang Yahudi dong dengar Kristus pung Kabar Bae, dong bekin diri ke musu yang malawan sang Dia. Deng bagitu, dong kasi sampat sang bosong yang bukan Yahudi dong! Biar bagitu, ma Tuhan masi sayang sang dong, tagal Dia sayang sang dong pung nene-moyang, deng su pili ame sang dong ko jadi Dia pung orang dong. 29Te kalo Tuhan su kasi pi satu barang, Dia sonde hela ame kambali. Deng kalo Dia su pange orang, bilang, “We! Mari, iko sang Beta! Mari maso jadi Beta pung orang su!” Dia sonde usir buang lai sang dong. 30Dolu, bosong yang bukan orang Yahudi sonde mau dengar sang Tuhan. Ma sakarang, bosong yang tarima Tuhan pung rasa kasian, tagal orang Yahudi dong yang sonde mau dengar sang Dia. 31Jadi, dong ni, yang sakarang sonde bekin iko Tuhan pung mau. Andia ko Tuhan masi mau kasi tunju Dia pung rasa kasian sang bosong. Deng nanti Dia ju mau kasian sang dong lai. 32Sakarang, Tuhan lia orang Yahudi sama deng orang bukan Yahudi. Te dong samua sonde bekin iko Dia pung mau, sama ke dong ada takurung deng sonde tau jalan kaluar. Dia kasi biar bagitu, ko Dia bisa kasi tunju Dia pung rasa kasian sang samua orang. Tuhan tu, bae talalu! 33Tuhan pintar talalu! Deng Dia ju pake Dia pung pintar ko bekin yang bae. Sonde ada orang yang bisa kanál batúl sang Dia. Sonde ada orang yang tau batúl so'al Dia pung putus parkara. Sonde ada satu orang ju yang mangarti, akurang ko Dia bekin satu hal.i 34Sonde ada orang yang tau parsís kotong pung Bos pung pikiran. Sonde ada satu ju yang bisa kasi nasiat sang Dia.j 35Sonde ada orang yang bisa kasi parsén satu barang kasi pi Tuhan, Sonde ada orang yang bisa paksa Tuhan ko Dia balas kambali!k 36Te samua-samua ba'akar di Tuhan Allah! Samua jadi, tagal Dia! Samua yang kotong bekin, kotong karjá kasi sang Dia. Kotong angka puji-puji sang Dia, sampe salamanya! Batúl bagitu!l Kalo kotong ta'ika deng Kristus, kotong pung idop baru musti jadi karmana? 121Sodara sayang dong! Tagal Tuhan su kasi tunju Dia pung rasa kasian sang kotong, andia ko beta minta ko bosong sarakan bosong pung diri anteru-anteru pi sang Dia, sama ke korban yang masi idop. Itu yang bekin sanáng Tuhan pung hati. Pasang kaki ko bekin iko Dia pung mau, deng idop barisi, te itu kasi tunju bosong pung sayang deng hormat sang Dia. Memang pantas bosong sémba sang Dia bagitu. 2Jang kasi biar ko orang dunya sakarang suru bosong musti bekin karmana, ko idop karmana, iko dong pung mau-mau. Jang cuma iko buta-buta sa dong pung pikiran, dong pung idop, ko, dong pung adat. Ma ada lebe bae, bosong kasi biar ko Tuhan bekin bosong pung pikiran jadi baru, ko bosong lia samua tu, iko jalan baru. Deng bagitu, bosong bisa tau Tuhan pung mau kasi bosong. Te Tuhan pung mau tu, bae, sampurna, deng bekin sanáng Dia pung hati. 3Tagal Tuhan su utus sang beta deng kasi tunju Dia pung hati bae sang beta, andia ko beta kasi tau sang bosong, bagini: nilei bosong pung diri deng cara yang batúl! Jang angka-angka diri lebe dari yang batúl. Jang pake nilei yang sonde ada pung dasar. Tiap orang musti coba mangarti karunya yang Tuhan su kasi sang dia, tagal dia parcaya sang Kristus. 4Ame conto dari orang pung badan. Satu badan pung bagian macam-macam. Deng tiap bagian pung tugas laen-laen. 5Bagitu ju deng kotong yang ta'ika deng Kristus. Kotong banya orang, ma kotong ta'ika jadi sama ke satu badan. Deng tiap orang pung tugas laen-laen, sama ke badan pung bagian dong. Satu parlú sang satu. Conto ke, tangan yang tapotong putus dari badan, su sonde ada pung guna lai, to?a 6Beta pung maksud bagini: Tuhan kasi kuasa sang kotong samua ko kasi jalan tugas macam-macam, tagal Dia suka kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong. Conto ke, kalo Tuhan kasi kuasa sang lu ko kasi tau Dia pung pasán, deng lu parcaya kuat sang Dia, na, lu ju musti kasi tau banya, so'al Dia pung pasán tu. 7Kalo Tuhan kasi karunya sang lu ko layani orang laen, lu musti layani pake itu kuasa. Kalo Dia kasi karunya sang lu ko ajar orang so'al Dia, na, lu musti ajar pake itu kuasa. 8Kalo Dia kasi karunya sang lu ko kasi samangat orang, na, lu musti kasi samangat pake itu kuasa. Kalo Dia kasi kuasa sang lu ko lu bisa bantu orang laen deng harta yang lu dapa, na, kasi lu pung harta ko bantu sang dong. Kalo Dia kasi karunya sang lu ko pimpin ame orang ko dong kasi jalan Dia pung karjá lebe bae, na, lu musti rajin ko pimpin ame pake itu kuasa. Kalo Dia kasi lu rasa kasian ko mau tolong orang susa, na, lu musti tolong sang dong deng hati babunga.b Kristus pung orang dong, musti idop karmana? 9Kalo bosong kasi tunju sayang sang orang, na, kasi tunju sayang yang batúl pung; jang muka-balakang. Bale balakang dari samua hal jahat, deng pegang ame samua hal bae. 10Bosong orang sarani musti basayang manis satu deng satu. Pasang kaki ko kasi tunju bosong pung hormat satu deng satu. 11Kalo bosong karjá, na, karjá deng samangat, jang satenga-satenga. Biar ko bosong pung hati babunga waktu bosong ada karjá. Deng karjá kasi sang kotong pung Bos. 12Bosong pung hati musti sanáng siang-malam, te bosong su tau Tuhan mau bekin karmana kasi sang bosong. Batahan kalo dapa susa. Sambayang siang-malam; jang cape. 13Pake bosong pung harta dong ko bantu orang sarani yang ada parlú. Kalo ada orang yang datang dari tampa laen, buka tangan ko kasi dong makan-minum, ko, manumpang di bosong pung ruma. Deng bagitu, bosong kasi tunju sayang sang dong. 14Kalo ada orang yang bekin susa sang bosong tarús, minta ko Tuhan Allah bekin hal bae kasi sang dong. Batúl! Jang kasi kutuk sang dong!c 15Kalo ada orang yang hati sanáng, na, iko sanáng sama-sama. Deng kalo ada orang yang manangis tagal hati barát, na, iko manangis sama-sama. 16Idop basayang deng satu hati. Jang tinggi hati. Ada lebe bae, bosong batamán deng orang tar laku-laku dong. Jang angka-angka diri ko pikir, bilang, cuma lu sandiri yang tau.d 17Kalo orang bekin jahat sang lu, na, lu jang balas deng jahat. Ma lu musti coba-coba ko cari jalan yang paling bae, yang samua orang bisa tarima. 18Kalo bisa, na, cari jalan ko idop badame deng samua orang. 19Sodara sayang dong! Jang balas dendam. Kasi tenga ko Tuhan yang ator sa. Te Dia mara kalo orang bekin jahat, sama ke yang ada tulis dalam Tulisan Barisi, bilang, “Kotong pung Bos sandiri yang omong, bilang, Beta yang ada pung hak balas dendam. Te Beta yang kasi hukum orang pung jahat dong.”e 20Ada lebe bae, bekin iko apa yang Tulisan Barisi kasi tau dari dolu, bilang, “Kalo lu pung musu lapar, na, kasi dia makan. Kalo lu pung musu aus, na, kasi dia minum. Te kalo bekin bagitu, nanti dia malu hati, deng hormat bale sang lu.”*f 21Jang kasi biar hal jahat dong ator sang lu. Ada lebe bae, hal bae dong yang ator sang lu sa. Deng bagitu, lu bisa kasi kala hal jahat dong. Dengar-dengar sang orang yang pegang parenta dong 131Tiap orang musti dengar-dengar sang orang yang pegang parenta dong. Te dong ada pung hak deng kuasa ko parenta orang. Ma dong pung pegang kuasa tu, tagal Tuhan Allah yang kasi sang dong. Yang pegang kuasa sakarang, ada di situ tagal Tuhan su angka sang dong. 2Jadi, kalo orang malawan orang yang pegang parenta bagitu, itu sama ke dong malawan apa yang Tuhan su angka. Kalo dong bekin bagitu, nanti kaná hukum dari Tuhan. 3Kalo bosong bekin yang batúl, sonde usa taku sang orang yang pegang parenta dong. Ma kalo bosong bekin jahat, lebe bae bosong taku sang dong! Jadi, jaga diri ko bekin yang batúl, ko sonde usa taku sang dong. Deng kalo bosong bekin bagitu, na, nanti dong puji sang bosong. 4Te orang yang pegang parenta, dong tu yang Tuhan pili ame ko layani sang bosong. Ma kalo bosong ada bekin sala tarús, lebe bae bosong ati-ati sa! Te dong yang ada pung hak yang sonde parcuma ko kasi hukum sang bosong. Dong tu, sama ke Tuhan pung orang suru-suru ko kasi hukum orang yang bekin jahat dong. Te Tuhan sonde tarima hal jahat yang orang ada bekin; Dia mara sang dong. 5Andia ko bosong musti dengar sang orang yang pegang parenta dong. Te bosong su tau di bosong pung dalam hati, bilang, itu yang batúl. Deng bosong ju tau, bilang, Tuhan mara kalo kotong sonde bekin yang batúl. 6Bagitu ju, bosong musti bayar pajak yang sah, tagal orang yang pegang parenta dong ada kasi jalan Tuhan pung karjá. 7Jadi, bosong musti bayar samua yang batúl. Bayar kasi tukang tagi bea dong, samua bea yang bosong musti bayar. Taro hormat sang samua orang yang musti tarima hormat. Deng kalo ada orang yang bekin hal bae tarús, angka dong pung nama ko samua orang tau dong ada bekin yang bae.a Idop basayang satu deng satu 8Bayar lunas lu pung utang dong, ko jang idop deng ba'utang. Te kotong cuma mau ba'utang dalam satu hal sa, andia basayang. Kalo bosong sayang orang, na, bosong su bekin iko Tuhan pung Atoran dong. 9Te itu Atoran dong bilang, “Jang maen serong; jang bunu orang; jang pancuri; jang kapingin dapa orang laen pung barang,” deng laen lai. Kalo mau bekin iko samua Atoran dong, musti bekin iko ini Atoran satu, yang bilang, “Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.”b 10Te kalo kotong kasi tunju sayang sang orang laen, kotong sonde bekin jahat sang dia, to? Jadi, kalo kotong kasi tunju sayang tarús, kotong bisa bekin iko samua Atoran dari Tuhan. Sonde lama lai, te Kristus su mau datang kambali 11Tuhan Allah mau angka kasi lapás sang kotong dari orang di ini dunya pung jahat. Deng sakarang, dia pung waktu ko kasi salamat orang bagitu su lebe deka dari waktu kotong baru parcaya sang Yesus Kristus. Andia ko kotong musti idop basayang, tagal kotong mangarti itu hal. Tingka ke dolu, kotong ada tidor. Ma sakarang, dia pung waktu ko kotong musti bangun su! 12Sonde lama, te malam su abis, ais siang su datang. Jadi, ada lebe bae, kotong barenti su dari kotong pung jahat. Itu sama ke orang yang idop dalam galáp deng bekin hal jahat, te dong pikir sonde ada orang yang lia sang dong. Ma sakarang, kotong musti jadi ke tantara yang pake alat paráng, ko pasang kaki bekin hal bae dong, sama ke orang yang idop dalam taráng. 13Kotong musti idop yang batúl, ko samua orang dapa lia kotong ada bekin hal bae dong. Sonde bae kalo kotong cuma bapesta rame-rame, deng minum mabo sa. Sonde bae kalo kotong maen hohongge. Sonde bae kalo kotong bakanjar kiri-kanan. Deng sonde bae kalo kotong camburu tagal kotong sonde suka orang lebe dari kotong. 14Ma ada lebe bae, bosong oba bosong pung hati ko jadi sama ke kotong pung Bos Yesus Kristus, yang Tuhan su kirim datang. Deng kalo lu ada kapingin mau bekin hal yang sonde batúl, na, jang kasi biar ko lu bekin iko lu pung mau sambarang bagitu. Tahan diri! Jang karitik sambarang sang bosong pung sodara orang sarani 141Ada orang yang su parcaya sang Tuhan, ma dia pung parcaya balóm kuat deng dia balóm mangarti banya hal. Buka tangan ko tarima sang dia deng bae-bae. Jang bakanjar so'al dia pung pikiran. Biar ko dia batamán deng bosong sa. 2Ada orang yang parcaya sang Tuhan, yang pikir, bilang, orang sarani bisa makan apa sa, ke daging ko, apa ko. Ma ada orang sarani laen, yang dong pung parcaya sonde kuat, yang cuma mau makan sayur-sayur sa. Te dong pamali deng daging. 3Ma dengar, é! Orang sarani yang rasa dia bole makan apa sa, jang anggap reme orang yang sonde mau makan daging. Bagitu ju, orang sarani yang sonde mau makan daging, jang kasi tau orang yang makan daging, bilang, “Weh! Makan daging tu, sala!” Tagal Tuhan Allah su tarima dong dua ko jadi Dia pung orang! 4Kalo lu maen karitik lu pung sodara orang parcaya bagitu, lu pikir lu ni, sapa? Lu ada hak apa ko lempar sala sang orang laen? Dia bukan lu pung orang karjá! Deng lu tu, bukan dia pung bos. Te cuma dia pung Bos sa, yang ada pung hak ko kasi tau taráng-taráng, yang dia bekin tu, batúl, ko sala. Ma jang lupa. Dia pung Bos tu, yang nanti tarima bae sang itu orang, tagal dia pung Bos mampu bekin dia jadi kuat ko dia bisa batahan. 5Ada orang saparu yang putus, bilang, satu hari lebe bae dari hari laen dong. Ada orang laen yang pikir, bilang, samua hari sama rata, sonde ada pung beda. Tiap orang musti putus sandiri so'al itu parkara. 6Kalo orang yang pikir ada hari yang lebe bae dari hari laen dong, dia bekin bagitu ko kasi tunju hormat sang kotong pung Bos. Orang yang makan daging deng makanan laen dong, bisa makan ko kasi tunju hormat sang kotong pung Bos, te dia minta tarima kasi sang Tuhan. Bagitu ju deng orang yang sonde makan daging. Dia ju mau kasi tunju hormat sang kotong pung Bos, deng dia ju minta tarima kasi sang Tuhan.a 7Naa! Waktu kotong idop, kotong sonde idop cuma kasi sang kotong pung diri sa. Deng kalo kotong mati, kotong sonde mati cuma kasi sang kotong pung diri sa. 8Te kalo kotong masi idop, kotong ada ta'ika deng kotong pung Bos. Bagitu ju, kalo kotong mati, kotong masi ta'ika deng kotong pung Bos. Jadi, biar kotong idop, ko, kotong mati, kotong masi jadi Dia pung milik. 9Andia ko Kristus mati, ais idop kambali. Dia bekin bagitu ko Dia bisa jadi Bos kasi sang orang yang su mati dong, deng kasi sang orang yang masi idop ju. 10Jadi, akurang ko lu angka diri ke tukang putus parkara, ko karitik sang lu pung sodara orang sarani? Akurang ko lu pandang enteng sang dia? Te nanti kotong samua musti mangada sang Tuhan Allah, ko Dia pareksa kotong satu-satu pung idop.b 11Ada tulis dari dolu dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Kotong pung Bos sandiri yang kasi tau, bilang, ‘Samua orang nanti tikam lutut ko soya sang Beta, deng kasi tunju hormat sang Beta. Tiap orang nanti pake dong pung mulu ko mangaku, bilang, Beta jadi dong pung Bos, tagal Beta ni, Tuhan Allah.’”c 12Jadi, kotong samua nanti musti tanggong-jawab ko lapor sang Tuhan, bilang, kotong bekin karmana, deng kanapa kotong bekin bagitu. Jang bekin ko lu pung sodara orang sarani jato 13Dolu, bosong di Roma maen lempar sala sang bosong pung sodara orang sarani dong. Jang bagitu lai! Ada lebe bae, kotong putus bagini: kotong jang bekin kotong pung sodara dong ta'antok. Kotong jang coba hiki kasi jato sang dong, ko dong bekin sala. 14Tagal beta ta'ika deng kotong pung Bos Yesus, beta tau parsís, bagini: sonde ada satu hal ju yang bisa bekin kamomos orang, sampe dia sonde bisa sambayang sang Tuhan. Ma kalo satu orang pikir satu barang bekin dia kamomos, sampe dia rasa dia sonde ada pung hak sambayang lai, biar itu barang jadi pamali kasi sang dia. 15Conto ke, kalo lu ada makan daging, deng itu bekin lu pung sodara hati susa, na, lu su sonde kasi tunju lu pung sayang sang dia, to? Tahan diri do! Jang bekin rusak lu pung sodara, cuma tagal lu mau makan satu barang! Te Kristus ju mati kasi sang itu orang. 16Sonde bae kalo lu bekin satu hal yang lu anggap bae, ma orang laen dong omong bekin busuk lu pung nama, tagal dong anggap lu pung bekin tu, jahat. 17Pikir bae-bae! Te Tuhan Allah tu, kotong pung Raja. Ma kotong sonde jadi Raja pung orang cuma tagal kotong makan-minum iko atoran sa. Sonde! Kalo kotong mau jadi Raja pung orang, kotong musti bekin yang batúl, kotong pung hati barisi, kotong idop lurus deng dame, deng kotong pung hati sanáng. Samua ni bisa jadi, kalo kotong ta'ika tarús deng Tuhan pung Roh yang Barisi. 18Orang yang layani sang Kristus bagitu, bekin sanáng Tuhan pung hati. Deng orang laen ju pareksa bae-bae itu orang pung idop, ais angka itu orang pung nama, bilang, “Dia tu, bae!” 19Jadi, kotong musti pasang kaki ko idop badame, deng kasi kuat satu deng satu. 20Jang bekin rusak Tuhan pung karjá di orang laen pung idop cuma tagal parkara makan-minum. Tuhan su bilang bole makan apa sa, te samua barisi. Ma kalo lu baparkara deng lu pung sodara tagal so'al makan-minum, lu tu, sala. Jang bagitu! 21Ada lebe bae, lu tahan diri sa. Sonde usa makan daging, ko minum aer anggor, ko makan-minum barang laen yang bekin lu pung sodara ta'antok. 22Beta pung maksud bagini: kalo lu su barunding deng Tuhan, ais lu su putus, bilang, lu mau parcaya sang Dia so'al makan-minum karmana, na, lu su beres. Sonde usa pikir-pikir ko cari tau lu ada bekin sala, ko sonde. Te lu su putus bagitu. 23Ma kalo lu pung hati bacabang, ais lu makan satu barang yang lu rasa bisa bekin lu kamomos, Tuhan kasi sala sang lu, tagal lu sonde bekin iko apa yang lu parcaya dalam lu pung hati waktu lu ada makan. Te kalo lu ada mau bekin apa sa, ma lu parcaya, bilang, itu sonde batúl di Tuhan pung muka, na, itu su sala. Usaha ko bekin tamba kuat orang laen dong pung parcaya 151Kotong yang parcaya kuat, musti hati bésar ko tolong sang orang yang sonde kuat, ko dong batahan dalam susa. Sonde bae kalo kotong cuma bekin sanáng kotong pung diri sandiri sa. 2Beta pung maksud bagini: kotong satu-satu musti usaha ko bekin yang bae kasi kotong pung sodara orang sarani dong, ko biar dong pung parcaya batamba kuat. Deng bagitu, dong jadi sanáng deng kotong. 3Te Yesus Kristus sandiri sonde bekin Dia pung karjá ko cuma bekin sanáng Dia pung hati sandiri sa, ma Dia mau bekin sanáng Tuhan Allah pung hati ju. Itu sama ke yang su tatulis memang dalam Tuhan pung Tulisan Barisi so'al apa yang nanti jadi sang Yesus, bilang, “Dong pung hojat kasi sang Lu, jato kaná di Beta ju.”a 4Samua yang orang tulis dolu dalam Tuhan pung Tulisan Barisi dong, ada tulis ko ajar sang kotong. Dia kasi tunju jalan ko bekin kotong jadi lebe kuat, batahan lebe kuat, deng Dia pung Kata-kata ju kasi samangat sang kotong. Deng bagitu, kotong bisa batunggu-tunggu ko mau lia Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong. 5Tuhan yang bekin kuat orang ko dong bisa tahan banting. Deng Dia yang kasi kuat kotong pung hati. Beta sambayang ko minta Dia kasi tunju jalan ko bosong idop satu hati, iko Yesus Kristus pung mau. 6Te kalo bosong satu hati bagitu, bosong bisa sama-sama angka puji-puji sang Tuhan Allah. Dia tu, kotong pung Bos Yesus Kristus pung Bapa. Tuhan pung Kabar Bae kasi sang orang Yahudi deng orang bukan Yahudi 7Jadi, bosong deng bosong musti tarima satu deng satu, sama ke Kristus ada tarima sang bosong. Te kalo bosong idop bagitu, nanti orang dong angka tinggi-tinggi sang Tuhan pung nama. 8Beta kasi tau bagini: Kristus bekin diri sama ke orang suru-suru ko tolong orang Yahudi dong mangarti, bilang, Tuhan Allah omong batúl. Deng Kristus ju bekin diri sama ke orang suru-suru ko bekin ganáp samua hal yang Tuhan su janji mau bekin, kasi kotong pung nene-moyang dong. 9Deng bagitu, samua bangsa laen yang bukan Yahudi dong, angka puji-puji sang Tuhan Allah. Te dong mangarti, bilang, Dia ada rasa kasian kasi sang kotong samua. Itu sama ke Daud su tulis dolu dalam Tulisan Barisi, bilang, “Andia ko beta mau angka tinggi-tinggi sang Lu pung nama, kasi bangsa-bangsa laen dong. Beta mau manyanyi lagu puji so'al Lu di bangsa laen dong pung muka.”b 10Di tampa laen di Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “We! Bosong orang luar dari tampa-tampa laen dong. Bekin bosong pung hati babunga, sama-sama deng Tuhan pung orang sandiri dong.”c 11Di tampa laen di Tulisan Barisi, Daud tulis, bilang, “Bosong yang dari bangsa laen dong. pi kasi tau samua orang so'al Tuhan pung hebat, ko dong ju iko puji sang kotong pung Bos.”d 12Di tampa laen lai di Tulisan Barisi, ba'i Yesaya tulis, bilang, “Dari Isai pung ana, raja Daud, nanti kaluar datang dia pung turunan satu. Dia yang nanti pegang parenta sang bangsa laen dong. Dong su tau Dia mau datang. Ais dong ada tunggu-tunggu sang Dia, te dong tau, Dia tu, sapa.”e 13Tuhan jadi akar dari samua yang kotong baharap. Kalo bosong parcaya sang Dia, na, Dia yang bekin bosong pung hati sanáng deng tanáng. Biar ko Tuhan pung Roh yang Barisi pung kuasa tu, bekin bosong tamba yakin so'al apa yang Dia mau bekin. Tuhan utus sang Paulus ko jalan pi kasi tau Dia pung Kabar Bae 14Sodara dong! Beta su yakin, bilang, bosong pung hati su ponu deng hal-hal yang bae, bosong su mangarti bam-banya, deng bosong su mampu kasi nasiat satu deng satu. 15Beta tulis taráng-taráng bagini di ini surat, ko kasi inga sang bosong satu kali lai so'al parkara macam-macam. Beta tulis bagini, tagal Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang beta, 16waktu Dia angka sang beta ko jadi Yesus Kristus pung utusan yang musti pi kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang orang yang bukan bangsa Yahudi dong. Beta kasi jalan beta pung tugas tu, sama ke satu kapala agama yang mau bekin siap banya orang jadi ke satu persembahan yang bekin sanáng Tuhan pung hati. Te Tuhan pung Roh Barisi tu, ada bekin dong jadi barisi, ko Tuhan bisa tarima sang dong. 17Tagal beta ta'ika deng Yesus Kristus, andia ko beta bisa angka muka di Tuhan Allah pung muka. 18Beta sonde barani omong hal laen. Beta cuma carita kasi tau Kristus pung bekin sa, deng karmana ko Dia ada pake sang beta. Sakarang ada orang bukan Yahudi dong yang dengar sang Kristus, tagal Tuhan pake sang beta, ko kasi tunju jalan pake beta pung omong deng beta pung bekin. 19Kristus su kasi kuasa sang beta dari Tuhan pung Roh, ko beta bisa bekin tanda heran macam-macam. Dia kasi itu kuasa sang beta ko mau kasi tunju, bilang, Kristus tu, sapa. Deng bagitu, beta su kasi tau orang di mana-mana, samua-samua so'al Kristus pung Kabar Bae. Andia, beta kasi tau dari kota Yerusalem, kuliling sampe di da'era Ilirikum deka Italia. 20Dari dolu-dolu, beta ada pikir, bilang, “Beta rindu mau kasi tau so'al Kristus sang orang yang sonde parná dengar Dia pung Kabar Bae!” Te beta sonde suka ajar di tampa orang laen dong su ajar na. 21Dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, ada tatulis, bilang, “Bangsa yang balóm parná dengar so'al Tuhan, dong tu, yang nanti dapa lia sang Dia. Orang yang sonde parná dengar apa-apa, dong tu, yang nanti mangarti so'al Dia.”f Paulus susun rancana ko mau pi di kota Roma 22Tagal beta pung tugas bagitu, andia ko beta balóm jadi-jadi pi lia sang bosong.g 23Ma sakarang, beta pung tugas di sini dong su abis. Deng su lama beta rindu mau pi lia sang bosong, sampe taon-taon. 24Nanti kalo beta pi negrí Spanyol, beta mau singga lia sang bosong. Ais, kalo beta su singga tahan di bosong, bosong ju bisa bantu sang beta deng ongkos jalan pi Spanyol. 25Ma sakarang, beta mau pi Yerusalem dolo, ko layani sang Tuhan pung orang parcaya dong di situ. 26Te kotong pung sodara dong di propinsi Makedonia deng propinsi Akaya, su kasi doi kolekte ko tolong orang kasian yang parcaya sang Tuhan di Yerusalem.h 27Dong mau bekin bagitu, tagal dong rasa ada utang kasi kotong pung sodara di Yerusalem. Te orang dari bangsa laen di mana-mana dong ju su tarima hal bae yang Tuhan pung Roh kasi sang orang Yahudi dolo. Jadi, pantas kalo orang sarani yang bukan Yahudi dong mau pake dong pung harta ko bantu dong pung sodara orang Yahudi.i 28Jadi, kalo beta su bekin kalár ini tugas, ko kasi ini bantuan sang kotong pung sodara di Yerusalem, beta mau singga lia sang bosong waktu beta jalan pi Spanyol. 29Nanti kalo beta datang, beta mau bawa berkat bam-banya dari Kristus. 30Sodara dong! Tagal Yesus Kristus jadi bosong pung Bos, deng tagal Tuhan pung Roh bekin bosong basayang satu deng satu, andia ko beta minta ko bosong sambayang batúl-batúl ko Tuhan tolong sang beta. 31Minta ko Tuhan jaga sang beta di propinsi Yudea, ko orang yang sonde mau parcaya sang Tuhan jang bekin jahat sang beta. Deng minta ko kalo beta pi layani sang orang sarani di Yerusalem, na, dong tarima bae sang beta. 32Abis, kalo iko Tuhan pung mau, beta bisa datang lia sang bosong deng hati sanáng. Beta mau barenti cape sadiki di bosong situ. 33Beta sambayang ko minta Tuhan ada sama-sama deng bosong. Te Dia yang bisa bekin orang idop aman deng dame. Batúl! Paulus titip salam kasi sodara dong di Roma 161Lewat ini surat, beta mau kasi kanál kotong pung susi Febe sang bosong, deng minta ko bosong tarima sang dia. Dia yang dong su angka ko bantu pimpin jama'at di kota Kengkrea. 2Beta minta ko bosong buka tangan ko tarima sang dia deng bae, sama ke yang pantas kasi orang sarani dong, tagal dia ta'ika deng kotong pung Bos. Dia parlú apa, na, tolong bantu sang dia sa. Te dia sandiri su tolong sang beta deng banya orang dari dolu. 3Titip salam manis dari beta kasi susi Priskila* deng dia pung paitua, bu Akila. Botong su sama-sama kasi jalan Yesus Kristus pung karjá bam-banya.a 4Dong dua su amper mati ko kasi salamat sang beta. Ma bukan beta sandiri sa yang minta tarima kasi sang dong. Te orang bukan Yahudi yang su jadi orang sarani dari samua jama'at di mana-mana, ju ada minta tarima kasi tagal dong pung jasa. 5Titip beta pung salam kasi samua orang yang bakumpul ko gareja di Priskila deng Akila pung ruma. Titip salam kasi beta pung tamán, bu Epenetus. Dia tu, orang partama yang parcaya sang Kristus di propinsi Asia. 6Titip salam kasi sus Mia. Dia su karjá banting tulang di bosong pung teng-tenga. 7Titip salam kasi bu Andronikus deng susi Yunia.† Dong tu, orang Yahudi, sama ke beta. Dong su parcaya sang Kristus waktu beta masi balóm parcaya. Dolu, dong ada dalam bui sama-sama deng beta. Dong ju jadi Tuhan pung utusan, deng banya orang kanál sang dong. 8Titip salam kasi bu Ampliatus. Beta sayang sang dia, tagal dia ta'ika deng kotong pung Bos. 9Titip salam kasi bu Urbanus. Dia ju kasi jalan Kristus pung karjá sama-sama deng botong. Titip salam kasi bu Stakis, yang beta sayang. 10Titip salam kasi bu Apeles. Dia kaná uji, ma dia lolos. Ais su jalás dia parcaya batúl sang Kristus. Titip salam kasi bu Aristobulus pung kelu samua. 11Titip salam kasi bu Herodion. Dia orang Yahudi, sama ke beta. Titip salam kasi Narkisus pung kelu samua yang su parcaya sang Kristus. 12Titip salam kasi susi Trifena deng susi Trifosa. Dong ju kasi jalan kotong pung Bos pung karjá. Titip salam kasi beta pung tamán, susi Persis. Te dia ju karjá banting tulang kasi kotong pung Bos. 13Titip salam kasi bu Rufus. Kotong pung Bos yang pili ame sang dia. Titip salam kasi dia pung mama ju. Te dia tu, su sama ke beta pung mama sandiri.b 14Titip salam kasi bu Asinkritus, bu Flegon, bu Hermes, bu Patrobas, bu Hermas, deng samua sodara yang ada tenga deng dong. 15Titip salam kasi bu Filologus, susi Yulia, bu Olimpas, bu Nereus deng dia pung adi parampuan, deng samua orang sarani yang ada sama-sama deng dong. 16Kalo bosong bakumpul, basambut satu deng satu pake ciom manis yang pantas kasi orang parcaya dong. Kristus pung jama'at samua di sini dong ju ada titip salam manis kasi sang bosong.c Paulus kasi nasiat sang dong 17Sodara dong! Beta minta bosong ati-ati, ó! Jaga bae-bae, te ada orang bekin bosong tapica-pica, yang mau hiki kasi jato sang bosong. Apa yang dong kasi tau sang bosong tu, ada malawan deng apa yang botong su ajar sang bosong. Jadi, jang batamán deng orang macam ke dong! 18Dong sonde karjá kasi kotong pung Bos Yesus Kristus. Dong cuma karjá ko dong sandiri yang dapa dia pung hasil. Dong bamulu minya deng orang yang balóm mangarti mana yang bae deng mana yang jahat. Dong bamulu manis ko tipu orang. 19Samua orang su dengar, bilang, bosong ada iko tarús Tuhan pung mau. Andia ko beta hati babunga tagal bosong. Beta mau ko bosong jadi pintar so'al hal bae dong, deng jang bacampor deng hal jahat dong. 20Tuhan Allah tu, yang bisa kasi kotong idop aman, dame, deng tanáng. Dia yang nanti kasi ancor setan dong pung bos bésar pung kuasa, deng kasi tunju, bilang, bosong yang manáng. Itu su sonde lama lai. Beta sambayang minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. 21Adi Timotius, yang karjá sama-sama deng beta, ada titip salam kasi bosong. Bu Lukius, bu Yason, deng bu Sosipater ju titip salam. Dong tu, orang Yahudi sama ke beta.d 22(Beta ni, Tertius, yang ada tulis ini surat iko apa yang bu Paul suru beta tulis. Salam manis dari beta ju, te beta ni, ju kotong pung Bos pung orang.) 23Beta manumpang di bu Gayus pung ruma. Samua orang sarani di sini biasa bakumpul ko gareja di dia pung ruma. Dia ju titip salam. Bu Erastus, yang jadi bendahara kota, deng kotong pung sodara Kuartus, ju ada titip salam.e 24[Beta minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa!]‡ Tuhan Allah tu, hebat talalu! 25Naa! Tuhan Allah ada pung kuasa ko bekin bosong jadi kuat. Dia pung Kabar Bae bilang bagitu, deng beta ju ajar orang bagitu, waktu beta kasi tau sang dong so'al Yesus Kristus. Tuhan yang su buka kasi tau sang kotong samua hal so'al Kristus, yang orang dolu-dolu sonde tau, tagal masi rahasia. 26Ma sakarang, hal-hal yang Tuhan pung jubir dolu-dolu dong su tulis dalam Tulisan Barisi, su jalás. Tuhan, yang sonde tau mati, Dia yang ator ko orang dari samua bangsa bisa tau hal-hal yang dolu tasambunyi. Deng bagitu, dong bisa parcaya sang Dia, deng bekin iko Dia pung mau. 27Cuma Dia sandiri sa, Allah. Cuma Dia sandiri sa yang mangarti samua hal. Beta suka angka puji-puji sang Dia, tagal Yesus Kristus pung bekin! Batúl tu! Beta pung surat sampe di sini sa, Saloom, Paulus *9:2-3: Bangsa Yahudi tu, sama deng bangsa Isra'el, andia orang Yahudi yang tenga di tana Isra'el, deng di tampa-tampa laen ju. Ma suku Yahuda sonde sama deng bangsa Yahudi. Te suku Yahuda tu, andia, satu dari dua blas suku Isra'el. *12:20: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “sama ke taro bara api di dia pung kapala.” Orang yang pintar so'al Alkitab bilang, itu pung arti “dia malu hati deng dia hormat bale sang lu.” *16:3: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “Priska”. Priska deng Priskila tu, andia satu nama. †16:7: Alkitab bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua ada tulis, bilang, susi Yunia . Ada saparu lai yang tulis, bilang, susi Yulia . Mulai dari abad ke-13, ada saparu lai yang tulis, bilang, bu Yunias . Tua-tua Kristen dari dolu-dolu anggap bu Andronikus deng susi Yunia tu, laki-bini yang karjá kasi sang Tuhan, sama ke bu Akila deng susi Priskila. ‡16:24: Alkitab bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae sonde mua ini ayat 24 ni. a1:13: Utusan dong pung Carita 19:21 b1:16: Markus 8:38 c1:17: Habakuk 2:4 d1:21: Efesus 4:17-18 e1:23: Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:16-18 a2:1: Mateos 7:1, Lukas 6:37 b2:6: Lagu Puji dong 62:13, Kata-kata Mutiara 24:12 c2:11: Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17 d2:24: Yesaya 52:5 e2:29: Carita Ulang so'al Jalan Idop 30:6 a3:4: Lagu Puji dong 51:4 b3:10-12: Lagu Puji dong 14:1-3, 53:1-3 c3:13: Lagu Puji dong 5:10, 140:4 d3:14: Lagu Puji dong 10:7 e3:15-17: Yesaya 59:7-8 f3:18: Lagu Puji dong 36:2 g3:20: Lagu Puji dong 143:2, Galatia 2:16 h3:22: Galatia 2:16 i3:30: Carita Ulang so'al Jalan Idop 6:4, Galatia 3:20 a4:3: Carita Mula-mula 15:6, Galatia 3:6 b4:7-8: Lagu Puji dong 32:1-2 c4:11: Carita Mula-mula 17:10 d4:13: Carita Mula-mula 17:4-6, 22:17-18, Galatia 3:29 e4:14: Galatia 3:18 f4:16: Galatia 3:7 g4:17: Carita Mula-mula 17:5 h4:18: Carita Mula-mula 15:5 i4:19: Carita Mula-mula 17:17 j4:25: Yesaya 53:4-5 a5:12: Carita Mula-mula 3:6 a6:4: Kolose 2:12 a7:7: Kaluar dari Masir 20:17, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:21 b7:11: Carita Mula-mula 3:13 c7:15: Galatia 5:17 a8:11: 1 Korintus 3:16 b8:15: Markus 14:36, Galatia 4:6 c8:15-17: Galatia 4:5-7 d8:20: Carita Mula-mula 3:17-19 e8:23: 2 Korintus 5:2-4 f8:36: Lagu Puji dong 44:23 a9:4: Kaluar dari Masir 4:21, 14:22 b9:5: Carita Mula-mula 32:22-32 c9:7: Carita Mula-mula 21:12 d9:9: Carita Mula-mula 18:10 e9:12: Carita Mula-mula 25:23 f9:13: Maleaki 1:2-3 g9:15: Kaluar dari Masir 33:19 h9:17: Kaluar dari Masir 9:16 i9:16-18: Carita Ulang so'al Jalan Idop 7:7-9 j9:20: Yesaya 29:16, 45:9 k9:25: Hosea 2:23 l9:26: Hosea 1:10 m9:27-28: Yesaya 10:22-23 n9:29: Yesaya 1:9 o9:33: Yesaya 28:16 a10:5: Kapala Agama dong pung Atoran 18:5 b10:6-8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 30:12-14 c10:11: Yesaya 28:16 d10:13: Yoel 2:32 e10:15: Yesaya 52:7 f10:16: Yesaya 53:1 g10:18: Lagu Puji dong 19:5 h10:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:21 i10:20: Yesaya 65:1 j10:21: Yesaya 65:2 a11:1: Filipi 3:5 b11:3: 1 Raja-raja dong 19:10, 14 c11:4: 1 Raja-raja dong 19:18 d10:6: Carita Ulang so'al Jalan Idop 7:7-8 e11:8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 29:4, Yesaya 29:10 f11:9-10: Lagu Puji dong 69:23-24 g11:26: Yesaya 59:20-21 h11:27: Yeremia 31:33-34 i11:33: Yesaya 55:8 j11:34: Yesaya 40:13 k11:35: Ayub 41:11 l11:36: 1 Korintus 8:6 a12:4-5: 1 Korintus 12:12 b12:6-8: 1 Korintus 12:4-11 c12:14: Mateos 5:44, Lukas 6:28 d12:16: Kata-kata Mutiara 3:7 e12:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:35 f12:20: Lagu Puji dong 140:10, Kata-kata Mutiara 25:21-22 a13:6-7: Mateos 22:21, Markus 12:17, Lukas 20:25 b13:9: Kaluar dari Masir 20:13-15, 17, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17-19, 21, Kapala Agama dong pung Atoran 19:18, Mateos 22:39, Markus 12:29-31 a14:1-6: Kolose 2:16 b14:10: 2 Korintus 5:10 c14:11: Yesaya 45:23 a15:3: Lagu Puji dong 69:8 b15:9: 2 Samuel 22:50, Lagu Puji dong 18:50 c15:10: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:43 d15:11: Lagu Puji dong 117:1 e15:12: Yesaya 11:10 f15:21: Yesaya 52:15 g15:22: Roma 1:13 h15:25-26: 1 Korintus 16:1-4 i15:27: 1 Korintus 9:11 a16:3: Utusan dong pung Carita 18:2 b16:13: Markus 15:21 c1 Korintus 16:20, 1 Tesalonika 5:26: d16:21: Utusan dong pung Carita 16:1 e16:23: Utusan dong pung Carita 19:29, 1 Korintus 1:14, 2 Timotius 4:20 ================== 1 korintus Paulus pung surat partama kasi orang parcaya di kota Korintus 1 Korintus (©2007 UBB-GMIT) 1. Saloom (1:1 - 1:3) 2. Paulus ucap sukur tagal orang Korintus dong (1:4 - 1:9) 3. Bosong jama'at musti jadi satu; jang tapica-pica (1:10 - 1:17) 4. Kristus tarima Dia pung kuasa dari Tuhan Allah (1:18 - 1:31) 5. Kotong musti kasi tau sang samua orang, so'al Tuhan Yesus pung mati di kayu palang (2:1 - 2:5) 6. Tuhan Allah ajar sang kotong so'al hal-hal pintar yang batúl (2:6 - 2:16) 7. Kotong orang parcaya musti karjá satu hati kasi sang Tuhan, deng jang bakanjar kiri-kanan (3:1 - 3:4) 8. Bosong tu, sama ke satu kabón (3:5 - 3:9a) 9. Bosong tu, sama ke satu ruma (3:9b - 3:15) 10. Bosong tu, sama ke Tuhan pung ruma sambayang satu (3:16 - 3:23) 11. Kristus pung utusan yang Dia kirim pi mana-mana (4:1 - 4:21) 12. Ada orang dalam jama'at yang maen parampuan (5:1 - 5:13) 13. Orang parcaya jang nae pangadilan deng sodara orang parcaya laen (6:1 - 6:11) 14. Kalo lu piara bae-bae lu pung badan, itu kasi tunju hormat sang Tuhan (6:12 - 6:20) 15. Laki-bini dong (7:1 - 7:16) 16. Iko bae-bae Tuhan pung Jalan Idop (7:17 - 7:24) 17. So'al orang yang sonde kawin dong (7:25 - 7:38) 18. So'al mama janda dong (7:39 - 7:40) 19. So'al makanan yang orang su pake songgo (8:1 - 8:13) 20. Waktu Tuhan utus Dia pung orang dong, Dia ju kasi dong hak deng kuasa (9:1 - 9:27) 21. Ati-ati deng barang songgo dong! (10:1 - 10:22) 22. Bekin samua-samua ko angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama (10:23 - 11:1) 23. Kalo bekin ibadat, na, laki-laki deng parampuan musti kasi tunju hormat iko adat pung biasa (11:2 - 11:16) 24. Jang macam-macam kalo makan di Tuhan pung meja (11:17 - 11:22) 25. Itu roti deng aer anggor tu, jadi tanda ko bekin kotong inga sang Yesus pung mati (11:23 - 11:26) 26. Kalo lu pung hati sonde batúl, na, jang dudu makan di Tuhan pung meja (11:27 - 11:34) 27. Tuhan pung Roh kasi kuasa sang kotong ko bekin tugas macam-macam (12:1 - 12:11) 28. Satu badan, deng dia pung bagian macam-macam (12:12 - 12:31) 29. Kasi-sayang yang batúl (13:1 - 13:13) 30. Tuhan pung Roh kasi Dia pung orang dong, tugas laen-laen (14:1 - 14:25) 31. Samua hal yang kotong bekin, na, bekin iko dia pung batúl. Jang kaco-kaco (14:26 - 14:40) 32. Kristus su idop kambali dari Dia pung mati (15:1 - 15:11) 33. Orang mati, nanti idop kambali (15:12 - 15:19) 34. Tagal Kristus idop kambali, apa yang nanti jadi? (15:20 - 15:28) 35. Andekata orang mati sonde idop kambali (15:29 - 15:34) 36. Kalo kotong idop kambali, nanti kotong pung badan karmana? (15:35 - 15:58) 37. Doi yang orang kasi ko bantu Tuhan pung orang dong (16:1 - 16:4) 38. Paulus susun rancana ko mau jalan pi banya tampa (16:5 - 16:12) 39. Bekin satu hal lai (16:13 - 16:18) 40. Paulus titip salam kasi samua (16:19 - 16:24) Paulus pung surat partama kasi orang parcaya di kota Korintus 1 Korintus Saloom 11Ini surat dari beta, Paulus. Tuhan Allah su pili ame sang beta ko jadi Yesus Kristus pung utusan. Deng bu Sostenes ju ada titip salam kasi bosong. 2Beta tulis ini surat kasi bosong, andia Tuhan Allah pung orang parcaya di kota Korintus. Dia su pili ame sang bosong ko jadi Dia pung orang barisi, tagal bosong su parcaya sang Yesus Kristus. Dia ju bekin bosong jadi barisi sama ke samua orang parcaya laen dong di mana sa. Te dong ju su minta tolong sang kotong pung Bos Yesus Kristus, yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu ko mau kirim datang. Ais, Dia sama-sama jadi kotong deng dong pung Bos.a 3Beta sambayang sang Tuhan Allah, kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, kotong pung Bos. Beta minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Paulus ucap sukur tagal orang Korintus dong 4Tiap kali beta inga sang bosong, beta ba'omong deng beta pung Tuhan, bilang, “Makasi bam-banya kasi sang itu orang Korintus dong pung parcaya!” Te Tuhan su kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, tagal bosong parcaya tarús sang Yesus Kristus, yang Dia su kirim datang. 5Ais Dia su kasi bosong mampu kasi jalan samua macam tugas, tagal bosong pung parcaya tu. Itu bekin bosong jadi kaya dalam bosong pung hati. Andia ko bosong mangarti batúl hal-hal yang pantíng so'al Dia pung jalan idop. Bosong ju tau cara apa yang paling bae ko kasi tau orang so'al Kristus. 6Itu kasi tunju, bilang, hal-hal yang botong su kasi tau sang bosong so'al Kristus tu, su ba'akar kuat di bosong pung hati. Andia ko bosong masi yakin, bilang, itu hal dong batúl. 7Jadi, bosong su tarima samua hal yang bae, yang Tuhan bagi kasi Dia pung orang dong. Sonde kurang satu apa ju. Ais bosong batunggu-tunggu itu hari, yang nanti Tuhan buka kasi tunju kotong pung Bos Yesus Kristus, sang samua orang. 8Kristus tu, yang mau bekin kuat sang bosong ko bosong batahan tarús sampe Dia datang kambali di ini dunya. Deng bagitu, bosong sonde jato, deng sonde ada orang yang bisa lempar sala sang bosong. 9Kotong bisa parcaya sang Tuhan Allah pung Kata-kata, te apa yang Dia omong, Dia bekin jadi. Ais, su pasti Dia mau bekin ini hal dong kasi sang bosong. Te Dia yang buka jalan ko bosong bisa kanál bae-bae deng Dia pung Ana, andia kotong pung Bos Yesus Kristus. Bosong jama'at musti jadi satu; jang tapica-pica 10Sodara sayang dong! Dalam ini hal, beta ba'omong bawa kotong pung Bos Yesus Kristus pung nama. Jadi, beta minta deng sunggu-sunggu ko bosong barenti bakanjar su. Ma usaha ko bosong idop satu hati, deng jang tapica-pica. Bosong musti pikir panjang sama-sama, ko biar bosong dapa mangarti, bilang, bosong ada pegang tujuan yang sama. 11Te ada orang dari susi Kloe pung isi ruma yang datang lapor sang beta, bilang, bosong saparu ada bakanjar tarús. 12Beta pung maksud bagini: bosong saparu ada bilang, “Beta ni, Paulus pung orang!” Deng ada saparu yang bilang, “Beta ni, Apolos pung orang!” Deng ada saparu lai yang bakastau, bilang, “Beta ni, iko Om Pe'u!”* Yang laen lai bilang, “Beta ni, dengar sang Kristus sa!”b 13Bosong pung pikiran karmana? Kristus pung kelu sonde bisa tabagi-bagi. Ko, bosong ada pikir, bilang, itu beta yang mati di kayu palang kasi sang bosong? Sonde, ó! Ko, waktu dong sarani sang bosong, dong pake beta pung nama ko kasi maso bosong jadi beta pung orang, ko? Sonde mungkin, to? 14Beta minta tarima kasi sang Tuhan Allah, te waktu beta di sana deng bosong, beta sonde sarani orang. Cuma bu Krispus deng bu Gayus sa yang beta sarani.c 15Deng bagitu, sonde ada orang yang bisa bilang, “Dong sarani sang beta pake Paulus pung nama, ais beta jadi Paulus pung orang.” 16(Ee, beta baru inga. Beta ju sarani orang saparu di Stefanus pung isi ruma. Ma beta sonde inga kalo ada orang laen lai yang beta sarani, ko sonde.)d 17Te Kristus sonde utus sang beta ko pi sarani orang. Beta pung tugas poko' tu, andia kasi tau orang so'al Dia pung Kabar Bae. Ma kalo beta ada kasi tau orang bagitu, Dia sonde suka beta omong pintar, ko kasi tunju alasan yang hebat dong. Te kalo beta omong bagitu, itu kasi kurang kuasa dari carita so'al Kristus pung mati di kayu palang. Kristus tarima Dia pung kuasa dari Tuhan Allah 18Ada orang yang pikir, bilang, samua hal yang botong carita so'al Kristus pung mati di kayu palang tu, bodo talalu. Ma orang macam bagitu, nanti tapisa buang dari Tuhan. Padahal buat kotong, Kristus pung mati tu, ada kasi tunju Tuhan pung kuasa ko kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala. 19Itu sama ke ba'i Yesaya parná tulis, bilang, “Tuhan Allah bilang, ‘Samua hal yang orang pintar dong mangarti, Beta nanti bongkar buang samua, ko jadi hal yang sonde ada pung arti. Dong pung pintar karmana macam ju, Beta nanti angka buang samua, ko jadi hal yang sonde ada pung guna.’”e 20Dolu, Tuhan memang ada omong bagitu. Ais sakarang, su jadi karmana? Orang yang pintar dong, jadi karmana? Guru agama dong, jadi karmana? Deng orang yang jago baparkara dong, jadi karmana? Coba dengar, é! Tuhan su bekin sang dong sama ke orang bodo! Dia su cabu buang samua akal yang ba'akar di ini dunya, deng bekin ke sonde ada pung arti apa-apa.f 21-22Tuhan Allah pung pintar tu, hebat talalu. Te biar manusia anggap diri pintar, dong pung akal sandiri sonde cukup ko dong bisa kanál batúl sang Tuhan. Biar bagitu, ma Tuhan su pake Dia pung pintar ko buka jalan kasi manusia. Te dolu, Dia su pikir, bilang, “Biar manusia sangka Beta pung utusan dong orang bodo sa, ma karmana-karmana ju, Beta musti utus orang ko pi kasi tau sang dong hal yang batúl so'al Beta.” Te Tuhan su putus mau pake pasán yang Dia pung utusan dong bawa tu, ko orang bisa parcaya sang Dia. Dia mau pake itu jalan ko kasi salamat orang dari dong pung sala-sala. Ma manusia anggap Tuhan pung jalan tu, bodo. Andia ko dong sonde mau toe deng Dia pung utusan. Te orang Yahudi dong cuma mau minta tanda-tanda heran sa, ko dong bisa lia Tuhan pung kuasa. Deng orang Yunani dong cuma mau dengar hal-hal pintar yang maso akal sa, iko dong pung pikiran sandiri. 23Biar bagitu, ma botong yang jadi Tuhan pung utusan dong, cuma pi jalan kasi tau orang, bilang, “Tuhan su kirim Kristus, itu Orang yang Dia su janji memang dari dolu ko mau kirim datang. Ais, orang laen dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang.” Waktu orang Yahudi dong dengar itu carita, dong mau tola buang sa, te iko dong pung pikiran, Orang yang Tuhan mau kirim datang tu, sonde bisa mati. Waktu orang Yunani dong dengar itu carita, dong pikir, “Carita paling bodo, é!” 24Ma ada orang yang Tuhan Allah su pili memang ko jadi Dia pung milik. Dong saparu dari orang Yahudi, deng saparu dari orang bukan Yahudi. Iko dong tu, Kristus su kasi tunju sang dong, bilang, Tuhan pung kuasa bésar talalu, deng Dia pung pintar tu, hebat talalu. 25Biar manusia dong anggap Tuhan pung jalan tu bodo, ma Dia masi lebe pintar dari dong. Deng biar dong sangka Tuhan sonde ada pung kuasa apa-apa, ma Dia pung kuasa masi lebe bésar dari dong. 26Sodara sayang dong! Ko bosong bisa mangarti beta pung omong ni, inga bosong pung dudu-badiri waktu Tuhan pili ame sang bosong ko jadi Dia pung milik. Iko manusia pung nilei, di bosong pung teng-tenga sonde ada banya orang yang pintar, sonde banya orang yang ada pung pangaru, deng sonde banya orang dari kelu yang ada pung nama bésar. 27Ma Tuhan pili mau pake orang yang manusia anggap paling bodo, ko bekin malu orang yang anggap diri pintar. Deng Dia ju pili mau pake orang yang manusia anggap sonde ada pung kuasa apa-apa, ko bekin malu orang yang anggap diri ada pung kuasa. 28Ais, Dia pili ame orang kici yang sonde ada pung nama deng yang manusia suka anggap reme sang dong. Te Tuhan mau pake sang dong ko bekin orang yang anggap diri hebat, jadi sama ke dong sonde ada pung arti apa-apa lai. 29Ko nanti, kalo orang mangada sang Tuhan Allah, sonde ada satu orang ju yang bisa puku dada, bilang, dia tu, hebat. 30Te Tuhan Allah sandiri sa yang buka jalan ko bosong bisa maso jadi Yesus Kristus pung orang. Tuhan yang bekin Yesus jadi Orang yang kasi Dia pung pintar sang kotong. Yesus tu, yang buka jalan ko kotong bisa badame deng Tuhan Allah. Yesus tu, yang bekin kotong bisa idop lurus deng barisi. Deng Dia yang kasi lapás sang kotong dari sala pung kuasa. 31Itu sama ke yang su tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Sapa yang suka angka puji, lebe bae dong angka puji sang kotong pung Bos pung bekin. Jang angka-angka dong pung diri sandiri!”g Kotong musti kasi tau sang samua orang, so'al Tuhan Yesus pung mati di kayu palang 21Sodara sayang dong! Dolu, waktu beta datang di bosong, beta buka kasi tau sang bosong Tuhan pung rahasia yang dolu manusia sonde mangarti. Ma beta sonde bawa itu kata-kata ko omong sombong. Deng beta ju sonde pake bahasa yang tinggi-tinggi ko kasi tunju beta pung pintar sandiri. 2Waktu beta ada sama-sama deng bosong, beta pung pikir bagini: beta cuma mau kasi tunju satu hal sa, andia Yesus Kristus. Dia tu, Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu ko mau kirim datang. Ma waktu Yesus datang, orang dong paku bekin mati sang Dia di kayu palang. Te cuma itu hal sa, yang beta tau deng batúl. 3Tempo hari, waktu beta ada sama-sama deng bosong, beta rasa kurang mampu, deng beta ju taku deng gamatar.a 4Beta pung cara omong, deng beta pung pasán tu, sederhana sa. Te beta sonde coba pake kata-kata yang lebe-lebe ko kokoe sang bosong. Sonde! Ma waktu beta ada omong tu, su jalás, bilang, Tuhan pung Roh Barisi ada ator sang beta, deng Dia pung kuasa ada di beta. 5Te beta pikir, sonde bae kalo bosong parcaya sang Tuhan Allah, tagal bosong dengar manusia pung kata-kata yang pintar sa. Ada lebe bae bosong parcaya sang Tuhan, tagal Dia ada kasi tunju Dia pung kuasa sang bosong. Tuhan Allah ajar sang kotong so'al hal-hal pintar yang batúl 6Padahal, waktu botong ba'omong deng orang yang pung parcaya su dewasa, botong ajar pake kata-kata yang maso akal. Ma bukan yang maso akal iko manusia di ini dunya pung pikir, ko iko apa yang orang pegang parenta dong suka ajar sakarang. Te dong tu, nanti ilang buang. 7Ma botong cuma ajar hal-hal pintar yang turun datang dari Tuhan Allah. Te dolu kala, Tuhan sambunyi itu hal dong. Ma sakarang, Dia su putus ko mau buka itu rahasia kasi kotong, ko kasi tunju kotong pung hebat sang orang dong yang anggap diri pintar. 8Ma orang yang sakarang ada pegang parenta, dong sonde mangarti Tuhan pung pintar yang batúl. Te kalo dong mangarti, sonde mungkin dong paku bekin mati kotong pung Bos yang hebat tu di kayu palang. 9Di Tulisan Barisi ada tatulis so'al Tuhan pung rahasia yang dolu tasambunyi, bilang, “Ada hal yang manusia pung mata balóm parná lia, deng ada hal yang manusia pung talinga balóm parná dengar, yang manusia sonde bisa pikir ame. Padahal, Tuhan su sadia memang itu hal samua, kasi orang yang sayang sang Dia.”b 10Memang dolu, orang sonde mangarti itu hal dong, ma sakarang Tuhan Allah su pake Dia pung Roh ko kasi tabuka itu hal kasi sang kotong. Naa, Tuhan pung Roh tu, mangarti samua hal. Te Dia ju pareksa sampe alus-alus Tuhan pung dalam hati. 11Kotong satu-satu ada pung roh sandiri dalam kotong pung hati. Andia ko kotong manusia pikir deng bekin hal yang beda-beda. Deng sonde ada orang laen yang tau parsís kotong pung dalam hati, cuma kotong pung roh sandiri sa. Bagitu ju deng Tuhan Allah. Sonde ada satu orang ju yang tau Tuhan pung dalam hati. Cuma Dia pung Roh sandiri yang tau batúl. 12Naa, kotong su tarima ame Tuhan pung Roh, deng Dia yang ator sang kotong. Andia ko kotong sonde iko orang di ini dunya pung pikiran. Tagal Tuhan pung Roh ada dalam kotong pung hati, andia ko kotong bisa kanál samua hal bae yang Dia su bekin kasi kotong. 13Itu hal dong yang kotong biasa ada ba'omong. Te botong kasi tau hal-hal yang Tuhan pung Roh ada ajar sang botong. Ais, botong sonde ajar pake kata-kata yang maso akal iko manusia pung pikiran. Ma botong ajar pake kata-kata dari Tuhan pung Roh, kasi orang yang kanál sang Dia. 14Ma kalo ada orang yang sonde kanál sang Tuhan pung Roh, ais dia dengar botong pung omong, dia sonde mau tarima bae. Te dia pikir, “Apa tu? Sonde maso di akal!” Padahal, biar karmana ju, itu orang sonde bisa mangarti itu hal dong, te dia sonde idop ta'ika deng Tuhan pung Roh na. 15Orang yang idop ta'ika deng Tuhan pung Roh, baru bisa mangarti itu hal dong samua, deng bisa tau mana yang batúl dong. Ma orang laen dong ukur tar ontong sang itu orang. 16Mana bisa? Te ada tulis dalam Tulisan Barisi, bilang: “Sapa yang bisa mangarti Tuhan Allah pung pikiran? Ko sapa yang bisa ator sang Tuhan, ko Dia bekin iko itu orang pung parenta? Sonde ada satu orang ju!”c Padahal kotong bisa mangarti itu hal dong, tagal Kristus ada tolong ko kotong bisa pikir iko Dia pung pikiran. Kotong orang parcaya musti karjá satu hati kasi sang Tuhan, deng jang bakanjar kiri-kanan 31Sodara sayang dong! Tempo hari waktu beta di sana, bosong sama ke orang yang balóm ta'ika bae-bae deng Tuhan pung Roh. Tagal bosong cuma tau iko bosong pung mau-mau sandiri sa, sama ke manusia biasa. Andia ko beta sonde bisa ba'omong deng bosong, sama ke deng orang dewasa, te bosong ke ana kici sa. 2Beta musti ajar bosong so'al hal ringan sa, te bosong balóm siap tarima hal yang barát, sama ke ana kici yang balóm bisa makan daging. Padahal, bosong musti jadi kuat, sama ke orang bésar yang biasa makan daging. Ma sakarang bosong masi sama ke ana mea yang cuma tau minum susu sa.a 3Te bosong masi bapikir sama ke orang yang cuma tau iko dong pung mau-mau sandiri sa. Kalo ada orang yang lebe dari bosong, bosong camburu, deng bakanjar kiri-kanan! Andia ko beta bilang bosong cuma tau iko bosong pung mau-mau sandiri sa. Deng bagitu, bosong sama ke manusia biasa di ini dunya sa. 4Tagal, bosong saparu bilang, “Beta ni, Paulus pung orang!” Deng ada saparu yang bilang, “Beta ni, Apolos pung orang!” Tiap kali bosong omong bagitu, bosong kasi tunju, bilang, bosong sama parsís ke manusia biasa sa.b Bosong tu, sama ke satu kabón 5Padahal, Apolos tu, sapa? Deng beta, Paulus ni, sapa? Te botong dua ni, cuma jadi orang suru-suru sa. Botong yang kasi tunju jalan ko bosong bisa parcaya sang Kristus. Apolos kasi jalan tugas iko Bos pung parenta. Deng beta ju bagitu na! 6Beta yang partama-tama kasi tau sang bosong so'al Kristus. Itu sama ke beta yang tanam bibit. Ais, Apolos datang ajar sang bosong. Itu sama ke dia yang siram itu bibit yang beta su tanam. Ma Tuhan Allah tu, Dia yang bekin itu bibit tumbu jadi bésar.c 7Jadi, orang yang tanam bibit sonde ada pung arti. Deng yang siram itu bibit ju sonde ada pung arti. Cuma satu hal yang ada pung arti. Andia Tuhan Allah. Tagal Dia yang bekin itu bibit batumbu. 8Orang yang batanam, deng orang yang basiram, dong karjá sama-sama, ke dong ada dalam satu tim. Deng, samua orang yang kasi jalan Bos pung karjá, nanti Dia mau balas dong pung cape. 9aTe botong sama-sama jadi Tuhan pung orang karjá. Deng bosong jadi sama ke Tuhan pung kabón yang Dia mau karjá ame. Bosong tu, sama ke satu ruma 9bBagitu ju, bosong sama ke satu ruma yang Tuhan Allah mau kasi bangun. 10Naa, Tuhan su kasi tunju Dia pung hati bae sang beta. Andia ko beta sama ke kapala tukang. Ais, Tuhan tolong sang beta ko beta ajar hal-hal dasar sang bosong dari partama, ko kasi bangun fanderen yang kuat di bosong pung idop. Ais, orang laen ju ajar sang bosong, ko dong bangun di atas itu fanderen yang beta su bekin. Ma tiap tukang musti karjá bae-bae ko bangun yang batúl. 11Fanderen yang kuat su ada. Andia Yesus Kristus. Jadi, sonde ada orang yang bisa kasi bangun fanderen laen di bosong pung hati dong, te Tuhan su taro fanderen yang batúl. 12Pasti ada orang yang mau bangun di atas itu fanderen pake bahan macam-macam. Ada yang mau pake bahan mahal ke mas, perak, ko batu mangkilat. Ada yang mau pake bahan biasa ke kayu, rumput, ko alang-alang. 13Ma tiap tukang pung karjá nanti kantara, deng samua orang dapa tau dia pung karjá tu, bae ko sonde. Te Tuhan mau uji sang dia, sama ke Dia pake api ko kasi tunju tiap orang pung karjá ada batahan, ko sonde. 14Kalo su uji satu orang pung karjá pake api, deng bahan yang dia pake masi batahan, Tuhan nanti kasi dia pung upa di langit. 15Ma kalo su uji orang pung karjá pake api, deng itu bahan yang dia pake ko kasi bangun di atas fanderen jadi tabakar buang, na, Tuhan sonde kasi itu orang upa apa-apa. Ma itu tukang masi dapa salamat, biar sama ke orang yang lari kaluar dari ruma yang tabakar buang, deng dia amper mati. Bosong tu, sama ke Tuhan pung ruma sambayang satu 16Bosong musti mangarti, bilang, bosong ju sama ke Tuhan pung ruma sambayang satu, deng Dia pung Roh ju ada tenga di dalam.d 17Deng kalo ada orang yang bekin rusak Tuhan pung ruma sambayang, andia Dia pung tampa tenga tu, na, ati-ati ó! Nanti Tuhan ju bekin rusak sang dia! Te Tuhan pung ruma sambayang tu, barisi. Andia ko bosong ju musti barisi. 18Bosong jang tipu diri! Kalo lu anggap diri pintar, deng mangarti samua iko orang dunya sakarang pung mangarti, su jalás lu sonde mangarti satu apa ju. Kalo lu su sadar, bilang, lu sonde mangarti apa-apa, baru lu bisa mulai balajar. 19Orang dunya sakarang pung pikiran tu, Tuhan Allah anggap bodo sa. Te dalam Tulisan Barisi ada tulis, bilang: “Ada orang yang anggap diri ke pintar, ma nanti Tuhan pake dong pung akal busuk sandiri, ais hiki bale ko bekin rusak sang dong!”e 20Di bagian laen ada tatulis, bilang, “Kotong pung Bos su tau apa yang orang pintar dong ada bapikir, deng orang yang musti tau mau bekin karmana, Dia su tau dong cuma pikir hal-hal yang parcuma sa.”f 21-22Jadi, bosong jang angka-angka satu orang, bilang, dia hebat. Te Tuhan yang angka orang ko pimpin sang bosong. Samua su jadi bosong pung milik. Jadi, bosong pung pamimpin dong, sama ke: beta, bu Apolos, deng bu Pe'u,* botong samua jadi bosong pung milik. Deng samua hal di ini dunya ju su jadi bosong pung milik, biar bosong idop ko mati, biar sakarang ko nanti, samua jadi bosong pung milik. 23Deng bosong jadi Kristus pung milik. Deng Kristus jadi Tuhan Allah pung milik! Kristus pung utusan yang Dia kirim pi mana-mana 41Jadi, bosong musti anggap sang botong bagini: jang angka-angka sang botong, te botong ni, cuma Kristus pung orang suru-suru sa. Deng Tuhan Allah parcaya sang botong ko jaga bae-bae Dia pung hal-hal yang dolu tasambunyi. 2Naa, orang yang jaga dia pung bos pung barang, dia musti jadi orang yang bekin iko apa yang batúl. 3Karmana deng beta? Beta ada karjá iko apa yang batúl, ko sonde? Beta sonde toe bosong ada nilei sang beta karmana. Deng beta ju sonde pusing orang laen dong ada nilei sang beta karmana. Beta ju sonde pusing nilei beta pung diri. 4Te biar beta pung hati bilang beta su bae, balóm tantu dia pung arti beta bae. Yang pantíng tu, Tuhan ada nilei sang beta karmana. 5Ais, bosong jang bekin diri tukang putus parkara ko nilei orang laen dong. Tunggu Bos pung datang kambali. Te Dia yang nanti buka samua hal. Dia yang tarek kaluar hal-hal jahat yang orang sambunyi dalam galáp. Dia mau kasi tunju hal-hal yang orang pikir dalam dong pung hati. Ais Tuhan Allah mau kasi tau hal-hal yang bae, yang orang dong su bekin. 6Sodara dong! Beta ada ba'omong so'al beta deng bu Apolos, sama ke beta ada kasi conto ko bosong bisa balajar satu hal dari botong, bagini: Bekin iko hal-hal yang tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi sa. Jang bekin iko yang laen lai. Kalo bosong balajar itu hal, bosong sonde usa bapihak, deng omong bésar tagal ada iko satu orang, deng anggap enteng yang laen. 7Jadi, karmana? Bosong anggap diri laen dari yang laen, ko? Jangan! Te samua yang bosong tarima, bosong dapa dari Tuhan Allah. Jadi, kalo bagitu, akurang ko bosong kapala bésar, sama ke bosong yang usaha sandiri? 8Tingka ke samua yang bosong parlú, bosong su dapa. Ke bosong su kaya, na! Bosong bekin diri ke orang bésar, sama ke raja sa. Padahal, Tuhan yang kasi samua yang bosong parlú, deng botong sonde campor tangan apa-apa. Ma kalo nanti bosong jadi raja batúl, mangkali botong bisa pegang parenta sama-sama deng bosong, to? 9Botong ni, yang Tuhan Allah utus ko pi di mana-mana di ini dunya, ko kasi tau orang so'al Kristus. Ma satu-satu kali beta ada pikir ke Tuhan suru botong badiri paling balakang, sama ke orang bui yang ada tunggu dong pung hukuman mati. Ais Dia kasi samua orang di ini dunya, deng Dia pung ana bua di sorga, ko dong manonton ame sang botong. 10Bosong paling hebat su! Te ada orang yang anggap bosong tu, pintar, tagal bosong ta'ika deng Kristus. Ma dong anggap botong ni, paling bodo sa, tagal botong jadi Kristus pung orang. Mangkali dong kira bosong tu, yang paling kuat su. Ma botong ni, noe-noe sa. Mangkali dong angka tinggi-tinggi sang bosong. Ma dong sonde taro hormat sadiki ju sang botong. Talalu batúl! 11Sampe sakarang ni ju, botong rasa lapar deng aus. Botong pung pakean puruk sa. Orang maen papoko sang botong. Botong jadi orang tapaleuk yang sonde ada pung ruma. 12Botong su karjá cape deng tangan sandiri. Kalo orang omong macam-macam so'al botong, botong balas, bilang, “Botong minta ko Tuhan Allah bekin hal-hal yang bae kasi bosong.” Kalo orang bekin susa sang botong, na, botong pili ko batahan sa.a 13Kalo orang omong bekin busuk botong pung nama bae, botong pili ko balas deng omong manis sa. Biar bagitu ju, ma orang masi anggap sang botong ke ampas, ko sampa yang dadolek, yang pantas ko angka buang sa.b 14Beta tulis ini hal dong, bukan mau bekin bosong jadi malu. Ma beta mau togor sang bosong, tagal beta sayang bosong sama ke beta pung ana sandiri. Andia ko beta kasi tau sang bosong, ko kambali iko jalan yang batúl. 15Biar ada baribu-ribu orang yang bisa kasi tunju jalan sang bosong so'al Kristus, ma cuma ada beta sandiri sa yang jadi bosong pung bapa. Te, beta ni, orang partama yang kasi tau sang bosong so'al Yesus Kristus pung Carita Bae. Andia ko bosong jadi parcaya sang Dia. Beta bekin bagitu, tagal beta ta'ika bae-bae deng Dia. 16Jadi beta minta ko bosong iko bae-bae beta pung conto.c 17Andia ko beta kirim sang Timotius ko tolong sang bosong. Beta sayang sang dia sama ke beta pung ana sandiri. Beta parcaya sang dia, te dia ju idop ta'ika deng kotong pung Bos. Nanti dia tolong sang bosong ko kasi inga beta pung jalan idop. Beta pung idop bagitu tagal beta ta'ika deng Yesus Kristus, yang Tuhan su kirim datang. Deng itu ju sama ke yang beta ajar kasi orang sarani yang bakumpul di mana-mana. 18Ada dari bosong yang pikir, bilang, beta sonde jadi datang di situ. Andia ko dong su jadi kapala bésar. 19Ma kalo kotong pung Bos mau, sonde lama lai te beta su datang di kota Korintus. Ais nanti beta dapa tau memang, kalo ini orang dong cuma bamulu bésar sa, ko, dong batúl ada pung kuasa! 20Te Tuhan Allah tu, Raja yang ada pung kuasa. Ais Dia pung orang dong sonde pake mulu baminya ko bangun orang pung parcaya, ma dong pake kuasa yang batúl. 21Ais, bosong pung mau karmana? Kalo beta datang, na, beta omong karás deng kasi hukum sang bosong? Ko beta datang kasi tunju sayang deng hati manis? Ada orang dalam jama'at yang maen parampuan 51Beta dengar, bilang, ada satu orang dalam bosong pung jama'at yang maen parampuan. Padahal, yang dia bekin tu, lebe jahat dari orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Te dia maen tidor deng dia pung mama tiri sandiri!a 2Ma bosong pung sombong lai! Yang batúl, bosong musti malu, deng rasa susa. Orang bagitu tu, bosong musti usir buang sang dia jao-jao! 3Biar kotong bajao satu deng satu, ma beta pung hati ada tenga di bosong. Jadi, beta su putus itu orang jahat pung parkara, sama ke beta ada di situ memang. 4Beta ada pung hak ko putus bagitu, tagal Yesus jadi kotong pung Bos, deng beta ni, Dia pung utusan. Ais bosong musti dudu bakumpul ko putus itu parkara, bawa Bos pung nama. Deng beta pung hati ada sama-sama deng bosong ju. 5Ais, bosong musti sarakan itu orang pi di setan dong pung bos, ko biar lama-lama itu orang angka buang hal-hal jahat yang ada di dia pung hati. Ais nanti kalo kotong pung Bos datang kambali, na, Dia bisa kasi salamat sang itu orang dari dia pung sala-sala. 6Sonde bae kalo bosong mulu bésar! Jang lupa, bilang, kotong campor bibit roti sadiki sa, ko bekin reis roti anteru. Bibit roti tu, sama ke itu orang pung jahat. Ais, kalo kasi biar dia bekin jahat di bosong pung teng-tenga, nanti orang sarani laen dong ju iko-iko bekin jahat!b 7Usir itu orang jahat dari bosong pung jama'at. Deng bagitu, baru bosong bisa jadi kambali ke orang yang sonde ada pung jahat dalam dia pung hati lai. Bosong musti jadi bagitu. Dolu, dong horo domba ana yang sonde ada pung sala ko bekin korban Paska. Dari balakang dong bunu bekin mati Tuhan Allah pung Orang Barisi, ko jadi korban yang bekin barisi kotong pung hati.c 8Dolu, orang Yahudi makan pesta Paska pake roti bakál yang sonde pake ragi. Sakarang, kotong sama ke itu roti yang sonde pake ragi. Andia ko kotong musti jaga kotong pung diri ko jang bekin hal-hal jahat dong, deng jang bekin orang laen dong saki hati. Kotong musti omong yang batúl tarús. Deng bagitu, orang lia, bilang, kotong ada bekin samua-samua iko kotong pung hati bae.d 9Dolu, beta parná tulis surat, bilang, “Jang bacampor deng orang yang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko bini.” 10Beta sonde ada pung maksud, ko bosong jang bacampor deng samua orang di ini dunya yang sonde toe sang Tuhan Allah, ko orang balalas, ko orang putar-balek yang tipu ame orang pung barang, ko tukang songgo dong. Te kalo bagitu, na, bosong musti bekin diri tapisa dari samua orang di ini dunya. 11Ma sakarang, yang beta omong tu, andia: bosong jang campor deng orang yang bilang dia jadi orang sarani, padahal dia ada maen serong ko, dia balalas ko, dia basonggo ko, dia ada omong bekin rusak orang pung nama ko, dia mabok barát ko, dia putar-balek ko mau ame orang pung barang. Kotong jang bacampor deng orang macam bagitu dong. Jang dudu makan deng dong lai! 12Bosong ada pung hak ko nilei orang sarani dong pung idop. Ma beta sonde ada pung hak ko putus parkara kasi orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah. 13Te Dia sandiri yang nanti putus parkara kasi orang yang sonde parcaya sang Dia. Ma bosong jang lupa Tuhan pung Tulisan Barisi yang tulis, bilang, “Orang yang subu diri jadi Tuhan pung orang, ma dia maen bekin hal-hal jahat, usir buang sang dia sa!”e Orang parcaya jang nae pangadilan deng sodara orang parcaya laen 61Kalo satu orang sarani baparkara deng orang sarani laen, akurang ko bosong maju pi pangadilan di muka tukang putus parkara yang sonde kanál deng Tuhan Allah? Karmana bisa bagitu? Lebe bae badiri di muka orang parcaya dong, ko dong yang urus bosong pung parkara! 2Tingka ke bosong sonde tau, bilang, orang parcaya dong yang nanti putus parkara kasi samua orang di ini dunya. Jadi, karmana sampe bosong sonde mampu urus hal kici ana dong sandiri? 3Yang batúl, kotong yang nanti putus parkara kasi Tuhan pung ana bua dari sorga dong. Jadi, pasti bosong yang musti urus parkara hari-hari dong. 4Tamba lai, kalo bosong orang parcaya ada baparkara so'al hal kici ana dong, akurang ko bosong pake tukang putus parkara yang orang sarani sonde hormat sang dong? 5Sakarang, beta mau omong satu hal yang musti bekin bosong malu. Karmana? Sama ke di bosong pung teng-tenga, sonde ada satu orang ju yang cukup pintar ko urus hal kici ana dong, macam ke parkara yang muncul di kotong pung sodara. 6Ma orang parcaya satu hela bawa dia pung sodara orang parcaya pi di muka tukang putus parkara! Padahal itu tukang putus parkara sonde parcaya sang Tuhan! 7Ada yang sonde batúl, to? Bosong su kala tu, kalo bosong satu maju pi pangadilan deng satu. Ada lebe bae, kasi biar lu pung sodara kalo dia bekin sala kasi lu. Deng kalo lu pung sodara orang parcaya ada curi ame lu pung barang, ada lebe bae kasi biar ko dia ame itu barang sa! 8Ma bosong orang parcaya satu bekin sala kasi dia pung sodara. Deng satu ada curi ame dari satu. Padahal bosong sama-sama orang parcaya! 9Bosong tingka ke sonde mangarti ini hal dong! Padahal, orang yang sonde suka bekin yang batúl, sonde mungkin bisa maso jadi Tuhan Allah pung kelu dong. Jang kasi biar bosong pung diri kaná tipu, ko bosong bekin sala! Orang yang maen parampuan, yang maen songgo, yang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko bini, laki-laki yang batidor deng laki-laki, 10orang yang pancuri, yang balalas, yang minum mabo, yang omong bekin busuk orang pung nama, yang putar-balek ko ame orang pung barang dong. Te samua orang yang macam ke dong sonde mungkin bisa maso jadi Tuhan pung orang! 11Padahal, dolu bosong saparu memang bagitu ju! Ma Tuhan Allah su hapus buang bosong pung sala-sala dong ko bekin barisi sang bosong. Deng Dia ju su buka jalan ko bosong bisa babae kambali deng Dia. Dia bekin samua tu, tagal bosong ta'ika deng kotong pung Bos Yesus Kristus, deng tagal bosong ju ta'ika deng Tuhan pung Roh. Kalo lu piara bae-bae lu pung badan, itu kasi tunju hormat sang Tuhan 12Beta ada pung hak ko bekin samua-samua. Ma samua yang beta mau bekin tu, balóm tantu bae kasi sang beta. Ais, biar beta ada pung hak ko bekin samua-samua, ma beta sonde mau hal yang sonde bae ada pegang kuasa sang beta.a 13Conto ke, ada orang bilang, “Makanan parlú sang parú, deng parú parlú sang makanan.” Ma inga, te nanti Tuhan kasi ancor dua-dua. Conto laen lai, kotong sonde dapa kotong pung badan ko biar kotong bisa maen serong deng orang yang bukan kotong pung laki ko bini. Kotong dapa kotong pung badan ko kotong bisa karjá kasi sang kotong pung Bos. Deng kotong pung Bos yang piara kotong pung badan. 14Waktu kotong pung Bos Yesus su mati, Tuhan Allah yang kasi idop kambali sang Dia. Jadi, nanti kalo kotong su mati, Dia ju ada pung kuasa ko kasi idop kambali sang kotong. 15Bosong pung badan jadi Kristus pung milik, sama ke bosong jadi bagian dari Kristus pung badan. Tantu bosong su tau itu hal! Jadi, kalo beta pake bagian dari Kristus pung badan, ais pi bacampor deng parampuan nakal pung badan, karmana? Jangan! Te itu sonde pantas! 16Tantu bosong su tau, kalo orang maen serong ko tidor bacampor deng parampuan nakal bagitu, dong dua su ta'ika jadi satu. Te ada tatulis di Tulisan Barisi, bilang, “Dong dua su ta'ika jadi satu.”b 17Ma orang yang idop satu hati deng kotong pung Bos, su jadi satu deng Dia, sama ke dong dua ada ta'ika deng satu roh. 18Kalo lu dapa sampat ko maen serong deng orang yang bukan lu pung laki ko lu pung bini, na, lari jao-jao! Orang bekin sala macam-macam yang bekin rusak sang dong sandiri, deng bekin rusak orang laen ju. Ma orang yang maen hohongge tu, bekin rusak dia pung badan sandiri. 19Lu pung badan tu, sama ke Tuhan pung Roh yang Barisi pung ruma sambayang. Dia pung Roh tu, yang ada idop di bosong pung hati, te Tuhan Allah sandiri yang kasi Dia pung Roh sang bosong. Andia ko bosong sonde ada pung hak sandiri sa lai, ko jadi bos sang bosong satu-satu pung badan sandiri. Ma akurang ko bosong ada idop tingka ke sonde tau ini hal dong?c 20Kristus su tabús ame sang bosong pake harga yang mahal. Ais, bosong musti idop deng hormat bosong pung badan sandiri, ko kasi tunju, bilang, bosong ju hormat sang Tuhan Allah. Laki-bini dong 71Naa! Sakarang beta mau tulis so'al hal-hal yang bosong tanya dalam bosong pung surat tu, bilang, “Karmana? Ada lebe bae, laki-laki sonde usa kawin, ko?” 2Bagini: tagal ada banya sampat ko orang bisa jato dalam hubungan seks yang sala, andia ko ada lebe bae satu laki-laki deng dia pung bini sandiri. Bagitu ju, satu parampuan deng dia pung laki sandiri. 3Laki dong! Jang tola lu pung bini pung hak ko tidor bakumpul deng lu. Deng bini dong! Jang tola lu pung laki pung hak ko tidor bakumpul deng lu. 4Te bini su kasi dia pung badan ko jadi dia pung laki pung hak milik. Deng laki su kasi dia pung badan ko jadi dia pung bini pung hak milik. 5Jadi bosong jang maen batola, te bosong dua ada pung hak! Ma kalo bosong mau sambayang to', deng sonde mau pikir hal laen dong, bisa tahan-tahan sadiki ko sonde tidor bakumpul dalam waktu yang pende. Asal laki deng bini ba'omong bae-bae dolo, deng ba'akór bagitu. Deng kalo itu waktu sambayang su abis, lebe bae dong dua capát bakumpul kambali. Kalo sonde bagitu, na, bahaya! Te setan dong pung bos gampang goda orang yang sonde kuat tahan diri. 6Ini hal cuma beta pung usul sa, bukan Tuhan pung atoran. 7Iko beta pung pikir, ada lebe bae orang sonde kawin, sama ke beta. Ma Tuhan Allah kasi tiap orang karunya yang pas deng dia. Ais ada orang yang Dia kasi dong kawin. Deng ada orang laen yang Dia kasi dong sonde kawin. 8Beta mau kasi tau laki-laki ko parampuan yang balóm kawin, deng janda dong, bilang, ada lebe bae kalo bosong sonde kawin, sama ke beta. 9Ma kalo sonde bisa tahan diri, ada lebe bae kawin sa. Lebe bae orang kawin, te kalo sonde, na, dia pung nafsu sandiri bisa makan buang sang dia. 10Naa, ini bukan dari beta sandiri. Te beta mau kasi tau apa yang kotong pung Bos su parenta sang orang yang su kawin dong, bilang, bini sonde bole cere buang dia pung laki. 11Ma, kalo dia kasi tenga dia pung laki, na, dia jang kawin baru lai. Ada lebe bae, dia bale ko badame deng dia pung laki. Bagitu ju, laki sonde bole cere buang dia pung bini.a 12Naa, ini dari beta sandiri, bukan dari kotong pung Bos. Deng orang laen dong, beta mau omong bagini: kalo ada orang sarani yang dia pung bini sonde parcaya sang Tuhan, na, dia jang cere buang dia pung bini, kalo dia pung bini sadia idop tarús deng dia. 13Bagitu ju, kalo ada bini yang dia pung laki sonde parcaya sang Tuhan, na, dia jang cere buang dia pung laki, kalo dia pung laki suka ko dong idop sama-sama tarús. 14Te laki yang sonde parcaya sang Tuhan ju jadi barisi, tagal dia ta'ika deng dia pung bini. Deng bini yang sonde parcaya sang Tuhan ju jadi barisi, tagal dia ta'ika deng dia pung laki. Kalo sonde, na, dong pung ana-ana sonde barisi. Ma deng ini jalan, dong su dapa cap barisi di Tuhan pung muka. 15Ma kalo ada laki ko bini yang sonde parcaya sang Tuhan, yang jalan kasi tenga dia pung pasangan orang parcaya, na, kasi tenga pi sa. Ais, laki ko bini yang parcaya dong sonde ta'ika lai bagitu. Te Tuhan ada pange sang bosong ko jadi Dia pung orang, ko bosong bisa idop tanáng deng dame. 16Bini dong yang parcaya! Bosong mungkin bisa kasi salamat sang bosong pung laki. Mungkin sonde. Deng laki dong yang parcaya! Bosong mungkin bisa kasi salamat sang bosong pung bini. Mungkin ju, sonde. Bosong sonde tau parsís. Iko bae-bae Tuhan pung Jalan Idop 17Biar bagitu, ma tiap orang pung dudu-badiri karmana waktu Tuhan Allah pange ame sang bosong jadi Dia pung orang, na, idop tarús bagitu su. Sonde usa oba lai, te Tuhan yang su ator bagitu. Beta ajar ini atoran di samua jama'at. 18Umpama, kalo bosong parná sunat ko kasi tunju, bilang, bosong orang Yahudi, baru dari balakang bosong dengar Tuhan pange sang bosong, na, sonde usa manyangkal itu sunat. Deng orang yang sonde sunat waktu dengar Tuhan pange sang dong jadi Dia pung milik, na, sonde usa sunat ko jadi tanda, bilang, dong su jadi Tuhan pung orang. 19Kalo parná sunat, na, sonde ada pung arti apa-apa. Deng kalo sonde sunat, itu ju sonde ada pung arti apa-apa. Yang ada pung arti, andia: kotong bekin iko Tuhan Allah pung parenta dong. 20Waktu Tuhan pili ame sang bosong jadi Dia pung orang, Dia sonde suru bosong sunat ko sonde sunat. Jadi, biar ko bosong tatáp bagitu sa. Sonde parlú oba. 21Beta kasi satu umpama lai. Kalo lu jadi orang pung budak waktu Tuhan pange sang lu, na, biar lu jadi bagitu sa, sonde apa-apa. Ma andekata lu bisa jadi orang bebas, na, jadi bagitu su! Kalo sonde bisa jadi orang bebas, ju sonde apa-apa. 22Te waktu Tuhan pange satu orang budak jadi Dia pung orang, itu budak su jadi ke orang bebas yang karjá kasi dia pung Bos di atas. Deng waktu Tuhan pange satu orang bebas jadi Dia pung orang, itu orang sakarang jadi Kristus pung orang suru-suru. 23Kristus su bayar putus sang bosong deng harga mahal mati pung! Jadi, bosong jang jadi budak kasi orang laen. 24Sodara sayang dong! Waktu Tuhan Allah pange ame sang bosong jadi Dia pung orang, bosong pung dudu-badiri karmana, na, biar bagitu su. Sonde usa oba lai. Kasi tenga bagitu sa, kasi sang Tuhan. So'al orang yang sonde kawin dong 25Bosong ada tanya sang beta so'al bujang yang sonde parná tidor bacampor dong. Tuhan sonde kasi tau sang beta so'al itu hal. Ma bosong bisa parcaya apa yang beta omong, tagal Tuhan ada kasi tunju Dia pung rasa kasian sang beta. Beta pung pikir bagini: 26Sakarang kotong dapa sangsara macam-macam. Jadi, kalo orang karmana, na, biar bagitu su. Beta pung maksud bagini: 27Kalo lu ada ta'ika deng lu pung bini, na, jang lapás buang sang dia. Kalo lu sonde ta'ika deng lu pung bini lai, na, sonde usa cari-cari ko kawin deng bini baru. 28Ma andekata lu jadi kawin, lu sonde bekin sala apa-apa. Deng kalo ada parampuan yang sonde parná tidor bacampor deng laki-laki jadi kawin, dia sonde bekin sala apa-apa. Ma inga, te orang yang kawin nanti dapa susa macam-macam di ini dunya. Beta pung maksud ko bosong jang susa bagitu. 29Sodara sayang dong! Iko beta pung pikir, bagini: waktu su tamba pende, deng hari kiamat su deka-deka. Ais orang yang ada pung bini, jang taro kira sang dia pung bini sa, ma dia ju musti taro kira sang Tuhan. 30Bagitu ju, kalo ada yang manangis, lebe bae dia bakuat ko jang manangis, ko biar dia bisa taro kira sang Tuhan. Kalo ada yang hati babunga, lebe bae dia bekin diri ke sonde bagitu, ko biar dia bisa taro kira sang Tuhan. Kalo ada yang mampu babeli, lebe bae dia idop sama ke orang yang sonde ada pung milik apa-apa, ko biar dia bisa taro kira sang Tuhan. 31Kalo ada yang pake barang dari ini dunya, lebe bae dia bekin diri ke orang yang sonde bagantong di ini dunya pung barang, ko biar dia bisa taro kira sang Tuhan. Tagal ini dunya pung jalan idop nanti ilang buang. 32Beta mau ko bosong jang bapikir-pikir. Te orang yang sonde kawin tu, dia pung waktu lebe banya ko dia taro kira so'al Tuhan pung mau-mau. Andia ko dia bisa cari jalan ko karjá yang bekin sanáng Tuhan pung hati. 33-34Ma orang yang su kawin ju musti taro kira di ini dunya pung mau-mau. Dia mau taro kira so'al Tuhan pung mau-mau, ma dia ju musti cari jalan ko bekin sanáng dia pung bini. Itu bekin dia pung pikiran jadi tabagi kiri-kanan. Bagitu ju, parampuan yang sonde ada pung laki lai, deng parampuan yang balóm parná kawin. Dong taro kira so'al Tuhan pung mau-mau, ko dong bisa barisi di hati deng di badan. Ma parampuan yang su kawin, dia pung hati jadi tabagi kiri-kanan. Te dia mau taro kira so'al Tuhan pung mau-mau, ma dia ju musti cari jalan ko bekin sanáng dia pung laki. 35Beta kasi tau ini hal dong sang bosong, ko bosong dapa dia pung bae. Beta sonde mau ko bosong tahiki. Beta pung suka, bosong bekin yang batúl, deng taro kira di Tuhan pung mau-mau, ko bosong pung pikiran sonde tabagi-bagi. 36Kalo laki-laki ada pung calon bini yang su cukup umur ko dia kawin, na, biar dong kawin sa. Apalai kalo itu laki-laki sonde bisa tahan dia pung diri. Dong sonde bekin sala apa-apa bagitu. Jang sampe dong tunda-tunda tarús, ais dia pung ahir, itu laki-laki bekin hal-hal yang sonde batúl. 37Ma kalo dia mampu tahan dia pung diri, dia sonde usa paksa kawin capát-capát. Te dia tau dia mau bekin apa. Biar dia batahan lama ju bae. 38Jadi, laki-laki yang kawin deng dia pung calon bini, itu bae. Deng yang sonde kawin tu, lebe bae lai. So'al mama janda dong 39Bini ta'ika sampe mati deng dia pung laki. Ma kalo dia pung laki su mati, na, dia bole kawin baru, asal dia pung laki baru tu, orang yang parcaya sang Tuhan ju. 40Iko beta pung pikir, itu janda jadi lebe ontong kalo dia sonde kawin lai. Beta pikir ini nasiat dari Tuhan pung Roh yang ada di beta. So'al makanan yang orang su pake songgo (Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:35,39; 6:4) 81Sakarang, beta mau omong so'al daging yang orang pake songgo. Kotong samua su tau banya, so'al ini hal dong. Dia pung masala, kalo orang tau banya, dia bisa sombong, te dia pikir dia lebe pintar dari orang laen dong. Lebe bae, kotong basayang deng orang laen sa. Te itu yang bekin samua orang jadi kuat ko bisa batahan lama. 2Kalo ada orang yang anggap diri su tau, itu kasi tunju, bilang, dia pung mangarti balóm langkáp. 3Ma kalo ada orang yang sayang sang Tuhan Allah, Tuhan su kanál sang dia. Itu yang pantíng. 4Jadi, kalo orang makan daging yang parná pake songgo, kotong samua tau, bilang, barang songgo dalam ini dunya, bukan Allah yang batúl. Te ada tatulis, bilang, “Cuma ada satu Tuhan Allah yang batúl.” deng, “samua barang songgo yang orang sémba sonde ada pung arti apa-apa.” 5Ada banya barang di langit deng di bumi yang orang subu, bilang, ‘tuhan’ ko ‘bos’. 6Ma kasi kotong, Tuhan Allah cuma satu sa. Dia tu, kotong pung Bapa. Samua-samua ba'akar di Dia. Kotong bekin samua kasi sang Dia. Deng kotong pung Bos, cuma satu sa. Andia, Yesus Kristus. Tuhan Allah pake sang Yesus, waktu Dia bekin samua-samua. Deng kotong ada idop, tagal Yesus yang kasi kotong idop. 7Ma ada orang yang sonde tau itu hal dong. Dong masi pikir tarús so'al barang songgo dong, sama ke dolu. Andia ko, tiap kali dong makan daging yang orang parná pake songgo, dong ada pikir, “Ini makanan su jadi korban ko pake songgo! Kalo beta makan ini barang, beta masi ta'ika deng hal jahat dong!” Jadi, itu bekin rusak dong pung pikiran, sampe dong sonde bisa pikir lurus lai, tagal dong pung hati sonde kuat. 8Dia pung pasal apa? Makanan sonde bisa bawa kotong pi mangada sang Tuhan Allah, to? Kalo sonde makan, kotong sonde tamba jahat. Deng kalo makan, sonde bekin kotong jadi orang bae, to? 9Ma ati-ati, ó! Biar lu ada pung hak ko bekin satu hal, balóm tantu itu hal jadi bae kasi sang lu. Andekata ada satu sodara orang parcaya yang hati sonde kuat, kalo dia dapa lia lu ada bekin itu hal, ais dia ta'antok, na, itu sonde bae! 10Lu sandiri su tau itu hal sonde jadi apa-apa. Ma kalo sodara orang parcaya yang hati sonde kuat, dapa lia lu ada dudu makan di ruma songgo, nanti dia pikir apa? Tantu dia pikir makan barang songgo ju sonde jadi masala kasi sang dia lai, biar dong pake songgo. 11Lu su mangarti banya hal. Ma kalo lu bekin bagitu, lu bekin rusak orang yang hati sonde kuat. Deng itu orang tu, lu pung sodara orang parcaya. Kristus ju mati kasi sang dia, na! 12Lebe bae pikir bagini: kalo lu bekin lu pung sodara yang hati sonde kuat dong bekin satu hal yang dong anggap sala, lu su bekin sala kasi sang dong. Deng lu ju bekin sala kasi sang Kristus. 13Jadi, kalo beta makan barang yang bekin beta pung sodara orang parcaya jato dalam sala, lebe bae beta sonde usa makan daging macam bagitu. Biar sampe salamanya ju sonde usa sa. Te beta sonde mau ko dong jato dalam sala. Waktu Tuhan utus Dia pung orang dong, Dia ju kasi dong hak deng kuasa 91Jang pikir, kata, beta sonde ada pung hak ko tulis bagini kasi bosong. Te Tuhan Allah utus sang beta pi jalan kasi tau orang so'al Dia. Beta ju parná lia sang Yesus, kotong pung Bos. Beta ta'ika tarús deng Dia. Bosong samua ju parcaya sang Dia, tagal beta pung karjá. 2Biar orang laen dong sonde tarima beta jadi Tuhan pung utusan, ma tantu bosong su tau, bilang, Tuhan ada utus sang beta ko kasi tau Dia pung pasán sang bosong. Kalo bosong mau cari lai dia pung bukti, na, lia bosong pung dudu-badiri sa. Te bosong masi ta'ika deng kotong pung Bos! 3Beta mau manyao bale kasi orang yang suka lempar sala sang beta, bagini: 4Bosong ada pikir beta deng Barnabas sonde ada pung hak ko tarima makan-minum dari orang yang botong ajar, ko? 5Bosong ada pikir, bilang, botong sonde ada pung hak ko kawin deng parampuan Kristen, yang bisa iko sama-sama ko layani di tampa laen, ko? Padahal Tuhan pung utusan laen dong ada bawa dong pung bini. Petrus sandiri ju bekin bagitu!* 6Ko, bosong pikir cuma beta deng Barnabas sandiri sa yang sonde ada pung hak karjá cari doi, ko botong bisa idop ko ajar orang? 7Bosong pung pikir tu, dia pung dasar apa? Lia sa tantara dong. Dong sonde usa béli dong pung makanan deng pakean. Lia sa orang yang karjá di kabón anggor. Sonde ada yang larang sang dia, bilang, “Lu sonde bole makan itu bua anggor dong!” Lia sa gambala dong. Dia ada pung hak ko ame susu dari domba yang dia jaga. 8Beta sonde omong bagitu iko beta, manusia biasa, pung pikiran sandiri. Te Tuhan Allah pung Atoran dong ju kasi tau hal yang sama. 9Dalam ba'i Musa pung Atoran ada tatulis, bilang, “Waktu sapi ada inja padi ko kasi tapisa buler dari tangke, jang ika mati dia pung mulu ko dia sonde bisa dapa makan.” Bosong pikir Tuhan mau kasi biar ko cuma sapi sa yang bisa makan, ko?a 10-11Sonde! Dia ju ada omong ko taro mata sang botong! Te ju ada tatulis, bilang, “Orang yang bale tana, deng orang yang kasi pisa buler dari tangke, waktu dong ada karjá, dong ju tau, bilang, nanti dong dapa dong pung bagian.” Bagitu ju, ada bae kalo utusan orang Kristen dong bisa tarima dong pung bagian dari dong pung hasil karjá. Te waktu botong ada ajar sang bosong hal-hal dari Tuhan pung Roh, itu sama deng satu orang tani yang batanam. Jadi, waktu botong ajar abis, na, itu sonde apa-apa kalo botong tarima makan-minum dari bosong. Te itu memang pantas!b 12Orang laen yang ajar sang bosong ada pung hak ko tarima makanan deng barang laen dari bosong, ko? Ais, kalo botong, karmana? Botong pung hak lebe dari dong! Ma bosong su tau. Botong sonde parná pake botong pung hak ko tuntut bagitu. Botong batahan dalam hal macam-macam, ko jang bekin halangan kasi sang bosong. Te deng bagitu, bosong suka dengar Kristus pung Kabar Bae yang botong carita kasi sang bosong. 13Pikir co! Kapala agama dong yang layani di orang Yahudi pung Ruma Sambayang Pusat, dong idop dari persembahan yang orang bawa. Deng orang yang layani di meja korban, dong bisa makan daging dari binatang yang orang bawa.c 14Bagitu ju, Tuhan ada pasán, bilang, orang yang pung tugas kasi tau Kristus pung Kabar Bae, dong bisa idop dari dong pung hasil karjá. Itu yang batúl.d 15Biar beta ada pung hak ko idop bagitu, ma beta sonde suka bekin bagitu. Beta sonde tulis ini surat deng maksud ko bosong mulai kasi beta barang. Su lama beta layani sang bosong deng sonde minta apa-apa dari bosong. Jadi, lebe bae beta mati, daripada orang pikir beta mulai minta-minta. 16Biar beta kasi tau orang tarús so'al Tuhan pung Kabar Bae, ma itu sonde jadi dasar ko beta bisa omong bésar. Beta musti kasi tau orang so'al Tuhan, te Tuhan yang utus sang beta bagitu. Kalo beta sonde bekin iko beta pung tugas bagitu, na, beta paya tu! Te pasti hukuman jato kaná sang beta. 17Kalo beta bekin ini karjá cuma tagal beta pung suka sandiri, na, barang yang beta dapa tu, sama ke gaji yang orang karjá dong tarima sa. Ma kalo beta bekin ini karjá tagal Tuhan utus sang beta, itu laen. Te Dia ada parcaya sang beta ko jaga Dia pung barang mahal. 18Jadi, kalo bagitu, beta pung upa apa? Beta sonde parlú tarima gaji! Beta kasi tau Tuhan pung Kabar Bae deng sonde minta apa-apa. Itu yang bekin beta rasa puas. Deng itu rasa puas tu, sama ke beta pung upa. Jadi, biar beta ada pung hak macam-macam ke orang yang pung tugas kasi tau itu Kabar Bae, ma beta sandiri sonde mau pake beta pung hak samua. 19Beta ni, orang bebas yang karjá iko beta pung suka. Orang sonde ada pung hak ko suru beta karjá ini, ko, karjá itu. Biar bagitu, ma beta bekin diri sama ke budak, ko samua orang ada hak ko suru-suru sang beta. Deng bagitu, beta bisa tolong lebe banya orang ko dong batahan iko sang Tuhan Allah. 20Jadi, kalo beta ada bakumpul deng orang Yahudi, na, beta bekin diri ke orang Yahudi, ko tolong orang Yahudi kanál sang Tuhan. Kalo beta ada bakumpul deng orang yang pegang karás Tuhan pung Atoran, beta bekin iko Tuhan pung Atoran, ko beta ju bisa tolong sang dong ko kanál sang Tuhan, (biar beta su tau, bilang, bekin iko itu Atoran sonde bisa bekin beta babae deng Tuhan). 21Kalo beta ada bakumpul deng orang yang sonde tau Tuhan pung Atoran, beta jadi sama ke dong, ko antar bawa sang dong pi Tuhan. (Beta sonde lapás buang Tuhan pung Atoran yang Dia kasi turun lewat ba'i Musa, ma sakarang beta idop pake Kristus pung Atoran.)e 22Kasi orang yang pung hati sonde kuat, beta bekin diri sama ke beta pung hati ju sonde kuat, ko beta bisa buju sang dong ko datang di Tuhan Allah. Kasi samua orang, beta bekin diri sama ke dong, ko biar karmana ju, beta bisa tolong kasi salamat orang saparu. 23Beta bekin ini hal dong samua, ko biar samua orang bisa parcaya sang Tuhan pung Kabar Bae. Deng bagitu, botong bisa dapa bagian dalam samua hal yang bae, yang Tuhan suka kasi sang botong. Orang Yunani kasi topi juara sang orang yang manáng 24Beta kasi umpama dari lomba lari. Banya orang iko lari, ma yang dapa juara satu, cuma satu orang sa. Jadi, lu musti lari ukur kuat ko jadi juara kasi sang Tuhan. 25Samua orang yang iko lomba musti disiplín ko cuma bekin iko apa yang dia pung palati kasi tau, to? Dong karjá banting tulang bagitu, ko cuma dapa topi juara yang nanti layu sa. Ma kalo kotong, kotong karjá ko dapa upa yang batahan sampe salamanya. 26Jadi, beta sonde lari sambarang. Ma beta usaha karás ko lari lurus sampe di garis finis. Kalo banding beta deng tukang tinju, na, beta sonde falungku angin, ma beta puku kaná. 27Beta disiplín tinggi, deng lati karás ko beta bisa batahan. Te sonde bae kalo beta kasi tau orang laen so'al Tuhan Allah, padahal beta sandiri langgar atoran, ais Tuhan kasi aut sang beta dari lomba. Ati-ati deng barang songgo dong! 101Sodara sayang dong! Bosong jang lupa buang itu carita dolu-dolu waktu kotong pung nene-moyang ada di tampa sunyi. Tuhan Allah kasi tunju jalan sang dong samua, pake awan yang jalan di dong pung muka. Ais Dia kasi tapisa aer laut, ju antar sang dong lewat di situ sampe dong kaluar di laut pung sablá deng salamat.a 2Itu awan deng laut tu, jadi satu umpama. Te kotong pung nene-moyang dong parcaya sang ba'i Musa ko pimpin sang dong, ais dong iko itu awan, deng maso dalam aer laut sama-sama deng dia. Itu sama ke kotong yang parcaya sang Kristus, ju dapa sarani ko kasi tunju, bilang, kotong jadi Dia pung orang, deng kotong dengar sang Dia. 3Kotong pung nene-moyang samua makan makanan yang Tuhan pung Roh sadia kasi sang dong.b 4Deng dong samua minum aer yang Tuhan pung Roh sadia kasi dong minum. Yang dong minum tu, kaluar dari batu bésar yang Tuhan pung Roh ada kasi tunju sang dong. Dong pi mana sa, na, itu batu su ada. Itu batu tu, andia Kristus.c 5Ma Tuhan Allah sonde suka deng orang banya pung bekin-bekin. Ais, waktu dong jalan kuliling di tampa sunyi yang luas tu, na, ada yang mati di situ. Jadi dong kubur dong pung orang di banya tampa.d 6Itu samua jadi ko kasi tunju conto, ko kotong jang kapingin bekin jahat sama ke dong.e 7Jang maen songgo, sama ke dong saparu. Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Ini orang Isra'el dong dudu makan-minum rame-rame di patong sapi ana pung muka. Ais ju dong mulai basonggo.”f 8Kotong jang maen serong deng orang yang bukan kotong pung laki ko kotong pung bini. Te tempo hari, dong hohongge bagitu, ju ada 23.000 orang yang mati dalam satu hari sa.g 9Kotong jang coba-coba bekin jahat macam-macam dolo, ko cari tau, Kristus mau hukum sang kotong, ko sonde. Te orang Isra'el dong saparu mau coba sang Tuhan bagitu, ais Dia kirim datang ular baracon bam-banya yang patok bekin mati sang dong.h 10Kotong ju jang mangomek. Te dong saparu maen mangomek tarús, ais ju Tuhan Allah utus Dia pung ana bua dari sorga satu ko bunu bekin mati sang dong.i 11Itu hal kaná di orang Isra'el dong, ko jadi conto kasi kotong. Dong su tulis samua, ko kotong bisa balajar deng jang bekin iko dong pung sala. Te hari kiamat su deka-deka datang. 12Inga-inga, é! Sakarang lu pikir, bilang, lu su bisa batahan kuat. Ma lu musti ati-ati, ko lu jang jato. 13Tiap kali lu rasa kapingin bekin jahat, inga te, orang laen su parná rasa coba'an bagitu ju. Ma lu bisa parcaya sang Tuhan ko Dia bekin iko apa yang Dia omong. Te Dia sonde kasi biar lu dapa coba'an lebe dari yang lu bisa tahan. Tiap kali lu dapa coba'an bagitu, na, Dia kasi jalan kaluar sang lu. Dia mau bekin lu kuat batahan, ko lu jang jato. 14Jadi, sodara sayang dong! Kalo orang mau coba paksa sang bosong ko soya sang sosonggo dong, na, lari kaluar dari situ sa! Jang ba'eok lai! 15Beta ba'omong kasi bosong yang tau pikir panjang. Biar bosong timbang sandiri ko dapa tau apa yang beta mau omong tu, batúl. 16Pikir coba ini hal: kalo kotong bakumpul ko makan di Tuhan pung meja, ais ame itu galás ko minta tarima kasi sang Dia, ais kotong minum dari itu galás, dia pung arti, bilang, kotong ada ta'ika deng Kristus. Waktu Dia tumpa Dia pung dara ko mati, itu tingka ke kotong ju iko mati. Kalo kotong bekin pica itu roti, ais kotong makan, dia pung arti sama, andia, kotong ada ta'ika deng Kristus. Jadi, waktu Dia mati, itu tingka ke kotong ju iko mati.j 17Kotong samua ame bagian dari satu balok roti. Jadi, samua yang ame bagian dari satu roti tu, sama ke kotong ta'ika jadi satu badan, biar kotong banya orang. 18Pikir coba bangsa Isra'el dolu-dolu dong. Waktu dong horo binatang di atas meja korban ko sémba sang Tuhan, kapala agama yang horo tu, yang dapa makan dia pung daging. Dia pung arti, dong ta'ika deng Tuhan, deng dong ju ta'ika deng orang yang bawa itu binatang ko bekin korban.k 19-20Beta pung maksud karmana? Waktu orang yang sonde kanál sang Tuhan mau kasi persembahan sang dong pung barang sosonggo, itu sonde ada pung arti apa-apa, ko? Te itu barang sosonggo tu, cuma patong mati sa! Sonde! Beta pung maksud bagini: waktu orang horo binatang jadi korban kasi dong pung barang sosonggo, dong ada songgo sang roh jahat dong. Ma dong sonde sémba sang Tuhan Allah yang batúl. Jadi, beta sonde mau bosong ta'ika deng roh jahat dong bagitu.l 21Kalo bosong ta'ika deng Tuhan, ais minum dari itu galás di Tuhan pung meja, na, bosong sonde bole pi bacampor deng roh jahat dong, deng minum dari dong pung galás waktu orang ada songgo sang dong. Te itu dia pung arti, bilang, bosong ada ta'ika deng roh jahat dong. Bagitu ju, kalo bosong makan di Tuhan pung meja, bosong sonde bole iko makan di dong pung meja. Te itu dia pung arti, bilang, bosong ada ta'ika deng roh jahat dong! Bodo, é! 22Bosong ada pikir karmana? Mau bekin kotong pung Bos camburu, ko? Bahaya tu! Mangkali bosong pikir bosong lebe kuat dari Dia, ko?m Bekin samua-samua ko angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama 23Mangkali bosong bilang, “Beta mau bekin apa sa, bole. Te itu beta pung hak.” Batúl. Ma inga te, sonde samua hal tu, bae kasi sang lu. Deng sonde samua hal, bisa tolong bekin kuat lu pung hati.n 24Jang cuma cari ontong kasi lu pung diri sandiri. Ada lebe bae, cari ontong kasi orang laen ju. 25Jadi, beta usul bagini: kalo béli daging di pasar, na, makan sa. Sonde usa batanya lai, “Ini daging songgo, ko?” Ko pikir, bilang, “Beta bole makan ini daging, ko sonde?” 26Te di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Dunya deng dia pung isi samua tu, kotong pung Bos pung milik.”o 27Kalo ada orang yang balóm parcaya sang Tuhan, bilang, “Mari, datang makan di ruma!” Kalo bosong mau pi, na, pi sa, deng makan samua yang dong kasi sang bosong. Sonde usa tanya, bilang, “Beta bole makan ini barang, ko sonde?” 28(Ma kalo ada orang datang bakusu-kusu, bilang, “Jang makan yang ini, te ini daging songgo,” lebe bae lu sonde usa makan. Lu musti taro kira di itu orang yang datang lapor tu, dia kabaratan, ko sonde. 29Beta pung maksud, pikir bae-bae, iko itu orang pung pikir, bole makan, ko sonde. Jang cuma pikir yang bae kasi lu pung diri sandiri.) Padahal, beta bole bekin iko beta pung suka. Ma kalo orang laen pikir itu sonde bae dia bekin satu hal, akurang ko beta ju sonde bebas bekin iko beta pung suka, cuma tagal itu hal sonde bae kasi sang itu orang? 30Kalo beta minta tarima kasi sang Tuhan, ais beta makan, akurang ko orang omong kasi jato sang beta? 31Jadi, bosong mau makan ko, minum ko, bekin apa sa, na, bekin samua-samua ko bosong kasi tunju Tuhan Allah pung nama bae. 32Jang bekin susa sang orang Yahudi, ko, orang bukan Yahudi, ko, Tuhan pung orang parcaya dong. 33Bekin sama ke beta ni. Te beta coba-coba ko bekin sanáng sang dong samua dalam samua hal. Beta sonde cuma coba bekin yang bae kasi sang beta sa. Ma beta coba bekin yang bae kasi sang dong samua, ko dong ju dapa salamat. 111Bosong conto sang beta, deng bekin iko beta pung jalan idop. Te beta conto sang Kristus, deng bekin iko sang Dia.a Kalo bekin ibadat, na, laki-laki deng parampuan musti kasi tunju hormat iko adat pung biasa 2Beta angka jempol sang bosong, tagal biar karmana ju, bosong inga sang beta tarús. Deng samua hal yang beta su ajar kasi bosong, bosong masi bekin iko. Talalu bae! 3Ma ada satu hal yang beta mau kasi inga sang bosong bagini: jang lupa bosong pung asal dari mana. Tiap laki-laki yang parcaya, ba'akar di Kristus yang jadi dia pung kapala. Parampuan asal dari laki-laki. Deng Kristus datang dari Tuhan Allah.* 4Naa! Laki-laki jang tutu dia pung kapala waktu dia ada sambayang, ko, waktu dia ada kasi tau Tuhan pung pasán. Te itu sama ke dia bekin malu sang Kristus, tagal dia sonde taro hormat iko kotong pung biasa. 5Ma parampuan musti tutu dia pung kapala waktu dia ada sambayang, ko, waktu dia kasi tau Tuhan pung pasán. Te kalo sonde, na, itu sama ke dia bekin malu sang dia pung laki, tagal dia sonde taro hormat iko kotong pung biasa. Deng dia ju bekin malu sang dia pung diri sandiri, sama ke kalo parampuan cukur bekin polik dia pung kapala. 6Te kalo ada parampuan yang sonde mau tutu dia pung kapala ko jadi tanda, bilang, dia taro hormat sang dia pung laki, na, lebe bae dia gunting bekin pende dia pung rambu. Ma kalo dia rasa dia pung kapala botak tu bekin malu sang dia, lebe bae dia tutu dia pung kapala sa. 7Coba pikir bagini: laki-laki sonde parlú tutu ame dia pung kapala, te Tuhan Allah bekin laki-laki iko Dia pung model. Andia ko laki-laki jadi hasil yang kasi tunju Tuhan pung hebat. Deng parampuan ju jadi hasil yang kasi tunju laki-laki pung hebat.b 8Te waktu Tuhan Allah bekin ini dunya, Dia sonde bekin laki-laki dari parampuan. Ma Dia bekin parampuan dari laki-laki. 9Deng Dia sonde bekin laki-laki kasi sang parampuan. Ma Dia bekin parampuan kasi sang laki-laki.c 10Jadi, ada lebe bae parampuan tutu dia pung kapala, ko orang tau, bilang, dia ada pake dia pung hak ko sambayang deng kasi tau Tuhan pung pasán, iko yang batúl. Ana bua dari sorga ju tau bagitu. 11Ma kalo dong ta'ika deng Tuhan, parampuan deng laki-laki sonde badiri sandiri-sandiri. 12Partama kali, Tuhan Allah bekin parampuan dari laki-laki. Ma abis itu, parampuan yang barana ame laki-laki. Deng Tuhan Allah yang bekin ko samua jadi. 13Bosong pikir co! Kalo parampuan sambayang sang Tuhan Allah, deng sonde tutu dia pung kapala, iko bosong, itu bae, ko sonde? 14Iko bosong pung adat di kota Korintus, kalo laki-laki pung rambu panjang, itu bekin malu sang dia, ko? 15Ma kalo parampuan pung rambu panjang, dia talalu bagus, to? Tuhan ada kasi dia rambu panjang ko tutu ame dia pung kapala. Itu yang batúl. 16Ma kalo ada yang mau bakanjar tarús so'al ini hal, inga te, dari botong yang jadi pimpinan, deng dari jama'at-jama'at dong, ini su yang botong pung biasa. Jang macam-macam kalo makan di Tuhan pung meja 17Sakarang, beta mau omong satu hal lai. Dalam ini hal, beta sonde bisa puji sang bosong. Te waktu bosong ada bakumpul, bosong sonde bekin iko yang batúl, ma bosong tamba lebe kaco lai. 18Partama, beta ada dengar, bilang, waktu bosong bakumpul bekin ibadat, bosong ada tabagi-bagi. Saparu dari yang beta dengar tu, pasti ada yang batúl. 19(Memang, tagal bosong pung blok-blok tu, nanti kantara sapa yang batúl-batúl dengar sang kotong pung Bos, deng sapa yang sonde mau dengar sang Dia.) 20Te waktu bosong orang sarani ada bakumpul ko makan di Tuhan pung meja, bosong musti inga sang Tuhan Yesus. Itu yang batúl. Ma bosong sonde bekin bagitu. 21Dia pung bukti, andia waktu bosong dudu makan, ada yang sonde tunggu orang laen, ada yang makan balalas, deng ada laen lai yang minum mabo. Sampe ada orang laen yang sonde dapa bagian, ko dong jadi lapar. 22Karmana ni!? Bosong sonde ada pung ruma sandiri ko makan-minum di situ, ko? Ko, bosong pung maksud bekin rusak Tuhan pung jama'at pung nama bae? Ko, bosong mau bekin malu orang malarat dong? Bosong mau beta omong karmana? Mau beta puji sang bosong dalam ini hal, ko? Jang harap! Itu roti deng aer anggor tu, jadi tanda ko bekin kotong inga sang Yesus pung mati (Mateos 26:26-29; Markus 14:22-25; Lukas 22:14-20) 23Tuhan Yesus sandiri yang kasi tau memang ini hal sang beta, deng beta sarakan lai sang bosong. Bilang, waktu orang dong siap-siap ko mau bunu sang Dia, itu malam Dia angka roti satu balok. 24Ju Dia sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia kasi tau Dia pung ana bua dong, bilang, “Makan ini roti. Te ini Beta pung badan. Nanti dong bekin ancor Beta pung badan kasi sang bosong. Jadi bosong musti makan ini roti ko bosong inga sang Beta.” 25Waktu dong su makan abis, Dia ju bekin yang sama deng galás aer anggor, bilang, “Ini aer anggor pung arti, andia: Tuhan Allah mau ika janji baru deng bosong. Deng Beta musti tumpa Beta pung dara sampe Beta mati dolo, baru itu janji bisa jadi. Ais, tiap kali bosong minum aer anggor bagini, na, bosong musti inga Beta pung mati tu.d 26Tiap kali bosong bekin ini acara ko makan roti bagini deng minum dari galás bagini, sampe Beta datang kambali, itu sama ke bosong ada carita ulang so'al Beta pung mati.” Kalo lu pung hati sonde batúl, na, jang dudu makan di Tuhan pung meja 27Naa! Tagal itu, kalo ada orang yang makan itu roti deng minum dari itu galás ko inga sang kotong pung Bos, ma dia pung hati sonde batúl, nanti Tuhan Allah hukum sang dia. Tagal, itu Tuhan Yesus pung badan deng Dia pung dara. Jadi, kalo orang pung hati sonde batúl, na, dia sonde pantas makan deng minum di situ, te itu bekin hina sang Tuhan Yesus sa. 28Ada lebe bae, tiap orang pareksa dolo dia pung hati sandiri. Ais, kalo dia yakin dia pung hati lurus, baru dia bisa makan itu roti, deng minum itu aer anggor. 29Ma ada orang yang makan deng minum deng hati yang sonde batúl. Te dong pikir, bilang, “Yesus pung mati tu, sonde ada pung arti apa-apa. Yesus pung badan sonde ada arti kasi sang beta.” Naa, orang bagitu tanggong dong pung risiko sandiri, tagal nanti dong kaná hukum. 30Andia ko di bosong pung teng-tenga sana, ada yang sonde kuat, ada yang saki-saki, deng ada yang su mati. 31Ma kalo kotong pareksa bae-bae kotong pung hati dolo, kotong sonde kaná hukum bagitu. 32Kalo kotong pung Bos ada kasi hukum sang kotong, Dia bekin bagitu ko ajar sang kotong iko jalan yang batúl. Te Dia sonde mau kotong kaná hukum, deng nanti ancor abis sama-sama deng samua orang di ini dunya. 33Jadi, sodara sayang dong! Kalo bosong bakumpul ko makan di Tuhan pung meja, na, satu musti tunggu sang satu. 34Kalo ada yang lapar talalu, na, lebe bae makan di ruma dolo. Ais nanti, kalo bosong bakumpul sama-sama, na, bosong jang kaná hukum. So'al parkara yang laen dong yang bosong ada tanya tu, nanti beta datang di sana, baru beta ator. Tuhan pung Roh kasi kuasa sang kotong ko bekin tugas macam-macam 121Sodara sayang dong! Beta mau ko bosong mangarti so'al itu kuasa deng karunya yang Tuhan pung Roh ada kasi sang kotong ko kotong pake. 2Bosong su tau, bilang, waktu bosong balóm jadi Tuhan pung orang dong, bosong maen basonggo barang-barang bisu. Bosong iko buta-buta sang dong. 3Tagal itu, beta mau ko bosong mangarti, bilang, sonde mungkin ada orang yang ta'ika deng Tuhan pung Roh Barisi yang bilang, “Kutuk sang Yesus tu!” Deng sonde mungkin ada orang yang sonde ta'ika deng Tuhan pung Roh Barisi, bilang, “Yesus tu, beta pung Bos!” 4Tuhan pung Roh ada kasi orang satu-satu deng dia pung karunya, ko dong kasi jalan dong pung tugas laen-laen. Ma samua karunya dong, datang dari satu Roh. 5Orang dapa karunya macam-macam ko layani orang, ma dong samua cuma dengar dari satu Bos sa. 6Orang dapa tugas macam-macam ko kasi jalan Tuhan pung karjá, ma cuma Tuhan Allah tu, yang tolong sang dong ko kasi jalan itu tugas samua. 7Tuhan kasi tunju Dia pung Roh di tiap orang pung idop deng cara beda-beda, ma dia pung maksud ko samua dapa ontong sama-sama. 8Dia kasi Dia pung Roh pung kuasa di Dia pung orang dong. Saparu tarima kuasa ko dong bisa pikir panjang, ais kasi nasiat yang pas. Saparu tarima kuasa ko kasi tau deng taráng, apa yang dong mangarti. 9Saparu lai, tarima kuasa ko parcaya kuat sang Tuhan Allah, tagal dong ta'ika bae-bae deng Dia pung Roh. Saparu lai, tarima kuasa ko bekin bae orang saki. 10Saparu lai, tarima kuasa ko bekin tanda heran macam-macam yang kasi tunju Tuhan Allah pung hebat. Saparu lai, tarima kuasa ko kasi tau Tuhan pung pasán sang Dia pung orang dong. Saparu lai, tarima kuasa ko dapa tau roh mana yang ba'akar di Tuhan Allah, deng yang mana yang sonde. Saparu lai, tarima kuasa ko bisa omong pake bahasa macam-macam. Saparu lai, tarima kuasa ko kasi tau itu bahasa dong pung arti apa. 11Ma cuma satu Roh yang bekin ko dong samua bisa bekin itu tugas dong. Dia kasi orang satu-satu ko dong mampu karjá iko Roh pung mau.a Satu badan, deng dia pung bagian macam-macam 12Beta mau banding itu karunya dong deng orang pung badan. Satu badan pung bagian ada macam-macam. Ma itu bagian macam-macam tu, ta'ika jadi satu badan sa.b Itu sama ke Kristus pung orang dong. 13Kotong samua ta'ika deng satu Roh. Andia ko waktu kotong dapa sarani, kotong jadi sama ke satu bangsa. Biar kotong orang Yahudi, ko orang bukan Yahudi, orang budak ko orang bebas, Tuhan Allah kasi kotong samua satu Roh sa. Itu sama ke kotong samua minum aer yang bawa idop dari parigi yang sama. 14Memang, badan tu, bukan cuma dari satu bagian sa. Te dia tu, jadi dari banya bagian. 15Andekata lu pung kaki bilang, “Beta ni, bukan tangan. Jadi, beta sonde jadi bagian dari lu pung badan.” Biar dia omong bagitu, ma dia masi bagian dari lu pung badan. Batúl, to? 16Deng kalo lu pung talinga bilang, “Beta ni, bukan mata. Jadi, beta sonde jadi bagian dari lu pung badan.” Biar dia omong bagitu, ma dia masi bagian dari lu pung badan. 17Pikir do! Kalo lu pung badan cuma jadi satu mata sa, karmana ko lu bisa dapa dengar? Deng kalo lu pung badan cuma jadi satu talinga sa, karmana ko lu bisa dapa ciom bau? 18Ma bosong su tau, Tuhan Allah bekin sang kotong jadi sama ke satu badan, deng Dia ator dia pung bagian macam-macam, iko Dia pung model. 19Kalo kotong pung badan cuma jadi satu macam bagian, dia pung nama su bukan ‘badan’ lai, to? 20Ma dia pung batúl, kotong pung badan ada pung bagian macam-macam. Itu yang bekin dia jadi satu badan anteru. 21Orang pung mata sonde bisa anggap reme sang itu orang pung tangan, bilang, “Beta sonde parlú sang lu!” Deng orang pung kapala sonde bisa kasi tau sang itu orang pung kaki, bilang, “Beta sonde butu sang lu!” 22Dia pung batúl, andia, ada badan pung bagian yang kotong anggap sonde kuat deng sonde pantíng, ma kotong masi parlú sang dong. 23Ada bagian yang kotong anggap dong pung guna cuma sadiki sa, ma kotong masi piara bae-bae sang dong. Deng ada bagian yang kotong malu kasi tunju, ais kotong tutu bae-bae sang dong. 24Ma kalo bagian yang sonde bekin malu sang kotong, kotong sonde bekin apa-apa sang dong. Ma Tuhan Allah kumpul samua bagian ko bekin jadi satu badan. Ais Dia ator ko bagian yang kotong anggap sonde pantíng, kotong ju piara bae-bae sang dong, 25te Dia sonde suka kotong pung badan tabagi-bagi. Dia mau ko samua bagian, satu balia deng satu. 26Te kalo satu bagian dapa susa, na, samua ju rasa. Deng kalo satu ada tarima hormat, na, samua ju iko sanáng. 27Bagitu ju deng bosong. Te bosong sama ke Kristus pung badan anteru. Tiap orang parcaya jadi sama ke satu bagian dari Kristus pung badan. 28Te di orang parcaya dong pung teng-tenga, Tuhan Allah kasi kuasa ko bekin tugas macam-macam. Partama, Dia utus orang saparu pi jalan kasi tau Dia pung pasán. Kadua, Dia pake orang saparu jadi Dia pung jubir. Katiga, Dia bekin orang saparu pintar ajar orang so'al Dia. Tarús, Dia kasi kuasa sang orang saparu ko bisa bekin tanda heran macam-macam ko kasi tunju Dia pung hebat. Saparu lai dapa kuasa ko bekin bae orang saki. Saparu lai dapa karunya ko tolong orang. Saparu lai dapa karunya ko bisa urus orang ko dong karjá sama-sama deng bae. Deng Dia kasi kuasa sang orang saparu lai, ko dong bisa omong pake bahasa macam-macam.c 29Naa, bosong pung pikir karmana? Tuhan Allah utus samua orang ko jalan pi kasi tau Dia pung pasán, ko? Sonde. Dia bekin samua orang jadi Dia pung jubir, ko? Sonde. Dia bekin samua orang pintar mangajar, ko? Sonde. Dia kasi kuasa sang samua orang ko bisa bekin tanda heran, ko? Sonde. 30Dia kasi kuasa sang samua orang ko bekin bae orang saki, ko? Sonde. Dia bekin samua orang bisa omong pake bahasa macam-macam, ko? Sonde. Dia bekin samua orang bisa kasi tau itu bahasa dong pung arti, ko? Sonde. 31Naa! Bosong musti siap sadia ko tarima deng pake karunya yang lebe barguna kasi banya orang dong. Biar bagitu, ma beta masi mau kasi tunju sang bosong jalan yang paling bae. Kasi-sayang yang batúl 131Andekata beta bisa ba'omong pake samua macam bahasa, bahasa manusia ko, bahasa dari Tuhan pung ana bua dari sorga ko, ma beta sonde ada pung sayang sadiki ju, dia pung ontong apa? Beta pung omong tu, kosong sa, sama ke gong yang cuma babunyi-babunyi, ko daróm yang babunyi pung-pang pung-pang sa. 2Andekata beta ada pung karunya ko kasi tau Tuhan pung pasán sang Dia pung orang, deng beta tau samua rahasia, deng beta mangarti samua hal orang yang pintar dong tau, deng kalo beta pung parcaya sang Tuhan kuat sampe beta bisa kasi pinda gunung dong, ma beta sonde ada pung sayang sadiki ju, dia pung guna apa? Beta pung bekin tu, sonde ada pung guna apa-apa.a 3Kalo beta jual abis beta pung harta, ais bagi kasi dia pung doi samua ko kasi makan orang malarat dong, ko sarakan beta pung badan jadi korban,* ma beta sonde ada pung sayang sadiki ju, dia pung guna apa? Beta sonde ada dasar ko angka-angka diri ju. Te itu parcuma sa! Sonde ada ontong. 4Te sayang tu, manis. Sayang tu, sabar. Sayang tu, sonde tau camburu. Sayang tu, sonde tau angka-angka diri. Sayang tu, sonde tau sombong. 5Sayang tu, sonde kasar. Sayang tu, sonde mau manáng sandiri. Sayang tu, sonde gampang mara. Sayang tu, sonde tau simpan hati. 6Sayang tu, sanáng deng apa yang batúl, deng sonde suka hal yang sonde adil. 7Sayang tu, tahan banting. Sayang tu, parcaya tarús. Sayang tu, baharap tarús. Sayang tu, batahan tarús. 8Sayang sonde tau barenti. Ma apa yang Tuhan pung jubir dong kasi tau tu, lama-lama sonde parlú lai. Deng kalo orang omong pake bahasa macam-macam, lama-lama ju sonde parlú lai. Deng kalo apa yang orang pintar dong tau, lama-lama ju sonde ada pung guna lai. 9Sakarang, kotong cuma mangarti sadiki sa. Kalo kotong jadi Tuhan pung jubir, kotong cuma kasi tau hal yang balóm langkáp. 10Ma sampe dia pung waktu, nanti samua jadi langkáp. Itu waktu, hal-hal yang sonde langkáp, ju sonde ada pung guna lai. 11Conto bagini: waktu beta masi kici ana, beta ba'omong sama ke ana kici dong biasa ba'omong. Beta ju pikir sama ke ana kici biasa bapikir. Ma sakarang beta su jadi bésar. Andia ko beta sonde batingka sama ke ana kici lai. 12Conto laen lai: sakarang, kotong bisa dapa lia sadiki, ma balóm jalás, sama ke lia pake carmín yang rusak. Ma lama-lama nanti samua jadi jalás. Kotong dapa lia sama ke ada pas di muka idong. Sakarang beta cuma mangarti sadiki sa. Ma lama-lama nanti beta bisa mangarti samua, sama ke yang Tuhan Allah mangarti samua-samua so'al beta pung diri. 13Jadi, sakarang, ada tiga hal yang kotong musti bekin, yang batahan tarús. Andia: kotong musti parcaya tarús sang Tuhan; kotong musti baharap tarús, bilang, nanti Dia ator samua jadi bae; deng kotong musti basayang tarús. Dari tiga hal ni, yang paling pantíng, andia, sayang. Te sayang yang paling bae dari samua. Tuhan pung Roh kasi Dia pung orang dong, tugas laen-laen 141Usaha ko basayang dalam samua hal. Te sonde ada hal laen yang lebe pantíng lai. Cari jalan ko Tuhan pung Roh kasi bosong kuasa deng karunya ko bosong bisa bekin hal-hal yang bae. Deng yang bagus, andia, kalo bosong dapa karunya ko kasi tau Tuhan pung pasán. 2Te, kalo orang ada pung karunya ko omong pake bahasa laen, Tuhan pung Roh ada kasi dia kuasa ko kasi tau hal yang balóm jalás. Ma dia sonde omong deng orang laen, te dia cuma omong deng Tuhan sa. Sonde ada orang yang bakumpul di situ, yang mangarti itu orang pung omong tu. 3Ma kalo orang ada pung karunya ko kasi tau Tuhan pung pasán tu, dia ada kasi pasán sang samua orang di situ. Dia kasi bangun orang pung parcaya sang Tuhan, kasi kuat dong pung hati, deng hibur orang yang susa dong. 4Orang yang omong pake bahasa laen, dia kasi kuat dia pung diri sa. Ma orang yang omong kasi tau Tuhan pung pasán tu, dia kasi kuat samua orang yang ada bakumpul, ko jama'at anteru jadi lebe kuat. 5Beta pung suka ko bosong samua bisa omong pake bahasa laen. Ma beta lebe suka ko bosong bisa omong kasi tau Tuhan pung pasán. Te orang yang omong kasi tau Tuhan pung pasán tu, lebe barguna dari orang yang cuma omong pake bahasa laen. Kalo omong pake bahasa laen, itu ju bae, asal ada orang yang bisa kasi tau itu bahasa pung arti. Deng bagitu, itu pasán bisa bekin lebe kuat samua orang di jama'at, ko dong bisa mangarti. 6Sodara sayang dong! Pikir coba ini hal. Andekata beta datang di bosong, ais beta omong pake bahasa yang bosong sonde mangarti, bosong dapa dia pung ontong apa? Sonde ada, to? Ma kalo beta omong kasi bosong, ada lebe bae kalo beta kasi tau Tuhan pung mau. Lebe bae beta buka hal yang dolu sonde jalás. Lebe bae beta tolong sang bosong ko mangarti hal deng lebe bae lai. Lebe bae beta kasi inga Tuhan pung Kata-kata. Lebe bae beta ajar sang bosong. Itu, baru ada pung guna kasi sang bosong, to? 7Bagitu ju deng alat musik dong. Te dong sonde idop, ma dong ada bekin bunyi macam-macam. Pake suling ko, sasando ko, gitar ko, kalo dia pung not sonde roba, tantu orang sonde bisa tau dia ada maen lagu mana, wuang? 8Deng kalo tarompet bekin bunyi yang sonde jalás, karmana ko tantara dong bisa tau dia pung sein ko dong siap-siap baparáng? Sonde bisa, to? 9Bagitu ju kasi bosong. Kalo bosong omong pake bahasa laen, ko pake bahasa yang orang sonde bisa mangarti deng jalás, itu sama ke bosong ada omong deng angin sa. Parcuma sa, te orang sonde bisa tangkap lu pung maksud! 10Ada talalu banya macam bahasa di ini dunya. Tiap bahasa ada dia pung arti sandiri-sandiri. 11Ma kalo beta sonde tau orang laen pung bahasa, itu sonde ada pung arti apa-apa kasi sang beta. Beta sonde mangarti sang dong, deng dong ju sonde mangarti sang beta. Botong satu deng satu jadi orang asing. 12Bagitu ju deng bosong. Bosong mau dapa kuasa deng karunya dari Tuhan. Itu bae. Ma ada lebe bae bosong usaha ko dapa kuasa deng karunya yang bosong bisa pake ko tolong bekin kuat orang parcaya bam-banya dong! 13Jadi, orang yang omong pake bahasa laen, ada lebe bae kalo dia sambayang minta ko Tuhan ju kasi dia karunya ko bisa kasi tau itu bahasa laen pung arti. 14Kalo beta ada sambayang pake bahasa laen, beta sambayang pake beta pung hati, ma beta sonde mangarti beta omong apa. 15Jadi, dia pung bae, beta bekin karmana? Beta pake dua-dua, ma satu-satu deng dia pung waktu. Beta mau sambayang pake beta pung hati. Deng beta ju mau sambayang pake kata-kata yang beta mangarti. Beta mau manyanyi lagu puji sang Tuhan pake beta pung hati. Deng beta ju bisa manyanyi pake kata-kata yang beta mangarti. 16Te kalo lu pake bahasa laen ko angka puji-puji sang Tuhan Allah dari lu pung hati, ais ada orang di situ yang sonde mangarti itu hal dong, karmana dia bisa satu hati deng lu? Waktu lu ada minta tarima kasi sang Tuhan pake bahasa laen, karmana ko dia bisa satuju deng lu, bilang, “Batúl, tu!” Sonde bisa, to? Te dia sonde mangarti lu pung bahasa tu. 17Bisa sa lu minta tarima kasi sang Tuhan bagitu. Ma itu sonde kasi kuat orang laen pung hati. 18Mangkali bosong sonde tau, ma beta omong pake bahasa laen lebe dari bosong samua. Deng beta minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Dia bekin beta bisa omong bagitu. 19Ma kalo orang parcaya ada bakumpul, ada lebe bae beta omong pake lima kata sa yang pende yang dong bisa mangarti, ko beta ajar sang dong, daripada beta omong panjang lalolak pake bahasa laen, deng pake kata barangke-rangke, yang dong sonde mangarti. 20Sodara sayang dong! Kalo bosong mau coba mangarti hal, bosong musti balajar pikir ke orang dewasa. Jang bapikir sama ke ana kici dong! Ma deng hal jahat, bosong musti ke ana kici, yang sonde tau bekin hal jahat dong, te dong hati barisi. 21Di Tuhan pung Tulisan Barisi, ada tulis, bilang: “Kotong pung Bos ada omong, bilang, ‘Beta mau pake orang yang omong pake bahasa laen dong, ko Beta omong kasi ini bangsa Isra'el. Ma biar Beta omong karmana ju, dong sonde mau dengar sang Beta.’”a 22Tagal itu, bosong dapa lia, kalo orang omong pake bahasa laen, itu jadi tanda kasi orang yang balóm parcaya sang Tuhan, ko dong dapa lia Dia pung kuasa. Itu sonde tolong orang yang su parcaya sang Tuhan dong. Ma kalo orang omong kasi tau Tuhan pung pasán, itu tolong orang yang su parcaya sang Dia. Itu sonde tolong orang yang balóm parcaya sang Dia. 23Andekata bosong samua ada bakumpul, ju bosong samua ada omong pake bahasa laen-laen, ais ada orang yang sonde parcaya, ko orang yang sonde mangarti ini hal dong, maso di bosong pung teng-tenga, nanti dong pikir karmana? Pasti dong bilang, “Ini orang di sini dong su gila, é!” 24Deng andekata bosong samua ada ba'omong kasi tau Tuhan pung pasán, ju ada orang yang sonde parcaya, ko orang yang sonde mangarti ini hal dong, maso di bosong pung teng-tenga. Pasti itu orang mau dengar apa yang bosong ada omong tu. Jadi, apa yang bosong omong tu, kasi tunju dia pung sala-sala, sampe dia mau pareksa deng alus-alus dia pung idop sandiri. 25Ju hal-hal jahat yang dia sambunyi dalam dia pung hati, nanti jadi tabuka ko samua orang dapa tau. Ais ju, itu orang nanti tikam lutut ko sémba sang Tuhan Allah, bilang, “Wee! Su jalás Tuhan Allah ada di bosong pung teng-tenga!” Samua hal yang kotong bekin, na, bekin iko dia pung batúl. Jang kaco-kaco 26Jadi, sodara sayang dong! Kalo bosong ada bakumpul, tiap orang ada dia pung karunya. Ada yang manyanyi lagu puji sang Tuhan Allah. Ada yang ajar orang so'al Tuhan. Ada yang buka kasi tau hal dari Tuhan, yang dolu ada tasambunyi. Ada yang omong pake bahasa laen. Deng ada yang bisa kasi tau itu bahasa pung arti. Samua hal tu, dong musti bekin ko kasi kuat orang laen dong pung parcaya. 27Kalo ada yang suka omong pake bahasa laen, itu bae. Ma biar dua ko tiga orang sa, cukup su. Sonde usa bam-banya. Satu omong abis dolo, baru satu omong lai. Deng musti ada orang yang bisa kasi tau dong pung bahasa pung arti. 28Andekata kalo sonde ada orang yang bisa kasi tau itu bahasa pung arti, na, sonde usa omong pake bahasa laen di orang banya dong pung muka. Biar ko dong omong bagitu dalam dong pung hati sandiri sa. Dong ju bisa omong deng Tuhan bagitu. 29Kalo bosong ada bakumpul, biar dua ko tiga orang sa yang omong kasi tau Tuhan pung pasán. Yang laen dong musti timbang bae-bae dong pung omong tu. 30Ma andekata Tuhan ada buka kasi mangarti satu hal yang dolu sonde jalás, kasi sang satu orang yang dudu dengar di situ, na, itu orang musti kasi tau itu pasán kasi samua yang ada di situ. Deng orang yang ada omong di muka musti barenti, ko kasi salák sang orang yang baru dengar dari Tuhan tu, ko dia omong. 31Dia pung batúl, bosong samua bisa kasi tau Tuhan pung pasán. Ma kasi tenga satu orang omong dolo, ais baru dia pung tamán. Deng bagitu, samua orang bisa dengar, samua bisa balajar, deng samua bisa rasa dong pung hati jadi lebe kuat. 32Inga te, orang yang omong kasi tau Tuhan pung pasán, ju musti tau ator dia pung diri. Ais, satu bisa tunggu satu, te yang laen bisa tahan dia pung diri. 33Te sonde ada kaco di Tuhan Allah. Samua ta'ator deng tanáng sa. Di mana-mana, kalo orang parcaya dong bakumpul, dia pung biasa bagini: 34Parampuan dong musti dudu tanáng. Dong jang mulu banya. Dong musti dengar-dengar sang pimpinan dong. Te Tuhan Allah pung Atoran ju omong bagitu, to? 35Kalo ada yang mau tanya satu hal, na, biar tunggu dia pulang dolo, baru tanya sang dia pung laki sa. Te kalo parampuan dong baribut dalam ruma sambayang, itu bekin malu sa! 36Bosong pung pikir karmana!? Te Tuhan Allah pung Kata-kata sonde datang dari bosong! Deng Dia pung Kata-kata sonde kasi sang bosong di kota Korintus sandiri sa! Pikir bae-bae dolo! 37Kalo ada orang yang anggap diri bisa kasi tau Tuhan pung pasán, ko, pikir dia ada tarima kuasa dari Tuhan pung Roh, na, dia sandiri tau, bilang, itu hal yang beta ada tulis kasi bosong tu, bukan atoran dari beta, ma itu parenta dari Yesus, kotong pung Bos. 38Kalo ada orang yang sonde mau tarima ini hal dong, na, bosong jang tarima sang dia. 39Sodara sayang dong! Pasang kaki ko bosong dapa kuasa ko bisa omong kasi tau Tuhan pung pasán. Deng jang larang orang, bilang, dong sonde bole omong pake bahasa yang laen. 40Jadi, kalo bosong bakumpul, na, kasi jalan samua deng batúl, iko yang pantas. Satu hal jalan dolo, baru yang laen iko. Kasi jalan samua deng ta'ator. Jang kaco-kaco. Kristus su idop kambali dari Dia pung mati 151Sodara sayang dong! Beta mau ko bosong inga Tuhan pung Kabar Bae yang beta su kasi tau sang bosong dari dolu. Bosong tarima ame ju batahan iko tarús sang itu Kabar. 2Te itu Kabar tu, yang bisa kasi salamat sang bosong, asal bosong bapegang kuat tarús sang dia. Ma kalo bosong sonde parcaya tarús sang Tuhan Allah, bosong pung parcaya tu, parcuma sa. 3Beta ju su ajar sang bosong hal-hal yang paling pantíng, yang dolu orang su parná ajar sang beta. Andia: Kristus, yang Tuhan Allah su kirim datang tu, su mati ko kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala, parsís ke Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis dari dolu.a 4Ju dong kubur sang Dia. Ais, dia pung lusa, Tuhan kasi idop kambali sang Dia, parsís ke Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis memang dari dolu.b 5Ais ju, Kristus kasi tunju Dia pung diri sang Petrus.* Dia ju kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua dua blas orang dong.c 6Ais satu kali, Dia ju kasi tunju Dia pung diri sang lebe dari lima ratus orang parcaya. Te samua dapa lia sang Dia na! Dari dong tu, ada banya yang masi idop. Cuma sadiki sa yang su mati. 7Ais, Dia kasi tunju diri sang bu Yakobis. Ais ju Dia kasi tunju diri sang Dia pung utusan dong samua. 8Naa! Beta yang paling kakorek ju dapa lia sang Dia. Te beta sama ke ana bungsu yang lahir paling balakang.d 9Tuhan pung utusan yang laen dong, samua lebe pantíng dari beta. Kalo iko yang batúl, sonde pantas beta jadi Dia pung utusan. Te dolu, beta yang bekin sangsara deng siksa sang Tuhan pung orang dong di mana-mana.e 10Ma Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang beta. Ais, Dia yang bekin sang beta ko jadi sama ke sakarang. Waktu Dia ada bekin hal bae kasi sang beta, Dia sonde buang-buang waktu parcuma. Dia pung ujung, beta yang pasang kaki lebe dari samua! Padahal bukan beta yang karjá, ma Tuhan pung hati bae yang ada karjá di beta pung idop. 11Jadi, sonde pantíng kalo beta yang ajar, ko orang laen dong yang ajar. Te botong samua ada ajar hal yang sama. Botong kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae tarús-tarús. Tagal itu, bosong jadi parcaya sang itu Kabar Bae yang sama tu. Orang mati, nanti idop kambali 12Botong biasa ajar, bilang, Kristus, yang Tuhan su kirim datang tu, su idop kambali dari Dia pung mati. Jadi, akurang ko bosong saparu bilang, “Orang mati dong, sonde idop kambali”? Dia pung dasar apa? 13Te, andekata orang mati sonde idop kambali, dia pung arti, bilang, Kristus ju sonde idop kambali! 14Deng kalo Kristus sonde idop kambali, samua-samua yang botong biasa kasi tau sang orang dong, sonde ada pung guna. Deng bosong pung parcaya sang Dia, parcuma sa! 15-16Deng kalo batúl orang mati sonde idop kambali, botong ju jadi saksi omong kosong so'al Tuhan Allah. Te botong biasa ajar, bilang, “Tuhan Allah yang kasi idop kambali sang Kristus!” Memang botong kasi tau bagitu. Ma andekata orang mati sonde idop kambali, dia pung arti, bilang, Tuhan Allah sonde parná kasi idop kambali sang Kristus. 17Pikir coba ini hal: kalo Kristus sonde idop kambali, bosong pung parcaya sang Tuhan Allah parcuma sa! Te bosong masi pikol bosong pung sala-sala dong! 18Bukan itu sandiri sa, te samua orang yang su mati dong, yang dolu ta'ika deng Kristus, kalo Kristus sonde parná idop kambali, dong ju mati deng tapisa buang dari Tuhan Allah. 19Kotong ada basandar sang Kristus, bilang, nanti Dia mau bekin yang bae kasi kotong. Ma andekata kotong pung harap bagitu, cuma jadi dalam ini dunya sa, na, itu parcuma sa! Deng kotong jadi orang yang paling kasian dari samua! Tagal Kristus idop kambali, apa yang nanti jadi? 20Padahal sonde bagitu, to? Te yang batúl, andia: Kristus, yang Tuhan Allah su kirim datang tu, su idop kambali dari Dia pung mati! Deng bukan Dia sandiri sa, te nanti orang parcaya yang su mati dong, ju idop kambali. Kristus sama ke hasil partama, yang kasi tunju, bilang, dong yang mati tu, nanti idop kambali iko sang Dia. 21Dolu-dolu, cuma satu orang sa, andia Adam, yang langgar Tuhan pung parenta. Jadi, dia pung hukuman, andia mati. Itu hukuman ju jato kaná di kotong manusia samua. Ma sakarang, ada satu orang lai, andia Kristus, yang idop iko Tuhan pung parenta. Jadi, tagal Dia pung bae, orang mati bisa idop kambali! 22Samua orang yang langgar Tuhan pung parenta, ju kaná hukuman mati, sama ke Adam. Bagitu ju, samua orang yang ta'ika deng Kristus, nanti Tuhan Allah kasi idop kambali sang dong. 23Ma satu-satu deng dia pung waktu. Kristus jadi orang partama yang idop kambali, sama ke hasil partama tadi tu. Deng nanti, kalo Dia su datang kambali di ini dunya, baru Dia pung orang dong ju idop kambali. 24Ais itu, baru dunya kiamat. Itu waktu, Kristus jadi Raja yang kasi ancor samua kuasa, samua parenta, deng samua ilmu yang bamusu deng Tuhan. Dia ju jadi Raja yang sarakan kambali Dia pung hak parenta sang Tuhan Allah, Dia pung Bapa. 25Te Dia musti pegang parenta tarús, sampe Tuhan Allah bekin kala samua yang malawan sang Kristus, ko dong ta'alok sang Dia.f 26Ada satu hal lai yang bamusu deng kotong manusia. Andia, kotong musti mati. Ma yang tarahir, Tuhan ju mau kasi kala sang mati pung kuasa. Abis Dia bekin bagitu, sonde ada orang yang mati lai. 27Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Tuhan bekin samua yang kala ko tondo sang itu Orang yang Dia janji mau kirim datang.” Naa! Waktu tulis, bilang, “samua yang kala ko tondo sang Dia pung Orang”, su jalás, bilang, Tuhan Allah sonde tamaso di situ. Te Tuhan sandiri yang angka sang Dia ko jadi Bos kasi samua.g 28Nanti kalo samua dengar batúl sang Tuhan Allah pung Ana, itu Ana nanti sarakan samua kambali sang Dia pung Bapa, yang su angka Dia jadi Bos dari samua. Ais ju, Tuhan Allah pegang parenta tarús dalam samua hal, kasi sang samua orang. Andekata orang mati sonde idop kambali 29Ada orang yang mau sarani ko ganti orang mati yang balóm sarani. Ma kalo orang mati sonde idop kambali, akurang ko dong mau sarani kasi sang orang mati?† 30Deng akurang ko botong mau ame risiko mati tarús, kalo orang mati sonde idop kambali? 31Te beta maen amper mati tiap hari! Ma sodara sayang dong! Beta sumpa, beta rasa sonde apa-apa andekata beta mati. Te beta bisa angka muka, tagal bosong ta'ika tarús deng kotong pung Bos Yesus Kristus, yang Tuhan Allah su kirim datang. 32Tempo hari, waktu beta masi di kota Efesus, beta maen bacakar deng itu orang dong yang sama ke binatang utan yang jahat. Ma kalo beta cuma bakalai ko beta bisa manáng sandiri, bukan kasi sang Tuhan, itu parcuma sa. Sonde ada pung guna! Te kalo batúl orang mati sonde idop kambali, ada lebe bae kotong iko-iko orang pung omong sa, yang bilang, “Mari ko kotong bapesta rame-rame, deng makan-minum ena-ena sa, te beso kotong su mati!”h 33Bosong jang kaná tipu ko iko pikir bagitu! Te ada kata-kata yang bilang, “Kalo lu satu kaki deng orang jahat dong, itu bekin lu serong dari jalan idop yang lurus.” 34Jang bekin jahat lai! Barenti su! Ator lu pung diri! Bekin yang batúl sa! Yang batúl, bosong musti rasa malu, te di bosong pung teng-tenga, masi ada orang yang balóm kanál sang Tuhan Allah. Kalo kotong idop kambali, nanti kotong pung badan karmana? 35Ada yang tanya, “Kalo orang mati idop kambali, nanti dia pung cara karmana? Deng dong pung badan jadi karmana?” 36Bodo, é! Te kalo tanam bibit, itu bibit musti ancor dalam tana dolo, baru dia bisa idop deng banupuk. 37Deng bibit yang kotong tanam, dia pung model sonde sama ke barang yang banupuk deng badaon. Dia bibit karíng sa, macam ke gandum ko, padi ko, bibit laen. 38Satu-satu iko dia pung model, iko Tuhan pung mau. Te Dia yang su putus tanaman satu-satu pung model. 39Binatang deng manusia ju bagitu. Satu-satu deng dia pung model, iko Tuhan pung mau. Ais, manusia pung badan, iko manusia pung model. Binatang pung badan dong, satu-satu deng dia pung model. Burung deng dia pung. Ikan deng dia pung. Yang laen lai deng dia pung. 40Ada barang di langit, deng ada barang di bumi. Yang di langit ada dong pung hebat. Ma itu hebat, laen dari yang ada di bumi. Yang di bumi ju ada dong pung hebat. Ma itu hebat, laen dari yang ada di langit. 41Kalo di langit, matahari pung hebat laen; bulan pung hebat laen; deng bintang dong ju pung hebat laen-laen. Satu-satu deng dia pung model. Satu-satu deng dia pung hebat. Jadi, samua ada pung hebat, to? 42Naa! Kalo orang mati idop kambali, itu sama ke bibit tadi tu. Te kalo su kubur orang mati, dia pung mayat jadi rusak buang, to? Ma kalo dia idop kambali, dia su sonde sama ke dolu lai. Te kalo su idop kambali, dia sonde bisa mati lai. 43Waktu kotong kubur orang mati, kotong rasa itu mayat kamomos. Ma kalo itu orang su idop kambali, na, dia pung hebat lai! Te dia jadi barisi! Orang mati sonde bisa bekin apa-apa waktu orang kubur sang dia. Ma waktu dia su idop kambali, dia jadi talalu kuat! 44Kalo orang masi idop, dia cuma tau pikir deng rasa sa, to? Ma, waktu dia mati, ko idop kambali, na, Tuhan pung Roh kasi sang dia idop yang batúl. Deng dia su sonde sama ke dolu lai. 45Manusia partama yang sama ke kotong, andia Adam. Iko Tuhan pung Tulisan Barisi, ada tulis, bilang, “dia jadi manusia yang idop, yang tau pikir deng rasa.” Ma manusia yang model ke Adam yang paling di atas tu, andia Kristus. Dia pung Roh yang bisa kasi orang idop yang batúl.i 46Yang partama tu, andia orang yang cuma tau pikir deng rasa sa, ais dia bisa mati. Ma yang su idop kambali tu, andia orang yang dapa idop yang batúl dari Tuhan pung Roh. 47Manusia model partama di bumi tu, ada bekin dari tana isi. Ma yang model kadua tu, andia Kristus, ada datang dari langit. 48Kotong yang idop di bumi, model sama ke manusia partama, yang Tuhan bekin dari tana isi. Ma orang yang ta'ika deng Tuhan Allah di langit, model sama ke Kristus yang datang dari langit. 49Kotong sakarang model sama ke Adam yang Tuhan bekin dari tana isi. Ma lama-lama kotong ganti model baru, yang sama ke Kristus yang datang dari langit. 50Sodara sayang dong! Yang beta mau kasi tau sang bosong, bagini: kotong yang jadi manusia model partama, kotong pung badan dari dara deng tulang. Deng bagitu, kotong sonde bisa tarima kotong pung pusaka ko jadi Tuhan Allah pung ana di sorga. Sonde bisa! Te orang model ke itu, nanti dong pung badan rusak buang, ais dong sonde bisa tarima hal yang batahan tarús. 51Jadi, dengar bae-bae! Te beta mau buka kasi bosong satu rahasia. Nanti ada orang parcaya saparu yang sonde mati. Ma kotong samua nanti ganti model baru. 52Waktu tarompet pung bunyi paling tarahir, samua ni jadi deng takuju sa. Lebe capát dari lu pung kajáp mata. Te waktu tarompet babunyi, itu waktu ju orang mati dong idop kambali. Deng kalo dong su idop kambali, dong sonde mati ulang lai, deng sonde rusak ulang. Bagitu ju deng kotong. Kotong samua jadi model baru.j 53-54Te kotong pung badan yang sakarang bisa rusak, mau roba jadi model yang sonde bisa rusak lai! Deng kotong yang sakarang bisa mati, mau roba jadi model yang sonde bisa mati lai! Itu bekin iko apa yang tatulis memang dalam Tulisan Barisi, bilang, “Tuhan su kasi ancor mati pung kuasa, deng su manáng dari dia! Andia ko kotong su sonde mati lai.”k 55“He, Mati! Lu pung kuasa ada di mana? He, Mati! Lu pung dedek di mana lai?”l 56Akurang ko mati ada bawa rasa saki kasi kotong manusia? Itu tagal kotong ada bekin sala. Andia tu! Akurang ko kotong pung sala-sala ada pung kuasa bagitu? Itu tagal Tuhan Allah pung Atoran kasi tunju, bilang, kotong pung sala-sala ada langgar Dia pung Parenta. Andia tu! 57Ma sakarang, samua su jadi laen! Ais kotong samua minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan Allah. Te Dia yang bekin kotong bisa manáng atas hal jahat dong, lewat kotong pung Bos Yesus Kristus, pung bekin. Deng Kristus yang manáng batúl! 58Jadi, sodara sayang dong! Batahan kuat! Jang tagoyang! Bosong pung karjá kasi sang Tuhan musti batamba bae, deng batamba banya. Te bosong su tau, bilang, bosong pung karjá banting tulang kasi sang kotong pung Bos tu, sonde parcuma. Doi yang orang kasi ko bantu Tuhan pung orang dong 161Sakarang, beta mau tulis so'al itu doi yang bosong su kumpul ko bantu Tuhan pung orang dong di Yerusalem. Beta su kasi tau orang parcaya dong di propinsi Galatia, karmana dong musti pake itu doi. Sakarang, bosong ju musti bekin iko.a 2Tiap hari minggu, samua orang musti simpan dong pung doi sadiki, dari dong pung hasil karjá. Jang tunggu beta datang, baru bosong mulai ba'urus kumpul doi. 3Ais, kalo beta su datang, na, bosong kasi tunju bosong pung orang yang bosong parcaya, ko bawa itu doi bantuan kasi Tuhan pung orang dong di Yerusalem. Ais, nanti beta tulis surat ko kasi kanál sang dong deng pimpinan jama'at di sana. 4Deng, kalo bosong pikir ada bae kalo beta ju iko, na, botong bisa pi sama-sama. Paulus susun rancana ko mau jalan pi banya tampa 5Kalo beta su jalan kuliling di propinsi Makedonia, baru beta pi di bosong sana. Ma beta masi mau pi Makedonia dolo.b 6Ais itu, baru beta mau tenga tahan deng bosong sadiki lama; mungkin sampe satu musim dingin anteru. Ais ju, bosong bisa antar beta sampe di tampa barikut. 7Beta pung maksud datang di bosong, bukan cuma sabantar sa. Te beta mau tenga deng bosong sadiki lama, kalo itu iko Tuhan pung mau. 8Ma beta masi mau tenga di kota Efesus sini sampe hari bae Pentakosta, andia 50 hari abis hari bae Paska.c 9Tagal di sini ada banya sampat yang talalu bae ko beta masi bisa karjá banya, biar lai ada banya orang yang lawan Tuhan pung karjá.d 10Kalo Timotius jadi datang di bosong, tarima sang dia deng bae-bae, ko dia sonde usa pikir-pikir. Te dia tu, kotong pung Bos pung orang karjá, sama ke beta.e 11Jang kasi biar orang lia sang dia deng mata sablá. Tolong sang dia, sampe dia pulang deng salamat, ko dia bisa datang kambali di beta. Te beta deng sodara laen dong, ada tunggu-tunggu sang dia. 12Ada lai satu hal. Beta su buju sang kotong pung sodara Apolos, ko dia pi lia sang bosong deng sodara laen dong. Ma dia balóm mau pi sakarang. Nanti sa, kalo dia dapa waktu yang bae, baru dia pi situ. Bekin satu hal lai 13Bosong musti jaga diri bae-bae! Bosong musti batahan ko parcaya tarús sang Tuhan! Jang taku! Bekin kuat diri! 14Bosong bekin apa sa, na, kasi tunju bosong pung sayang. 15Sodara sayang dong! Bosong samua tau, bilang, bu Stefanus deng dia pung isi ruma jadi orang partama yang parcaya sang Kristus di propinsi Akaya sana. Ju, dong karjá banting tulang ko layani samua orang parcaya di sana. Jadi, beta minta kof 16bosong dengar-dengar sang orang macam bagitu. Andia, orang yang karjá ukur kuat ko sama-sama layani orang parcaya dong. 17Beta rindu mau lia sang bosong. Ais, beta pung hati babunga, te bu Stefanus, bu Fortunatus, deng bu Akaikus ada datang di sini. Deng bagitu, dong ganti sang bosong. 18Dong kasi kuat beta pung hati, sama ke dong kasi kuat bosong pung hati ju. Bosong musti taro hormat kasi orang macam bagitu dong. Paulus titip salam kasi samua 19Jama'at-jama'at di propinsi Asia ada titip salam kasi bosong. Bu Akila, dia pung bini, susi Priskila,* deng samua orang laen yang biasa bakumpul di dong pung ruma ju ada titip salam, te dong ju ta'ika tarús deng kotong pung Bos.g 20Samua orang parcaya di sini ju ada titip salam. Kalo bosong bakumpul, na, basambut satu deng satu pake ciom manis yang pantas kasi orang parcaya dong. 21Coba lia do! Te beta, Paulus ni, pake beta pung tangan sandiri ko tulis bagini: Saloom! 22Sapa yang sonde ada pung sayang sang kotong pung Bos, nanti Tuhan Allah kasi hukum sang dia. Beta suka togor sang orang, pake botong orang Yahudi pung bahasa Aram, bilang, “Marana ta!” Dia pung arti, bilang, “Bos, é! Datang su!” 23Beta minta ko Yesus, kotong pung Bos, kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. 24Beta sayang sang bosong samua, tagal kotong sama-sama ta'ika deng Kristus, yang Tuhan su kirim datang. Sampe di sini sa. Saloom! Dari beta, Paulus *1:12: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “Kefas”. Kefas tu, Petrus pung nama laen. *3:22: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, Kefas. Kefas tu, Petrus pung nama laen. *9:5: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, ‘Kefas’. Kefas tu, Petrus pung nama laen. *11:3: Ahli bahasa Yunani dong bilang, kefale “kapala” pung arti, 1) tubu pung kapala, deng 2) asal, akar (sumber). Ma dalam bahasa Yunani, kefale pung arti bukan “orang yang parenta”. *13:3: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang tulis tamba, bilang, “sarakan beta pung badan jadi korban bakar”. *15:5: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “Kefas”. Kefas tu, Petrus pung nama laen. †15:29: Ini ayat sonde jalás. Adat ke “dapa sarani ko ganti orang mati” sonde ada di ayat laen di anteru buku Tuhan pung Janji yang Baru. *16:19: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “Priska”. Priska deng Priskila tu, andia satu nama. a1:2: Utusan dong pung Carita 18:1; Yoel 2:32 b1:12: Utusan dong pung Carita 18:24 c1:14: Utusan dong pung Carita 18:8, 19:29, Roma 16:23 d1:16: 1 Korintus 16:15 e1:19: Yesaya 29:14 f1:20: Ayub 12:17, Yesaya 19:12, 33:18, 44:25 g1:31: Yeremia 9:24 a2:3: Utusan dong pung Carita 18:9 b2:9: Yesaya 64:4 c2:16: Yesaya 40:13 a3:2: Ibrani 5:12-13 b3:4: 1 Korintus 1:12 c3:6: Utusan dong pung Carita 18:4-11, 24-28 d3:16: 1 Korintus 6:19, 2 Korintus 6:16 e3:19: Ayub 5:13 f3:20: Lagu Puji dong 94:11 a4:12: Utusan dong pung Carita 18:3 b4:13: Ibrani 11:38 c4:16: 1 Korintus 11:1, Filipi 3:17 a5:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 22:30 b5:6: Galatia 5:9 c5:7: Kaluar dari Masir 12:5 d5:8: Kaluar dari Masir 13:7, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:3 e5:13: Carita Ulang so'al Jalan Idop 13:5, 17:7, 19:19; 22:21,24; 24:7 a6:12: 1 Korintus 10:23 b6:16: Carita Mula-mula 2:24 c6:19: 1 Korintus 3:16, 2 Korintus 6:16 a7:10-11: Mateos 5:32, 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18 a9:9: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:4, 1 Timotius 5:18 b9:11: Roma 15:27 c9:13: Carita Ulang so'al Jalan Idop 18:1 d9:14: Mateos 10:10, Lukas 10:7 e9:21: Mateos 22:34-40, Markus 12:28-34, Lukas 10:25-28, 1 Korintus 13:1-8 a10:1: Kaluar dari Masir 13:21-22, 14:22-29 b10:3: Kaluar dari Masir 16:35 c10:4: Kaluar dari Masir 17:6, Daftar Sensus 20:11 d10:5: Daftar Sensus 14:29-30 e10:6: Daftar Sensus 11:4 f10:7: Kaluar dari Masir 32:6 g10:8: Daftar Sensus 25:1-18 h10:9: Daftar Sensus 21:5-6 i10:10: Daftar Sensus 16:41-49 j10:16: Mateos 26:27-28, Markus 14:22-24, Lukas 22:19-20 k10:18: Kapala Agama dong pung Atoran 7:6 l10:20: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:17 m10:22: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:21 n10:23: 1 Korintus 6:12 o10:26: Lagu Puji dong 24:1 a11:1: 1 Korintus 4:16, Filipi 3:17 b11:7: Carita Mula-mula 1:26-27 c11:8-9: Carita Mula-mula 2:18-19 d11:25: Kaluar dari Masir 24:6-8, Yeremia 31:31-34 a12:4-11: Roma 12:6-8 b12:12: Roma 12:4-5 c12:28: Efesus 4:11 a13:2: Mateos 17:20, 21:21, Markus 11:23 a14:21: Yesaya 28:11-12 a15:3: Yesaya 53:5-12 b15:4: Lagu Puji dong 16:8-10, Mateos 12:40, Utusan dong pung Carita 2:24-32 c15:5: Mateos 28:16-17, Markus 16:14, Lukas 24:34, 36, Yohanis 20:19 d15:8: Utusan dong pung Carita 9:3-6 e15:9: Utusan dong pung Carita 8:3 f15:25: Lagu Puji dong 110:1 g15:27: Lagu Puji dong 8:6 h15:32: Yesaya 22:13 i15:45: Carita Mula-mula 2:7 j15:51-52: 1 Tesalonika 4:15-17 k15:54: Yesaya 25:8 l15:55: Hosea 13:14 a16:1: Roma 15:25-26 b16:5: Utusan dong pung Carita 19:21 c16:8: Kapala Agama dong pung Atoran 23:15-21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 16:9-11 d16:8-9: Utusan dong pung Carita 19:8-10 e16:10: 1 Korintus 4:17 f16:15: 1 Korintus 1:16 g16:19: Utusan dong pung Carita 18:2 ================ 2 korintus Paulus pung surat kadua kasi orang parcaya di kota Korintus 2 Korintus (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Paulus minta tarima kasi sang Tuhan Allah (1:3 - 1:11) 3. Paulus susun rancana baru (1:12 - 2:4) 4. Lupa buang orang pung sala (2:5 - 2:11) 5. Paulus pung hati sonde tanáng di Troas (2:12 - 2:13) 6. Kristus yang bekin kotong manáng (2:14 - 2:17) 7. Tuhan pung orang yang kasi jalan Janji Baru (3:1 - 3:18) 8. Barang mahal yang tasimpan dalam pareu tana (4:1 - 4:15) 9. Kotong parcaya tarús sang Tuhan (4:16 - 5:10) 10. Kotong bisa babae deng Tuhan, tagal Kristus (5:11 - 5:21) 11. Tuhan bekin yang bae kasi sang kotong (6:1 - 6:13) 12. Jang ba'ika diri deng orang yang sonde parcaya sang Tuhan (6:14 - 7:1) 13. Hal yang bekin sanáng Paulus pung hati (7:2 - 7:16) 14. Dong kasi sumbangan deng hati barisi (8:1 - 8:15) 15. So'al Titus, deng orang laen yang mau antar bawa bantuan (8:16 - 8:24) 16. Doi bantuan kasi orang Kristen di Yerusalem (9:1 - 9:15) 17. Paulus ada bela so'al dia pung karjá kasi sang Kristus (10:1 - 10:18) 18. Kristus pung utusan yang batúl, deng utusan yang sonde batúl dong (11:1 - 11:15) 19. Kristus pung utusan yang batúl, pikol sangsara macam-macam waktu dong kasi tau orang so'al Tuhan Yesus (11:16 - 11:33) 20. Paulus lia satu hal, tingka ke dia ada mimpi (12:1 - 12:10) 21. Paulus pikiran so'al orang parcaya di Korintus (12:11 - 12:21) 22. Jaga bae-bae bosong pung idop (13:1 - 13:10) 23. Paulus tutu dia pung surat (13:11 - 13:13) Paulus pung surat kadua kasi orang parcaya di kota Korintus 2 Korintus Salam 11Ini surat dari beta, Paulus. Tuhan Allah su utus sang beta pi di mana-mana ko kasi tau orang dong so'al Yesus Kristus, yang Tuhan su tunju memang dari dolu. Kotong pung adi Timotius ada di sini ju. Dia ada titip salam. Beta tulis ini surat kasi samua orang parcaya yang biasa bakumpul di kota Korintus deng di propinsi Akaya.a 2Beta sambayang sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, andia kotong pung Bos. Beta minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Paulus minta tarima kasi sang Tuhan Allah 3Botong suka ko samua orang angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah pung nama. Te Dia tu, kotong pung Bos Yesus Kristus pung Bapa. Samua rasa kasian ba'akar dari Dia, deng Dia yang suka kasi kuat kotong pung hati. 4Dia yang kasi hibur sang kotong kalo kotong dapa susa. Andia ko kotong ju bisa kasi hibur orang laen yang dapa susa. Te kotong bisa kasi kuat dong pung hati, sama ke Tuhan ju su kasi kuat kotong pung hati. 5Kristus su dapa susa bam-banya kasi sang kotong. Jadi, tagal Kristus su rasa susa bagitu macam, andia ko Dia pung Bapa kasi kuat kotong pung hati bam-banya, kalo kotong ada dapa susa. 6Kalo botong di sini dapa susa, Tuhan Allah kasi kuat botong pung hati. Deng kalo botong dapa susa, ais batahan deng hati bésar, na, bosong ju musti mangarti, bilang, Tuhan ju pake jalan bagitu ko kasi kuat bosong pung hati, deng kasi lapás sang bosong dari yang jahat. Te kalo bosong dapa susa sama ke botong, Tuhan kasi kuat bosong pung hati, ko bosong ju bisa batahan deng hati bésar. 7Andia ko botong yakin, bilang, bosong bisa batahan kuat deng sonde tagoyang. Te botong tau, bilang, kalo bosong dapa susa sama ke botong, Tuhan ju kasi kuat bosong pung hati, deng Dia ju kasi kuat botong pung hati. 8Sodara dong! Botong pung mau ko bosong mangarti batúl so'al itu susa yang botong parná dapa di propinsi Asia. Botong rasa barát, lebe dari yang botong bisa pikol. Sampe-sampe botong mau ilang samangat, tagal botong pikir, kata, botong su mau mati sa.b 9Botong sandiri rasa barát, sama ke satu orang baru dengar hakim putus hukuman mati kasi sang dia. Ma itu samua jadi, ko biar botong parcaya sang Tuhan Allah, deng sonde parcaya sang botong pung diri. Te Tuhan tu, yang ada pung kuasa ko kasi idop kambali orang mati. 10Dia yang su kasi lapás sang botong dari yang jahat, waktu botong amper mati. Nanti Dia ju mau kasi lapás sang botong dari yang jahat. Botong tatáp baharap, bilang, Dia nanti kasi lapás sang botong dari hal jahat tarús-tarús. 11Kalo bosong sambayang tarús kasi sang botong, itu ju tolong sang botong, te Tuhan Allah mau bekin banya hal bae kasi botong. Dia mau bekin bagitu, tagal banya orang ada sambayang kasi sang botong. Ais, waktu banya orang inga sang botong, nanti dong ju minta tarima kasi bam-banya sang Dia. Paulus susun rancana baru 12Botong bisa omong bésar, tagal botong tau di botong pung dalam hati, bilang, apa yang botong bekin di ini dunya, iko Tuhan pung mau kasi botong. Botong sonde ondor dari itu tugas, ko biar samua orang bisa lia botong ada karjá deng hati barisi. Botong ju kasi jalan botong pung karjá, pake pintar* yang turun dari Tuhan Allah, bukan pake pintar yang ba'akar di ini dunya. Te Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang botong. Andia ko botong bisa karjá lebe karás lai waktu botong ada sama-sama deng bosong. 13Beta cuma tulis kasi bosong so'al hal-hal yang bosong bisa baca deng mangarti. Sakarang bosong su mangarti beta pung maksud saparu. Ma beta baharap, nanti bosong bisa mangarti lebe langkáp lai. 14Sakarang, bosong baru mangarti sadiki sa so'al botong. Ma nanti, kalo kotong pung Bos Yesus Kristus su datang kambali, na, beta yakin bosong su mangarti banya. Deng bagitu, bosong bisa omong bésar so'al botong, sama ke botong ju omong bésar so'al bosong. 15Dolu, beta parná putus ko mau pi lia ulang lai sang bosong, ko biar bosong bisa dapa berkat dua kali. 16Jadi, dolu beta ada pikir, kalo beta jadi pi di propinsi Makedonia, na, beta bisa singga lia sang bosong. Ais, kalo beta pulang dari Makedonia, beta bisa singga di bosong ulang lai. Deng bagitu, bosong bisa tolong bantu beta, ko beta bisa jalan tarús pi propinsi Yudea.c 17Ma karmana lai? Tiap kali beta kasi tau, bilang, beta kapingin datang lia sang bosong, mangkali bosong kira, beta tunda-tunda tarús, ko? Ko, bosong kira beta cuma putus hal iko beta pung mau sandiri sa, sama ke orang laen di ini dunya, ko? Ko, bosong kira beta orang yang muka-balakang, yang suka bilang, “Hoo.” Padahal dalam beta pung hati, beta ada pikir, bilang, “Sonde mungkin!” Mangkali bosong ada pikir beta ni, model bagitu, to? 18Kotong bisa parcaya sang Tuhan Allah, te kalo Dia omong satu hal, na, pasti Dia bekin iko. Andia ko botong ju bagitu. Kalo botong omong, bilang, “Hoo,” na, botong sonde pikir, bilang, “Sonde.” 19Beta, Silas, deng Timotius su ajar sang bosong so'al Yesus Kristus, Tuhan Allah pung Ana. Dia bukan orang muka-balakang yang omong “hoo”, ma maksud “sonde”. Dia ju sonde tagoyang, te kalo Dia omong “hoo”, Dia pung maksud batúl-batúl “hoo”.d 20Samua hal yang Tuhan Allah su janji tu, Dia nanti bekin jadi. Andia ko, kalo Yesus janji satu hal, bilang, “hoo,” kotong bisa manyao, bilang, “Batúl. Andia tu! Amin!” Tagal, botong su tau memang apa yang Yesus mau bekin. Botong kasi tau ini hal ko kasi tunju Tuhan Allah pung hebat. 21Tuhan tu, yang su pili ame sang bosong deng botong. Dia yang angka sang kotong ko jadi Dia pung orang. Dia ju yang bekin kotong batahan tarús. 22Dia yang kasi Dia pung Roh ko ator sang kotong, deng kasi tunju Dia pung rancana kasi kotong. Itu sama ke satu orang taro dia pung cap di satu barang ko kasi tau, bilang, itu dia pung harta milik. 23Beta ada minta ko Tuhan sandiri yang jadi saksi di beta pung omong ni. Te Dia tau beta pung dalam hati. Dia tau kanapa beta balóm jadi pi di kota Korintus. Beta sonde mau bekin bosong jadi malu, andia ko beta balóm pi di sana. 24Botong sonde angka-angka diri jadi bos ko suru-suru sang bosong, bilang, bosong musti parcaya sang sapa. Ma botong ada karjá sama-sama deng bosong, ko biar bosong pung hati bisa babunga. Te bosong bisa batahan kuat, tagal bosong parcaya sang Tuhan Allah. 21Jadi beta sandiri yang su putus, bilang, beta balóm mau pi lia sang bosong, ko biar samua orang sonde usa hati barát. 2Te, kalo beta bekin bosong hati barát, na, sapa lai yang nanti bekin beta pung hati sanáng? Cuma bosong sa. Ma, kalo beta datang sakarang, beta bekin bosong hati susa. 3Andia ko beta tulis surat baru-baru tu, bilang, beta balóm jadi pi di bosong. Beta masi tunggu tahan, ko biar bosong urus abis bosong pung parkara dolo. Ais, kalo nanti beta jadi datang, na, beta sonde usa rasa barát tagal bosong pung parkara dong. Te yang batúl, bosong tu, yang bekin beta pung hati sanáng. Beta kanál sang bosong samua. Jadi beta yakin, kalo beta pung hati sanáng, na, bosong pung hati ju sanáng bagitu. 4Waktu beta tulis itu surat kasi bosong baru-baru tu, beta rasa susa deng hati barát. Beta ju manangis bam-banya. Ma beta tulis bagitu, ko biar bosong bisa mangarti beta pung sayang sang bosong. Te beta sonde tulis itu hal ko bekin bosong rasa susa. Lupa buang orang pung sala (1 Korintus 5:1-13) 5Di bosong pung jama'at situ, ada satu orang yang bekin banya orang pung hati susa. Beta ju iko susa tagal itu orang pung bekin. Padahal, dia pung bekin-bekin tu, memang sonde talalu kaná di beta, ma itu lebe banya kaná di bosong saparu. 6Beta sonde usa omong banya lai. Te banya dari bosong su togor sang dia, ais dia su barenti. 7Jadi sakarang, bosong musti lupa buang dia pung sala, ais bosong musti omong bae-bae deng dia. Te jang sampe dia ilang samangat. 8Andia ko beta minta ko bosong bakumpul sama-sama, ko kasi yakin sang dia, bilang, bosong ada sayang sang dia. 9Beta tulis beta pung surat baru-baru tu, ko mau uji sang bosong. Te beta mau tau, kalo bosong ada bekin yang batúl, deng bekin iko samua yang beta parenta sang bosong. 10Kalo bosong sonde simpan hati lai, deng lupa buang orang pung sala, na, beta ju iko apa yang bosong su putus. Ais beta ju lupa buang itu orang pung sala. Beta bekin bagitu di Kristus pung muka, ko jadi conto yang bae kasi bosong. 11Te beta sonde suka setan dong pung bos hiki ame sang kotong, ko, kasi kala sang kotong. Kotong musti mangarti dia pung rancana kotor dong. Jadi, jang bodo-bodo, é! Paulus pung hati sonde tanáng di Troas 12Dolu, waktu beta pi di kota Troas, ko ajar orang so'al Kristus pung Kabar Bae tu, Tuhan buka jalan kasi beta di sana. 13Ma beta pung hati sonde tanáng, tagal beta sonde katumu beta pung sodara Titus di sana. Ais beta minta diri sang orang parcaya di Troas dong, ju barangkat pi di propinsi Makedonia.a Kristus yang bekin kotong manáng 14Ma biar beta ada di mana sa, beta minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan Allah. Te Kristus su baparáng lawan hal jahat dong, ais Dia su manáng, deng kotong ju ta'ika deng Dia. Andia ko Tuhan Allah kasi tunju tarús, bilang, kotong ni, Dia pung orang. Jadi, waktu kotong kasi tau orang so'al Kristus, itu sama ke satu bau wangi yang samua orang dapa ciom ame. 15-16Dolu, waktu orang Yahudi bekin korban bakar, dia pung bau asap nae pi Tuhan ko bekin sanáng Dia pung hati. Kotong ju sama ke satu bau wangi yang kasi inga sang Tuhan so'al Kristus. Ma kasi orang saparu, kotong sama ke satu bau busuk. Te kalo orang yang idop jao dari Tuhan ada lia kotong pung idop, itu bekin dong pikir-pikir, bilang, dong nanti mati, deng dong tapisa buang dari Tuhan. Ma kasi orang saparu lai, kotong sama ke satu bau wangi. Te kalo orang yang dapa idop batúl, ada lia kotong pung idop, itu bekin dong inga karmana Kristus su kasi salamat sang dong, deng kasi dong idop yang sonde tau putus-putus. Manusia sapa yang mampu bekin ini hal dong samua? Sonde ada, to? 17Inga, te botong ni, sonde sama ke orang laen yang cuma ajar Tuhan pung Kata-kata ko biar dong cari ontong, sama ke dong ada badagang pake Tuhan pung Kata-kata. Sonde! Kalo botong ada omong, samua orang bisa lia taráng-taráng, bilang, botong ada ajar deng hati barisi. Botong pung omong tu, ba'akar dari Tuhan Allah. Deng botong pung idop ada ta'ika deng Kristus. Tuhan pung orang yang kasi jalan Janji Baru 31Jang kira, bilang, botong ada mulai bamulu bésar, ko angka-angka botong pung diri. Sonde! Kira-kira botong sama ke orang laen yang parlú bawa surat rekomendasi kasi bosong, baru bisa kasi jalan botong pung karjá, ko? Ko, botong parlú minta surat rekomendasi dari bosong ko bawa pi di orang laen? Sonde, to? 2Te botong pung surat rekomendasi su ada. Itu surat tu, andia bosong sandiri. Te botong kanál banya hal so'al bosong pung idop. Itu hal dong su tasimpan di botong pung hati. Samua orang bisa baca bosong pung idop; dari situ dong kanál botong pung hasil karjá. 3Te su jalás, bilang, bosong sama ke satu surat yang Kristus su tulis. Ais Dia titip di botong. Kristus sonde pake tinta ko tulis itu surat, ma Dia pake Tuhan yang Idop pung Roh Barisi. Kristus ju sonde ukir Dia pung Kata-kata di batu plat, macam ke yang Tuhan su bekin kasi sang Musa. Ma Dia tulis di kotong pung hati yang idop.a 4Botong yakin, bilang, botong bisa parcaya ini hal dong samua memang batúl, tagal Kristus yang su kasi tunju bagitu. 5Kalo cuma dari botong pung diri sandiri sa, na, botong sonde ada pung kuasa ko bisa bekin apa-apa. Te kuasa deng hak yang ada di botong ni, ba'akar di Tuhan Allah. 6Tuhan tu, yang su angka sang botong jadi Dia pung orang karjá yang kasi tau orang so'al Dia pung Janji Baru. Ma Dia pung Janji Baru tu, bukan so'al orang cuma bekin iko atoran macam-macam, ma so'al orang ta'ika deng Tuhan pung Roh Barisi. Kalo orang cuma bekin iko atoran buta-buta sa, itu sama ke dong su mati di dong pung hati, deng sonde dapa idop yang batúl, yang sonde tau putus-putus. Ma kalo orang idop ta'ika deng Tuhan pung Roh, dia dapa itu idop yang batúl.b 7Dolu, waktu Tuhan ukir Dia pung Atoran di batu plat dong, itu memang hebat. Ma biar orang bekin iko itu Atoran dong samua, dong nanti masi tapisa buang dari Tuhan Allah. Ais, waktu Musa su tarima ame itu Atoran dong, dia pung muka bacaya talalu hebat. Andia ko orang Isra'el dong sonde bisa lia dia pung muka. Ma lama-lama ju, itu cahaya ilang.c 8Jadi, kalo yang tatulis di batu bisa jadi hebat bagitu, na, karmana deng apa yang Tuhan pung Roh su taro dalam kotong pung hati tu? Pasti lebe hebat lai, to? 9Naa, itu Atoran kasi tunju, bilang, kotong musti dapa hukuman mati ko tapisa buang dari Tuhan. Biar bagitu, ma itu Atoran masi tatáp hebat ju. Ma Tuhan pung Roh lebe hebat lai, te Dia kasi tunju jalan ko kotong bisa babae kambali deng Tuhan Allah. 10Jadi, itu Atoran yang dolu orang anggap hebat, sakarang su sonde bagitu hebat lai, te sakarang su ada yang lebe hebat. 11Naa, itu Atoran dong pung hebat tu, sama ke ba'i Musa pung muka, yang bacaya dolu, ais baru dia pung cahaya ilang. Musa deng itu Atoran masi hebat, ma yang lebe hebat lai, andia yang pung hebat batahan tarús sonde putus-putus. 12Botong samua yakin, bilang, Tuhan pung Janji Baru tu mau batahan tarús, sonde putus-putus. Andia ko botong ba'omong taráng-taráng, sonde pake pele-pele. 13Botong sonde usa bekin sama ke ba'i Musa. Te dia musti tutu dia pung muka pake kaen, ko biar orang Isra'el dong sonde bisa lia kalo itu cahaya su ilang.d 14Ma Tuhan Allah bekin orang Isra'el dong otak tumpul. Te sampe sakarang ju, kalo dong ada baca di Tuhan pung Tulisan Barisi so'al Dia pung Janji Lama tu, itu sama ke ada satu kaen yang tutu ame dong pung kapala, ko dong sonde mau dengar, deng sonde mau mangarti. Sonde ada orang laen lai yang bisa buka dong pung hati ko dong bisa mangarti. Cuma Kristus sandiri sa. 15Sampe sakarang ju, kalo orang Yahudi dong baca ba'i Musa pung tulisan, dong dengar, ma dong sonde mangarti batúl. Itu, tagal dong sonde dengar pake dong pung hati, sama ke ada yang tutu ame dong pung hati. 16Ma kalo ada orang yang mulai parcaya sang kotong pung Bos Yesus Kristus, na, Kristus buka itu orang pung hati ko biar dong bisa mangarti batúl-batúl. Itu sama ke ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Dia su buka itu kaen yang ada tutu dia pung muka.”e 17Naa, dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, waktu ba'i Musa omong, bilang, “Bos”, dia pung maksud Tuhan Allah pung Roh. Kalo kotong dapa itu Roh, na, Dia bekin kotong jadi bebas. 18Deng bagitu, Dia bekin kotong tamba hari tamba hebat, sama ke Dia. Kotong pung muka sonde usa kaná tutu. Deng kotong bapikir tarús so'al kotong pung Bos pung hebat, te Dia pung Roh ada tolong sang kotong bagitu. Barang mahal yang tasimpan dalam pareu tana 41Tuhan Allah su kasi tunju rasa kasian sang botong. Andia ko Dia su utus sang botong ko kasi tau orang so'al Dia pung Janji Baru. Andia ko botong batahan tarús, deng sonde ilang samangat. 2Jadi, dari dolu botong su putus bagini: botong su kasi tau taráng-taráng, bilang, botong sonde mau bekin hal-hal jahat, sama ke orang laen dong. Dong suka bekin sambunyi-sambunyi, ko biar orang sonde bisa lia. Deng dong ju sonde tau malu. Ma botong sonde mau putar-balek deng orang. Botong ju sonde omong kosong so'al Tuhan Allah pung Kata-kata, ma botong ajar taráng-taráng apa yang batúl. Deng bagitu, samua orang bisa pareksa sandiri botong pung omong di Tuhan pung muka, ais nilei sandiri botong ni, manusia macam apa. 3Kalo orang sonde mau mangarti Tuhan pung Kabar Bae yang botong ajar tu, dong nanti ancor, te dong nanti tapisa buang dari Tuhan. 4Setan dong pung bos tu, sama ke satu tuhan yang orang dong ada sémba sakarang. Dia bekin orang saparu dong pung otak jadi tumpul, sama ke dong su jadi buta di dong pung hati. Dong tu, orang yang sonde parcaya sang kotong pung Tuhan Allah yang batúl. Tagal dong buta bagitu, itu sama ke dong sonde bisa lia Tuhan Allah pung taráng. Andia ko dong sonde bisa mangarti Kabar Bae so'al Kristus. Dong ju sonde mangarti Kristus pung hebat. Te Kristus tu, satu model deng Tuhan Allah. 5Botong sonde omong banya, so'al botong pung diri. Ma botong omong banya, so'al Yesus Kristus, kotong pung Bos. Yang botong omong so'al botong pung diri cuma ini sa: andia, botong bekin diri sama ke orang suru-suru ko layani sang bosong, tagal botong jadi Yesus pung orang. 6Dolu-dolu, Tuhan Allah yang parná omong, bilang, “Musti ada taráng yang bacaya di tampa galáp.” Ais, Dia bekin Dia pung taráng ko basinar dalam kotong pung hati. Te Dia suka kasi Dia pung taráng sang kotong. Itu, dia pung arti, bilang, waktu kotong ada pikir so'al Kristus, kotong ju ada inga Tuhan Allah pung hebat.a 7Biar kotong ni, cuma manusia biasa sa, ma Tuhan su taro ini barang mahal dalam kotong pung hati. Itu sama ke satu orang su simpan dia pung barang mahal dalam pareu tana. Barang mahal ni, andia, Tuhan pung taráng. Su jalás, bilang, kuasa yang hebat, yang ada di kotong, sonde ba'akar di kotong, ma ba'akar di Tuhan Allah. 8Jadi, biar orang tendes bekin susa sang kotong di mana-mana, ma kotong batahan tarús sa. Biar kotong sonde mangarti samua, ma kotong ju sonde ilang samangat. 9Biar orang bekin susa bam-banya sang kotong, ma Tuhan Allah sonde kasi tenga sang kotong sandiri-sandiri. Biar orang hantam sang kotong, ma dong sonde bisa kasi ancor buang sang kotong. 10Tagal botong su kaná siksa macam-macam, botong pi di mana, na, botong bisa kasi inga sang orang, bilang, Yesus ju kaná siksa bam-banya waktu Dia mati. Te, biar orang hantam macam-macam sang botong, ma botong idop tarús. Itu ju kasi inga, bilang, Yesus ada idop tarús dalam botong pung diri. 11Batúl! Su banya kali, botong yang idop ni, amper mati, tagal botong jadi Yesus pung orang. Deng bagitu, samua orang bisa tau, bilang, Yesus ada kasi botong idop yang batúl, biar botong nanti mati. 12Jadi, biar dia pung ahir tu, botong mati, ma botong sonde taku ba'omong so'al Kristus. Te botong sadia mati bagitu, ko biar bosong bisa dapa idop yang batúl. 13Dalam Tuhan pung Tulisan Barisi ada yang tulis, bilang, “Tagal beta parcaya sang Tuhan, andia ko beta omong.” Botong pung pikiran, ju sama. Tagal botong parcaya sang Tuhan, andia ko botong musti omong kasi tau orang so'al Dia.b 14Botong tau, bilang, Tuhan Allah yang kasi idop kambali sang kotong pung Bos Yesus Kristus dari Dia pung mati. Dia ju yang nanti kasi idop kambali sang kotong, tagal kotong ta'ika deng Yesus. Nanti Tuhan kasi badiri sang kotong samua di Dia pung muka, ko Dia tarima ame sang kotong. 15Tuhan bekin ini hal dong samua ko tolong sang bosong. Dia ju mau kasi tunju Dia pung hati bae sang orang dong, deng tamba hari tamba banya. Nanti dong ju minta tarima kasi bam-banya sang Dia. Ais, dong ju mangaku Dia pung hebat. Kotong parcaya tarús sang Tuhan 16Andia ko kotong batahan tarús, deng sonde ilang samangat. Biar kotong pung badan dong jadi rusak, ma Tuhan Allah bekin kotong pung hati batamba kuat tiap hari. 17Te iko kotong pung pikir, sakarang kotong ada kaná susa macam-macam. Ma kotong musti inga, bilang, nanti Tuhan mau angka tinggi-tinggi sang kotong. Andia ko kotong anggap apa yang jadi sakarang tu, sonde ada pung arti apa-apa! 18Jadi, kotong musti lia hal-hal yang sonde kantara dong. Jang cuma lia yang kantara sa. Te hal-hal yang ada kantara ni, sonde batahan lama. Ma hal-hal yang sonde kantara tu, dong yang nanti batahan tarús deng sonde tau putus-putus. 51Te kotong tau, kotong pung badan yang sakarang, kotong pake tahan di ini dunya, sama ke satu tenda yang kotong ada kasi badiri tahan. Biar kotong pung badan nanti ancor buang, ma kotong sonde usa pikiran, tagal Tuhan Allah su sadia satu tampa yang bagus kasi kotong di sorga. Manusia sonde bekin itu tampa. Ma Tuhan yang bekin, ais itu tampa batahan tarús. 2Te kotong su cape deng kotong pung badan sakarang di ini dunya. Deng kotong rindu mau dapa badan baru yang kotong nanti pake di sorga. 3Ais nanti kalo kotong su sampe di sana, itu sama ke kotong sonde talanjang, ma pake pakean baru.* Te kotong bukan cuma jadi roh sa, ma kotong dapa badan baru di sana. 4Kotong pung badan yang rusak sakarang, bekin kotong hela napas panjang, tagal rasa barát. Biar bagitu, ma kotong sonde mau mati ais sonde ada pung badan apa-apa lai. Sonde! Kotong mau dapa kotong pung badan baru, ko biar kasi tenga badan lama dong, ganti deng idop baru yang batúl. 5Tuhan Allah tu, yang bekin kotong siap tarima ame itu idop baru. Dia ju kasi kotong Dia pung Roh, ko jadi satu jaminan dari Dia pung Janji tu. 6Tagal itu, kotong yakin tarús. Kotong mangarti, bilang, salama kotong masi ada dalam kotong pung badan sakarang, kotong ju masi jao dari Tuhan. 7Andia ko kotong idop lewat parcaya sang Tuhan. Kotong sonde idop lewat apa yang kotong bisa dapa lia di ini dunya sa. 8Ma kotong ju yakin, bilang, andekata kotong mati kasi tenga kotong pung badan sakarang ko pi idop sama-sama deng Tuhan Allah di sorga, na, pasti kotong lebe sanáng lai. 9Biar kotong idop tarús di ini dunya, ko, kotong mati di sini ko idop di sana, ma yang pantíng tu, andia, kotong bekin sanáng Tuhan pung hati. Te itu, kotong pung mau. 10Jang lupa. Lama-lama samua orang musti mangada sang Kristus. Dia tu, Tukang Putus Parkara yang nilei samua orang pung idop di ini dunya. Ais, nanti Kristus balas yang pantas iko orang pung bekin-bekin. Te Kristus tau, kalo itu orang bekin yang bae, ko, bekin yang tar bae.a Kotong bisa babae deng Tuhan, tagal Kristus 11Tagal botong inga nanti Kristus pareksa botong pung idop, andia ko botong taku deng hormat sang Dia. Deng botong ada karjá banting tulang ko buju-buju orang ko dong parcaya sang Kristus. Tuhan Allah su tau botong pung hati barisi. Beta mau ko bosong ju tau botong pung hati barisi. 12Botong sonde angka-angka diri di bosong pung muka. Sonde! Ma botong ada kasi alasan sang bosong, ko biar bosong bisa omong bésar so'al botong, deng sonde usa malu-malu. Deng bagitu, bosong bisa manyao sang itu orang dong yang bamulu bésar. Te dong ada bamulu bésar so'al dong pung hasil karjá yang orang bisa dapa lia, padahal dong pung hati sonde barisi. 13Kalo bosong anggap botong gila, na, botong omong bagitu su, ko kasi jalan Tuhan pung karjá. Biar bosong sonde mangarti, ma Tuhan mangarti. Kalo botong ada omong pake pikiran lurus, na, botong omong bagitu ko tolong sang bosong. 14Kristus sayang mati sang kotong. Itu yang kasi samangat sang botong ko kasi jalan botong pung tugas. Te botong parcaya, bilang, satu Orang, andia Kristus, mati ko ganti sang samua orang. Dia pung arti, bilang, itu sama ke kotong samua su mati ko kasi tenga idop yang lama, deng sonde ada pung hak apa-apa lai di ini dunya. 15Kristus mati kasi sang samua orang, ko biar samua orang yang idop di ini dunya, sonde idop iko dong pung mau-mau sandiri lai. Ma sakarang dong musti idop iko Kristus pung mau, tagal Dia yang su mati ganti sang dong, ais Dia idop kambali. 16Jadi, mulai sakarang, kotong jang nilei orang pake manusia biasa pung ukuran. Biar dolu kotong sandiri nilei sang Kristus, pake manusia biasa pung pikiran. Ma sakarang botong sonde nilei sang Dia bagitu lai. 17Andia ko, orang yang ta'ika deng Kristus su jadi manusia baru, yang ada pung idop baru. Dia sonde sama ke dolu lai, te dia pung idop lama su ilang buang. Su sonde ada lai! Te sakarang, yang baru su ada. 18Samua ni, Tuhan Allah yang bekin. Dia yang bekin dame ko kotong babae kambali deng Dia, tagal Kristus su hapus buang kotong pung sala. Ais Dia ju kasi tugas sang kotong, ko kotong ju kasi tunju jalan ko biar orang laen ju bisa badame kambali deng Tuhan Allah. 19Inga, te waktu Kristus masi ada di ini dunya, Tuhan Allah ada pake sang Dia ko bawa orang pi badame kambali deng Tuhan. Jadi, Dia sonde itong dong pung sala lai, ais dong sonde pikol sala pung hukuman lai. Ju Dia kasi tugas sang kotong ko pi kasi tau orang, bilang, dong bisa babae kambali deng Dia. 20Te kotong jadi Kristus pung duta. Jadi, Tuhan Allah pake kotong ko bawa datang orang, ko biar dong badame kambali deng Dia. Tagal botong jadi Kristus pung duta, andia ko botong ju minta sang bosong, bilang, “Tuhan ada rindu ko bosong babae kambali deng Dia.” 21Kristus sandiri sonde parná bekin sala. Ma Tuhan Allah su bekin Dia pikol kotong pung sala. Tuhan bekin bagitu kasi sang kotong, tagal Kristus pung mati buka jalan ko kotong bisa idop deng hati lurus, sama ke Tuhan ju hati lurus. Tuhan bekin yang bae kasi sang kotong 61Tagal botong ada karjá sama-sama deng Tuhan, botong mau nasiat sang bosong bagini: Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae bam-banya sang bosong. Jadi, bosong jang tarima ame Dia pung hati bae deng sia-sia sa. 2Te di Dia pung Tulisan Barisi, ada tulis, bilang, “Pas dia pung waktu, Beta dengar sang lu. Beta ju tolong sang lu waktu Beta kasi salamat orang.” Naa, dengar bae-bae, é! Sakarang ni, dia pung waktu yang bae. Te sakarang ni, Tuhan pung hari ko kasi salamat orang.a 3Andia ko botong mau jaga diri bae-bae ko idop lurus sa. Te botong sonde mau jadi halangan kasi orang yang mau datang di Tuhan pung jalan idop. Deng botong ju mau omong lurus, ko biar orang jang omong bekin busuk Tuhan pung nama bae di ini dunya. 4Deng samua-samua yang botong bekin, botong usaha ko kasi tunju, bilang, botong ni, Tuhan Allah pung orang karjá yang bae. Jadi, biar botong dapa susa, kaná sangsara, ko ada idop di tenga kaco-balo, na, botong batahan tarús sa. 5Botong ju batahan tarús waktu kaná papoko, waktu dong lempar buang sang botong pi dalam bui, waktu orang bekin huru-hara, waktu karjá banting tulang, waktu sonde dapa tidor, deng waktu rasa lapar.b 6Botong ju batahan deng hati barisi. Botong tau banya, so'al Tuhan Allah. Botong batahan deng sabar. Botong bekin yang bae kasi orang. Botong kasi biar ko Tuhan pung Roh ator sang botong. Botong ju sayang batúl-batúl sang orang deng sonde muka-balakang. 7Waktu botong omong, botong omong yang batúl, deng sonde tau omong kosong. Botong ju tarima ame kuasa dari Tuhan ko bekin yang bae. Itu sama ke botong jadi tantara, yang ada pegang sanjata langkáp dari Tuhan, ko botong baparáng lawan musu, deng sonde kala. 8Botong ju batahan, biar lai orang kasi tunju hormat sang botong, ko, dong omong bekin busuk botong pung nama; biar lai dong omong kasi jato sang botong, ko, dong jaga botong pung nama bae; biar lai orang omong kosong, bilang, botong ada tipu ame orang, ko, dong omong, bilang, botong ada omong yang batúl. 9Ada yang sonde kanál sang botong. Ma ada banya yang kanál botong pung nama. Botong su amper mati banya kali, ma botong masi tatáp idop ju. Dong hukum barát sang botong banya kali, ma botong sonde tau mati-mati ju. 10Biar botong ada rasa barát, ma botong ju hati babunga tarús. Biar botong sonde ada doi, ma botong ada bekin banya orang dong kaya dalam dong pung hati. Itu sama ke botong sonde ada pung apa-apa, ma botong ju dapa samua-samua. 11Botong omong taráng-taráng sang bosong di kota Korintus. Botong ju sayang batúl sang bosong. 12Botong su kasi tunju botong pung sayang sang bosong deng sonde tahan-tahan. Ma bosong ada tahan-tahan bosong pung sayang sang botong. 13Jadi, beta mau nasiat sang bosong sama ke bosong jadi beta pung ana dong. Lebe bae, bosong sayang sang botong deng sonde tahan-tahan. Jang ba'ika diri deng orang yang sonde parcaya sang Tuhan 14Jang ba'ika diri deng orang yang sonde parcaya sang Kristus. Te bosong sonde sama. Orang parcaya yang idop lurus sonde bacocok deng orang yang malawan sang Tuhan, ais sonde pantas kalo dong coba usaha ko karjá sama-sama. Orang hati bae deng orang tar bae sonde pantas jadi tamán satu kaki. Itu sama ke taráng sonde bisa bacampor deng galáp. 15Kristus sonde bisa basakongkol deng setan dong pung bos, to?* Bagitu ju, orang yang sonde parcaya sang Tuhan Allah sonde ada bagian sama-sama deng orang yang parcaya sang Dia. 16Bosong pikir karmana, é? Kira-kira bosong kira, kata, bosong bisa maso Tuhan Allah pung ruma sambayang ko sémba sang Dia dolo, baru maso lai di ruma sosonggo ko sambayang sang barang songgo dong, ko? Sonde pantas, to! Te Tuhan tu, Allah yang idop. Dia ju jadi kotong pung Bos. Ais, kotong su jadi sama ke Dia pung ruma sambayang, tagal Dia ada tenga di kotong pung hati. Te Tuhan su tulis dalam Dia pung Tulisan Barisi, bilang, “Beta pung ruma ada di Beta pung orang pung teng-tenga. Beta ju maso-kaluar di dong pung teng-tenga. Beta mau jadi dong pung Tuhan Allah. Dong ju jadi Beta pung orang.”c 17Andia ko Tuhan ju tulis bagini, bilang, “Bosong musti kaluar dari dong pung teng-tenga, deng tapisa dari dong, ko bosong jang jadi sama ke dong. Bosong pung hati musti barisi. Ais, bosong musti jao-jao dari samua yang bekin bosong pung hati kamomos, Deng bagitu, Beta tarima bae sang bosong.d 18Beta mau jadi bosong pung Bapa; bosong ju jadi Beta pung ana dong. Itu tu, yang kotong pung Bos ada bilang. Dia yang Paling Kuasa.”e 71Sodara sayang dong! Tagal Tuhan su janji ini hal dong samua kasi kotong, andia ko kotong musti bekin barisi kotong pung hati deng kotong pung idop. Jang kasi biar kamomos sadiki ju, tenga di kotong pung diri. Te kotong mau jadi barisi 100 parsén kasi sang Tuhan, ko kasi tunju, bilang, kotong taku deng hormat sang Dia. Hal yang bekin sanáng Paulus pung hati 2Sodara dong! Kasi salák sang botong. Buka hati ko tarima bae-bae sang botong. Jang tutu bosong pung hati. Te dolu, waktu botong ada di bosong pung teng-tenga, botong sonde parná bekin sala kasi satu orang ju. Botong sonde parná buju orang ko bekin sala. Botong ju sonde parná tipu ame orang ko cari ontong dari dong. 3Beta pung maksud, bukan mau lempar sala sang bosong. Te beta su bilang, botong sayang sang bosong. Ais, biar karmana ju, botong ada ta'ika deng bosong, biar kotong mati ko kotong idop. 4Sakarang beta sonde usa pikiran lai, te beta parcaya sang bosong. Beta ju omong bésar so'al bosong. Bosong ju kasi kuat beta pung hati. Jadi, biar botong kaná susa macam-macam, ma beta pung hati babunga tarús tagal bosong. 5Waktu dolu botong datang di propinsi Makedonia, botong cape mo mati. Te botong dapa susa kiri-kanan. Botong ada bakanjar deng orang luar. Botong ju ada rasa taku dalam botong pung hati.a 6Ma Tuhan Allah tu, yang kasi kuat sang orang yang su ilang samangat, deng yang rasa barát. Ais Dia kasi kuat botong pung hati waktu Dia kirim Titus ko datang di botong. 7Naa, Titus pung datang tu, ada kasi kuat botong pung hati. Te dia kasi laporan, bilang, waktu dia masi di sana, bosong su kasi kuat dia pung hati. Dengar bagitu, itu kasi kuat botong pung hati ju. Dia ju carita, bilang, bosong rindu mau lia sang beta, deng bosong ada manyasal batúl deng parkara yang dolu su jadi di bosong pung teng-tenga. Dia ju carita so'al bosong pung usaha ko tolong sang beta. Andia ko beta pung hati babunga.b 8Naa, beta tau, bilang, beta pung surat dolu yang togor karás sang bosong tu, memang bekin bosong rasa susa. Ma beta sonde manyasal tulis itu surat. (Padahal itu waktu, beta ada manyasal sadiki, waktu beta dapa tau, bilang, beta pung surat tu, ada bekin bosong susa, biar cuma sabantar sa.) 9Ma sakarang, beta pung hati babunga. Beta sonde rasa sanáng tagal itu waktu bosong rasa susa. Sonde! Beta rasa sanáng, tagal itu waktu, beta pung surat ada buju-buju ko bosong bartobat. Ais bosong mangaku bosong pung sala, deng kasi tenga bosong pung hal yang tar bae dong, ko bale iko sang Tuhan pung jalan idop yang lurus. Te Tuhan yang bekin bosong manyasal bagitu. Deng bagitu, bukan botong ni, yang bekin bosong jadi kaco. 10Te kalo kotong rasa manyasal di hati iko Tuhan pung mau tu, kotong barenti bekin hal jahat dong, ais bale iko jalan idop yang lurus. Itu kasi lapás sang kotong dari Tuhan pung hukuman, ais kotong sonde usa idop deng manyasal tarús. Ma kalo kotong cuma manyasal di bibir sa, sama ke orang di ini dunya dong pung biasa, nanti kotong ancor. 11Co bosong pikir! Waktu bosong baca beta pung surat tu, beta tau bosong ada manyasal ju. Itu iko Tuhan pung mau. Te itu bekin bosong karjá banting tulang ko hapus buang hal jahat dari bosong pung idop. Bosong su cape deng bosong pung jahat. Bosong ju taku, jang sampe bosong nanti bekin jahat ulang lai. Bosong rindu mau lia sang beta, deng siap tarús ko bekin yang bae. Bosong ju siap mau kasi hukum orang yang bekin sala. Tagal bosong bekin yang batúl bagitu, andia ko bosong barisi. Deng bagitu, sonde ada yang bisa lempar sala sang bosong. 12Jadi, beta sonde tulis beta pung surat dolu tu, kasi itu orang yang bekin jahat. Beta ju sonde tulis kasi orang yang takaná dia pung jahat. Ma beta tulis itu surat kasi bosong, ko biar beta kasi tunju, bilang, bosong pung omong di Tuhan pung muka tu, sunggu-sunggu. Deng bosong ada sayang batúl sang botong. 13Ini samua ni, kasi kuat beta pung hati. Bosong ju su kasi kuat Titus pung hati, ko biar dia pung hati bisa tanáng. Itu ju bekin sanáng tamba sang botong pung hati. 14Beta parná angka-angka sang bosong di Titus so'al bosong pung bekin bae. Beta ju kasi tau sang dia, bilang, bosong sonde parná bekin beta jadi malu. Te samua hal yang botong parná carita sang bosong tu, batúl. Ais, samua hal yang botong carita di Titus so'al bosong tu, ju batúl. 15Jadi, tiap kali dia inga sang bosong pung bekin, deng bosong pung omong. dia pung sayang sang bosong batamba-tamba. Deng dia ju inga waktu dia pi di sana, ais bosong ada tarima sang dia deng hormat, ma bosong ju pikiran deng beta pung surat. 16Beta pung hati babunga, tagal beta bisa parcaya sang bosong dalam samua hal. Jadi, beta su sonde pikiran deng bosong lai! Dong kasi sumbangan deng hati barisi 81Sodara sayang dong! Botong pung mau ko bosong mangarti Tuhan pung hati bae, yang Dia su kasi tunju sang jama'at di propinsi Makedonia dong. 2Te biar dong dapa susa bam-banya, ma dong pung hati babunga tarús. Andia ko, biar dong sandiri miskin, ma dong masi kasi dong pung doi bam-banya deng hati barisi, ko bantu orang parcaya laen yang dapa susa dong. 3Beta sandiri bisa carita, bilang, dong kasi samua yang dong bisa kasi. Ais dong kasi tamba lebe dari itu lai. Sonde ada yang paksa sang dong bagitu. 4Dong sandiri yang minta deng sunggu-sunggu ko biar botong buka jalan kasi sang dong. Deng bagitu, dong bisa ame bagian ko bantu orang parcaya yang kaná susa di Yerusalem.a 5Botong ada harap dong bekin bagini, ma yang dong bekin tu, lebe dari yang botong ada harap! Partama, dong sarakan dong pung diri sang kotong pung Bos. Ais, dong omong lai, bilang, “Botong ada mau sarakan botong pung diri ko layani sang bosong, tagal itu iko Tuhan pung mau.” 6Dolu, Titus yang mulai kasi jalan karjá ko biar bosong bisa bantu Tuhan pung orang yang dapa susa. Ais, botong ada minta ko dia pi kambali di bosong lai, ko biar bosong bisa bekin langkáp bosong pung tugas bantu orang.b 7Bosong pung karjá kasi sang Tuhan memang talalu bae. Conto ke: bosong pung parcaya, kuat; bosong pung omong, bagus; bosong tau banya so'al Tuhan; bosong pung samangat, tinggi; deng bosong sayang talalu sang botong. Andia ko beta mau ko bosong ju bantu Tuhan pung orang yang ada dapa susa deng kasi doi bam-banya. 8Beta sonde parenta sang bosong ko kasi doi bam-banya, ma beta mau uji sang bosong. Te jama'at di Makedonia dong su mau bantu sang dong. Jadi, deng bagini bosong ju bisa kasi tunju, bosong ada sayang batúl-batúl sang orang susa dong. 9Te bosong su tau, bilang, kotong pung Bos Yesus Kristus, su kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Dolu, Dia sama ke orang kaya. Ma Dia pili ko jadi orang malarat ko tolong sang bosong, ko biar bosong bisa jadi kaya dalam banya hal. 10Taon lalu, bosong su mulai bantu sang dong. Bosong sonde cuma kasi doi sa, ma bosong bantu dari bosong pung hati ju. Jadi, iko beta, bosong musti bekin bagini: 11Dolu bosong su mau bantu Tuhan pung orang yang dapa susa di Yerusalem sana. Jadi, sakarang, sumbang kasi abis apa yang bosong su putus mau bantu. Deng barapa yang bosong mampu kasi, na, kasi su. Ma yang pantíng, kasi deng hati samangat. 12Te kalo kotong kasi deng hati samangat iko barapa yang kotong mampu kasi, na, itu ju bae. Tarsará kotong sa. Te orang jang kasi deng paksa apa yang nanti bekin susa sang dia. 13Beta sonde maksud bekin barát sang bosong, ko biar orang laen jadi ringan. Te beta pung maksud, kotong samua pikol sama-sama dong pung susa. 14Te sakarang bosong ada pung lebe, deng dong ada pung kurang. Lama-lama dong ju bisa balas, kalo bosong nanti ada pung kurang. Deng bagitu, kotong bisa pikol sama-sama. 15Itu sama ke Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Orang yang dapa banya, sonde dapa lebe dari apa yang dong parlú. Deng orang yang dapa sadiki, sonde dapa kurang dari apa yang dong parlú.”c So'al Titus, deng orang laen yang mau antar bawa bantuan 16Beta minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal Dia yang buju-buju sang Titus ko mau tolong sang bosong. 17Memang botong ada minta dia pi lia sang bosong. Padahal, itu ju dia pung mau sandiri. Andia ko dia sandiri yang mau pi tolong sang bosong, bukan tagal beta pung minta. 18Ma dia sonde pi sandiri. Te botong ju su utus botong pung sodara satu ko pi sama-sama deng dia. Samua jama'at di sini kanál sang ini orang, tagal dia su karjá banting tulang ko kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae. 19Jama'at pung pamimpin dong ju pili ame sang dia ko jalan sama-sama deng botong, ko tolong botong dalam botong pung karjá yang bae ni. Botong kasi jalan ini karjá, ko kasi tunju kotong pung Bos pung hebat, deng bekin yang bae kasi sang bosong di sana. 20Botong cari jalan ko bekin yang batúl, ko biar sonde ada orang yang bisa tudu sang botong, bilang, botong sonde karjá batúl waktu antar ini doi kasi pi orang yang parlú dong. 21Te botong ada pikir bae-bae ko bekin yang batúl di Tuhan Allah pung muka, deng di orang pung muka ju.d 22Naa, itu sodara yang botong ada utus pi sama-sama deng Titus dong ko antar itu doi tu, botong su pareksa ame sang dia banya kali. Ais, botong su tau dia mau karjá banting tulang kasi sang bosong. Dia samangat bagitu, tagal dia su tau, bilang, bosong ada bekin yang batúl. 23Beta pung sodara Titus ada karjá deng beta tarús kasi sang bosong. Orang parcaya di tampa laen ju su pili ame dong pung orang, ko dong iko antar ini doi. Dong su bakumpul ko mau pi. Titus ada sama-sama deng dong. Dong samua nanti kasi tunju Kristus pung hebat bagitu. 24Jadi, bosong musti kasi tunju sayang sang orang dong yang antar itu doi. Deng kasi tunju sang dong ju, kanapa botong suka omong bésar so'al bosong. Deng bagitu, orang parcaya dari jama'at di mana-mana tau batúl, bilang, bosong ada sayang sang dong. Doi bantuan kasi orang Kristen di Yerusalem 91Yang batúl, beta sonde usa tulis lai, ko minta bosong bantu Tuhan pung orang parcaya dong. 2Te beta su tau bosong ada pung samangat bantu orang bagitu. Beta ju suka kasi tau sang orang parcaya di Makedonia so'al bosong pung hati bae. Beta su carita, bilang, bosong dari propinsi Akaya su siap dari taon lalu ko mau kirim doi bantuan. Beta ju ada carita so'al bosong pung samangat yang bekin orang laen mau iko bantu sang orang susa dong. 3Ais beta su kirim kotong pung sodara dong, ko kasi tunju, bilang, apa yang botong su carita so'al bosong tu, sonde omong kosong. Beta kasi tau bagitu, ko biar bosong basiap memang. 4Te kalo ada orang Makedonia datang sama-sama deng beta, ais bosong balóm siap, na, kotong samua malu. Jang sampe beta pung parcaya sang bosong, sonde ada pung dasar. 5Andia ko beta pikir, bilang, ada lebe bae kotong pung sodara dong pi lebe dolo di bosong, ko bosong samua bisa ator itu doi bantuan iko bosong pung janji dolu. Bosong musti kasi dari bosong pung hati bae. Jang kasi deng kake'ek. 6Dia pung parinsip bagini: “Orang yang cuma tanam bibit sadiki sa, nanti dapa hasil sadiki ju. Orang yang tanam bibit banya deng sonde tahan-tahan, nanti dapa kambali hasil deng berkat bam-banya ju.” 7Tiap orang musti putus sandiri, dia mau kasi barapa. Jang kasi deng kurang hati. Jang kasi cuma tagal orang paksa. Te Tuhan Allah ada sayang sang orang yang kasi dari hati tabuka. 8Tuhan mampu kasi bosong samua macam berkat. Dia ju mampu kasi lebe-lebe, ko biar bosong sonde kurang satu apa ju. Te kalo bosong ada parlú, na, nanti bosong dapa lebe dari cukup. Deng bagitu, bosong bisa bagi kasi bosong pung lebe ko tolong samua karjá yang bae. 9Ada tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Tuhan Allah suka bagi kasi orang malarat dong, dari Dia pung hati bae. Dia bekin yang batúl tarús, te Dia pung hati lurus tu, batahan tarús.”a 10Tuhan yang kasi bibit, ko orang tani dong tanam. Tuhan yang kasi makanan, ko kotong bisa makan. Tuhan yang sama tu, yang nanti kasi bosong berkat ko biar bosong bisa bekin yang batúl. Itu sama ke bosong jadi orang tani, ais Tuhan kasi bibit sang bosong ko bosong tanam. Deng bosong pung hasil tu, Dia bekin tamba hari, tamba banya.b 11Te Tuhan mau kasi sang bosong lebe dari bosong sandiri pung parlú, ko biar bosong bisa bantu orang laen dong dari bosong pung hati bae. Jadi, kalo bosong su bantu orang laen bagitu, nanti dong minta tarima kasi sang Tuhan. 12Te itu bantuan yang bosong kasi sang Tuhan pung orang di sana tu, pasti tolong sang dong. Deng itu ju bekin bosong minta tarima kasi sang Tuhan. 13Te waktu bosong bantu orang laen dong, itu kasi tunju bukti, bilang, bosong ada parcaya deng sunggu-sunggu. Itu ju bekin orang laen dong angka puji sang Tuhan Allah. Te dong bisa lia, bosong pung parcaya sang Kristus pung Kabar Bae tu, sonde omong kosong. Itu, tagal bosong ada bekin iko bosong pung parcaya. Ais, waktu bosong kasi bantuan dari bosong pung hati bae sang dong deng kasi orang laen ju, na, itu yang bekin dong angka puji sang Tuhan Allah. 14Naa, orang yang tarima ame bantuan dari bosong tu, nanti sambayang kasi sang bosong. Dong ju rindu mau lia sang bosong, tagal Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae bam-banya sang bosong. 15Ma, Tuhan Allah su parsén ame kasi kotong satu Hadia yang talalu bagus. Andia, Yesus! Dia pung harga tu, lebe dari samua! Andia ko kotong samua sama-sama minta sang Tuhan Allah, bilang, “Tarima kasi!” Paulus ada bela so'al dia pung karjá kasi sang Kristus 101Beta, Paulus sandiri, yang tulis di sini. Pasti ada dari bosong yang pikir bagini: kalo beta ada sama-sama deng bosong, na, beta malu omong taráng-taráng. Ma kalo beta jao dari bosong, beta barani omong deng sonde pake pele-pele. Bagitu, to? Padahal, beta minta ko bosong dengar sang beta, tagal Kristus pung hati manis sang bosong, deng Dia suka kasi hati sang bosong. 2Ma ada dari bosong saparu yang sonde mau dengar sang beta. Dong omong, bilang, botong pung bekin-bekin, sama ke orang laen di ini dunya dong pung bekin-bekin ju. Jadi, nanti kalo beta pi di sana, mangkali beta musti omong sonde pake pele-pele kasi sang dong. Andia ko beta kasi tau memang sang bosong samua, ko biar nanti beta datang di sana, na, beta sonde usa omong karás sang dong. 3Biar kotong ju manusia biasa, ma kalo kotong ada bakanjar deng orang laen, kotong jang pasang kaki ko babakalai sama ke orang di ini dunya yang sonde kanál sang Tuhan Allah. 4Te kalo kotong ada babakalai deng orang, jang lupa, te kotong pung sanjata sonde sama deng orang di ini dunya pung. Ais, kalo kotong ada babakalai deng orang kapala batu yang bakanjar deng kotong, na, kotong ju ada Tuhan pung kuasa yang bisa bongkar kasi ancor orang pung alasan. 5Tuhan pung kuasa bisa bongkar samua parinsip yang malawan sang Tuhan, yang bekin orang sonde mau kanál sang Dia. Dia pung kuasa ju bisa kasi tunju jalan, ko ganti kotong pung cara pikir yang lama tu, deng cara pikir yang baru. Deng bagitu, kotong balajar ko pikir iko Kristus pung ajaran.a 6Banya dari bosong su mulai dengar-dengar sang Kristus, deng bekin iko Dia pung mau samua. Ma, ada saparu dari bosong yang masi sonde mau dengar-dengar sang Dia. Jadi, botong su siap ko hukum sang dong yang sonde mau dengar sang Dia. 7Bosong suka lia hal yang kantara dari luar sa. Ma bosong musti lia orang pung hati. Jadi, kalo ada orang yang anggap diri Kristus pung utusan, na, inga bae-bae. Te botong ju Kristus pung utusan, sama ke dia. 8Mangkali bosong pikir, kata, beta ada omong bésar lebe-lebe so'al kuasa yang kotong pung Bos ada kasi sang botong. Bagitu, to? Sonde! Te itu kuasa ada, ko kasi kuat sang bosong, bukan kasi ancor sang bosong. Jadi, beta sonde kasi biar orang bekin malu sang beta tagal dong ada bongkar bekin rusak beta pung karjá. 9Beta sonde ada maksud mau bekin taku sang bosong deng beta pung surat dong. 10Ma itu orang dong ada omong, bilang, “Jang toe deng Paulus. Te biar dia pung surat karás deng hebat, ma kalo dia datang sandiri, dia kamatek, deng dia pung omong sonde ada pung kuasa.” 11Naa, biar ko itu orang yang omong kosong bagitu pikir ini hal: apa yang botong tulis dalam surat dari jao, sonde ada beda deng apa yang botong omong kalo botong datang di bosong pung teng-tenga. 12Itu orang dong ju suka angka-angka diri, bilang, dong tu, Kristus pung utusan yang hebat. Botong sonde barani banding diri ke dong. Tau sandiri, to? Te botong sonde mungkin hebat sama ke dong na! Orang macam bagitu, cuma cari orang yang sama ke dong-dong sa. Ais, dong badukung satu deng satu, tagal dong satu model na! Dong pung bodo lai! 13Padahal, botong sandiri sonde omong bésar kalo sonde ada pung dasar. Botong cuma omong bagitu so'al itu tugas yang Tuhan su kasi sang botong. Apa yang botong su bekin kasi sang bosong tu, cuma iko apa yang Tuhan suru botong bekin sa. Te botong sonde karjá di luar itu. 14Yang batúl, botong sonde omong lebe-lebe waktu botong ada omong bésar so'al bosong. Te botong ni, yang datang carita sang bosong so'al Kristus pung Kabar Bae. Bosong ju tarima botong pung omong. Kalo Tuhan sonde parná utus sang botong, ma botong ada omong bésar so'al bosong, na, itu yang sonde batúl. 15Kalo orang laen yang karjá, na, botong sonde omong bésar, bilang, itu tagal botong yang karjá. Te yang pantíng kasi botong ni, andia, bosong pung parcaya batamba kuat. Deng bagitu, botong pung hasil karjá di bosong dari dolu tu, batamba tarús. 16Ais, botong bisa pi kasi tau Kristus pung Kabar Bae di tampa-tampa yang ada di bosong pung sablá, yang balóm ada orang karjá di situ. Deng bagitu, botong sonde batabrak deng orang laen yang su kasi jalan dia pung karjá lebe dolu. 17Te di Tuhan pung Tulisan Barisi, ada tulis, bilang, “Kalo ada orang mau omong bésar, na, biar ko dia omong bésar so'al kotong pung Bos Tuhan Allah, sa.”b 18Kalo satu orang omong bésar so'al dia pung diri, itu sonde ada pung arti apa-apa. Ma kalo kotong pung Bos yang angka puji so'al itu orang, na, itu dolo, baru hebat! Kristus pung utusan yang batúl, deng utusan yang sonde batúl dong 111Beta mau omong gila sadiki. Jadi, co dengar bae-bae sang beta do! Bagini: 2Beta sama ke bosong pung bapa. Bosong sama ke beta pung ana nona yang su batunangan. Yang sama ke bosong pung tunangan tu, andia Kristus. Ais, beta mau jaga bae-bae sang bosong, ko biar nanti bosong kawin deng bosong pung tunangan tu, bosong masi barisi. Jadi, beta jaga bae-bae ko jang ada yang ganggu sang bosong, ko bekin rusak bosong pung parcaya. 3Bosong sakarang ada iko sang Kristus pung jalan lurus deng hati yang barisi. Ma beta taku, jang sampe ada orang yang tipu ame sang bosong, ko bosong serong dari itu jalan, sama ke itu ular tipu ame sang Hawa dolu-dolu. Itu ular bisa tipu bagitu, tagal dia tu, tukang putar-balek pung ba'i!a 4Tiap kali orang macam bagitu dong datang di bosong, ais ajar sang bosong so'al Yesus model laen, yang sonde sama ke Yesus yang botong su ajar sang bosong tu, na, akurang ko bosong parcaya ame sang itu orang? Dolu, bosong buka hati ko tarima ame Tuhan pung Roh Barisi ko Dia ator sang bosong. Jadi, akurang ko sakarang bosong mau tarima ame satu roh model laen lai? Dolu, bosong parcaya sang Kristus pung Kabar Bae yang botong kasi tau sang bosong. Jadi, akurang ko sakarang bosong mau parcaya deng ajaran model laen lai? 5Dong angka-angka diri, bilang, dong tu, Tuhan pung utusan yang talalu hebat. Kira-kira dong pung hak ada lebe dari beta, ko? Sonde, ó! Beta sonde iko pikiran bagitu. 6Biar, kata, beta sonde pintar omong pake bahasa tinggi-tinggi, ma beta mangarti batúl-batúl apa yang beta omong. Bosong su tau ini hal dong, tagal beta su kasi tunju ulang-ulang sang bosong. 7Waktu beta ada ajar Tuhan Allah pung Kabar Bae sang bosong, beta sonde minta bosong tanggong sang beta. Beta bekin diri kici, ko biar beta bisa angka-angka sang bosong. Kira-kira bosong mau kasi sala sang beta tagal itu, ko? 8Te orang parcaya dari jama'at yang ada di tampa laen dong yang tanggong sang beta, ko biar beta bisa layani sang bosong. Itu sama ke beta ame dari dong, ko bisa tolong sang bosong. 9Waktu beta ada sama-sama deng bosong, ais beta ada pung parlú, beta sonde ganggu sang bosong, ko minta apa-apa dari bosong. Kotong pung sodara dong yang datang dari propinsi Makedonia yang bantu sang beta. Ma beta sonde parná bekin barát apa-apa sang bosong, deng beta ju sonde mau bekin bagitu beso-beso.b 10Kristus pung Kata-kata tu, batúl. Beta ju yakin, bilang, beta pung kata-kata, ju batúl, tagal beta ta'ika deng Kristus. Sonde ada orang di propinsi Akaya sana yang bisa paróp beta pung mulu, deng larang sang beta ko jang omong bésar so'al Kristus. 11Akurang ko beta omong bagini? Kira-kira, ini tagal beta sonde sayang sang bosong, ko? Biar bosong pikir bagitu, ma Tuhan sandiri tau beta pung sayang sang bosong. 12Naa, hal yang beta su parná bekin dong, beta mau bekin tarús. Deng bagitu, orang yang suka angka-angka diri ko omong bésar, bilang, dong pung bekin sama ke botong, na, dong tu, su sonde ada pung dasar lai. 13Dong bilang Tuhan yang utus sang dong. Dong tu, orang karjá yang suka tipu orang! Dong coba-coba bekin diri sama ke Kristus pung utusan yang batúl. Padahal itu samua omong kosong sa! 14Bosong jang heran, é! Te setan dong pung bos ju coba-coba bekin diri sama ke Tuhan Allah pung ana bua dari sorga yang bawa taráng deng hati bae. 15Andia ko bosong jang heran kalo dia pung orang karjá ju coba-coba bekin diri sama ke orang yang karjá deng hati lurus. Ma ati-ati, te Tuhan Allah nanti balas dong pung jahat. Kristus pung utusan yang batúl, pikol sangsara macam-macam waktu dong kasi tau orang so'al Tuhan Yesus 16Kalo bosong mau, na, biar ko beta omong gila sadiki lai. Te beta mau coba-coba omong sombong. 17Yang beta tulis sakarang ko angka-angka diri bagini ni, cuma mau omong gila sa. Te beta pung omong ni, sonde ba'akar di kotong pung Bos. 18Ada banya orang yang suka angka-angka diri iko manusia di ini dunya pung biasa. Jadi, beta ju mau omong bésar iko dong. 19Te bosong yang anggap diri orang pikir lurus, kalo nae katumu deng satu orang otak kea, na, bosong kasi biar deng hati luas, to? 20Kalo orang laen bekin apa-apa sang bosong, na, bosong kasi biar sang dong sa. Conto ke: kalo ada orang bekin sang bosong jadi sama ke dong pung budak, na, bosong kasi biar sa. Kalo ada orang curi ame bosong pung barang, na, bosong kasi biar sa. Kalo ada orang tipu ame sang bosong, na, bosong kasi biar sa. Kalo ada orang angka diri ke orang bésar, deng anggap enteng sang bosong ke orang kici sa, na, bosong kasi tenga sa. Bagitu ju, kalo ada orang tampeleng sang bosong, na, bosong kasi tenga sa. 21Ma jang mara, é! Te beta malu, tagal botong noe-noe sa. Te botong sonde mampu bekin bagitu, sama ke itu orang dong su bekin kasi sang bosong. Ma kalo dong mau omong bésar so'al apa, na, beta ju barani omong bésar bagitu. (Ma jang lupa, te beta ada omong gila, na!) 22Dong orang Ibrani isi-isi, ko? Hoo! Ko beta ju. Dong orang Isra'el, ko? Hoo! Ko beta ju. Dong tu, ba'i Abraham pung turunan, ko? Hoo! Ko beta ju. 23Dong tu, Kristus pung orang karjá, ko? Hoo! Ko beta ju bagitu. (Jang lupa, te beta ada omong lebe-lebe ni!) Memang beta bilang, beta sama ke dong. Padahal, beta ni, lebe dari dong. Te beta karjá lebe karás. Orang lempar buang sang beta pi dalam bui lebe banya. Dong firuk sang beta lebe banya. Beta ju amper mati lebe banya.c 24Te di beta pung orang Yahudi sandiri pung tangan, dong cambuk sang beta lima kali. Tiap kali beta kaná cambuk tu, dong firuk sampe 39 kali.d 25Ada tiga kali orang papoko sang beta deng kayu. Ada satu kali dong lempar batu ko mau bunu bekin mati sang beta. Ada tiga kali beta pung kapal tanggalám. Beta ada ta'apung di laut dalam satu siang-satu malam.e 26Su ulang-ulang beta jalan jao pi mana-mana. Ada bahaya bam-banya yang bekin beta amper mati. Conto ke: banjer di kali bésar, parampok dong, beta pung orang Yahudi sandiri dong, orang yang bukan Yahudi dong, deng orang yang bekin diri sama ke sodara orang parcaya, padahal dong tipu. Beta ju su amper mati di tenga laut, dalam kota, deng di tampa sunyi.f 27Beta karjá banting tulang, deng beta dapa susa macam-macam. Ada banya kali beta sonde dapa tidor. Beta ju lapar deng aus. Ada banya kali beta sonde dapa makan apa-apa. Parná ju beta sonde ada pung pakean, ko beta kaná dingin mo mati. 28Kalo sonde mau itong itu hal dong samua, na, itong bagini sa: te tiap hari beta ada stres, tagal beta ada pikir so'al kotong pung sodara orang parcaya samua yang bakumpul di mana-mana. 29Kalo ada orang yang rasa diri sonde mampu, na, inga sang beta. Te beta ju bagitu. Kalo ada orang yang buju-buju orang parcaya ko iko-iko bekin sala, beta jadi malu, deng jengkel. 30Naa. Kalo beta musti omong bésar, lebe bae beta omong bésar so'al hal-hal yang kasi tunju, bilang, beta ni, noe-noe sa. Batúl! 31Kotong pung Bos Yesus, deng Dia pung Bapa Tuhan Allah, tau beta sonde omong kosong. Itu pantas kalo orang angka puji sang Dia tarús-tarús. 32Conto ke, dolu, di kota Damsik, raja Aretas pung gubernor suru orang ko tepa sang beta di kota pung pintu dong, ko dong bisa tangkap ame sang beta. 33Ma beta pung tamán dong kasi maso sang beta di satu karanjang, ais dong kasi turun sang beta pake tali dari kota pung tembok luar. Jadi, beta lolos dari gubernor pung tangan. Inga, te kalo beta sandiri, na, sonde bisa, to?g Paulus lia satu hal, tingka ke dia ada mimpi 121Kalo bosong mau, na, biar ko beta omong bésar sadiki lai. Padahal omong bésar sonde ada pung guna. Ma beta mau kasi tau sang bosong hal-hal yang kotong pung Bos su kasi tunju sang beta, sama ke dalam mimpi. 2-4Beta kanál satu orang yang ta'ika deng Kristus. Ampa blas taon lalu, ada yang bawa nae sang dia pi di langit yang paling tinggi. Ma beta sonde tau, kalo dia nae masi deng dia pung badan, ko, dia pung roh sa yang nae. Cuma Tuhan yang tau. Beta ju tau, bilang, waktu dia ta'angka nae pi Tuhan pung Tampa Bagus tu, dia dengar kata-kata yang talalu hebat, sampe-sampe manusia sonde bisa omong. 5Jadi, buat orang macam bagitu, beta mau omong bésar. Ma beta sonde mau omong bésar so'al beta pung diri sandiri. Cuma so'al hal yang beta sonde mampu bekin, baru beta omong bésar bagitu. 6Andekata beta mau omong bésar, beta sonde parlú omong kosong, te beta ada banya hal yang batúl yang beta bisa omong. Ma beta tahan diri sa, ko orang jang pikir, bilang, beta lebe hebat dari apa yang dong dengar deng lia dari beta. 7Lebe-lebe lai, Tuhan su kasi tunju sang beta banya hal yang hebat. Ma beta ju kaná susa, ko biar beta jang sombong. Te setan dong pung bos ada utus dia pung ana bua satu ko maen ganggu tarús sang beta, sama ke ada satu duri yang maen tusu-tusu beta pung badan. Weh! Beta sangsara batúl! 8Su tiga kali beta minta ko Tuhan angka buang ini hal dari beta. 9Ma Dia manyao sang beta, bilang, “Beta kasi tunju Beta pung hati bae sang lu. Itu cukup kasi sang lu. Te waktu lu sadar, bilang, iko lu pung kuat sandiri sonde cukup, na, di situ Beta pung kuasa batamba kuat.” Andia ko beta mau omong bésar tamba, waktu beta sonde mampu bekin satu hal. Te deng bagitu, beta tau, bilang, Kristus pung kuasa ada idop di beta. 10Andia ko, kalo beta rasa sonde mampu karjá satu hal sandiri, beta pung hati tanáng-tanáng sa. Jadi, waktu orang dong omong bekin hina sang beta, ko, bekin susa sang beta, ko, bekin sangsara sang beta, ko, siksa sang beta, tagal beta jadi Kristus pung orang, na, beta pung hati tatáp tanáng sa. Te kalo beta sandiri sonde mampu, na, beta dapa kuasa dari Kristus ko beta mampu bekin itu hal. Paulus pikiran so'al orang parcaya di Korintus 11Naa, bosong ada idop tingka ke Tuhan sonde parná utus sang beta pi di situ. Andia ko, mau sonde mau, tadi beta omong gila sadiki. Dia pung batúl, bosong yang musti omong bésar so'al beta. Beta memang sonde ada pung arti apa-apa. Ma kalo banding beta deng itu “orang yang talalu hebat dong” yang bilang Tuhan ada utus sang dong, na, dong tu, sonde lebe hebat dari beta. 12Tiap kali Tuhan utus satu orang ko kasi tau orang so'al Dia, itu orang bekin tanda heran macam-macam pake kuasa, ko kasi tunju bukti, bilang, Tuhan yang utus sang dia. Ma jang lupa, te waktu beta ada di bosong pung teng-tenga, beta ju bekin tanda heran bagitu dong. Ma beta karjá bagitu deng sabar tarús sa. 13Ma jang mara, é! Cuma ada satu hal sa, yang beta sonde bekin di bosong, yang orang laen ada bekin di jama'at laen. Andia, beta sonde minta ko bosong tanggong ame sang beta. 14Bagini! Beta su siap datang di bosong kali katiga. Beta sonde parlú bosong tanggong beta pung ongkos idop. Beta ju sonde parlú bosong pung harta. Te, iko kotong pung adat, sonde pantas ana kici dong simpan harta kasi dong pung mama-bapa. Yang pantas tu, andia orang tua yang simpan harta kasi dong pung ana-ana. Jadi, beta sonde parlú ko bosong simpan harta kasi sang beta, te bosong sama ke beta pung ana-ana! Yang beta parlú tu, andia bosong pung diri deng bosong pung sayang. 15Beta suka béli barang kasi sang bosong. Beta ju suka karjá banting tulang ko biar bosong bisa idop iko Tuhan pung mau. Kalo beta talalu sayang sang bosong, bosong ju musti sayang bale sang beta bagitu. Jadi, akurang ko bosong ada tahan-tahan bosong pung sayang? Sonde pantas, to? 16Ada dari bosong yang mangaku, bilang, beta sonde bekin barát sang bosong. Ma ada ju yang bilang, beta jadi orang yang talalu pintar putar-balek deng tipu ame sang bosong, sampe bekin bosong iko beta pung mau. 17Jadi, karmana? Kira-kira itu orang dong yang beta kirim pi sang bosong, ada tipu ame sang bosong, ko? 18Te beta ada buju-buju sang Titus ko pi sang bosong. Beta ju kirim satu sodara yang laen ko pi deng dia. Kira-kira Titus ada tipu ame sang bosong, ko? Sonde, to? Te Titus deng beta ni, satu model. Botong ada karjá hal yang sama, te botong dua pung pikir tu, sama ju. 19Sodara sayang dong! Kira-kira bosong ada pikir dari tadi, bilang, botong ada bela diri di bosong pung muka, ko? Sonde! Te samua yang botong omong ni, Tuhan Allah su tau. Jadi, botong sonde bisa sambunyi apa-apa dari Dia. Botong ju ada ta'ika deng Kristus. Tagal botong sayang sang bosong, andia ko samua yang botong bekin tu, ada pung maksud ko botong bisa bekin kuat sang bosong. 20Nanti, kalo beta jadi datang di bosong, beta ada pikir-pikir, jang sampe bosong sonde jadi orang yang sama ke beta pung mau. Te jang-jang ada yang bakanjar, iri hati, simpan hati, ada yang cuma pikir dia pung diri sandiri sa, ada yang omong bekin busu orang pung nama bae, ada gosip, ada yang sombong, deng bekin kaco samua. Mangkali beta ju jadi orang yang sonde sama ke yang bosong suka. 21Nanti kalo beta datang di bosong, beta jadi pikiran tagal bosong pung bekin-bekin. Jang sampe Tuhan Allah mau bekin beta jadi malu di bosong pung muka. Jang sampe beta bekin orang rasa barát, tagal ada banya dari bosong yang masi idop bekin jahat, ma sonde mau tobat, ko bale iko Tuhan pung jalan lurus. Dong kamomos! Te ada yang maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko bini. Dong bekin macam-macam deng sonde tau malu. Jaga bae-bae bosong pung idop 131Jadi, ini kali katiga yang beta mau datang lia sang bosong. Kalo ada yang mau tudu orang, na, jang lupa dia pung atoran. Te Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Kalo ada yang tudu satu orang, musti ada dua ko tiga saksi yang omong sama dolo, baru tarima. Te kalo sonde bagitu, na, jang tarima.”a 2Waktu beta pi di bosong kali kadua dolu, beta su kasi inga sang itu orang yang idop bekin jahat dong. Sakarang, beta kasi inga sang dong lai, sama-sama deng samua orang yang idop bekin jahat dong. Sama ke dolu, beta kasi inga, bilang, nanti kalo beta jadi datang, beta sonde kasi biar sang dong. 3Bosong ada cari-cari bukti, bilang, Kristus ada omong lewat beta. Naa. Kalo Kristus mau ator ame sang bosong, Dia bekin deng kuasa bésar di bosong pung teng-tenga. Te Dia sonde karjá deng noe-noe. 4Waktu dong bunu bekin mati sang Dia di kayu palang, memang Dia noe, te Dia su lapás buang Dia pung kuasa. Ma Tuhan Allah su kasi kuasa sang Kristus ko Dia idop sakarang. Ais, biar kotong yang jadi Dia pung orang ada rasa sonde mampu, ma Tuhan Allah su kasi kotong idop baru. Andia ko botong bisa layani sang bosong pake Dia pung kuasa. 5Pareksa bosong pung hati sandiri-sandiri ko cari tau, bilang, bosong ada parcaya batúl sang Kristus, ko sonde. Dia pung kuasa ada kantara di bosong pung idop, ko sonde? Uji sang bosong pung diri bagitu. Te kalo Dia sonde ta'ika deng bosong, bosong sonde jadi Dia pung orang. 6Kalo bosong pareksa sang botong, na, bosong bisa lia Dia pung kuasa ada kantara di botong pung idop. Deng bagitu, botong lolos. 7Botong ju sambayang minta sang Tuhan Allah, ko biar bosong jang bekin sala apa-apa. Botong sonde pusing kalo orang suka, ko sonde, ko, deng botong pung bekin. Ma botong suka ko bosong bekin yang batúl, biar orang laen mau tola buang sang botong. Bagitu ju, sonde apa-apa. 8Te kotong sonde bisa bekin apa-apa ko malawan apa yang batúl. Botong cuma tau bekin yang batúl sa. 9Kalo bosong jadi kuat, deng botong jadi noe, botong sanáng sa. Te botong ada sambayang minta ko Tuhan bekin bosong tamba langkáp. 10Andia ko, biar beta ada jao-jao dari bosong, beta tulis ini hal dong sakarang, ko biar nanti beta datang, na, beta sonde usa omong karás sang bosong lai. Beta jadi kotong pung Bos pung utusan. Ma Dia kasi beta hak deng kuasa ko bekin kuat sang bosong, bukan bekin ancor sang bosong. Paulus tutu dia pung surat 11Sodara sayang dong! Beta pung kata tarahir ni, salam manis sa. Bekin lurus samua hal. Dengar bae-bae beta pung nasiat. Idop satu hati. Bosong musti babae satu deng satu. Tuhan Allah tu, sayang sang bosong. Beta minta ko Dia ada sama-sama deng bosong tarús, deng Dia tolong bosong ko bosong idop badame satu deng satu. 12Bosong musti batogor pake ciom manis, yang pantas kasi Tuhan pung orang barisi. Tuhan Allah pung orang di sini dong samua ada titip salam manis kasi sang bosong. 13Beta minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Beta minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung sayang sang bosong. Beta ju minta ko Tuhan pung Roh Barisi kasi tunju Dia pung hati manis, ko biar bosong samua idop satu hati. Bagitu sa, Paulus *1:12: Paulus pung maksud di sini, andia ‘pintar yang bekin orang pikir panjang, ko mangarti hal, iko Tuhan pung pandangan’. Deng bagitu ini ‘pintar’ ni, bukan cuma dari otak sa, ma dari hati ju. *5:3: Ada tulisan Yunani yang tulis, bilang, “pake pakean”. Ma ada saparu ju yang tulis, bilang, “buka pakean”. *6:15: Bahasa Yunani di sini tulis Beliar . Beliar tu, dong pinjam ame dari bahasa Ibrani Belial. Dia pung maksud, bilang, “yang jahat, yang sonde bae, sonde ada pung guna, setan dong pung bos”. a1:1: Utusan dong pung Carita 18:1 b1:8: 1 Korintus 15:32 c1:16: Utusan dong pung Carita 19:21 d1:19: Utusan dong pung Carita 18:5 a2:12-13: Utusan dong pung Carita 20:1 a3:3: Kaluar dari Masir 24:12, Yeremia 31:33, Yeskial 11:19, 36:26 b3:6: Yeremia 31:31 c3:7: Kaluar dari Masir 34:29 d3:13: Kaluar dari Masir 34:33-35 e3:16: Kaluar dari Masir 34:34 a4:6: Carita Mula-mula 1:3 b4:13: Lagu Puji dong 116:10 a5:10: Roma 14:10 a6:2: Yesaya 49:8 b6:5: Utusan dong pung Carita 16:23 c6:16: Kapala Agama dong pung Atoran 26:11-12, Yeskial 37:26-27, 1 Korintus 3:16, 6:19; Efesus 2:21 d6:17: Yesaya 52:11 e6:18: 2 Samuel 7:14, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 17:13, Yesaya 43:6, Yeremia 31:9 a7:5: 2 Korintus 2:13 b7:7: 2 Korintus 2:5 a8:1-4: Roma 15:26 b8:6: Titus 2:14 c8:15: Kaluar dari Masir 16:18 d8:21: Kata-kata Mutiara 3:4 a9:9: Lagu Puji dong 112:9 b9:10: Yesaya 55:10 a10:5: Roma 12:2 b10:17: Yeremia 9:24 a11:3: Carita Mula-mula 3:1-5, 13 b11:9: Filipi 4:15-18 c11:23: Utusan dong pung Carita 16:23 d11:24: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:3 e11:25: Utusan dong pung Carita 16:22, 14:19 f11:26: Utusan dong pung Carita 9:23, 14:5 g11:32-33: Utusan dong pung Carita 9:23-25 a13:1: Carita Ulang so'al Jalan Idop 17:6, 19:15 ====================== galatia Paulus pung surat kasi jama'at-jama'at di Galatia (©2007 UBB-GMIT) 1. Paulus buka dia pung surat (1:1 - 1:5) 2. Paulus mara tagal orang Galatia su bale balakang dari ajaran yang batúl (1:6 - 1:10) 3. Karmana sampe Paulus jadi Tuhan Yesus pung utusan (1:11 - 1:24) 4. Tuhan Yesus pung utusan laen dong tarima bae Paulus pung ajaran (2:1 - 2:10) 5. Paulus togor sang Petrus di Antiokia (2:11 - 2:21) 6. Tuhan Allah tarima bae sang kotong, tagal kotong parcaya sang Yesus Kristus (3:1 - 3:14) 7. Tuhan Allah pegang karás Dia pung janji (3:15 - 3:20) 8. Atoran agama ajar manusia so'al dong pung sala macam-macam (3:21 - 3:25) 9. Orang parcaya su jadi Kristus pung kelu (3:26 - 4:7) 10. Paulus pikiran deng orang Galatia dong (4:8 - 4:20) 11. Paulus kasi umpama pake carita so'al Hagar pung ana, deng Sara pung ana (4:21 - 4:31) 12. Kristus su kasi bebas sang kotong (5:1 - 5:15) 13. Idop iko manusia pung mau, ko iko Roh Barisi pung mau? (5:16 - 5:26) 14. Batolong satu deng satu (6:1 - 6:10) 15. Paulus tutu dia pung surat (6:11 - 6:18) Paulus pung surat kasi jama'at-jama'at di Galatia Paulus buka dia pung surat 11-2Salam dari beta, Paulus. Beta kirim ini surat kasi sodara orang parcaya dong yang ada di jama'at-jama'at di propinsi Galatia. Sodara-sodara yang ada sama-sama deng beta di sini ju, ada titip salam kasi sang bosong. Beta kasi inga sang bosong, bilang, Allah Bapa deng Yesus Kristus yang utus sang beta, bukan manusia. Yesus Kristus tu, andia Orang yang Tuhan su kirim datang. Kristus mati, ma Tuhan kasi idop kambali. Ais, Dong tu, yang suru sang beta ko pi kasi tau orang-orang so'al Kabar Bae ni. 3Beta sambayang sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, andia kotong pung Bos. Beta minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong ko bosong bisa idop badame. 4Kristus mati ko hapus buang kotong pung sala-sala dong, deng kasi bebas kotong dari jahat yang ada di ini dunya sakarang. Itu samua tu, iko Allah Bapa pung mau. 5Andia ko kotong musti puji-puji tarús sang Dia! Batúl tu! Paulus mara tagal orang Galatia su bale balakang dari ajaran yang batúl 6Sodara dong! Beta sonde bisa mangarti lai sang bosong! Tuhan Allah su pili ame sang bosong, tagal Dia mau ko bosong kanál Dia pung hati bae. Ma akurang ko bosong bale balakang capát-capát ko pi parcaya deng ajaran laen 7yang sonde batúl? Dolu, beta su ajar yang batúl so'al Yesus Kristus pung Kabar Bae. Ma sakarang tukang tipu dong su datang ko putar-balek itu Kabar Bae tu, sampe bekin bingung sang bosong. 8Ati-ati! Nanti Tuhan kutuk itu orang yang datang ajar Kabar Bae yang sonde sama ke yang dolu botong su ajar tu. Biar itu orang dari botong ko, Tuhan pung ana bua satu dari sorga ko, dia pasti kaná kutuk! 9Botong su kasi tau ini hal memang dari dolu. Ma sakarang beta mau kasi inga ulang lai, bagini: kalo ada orang yang datang ajar laen dari itu Kabar Bae yang dolu bosong su tarima tu, biar Tuhan ju kutuk ame sang dia. 10Beta barani omong bagitu, tagal beta mau bekin sanáng Tuhan pung hati, bukan manusia pung hati. Bosong pikir beta ada mau cari-cari muka di manusia, ko? Sonde! Te kalo beta bekin bagitu, na, beta sonde pantas jadi Kristus pung orang suru-suru. Karmana sampe Paulus jadi Tuhan Yesus pung utusan 11Sodara dong! Beta mau kasi tau tarús taráng, bilang, itu Kabar Bae yang beta ajar sang bosong tu, bukan manusia yang karang-karang. 12Beta sonde tarima dari manusia, deng sonde ada manusia yang ajar sang beta. Te Yesus Kristus sandiri yang buka kasi tau dia pung arti sang beta. 13Tantu bosong su dengar carita so'al beta pung idop dolu, waktu beta masi pegang agama Yahudi, wuang? Itu waktu, beta siksa satenga mati sang Tuhan pung orang, ko mau kasi ancor buang sang dong.a 14Deng itu waktu ju, beta hati manyala ko balajar so'al agama Yahudi, lebe dari orang Yahudi laen yang sama umur deng beta. Deng beta ni, yang paling rajin kasi jalan botong pung nene-moyang dong pung adat deng atoran agama samua.b 15-16Ma biar bagitu ju, Tuhan Allah su putus ko kasi kanál Dia pung Ana sang beta. Beta pung mama balóm barana sang beta, te Dia su pili memang sang beta, tagal Dia mau kasi tunju Dia pung hati bae sang beta. Dia ju utus sang beta, ko pi ajar sang orang bukan Yahudi dong. Waktu Dia utus sang beta bagitu, beta sonde pi minta orang laen pung nasiat.c 17Deng beta ju sonde pi katumu tua-tua Kristen yang jadi Yesus pung utusan di Yerusalem. Ma beta jalan memang pi di tana Arab. Ais itu, beta bale datang lai di kota Damsik. 18Ais tiga taon ju, beta pi katumu deng Petrus* di Yerusalem ko cari informasi dari dia. Ju beta tenga tahan di situ sampe lima blas hari.d 19Itu waktu, beta ju katumu deng Tuhan Yesus pung adi barana, nama Yakobis. Ma beta sonde katumu deng Tuhan pung utusan yang laen dong. Cuma dong dua sa. 20Apa yang beta tulis ni, memang batúl bagitu! Beta sonde putar-balek! Tuhan tau na! 21Ais itu ju, beta bangun jalan pi di propinsi Siria deng propinsi Kilikia. 22Itu waktu, Kristus pung orang di Yudea dong balóm kanál sang beta. 23Dong cuma dengar kabar, bilang, “Itu orang yang dolu bekin sangsara sang kotong tu, sakarang dia ada ajar Kristus pung Kabar Bae. Padahal dolu dia yang mau coba bekin ancor buang sang kotong.” 24Dengar bagitu, ju dong samua angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah, tagal beta su parcaya sang Yesus Kristus. Tuhan Yesus pung utusan laen dong tarima bae Paulus pung ajaran 21Ais lewat ampa blas taon ju, beta kambali lai pi kota Yerusalem sama-sama deng Barnabas. Deng botong ju ada bawa satu orang parcaya bukan Yahudi, nama Titus.a 2Beta pi sana tagal Tuhan Allah yang suru. Ais itu ju, beta carita kasi tua-tua Kristen dong, itu Kabar Bae yang beta su ajar sang orang bukan Yahudi dong. Itu waktu, beta omong sandiri sang dong, ko biar dong pareksa bae-bae apa yang beta ajar tu, batúl ko sonde. Te kalo dong putus, bilang, sonde batúl, na, beta pung karjá parcuma sa! 3Dengar beta pung omong bagitu ju, dong tarima bae. Dong ju tarima bae sang Titus. Biar dia tu bukan orang Yahudi, ma dong sonde paksa dia sunat. 4Ma itu waktu, ada barapa sodara yang sonde satuju, tagal dong ajar laen. Ais dong datang diam-diam ko mau paksa Yesus Kristus pung orang yang bukan Yahudi, ko iko orang Yahudi pung atoran agama samua. Padahal Yesus Kristus su kasi bebas sang kotong, andia ko kotong su sonde ta'ika lai deng itu atoran dong, sama ke budak. 5Biar dong paksa bagitu, ma botong sonde mau tarima sadiki ju. Deng bagitu, bosong bisa parcaya tarús itu Kabar Bae yang beta su ajar tu. Te itu memang batúl. 6Itu tua-tua dong tarima bae beta pung ajaran tu, deng dong sonde tamba apa-apa lai. Ma Tuhan Allah sonde bapili muka. Jadi, biar dong orang bésar ko, kici ko, bukan itu yang pantíng.b 7Te yang pantíng, andia: dong tau, bilang, Tuhan Allah su pili ame sang beta ko pi bawa Kabar Bae kasi orang bukan Yahudi. Sama ke Dia ju utus sang Petrus ko pi bawa itu Kabar Bae kasi orang Yahudi. 8Te Tuhan Allah su kasi kuasa sang Petrus ko jadi utusan kasi orang Yahudi. Bagitu ju Dia kasi kuasa sang beta ko jadi utusan kasi orang bukan Yahudi. 9Itu waktu, orang su anggap Yakobis, Petrus,* deng Yohanis, pamimpin gareja. Waktu dong tiga dapa tau, bilang, Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae sang beta, ju dong bangun badiri ko datang pegang tangan sang beta deng Barnabas, ko jadi tanda, bilang, botong samua su satu hati. Dong satuju ko botong pi bawa Kabar Bae kasi orang bukan Yahudi, deng dong yang pi bawa kasi orang Yahudi. 10Cuma ada satu hal yang dong kasi inga sang botong. Andia, botong jang lupa tolong sang orang miskin dong. Memang itu yang beta su mau bekin. Paulus togor sang Petrus di Antiokia 11Ais satu kali Petrus datang di kota Antiokia, ju beta togor sang dia taráng-taráng, tagal dia ada bekin sala. 12Waktu dia baru datang, dia sanáng dudu makan sama-sama deng Kristus pung orang yang bukan Yahudi dong. Ma waktu Yakobis pung tamán orang Yahudi dong datang, ju Petrus ondor diri dari sodara bukan Yahudi, deng sonde dudu makan lai deng dong. Te dia taku sang itu orang Yahudi yang ajar, bilang, Kristus pung orang dong musti bapegang kuat orang Yahudi pung atoran agama samua, deng musti idop tapisa dari orang bukan Yahudi dong. 13Lia Petrus pung bekin-bekin tu, orang Yahudi laen dong ju iko-iko. Sampe Barnabas ju iko tamaso deng dong pung muka-balakang tu. 14Ma waktu beta lia dong su sonde iko batúl Kabar Bae pung mau, ju beta togor memang sang Petrus di dong pung muka, bilang, “We, bu Pe'u! Bu ni, memang orang Yahudi. Ma Tuhan Allah su buka jalan ko orang yang parcaya sang Yesus Kristus jang ta'ika lai deng orang Yahudi pung atoran agama dong. Deng bu su tarima itu hal. Ais, karmana ko sakarang bu masi mau paksa orang yang bukan Yahudi, ko dong bekin diri sama ke orang Yahudi lai?” 15Beta togor sang Petrus bagitu, tagal botong dua sama-sama orang Yahudi. Botong pung bangsa Yahudi sonde sama ke bangsa laen dong, tagal botong pung bangsa su lama kanál sang Tuhan Allah. 16Ma sakarang kotong ju tau, bilang, Tuhan sonde tarima bae satu orang ju, tagal dia bekin iko atoran agama. Te Tuhan tarima bae orang, kalo dia parcaya sang Yesus Kristus, bukan tagal dia bekin iko atoran agama. Bagitu, baru Tuhan cap orang, bilang, dia sonde ada pung sala lai.c 17Andia ko kotong ajar, bilang, Tuhan tarima bae sang orang, tagal dia parcaya sang Yesus Kristus. Ma ada orang Yahudi yang tudu sang botong, bilang, botong su sala, tagal botong parcaya sang Kristus, ma sonde pegang lai atoran agama Yahudi dong. Bosong ju mau lempar sala bagitu, ko? 18Te kalo beta pegang ame kambali itu atoran agama yang beta su lapás buang tu, na, itu baru beta sala! 19Memang dolu beta usaha karás bekin iko atoran agama Yahudi dong, ko biar beta babae deng Tuhan. Ma beta sonde bisa-bisa ju. Andia ko sakarang beta su lapás buang itu atoran dong ko idop ta'ika deng Kristus. Deng bagitu, baru Tuhan Allah tarima bae sang beta. Anggap sa, beta su mati tapaku di kayu palang sama-sama deng Kristus. 20Sakarang bukan beta yang idop lai, ma Kristus yang idop dalam beta pung diri. Beta dapa idop yang baru ni, tagal beta parcaya sang Tuhan pung Ana. Te Dia sayang talalu sang beta, sampe Dia mati ganti beta. 21Ais, Tuhan Allah tarima sang beta tagal Dia pung hati bae, bukan tagal beta iko atoran agama dong. Te kalo orang bisa babae deng Tuhan tagal iko atoran agama, na, itu dia pung arti bilang, Kristus pung mati tu, parcuma sa. Itu tu, yang beta kasi tau sang Petrus dong di Antiokia. Tuhan Allah tarima bae sang kotong, tagal kotong parcaya sang Yesus Kristus 31We! Orang Galatia dong! Dolu beta sandiri su kasi tau di bosong pung muka idong, so'al Yesus Kristus pung mati di kayu palang. Ma sakarang orang su tipu manta-manta sang bosong! Bosong pung bodo lai! 2Beta cuma mau tanya satu hal. Bosong tarima ame Tuhan pung Roh tu, tagal bosong iko atoran agama, ko? Sonde, to! Dia pung Roh datang sang bosong, tagal bosong parcaya Kabar Bae yang bosong su dengar tu. 3Jadi, akurang ko bosong su bodo talalu bagitu, é? Dolu bosong su idop iko Roh Barisi pung mau. Ma sakarang bosong su bale lai ko idop iko manusia pung mau. 4Waktu bosong baru mulai parcaya sang Kristus, bosong dapa siksa bam-banya. Jang sampe itu samua jadi parcuma sa! (Padahal, parcaya sang Kristus sonde bisa parcuma sa.) 5Waktu Tuhan Allah kasi Dia pung Roh, deng kasi tunju tanda heran macam-macam di bosong pung muka tu, bosong pikir Dia bekin bagitu tagal bosong iko atoran agama, ko? Sonde, to! Dia bekin bagitu, tagal bosong parcaya Kabar Bae yang bosong su dengar tu. 6Inga orang Yahudi pung moyang, andia ba'i Abraham. Te Tuhan pung Tulisan Barisi tulis, bilang, “Tagal dia parcaya sang Tuhan Allah, andia ko Tuhan tarima bae sang dia.”a 7Jadi, bosong musti mangarti bae-bae ini hal! Orang yang parcaya, sama ke Abraham, dong jadi Tuhan Allah pung orang yang batúl.* 8Tuhan su kasi tau memang dalam Dia pung Tulisan Barisi bilang, nanti Dia ju tarima bangsa laen kalo dong parcaya sang Dia. Te dolu-dolu Dia su kasi tau memang Kabar Bae sang ba'i Abraham, bilang, “Nanti samua bangsa di dunya dapa berkat tagal lu.”b 9Tagal Tuhan Allah pung janji tu, andia ko Dia ju kasi berkat sang samua orang yang parcaya sang Dia, sama ke yang Dia su kasi sang Abraham. 10Orang yang iko atoran agama ko biar Tuhan tarima bae sang dia, na, dia musti pikol barát itu atoran samua, sama ke dia su kaná kutuk. Te ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, bilang, “Orang yang sonde iko tarús-tarús atoran agama sampe alus-alus, dia kaná kutuk!”c 11Ma su jalás, Tuhan Allah sonde tarima orang, tagal dia iko atoran agama. Te ada tatulis, bilang, “Orang musti parcaya sang Beta, baru Beta tarima bae sang dia ke orang hati lurus, ko dia dapa idop yang batúl.”d 12Naa! Kalo orang mau idop iko atoran agama pung mau, dia musti bekin iko samua-samua sampe alus-alus! Te Tuhan su kasi tau memang dalam Dia pung Tulisan Barisi, bilang, “Orang yang mau idop iko atoran, nanti dia batasibu sa deng itu atoran dong.”e 13Ma Kristus su bayar putus, ko kasi bebas sang botong dari itu atoran agama yang ada ika sang botong. Dolu, botong idop satenga mati deng pikol barát itu atoran agama sama ke orang yang kaná kutuk. Ma sakarang, Tuhan Yesus su angka itu kutuk dari botong. Te ada tatulis dalam Tulisan Barisi, bilang, “Orang yang mati tagantong di pohon tiang, dia kaná kutuk.”f 14Waktu Yesus Kristus mati ko kasi salamat sang kotong, itu berkat yang Tuhan Allah su kasi sang Abraham, ju turun datang di bangsa-bangsa laen dong. Deng bagitu, samua orang yang parcaya sang Kristus bisa tarima Tuhan Allah pung Roh yang Dia su janji tu. Tuhan Allah pegang karás Dia pung janji 15Sodara dong! Sakarang beta mau pake conto dari kotong pung idop hari-hari. Kalo ada orang tulis ame surat warisan, abis dia su teken dia pung nama di itu surat, itu surat su sah. Orang laen su sonde bisa kasi batal apa yang tatulis dalam itu surat, deng su sonde bisa tulis tamba apa-apa lai di situ. 16Bagitu ju, waktu Tuhan Allah ika janji deng Abraham deng dia pung turunan. Tuhan Allah sonde bilang, “Beta bekin janji ni deng lu pung turunan dong”, tagal Dia sonde janji kasi orang bam-banya. Ma Dia cuma janji kasi Abraham pung turunan satu orang sa, andia Kristus.† 17Beta pung maksud bagini: Tuhan Allah bekin janji lebe dolu deng ba'i Abraham. Ais ampa ratus tiga pulu taon, baru Dia kasi turun atoran agama kasi orang Yahudi dong, lewat dong pung ba'i Musa. Biar bagitu ju, ma Tuhan sonde kasi batal Dia pung janji yang Dia bekin lebe dolu tu.g 18Te Tuhan sonde kasi berkat sang Abraham tagal dia ada bekin iko atoran. Ma Dia kasi berkat tagal Dia su janji memang ko mau parsén kasi sang Abraham dari dolu. Itu sama ke satu ana yang tarima pusaka dari dia pung bapa. Dia tarima tagal dia pung bapa su janji memang, bukan tagal itu ana ada bekin iko atoran.h 19Naa! Sakarang beta mau tanya bagini: kalo Tuhan Allah tarima bae sang ba'i Abraham tagal dia pung parcaya, akurang ko Tuhan kasi tamba lai atoran agama lewat ba'i Musa? Dia tamba atoran agama dong ko ajar manusia so'al dong pung sala macam-macam. Dia pung maksud ko manusia idop iko itu atoran pung mau, sampe Abraham pung turunan satu tu datang. Ais, kalo itu turunan, andia Kristus tu, su datang, itu atoran su sonde parlú lai. Waktu Tuhan kasi itu atoran agama Yahudi, Dia sonde kasi langsung memang. Ma Dia pake Dia pung ana bua dari sorga, ais dong bawa datang kasi di ba'i Musa pung tangan, baru Musa kasi pi di orang Yahudi. Deng bagitu, Musa jadi jambatan kasi Tuhan deng Dia pung orang dong. 20Ma waktu Tuhan Allah bekin janji deng Abraham, Dia sonde pake jambatan. Ko Dia sandiri yang janji langsung na! Deng bagitu, kotong tau, bilang, Tuhan pung janji tu, lebe hebat dari itu atoran dong. Atoran agama ajar manusia so'al dong pung sala macam-macam 21Waktu Tuhan kasi itu atoran agama sang ba'i Musa, itu bamalawan deng Dia pung janji-janji, ko? Sonde! Te kalo ada atoran yang manusia bisa bekin iko, ko Tuhan tarima bae sang dia, tantu orang Yahudi pung atoran bisa bekin bagitu. Padahal sonde ada atoran satu ju yang manusia bisa bekin iko, ko bekin dingin Tuhan pung hati, ko Tuhan tarima bae sang dia. 22Te di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, samua orang ada ta'ika mati deng sala macam-macam. Andia ko cuma orang yang parcaya sang Yesus Kristus sa, yang bisa tarima apa yang Tuhan Allah su janji tu. 23Waktu Kristus balóm datang, botong orang Yahudi ta'ika mati deng itu atoran dong sampe sonde bisa talapás. Ma sampe dia pung waktu, Tuhan buka jalan ko botong bebas dari itu atoran dong, kalo botong parcaya sang Kristus. 24-25Jadi, itu atoran agama dong tu, conto ke tukang jaga yang ajar bae-bae sang kotong sampe Kristus datang. Ma kalo Dia su datang, na, baru kotong bisa parcaya sang Dia, ko idop babae deng Tuhan Allah. Andia ko sakarang kotong su sonde parlú itu tukang jaga lai. Orang parcaya su jadi Kristus pung kelu 26Sakarang bosong su jadi Tuhan Allah pung ana-ana, tagal bosong parcaya sang Yesus Kristus. 27Bosong samua yang su dapa sarani ko jadi Dia pung orang, ju ta'ika mati deng Dia. 28Samua orang yang parcaya sang Kristus su sonde ada pung beda lai. Jadi, biar bosong orang Yahudi, ko, orang bukan Yahudi, budak ko bukan budak, laki-laki ko parampuan, samua orang yang ta'ika deng Yesus Kristus tu, sama. 29Kristus tu, Abraham pung turunan yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu. Tagal bosong su ta'ika deng Kristus, andia ko bosong ju su jadi Abraham pung turunan yang batúl. Deng bagitu, bosong ju bisa tarima itu berkat yang Tuhan Allah janji memang sang Abraham.i 41Beta kasi conto satu lai. Satu ana ada pung hak tarima pusaka dari dia pung bapa kalo dia pung bapa mati. Ma kalo dia pung umur balóm cukup, dia balóm bisa tarima itu pusaka, biar samua tu nanti jadi dia pung milik. Te kalo umur balóm cukup, dia tu sama ke budak yang sonde ada pung hak ko ame dia pung bos pung harta. 2Tagal itu, musti ada orang yang urus sang dia deng dia pung pusaka. Itu ana musti iko itu tukang urus pung mau, sampe waktu yang dia pung bapa su putus, baru dia bole tarima ame dia pung pusaka tu. 3Bagitu ju deng kotong. Waktu Yesus Kristus balóm datang, kotong masi sama ke itu ana kici. Te kotong masi ta'ika mati deng dunya pung mau-mau, sama ke satu budak. 4-5Ma pas dia pung waktu, Tuhan Allah kirim datang Dia pung Ana yang jadi manusia, ko biar manusia ju bisa ta'angka jadi Tuhan pung ana-ana. Dia pung Ana tu, idop iko orang Yahudi pung atoran agama, ko biar Dia bisa kasi lapás samua orang yang dolu ada ta'ika deng itu atoran tu. 6Tagal bosong su jadi Tuhan Allah pung ana-ana dong, andia ko Dia su kirim datang Dia pung Ana pung Roh, ko maso pi dalam bosong pung hati. Deng bagitu, bosong ada pung hak pange sang Tuhan Allah tu, “Papa Bo'i”. 7Jadi sakarang, bosong su bukan budak yang sonde ada pung hak tarima pusaka lai. Ma bosong su jadi Tuhan Allah pung ana yang ada pung hak ko tarima samua pusaka yang Dia su janji tu.a Paulus pikiran deng orang Galatia dong 8Dolu, waktu bosong balóm kanál sang Tuhan Allah, bosong bekin diri jadi budak ko songgo hal-hal yang sonde batúl dong. 9Ma sakarang, bosong su kanál sang Tuhan Allah. Lebe bae kalo beta bilang, kata, Tuhan Allah yang kanál sang bosong. Naa, karmana sampe bosong mau kambali lai, ko pi songgo ulang sang itu hal dong yang sonde ada pung guna, deng sonde ada pung kuasa apa-apa tu? Bosong mau bekin diri ta'ika deng itu hal dong, ko jadi dong pung budak lai? 10Beta su dengar, bilang, bosong ada kasi jalan atoran iko hari, bulan, musim, deng taon, ko mau coba bekin sanáng Tuhan Allah pung hati. 11Ini bekin beta jadi pikiran sa! Jang-jang beta pung cape ajar sang bosong sampe bagini lama ni, su jadi parcuma sa. 12Sodara sayang dong! Beta minta ko bosong idop bebas dari itu hal dong, sama ke beta ni. Te beta su idop talapás dari atoran agama, sama ke bosong yang bukan Yahudi. Dolu, waktu kotong ada sama-sama, beta sonde parná dapa susa dari bosong. 13Bosong samua tau, bilang, tempo hari, waktu beta datang partama kali ko kasi tau itu Kabar Bae sang bosong, beta pung badan sonde kuat. 14Biar bagitu, ma bosong sonde tola buang sang beta, tagal bosong tarima sang beta, sama ke beta ni, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga. Lebe-lebe lai, bosong tarima sang beta, sama ke beta ni, Yesus Kristus sandiri. 15Itu waktu, kotong sama-sama sanáng mo mati. Ma, akurang ko sakarang su sonde bagitu lai? Padahal itu waktu bosong sayang talalu sang beta, sampe-sampe bosong sadia do'i ame bosong pung mata biji sandiri ko kasi sang beta. 16Ma sakarang bosong kira beta ni su jadi bosong pung musu, tagal beta omong yang batúl kasi sang bosong, ko? 17Itu tukang tipu dong sonde mau beta bakawan deng bosong, ais dong rajin babuju sang bosong, ko iko orang Yahudi pung atoran agama samua. Dong mau ko bosong batasibu ko iko-iko dong pung mau-mau sa. 18Ma kalo bosong rajin bekin hal-hal yang bae, na, itu bae ju! Biar beta ada sama-sama deng bosong ko, sonde ko, bekin yang bae sa. 19Ana sayang dong! Sakarang, beta karjá karás lai kasi sang bosong, sampe beta su sama ke parampuan yang saki mau barana. Te beta sonde barenti karjá, sampe bosong pung hati su sama ke Kristus pung hati. 20Ma sakarang, beta su sonde tau mau bekin apa deng bosong lai! Beta su rindu mau pi ba'omong langsung deng bosong, ko biar beta sonde usa omong karás bagini. Paulus kasi umpama pake carita so'al Hagar pung ana, deng Sara pung ana 21Kalo bosong mau idop iko orang Yahudi pung atoran agama, na, lebe bae bosong mangarti dolu itu atoran pung maksud. 22Te di Tuhan pung Tulisan Barisi ada carita so'al dong pung ba'i Abraham pung ana laki-laki dua orang. Dia dapa ana satu dari dia pung budak, deng yang satu lai dari dia pung bini.b 23Budak tu, barana ame dia pung ana, tagal iko manusia pung mau-mau. Ma bini tu, barana ame dia pung ana, tagal Tuhan Allah su janji memang bagitu kasi sang Abraham. 24Itu parampuan dua tu, jadi umpama ko kasi tunju dua janji yang Tuhan Allah bekin deng manusia. Janji yang satu, Dia bekin deng ba'i Musa di gunung Sinai, waktu Dia kasi turun orang Yahudi pung atoran agama dong. Orang yang ta'ika deng itu atoran agama tu, dong ju budak sama ke Hagar. 25Itu tampa di gunung Sinai di tana Arab tu, ju sama ke Hagar. Samua orang Yerusalem yang masi ta'ika deng itu atoran agama Yahudi, dong ju budak sama ke Hagar. 26Ma janji yang laen tu, kasi tunju satu kota Yerusalem yang laen di sorga. Tuhan Allah pung ana-ana yang tenga di situ, bukan budak. Te dong tu, orang bebas yang sonde ta'ika deng itu atoran agama dong. Andia ko dong sama ke botong pung mama Sara, Abraham pung bini tu. 27Te dalam Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang: “Woi! Parampuan yang sonde bisa barana! Bekin sanáng lu pung hati su! Woi! Parampuan yang sonde rasa saki barana! Manyanyi sanáng-sanáng su! Parampuan yang hati ancor, tagal dia pung laki su sonde toe sang dia lai,* nanti dia dapa ana lebe banya dari parampuan yang dapa laki.”c 28Jadi, sodara dong! Dolu Tuhan Allah janji ko kasi ana sang Abraham. Ma lama-lama baru Tuhan bekin iko Dia pung janji, ko bekin Sara barana Isak kasi Abraham. Kotong ju sama ke Isak, tagal Tuhan Allah ju janji kasi turunan laen sang Abraham. 29Waktu itu ana budak yang lahir iko manusia pung mau tu, su bésar datang, dia bekin sangsara sang Isak yang lahir iko Tuhan pung Roh pung mau. Itu ju sama ke apa yang jadi sakarang.d 30Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Usir buang itu budak deng dia pung ana. Te budak pung ana sonde ada pung hak tarima pusaka. Cuma bini pung ana sa yang ada pung hak.”e 31Jadi bagini, sodara dong! Kotong ni bukan sama ke budak pung ana, tagal kotong su sonde ta'ika lai deng orang Yahudi pung atoran agama. Te kotong ni, sama ke ana dari Abraham pung bini sah, tagal kotong parcaya sang Yesus Kristus. Kristus su kasi bebas sang kotong 51Dolu, orang Yahudi pikol barát-barát dong pung atoran agama dong. Ma sakarang Kristus su angka itu barát dari orang yang parcaya sang Dia. Andia ko, sakarang kotong su bebas. Jadi, bosong jang kaná tipu ko pi pikol ulang lai itu atoran, sama ke budak! 2Dengar, é! Ini beta, Paulus, yang omong ni. Kalo bosong tarima sunat ko iko orang Yahudi dong pung atoran, na, Kristus pung mati yang bekin bosong bebas tu, sonde ada pung guna lai. 3Kalo orang tarima sunat, dia ju musti pikol ulang lai itu atoran dong samua. Bosong inga, ko sonde? Te dolu, beta su kasi tau memang. 4Orang yang mau pake atoran ko bekin Tuhan Allah tarima bae sang dia, dia bekin diri tapisa dari Kristus. Te deng bagitu, dia su tola buang Tuhan Allah pung hati bae. 5Ma Tuhan pung Roh Barisi yang buka jalan ko kotong parcaya sang Yesus Kristus. Andia ko kotong batunggu-tunggu, bilang, nanti Tuhan Allah cap sang kotong, bilang, kotong orang lurus. 6Biar orang sunat ko, sonde ko, itu sonde pantíng. Ma yang pantíng, andia orang parcaya sang Kristus, deng sayang sang orang laen. 7Dolu, bosong su idop iko jalan yang batúl. Ma sakarang, sapa yang su putar-balek sang bosong, sampe bosong su sonde iko itu jalan lai? 8Te ajaran putar-balek yang bosong dengar tu, sonde datang dari Tuhan Allah. Padahal Dia tu, yang su pange sang bosong ko jadi Dia pung orang. 9Apa yang dong ajar tu, mula-mula cuma satu-dua kata sa. Ma lama-lama nanti itu ajaran su bekin bosong pung pikiran jadi rusak. Sama ke ragi sadiki yang orang campor deng tarigu ko mau bekin roti. Lama-lama ju, itu ragi bekin camporan jadi reis samua.a 10Tagal kotong su jadi satu deng kotong pung Bos Yesus Kristus, andia ko beta yakin, bilang, Dia nanti bekin bosong parcaya kambali deng apa yang beta su ajar tu. Deng Tuhan Allah sandiri nanti hukum sapa sa yang su bekin rusak bosong pung parcaya. 11Bagini, sodara dong! Kalo beta ajar, bilang, orang musti dapa sunat, na, tantu beta sonde dapa siksa lai sama ke sakarang ni. Deng orang Yahudi dong sonde tola buang beta pung ajaran lai so'al Yesus pung mati di kayu palang tu. 12Ma itu orang yang su bekin bingung sang bosong so'al sunat tu, kasi tenga pi ko dong sandiri pi potong buang dong pung ‘burung’ samua! 13Sodara dong! Tuhan su kasi bebas sang bosong, ko bosong sonde usa idop ta'ika deng itu atoran agama pung mau. Ma jang kira, kata, bosong su bebas ko idop iko bosong pung mau-mau! Te yang batúl, andia bosong musti idop basayang, deng bosong musti layani satu deng satu, sama ke budak layani dia pung tuan. 14Di Tuhan pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.” Kalo bosong cuma bekin iko ini atoran satu sa, na, bosong su bekin iko orang Yahudi pung atoran pung maksud samua.b 15Ma kalo bosong satu bara'u deng satu, ko satu baru'i deng satu, na, lia sa! Sonde lama lai, te bosong su kasi ancor bosong pung diri sandiri tu. Idop iko manusia pung mau, ko iko Roh Barisi pung mau? 16Beta pung maksud bagini: kalo bosong idop iko Tuhan pung Roh pung mau, bosong sonde iko manusia pung mau lai. 17Te manusia pung mau sonde iko Roh pung mau. Deng Roh pung mau sonde iko manusia pung mau. Ko dong dua bamalawan na! Andia ko bosong sonde bole bekin lai, iko bosong pung mau-mau sa.c 18Ma kalo Tuhan pung Roh ada pimpin sang bosong, bosong su sonde ta'ika lai deng itu atoran dong. 19Orang yang bekin-bekin iko manusia pung mau tu, conto ke: orang yang maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko dia pung bini, orang yang pung pikiran kotor, yang sonde tau malu, 20yang songgo setan ko suanggi, yang bamusu, yang suka basambung mulu, yang suka ba'iri hati, yang suka mangamok, yang cuma inga diri sandiri, yang suka tusu-tusu orang, yang suka bekin kaco, 21yang suka camburu, yang suka minum mabo deng bapesta liar, deng yang bekin sala laen dong. Dolu, beta su parná kasi inga, bilang, orang yang bekin iko hal-hal bagitu, dong tu sonde bisa jadi Tuhan Allah pung orang. 22Ma orang yang idop iko Tuhan pung Roh pung mau tu, nanti itu Roh bekin dia ko jadi orang yang suka basayang, yang pung hati babunga, yang suka badame, yang sabar, yang pung hati bae deng orang, yang suka batolong orang, yang suka bapegang janji, 23yang manis deng samua orang, deng yang bisa jaga diri bae-bae. Sonde ada satu atoran ju, yang larang ini hal dong. 24Orang yang su maso jadi Yesus Kristus pung orang, dia su sonde iko manusia pung mau lai. Te itu kapingin bekin jahat dong su tapaku mati di kayu palang sama-sama deng Yesus. 25Jadi, kalo Tuhan pung Roh su kasi idop baru sang kotong, na, kotong musti bekin iko tarús Dia pung mau. 26Andia ko kotong jang bagila hormat, jang suka bamalawan satu deng satu, deng jang ba'iri hati lai. Batolong satu deng satu 61Sodara dong! Kalo orang parcaya satu ada bekin sala, na, bosong yang kanál batúl Tuhan pung Roh pung mau, pi omong deng dia pake hati manis. Ais bawa kambali sang dia, ko dia iko Tuhan pung jalan yang batúl. Ma jaga bosong pung diri ko jang jato iko dia pung sala tu. 2Kalo orang dapa susa, na, bosong yang laen bantu sang dia. Te deng bagitu bosong bekin iko Kristus pung atoran. 3Kalo ada orang yang angka-angka diri, bilang, dia lebe dari orang laen, padahal sonde bagitu, na, dia su tipu ame dia pung diri sandiri tu. 4Jadi, satu-satu orang musti pareksa apa yang dia bekin. Kalo apa yang dia bekin tu, su bae, nanti dia puas sandiri. Jang banding-banding deng orang laen. 5Beta omong bagitu, tagal tiap orang musti tanggong sandiri apa yang dia bekin. 6Ma orang yang tarima Tuhan pung ajaran, dia musti bagi dia pung karjá pung hasil, ko bantu orang yang ajar sang dia. 7Inga, é! Tuhan Allah tau samua. Jadi, jang tipu bosong pung diri sandiri, deng jang coba-coba tipu sang Dia. Te apa yang orang tanam di kabón, nanti dia dapa kambali dia pung hasil. 8Bagitu ju, kalo orang bekin hal jahat iko dia pung mau, nanti dia dapa kambali idop yang ancor. Ma kalo orang bekin hal bae iko Roh Barisi pung mau, nanti itu orang dapa kambali idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. 9Tagal itu, bosong jang malas bekin hal-hal bae. Te pas dia pung waktu, kotong ju dapa kambali hasil yang bae, asal kotong batahan tarús. 10Jadi, kalo kotong ada sampat, na, kotong bekin hal bae memang kasi samua orang, lebe-lebe kasi kotong pung sodara orang parcaya dong. Paulus tutu dia pung surat 11Sakarang beta sandiri yang tulis ini surat, pake huruf bésar-bésar. 12Inga, é! Itu tukang tipu dong ju parcaya sang Yesus Kristus yang mati di kayu palang. Ma dong mau paksa sang bosong ko tarima sunat, tagal dong taku orang Yahudi yang laen nanti siksa sang dong, kalo dong ajar, bilang, Tuhan Allah ju tarima bae orang yang sonde iko atoran sunat. Andia ko dong cari-cari muka di itu orang Yahudi dong. 13Ma biar dong su sunat ju, dong sandiri sonde iko atoran agama samua. Dong mau ko bosong tarima sunat ko jadi dong pung orang. Deng bagitu, dong pung partei angka-angka sang dong. 14Ma kalo beta ni, beta cuma mau angka-angka sang kotong pung Bos Yesus Kristus. Dia mati di kayu palang, ko kasi mati hal-hal jahat yang manusia bekin, iko dunya pung mau. Andia ko beta su sonde ame pusing lai deng dunya pung mau. 15Sunat ko, sonde sunat ko, itu sonde pantíng. Ma yang pantíng, andia kotong tarima idop baru dari Tuhan. 16Beta minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung sayang sang samua orang yang iko beta pung ajaran ni, ko dong bisa idop aman deng dame. Te dong su jadi Tuhan Allah pung bangsa yang baru. 17Jujur sa, beta su sonde mau ame pusing deng ini parkara lai. Te beta pung badan su ada bakás luka, tagal beta layani sang Yesus Kristus. 18Sodara dong! Beta minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa! Salam dari beta, Paulus *1:18: Tulisan bahasa Yunani di ini ayat pake nama, Kefas. Itu Petrus pung nama laen. Kefas tu, nama dalam bahasa Aram. Petrus tu, nama dalam bahasa Yunani. Ma itu dua nama pung arti tu, sama. Andia “batu”. *2:9: Tulisan bahasa Yunani di ini ayat pake nama, Kefas. Itu Petrus pung nama laen. *3:7: Alkitab bahasa Yunani asli tulis, bilang “dong jadi Abraham pung ana-ana”. Orang Yahudi biasa pake istila Abraham pung ana-ana deng maksud, bilang, Tuhan Allah pung orang dong. Lia Roma 4:16 ju. †3:16: Alkitab bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “sonde bilang ‘ika janji deng lu pung bibit dong (jamak)’, ma ‘deng lu pung bibit (tunggal)’.” Dalam hal ke ika janji ni, bahasa Yunani “bibit” pung arti, bilang, “turunan”. Lia ju di Carita Mula-mula 12:7. *4:27: Parampuan yang hati ancor tagal dia pung laki su sonde toe sang dia lai tu, andia Sara. Te Abraham pi ame sang Hagar ko dapa ana. a1:13: Utusan dong pung Carita 8:3, 22:4-5, 26:9-11 b1:14: Utusan dong pung Carita 22:3 c1:15-16: Utusan dong pung Carita 9:3-6, 22:6-10, 26:13-18 d1:18: Utusan dong pung Carita 9:26-30 a2:1: Utusan dong pung Carita 11:30, 15:2 b2:6: Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17 c2:16: Lagu Puji dong 143:2, Roma 3:20, 22 a3:6: Carita Mula-mula 15:6, Roma 4:3 b3:8: Carita Mula-mula 12:3 c3:10: Carita Ulang so'al Jalan Idop 27:26 d3:11: Habakuk 2:4 e3:12: Kapala Agama dong pung Atoran 18:5 f3:13: Carita Ulang so'al Jalan Idop 21:23 g3:17: Kaluar dari Masir 12:40 h3:18: Roma 4:14 i3:29: Roma 4:13 a4:5-7: Roma 8:15-17 b4:22: Carita Mula-mula 16:15, 21:2 c4:27: Yesaya 54:1 d4:29: Carita Mula-mula 21:9 e4:30: Carita Mula-mula 21:10 a5:9: 1 Korintus 5:6 b5:14: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 c5:17: Roma 7:15-23 ====================== efesus Paulus pung surat kasi orang parcaya di Efesus (©2007 UBB-GMIT) 1. Paulus buka dia pung surat (1:1 - 1:2) 2. Paulus puji-puji sang Tuhan Allah deng Yesus Kristus (1:3 - 1:14) 3. Paulus sambayang kasi sang orang Efesus dong (1:15 - 1:23) 4. Orang yang parcaya sang Yesus Kristus tarima idop baru (2:1 - 2:10) 5. Tuhan Allah tarima bae orang dari samua bangsa (2:11 - 2:18) 6. Yesus Kristus pung orang sama ke ruma sambayang (2:19 - 2:22) 7. Paulus bawa Kabar Bae kasi orang bukan Yahudi dong (3:1 - 3:13) 8. Paulus sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah (3:14 - 3:21) 9. Tuhan Yesus pung orang dong sama ke badan satu, deng tugas macam-macam (4:1 - 4:16) 10. Kasi tenga jalan idop yang lama ko iko jalan idop yang baru (4:17 - 4:32) 11. Idop basayang deng idop barisi (5:1 - 5:5) 12. Idop dalam taráng (5:6 - 5:14) 13. Idop satu hati deng Tuhan pung Roh (5:15 - 6:9) 14. Pake Tuhan Allah pung sanjata samua ko badiri pasang kaki (6:10 - 6:20) 15. Paulus tutu dia pung surat (6:21 - 6:24) Paulus pung surat kasi orang parcaya di Efesus Paulus buka dia pung surat 11Salam dari beta, Paulus. Beta tulis ini surat kasi bosong samua yang su jadi Yesus Kristus pung orang di kota Efesus,* deng yang batahan idop barisi iko Dia pung mau. Dia sandiri yang utus sang beta iko Tuhan Allah pung mau.a 2Naa! Tuhan Allah tu, kotong pung Bapa. Deng Yesus Kristus tu, kotong pung Bos. Beta minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae ko bosong idop aman, dame, deng tanáng. Paulus puji-puji sang Tuhan Allah deng Yesus Kristus 3Puji-puji sang Tuhan Allah! Puji-puji sang kotong pung Bos Yesus Kristus pung Allah Bapa. Te Tuhan su kasi sang kotong berkat bam-banya dari sorga, tagal kotong su jadi Yesus Kristus pung orang. 4Te waktu bumi balóm ada, Tuhan Allah su sayang deng pili ame sang kotong, ko jadi Kristus pung orang. Dia mau ko kotong idop barisi sampe orang sonde bisa tudu-tudu sang kotong. 5Dia su putus memang dari dolu, ko pake Yesus Kristus bekin kotong jadi Dia pung ana. Ini yang bekin Dia pung hati sanáng. 6Andia ko kotong puji-puji sang Dia. Te Dia su kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong, ko kotong bisa idop ta'ika deng Dia pung Ana sayang. 7Biar dolu kotong sonde idop barisi iko Tuhan Allah pung jalan idop, ma Dia kasi tunju Dia pung hati bae, deng kirim Dia pung Ana tu, ko kasi tumpa Dia pung dara sampe mati. Deng bagitu, Dia pung Ana tabús ame sang kotong dari kotong pung sala-sala dong.b 8Tagal Dia pung sayang talalu sang kotong, Dia ju bekin taráng kotong pung hati ko kotong bisa mangarti Dia pung maksud. 9Dolu, Tuhan Allah balóm kasi tau manusia Dia pung maksud samua. Ma sakarang, Dia su bekin kotong mangarti, bilang, dari dolu-dolu Dia su putus mau pake Yesus Kristus ko bekin manusia badame deng Tuhan Allah. 10Deng nanti sampe dia pung waktu, Yesus Kristus ju jadi Kapala ko ator samua yang ada di bumi deng di sorga. 11-12Tagal kotong ada ta'ika deng Kristus, andia ko kotong ju tarima ame pusaka dari Tuhan Allah. Te dari mula-mula, Dia su pili sang botong orang Yahudi, ko jadi Dia pung orang dong. Dia pung maksud mau pake sang botong ko buka jalan kasi bangsa laen, ko biar samua orang bisa parcaya sang Kristus. Samua ni jadi, iko apa yang Dia su putus memang. Deng bagitu, kotong samua bisa angka tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama yang hebat. 13Tagal botong su buka jalan, andia ko bosong dari bangsa laen ju bisa maso jadi Kristus pung orang, asal bosong parcaya Dia pung Kabar Bae yang batúl tu. Te itu Kabar Bae kasi salamat sang bosong. Kalo bosong parcaya bagitu, bosong ju tarima Tuhan Allah pung Roh Barisi yang Dia su janji. Te Roh Barisi tu, sama ke cap yang jadi tanda, bilang, bosong su jadi Dia pung milik sah. 14Dia pung Roh Barisi ju jadi jaminan, bilang, nanti Tuhan Allah kasi samua yang Dia su janji tu, sampe tabús ame sang kotong ko jadi Dia pung orang dong. Andia ko kotong puji-puji sang Dia. Paulus sambayang kasi sang orang Efesus dong 15Beta su dengar banya, so'al bosong pung parcaya sang kotong pung Bos Yesus Kristus, deng bosong pung sayang kasi orang-orang parcaya dong. Andia ko 16beta sonde barenti-barenti minta tarima kasi sang Tuhan Allah. 17Beta sambayang, bilang, “Bapa Bo'i! Bapa tu, beta pung Bos Yesus Kristus pung Tuhan Allah. Deng Bapa tu, yang paling hebat. Beta minta ko Bapa kasi Bapa pung Roh sang orang Efesus dong, ko biar dong bisa mangarti hal-hal yang batúl, deng bisa kanál lebe bae sang Bapa. 18Beta minta ko Allah Bapa buka dong pung pikiran, deng bekin taráng dong pung hati, ko biar dong bisa mangarti samua yang Bapa su janji mau kasi sang dong. Beta ju mau ko dong bisa mangarti itu pusaka yang Bapa janji mau kasi sang dong tu. Te itu pusaka tu, hebat talalu, na! 19Beta ju minta ko Bapa tolong, ko dong bisa mangarti lebe bae Bapa pung kuasa yang paling hebat. Te Bapa pake itu kuasa ko tolong Bapa pung orang parcaya dong. 20Te Tuhan Allah pung kuasa tu, hebat talalu! Dia su pake itu kuasa ko kasi idop kambali sang Kristus dari Dia pung mati. Ais Tuhan Allah angka nae sang Kristus pi sorga, deng kasi dudu sang Dia di Tuhan Allah pung sablá kanan di tampa yang paling hormat.c 21Dia su lebe tinggi dari samua yang ada di bumi deng di sorga. Te Dia lebe tinggi dari samua kuasa, deng samua yang pegang parenta dong. Dia pegang Dia pung kuasa yang hebat tu, bukan cuma sakarang sa. Te Dia ju pegang tarús sampe salamanya. 22Tuhan Allah sandiri yang bekin samua soya-soya sang Kristus. Deng Dia ju yang angka Kristus jadi Kapala ko ator samua yang ta'ika deng orang parcaya dong.d 23Jadi, kalo Dia jadi Kapala, na, kotong orang parcaya dong jadi sama ke Dia pung badan. Nanti kotong yang bekin abis samua karjá yang Dia kasi jalan waktu Dia ada di bumi. Te Dia yang ada pung kuasa ko bekin jadi samua-samua, iko Tuhan Allah pung maksud.e Beta pung sambayang kasi sang bosong memang bagitu.” Orang yang parcaya sang Yesus Kristus tarima idop baru 21Dolu, bosong langgar Tuhan Allah pung parenta dong, deng bekin sala macam-macam. Andia ko Dia anggap bosong sama ke orang yang su mati. 2Dolu, bosong idop iko ini dunya pung mau, deng iko setan dong pung bos pung mau. Sampe sakarang, itu setan masi babuju manusia, ko dong malawan sang Tuhan Allah. 3Dolu, kotong ju idop bagitu, sampe apa sa yang kotong rasa ko, pikir ko, kotong bekin iko kotong pung mau-mau sa. Kotong bekin jahat sama ke orang laen dong, andia ko Tuhan Allah mara bésar sang kotong, 4-5deng anggap kotong ju sama ke orang mati yang tapisa buang dari Dia. Biar bagitu ju, ma Dia jato kasian sang kotong, tagal Dia talalu sayang sang kotong. Andia ko Dia kasi tunju Dia pung hati bae deng kirim datang sang Yesus Kristus ko kasi idop baru sang kotong. Jadi, Tuhan yang kasi salamat sang kotong, tagal Dia pung hati bae.a 6Yesus Kristus mati, ma Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Ais Tuhan angka nae sang Dia ko pegang parenta di sorga. Naa! Tuhan ju bekin bagitu sang kotong. Dia kasi idop baru sang kotong, ais Dia angka kasi nae sang kotong, deng kotong pegang parenta sama-sama deng Kristus di sorga. 7Deng bagitu, mulai dari sakarang sampe salamanya, Tuhan kasi tunju Dia pung sayang bam-banya, deng Dia pung hati bae yang talalu hebat tu, tagal kotong parcaya sang Yesus Kristus. 8-9Waktu bosong parcaya sang Kristus, Tuhan Allah kasi salamat sang bosong tagal Dia pung hati bae. Dia kasi salamat bagitu, bukan tagal Dia mau balas apa yang bosong bekin. Tagal itu jadi hadia yang Dia parsén kasi sang bosong, andia ko bosong sonde ada pung dasar ko mulu bésar deng apa yang bosong bekin. 10Kotong ada, tagal Tuhan Allah yang bekin sang kotong. Ais, Yesus Kristus kasi idop baru sang kotong, ko biar kotong bekin hal-hal bae yang Tuhan su putus memang dari dolu. Tuhan Allah tarima bae orang dari samua bangsa 11Sodara dong! Bosong su tau, bilang, orang Yahudi dong bapegang karás dong pung atoran sunat, deng dong pandang enteng sang bosong yang bukan Yahudi, tagal bosong sonde iko dong pung atoran tu! Padahal itu cuma atoran so'al manusia pung badan sa, bukan so'al manusia pung dalam hati. 12Waktu bosong balóm parcaya sang Yesus Kristus, bosong sonde ada pung hak ko maso jadi Tuhan Allah pung orang. Te dolu, bosong balóm maso dalam Tuhan pung janji yang Dia su ika memang deng Abraham, deng dia pung turunan dong. Itu waktu, bosong tenga di ini dunya deng sonde bisa baharap sang Tuhan Allah, tagal bosong masi jadi orang luar, 13yang tapisa dari Tuhan. Ma sakarang, Yesus Kristus su buka jalan ko bosong bisa ta'ika deng Tuhan Allah. Te Kristus mati ko bekin dingin Tuhan pung hati, ko bosong bisa badame deng Dia, deng bisa jadi Dia pung orang dong. 14Dolu, botong orang Yahudi sonde bisa idop badame deng bosong dari bangsa laen. Sama ke ada tembok yang bekin kotong bapisa. Ma tagal Yesus Kristus mati di kayu palang, ju Dia bekin rubu itu tembok ko kotong yang dolu bamusu bisa badame ko jadi satu bangsa. 15Te dolu, orang Yahudi cari jalan ko idop babae deng Tuhan pake dong pung atoran agama dong. Ma waktu Yesus Kristus mati, Dia bekin batal itu jalan lama deng buka jalan baru, ko biar orang dari bangsa Yahudi deng orang dari bangsa laen dong, dua-dua bisa idop babae deng Tuhan Allah. Deng bagitu, dong samua su ta'ika jadi satu bangsa baru yang idop badame.b 16Jadi, Kristus mati di kayu palang ko bekin dua pihak yang bamusu tu jadi satu, deng bawa dong kambali pi di Tuhan Allah. Te Kristus hapus buang samua yang dolu jadi gara-gara ko bekin dong bamusu.c 17Dia datang di ini dunya ko bawa Kabar Bae kasi orang Yahudi sama-sama deng orang laen dong, bilang, “Dolu bosong idop bamusu, ma sakarang su ada jalan ko bosong bisa idop badame satu deng satu.”d 18Jadi, botong orang Yahudi deng bosong yang bukan Yahudi sama-sama dapa jalan ko pi di kotong pung Allah Bapa, tagal Yesus su buka jalan kasi kotong samua. Deng Tuhan Allah pung Roh Barisi ju ada kasi tunju itu jalan sang kotong samua. Yesus Kristus pung orang sama ke ruma sambayang 19Tagal Yesus Kristus pung bekin tu, andia ko bosong yang bukan orang Yahudi, su bukan orang luar lai, yang sonde ada pung hak apa-apa. Te sakarang, bosong ada pung hak warga di sorga, tagal su maso jadi Tuhan Allah pung kelu. 20Itu conto ke Tuhan Allah ada mau kasi badiri ruma satu. Dia taro batu alas, andia Yesus Kristus. Ais Dia bangun fanderen, andia Dia pung jubir deng Dia pung utusan dong. Tarús, Dia susun batu-batu di atas itu samua. Itu batu dong tu, andia kotong samua yang su maso jadi Dia pung kelu. 21Itu ruma badiri kuat-kuat, tagal itu batu-batu dong ada tasusun bae-bae di atas itu batu alas. Deng itu ruma tamba lama tamba bésar, sampe nanti orang pi di situ ko sambayang sang Tuhan Allah. 22Jadi sakarang, Tuhan Allah su bekin ko bosong orang bukan Yahudi ju jadi sama ke batu, sama-sama deng botong orang Yahudi. Tuhan Allah susun sang kotong samua, ko jadi tampa tenga kasi Dia pung Roh. Paulus bawa Kabar Bae kasi orang bukan Yahudi dong 31Tagal Tuhan Allah sonde kasi beda orang Yahudi deng orang bukan Yahudi, andia ko Dia utus sang beta, Paulus, ko kasi tau Yesus Kristus pung Kabar Bae sang bosong yang bukan Yahudi di kota Efesus. Beta su kasi jalan beta pung karjá tu, sampe beta su jadi orang bui. 2Pasti bosong ju tau, bilang, Tuhan Allah utus sang beta, tagal Dia mau kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. 3Memang dolu Tuhan Allah balóm kasi tau manusia so'al apa yang Dia su putus kasi orang bukan Yahudi. Ma sakarang Dia su kasi tau ini hal sang beta. Deng ini ni, yang beta ada tulis pende-pende di sini kasi sang bosong. 4Kalo bosong su baca abis, bosong ju bisa mangarti Tuhan Allah pung maksud so'al Yesus Kristus, yang Dia su buka kasi beta. 5Te dolu-dolu, manusia balóm mangarti Dia pung maksud. Ma sakarang, Dia su pake Dia pung Roh ko kasi tau itu maksud sang Dia pung jubir, deng Dia pung utusan dong. 6Te dari dolu, Tuhan Allah su putus bagini: kalo orang bukan Yahudi parcaya sang Yesus Kristus pung Kabar Bae, dong ju bisa maso jadi Tuhan pung ana-ana, sama ke orang Yahudi dong. Tagal itu, sakarang, kotong samua su jadi satu kelu, deng kotong sama-sama bisa tarima berkat dari kotong pung Allah Bapa. 7Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae deng pili sang beta ko jadi Dia pung utusan. Deng Dia ju kasi Dia pung kuasa sang beta, ko kasi jalan Dia pung karjá tu. 8Dari Tuhan pung orang samua, beta ni orang paling kici. Biar bagitu ju, ma Tuhan pili sang beta ko kasi jalan Dia pung karjá yang talalu hebat tu. Dia mau ko beta kasi tau orang bukan Yahudi dong, so'al Kristus pung hati bae yang sonde tau abis-abis tu. 9Te mulai dari Tuhan Allah bekin ini dunya, Dia pung maksud mau kirim datang sang Kristus tu, tasambunyi. Ma sakarang, Dia mau ko beta kasi mangarti samua orang so'al Dia pung maksud tu. 10Te Dia pung maksud tu, pintar talalu. Deng Dia mau pake Dia pung orang dong ko kasi tunju Dia pung pintar tu, sang samua kuasa deng samua yang parenta di langit dong. 11Waktu Dia balóm bekin ini dunya, Dia su putus ko mau buka jalan ko kasi salamat manusia. Andia ko, Dia pake kotong pung Bos Yesus Kristus, ko bekin iko bagitu. 12Tagal itu, kotong yang su parcaya sang Yesus Kristus, sonde usa taku-taku lai datang ba'omong deng Tuhan. Te Dia mau tarima kotong, kapan sa. 13Inga, é! Beta sangsara tagal beta layani sang bosong orang bukan Yahudi. Biar bagitu ju, ma bosong pung hati jang jadi tawar. Tagal beta pikol ini sangsara ko biar bosong yang tarima dia pung bae. Paulus sambayang minta tarima kasi sang Tuhan Allah 14Waktu beta pikir ame Allah Bapa pung hati bae yang talalu hebat tu, ju beta tikam lutut ko minta tarima kasi sang Dia. 15Te samua kelu di dunya deng di sorga pung Bapa, andia Dia tu. 16Beta sambayang ko Dia kasi berkat bam-banya sang bosong iko Dia pung hati yang bae talalu tu. Deng beta ju minta Dia kirim Dia pung Roh, deng kasi kuasa, ko biar bosong pung dalam hati jadi kuat. 17Beta minta ko Yesus Kristus idop dalam bosong pung hati, tagal bosong parcaya tarús sang Dia. Deng beta ju sambayang ko bosong idop ta'ika deng Dia pung sayang, sama ke pohon yang batamba kuat, tagal dia pung akar tatanam dalam-dalam.a 18-19Beta ju sambayang, ko bosong deng Tuhan pung orang samua, bisa sama-sama mangarti Kristus pung sayang yang manusia sonde bisa ukur. Te itu sayang tu, talalu bésar, talalu luas, talalu dalam, deng talalu banya! Beta ju sambayang ko bosong bisa rasa Dia pung sayang, sampe itu sayang isi ponu bosong pung hati deng bosong pung idop, deng usir buang samua hal jahat dong.b 20Tuhan Allah pung kuasa hebat talalu, lebe dari samua yang kotong bisa minta, deng samua yang kotong bisa pikir. Deng Dia pake itu kuasa yang hebat tu, ko karjá dalam kotong pung hati. 21Tagal itu, mari ko kotong yang ta'ika deng Yesus Kristus, angka tinggi-tinggi sang Dia! Puji-puji tarús sang Dia, dari sakarang sampe salamanya. Batúl tu! Tuhan Yesus pung orang dong sama ke badan satu, deng tugas macam-macam 41Beta su kasi jalan beta pung Bos pung karjá, sampe beta jadi orang bui. Jadi sakarang, beta mau buju sang bosong ko idop lurus iko Tuhan Allah pung mau, tagal Dia su pange ame sang bosong ko jadi Dia pung orang. 2Tagal itu, bosong musti idop deng randá hati, deng idop manis satu deng satu. Bosong musti sabar deng mangarti satu deng satu. Kalo dari bosong ada yang bacari hal deng dia pung tamán, na, jang simpan hati.a 3Usaha karás ko idop badame satu deng satu, tagal Tuhan Allah pung Roh su ika sang bosong jadi satu. 4Te Yesus Kristus pung orang dong su jadi satu sama ke Dia pung badan sandiri. Deng dong samua ju tarima Tuhan pung Roh yang cuma satu sa. Deng dong samua baharap deng Tuhan Allah sa, tagal Dia yang pange sang dong ko jadi Dia pung orang. 5Kotong pung Bos, cuma satu sa, Kotong pung parcaya, cuma ada satu jalan sa, ko bisa badame deng Dia. Deng kotong samua tarima sarani, ko jadi ta'ika deng Dia. 6Tuhan Allah, cuma satu sa, Deng kotong pung Bapa, cuma Dia sa. Cuma Dia sa yang parenta kotong samua. Cuma Dia sa yang ada sama-sama deng kotong samua. Deng cuma Dia sa yang idop tarús di kotong samua pung hati. Kristus kasi tugas macam-macam ko Dia pung orang dong tamba kuat 7Ma Yesus Kristus su bagi kasi Dia pung kuasa sang kotong, ko biar kotong satu-satu kasi jalan Dia pung karjá. 8Andia ko Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, “Dia nae pi di tampa yang tinggi, ko Dia baparáng di situ sampe manáng. Ais, Dia bawa pulang tahanan bam-banya, deng bagi-bagi hadia kasi manusia.”b 9(Inga itu kata-kata yang bilang “Dia nae”. Kalo Dia nae, itu dia pung arti, bilang, dolu Dia su parná turun datang di bumi di bawa. 10Jadi, itu Orang yang turun tu, andia Kristus. Te Dia yang nae kambali pi sorga, ko bisa urus samua-samua yang ada di langit deng di bumi.) 11Kristus yang kasi kuasa sang Dia pung orang, ko dong kasi jalan tugas yang Dia bagi kasi sang dong. Ada saparu yang Dia kasi kuasa ko jadi Dia pung utusan, saparu jadi Dia pung jubir, saparu jadi gambala kasi Dia pung orang dong, saparu jadi pintar ajar Dia pung orang dong, deng saparu lai jadi tukang bawa Kabar Bae pi tampa-tampa baru. 12Satu-satu tarima dia pung tugas ko bekin siap Kristus pung orang dong, ko dong samua bisa kasi jalan Dia pung karjá. Deng bagitu, kotong samua yang parcaya sang Yesus Kristus batamba kuat, 13-14sampe kotong samua ju parcaya satu hati. Deng kotong samua kanál batúl sang Tuhan Allah pung Ana. Kotong su sonde ke ana kici lai, te kotong su iko batúl-batúl Dia pung jalan, deng jadi orang yang idop iko Dia pung mau samua. Kalo kotong su idop bagitu, na, kotong su sonde sama ke karbó tusu idong, yang tarek pi mana sa dia iko. Te kalo ada tukang tipu datang ajar hal putar-balek, na, kotong su sonde iko kaná bodo lai. 15Ma kotong cuma omong iko apa yang batúl kasi kotong pung sodara dong, tagal kotong sayang sang dong. Deng kalo kotong idop bagitu dalam hal apa sa, na, kotong jadi satu model ke Kristus. Te Dia tu, kotong pung Kapala yang ator sang kotong. 16Deng kotong ni, sama ke Dia pung badan. Kalo orang pung kaki-tangan deng mulu-idong karjá babantu iko satu-satu pung tugas, na, dia pung badan tamba kuat. Bagitu ju deng Kristus pung orang dong. Kalo kotong basayang deng batolong, na, kotong samua ju tamba kuat.c Kasi tenga jalan idop yang lama ko iko jalan idop yang baru 17Dengar bae-bae apa yang beta mau omong sakarang, tagal beta pung Bos sandiri yang kasi tau sang beta. Bosong jang idop lai sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. Te apa yang dong bekin tu, iko dong pung bodo sa. 18Dong jalan sala-sala, sama ke orang yang jalan di galáp. Dong idop tapisa dari Tuhan Allah, tagal dong tu kapala batu, deng sonde mau toe sang Dia. 19Dong sonde tau malu lai. Andia ko dong iko dong pung mau-mau sa, deng idop kamomos. Ma dong sonde tau puas-puas ju. 20Ma Kristus pung jalan idop yang bosong su balajar tu, sonde bagitu! 21Te apa yang bosong su balajar so'al Yesus Kristus tu, memang ajaran yang batúl. Pasti bosong su dengar na! 22Jadi, kasi tenga bosong pung jalan idop yang lama tu! Te kalo bosong idop kamomos iko manusia pung mau-mau, na, bosong su kaná tipu tarús, andia tu. Bosong sonde ada pung hak di situ lai.d 23Ma biar ko Tuhan Allah bekin bosong pung hati deng pikiran jadi baru, 24ko bosong jadi manusia baru, iko Dia pung model. Andia ko bosong musti kasi tunju hati baru, yang barisi deng lurus.e 25Jadi sakarang, barenti baputar-balek su! Omong yang batúl satu deng satu, te kotong samua su ta'ika jadi satu, sama ke satu badan ada pung kaki-tangan mulu-idong.f 26Kalo mara, na, jang mara sampe bosong bekin sala. Lebe bae bosong babae su! Jang simpan mara sampe matahari tanggalám!g 27Deng bagitu, setan dong pung bos sonde bisa goda sang bosong. Jang kasi biar dia dapa jalan sadiki ju! 28Orang yang suka pancuri, barenti su! Lebe bae orang bagitu karjá bae-bae pake dia pung tangan sandiri, ko biar dia bisa bagi-bagi dia pung hasil karjá kasi orang kasian dong. 29Kalo omong, na, jang omong jahat, biar cuma satu kata ju! Lebe bae, omong yang bae sa. Deng kasi nasiat orang, ko tolong batúl-batúl sang dong, deng bekin kuat dong pung hati. 30Jang bekin saki hati sang Tuhan Allah pung Roh Barisi, te Dia ada di bosong pung hati. Deng Dia su cap sang bosong, bilang, bosong ni, Tuhan Allah pung milik. Dia pung Roh ju jamin, bilang, nanti sampe dunya kiamat, Tuhan Allah kasi salamat sang bosong ko bosong idop tarús-tarús deng Dia. 31Jadi, jang simpan hati deng orang laen! Jang makan gigi deng orang! Jang bamara! Jang babakalai! Jang omong bekin rusak orang pung nama! Deng jang bekin hal jahat yang laen dong! 32Ma lebe bae bosong basayang, deng bekin hal-hal bae satu deng satu. Bosong musti lupa buang orang pung sala, deng kasi ampon sang dia, sama ke Tuhan Allah su hapus buang bosong pung sala, tagal bosong su ta'ika deng Kristus.h Idop basayang deng idop barisi 51Bosong ni, Tuhan Allah pung ana sayang. Tagal itu, bosong musti idop iko Dia pung mau. 2Deng bosong musti idop basayang satu deng satu, sama ke Kristus sayang sang bosong. Te Dia su sarakan Dia pung diri ko mati ganti sang kotong. Deng bagitu, Dia jadi korban yang baboo wangi, ko bekin sanáng sang Tuhan Allah.a 3Bosong ni, ju Tuhan Allah pung orang barisi. Jadi, jang idop kamomos! Pikir hal kamomos ju, jang! Jang maen serong deng orang yang bukan lu pung laki, ko lu pung bini! Jang saraka! 4Jang omong kotor! Jang putar-balek! Deng jang omong sambarang! Te Tuhan pung orang sonde pantas omong bagitu. Lebe bae bosong omong yang bae sa, deng minta tarima kasi sang Tuhan. 5Inga bae-bae! Te Tuhan Allah sonde tarima orang yang idop kamomos, deng orang yang maen serong deng orang yang bukan dia pung laki, ko dia pung bini! Dong sonde bisa maso jadi Kristus pung orang, deng Tuhan Allah sonde jadi dong pung Raja. Tuhan Allah ju sonde tarima orang saraka, tagal dong seti buang sang Dia, deng angka tinggi-tinggi hal laen dong. Idop dalam taráng 6Jang kaná bodo deng orang yang omong kosong, bilang, “Sonde usa idop barisi!” Te Tuhan Allah pasti mara sang orang yang sonde idop iko Dia pung mau. 7Tagal itu, bosong jang ba'ika diri deng orang model bagitu. 8Dolu, bosong sama ke orang yang idop dalam galáp, tagal bosong sonde kanál sang Tuhan Allah. Ma sakarang, Dia su kasi turun Dia pung taráng ko bekin bosong jadi Dia pung ana-ana dong. Andia ko, bosong musti idop dalam Dia pung taráng tu. 9Te orang yang idop tarús dalam taráng, dia bekin hal bae, dia idop lurus, deng dia omong jujur. 10Cari-cari jalan ko bekin sanáng Tuhan Allah pung hati, tagal Dia tu, kotong pung Bos. 11Jang ba'ika diri deng orang yang idop dalam galáp. Te dong pung bekin-bekin tu, sonde ada pung guna apa-apa ju. Jadi bosong musti togor sang dong, deng buka kasi tunju dong pung sala-sala. 12Te apa yang dong bekin deng sambunyi-sambunyi tu, kotor talalu, sampe kotong ni rasa malu kalo mau ba'omong. 13Beta kasi conto bagini: kalo orang kasi taráng barang-barang dalam galáp, pasti orang dapa lia itu barang deng taráng-taráng. 14Bagitu ju, kalo kotong kasi taráng hal jahat yang orang bekin, dia bisa mangarti, bilang, itu hal yang dia bekin tu, jahat. Ada lagu satu bilang, “Woi! Bosong yang tidor, bangun su! Bosong yang mati, idop kambali su! Te Kristus mau kasi taráng sang bosong.” Idop satu hati deng Tuhan pung Roh 15Tagal itu, lia bae-bae bosong pung idop, ko bosong jang sama ke orang bodo. Lebe bae pake akal bae-bae. 16Sakarang ni, banya orang bekin hal-hal jahat tarús. Jadi, kalo ada waktu bekin hal-hal bae, na bekin su. Jang tunggu-tunggu lai!b 17Pikir bae-bae ko mangarti sang kotong pung Bos pung mau, ko bosong jang bodo. 18Jang mabo, te nanti itu minuman yang ator sang bosong. Ma buka bosong pung hati ko biar Tuhan Allah pung Roh Barisi yang ator sang bosong. 19Ba'omong satu deng satu pake kata-kata dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, dari lagu yang puji-puji sang Dia, deng dari lagu-lagu yang bosong dapa dari Dia pung Roh Barisi. Deng kalo manyanyi, jang di bibir sa. Ma puji sang Tuhan Allah deng batúl. 20Te Yesus Kristus jadi kotong pung Bos, deng Allah Bapa su bekin banya hal kasi kotong. Andia ko kotong minta tarima kasi tarús-tarús sang Dia.c Samua orang parcaya musti dengar-dengar satu deng satu 21Bosong samua musti dengar-dengar satu deng satu. Te deng bagitu, bosong kasi tunju hormat sang Yesus Kristus. Conto ke: laki-bini dong 22Bini dong! Bosong musti dengar-dengar sang bosong pung laki dong, sama ke bosong dengar-dengar sang bosong pung Bos Yesus Kristus. 23Te laki tu, sama ke bini pung kapala. Deng Kristus ju Kapala kasi Dia pung orang dong. Te Dia yang buka jalan ko dong salamat.d 24Andia ko Kristus pung orang dong musti dengar-dengar sang Dia. Bagitu ju, bini dong musti dengar-dengar sang dong pung laki dalam samua hal. 25Bagitu ju, laki dong! Bosong musti sayang sang bosong pung bini dong, sama ke Kristus sayang sang Dia pung orang dong, sampe Dia sarakan Dia pung diri, ko mati ganti sang dong.e 26Dia bekin bagitu, ko dong jadi barisi di Tuhan Allah pung muka, tagal dong su iko Dia pung Kata-kata, deng dong su dapa sarani. 27Yesus Kristus pung orang dong ju sama ke baroit parampuan yang su barias pung manis lai, te baroit laki-laki mau datang ame sang dia. Bagitu ju, Kristus mau datang ame sang Dia pung orang dong. Andia ko dong musti idop manis deng barisi, sampe sonde ada pung sala sadiki ju. 28Bagitu ju, laki dong! Bosong musti sayang sang bosong pung bini dong, sama ke bosong sayang bosong pung badan sandiri. Te kalo laki sayang sang dia pung bini, dia pung arti, bilang, dia sayang dia pung badan sandiri. 29Sonde ada orang yang binci dia pung badan sandiri. Ma dia urus deng piara bae-bae, sama ke Kristus urus bae-bae Dia pung orang dong, 30tagal kotong ni, sama ke Dia pung badan. 31Di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Tagal itu, laki-laki musti kasi tenga dia pung papa deng dia pung mama, ko pi idop satu hati deng dia pung bini, te dong dua su jadi satu.”f 32Tuhan pung Kata-kata tu, su kasi tunju dari dolu, so'al laki-bini pung sayang. Ma sakarang kotong ju tau, bilang, itu Kata-kata ju kasi tunju so'al Kristus pung sayang sang Dia pung orang dong. 33Jadi, laki musti sayang sang dia pung bini sama ke dia sayang dia pung badan sandiri. Deng bini musti taro hormat sang dia pung laki. Conto ke: ana-ana deng orang tua dong 61Bagitu ju ana-ana dong! Bosong musti dengar-dengar sang bosong pung orang tua, te itu yang pantas, iko kotong pung Bos pung mau.a 2Di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi ada tatulis, bilang, “Lu musti hormat sang lu pung papa deng mama.” Ini ni, Tuhan Allah pung parenta partama yang pake janji. 3Te waktu Tuhan kasi itu parenta, Dia ju janji, bilang, “Kalo lu bekin iko bagitu, nanti lu dapa berkat bam-banya, deng lu dapa umur panjang.”b 4Bagitu ju, orang tua dong! Bosong jang maen kasar deng bosong pung ana-ana dong, te itu nanti bekin dong kakodok. Lebe bae urus bae-bae sang dong, deng ajar sang dong dari kici ko iko Tuhan pung jalan. Kalo dong bekin sala, na, kasi tunju yang batúl iko Tuhan pung mau.c Conto ke: orang karjá deng bos dong 5Bagitu ju, orang karjá dong! Bosong musti taku sang bosong pung bos yang parenta sang bosong di ini dunya, deng dengar-dengar sang dia. Jang karjá satenga-satenga sa, ma iko batúl-batúl sang bos pung mau, sama ke bosong ju iko batúl-batúl sang Kristus pung mau. 6Te bosong ni, ju Kristus pung orang karjá. Jadi di dunya ni, jang rajin kabauk tagal bos ada lia sang bosong. Ma karjá batúl-batúl kasi sang dia, biar dia sonde ada ju. Te itu yang iko Tuhan Allah pung mau. 7Jadi, kasi jalan bosong pung karjá deng samangat, sama ke bosong ada karjá kasi sang kotong pung Bos Tuhan Allah, bukan karjá kasi sang bos manusia sa. 8Tagal kotong tau, bilang, nanti Tuhan Allah balas kasi sang orang yang bekin hal bae. Biar dong tu, orang karjá ko, bos ko, budak ko, orang bebas ko, Dia balas samua.d 9Bagitu ju, bos-bos dong! Bosong jang maen garatak sang bosong pung orang karjá dong. Te dong ada pung Bos di sorga, yang sama deng bosong pung ju. Dia sonde bapili muka, ma Dia dengar sang sapa sa. Mau bos ko, orang karjá ko, Dia dengar samua.e Pake Tuhan Allah pung sanjata samua ko badiri pasang kaki 10Dengar bae-bae beta pung omong yang tarahir ni. Bosong musti pegang kuat-kuat bosong pung parcaya sang Tuhan Allah, tagal Dia tu, bosong pung Bos, deng Dia pung kuasa tu, talalu hebat. 11Tantara dong pake sanjata ko lawan dong pung musu. Bagitu ju Tuhan ada mau pake sang bosong sama ke tantara. Te Dia mau ko bosong lawan samua akal jahat yang setan dong pung bos bésar ada bekin. Andia ko bosong musti basiap pake Tuhan pung sanjata langkáp. 12Te kotong ni, ada baparáng! Kotong sonde baparáng lawan manusia, ma kotong ada baparáng lawan kuasa jahat yang kotong sonde dapa lia, lawan kuasa-kuasa galáp, deng lawan hal-hal jahat. 13Jadi, bosong musti siap pake Tuhan Allah pung sanjata paráng samua. Nanti kalo itu hari-hari jahat su datang, na, bosong bisa lawan tarús sampe abis. Te kalo bosong sonde jato, na, bosong su batahan sampe manáng, andia tu. Tantara Roma pung sanjata langkáp 14Jadi, bosong musti pasang kaki ko badiri kuat! Parcaya sa deng Tuhan pung Kata-kata yang batúl, te itu sama ke bosong ada pake tantara pung ika pinggang.* Idop lurus, te itu sama ke bosong ada pake baju besi pele dada.f 15Siap-siap pi kasi tau Kabar Bae yang kasi tunju jalan ko orang idop badame deng Tuhan Allah, te itu sama ke bosong ada pake sapatu tantara.g 16Parcaya tarús-tarús sang Tuhan, te itu sama ke sanjata buat batangkis. Deng itu sanjata, bosong bisa kasi mati setan jahat pung pana api samua yang dong ser pi di bosong. 17Pegang kuat-kuat bosong pung parcaya, bilang, bosong su dapa salamat dari Tuhan Allah, te itu sama ke tantara ada pake topi waja. Pegang kuat-kuat Tuhan Allah pung Kata-kata dari Dia pung Roh Barisi, te itu sama ke tantara pegang kalewang.h 18Kalo bosong mau badiri kuat-kuat, na, bosong musti sambayang tarús-tarús pake Tuhan Allah pung Roh Barisi pung kuasa. Bajaga tarús, deng jang barenti sambayang kasi sang Tuhan pung orang samua di mana sa. 19Deng jang lupa sambayang kasi sang beta ju. Minta ko Tuhan Allah kasi beta Dia pung pasán, ko biar beta bisa kasi tau taráng-taráng Dia pung maksud kasi orang laen dong. 20Biar beta su jadi orang bui, ma Tuhan Yesus utus sang beta, ko jadi Dia pung wakil. Jadi, sambayang kasi sang beta, ko beta jang taku omong yang batúl, te itu memang beta pung tugas na! Paulus tutu dia pung surat 21Beta mau ko bosong tau beta pung dudu-badiri. Tagal itu, beta kirim Tikikus pi sang bosong. Dia tu, beta pung sodara sayang, deng dia rajin kasi jalan Bos Yesus Kristus pung karjá.i 22Biar ko dia carita so'al botong pung idop di sini. Deng beta mau ko dia ju kasi kuat bosong pung hati.j 23Beta minta sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, andia kotong pung Bos, ko Dong bekin sodara samua dong badame satu deng satu, deng basayang satu deng satu, tagal bosong parcaya sang Dong. 24Beta ju sambayang, ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang samua orang yang sayang tarús sang Dia. Beta pung surat sampe di sini sa! Saloom, Paulus *1:1: Ada tulisan bahasa Yunani saparu yang sonde tulis “di kota Efesus”. Tagal itu, ada orang yang pintar saparu pikir, kata, ini surat ni, satu surat umum dari Paulus kasi orang parcaya dong di mana-mana. *6:14: Kalo tantara Roma dong mau pake sanjata, na, lebe dolo dong pake baju dalam. Ais dong pake ika pinggang ko biar baju dalam jang balari. Ais itu, baru dong bisa pake tantara pung sanjata samua. a1:1: Utusan dong pung Carita 18:19-21, 19:1 b1:7: Kolose 1:14 c1:20: Lagu Puji dong 110:1 d1:22: Lagu Puji dong 8:6 e1:22-23: Kolose 1:18 a2:1-5: Kolose 2:13 b2:15: Kolose 2:14 c2:16: Kolose 1:20 d2:17: Yesaya 57:19 a3:7: Kolose 2:7 bKolose 1:19, 2:9-10: a4:2: Kolose 3:12-13 b4:8: Lagu Puji dong 68:18 c4:16: Kolose 2:19 d4:22: Kolose 3:9 e4:24: Carita Mula-mula 1:26, Kolose 3:10 f4:25: Sakaria 8:16 g4:26: Lagu Puji dong 4:4 h4:32: Kolose 3:13 a5:2: Kaluar dari Masir 29:18, Lagu Puji dong 40:6 b5:16: Kolose 4:5 c5:19-20: Kolose 3:16-17 d5:22: Kolose 3:18, 1 Petrus 3:1 e5:25: Kolose 3:19, 1 Petrus 3:7 f5:31: Carita Mula-mula 2:24 a6:1: Kolose 3:20 b6:2-3: Kaluar dari Masir 20:12, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:16 c6:4: Kolose 3:21 d6:5-8: Kolose 3:22-25 e6:9: Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17, Kolose 3:25, 4:1; Yakobis 5:4 f6:14: Yesaya 11:5, 59:17 g6:15: Yesaya 52:7 h6:17: Yesaya 59:17 i6:21: Utusan dong pung Carita 20:4, 2 Timotius 4:12 j6:21-22: Kolose 4:7-8 ===================== filipi Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Filipi (©2007 UBB-GMIT) 1. Paulus buka dia pung surat (1:1 - 1:2) 2. Paulus sambayang ko Tuhan jaga Dia pung orang dong di kota Filipi (1:3 - 1:11) 3. Biar kotong dapa susa, ma kotong parcaya tarús sang Tuhan Yesus (1:12 - 1:26) 4. Idop lurus tarús (1:27 - 1:30) 5. Kotong musti randá hati, sama ke Yesus Kristus (2:1 - 2:11) 6. Kotong jadi sama ke bintang bacaya yang kasi taráng ini dunya (2:12 - 2:18) 7. Timotius pung tugas (2:19 - 2:24) 8. Epafroditus pung tugas (2:25 - 2:30) 9. Tuhan Allah tarima orang, tagal dong parcaya sang Yesus Kristus (3:1 - 3:11) 10. Kotong pasang kaki ko iko batúl-batúl Tuhan pung jalan (3:12 - 4:1) 11. Tuhan mau kasi kuat kotong pung hati, kalo kotong idop lurus tarús (4:2 - 4:9) 12. Paulus minta tarima kasi, tagal dong bantu sang dia (4:10 - 4:20) 13. Paulus konci dia pung surat (4:21 - 4:23) Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Filipi Paulus buka dia pung surat (Utusan dong pung Carita 16:12) 11Ini surat dari beta, Paulus. Beta pung tamán Timotius ju ada titip salam kasi bosong. Botong dua ni, Yesus Kristus pung orang suru-suru. Botong kirim ini surat kasi samua orang yang parcaya sang Yesus Kristus di kota Filipi. Deng botong ju mau ko samua pimpinan jama'at, deng yang bantu pimpinan jama'at dong, ju mangarti bae-bae ini surat pung isi. 2Tuhan Allah tu, kotong pung Bapa. Deng Yesus Kristus tu, kotong pung Bos. Ais botong minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman deng dame. Paulus sambayang ko Tuhan jaga Dia pung orang dong di kota Filipi 3Biar beta su lama sonde lia sang bosong, ma beta sonde lupa sang bosong! Tiap kali beta inga bosong, beta minta tarima kasi sang Tuhan, tagal bosong parcaya tarús sang Dia. 4Tiap kali beta sambayang kasi sang bosong, beta pung hati sanáng, 5tagal dari hari partama bosong tarima Tuhan pung Kabar Bae, bosong kasi jalan tarús Dia pung karjá, sama-sama deng beta. 6Itu kasi tunju, bilang, Tuhan Allah su mulai karjá di bosong pung hati. Deng beta tau batúl, bilang, Dia kasi jalan tarús Dia pung karjá yang bae tu, sampe abis samua nanti waktu Yesus Kristus datang kambali. 7Memang pantas beta sayang sang bosong, tagal beta pung hati su ta'ika deng bosong dari dolu. Tempo hari, bosong ada iko karjá sama-sama deng beta, waktu beta kasi tau orang dong so'al Tuhan pung Kabar Bae, deng waktu beta balas manyao sang orang yang lawan itu Kabar Bae. Biar beta maso bui ju, ma bosong sonde lari kasi tenga sang beta. 8Tuhan Allah sandiri tau, bilang, beta pung hati ada rindu batúl sang bosong. Te beta pung sayang sang bosong tu, sama ke Yesus Kristus pung sayang. 9-10Jadi, beta sambayang kasi sang bosong, bagini: beta minta ko bosong pung sayang satu deng satu batamba tarús, sampe tapo'a kaluar. Beta ju minta ko Tuhan Allah kasi bosong mangarti batúl-batúl hal mana yang bae, ko biar bosong pung idop jadi barisi. Ais nanti, waktu Kristus putus parkara kasi samua orang, na, Dia kasi tau, bilang, bosong sonde ada pung sala apa-apa, 11tagal Dia sandiri yang su bekin bosong pung hati barisi ko bosong bisa idop lurus. Deng bosong idop lurus bagitu, orang laen dong angka nae tinggi-tinggi sang Tuhan Allah, deng puji-puji sang Dia. Biar kotong dapa susa, ma kotong parcaya tarús sang Tuhan Yesus 12Sodara sayang dong! Beta mau ko bosong tau, bilang, ada orang yang bekin susa sang beta, sampe dong kasi maso beta di bui. Ma tau-tau, te Tuhan pung Kabar Bae tasiar tarús, 13sampe tantara jaga di ruma jabatan, deng samua orang laen ju tau, bilang, beta maso bui tagal beta iko sang Yesus Kristus.a 14Ais Tuhan Allah pung orang dong di sini lia, bilang, Tuhan ada bekin bagitu waktu beta ada dalam ini bui. Andia ko dong tamba barani, sampe dong su sonde taku-taku lai. Ais ju dong omong taráng-taráng Tuhan pung Kata-kata di mana-mana. 15-17Di sini ada dua macam orang yang rajin ajar so'al Kristus. Andia, ada yang karjá deng hati lurus, deng ada yang karjá deng hati babengko. Yang karjá deng hati lurus, dong hati bae sang beta. Dong tau batúl, bilang, beta ada pikol beta pung susa ni, tagal beta kasi jalan beta pung karjá, deng sonde ondor sadiki ju. Ma yang karjá deng hati babengko, dong ba'iri hati, deng cari nama. Dong bekin tapica-pica orang parcaya dong, asal ada yang iko sang dong. Te dong cari jalan ko bisa angka-angka diri, bilang, dong lebe hebat dari beta. Dong kira, kata, kalo ada orang yang iko sang dong, na, itu nanti bekin tamba barát beta pung susa dalam bui. 18Ma kasi tenga pi sa! Beta sonde toe kalo orang ajar deng hati lurus ko, sonde ko. Yang pantíng, dong ada ajar so'al Kristus! Naa, itu yang bekin beta pung hati sanáng. Deng beta sanáng batúl-batúl, 19tagal beta tau, bilang, bosong ada sambayang kasi sang beta, deng Yesus Kristus pung Roh ada tolong sang beta. Andia ko beta tau dia pung ujung-ujung tu, aman sa! 20Biar beta idop ko, beta mati ko, sonde apa-apa. Asal Tuhan Allah pake sang beta ko angka tinggi-tinggi Tuhan Yesus pung nama, deng ajar taráng-taráng so'al Dia, sampe sonde ada satu apa ju yang bekin beta malu. Ini samua yang beta ada baharap tarús dari dolu sampe sakarang ni. 21-23Te beta ada pikir bagini: kalo beta idop, na, biar beta idop ta'ika deng Kristus, deng beta kasi jalan tarús Dia pung karjá. Itu bae. Ma kalo beta mati, beta dapa ontong lebe lai. Tagal beta bisa kasi tenga ini dunya, deng idop kambali ko tenga sama-sama deng Kristus di sorga. Andia ko beta pung hati bacabang, deng beta sonde tau mana yang paling bae! 24Jadi, bagini sa! Tagal bosong masi parlú beta di sini, ada lebe bae beta tenga sama-sama deng bosong di ini dunya sa. 25Beta parcaya beta pung umur masi panjang, ko beta bisa tenga sama-sama deng bosong. Te Tuhan mau ko beta bekin kuat bosong pung hati, ais bosong tamba parcaya sang Dia deng hati sanáng. 26Jadi, nanti bosong bisa angka tinggi-tinggi Yesus Kristus pung nama, tagal Dia su buka jalan ko beta bisa kambali pi lia sang bosong lai. Idop lurus tarús 27-28Ma biar karmana ju, bosong pung idop musti batúl, te bosong ni, Tuhan pung orang dong. Jadi, bosong musti idop pantas, deng bekin iko apa yang Kristus pung Kabar Bae su kasi tau sang bosong. Ais nanti, kalo beta jadi kambali pi lia sang bosong, ko, cuma dengar dari orang sa, bilang, bosong ada idop bae-bae, na, beta bisa sanáng. Te beta bisa tau, bilang, bosong ada idop satu hati, tagal bosong ta'ika deng satu Roh. Deng beta bisa tau, bilang, bosong ada pasang kaki ko kasi jalan Tuhan Yesus pung Kabar Bae sama-sama, ko biar orang laen dong ju iko parcaya. Deng bosong ju sonde taku, biar ada orang yang malawan sang bosong. Itu jadi tanda kasi musu dong, bilang, Tuhan Allah mau angka buang sang dong. Ma Dia kasi salamat sang bosong, ko nanti bosong idop tarús deng Dia. 29Te Tuhan Allah su buka jalan ko bosong bisa parcaya sang Kristus, deng jadi Dia pung orang dong. Bukan cuma parcaya sa, ma Dia ju kasi isin ko bosong dapa susa, tagal bosong iko sang Dia. 30Te beta dengar ada orang di sana yang malawan sang bosong, tagal bosong kasi jalan Kristus pung Kabar Bae. Inga, te tempo hari dong ju malawan sang beta bagitu. Deng sakarang ju, dong masi bagitu tarús.b Kotong musti randá hati, sama ke Yesus Kristus 21Naa, sodara sayang dong yang jadi Yesus Kristus pung orang! Dia su kasi hal bae bam-banya sang bosong. Jadi, bosong bisa bekin kuat satu deng satu pung hati. Bosong bisa kasi nasiat yang ba'akar dari bosong pung sayang. Bosong bisa idop manis satu deng satu, tagal Tuhan pung Roh ada karjá di bosong pung teng-tenga. Deng bosong bisa kasi tunju bosong pung rasa kasian deng hati manis satu deng satu. 2Kalo bosong bekin bagitu, na, beta pung hati babunga. Lebe-lebe lai, kalo bosong idop basayang deng satu hati, idop deng satu tujuan, deng ba'akór ko karjá sama-sama. 3Jang bekin apa-apa yang cuma cari ontong buat diri sandiri sa. Deng jang anggap diri lebe hebat dari orang laen. Padahal lu pung sombong tu sonde ada pung dasar. Ma kotong musti randá hati, ko anggap orang laen lebe dari kotong. 4Deng jang cuma urus bosong satu-satu pung urusan sa. Ma kotong ju musti lia orang laen dong pung parlú. 5Te kotong pung hati musti sama deng Yesus Kristus pung hati. 6Te biar Dia pung model sama ke Tuhan Allah, deng Dia ju Bos, sama ke Tuhan Allah, ma Dia kasi lapás Dia pung hak, deng sonde pake Dia pung pangkat. 7Ais Dia turun datang di ini dunya, pake model ke manusia biasa. Dia kasi tenga Dia pung hak samua-samua, ko bekin Diri jadi orang suru-suru. 8Bukan cuma jadi orang kici sa, ma Dia ju bekin Dia pung Diri jadi orang hina, ko bekin iko Tuhan Allah pung mau. Biar orang bunu sang Dia di kayu palang ju, Dia tarima sa, deng mati, sama ke Dia orang jahat. 9Tagal Dia randá hati bagitu, andia ko Tuhan Allah angka tinggi-tinggi sang Dia. Deng kasi Dia nama yang paling hebat. Te sonde ada satu nama ju yang lebe hebat dari Dia. 10Tuhan Allah angka tinggi-tinggi Dia pung nama bagitu, ko samua orang kasi hormat sang Dia. Andia: orang di langit, deng orang di bumi. Orang idop deng orang mati. Nanti samua orang tikam lutut ko sémba sang Dia. 11Deng nanti samua orang bilang, “Yesus Kristus tu, batúl-batúl Bos!” Deng bagitu, dong ju puji-puji sang Allah Bapa.a Kotong jadi sama ke bintang bacaya yang kasi taráng ini dunya 12Sodara sayang dong! Dengar bae-bae! Tempo hari, waktu beta masi ada di kota Filipi, bosong dengar sang beta, ais bosong iko Tuhan Allah pung jalan lurus. Sakarang kotong su tapisa di laen tampa, ma beta minta ko bosong pasang kaki tarús ko idop lurus. Inga te, kalo bosong sonde dengar-dengar sang Dia, na, nanti bosong lia sandiri sa! Tagal Dia yang kasi salamat sang bosong dari bosong pung sala-sala dong. Ais, bosong musti idop pantas, te bosong su jadi Dia pung orang. 13Te Tuhan Allah sandiri yang ada karjá di bosong pung hati. Dia yang buka jalan ko bosong dengar sang Dia. Deng Dia yang kasi kuasa ko bosong bisa bekin sanáng Dia pung hati. 14Ais, kalo bosong ada bekin apa sa, na, jang mangomek, deng jang bakanjar. 15Bekin bagitu ko bosong bisa jadi orang yang hati barisi, deng orang yang sonde ada pung sala. Bosong idop di teng-tenga orang jahat deng tukang putar-balek dong. Ma bosong jang iko sang dong! Te bosong pung idop musti barisi, tagal bosong tu, Tuhan pung ana-ana. Ais, bosong pung idop musti bacaya ko kasi tunju jalan sang dong, sama ke bintang bacaya yang kasi taráng ini dunya.b 16Ais bosong idop lurus deng kasi jalan Tuhan pung Kata-kata dong. Deng bagitu, nanti bosong bekin beta pung hati babunga waktu Yesus Kristus datang kambali. Deng beta pung cape tu, dapa hasil bae, tagal sonde tabuang deng parcuma. 17-18Ma andekata beta po'a abis-abis beta pung idop, ko jadi korban ko biar bosong bisa parcaya lebe kuat deng kasi jalan Tuhan pung karjá, na, beta tarima deng sanáng. (Itu, sama ke kapala agama po'a aer anggor di meja korban ko sémba sang Tuhan.) Deng bagitu, kotong bisa sanáng sama-sama, tagal itu korban tu, sonde parcuma.c Timotius pung tugas 19Beta harap, sonde lama lai, Tuhan Yesus buka jalan ko beta kirim Timotius, ko dia kasi kuat bosong pung hati. Ais itu, dia kambali datang di sini lai, ko kasi tau beta so'al bosong pung dudu-badiri, deng kasi kuat beta pung hati. 20Beta sonde kirim orang laen. Beta cuma kirim Timotius sa, tagal dia satu hati deng beta. Deng dia sayang batúl-batúl sang bosong. 21Dia tu, sonde sama ke sodara yang laen dong. Te dong tu, cuma pikir dong pung urusan sandiri sa, ma sonde urus hal-hal yang pantíng kasi Yesus Kristus. 22Ma bosong su tau, bilang, Timotius su karjá banting tulang ko kasi jalan Tuhan Allah pung karjá. Dia karjá deng beta, sama ke satu ana yang karjá kasi dia pung bapa. Botong dua su pi kasi tau Tuhan Yesus pung Kabar Bae di mana-mana. 23Kalo dong su putus abis beta pung parkara di sini, baru beta kirim sang Tius pi di bosong. 24Ma sakarang, Tuhan ada kasi kuat beta pung hati, bilang, sonde lama lai, beta ju su bisa datang lia sang bosong. Epafroditus pung tugas 25Dolu, beta dapa susa. Ais bosong utus kotong pung sodara Epafroditus datang lia sang beta. Dia kasi jalan Tuhan pung karjá sama-sama deng beta, tingka ke tantara yang rajin iko dia pung komandán pung parenta. Ma sakarang, beta rasa beta musti kirim dia kambali pi di bosong. 26Te dia pung hati su rindu mau lia sang bosong. Deng dia ju pikiran sang bosong, tagal dia tau, bilang, bosong su dengar dia ada saki-saki. 27Memang batúl. Tempo hari dia saki barát sampe amper mati. Ma Tuhan Allah sayang sang dia, ais bekin bae sang dia. Deng Tuhan ju sayang sang beta, ais Dia bekin bae sang Epafroditus, ko beta jang tamba susa lai. 28Andia ko beta mau kirim sang dia kambali, ko biar bosong sandiri bisa bakatumu deng hati sanáng. Kalo bagitu, na, beta pung hati jadi tanáng. 29-30Jadi, bosong musti tarima bae-bae sang dia, tagal dia tu, Tuhan pung orang. Deng bosong musti kasi hormat sang samua orang yang model sama ke dia. Te dia kasi jalan Kristus pung karjá, sampe amper mati. Deng dia sonde ondor sadiki ju, tagal dia mau tolong beta, ganti sang bosong. Jadi, bosong musti tarima kambali sang dia deng hati manis. Tuhan Allah tarima orang, tagal dong parcaya sang Yesus Kristus 31Sodara dong! Dengar bae-bae! Bosong pung hati musti sanáng, tagal bosong ta'ika deng Kristus. Biar beta tulis ulang-ulang bagini, ma beta sonde bosan-bosan kasi inga sang bosong ko jang kaná tipu! 2Ati-ati deng tukang putar-balek dong yang mau paksa-paksa orang, bilang, “Bosong musti iko sunat ko jadi tanda, bilang, bosong tu, Tuhan Allah pung orang.” Padahal, Tuhan sonde parenta bagitu! Dong su sala tu! Ma biar bagitu ju, dong masi buru-buru orang, sama ke anjing jahat. 3Te dong bilang Tuhan tarima orang tagal dong sunat. Ma itu sala! Kotong su tau, bilang, Tuhan tarima orang tagal dong parcaya sang Yesus. Ais, Tuhan pung orang yang batúl dong, andia kotong yang parcaya sang Yesus! Kotong yang sémba sang Dia iko Dia pung Roh Barisi. Kotong yang angka tinggi-tinggi sang Yesus Kristus, tagal Dia su buka jalan ko kotong bisa maso jadi Tuhan pung orang. Te kotong sonde bisa dapa salamat tagal iko manusia pung karjá. 4Dolu, beta ju pikir sala, sama ke dong. Bilang, orang bisa maso jadi Tuhan pung orang, asal dong sunat. Padahal itu manusia pung karjá sa! Kalo mau omong manusia pung karjá, na, beta bisa omong sombong lebe dari samua, tagal dolu beta pung karjá iko parsís deng orang Yahudi dong pung atoran agama samua. 5-6Iko atoran agama, beta pung mama-bapa dong sunat sang beta waktu beta umur dalapan hari. Beta ni, ju orang Yahudi tulen, te beta dari suku Benyamin, turunan langsung dari ba'i Isra'el. Beta paling rajin iko parsís samua atoran dari partei agama Farisi, sampe sonde ada satu orang yang bisa kasi sala sang beta sadiki ju. Lebe-lebe lai, beta paling rajin bekin sangsara orang-orang yang iko sang Kristus, tagal beta pikir ini orang dong su angka buang kotong pung atoran agama.a 7-8Ma lama-lama beta pung pikiran baroba waktu beta ju bale iko sang Kristus. Jadi, sakarang beta su sonde sombong deng beta pung idop yang dolu tu, tagal dong su sonde ada pung arti apa-apa kasi sang beta lai. Yang beta anggap paling hebat, andia: beta bisa kanál sang Yesus Kristus, beta pung Bos tu. Hal laen dong samua, beta anggap ke sampa sa. 9Beta mau idop ta'ika deng Yesus Kristus. Te biar beta iko atoran agama samua ju, balóm tantu Tuhan Allah tarima sang beta. Deng biar beta anggap diri su batúl, balóm tantu Dia tarima sang beta ju. Ma beta musti parcaya sang Kristus dolo, baru Tuhan Allah tarima sang beta, bilang, “Tagal Kristus su hapus buang lu pung sala-sala dong, andia ko lu su jadi barisi.” 10Ais, beta pung mau bagini: beta mau kanál bae-bae sang Kristus. Beta ju mau mangarti bae-bae Tuhan Allah pung kuasa, yang Dia pake ko kasi idop kambali sang Yesus Kristus dari Dia pung mati. Andekata ada orang yang mau bekin susa sang beta tagal beta iko sang Kristus, na, kasi tenga pi sa. Te orang ju bekin susa sang Kristus. Deng kalo ada yang mau bunu bekin mati sang beta tagal beta layani sang orang, na, beta tarima sa. Te Kristus ju mati kasi sang beta bagitu. 11Deng kalo beta mati, na, nanti Dia ju kasi idop kambali sang beta. Kotong pasang kaki ko iko batúl-batúl Tuhan pung jalan 12-13Sodara dong! Beta kapingin iko Kristus pung jalan idop deng Dia pung mau samua. Ma kalo omong jujur, beta balóm iko parsís bagitu. Andia ko beta pasang kaki, tagal Yesus Kristus su pili sang beta ko beta iko sang Dia bagitu. Beta sama ke orang yang ada lari ukur kuat ko dia bisa sampe di garis finis. Jadi, beta lari lurus-lurus pi muka, deng sonde lia pi balakang ko pikir-pikir hal-hal yang dolu dong. Beta lupa buang sang dong sa. 14Ma beta lari ukur kuat tarús sampe di garis finis, ko dapa piala. Beta pung hadia tu, andia: Tuhan Allah nanti tarima sang beta di sorga, tagal beta parcaya sang Yesus Kristus. 15Naa, beta minta ko bosong samua yang su batumbu deng ba'akar kuat dalam Kristus, bisa satu hati deng ini hal dong. Ma kalo ada yang pung pikiran beda, na, biar Tuhan Allah kasi tunju jalan kaluar yang bae. 16Ma biar bagitu, kotong musti bapegang kuat-kuat deng bekin iko samua hal yang batúl, yang Tuhan su ajar sang kotong. 17Sodara dong samua! Bosong musti conto beta pung cara idop. Bosong saparu di situ pung jalan idop ju su sama ke beta. Ma yang balóm, bisa balajar bae-bae dari dong, ko bekin iko bagitu ju.b 18Ati-ati deng orang-orang yang malawan sang Kristus, deng sonde tarima bae Dia pung mati di kayu palang. Dong pung cara idop sandiri tu, kasi tunju dong pung malawan sang Kristus. Beta su parná kasi tau bosong so'al orang model ke dong, ma sakarang beta kasi tau ulang deng aer mata malele. 19Te nanti Tuhan tola buang sang dong, ais lempar buang sang dong pi api naraka, tagal dong pung hati sonde ta'ika deng Dia. Dong cuma pegang hal-hal jahat, deng cari-cari jalan ko bekin puas dong pung badan sandiri sa, sampe dong kapala bésar deng dong pung jahat. Dong sonde ada pung rasa malu. Dong cuma tau pikir macam ke orang yang sonde kanál sang Tuhan. 20Bosong jang bekin iko sang dong, ma bekin iko sang botong. Tagal kotong su maso jadi Tuhan Allah pung orang, deng pegang hak warga di sorga. Sakarang kotong ada tunggu-tunggu kotong pung Bos Yesus Kristus. Te nanti Dia mau turun datang kambali dari sorga ko kasi salamat kotong dari Tuhan Allah pung mara. 21Nanti Kristus roba kotong pung badan noe yang bisa mati ni, ko jadi badan baru yang sonde tau mati, sama ke Dia pung badan yang hebat tu. Dia roba kotong pung badan dong, pake Dia pung kuasa bésar. Deng Dia ju pake itu kuasa, ko bekin samua-samua yang ada di mana sa, tondo iko Dia pung parenta. 41Sodara sayang dong! Tagal itu samua, beta minta ko bosong idop lurus tarús, deng jang babengko. Beta rindu lia sang bosong. Te bosong sandiri yang jadi beta pung hasil karjá. Bosong bekin beta pung hati sanáng. Deng beta bisa angka kapala, tagal bosong. Tuhan mau kasi kuat kotong pung hati, kalo kotong idop lurus tarús 2Beta minta itu dua parampuan dong, andia Yodia deng Sinteke, ko jang bakanjar lai. Dong musti badame, ko idop babae satu deng satu. Tagal dong dua pung Bos tu, satu, andia ko dong ada ta'ika satu deng satu. 3Tamán karjá, é! Beta minta ko lu urus itu dua sodara parampuan tu, sampe dong babae. Te dolu, dong parná karjá karás ko tolong beta kasi tau orang so'al Tuhan pung Kabar Bae. Dong ju parná karjá bagitu sama-sama deng Klemens, deng tamán-tamán laen. Dong samua pung nama su tatulis di Tuhan pung buku daftar nama orang-orang yang nanti idop sama-sama deng Dia di sorga. 4Tagal bosong su maso jadi Tuhan pung orang, andia ko bosong pung hati musti sanáng siang-malam. Beta kasi tau ulang lai: bekin bosong pung hati sanáng tarús! 5Bosong ju musti hati manis sang samua orang. Deng jang lupa, bilang, Tuhan Yesus su deka-deka mau datang kambali. 6Kalo bosong dapa susa, na, bosong jang kawatir satu apa ju. Ma sambayang ko minta Tuhan Allah tolong sang bosong dalam samua hal. Deng samua yang bosong minta tu, na, jang lupa angka hati ko minta tarima kasi sang Dia. 7Kalo bosong bekin bagitu, nanti Tuhan bekin bosong pung hati jadi tanáng. Memang manusia sonde bisa mangarti batúl-batúl hati tanáng yang kotong dapa dari Tuhan. Ma, tagal bosong parcaya sang Yesus Kristus, Tuhan yang kasi tanáng bosong pung hati, mau jaga ko bosong pung hati deng bosong pung pikiran jang kaco. 8Sodara dong! Dia pung konci bagini: jang bapikir-pikir sambarang. Ma jaga bosong pung pikiran ko pikir hal-hal yang cocok deng Tuhan pung hati, deng pikir hal-hal bae yang bekin sanáng orang pung hati. Bosong musti pikir lurus, deng barisi. Pikir hal-hal yang batúl, deng yang manis. Cari-cari jalan ko orang laen bisa dapa hormat. Cari-cari jalan ko angka hal-hal yang bae. Deng jang barenti pikir ini hal bae dong samua. 9Beta su ajar bosong iko Tuhan pung jalan idop. Bosong ju musti conto beta pung idop, deng bekin iko samua yang beta parná omong deng bekin. Kalo bosong iko bagitu, na, Tuhan Allah kasi kuat bosong pung hati, ko bosong pung hati tanáng deng bisa idop dame. Paulus minta tarima kasi, tagal dong bantu sang dia 10Beta minta tarima kasi, deng beta puji sang Tuhan Allah, tagal bosong sonde lupa sang beta. Memang beta tau, bilang, dolu, bosong ada inga sang beta, ma balóm sampat tolong sang beta. 11Beta sonde maksud mau minta apa-apa. Te beta sonde parná rasa kurang satu apa ju, tagal beta su balajar bekin diri puas deng apa yang ada. 12Beta parná idop deng tangan kosong. Beta ju parná idop deng limpa-limpa. Beta su rasa parú karoncong, deng parú mangkilat. Dalam hal apa sa, beta su balajar rahasia ko bisa batahan idop. 13Te beta bisa tanggong samua hal, tagal Kristus yang bekin kuat sang beta na! 14Biar karmana ju, beta minta tarima kasi, tagal bosong su kasi tunju bosong pung hati bae, deng tolong sang beta dalam beta pung susa. 15Dolu, waktu beta kasi tenga propinsi Makedonia ko pi kasi tau Tuhan pung Kabar Bae di tampa laen dong, cuma bosong dari kota Filipi sa yang bantu ongkos sang beta. Jama'at laen dong, sonde. Ma bosong su tau itu carita. 16Conto ke, waktu beta ada di kota Tesalonika ju, bosong kirim doi satu-dua kali, ko bantu sang beta.a 17Sakarang, beta sonde maksud mau minta apa-apa lai dari bosong. Te beta mau ko Tuhan balas kasi berkat sang bosong, tagal bosong hati bae deng beta. 18Beta su tarima ame dari Epafroditus, itu bantuan samua yang bosong su kirim kasi beta. Itu jadi berkat kasi beta, sampe beta sakarang sonde kurang apa-apa lai. Itu ju jadi sama ke persembahan yang baboo wangi, yang orang bakar ko sémba sang Tuhan Allah. Deng Tuhan tarima bae itu persembahan, tagal itu bekin sanáng Dia pung hati.b 19Tuhan Allah yang beta sémba tu, paling kaya. Deng Dia tau batúl bosong pung parlú. Ais nanti Dia kasi tunju Dia pung hati bae deng kasi Dia pung berkat yang hebat sang bosong, tagal bosong ada ta'ika deng Yesus Kristus. 20Jadi, biar ko kotong angka tinggi tarús-tarús Allah Bapa pung nama, sampe salamanya. Itu batúl tu! Paulus konci dia pung surat 21Beta titip salam kasi samua orang yang iko sang Yesus Kristus di kota Filipi. Beta pung tamán yang ada di sini dong, ju titip salam kasi bosong. 22Samua orang parcaya yang ada di kota Roma ni, ju titip salam. Bagitu ju deng sodara-sodara yang karjá di raja bésar pung ruma jabatan. Dong titip salam manis kasi sang bosong. 23Beta minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus, kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Beta pung surat sampe di sini sa, Paulus a1:13: Utusan dong pung Carita 28:30 b1:30: Utusan dong pung Carita 16:19-40 a2:10-11: Yesaya 45:23 b2:15: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:5 c2:17: Daftar Sensus 28:7 a3:5-6: Roma 11:1, Utusan dong pung Carita 8:3, 22:4, 23:6, 26:5,9-11 b3:17: 1 Korintus 4:16, 11:1 a4:15-16: 2 Korintus 11:9; Utusan dong pung Carita 17:1 b4:18: Kaluar dari Masir 29:18 ====================== kolose Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Kolose (©2007 UBB-GMIT) 1. Paulus buka dia pung surat (1:1 - 1:2) 2. Paulus sambayang kasi sang orang parcaya di Kolose dong (1:3 - 1:14) 3. Kristus tu, paling tinggi dari samua (1:15 - 1:23) 4. Paulus karjá ko layani Tuhan pung orang dong (1:24 - 2:5) 5. Kotong yang ta'ika deng Kristus, dapa idop yang batúl (2:6 - 2:19) 6. Kalo kotong ta'ika deng Kristus, kotong dapa idop baru (2:20 - 3:4) 7. Idop model lama, deng idop model baru (3:5 - 3:17) 8. Orang Kristen dong musti idop karmana, satu deng satu? (3:18 - 4:1) 9. Nasiat-nasiat (4:2 - 4:6) 10. Paulus tutu dia pung surat (4:7 - 4:18) Paulus pung surat kasi orang parcaya di kota Kolose Paulus buka dia pung surat 11Salam dari beta, Paulus. Tuhan Allah sandiri yang pili sang beta ko jadi Yesus Kristus pung utusan. Di sini ju ada kotong pung sodara Timotius yang titip salam kasi bosong. 2Beta tulis ini surat kasi sang bosong, andia Tuhan Allah pung orang di kota Kolose, yang bekin iko tarús Yesus Kristus pung jalan idop. Botong minta ko Tuhan Allah, kotong pung Bapa, kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Paulus sambayang kasi sang orang parcaya di Kolose dong 3Tiap kali botong di sini sambayang kasi sang bosong, botong minta tarima kasi sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bos Yesus Kristus pung Bapa. 4Te botong su dengar banya hal so'al bosong pung parcaya sang Yesus Kristus, deng so'al bosong pung sayang deng hati bae kasi orang parcaya samua. 5Bosong bekin bagitu, tagal bosong tau ada hal-hal bae, yang tasimpan kasi bosong di sorga. Ini hal dong, bosong parná dengar dari kata-kata yang batúl, andia Tuhan pung Kabar Bae tu, 6yang orang su pi kasi tau sang bosong dari dolu. Itu Kabar Bae su tasiar pi mana-mana di ini dunya, deng dapa hasil yang bae, tagal dia roba orang pung idop jadi bae. Bosong pung idop ju baroba jadi bae bagitu, mulai dari hari partama bosong dengar itu Kabar Bae, deng mangarti batúl-batúl Tuhan Allah pung hati bae. 7Bosong su balajar ini hal dong dari bu Epafras, andia botong pung tamán karjá yang botong sayang. Te dia rajin kasi jalan tarús Kristus pung karjá di bosong pung teng-tenga.a 8Dia ada carita kasi botong di sini so'al bosong pung sayang, yang Tuhan pung Roh su kasi sang bosong. 9Tagal itu, mulai dari kali partama botong dengar so'al bosong, botong sambayang tarús-tarús kasi sang bosong. Botong minta sang Tuhan Allah ko bosong bisa kanál batúl-batúl Dia pung mau, deng bosong bisa mangarti banya hal, iko apa yang Tuhan pung Roh ajar sang bosong. 10Deng bagitu, bosong bisa idop pantas, deng bawa Tuhan Allah pung nama bae. Deng bosong ju bisa bekin sanáng Tuhan pung hati dalam samua hal. Kalo bosong kasi tunju hati bae sang orang, nanti Tuhan kasi bosong hasil yang bae. Deng bagitu, bosong bisa tamba kanál sang Tuhan. 11-13Botong ju sambayang minta Tuhan Allah kasi Dia pung kuasa yang hebat tu, ko bosong bisa tanggong samua hal deng sabar. Botong minta ko bosong pung hati bisa ponu deng rasa sanáng, ko bosong minta tarima kasi tarús-tarús sang Allah Bapa. Te Dia su buka jalan ko bosong bisa tarima bagian dari pusaka di sorga. Itu pusaka tu, Dia kasi sang samua orang yang parcaya sang Yesus Kristus. Te Dia su kasi lapás sang kotong dari kuasa galáp, ais kasi maso sang kotong, jadi Yesus Kristus pung orang, ko tenga dalam taráng. Dia ju angka sang Yesus Kristus, ko jadi kotong pung Raja. Yesus tu, Tuhan Allah pung Ana sayang. 14Te Tuhan Allah su sarakan Dia pung Ana tu, ko tabús ame sang kotong, deng hapus buang kotong pung sala-sala dong.b Kristus tu, paling tinggi dari samua 15Kristus tu, satu model deng Tuhan Allah, yang manusia sonde bisa dapa lia. Dia su ada lebe dolu dari samua, deng Dia jadi Bos dari samua yang Tuhan Allah su bekin. 16Te Tuhan Allah pake sang Dia ko bekin ame langit deng bumi pung isi samua. Dia bekin hal-hal yang manusia bisa dapa lia, deng yang manusia sonde bisa dapa lia. Conto ke, dong yang pegang parenta, dong yang pegang kuasa, raja-raja dong, deng bos-bos dong. Samua yang Tuhan Allah mau bekin tu, Dia bekin kasi sang Yesus Kristus, deng Yesus ju yang karjá itu samua. 17Waktu samua yang laen balóm ada, ma Dia su ada memang. Samua yang ada, ta'ika deng Dia, Deng Dia yang ator sang dong. 18Dia yang jadi Kapala kasi samua orang parcaya dong, Deng orang parcaya dong jadi sama ke Dia pung badan. Te Dia yang kasi jalan samua-samua. Dari samua yang mati ais idop kambali, Dia yang paling pantíng, ko biar Dia yang paling tinggi dari samua.c 19Samua yang ada dalam Tuhan Allah pung Diri, ju ada dalam Kristus pung Diri. deng itu bekin Tuhan sanáng, 20Tuhan Allah pake sang Yesus Kristus, ko badame deng samua yang Dia su bekin. Dia kasi Dia pung Ana, ko jadi korban yang kasi tumpa Dia pung dara, deng mati di kayu palang, ko biar samua yang ada di langit, deng samua di bumi, bisa badame kambali deng Tuhan Allah.d 21Dolu, bosong sandiri idop di luar, jao dari Tuhan Allah. Bosong bamusu deng Dia, ais idop tapisa dari Dia, tagal bosong pung hati busuk deng bosong pung bekin jahat tu, ada malawan sang Dia tarús. 22Biar bagitu, ma sakarang Dia yang su buka jalan ko kotong bisa badame kambali deng Dia. Te Dia yang utus Dia pung Ana ko jadi manusia. Deng Dia yang kasi Dia pung Ana tu, ko jadi korban, deng mati di kayu palang ko kotong bisa badame kambali deng Dia. Yesus Kristus bekin bagitu, ko Dia bisa antar bawa sang kotong pi badiri di Tuhan Allah pung muka, ko jadi orang barisi, deng hati lurus, yang sonde ada pung sala apa-apa lai. 23Pokonya, bosong musti batahan tarús deng bosong pung parcaya. Pegang karás ko jang tagoyang! Jang ondor dari itu Kabar Bae, yang bosong tarima waktu bosong dengar partama kali tu. Orang su pi kasi tau itu Kabar Bae di mana-mana di ini dunya. Deng Tuhan ada utus sang beta, Paulus, ko beta ju pi kasi tau itu Kabar Bae. Paulus karjá ko layani Tuhan pung orang dong 24Waktu Kristus idop di ini dunya, Dia dapa banya sangsara. Deng sakarang beta ju ada pikol sangsara macam-macam. Biar bagitu ju, ma beta pung hati sanáng tarús. Kalo ada orang yang musti dapa sangsara, na, biar beta yang iko pikol itu sangsara kasi sang dong, sama ke Kristus pikol sangsara kasi Dia pung orang dong. Te Dia pung orang dong, jadi sama ke Dia pung badan. 25Tuhan Allah su kasi beta tugas ko layani Dia pung orang dong. Andia ko beta ajar Dia pung Kata-kata kasi bosong sampe alus-alus. 26-27Dari mula-mula, orang dengar Tuhan pung Kata-kata dong. Ma dong balóm mangarti itu Kata-kata pung maksud deng taráng-taráng, te itu maksud masi tasambunyi. Ma sakarang, Tuhan su putus ko buka itu maksud kasi sang Dia pung orang dong. Deng Dia pung maksud tu, kabar yang talalu hebat kasi sang samua suku-suku bangsa di ini dunya. Itu kabar yang hebat tu, andia: Kristus ada idop di bosong pung hati! Itu tu, yang bekin bosong parcaya tarús, bilang, nanti Dia bekin hal-hal yang paling bae kasi sang bosong. Ini ni, yang kotong manusia ada tunggu-tunggu dari dolu-dolu. 28Jadi, botong kasi tau samua orang so'al Kristus. Botong ajar samua orang, deng kasi inga samua orang, pake samua akal yang Tuhan Allah kasi sang botong. Botong bekin bagitu, ko bekin tamba kuat samua orang yang iko sang Kristus, ko nanti dong bisa badiri di Dia pung muka deng sonde malu, tagal dong idop lurus tarús. 29Andia ko beta pasang kaki deng karjá banting tulang kasi sang bosong. Beta bisa batahan karjá karás bagitu, tagal Kristus pung kuasa yang bekin kuat sang beta. Deng Dia pung kuasa tu, talalu hebat! 21Bosong yang tenga di kota Kolose, ais dong yang tenga di kota Laodikia, deng dong yang balóm parná katumu sang beta! Beta mau ko samua tau beta pung karjá karás kasi sang bosong, deng kasi sang dong. 2Beta pung maksud, mau kasi kuat dong samua pung hati, ko dong ju bisa ta'ika jadi satu tagal dong idop basayang. Ais dong jadi yakin, tagal dong su mangarti batúl Tuhan pung maksud yang dolu ada tasambunyi. Itu rahasia tu, andia Kristus! 3Kalo bosong ta'ika jadi satu hati deng Kristus, baru Dia kasi samua akal yang bosong parlú, deng ajar bosong pake itu akal ko bekin hal-hal yang bae. Ini akal dong ni, sama ke harta pusaka yang mahal. 4Beta kasi tau sang bosong ini hal dong samua, ko biar jang ada orang yang datang putar-balek sang bosong deng mulu manis. 5Beta memang jao dari bosong. Biar bagitu, ma beta sonde lupa sang bosong, tagal beta pung hati ada ta'ika deng bosong. Deng beta sanáng, tagal beta tau bosong ada idop pantas, deng bosong masi pegang kuat bosong pung parcaya sang Kristus. Kotong yang ta'ika deng Kristus, dapa idop yang batúl 6Tagal dolu bosong su tarima sang Yesus Kristus jadi bosong pung Bos, andia ko sakarang, bosong musti dengar tarús sang Dia. Te Dia tu, masi jadi bosong pung Bos. 7Kalo bosong idop ta'ika deng Dia bagitu, bosong sama ke pohon yang batamba kuat, tagal dia pung akar tatanam dalam-dalam. Deng bosong sama ke ruma yang kuat, tagal bangun di atas fanderen yang kuat. Bosong bakuat tarús dalam bosong pung parcaya, sama ke yang bosong su parná balajar tu. Biar ko bosong pung hati maspurak deng rasa sukur, tagal samua hal yang Tuhan Allah su bekin kasi sang bosong. 8Ati-ati ko bosong jang iko orang laen yang pake manusia pung akal, ko bawa serong sang bosong kaluar dari jalan lurus. Deng jang iko manusia pung ajaran pintar yang sonde ada pung dasar. Te dong pung ajaran tu, cuma datang dari manusia pung akal, deng dari dunya pung atoran dong. Ma itu ajaran dong, sonde tatanam dalam Kristus. 9Samua yang ada dalam Tuhan Allah pung Diri, ju ada dalam Kristus pung Diri. Deng Kristus ju jadi manusia, sama ke kotong. 10Tagal bosong ta'ika deng Kristus, deng jadi Dia pung orang, andia ko Dia bekin bosong jadi langkáp. Te Dia lebe tinggi dari samua kuasa deng samua yang pegang parenta, biar yang bae ko yang jahat. 11Waktu sunat, orang Yahudi dong potong buang ‘burung’ pung ujung kulit ko jadi tanda, bilang, dong tu, Tuhan Allah pung orang. Waktu bosong maso jadi Kristus pung orang, bosong ju kaná ‘sunat’. Dia pung maksud bagini: ini sunat bukan so'al orang potong buang kulit di badan, ma so'al Kristus potong buang hal-hal jahat dari kotong pung hati. Andia, hal-hal jahat yang kotong suka bekin tagal kotong ni, manusia. 12Waktu dong sarani sang bosong pake aer, itu sama ke bosong iko takubur sama-sama deng Kristus. Ais bosong ju dapa idop baru, sama ke Dia ju dapa idop baru. Bosong dapa bagitu, tagal bosong parcaya, bilang, Tuhan Allah pake Dia pung kuasa yang hebat, ko kasi idop kambali sang Yesus Kristus dari Dia pung mati. Dia ju pake itu kuasa ko karjá di bosong pung hati.a 13Dolu, bosong sama ke su mati, tagal bosong ada pung sala macam-macam, deng bosong balóm maso jadi Tuhan Allah pung orang dong. Biar bagitu, ma Dia hapus buang bosong pung sala-sala dong samua, deng kasi idop baru sang bosong, sama ke Dia kasi idop kambali sang Kristus.b 14Yang batúl, kotong musti kaná hukum, tagal kotong su langgar Tuhan Allah pung atoran dong. Ma Dia su hapus buang kotong pung hukuman dong, waktu dong paku sang Kristus di kayu palang.*c 15Di situ, Dia kasi kala kuasa-kuasa galáp deng samua yang ada parenta deng jahat. Ais Dia bekin malu sang dong di orang banya pung muka. Itu sama ke tantara manáng paráng, yang pulang bekin pawe kuliling, kasi tunju dong pung musu yang su kala dong. 16Kalo orang mau kasi jato sang bosong so'al atoran makan-minum, na, jang toe sang dong. Deng kalo orang mau bekin parkara deng bosong so'al hari-hari bae, ko pesta bulan baru, ko atoran hari barenti karjá, na, jang dengar sang dong.d 17Parkara macam itu dong, sonde pantíng! Te itu parkara dong cuma sama ke bayang-bayang sa, yang nanti ilang buang. Ma Kristus tu, yang asli. Dia tu, yang tenga tarús. 18Kalo orang mau kasi jato sang bosong, tagal bosong sonde iko atoran yang dong bekin sandiri, na, jang dengar. Te, kalo bosong dengar sang dong, na, bosong sonde bisa tarima hal-hal yang bae yang Tuhan Allah mau kasi bosong. Ma ati-ati, é! Te memang ada orang yang suka cari jalan ko kasi jato sang bosong. Dong mau ko bosong musti bekin randá bosong pung diri, deng songgo sang Tuhan pung ana bua di sorga dong, tagal dong kira ada mimpi yang kasi tunju sang dong bagitu. Dong anggap diri lebe bae dari orang laen dong. Padahal sonde bagitu! Te dong pung pikiran sama ke manusia biasa sa. 19Dong sonde ta'ika deng Kristus. Padahal, Dia tu, Kapala. Deng Dia pung orang-orang dong, sama ke Dia pung badan yang Dia ator. Dia bekin Dia pung orang dong batamba kuat, pake Tuhan Allah pung kuasa. Deng bagitu, dong jadi sama ke urat deng tulang yang bata'ika kuat ko batolong satu deng satu, sampe badan anteru bisa karjá deng bae.e Kalo kotong ta'ika deng Kristus, kotong dapa idop baru 20Bosong su mati sama-sama deng Kristus. Ais bosong sonde ta'ika lai deng kuasa-kuasa galáp di ini dunya. Jadi, akurang ko bosong masi iko tarús dunya pung atoran macam-macam? Dong bilang bagini: 21“Jang pegang ini; jang makan itu; jang sonto ini.” 22Ma itu atoran dong tu, cuma manusia yang bekin, ko dong ajar kasi orang dong. Padahal itu atoran dong cuma ator hal-hal yang nanti ilang buang sa! 23Andekata orang bisa bekin iko itu atoran dong, dong kira nanti orang hormat sang dong, deng anggap dong talalu pintar, orang alim batúl, orang randá hati, deng tukang songgo yang rajin talalu. Padahal sonde! Itu atoran dong sonde bisa ator bekin bae manusia pung pikiran deng manusia pung hati yang kapingin bekin jahat! 31Tuhan Allah su kasi bosong idop baru, sama ke Dia bekin bosong idop kambali sama-sama deng Kristus. Sakarang, Kristus ada dudu di tampa paling hormat di Tuhan Allah pung sablá kanan. Andia ko bosong musti bapikir hal-hal yang bekin sanáng Tuhan pung hati.a 2Pikir tarús-tarús so'al hal-hal yang Tuhan suka. Jang pusing deng hal-hal yang cuma bekin sanáng manusia pung hati sa. 3Te bosong ju iko mati waktu Kristus mati. Ais bosong pung idop baru tu, aman sa, tagal su ta'ika deng Kristus, yang ada sama-sama deng Tuhan Allah di sorga. 4Kristus ada idop dalam bosong, deng Dia ju bekin bosong idop batúl. Nanti, waktu Dia datang kambali, bosong ju muncul sama-sama deng Dia. Itu samua tu, talalu hebat! Idop model lama, deng idop model baru 5Andia ko bosong musti angka buang bosong pung kapingin bekin jahat dong. Conto ke: kapingin maen serong deng orang yang bukan lu pung laki ko lu pung bini; kapingin bekin hal-hal kamomos dong; kapingin bekin iko lu pung hawa nafsu; kapingin bekin jahat macam-macam; deng saraka yang cuma mau samua jadi lu pung sa (padahal itu sama ke lu ada songgo, te lu angka tinggi-tinggi sang hal laen yang seti buang sang Tuhan). 6Itu hal dong yang bekin Tuhan Allah mara talalu, sampe Dia mau kasi hukum sang samua orang yang sonde mau dengar sang Dia. 7Dolu, bosong ju idop bagitu, te bosong pung hati ta'ika deng itu hal jahat dong. 8Ma sakarang, bosong musti angka buang bosong pung rasa kapingin bekin jahat samua. Conto ke: suka mara; hati panas; simpan hati; omong bekin rusak orang pung nama bae; deng mulu kotor. 9-10Deng bosong satu deng satu jang baputar-balek. Tagal bosong su angka buang bosong pung hati yang kapingin bekin jahat, deng kasi tenga bosong pung jalan idop yang lama.b Deng sakarang bosong su ganti sang dia, pake hati yang baru. Itu sama ke orang angka buang dia pung pakean lama yang dadolek dong, ko pake pakean baru yang barisi. Tuhan Allah yang dolu bekin ame sang bosong. Deng sakarang Dia ju bekin bosong tamba mangarti sang Dia, deng bekin bosong ko lama-lama jadi satu model ke Dia.c 11Dalam idop baru ni, kotong sonde bacáp orang dari dong pung kulit luar, bilang, dong tu orang Yahudi ko, orang bukan Yahudi ko; orang yang iko sunat ko, orang yang sonde sunat ko; orang asing ko, orang biadab ko;* budak ko, orang bebas ko. Bukan itu yang pantíng! Ma yang pantíng, kalo dong ta'ika deng Kristus, deng kalo Dia ada idop di dong pung hati. 12Tuhan Allah su pili ame sang bosong, tagal Dia sayang sang bosong. Dia pung maksud ko bosong jadi Dia pung orang barisi yang beda dari manusia biasa. Andia ko bosong musti jadi orang yang pung hati manis, hati bae, hati randá, hati lumbu, deng hati sabar. 13Bosong musti sabar deng mangarti satu deng satu. Kalo dari bosong ada yang bacari hal deng dia pung tamán, na, jang simpan hati. Ma bosong musti lupa buang itu sala, deng kasi ampon sang dia, sama ke Tuhan su lupa buang bosong pung sala.d 14Inga, te sayang tu, lebe pantíng dari samua. Ais bosong musti pake sayang di bosong pung hati, sama ke orang pake pakean di badan. Te sayang tu, sama ke banáng yang kotong pake tanún ko bekin jadi kaen yang paling bagus. Itu yang ika sang kotong jadi satu. 15Kotong bisa badame deng Tuhan Allah, tagal Kristus. Jadi, bosong ju musti kasi biar Kristus pung dame tu, ator bosong pung hati. Te Tuhan mau ko bosong samua idop badame satu deng satu, tagal bosong samua ta'ika jadi satu badan. Deng bosong pung hati musti rasa sukur tarús, tagal Dia sandiri yang su pili ame sang bosong. 16Kristus pung Kata-kata dong ju musti ator bosong pung hati deng bosong pung idop. Itu Kata-kata dong sama ke harta yang mahal, yang Dia kasi sang bosong. Dong kasi tunju jalan ko bosong bisa mangarti banya hal, iko Tuhan pung pikiran. Ais, bosong bisa pake sang dong ko ajar deng kasi inga bosong satu deng satu. Kalo ajar sang bosong pung orang dong, jang ajar deng kasar, ma pake hati manis yang ponu deng rasa sukur. Pake lagu pujian dong, lagu rohani dong, deng lagu-lagu yang bosong sandiri karang ko angka puji-puji sang Tuhan Allah. 17Bosong ni, su jadi Yesus Kristus pung wakil. Jadi inga, te samua yang bosong omong, ada bawa Dia pung nama. Deng samua yang bosong bekin, ju bawa Dia pung nama. Ais, jang lupa bekin samua-samua “atas nama” bosong pung Bos Yesus Kristus. Deng minta tarima kasi tarús sang Dia pung Bapa, Tuhan Allah.e Orang Kristen dong musti idop karmana, satu deng satu? 18Bini dong! Bosong musti dengar-dengar sang bosong pung laki, tagal itu pantas kasi orang yang iko sang Yesus Kristus.f 19Laki dong! Bosong musti sayang bosong pung bini, deng jang takán-takán sang dia, ko bekin dia pung hati saki.g 20Ana-ana dong! Bosong musti dengar-dengar bosong pung orang tua dalam samua hal, te itu yang bekin sanáng Tuhan pung hati.h 21Orang tua dong! Jang maen takán deng karás sang ana-ana dong, ko biar dong sonde tawar hati deng basimpan hati sang bosong.i 22Orang karjá dong! Di ini dunya, bosong musti bekin iko bosong pung bos dalam samua hal. Jang cuma cari-cari muka sa waktu dong ada lia-lia sang bosong. Ma usaha ko bosong salalu bekin sanáng sang dong. Karjá samua hal deng batúl, tagal bosong tau, bilang, Tuhan Allah yang ada lia-lia sang bosong. 23-24Bosong ada bekin apa sa, na, karjá yang batúl deng samangat. Bosong musti karjá macam ke bosong ada karjá kasi sang bosong pung Bos Yesus Kristus, bukan kasi manusia. Te bosong layani sang Dia. Deng nanti Dia yang balas bosong pung upa deng kasi pusaka sang bosong. 25Ma kalo bosong sonde karjá deng batúl, nanti Dia hukum sang bosong. Te Dia tu, adil, deng sonde bapili muka.j 41Bos-bos dong! Bosong musti ator bosong pung tukang suru-suru dong deng batúl deng adil. Inga, te bosong ju ada pung Bos di sorga yang ator sang bosong.a Nasiat-nasiat 2Bosong musti rajin sambayang tarús. Deng musti sadar so'al hal-hal yang bosong omong deng Tuhan Allah, deng sambayang pake hati yang ponu rasa sukur. 3Jang lupa sambayang kasi sang botong, deng minta ko Tuhan Allah buka jalan ko botong bisa kasi tau orang hal-hal yang dolu tasambunyi so'al Kristus. Inga, te beta maso bui ni, tagal beta kasi tau sang orang so'al Kristus. 4Sambayang ko beta bisa kasi tau itu Kabar Bae deng jalás batúl, ko orang bisa mangarti bae-bae. 5Idop deng bae-bae di teng-tenga orang yang balóm parcaya sang Kristus dong. Pake bae-bae tiap kasampatan yang Tuhan kasi sang bosong.b 6Kalo bosong omong, na, omong manis-manis yang kaná deng orang pung hati. Jang omong bekin bosan sang dong. Pake kata-kata yang batúl, ko bosong bisa manyao bale deng bae-bae, kalo ada orang yang tanya sang bosong. Paulus tutu dia pung surat 7Nanti Tikikus mau datang carita kasi bosong so'al beta pung dudu-badiri. Dia tu, sodara yang botong sayang, yang layani Tuhan pung orang dong deng satia. Dolu, dia ju kasi jalan Tuhan pung karjá sama-sama deng beta.c 8Beta utus sang dia bagitu, ko dia bisa pi kasi kuat bosong pung hati, deng bisa carita sang bosong so'al botong di sini.d 9Beta ju kirim pulang sang Onesimus, ko iko sama-sama deng dia. Onesimus tu, sodara satia yang kotong sayang. Dia tu, bosong pung orang sandiri. Dong dua tu, nanti carita sang bosong samua hal yang su jadi di sini.e 10Aristarkus ada titip salam kasi bosong. Dong ada tahan sang dia di bui, sama-sama deng beta. Barnabas pung sapupu, nama Markus, ju ada titip salam. Dolu, beta su pasán memang sang bosong, bilang, kalo Markus datang lia sang bosong, na, tarima bae-bae sang dia.f 11Yesus, (yang botong ju pange, bilang, “Yustus”) ju titip salam kasi bosong. Dari samua tamán yang sama-sama kasi jalan Tuhan Allah pung karjá, cuma dong tiga sa yang jadi orang Kristen dari bangsa Yahudi. Deng dong ni, yang bekin kuat beta pung hati. 12Bosong pung tamán Epafras, ada di sini, deng dia ju ada titip salam kasi bosong. Dia jadi Yesus Kristus pung orang suru-suru. Dia salalu sambayang ukur kuat kasi sang bosong, deng minta ko Tuhan Allah bekin kuat sang bosong, bekin langkáp sang bosong, deng bekin bosong mangarti batúl-batúl Dia pung mau.g 13Beta kasi tau memang sang bosong, bilang, Epafras tu, su karjá banting tulang kasi sang bosong, deng kasi orang Kristen dong di kota Laodikia deng kota Herapolis. 14Ada salam dari Demas, deng dari dokter Lukas, yang kotong sayang.h 15Beta titip salam kasi sodara orang parcaya dong yang ada di kota Laodikia. Jang lupa titip beta pung salam kasi Mama Nimfa deng orang-orang parcaya yang biasa bakumpul di dia pung ruma. 16Nanti kalo bosong samua di Kolose su baca abis ini surat, na, kirim tarús kasi orang parcaya di kota Laodikia ko dong ju bisa baca. Deng bosong ju musti baca surat yang beta parná kirim kasi sang dong. 17Kasi inga sang Arkipus, bilang, “Lu jang lupa kasi jalan sampe abis, itu tugas yang lu su tarima dari Tuhan.”i 18Jang lupa, bilang, dong masi tahan sang beta dalam ini bui. Beta minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Lia sa, te ini surat, beta teken pake beta pung tangan sandiri, Salam dari beta, Paulus *2:14: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “Ma Dia su hapus buang kotong pung hukuman dong, tagal Dia su paku ame di Kristus pung kayu palang.” *3:11: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “orang Barbar deng orang Skutia”. Dong cap orang Barbar tu, orang asing yang ada di luar kuasa pamarenta Roma. Deng dong cap orang Skutia tu, orang biadab. a1:7: Kolose 4:12, Filemon 23 b1:14: Efesus 1:7 c1:18: Efesus 1:22-23 d1:20: Efesus 2:16 a2:12: Roma 6:4 b2:13: Efesus 2:1-8 c2:14: Efesus 2:15 d2:16: Roma 14:1-6 e2:19: Efesus 4:16 a3:1: Lagu Puji dong 110:1 b3:9: Efesus 4:22 c3:10: Kejadian 1:26, Efesus 4:24 d3:12-13: Efesus 4:2,32 e3:16-17: Efesus 5:19-20 f3:18: Efesus 5:22, 1 Petrus 3:1 g3:19: Efesus 5:25, 1 Petrus 3:7 h3:20: Efesus 6:1 i3:21: Efesus 6:4 j3:22-25: Efesus 6:5-8; Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:17, Efesus 6:9 a4:1: Efesus 6:9 b4:5: Efesus 5:16 c4:7: Utusan dong pung Carita 20:4, 2 Timotius 4:12 d4:7-8: Efesus 6:21-22 e4:9: Filemon 10-12 f4:10: Utusan dong pung Carita 19:29, 27:2, Filemon 24, Utusan dong pung Carita 12:12, 25, 13:13, 15:37-39 g4:12: Kolose 1:7, Filemon 23 h4:14: 2 Timotius 4:10, 11, Filemon 24 i4:17: Filemon 2 ================== 1 tesalonika 1 Tesalonika Paulus pung surat yang partama kasi jama'at di kota Tesalonika (©2007 UBB-GMIT) 1. Paulus dong kirim salam (1:1 - 1:1) 2. Paulus minta tarima kasi tagal orang Tesalonika parcaya tarús (1:2 - 1:10) 3. Paulus inga dia pung karjá di Tesalonika (2:1 - 2:12) 4. Tuhan ada karjá di bosong pung dalam hati (2:13 - 2:16) 5. Paulus kapingin katumu lai deng jama'at di Tesalonika (2:17 - 2:20) 6. Paulus putus kirim sang Timotius pi di Tesalonika (3:1 - 3:5) 7. Timotius su pulang datang bawa kabar dari jama'at di Tesalonika (3:6 - 3:8) 8. Paulus sambayang kasi sang jama'at di Tesalonika (3:9 - 3:13) 9. Cara idop yang bekin sanáng Tuhan Allah pung hati (4:1 - 4:12) 10. So'al Tuhan Yesus pung datang kambali (4:13 - 5:11) 11. Paulus kasi ajaran sang jama'at Tesalonika dong (5:12 - 5:22) 12. Paulus tutu dia pung surat (5:23 - 5:28) 1 Tesalonika Paulus pung surat yang partama kasi jama'at di kota Tesalonika Paulus dong kirim salam 11Salam dari beta, Paulus, deng dari beta pung tamán, Silas deng Timotius. Ini surat, botong kirim kasi bosong jama'at samua di kota Tesalonika. Bosong tu, yang pili ko iko sang Tuhan Allah, kotong pung Bapa, deng iko sang Yesus Kristus, kotong pung Bos. Botong minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman deng dame.a Kota Tesalonika Paulus minta tarima kasi tagal orang Tesalonika parcaya tarús 2Botong salalu minta tarima kasi sang Tuhan Allah tagal bosong pung parcaya. Siang-malam botong sambayang kasi sang bosong samua. 3Botong inga tarús itu karjá yang bosong bekin tagal bosong parcaya sang Tuhan, deng sayang sang Dia. Bosong batahan tarús deng itu karjá dong, tagal bosong ada harap sang Tuhan Yesus. Botong salalu bawa itu samua di muka Tuhan Allah, kotong pung Bapa. 4Sodara dong! Botong tau Tuhan Allah sayang sang bosong. Andia ko Dia pili ame sang bosong jadi Dia pung kelu. 5Tempo hari, waktu botong datang di Tesalonika, botong kasi tau sang bosong Tuhan Allah pung Kabar Bae. Itu waktu, bosong pasang talinga ko dengar bae-bae botong pung omong. Bosong bukan cuma dengar sa, ma bosong ju lia sandiri Tuhan Allah pung kuasa dari Dia pung Roh yang Barisi. Itu yang bekin sampe bosong tarima batúl-batúl Tuhan pung Kabar Bae. Itu waktu, bosong lia sandiri botong pung dudu-badiri, bilang, botong bekin karmana, ko biar bosong tau batúl-batúl Tuhan pung jalan. 6Tagal bosong pili iko Tuhan pung mau, andia ko bosong idop iko botong pung conto, deng idop ju iko Tuhan Yesus pung conto. Ma waktu bosong tarima itu Kabar Bae, ada orang yang bekin susa sang bosong. Biar bagitu, ma bosong sonde tagoyang, tagal Tuhan pung Roh yang Barisi ada bekin sanáng bosong pung hati.b 7Deng bagitu, bosong tunju jalan kasi samua orang parcaya di propinsi Makedonia deng propinsi Akaya. 8Ma bukan cuma di situ sa. Te Tuhan pung Kabar Bae ju su tasiar dari bosong di Tesalonika situ sampe di mana-mana. Jadi, botong masi mau omong apa lai, te samua orang dong su dengar bosong pung parcaya sang Tuhan. 9Di mana-mana orang dong bacarita, bilang, dolu bosong buka tangan ko tarima sang botong deng bae-bae. Ais bosong angka buang bosong pung songgo-songgo, ko bale iko Tuhan yang batúl. Te bosong mau jadi milik dari Tuhan Allah yang Idop. 10Dong ju ada bacarita, bilang, bosong ada tunggu-tunggu Tuhan Allah pung Ana Yesus datang dari sorga. Tempo hari, orang dong bunu bekin mati sang Dia, ma Tuhan Allah su kasi idop kambali. Kalo Tuhan Allah su mau kasi jato hukum sang manusia, nanti Tuhan Yesus tu yang kasi bebas sang kotong dari Tuhan Allah pung mara. Paulus inga dia pung karjá di Tesalonika 21Sodara dong! Bosong samua tau, waktu botong datang karjá di Tesalonika tu, botong sonde buang karingat cuma-cuma. 2Bosong ju inga, waktu botong balóm datang di Tesalonika sa, orang di kota Filipi dong su bekin susa deng sangsara sang botong. Ma Tuhan kasi kuat botong pung hati, ko botong barani kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang bosong, biar banya orang dong kasi tunju bamusu sang botong.a 3Itu waktu, botong bawa itu Kabar Bae kasi bosong di Tesalonika tu, bukan bawa ajaran bengko. Botong sonde datang bekin bodo, ko, putar-balek sang bosong. 4Sonde! Dolu botong datang deng hati lurus. Tuhan Allah sandiri yang su tunju ame sang botong, ko datang bawa itu Kabar Bae kasi sang bosong. Botong bukan mau bekin sanáng manusia pung hati, ma mau bekin sanáng sang Tuhan, te Dia tu yang uji botong pung hati, bilang, lurus ko bengko. 5Bosong ju tau, bilang, botong sonde bamulu manis, apalai mau cari ontong satu sen dari bosong. Tuhan Allah tau botong pung hati. 6Botong ju karjá bukan mau cari puji dari manusia, ko, dari bosong, ko, dari orang laen. 7Botong ni, Kristus pung utusan. Botong ju ada pung hak bekin diri ke bos-bos dong, ma botong sonde mau angka-angka diri bagitu. Itu waktu, botong bekin diri sama ke ana kici di bosong pung teng-tenga. Botong ju kasi tunju sayang sang bosong, sama ke mama yang ada kasi susu dia pung ana. 8Botong bukan cuma datang kasi itu Kabar Bae sang bosong, ma botong ju sarakan botong pung diri anteru-anteru, tagal botong ni sayang mo mati sang bosong. 9Sodara dong! Bosong ju tantu masi inga, karmana botong karjá banting tulang siang-malam, ko biar botong bisa tanggong botong pung idop sandiri. Te botong sonde mau bekin repot sang bosong, waktu botong bawa itu Kabar Bae sang bosong. 10Bosong samua lia sandiri, bagitu ju Tuhan Allah, bilang, waktu botong ada sama-sama deng bosong samua yang su parcaya di situ, botong ada idop deng hati barisi, jalan lurus-lurus, deng sonde bekin sala satu apa ju. 11Bosong tau, bilang, botong urus sang bosong samua, sama ke papa barana urus dia pung ana-ana dong, 12macam ke kasi kuat bosong samua pung hati, kasi inga sang bosong, deng buju sang bosong, ko biar bosong idop yang pantas, ko bekin sanáng Tuhan pung hati. Te Dia yang jadi Raja, su pange sang bosong ko maso jadi Dia pung kelu, deng iko dapa hormat sama-sama deng Dia. Tuhan ada karjá di bosong pung dalam hati 13Botong sonde abis-abis minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal waktu bosong dengar itu Kabar Bae dari botong, bosong bukan tarima manusia pung kata-kata, ma dengar Tuhan Allah pung Kata-kata. Dia sandiri yang ada karjá di bosong yang parcaya pung dalam hati. 14Sodara dong! Bosong baru mulai iko Tuhan pung jalan, ma bosong pung orang satu bangsa dong su bekin susa sang bosong. Deng bagitu, bosong ju su sama-sama rasa deng orang parcaya yang ada di propinsi Yudea dong, yang dapa susa dari dong pung orang Yahudi sandiri, tagal parcaya sang Yesus Kristus.b 15Ada orang Yahudi yang sonde pusing deng Tuhan Allah pung mau. Andia waktu Tuhan Allah kirim datang Dia pung jubir-jubir kasi sang dong, dong bekin sangsara deng bunu bekin mati itu jubir dong. Bagitu ju dong bunu bekin mati sang Tuhan Yesus. Sakarang dong cari-cari jalan ko mau tola buang sang botong lai. Dong bamusu deng samua orang, ju Tuhan Allah sonde suka sang dong.c 16Tamba lai dong bekin halangan macam-macam, ko biar botong sonde bole bawa lai Tuhan pung Kabar Bae kasi orang bangsa laen dong. Itu orang Yahudi dong sonde mau ko Tuhan kasi salamat sang orang laen dong. Deng bagitu, dong bekin dong pung sala tamba mal'unuk. Andia Tuhan Allah mara, ko hukum sang dong. Paulus kapingin katumu lai deng jama'at di Tesalonika 17Sodara dong! Biar sakarang kotong samua tarpaksa tenga bajao, ma itu cuma jao di mata sa, bukan jao di hati. Botong cari-cari salák, ko kalo bisa, na, botong datang lia ulang lai deng bosong, te botong su rindu mo mati sang bosong. 18Beta sandiri su coba ulang kali mau datang lia sang bosong, ma setan dong pung bos bésar maen pele beta pung jalan tarús. 19Bosong tau, akurang ko botong mau datang lia sang bosong? Itu tagal botong baharap sang bosong. Bosong yang bekin sanáng deng bekin bésar botong pung hati. Te sapa lai yang bapegang karás Tuhan Yesus pung nama, kalo bukan bosong! Kalo Tuhan datang kambali, na, botong bisa angka muka tagal bosong. 20Memang batúl! Bosong tu, yang bekin botong pung hati jadi bésar deng babunga. Paulus putus kirim sang Timotius pi di Tesalonika 31-2Asal bosong tau sa, tempo hari botong jalan kasi tenga sang bosong tu, bukan iko botong pung mau. Botong su rindu mau datang lia sang bosong, ma sonde bisa. Lama-lama botong su sonde tahan lai, andia ko botong putus ko kirim pi sang Timotius. Ma beta deng Silas tenga sa di kota Atena. Timotius tu, botong pung sodara. Dia tu, botong pung tamán karjá, yang sama-sama kasi jalan Yesus Kristus pung Kabar Bae. Botong kirim sang dia, ko dia ajar sang bosong, deng kasi kuat bosong pung hati, ko biar bosong parcaya lebe kuat sang Tuhan Allah.a 3Deng bagitu, na, kalo dapa susa, bosong sonde tagoyang. Pegang kuat bosong pung parcaya. Te bosong tau, bilang, orang yang parcaya sang Kristus dong, tantu dapa susa bagitu. 4Dolu, waktu botong masi sama-sama deng bosong, botong su kasi inga, bilang, orang yang parcaya sang Tuhan Yesus nanti dapa susa macam-macam. Sakarang samua su jadi bagitu, to! 5Tagal beta susa mo mati deng bosong pung dudu-badiri, andia ko beta kirim sang Timotius pi di Tesalonika, ko biar botong bisa dapa tau, bilang, bosong masi parcaya tarús sang Tuhan, ko sonde. Te beta kawatir, jang sampe setan dong pung bos bésar su datang goda sang bosong, ko bosong bale balakang sang Tuhan. Kalo jadi bagitu, na, botong pung karjá dolu, parcuma sa! Timotius su pulang datang bawa kabar dari jama'at di Tesalonika 6Sakarang Timotius su kambali dari Tesalonika, deng ada bawa kabar yang bekin sanáng sang botong. Dia ada carita, bilang, bosong parcaya tarús sang Kristus, deng basayang tarús satu deng satu. Ais, dia kasi tau, bilang, bosong ju ada rindu sang botong, sama ke botong ju ada rindu deng bosong.b 7-8Sodara dong! Biar botong di sini ada rasa barát tagal dapa susa dari sana-sini sonde sadiki, ma Timotius pung carita tu bekin botong sanáng batúl. Tagal sakarang botong su tau, bilang, bosong ada parcaya kuat tarús sang Tuhan. Paulus sambayang kasi sang jama'at di Tesalonika 9Jadi, botong minta tarima kasi bam-banya sang Tuhan deng hati yang bagini sanáng, tagal bosong ada iko tarús sang Dia. 10Siang-malam botong sambayang tarús-tarús, ko kalo bisa, na, kotong masi bisa bakatumu lai. Botong mau ajar ko bekin langkáp sang bosong so'al Tuhan pung jalan idop. 11Botong harap Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, andia kotong pung Bos, buka jalan ko botong bisa datang katumu deng bosong lai. 12Botong minta ko Tuhan bekin bosong tamba basayang lebe banya lai. Bagitu ju bosong deng samua orang, sama ke botong ju sayang sang bosong. 13Deng bagitu, Tuhan bekin kuat bosong pung hati, ko idop lurus deng barisi, sampe nanti kalo Tuhan Yesus datang kambali deng Dia pung orang-orang dong, bosong tu bisa badiri di kotong pung Allah Bapa pung muka, deng sonde pikol sala apa-apa. Cara idop yang bekin sanáng Tuhan Allah pung hati 41Jadi bagini, sodara dong! Botong kokoe sang bosong, ko biar bosong idop bekin sanáng Tuhan Allah pung hati, sama ke botong su ajar sang bosong. Memang bosong su idop iko itu samua, ma tagal kotong ni su jadi Tuhan Yesus pung kelu, botong minta ko bosong usaha lebe kuat lai. 2Bosong samua su tau apa yang botong ajar kasi bosong tu, pake Tuhan Yesus pung kuasa. 3Tuhan Allah pung mau bagini: idop barisi! Jang idop kotor. Andia, jang maen serong deng orang yang bukan lu pung laki, ko, lu pung bini. 4Bosong musti tau ator bosong pung diri sandiri, ko idop barisi, sampe orang dong hormat sang bosong.* 5Jang idop iko bosong pung hawa nafsu, sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. 6Jang ada orang yang mau ame ontong, deng mau maen serong deng orang yang sama-sama parcaya sang Tuhan Allah. Te Tuhan tu, Bos yang nanti balas samua yang jahat bagitu. Ini samua botong su kasi tau sang bosong ulang-ulang, deng su kasi inga memang dari dolu. 7Te Tuhan Allah su pange ame sang kotong, ko jadi Dia pung orang. Dia pung maksud tu, kotong musti idop barisi, bukan idop kamomos, sama ke tukang hohongge dong. Bukan bagitu! 8Tagal itu, orang yang sonde mau iko ini ajaran, dia bukan cuma tola sang botong sa, ma dia ju tola sang Tuhan Allah, yang su kasi datang Dia pung Roh yang Barisi sang bosong. 9Beta rasa beta sonde usa tulis ulang lai kasi bosong so'al basayang sodara deng sodara, tagal Tuhan Allah sandiri su ajar, bilang, bosong musti basayang satu deng satu. 10Botong su dapa dengar bosong sayang deng samua sodara yang ada di propinsi Makedonia situ. Ma sodara dong, é! Sakarang botong minta ko bosong lebe sayang lai sang orang laen. 11Usaha ko bosong bisa idop deng tanáng. Jang tasosok deng orang laen dong pung urusan, ma satu-satu urus dia pung urusan sandiri. Bosong musti karjá ko cari makan deng tangan sandiri. Jang baharap deng orang laen. Ini botong su kasi inga memang sang bosong dari dolu. 12Kalo bosong idop bagitu, bosong su sonde bekin barát orang laen. Nanti orang yang sonde parcaya sang Kristus dapa lia bosong pung idop bagitu, dong pasti bilang, “We! Memang itu orang yang iko sang Tuhan Yesus tu, dong idop lurus batúl, ó!” So'al Tuhan Yesus pung datang kambali 13Naa! Sakarang, sodara samua, beta mau kasi tau satu hal, ko biar bosong tau batúl-batúl so'al orang mati. Kotong tau, bilang, orang mati dong nanti idop kambali. Jadi, kalo ada dari Tuhan Yesus pung orang yang mati, na, bosong jang bekin diri susa, sama ke orang laen dong yang sonde mangarti itu hal. 14Te kotong su tau, bilang, Yesus mati, abis Tuhan Allah kasi idop kambali sang Dia. Naa! Kalo bagitu, tantu Tuhan Allah ju kasi idop kambali samua orang mati yang su parcaya, deng kumpul ame sang dong sama-sama deng Tuhan Yesus. 15-17Te kalo Tuhan Yesus datang kambali, Dia mau turun dari sorga datang di bumi, nanti ada suara parenta yang karás. Ais ana bua di sorga dong pung kapala kasi parenta ko tiop tarompet. Tarús Tuhan pung orang yang su mati dong idop kambali. Ais dong, deng kotong yang masi idop ni, ta'angka nae pi di awan ko sama-sama sambut Tuhan Yesus pung datang. Abis kotong samua idop tarús deng Dia.a Bosong dengar bae-bae, te apa yang botong kasi tau ni, Tuhan sandiri yang omong. 18Deng bagitu, bosong musti pake ini ajaran ni, ko kasi kuat bosong satu deng satu pung hati. Siap-siap tarima Tuhan pung datang 51Naa, sodara dong! Botong sonde parlú tulis kasi tau, bilang, Tuhan pung datang tu, kaná jam barapa, ko tanggal barapa. 2Tagal bosong samua tau, bilang, Dia pung datang tu, takuju sa, sama ke pancuri pung datang malam-malam,a 3ju banya orang ada dudu ena-ena, sonde ada ujan-angin, te dapa calaka. Dia pung datang ju sama ke parampuan yang takuju sa, te su saki barana. Kalo itu barang su datang, kotong mau tola karmana lai! Bagitu ju deng Tuhan pung datang kambali. 4-6Sodara dong! Jang sampe Dia pung datang tu, nae kaná sang bosong sama ke pancuri yang datang tenga malam, pas bosong ada tidor sonu. Bosong jang bagitu! Kotong su sonde idop dalam galáp lai, sama ke orang laen yang tidor sonu dong. Te kotong yang parcaya sang Yesus su idop dalam taráng, siap-siap tarima sang Dia, deng jaga diri bae-bae. Ini hal samua, bosong su tau! 7Te orang yang tidor, biasa tidor malam-malam. Deng orang yang mabo, biasa mabo malam-malam. 8Ma bosong jang bagitu, te kotong ni su idop dalam taráng. Bosong musti jaga diri. Kalo bosong parcaya tarús sang Tuhan, deng basayang, itu sama ke tantara yang pake pele dada. Deng kalo bosong harap tarús sang Tuhan Yesus yang kasi salamat sang bosong dari Tuhan Allah pung mara, itu sama ke tantara yang pele kapala pake topi waja.b Tantara Roma pake pele dada deng topi waja 9Tuhan Allah sonde pili ame sang kotong ko kaná Dia pung hukum. Ma Dia pili ame sang kotong ko dapa salamat, tagal kotong parcaya sang Yesus Kristus, kotong pung Bos. 10Te Dia su mati ko ganti sang kotong. Jadi, nanti kalo Dia datang kambali, kotong idop tarús deng Dia, biar kotong su mati, ko masi idop. 11Tagal itu, pake beta pung kata-kata ni, ko hibur deng kasi kuat satu deng satu, sama ke yang bosong ada bekin dari dolu. Paulus kasi ajaran sang jama'at Tesalonika dong 12Sodara dong samua! Inga ko kasi hormat sang mama-bapa yang pimpin gareja dong. Te dong tu, karjá banting tulang kasi bosong, deng kasi inga sang bosong, ko biar bosong jang jato. 13Sokong sang dong deng bosong pung sayang, tagal dong tu karjá karás kasi bosong. Idop badame satu deng satu. 14Sodara dong! Masi ada lai barapa hal yang botong mau kasi inga bagini: itu pamalas dong, togor sang dong ko dong karjá batúl-batúl. Yang tawar hati dong, bekin kuat sang dong. Yang lemá dong, bela sang dong. Ais sabar deng orang dong samua. 15Inga ko jang balas jahat deng jahat. Ma usaha ko salalu bekin bae kasi samua orang. Jang cuma bekin bae kasi kotong pung orang sandiri sa, ma orang luar dong ju. 16Bekin hati sanáng tarús. 17Sambayang siang-malam. 18Ada apa sa, mau susa ko, sanáng ko, minta tarima kasi sang Tuhan. Te Tuhan Allah suka samua orang yang iko sang Yesus Kristus bekin bagitu. 19Jang tahan Tuhan pung Roh pung karjá. 20Kalo ada satu sodara yang bilang dia ada tarima pasán dari Tuhan Allah, na, jang pandang enteng dia pung omong tu! 21Te bosong musti pareksa bae-bae itu pasán, bilang, batúl ko sonde, dia ba'akar dari Tuhan. Kalo batúl, na, iko. 22Ma ondor diri dari samua yang jahat. Paulus tutu dia pung surat 23-24Beta sambayang ko minta Tuhan Allah bekin barisi bosong pung hati deng bosong pung idop samua. Dia tu, yang bekin kotong bisa idop badame satu deng satu. Deng bagitu, waktu kotong pung Bos Yesus Kristus datang kambali, na, bosong bisa badiri di Dia pung muka deng bosong pung badan, hati, deng jiwa sonde ada pung sala apa-apa. Batúl! Te Tuhan Yesus yang pange bosong jadi Dia pung orang tu, satia. Apa yang Dia omong, Dia bekin jadi. Ais Dia nanti bawa sang bosong deng barisi di Tuhan Allah pung muka. 25Sodara samua! Jang lupa sambayang kasi sang botong di sini. 26Beta minta ko bosong kirim salam manis kasi Tuhan pung jama'at samua di situ, ó! 27Beta minta deng Tuhan Yesus pung nama, ko bosong baca beta pung surat ni kasi sang jama'at samua. 28Beta minta kotong pung Bos Yesus Kristus ko kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa. Saloom, Paulus *4:4: Bahasa Yunani pung kata, bilang, “Bosong satu-satu musti tau ator bosong pung ?????? (skeuos ) ‘tampa’ sandiri”. Ini kata ?????? (skeuos ) ni, biasa dia pung arti, bilang, ‘tampa’, ‘badan’, ko, ‘diri’. Ma ada yang bilang di ini ayat ni, ‘tampa’ pung arti, bilang, ‘bini’. Deng bagitu, ini ayat pung arti, bilang, “idop barisi deng lu pung bini”. a1:1: Utusan dong pung Carita 17:1 b1:6: Utusan dong pung Carita 17:5-9 a2:2: Utusan dong pung Carita 16:19-24, 17:1-9 b2:14: Utusan dong pung Carita 17:5 c2:15: Utusan dong pung Carita 9:23, 29, 13:45, 50, 14:2, 5, 19, 17:5, 13, 18:12 a3:1: Utusan dong pung Carita 17:15 b3:6: Utusan dong pung Carita 18:5 a4:15-17: 1 Korintus 15:51-52 a5:2: Mateos 24:43, Lukas 12:39, 2 Petrus 3:10 b5:8: Yesaya 59:17, Efesus 6:13-17 ======================= 2 tesalonika 2 Tesalonika Paulus pung surat yang kadua kasi jama'at di Tesalonika (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Paulus minta tarima kasi sang Tuhan Allah (1:3 - 1:12) 3. Orang yang jahat mo mati musti datang dolo, baru Tuhan Yesus datang kambali (2:1 - 2:12) 4. Orang parcaya dong musti batahan kuat (2:13 - 2:17) 5. Paulus minta jama'at Tesalonika sambayang kasi sang dong (3:1 - 3:5) 6. Samua orang musti karjá, jang pamokol (3:6 - 3:15) 7. Paulus konci dia pung surat (3:16 - 3:18) 2 Tesalonika Paulus pung surat yang kadua kasi jama'at di Tesalonika Salam 11Salam dari beta, Paulus, deng dari beta pung tamán, Silas deng Timotius. Ini surat, botong kirim kasi bosong jama'at samua di kota Tesalonika. Bosong tu, yang pili ko iko sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng iko sang Yesus Kristus, andia kotong pung Bos.a 2Botong minta ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman deng dame. Paulus minta tarima kasi sang Tuhan Allah 3Sodara dong samua! Memang pantas botong salalu minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal bosong su tamba parcaya sang Dia, deng su tamba basayang satu deng satu. 4Andia ko botong carita kasi Tuhan pung jama'at di mana-mana so'al bosong. Botong carita, bilang, biar orang laen dong tendes bekin sangsara sang bosong, ma bosong batahan tarús deng bosong pung parcaya. 5Ini samua kasi tunju, bilang, nanti Tuhan Allah putus bosong pung parkara deng adil. Te sangsara yang bosong ada pikol sakarang ni, bekin bosong pantas jadi Dia pung orang. Dia tu, bosong pung Raja. 6Sonde usa taku, te Tuhan tu, adil. Lia sa! Nanti Dia yang balas itu orang-orang yang bekin sangsara sang bosong. 7Deng Dia ju kasi barenti tahan sang bosong dari sangsara yang bosong pikol. Dia ju bekin bagitu kasi botong. Ini samua nanti jadi waktu Tuhan Yesus turun datang, sama-sama deng Dia pung ana bua dari sorga yang hebat. 8Dong nanti turun datang deng api yang manyala bésar. Ais Dia balas sang dong samua yang sonde mau kanál sang Tuhan Allah, deng yang sonde mau iko Tuhan Yesus pung Kabar Bae. 9Dia kasi jato hukum yang barát mati pung sang dong samua, sampe dong ancor-ancor tar abis-abis. Dia usir buang sang dong dari Dia pung muka, ko dong sonde rasa lai Dia pung kuasa yang hebat.b 10Ma waktu Dia datang tu, samua orang yang parcaya dong angka nae tinggi-tinggi Dia pung nama, deng kasi hormat sang Dia. Bosong ju nanti ada di teng-tenga itu orang parcaya dong, tagal bosong ju su tarima ame itu Kabar Bae, yang tempo hari botong su kasi tau sang bosong. 11Andia ko botong sambayang siang-malam kasi sang bosong, ko biar Tuhan Allah anggap bosong memang pantas jadi Dia pung orang. Botong ju minta ko Dia kasi Dia pung kuasa sang bosong, ko biar bosong bisa bekin samua yang bae iko apa yang bosong putus mau bekin, deng iko apa yang bosong parcaya. 12Kalo bosong idop deng cara bagitu, nanti orang dong angka nae tinggi-tinggi Tuhan Yesus pung nama. Deng bosong ju kaná puji, tagal bosong iko sang Dia. Ini samua nanti jadi, tagal kotong pung Allah Bapa, deng kotong pung Bos Yesus Kristus pung hati bae. Orang yang jahat mo mati musti datang dolo, baru Tuhan Yesus datang kambali 21Sodara dong! Sakarang botong mau kasi tau sang bosong so'al kapan kotong pung Bos Yesus Kristus mau datang, deng so'al kotong bakumpul deng Dia.a 2Jang gampang kaná tipu, ko, jadi bingung kalo bosong dengar orang bilang Tuhan su datang kambali. Biar dong omong, bilang, dong ada dapa tau dari Tuhan pung Roh, ko, dong ada dengar dari orang, ko, dong ada dapa surat dari botong, jang parcaya sang dong. Te itu samua tu, omong kosong! 3Jang kasi biar orang bekin bodo sang bosong. Te nanti musti ada satu orang jahat yang muncul lebe dolo, baru Tuhan Yesus datang kambali. Ini orang malawan karás sang Tuhan, sampe orang banya dong ju iko malawan. Ini orang ni, memang su talalu! Andia ko, dia pantas maso naraka. 4Dia bekin diri lebe tinggi dari samua dewa, deng malawan samua yang orang sémba. Sampe dia maso di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat, ais dia tunju diri, bilang, “Beta ni, Tuhan!”b 5Bosong inga, ko sonde? Tempo hari beta su kasi tau memang sang bosong so'al itu orang, waktu beta masi ada sama-sama deng bosong, wuang? 6Sakarang ni, bukan itu orang jahat pung waktu kasi tunju diri, te ada yang tahan sang dia. Deng bosong ju tau apa yang tahan sang dia bagitu! 7Sakarang yang tukang marontak bekin kaco ada karjá sambunyi-sambunyi, tagal ada yang tahan sang dia. Ma nanti yang ada tahan sang dia tu, lapás tangan. 8Tarús itu tukang marontak tu, muncul datang deng bekin dia pung karjá taráng-taráng. Ma pas Tuhan Yesus pung waktu datang kambali yang hebat, Dia bekin ancor itu orang jahat, deng cuma pake satu kata sa.c 9Ma waktu Tuhan Yesus balóm datang, setan dong pung bos bésar kasi kuasa hebat sang itu orang jahat tu, ko dia bisa bekin tanda heran macam-macam, sampe orang dong kira dia tu, ada pake Tuhan Allah pung kuasa.d 10Deng bagitu, orang banya dong kaná tipu dari itu orang jahat pung putar-balek. Dong tu, yang nanti tapisa buang dari Tuhan Allah. Dia ada buka jalan ko mau kasi salamat sang dong, ma dong tola buang Dia pung maksud bae, deng sonde mau parcaya apa yang batúl. 11Andia ko Tuhan Allah tutu dong pung hati dari yang batúl, ko biar dong parcaya itu putar-balek dong samua. 12Deng bagitu, Tuhan Allah kasi jato hukum barát sang dong, tagal dong sonde parcaya apa yang batúl. Te dong lebe suka bekin yang jahat. Orang parcaya dong musti batahan kuat 13Sodara dong! Botong maen minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal Dia sayang sang bosong. Te waktu Dia balóm bekin ini dunya, Dia su putus ame ko kasi salamat sang bosong. Ais Dia kasi Dia pung Roh ko bekin barisi sang bosong, tagal bosong parcaya apa yang batúl. 14Waktu botong kasi tau Kabar Bae sang bosong, Tuhan Allah pake itu Kabar Bae ko pange sang bosong, biar bosong iko rasa kotong pung Bos Yesus Kristus pung hormat. 15Sodara dong! Batahan tarús deng pegang bae-bae samua yang botong su kasi tau sang bosong. Inga ju samua yang botong tulis di surat. 16-17Botong sambayang tarús sang Tuhan Allah, andia kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, andia kotong pung Bos. Botong minta ko Dong bekin kuat bosong pung hati, ko biar bosong bekin samua hal yang bae. Botong minta bagitu, tagal botong tau, bilang, Tuhan tu, sayang mo mati sang kotong samua. Tagal Dia pung hati bae, andia ko Dia sonde barenti-barenti bekin kuat sang kotong. Deng bagitu, kotong bisa harap tarús sang Dia. Paulus minta jama'at Tesalonika sambayang kasi sang dong 31Sodara dong samua! Jang lupa sambayang kasi sang botong. Sambayang ko biar Tuhan pung Kabar Bae bisa tasiar deng capát, deng orang di mana-mana bisa kasi hormat itu Kabar Bae, sama ke waktu bosong sandiri tarima itu Kabar Bae. 2Sambayang ju ko biar botong talapás dari tukang bekin kaco dong, deng dari orang jahat laen dong, te sonde samua orang parcaya itu Kabar Bae. 3Ma Tuhan tu pegang Dia pung omong. Dia bisa bekin kuat sang bosong, deng Dia deken sang bosong dari yang jahat. 4Deng botong ju yakin, bilang, Tuhan Yesus bekin bosong iko apa yang botong su kasi tau sang bosong. Deng pasti bosong bekin iko tarús bagitu. 5Botong harap Tuhan Yesus pimpin sang bosong, ko biar bosong tamba mangarti, bilang, Tuhan Allah sayang sang bosong. Deng mangarti ju, bilang, bosong mampu batahan dalam sangsara, sama ke Kristus dolu batahan dalam Dia pung sangsara. Samua orang musti karjá, jang pamokol 6Sodara dong samua! Beta kasi tau memang sang bosong pake Tuhan Yesus Kristus pung nama, é! Bosong jang pi bakumpul deng itu pamokol yang suka tapaleuk dong. Te dong sonde iko conto dari botong pung karjá karás. 7Bosong samua tau, bilang, bosong musti ame conto dari botong pung idop waktu dolu botong tenga deng bosong. Bosong su lia sandiri. Botong sonde parná buang-buang waktu parcuma sa. 8Botong karjá banting tulang siang-malam, ko biar botong sonde bekin babán sang bosong. Botong ju sonde parná tarima orang pung makanan deng farei-farei sa. 9Botong ni, Tuhan pung orang karjá. Jadi, botong ada pung hak ko minta apa-apa dari bosong. Ma botong sonde mau pake itu hak. Botong ni, mau jadi conto yang bae, ko biar bosong iko. 10Tempo hari, botong ju su kasi tenga atoran sang bosong, bilang, “Sapa sonde mau karjá, sonde usa makan.” 11Botong dapa kabar, bilang, ada dari bosong yang maen tapaleuk kuliling deng sonde mau karjá. Dong cuma batasibu deng tasosok deng orang pung urusan sa. 12Orang macam bagitu dong, botong kasi inga pake Tuhan Yesus Kristus pung nama, ko dong barenti tapaleuk. Lebe bae dong mulai karjá, ko cari makan deng dong pung karingat sandiri. 13Sodara dong samua! Bosong jang bosan-bosan bekin apa yang bae, é! 14Bosong tanda bae-bae orang yang sonde mau iko apa yang botong tulis dalam ini surat. Jang toe deng dong, ko biar dong jadi malu. 15Cuma, bosong jang lia sang dong sama ke bosong pung musu. Ma togor sang dong deng bae-bae, sama ke bosong pung sodara sandiri. Paulus konci dia pung surat 16Tuhan tu, Raja Dame. Beta minta ko Dia kasi bosong Dia pung dame dalam hal apa sa. Beta harap, Tuhan salalu sama-sama deng bosong. 17Kata-kata konci ni, beta tulis deng beta pung tangan sandiri, ko biar bosong tau, bilang, ini surat batúl-batúl dari beta. Samua surat laen dong, ju beta bekin bagitu. 18Beta minta ko kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Ini surat sampe di sini sa, Paulus a1:1: Utusan dong pung Carita 17:1 b1:9: Yesaya 2:10 a2:1: 1 Tesalonika 4:15-17 b2:4: Daniel 11:36, Yeskial 28:2 c2:8: Yesaya 11:4 d2:9: Mateos 24:24 ============================= 1 timotius 1 Timotius Paulus pung surat yang partama kasi dia pung tamán Timotius (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Ati-ati deng orang-orang yang kasi ajaran sonde batúl dong (1:3 - 1:11) 3. Minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal Dia pung hati bae (1:12 - 1:20) 4. Ibadat pung atoran (2:1 - 2:15) 5. Sarat jadi pimpinan jama'at (3:1 - 3:7) 6. Orang yang bantu pimpinan jama'at (3:8 - 3:13) 7. Dasar dari kotong pung parcaya (3:14 - 3:16) 8. Ati-ati deng orang yang ajar harba-biruk kasi jama'at dong (4:1 - 4:5) 9. Tuhan Yesus pung orang karjá yang bae (4:6 - 4:16) 10. Timotius pung sikap kasi jama'at dong (5:1 - 5:2) 11. So'al janda dong (5:3 - 5:16) 12. So'al pimpinan jama'at dong (5:17 - 5:25) 13. So'al budak deng tuan (6:1 - 6:2a) 14. Ajaran yang sala, deng upa yang bae (6:2b - 6:10) 15. Pegang kuat-kuat ajaran yang lu su tarima (6:11 - 6:16) 16. So'al orang kaya dong (6:17 - 6:19) 17. Paulus konci dia pung surat (6:20 - 6:21) 1 Timotius Paulus pung surat yang partama kasi dia pung tamán Timotius Salam 11-2Timotius yang bae! Salam dari beta, Paulus. Tuhan Allah su angka ame sang beta jadi Yesus Kristus pung utusan. Deng kotong ada baharap sang Tuhan Yesus tu, yang kasi kotong idop tarús-tarús deng Dia, tagal Tuhan Allah su kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala. Tius! Lu su sama ke beta pung ana sandiri, tagal beta yang tunju jalan ko lu ju parcaya sang Kristus. Beta sambayang minta ko Tuhan Allah, kotong pung Bapa, deng Yesus Kristus, kotong pung Bos, kasi tunju Dong pung hati bae deng rasa kasian, deng kasi lu idop dame deng tanáng.a Ati-ati deng orang-orang yang kasi ajaran sonde batúl dong 3Tempo hari, kotong dua ada sama-sama di kota Efesus. Waktu beta mau pi di propinsi Makedonia, beta dorong sang lu ko tenga di Efesus. Te itu waktu, ada orang-orang yang bekin bingung jama'at dong, deng ajar hal yang sonde batúl dong. Jadi, beta minta ko lu pi stop sang dong, ko dong jang ajar tarús bagitu. 4Deng orang dong ju buang-buang waktu parcuma deng pi basambung mulu deng carita dongeng omong kosong, deng basilat lida so'al daftar turunan yang sonde putus-putus pung. Hal macam bagitu dong cuma bekin orang dong babakalai, deng sonde bekin dong idop deng parcaya sang Tuhan Allah. 5Beta kasi nasiat sang lu ni, deng maksud ko biar ajar orang parcaya dong ko idop deng basayang dari hati yang barisi, dari pikiran yang lurus, deng dari parcaya yang sonde maen-maen. 6Ma ada guru saparu yang su serong jao deng kasi tenga buang itu nasiat. Ais dong pi buang-buang waktu basambung mulu deng omong harba-biruk sa. 7Dong kasi tunju diri, bilang, dong tu, guru yang ajar ba'i Musa pung Hukum dong. Dong bagaya jadi guru bésar, ma dong sonde tau yang dong ajar tu, apa. 8Kotong samua tau, bilang, ba'i Musa pung Hukum samua tu, bae! Asal kotong pake sang dia iko Tuhan Allah pung maksud yang batúl. 9Itu Hukum dong, bukan tulis kasi orang yang pung idop su batúl dong. Ma, ada tulis kasi orang yang tukang marontak, yang sonde mau dengar parenta, yang idop jao dari Tuhan, yang suka bekin jahat, yang sonde nodek sang Tuhan, yang pandang enteng hal yang barisi, yang tukang bunu orang, deng yang bunu bekin mati dong pung papa deng mama sandiri. 10Itu Hukum dong ju ada tulis kasi orang yang maen seks sambarang, yang homoseks, yang culik orang ko cari doi, yang tukang putar-balek, yang saksi dusta, deng kasi samua orang yang suka bamalawan deng ajaran yang batúl. 11Ajaran yang batúl dong tu, datang dari Tuhan Allah pung Kabar Bae, yang Dia sarakan kasi beta. Deng Tuhan tu, Allah yang talalu hebat. Orang pantas angka nae tinggi-tinggi sang Dia. Minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal Dia pung hati bae 12Beta minta tarima kasi bam-banya sang kotong pung Bos Yesus Kristus, tagal Dia parcaya sang beta, deng bekin beta mampu kasi jalan Dia pung karjá. 13-14Padahal dolu, beta suka omong bekin busuk ko kasi jato Yesus pung nama, deng bekin sangsara orang-orang yang iko Dia pung jalan idop. Beta suka tendes bekin ancor sang dong. Beta jahat bagitu, tagal itu waktu, beta sonde mangarti apa yang beta bekin, deng balóm parcaya sang kotong pung Bos Yesus Kristus. Ma Dia sonde lupa sang beta. Deng Dia kasi tunju Dia pung sayang sang beta.b Tamba lai, Dia kasi tunju tar abis-abis Dia pung hati bae sang beta! Dia kasi berkat tumpa-rua sang beta, ko beta bisa parcaya kuat sang Dia, deng beta bisa sayang orang dong sama ke Dia sayang sang beta. 15Kotong su biasa dengar, bilang, “Yesus Kristus su datang di ini dunya, ko kasi salamat orang yang bekin sala dong.” Memang batúl bagitu! Dari samua orang yang bekin sala, na, beta ni yang paling jahat. 16Biar beta jahat bagitu, ma Tuhan Allah putus ko sonde kasi jato hukum sang beta. Te Dia mau pake beta jadi conto ko kasi tunju Yesus Kristus pung sabar kasi orang yang paling jahat sama ke beta ni. Deng bagitu, orang laen yang bekin sala dong ju bisa parcaya sang Dia, ko biar dong dapa idop tarús-tarús deng Dia. 17Puji Tuhan! Cuma Dia sa, Allah; sonde ada yang laen lai! Raja yang parenta tar abis-abis. Dia yang idop tarús-tarús. Dia yang sonde kanál mati. Dia yang orang sonde bisa lia deng mata kapala. Samua hormat deng puji kasi sang Dia, sampe salamanya! Amin. 18Ana Timotius yang bae! Beta mau kasi tau sang lu, apa yang lu musti bekin deng lu pung tugas dong. Ini samua ni, iko apa yang Tuhan pung jubir dong su omong memang so'al lu pung diri. Kalo lu iko itu kata-kata deng batúl, lu tingka ke tantara satu, yang pintar baparáng, lawan yang jahat dong. 19Pegang karás lu pung parcaya sang Kristus. Deng jaga ko lu pung hati barisi tarús. Te ada orang laen yang su sonde mau dengar dong pung kata hati lai, yang bekin dong pung parcaya ancor, sama ke kapal nae kaná batu karang. 20Himeneus deng Aleksander dong, parsís ke bagitu su! Andia ko beta su sarakan sang dong pi setan dong pung bos bésar. Beta bekin bagitu, ko biar dong balajar jang bekin rusak Tuhan pung nama lai. Ibadat pung atoran 21Partama sakali, beta minta bosong sambayang kasi samua orang dong. Kalo bosong mangada sang Tuhan Allah, na, minta ko Dia bantu samua orang yang ada dalam susa dong. Deng minta tarima kasi, tagal Dia su bekin yang bae kasi dong samua. 2Sambayang bagitu ju kasi raja-raja deng samua orang yang ada pegang pimpinan dong. Deng bagitu, kotong samua bisa idop deng tanáng, deng dame, iko Tuhan pung mau, idop yang pantas buat orang yang sémba sang Dia. 3Sambayang macam bagitu tu, bae. Itu bekin sanáng sang Tuhan, yang kasi salamat sang kotong. 4Dia mau ko samua orang dapa salamat, deng mangarti mana yang batúl. Andia: 5Tuhan Allah tu, satu sa. Deng cuma ada satu jambatan yang bekin dame Tuhan Allah deng kotong manusia, andia, Yesus Kristus. Deng Yesus tu, manusia isi-isi. 6Dia sarakan Dia pung diri ko tabús ame kotong samua dari kotong pung sala dong. Pas deng dia pung waktu, ju Tuhan Allah su buka taráng-taráng itu kabar bae ko kasi tau samua orang. 7Ais Tuhan Allah su pili ame sang beta jadi Dia pung utusan, ko jalan pi kasi tau orang yang bukan Yahudi dong di mana-mana, deng ajar sang dong ko biar dong ju parcaya sang Tuhan Yesus deng idop iko jalan yang batúl. Apa yang beta kasi tau ni, batúl bagitu. Beta sonde omong kosong.a 8Beta pung mau bagini: di mana-mana, kalo bosong bakumpul ko sambayang, na, bosong musti babae satu deng satu. Jang bamara. Jang bakanjar. Kalo angka tangan waktu sambayang, bosong pung hati musti barisi. 9-10Bagitu ju deng parampuan dong. Beta mau ko dong ator diri yang pantas, deng pake pakean yang sopan. Sonde usa bagaya ko bekin orang pasang mata sang dong, deng pake model rambu macam-macam, ko, pake pakean mahal-mahal yang sonde sopan, ko, bastél lebe-lebe pake mas-perak deng mutiara dong. Te yang bekin parampuan dong jadi manis tu, andia dong pung hati yang barisi, deng dong salalu bekin yang bae. Itu yang pantas kasi parampuan yang sémba sang Tuhan Allah.b 11Kalo jama'at dong bakumpul ko dengar ajaran, na, parampuan dong ju iko atoran ko pasang talinga bae-bae ko dengar itu ajaran batúl-batúl. Jang bakusu-kusu deng bekin baribut. 12Iko beta, sonde pantas parampuan angka-angka diri ko maen parenta laki-laki, deng ajar sang dong. Lebe bae parampuan dong tanáng sa. 13Te Tuhan Allah bekin sang Adam lebe dolo. Ais itu, baru Hawa.c 14Deng bukan Adam yang kaná tipu lebe dolo dari setan dong pung bos bésar, ma parampuan. Mulai itu waktu, manusia langgar Tuhan Allah pung atoran.d 15Biar bagitu ju, ma parampuan dong bisa dapa salamat, tagal dong barana ana. Asal dong parcaya batúl sang Kristus, idop basayang, idop deng hati barisi, deng idop pantas.* Sarat jadi pimpinan jama'at 31Memang batúl apa yang orang bilang, kata, “Orang yang mau jadi pimpinan jama'at, itu dia pung arti, dia su pili ame satu karjá yang talalu bae.” 2Pimpinan jama'at tu, musti orang yang pung nama barisi. Dia musti idop satia deng satu bini sa. Dia musti tau tahan diri, kalam, orang hormat sang dia, suka buka pintu ruma ko tarima tamu, deng mampu didik orang laen. 3Jang orang yang tukang minum mabo, deng jang yang tangan ringan. Yang paling cocok, andia, orang yang hati mas, yang suka cari dame, deng yang sonde rakus doi. 4Dia musti bisa ator dia pung ruma tangga deng bae. Dia pung ana dong musti hormat deng dengar sang dia. 5Te kalo itu orang sonde bisa ator dia pung ruma tangga sandiri, na, karmana ko dia bisa ator Tuhan pung jama'at? 6Lebe bae pili orang yang su dewasa dalam Kristus. Jang angka pimpinan jama'at dari orang yang baru parcaya sang Tuhan Yesus. Te dong gampang kapala bésar. Jang sampe Tuhan toki sang dia, sama ke Tuhan toki setan dong pung bos bésar. 7Orang luar dong ju musti hormat sang pimpinan jama'at. Deng bagitu, dia sonde usa malu apa-apa. Deng setan dong pung bos bésar sonde bisa hiki bekin jato sang dia.a Orang yang bantu pimpinan jama'at 8Bagitu ju deng yang bantu pimpinan jama'at. Dong tu, musti orang yang pung nama bae, yang pung lida sonde bacabang, yang sonde tukang minum mabo, deng jang orang yang suka makan ontong lebe-lebe. 9Dong pung hati musti barisi, deng dong musti pegang karás ajaran yang Tuhan su buka kasi tunju sang kotong, orang parcaya dong. 10Pareksa bae-bae dong pung idop deng dong pung karjá. Kalo orang sonde dapa dong pung sala, baru angka sang dong ko bantu pimpinan jama'at dong. 11Bagitu ju deng dong pung bini.* Dong tu, musti parampuan yang idop pantas deng bae-bae. Jang yang tukang bekin busuk orang laen pung nama. Dong musti tau tahan diri, deng orang ju bisa parcaya sang dong. 12Yang bantu pimpinan jama'at dong ju musti laki yang satia deng satu bini sa. Dia ju musti tau ator dia pung ruma tangga deng bae, deng musti tau ator dia pung ana-ana dong. 13Dong yang ada layani jama'at deng bae, pasti orang tamba hormat sang dong. Deng dong tamba barani, sonde taku omong so'al dong pung parcaya sang Yesus Kristus. Dasar dari kotong pung parcaya 14-15Tius! Beta harap sonde lama lai, beta su bisa datang lia sang lu. Andekata beta ada halangan ko datang talát, na, ini surat su sampe lebe dolo di lu pung tangan. Beta tulis ini ko mau kasi tau sang lu, bilang, Tuhan pung kelu dong musti idop karmana. Jang lupa, bilang, Tuhan tu, Allah yang idop. Dia pung orang dong sama ke ruma yang ada pung dasar deng tiang induk yang kuat. Deng bagitu, dong musti topang Tuhan Allah pung ajaran yang batúl. 16Tuhan su buka rahasia yang hebat dari kotong pung parcaya. Dia pung dasar bagini: Kristus su datang di ini dunya, pake manusia pung rupa sama ke kotong. Tuhan pung Roh ju kasi tunju, bilang, Yesus tu, Orang hati lurus. Deng Tuhan pung ana bua di sorga dong ju dapa lia sang Dia. Tuhan Allah su angka ame sang Dia pi dalam sorga, abis, angka nae tinggi-tinggi sang Dia. Dia pung Carita, su tasiar sampe di bangsa-bangsa di anteru dunya. Di mana-mana di ini dunya, orang dong su parcaya sang Dia. Kotong parcaya bagitu! Ati-ati deng orang yang ajar harba-biruk kasi jama'at dong 41Ma Tuhan pung Roh su kasi tau taráng-taráng, bilang, nanti jama'at saparu tola buang apa yang kotong parcaya. Ais dong pi iko roh-roh yang tipu bekin sesát manusia, deng iko setan dong pung ajaran. 2Itu orang yang datang ajar bagitu tu, omong laen, bekin laen. Dasar orang putar-balek! Itu orang dong pung hati nurani memang su buta. 3Dong ajar orang ko jang kawin. Dong bekin pamali macam-macam makanan. Padahal Tuhan Allah yang bekin itu makanan dong. Dia bekin itu makanan dong, ko kalo orang parcaya dong makan, na, dong minta tarima kasi sang Dia. Te dong tau apa yang batúl na! 4Samua yang Tuhan Allah bekin tu, memang bae. Jadi, jang pamali macam-macam! Orang musti tarima itu samua deng minta tarima kasi sang Tuhan. 5Te kotong tau, bilang, Tuhan pung Kata-kata, deng kotong pung sambayang tu, bekin itu samua jadi barisi. Tuhan Yesus pung orang karjá yang bae 6Tius! Kasi inga ini hal samua sang sodara orang parcaya dong. Kalo lu bekin bagitu, lu jadi Yesus Kristus pung orang karjá yang bae. Tuhan Allah pung Kata-kata dong bekin lu parcaya sang Dia, deng kasi mangarti mana ajaran yang batúl. Lu su pegang kuat Tuhan pung Kata-kata dong! Itu sama ke makanan yang bekin kuat lu pung badan. 7Jang buang-buang waktu deng carita omong kosong yang sonde ada pung hubungan deng Tuhan Allah. Jang toe deng nene tua dong pung carita pamali macam-macam. Lebe bae lati bae-bae lu pung diri ko biar lu idop iko Tuhan pung mau dalam samua hal. 8Lati diri ko bekin kuat badan tu, bae. Ma dia pung guna sadiki sa. Ma lati diri ko idop iko Tuhan pung mau dalam samua hal tu, dia pung guna banya. Dia ada pung guna bukan cuma dalam idop di ini dunya sakarang sa, ma di idop yang nanti datang ju. 9Ini kata-kata dong batúl! Jadi simpan dalam hati ko jang lupa. 10Kotong ada taro harap sang Tuhan Allah yang idop. Dia tu, yang kasi salamat samua orang, lebe-lebe buat kotong yang parcaya sang Dia. Andia ko kotong ada karjá karás deng usaha mati-matian. 11Ajar ini samua. Deng suru orang dong ko iko itu ajaran dong. 12Jang kasi biar orang dong pandang enteng sang lu, tagal lu masi muda. Lu musti jadi conto kasi orang parcaya dong, dari lu pung omong, lu pung tingka laku, lu pung cara sayang orang, lu pung parcaya sang Yesus Kristus, deng lu pung idop yang barisi. 13Waktu bosong ada tunggu beta pung datang, na, jang lupa ko baca Tuhan pung Kata-kata kasi orang parcaya dong. Bekin kuat sang dong, deng ajar bae-bae sang dong. 14Pake bae-bae karunya yang Tuhan su kasi sang lu, yang lu tarima waktu pimpinan jama'at dong sambayang deng mua tangan di lu. Itu waktu, dong ju ada kasi tau Tuhan pung pasán so'al lu pung idop deng karjá. Jadi, jang kasi biar itu karunya yang lu su dapa tu. 15Kasi jalan itu hal dong deng rajin! Biar samua orang dapa lia, bilang, lu pung idop deng karjá ada maju. 16Jaga ko lu salalu idop lurus. Deng jaga ko lu salalu ajar yang batúl. Kalo lu bakuat deng itu samua, nanti Tuhan buka jalan kasi lu deng orang-orang yang dengar sang lu, ko biar bosong talapás dari hal yang jahat dong. Timotius pung sikap kasi jama'at dong 51Jang togor orang yang lebe tua dari lu, pake suara karás. Ma pake bahasa yang manis, sama ke lu omong deng lu pung bapa sandiri. Deng orang yang lebe muda, na, kasi samangat sang dong, sama ke dong tu, lu pung sodara sandiri. 2Bagitu ju deng parampuan yang lebe tua dong. Omong deng dong sama ke lu omong deng lu pung mama sandiri. Kalo omong deng parampuan yang lebe muda dong, na, anggap dong sama ke lu pung adi sandiri. Lu pung hati musti barisi deng dong. So'al janda dong 3-5Jama'at musti bantu mama-mama janda, yang sonde ada pung kelu yang piara sang dong lai. Ma kalo janda yang masi ada pung ana-cucu, na, dong tu yang musti piara sang dia. Ajar sang dong, ko dong tau balas dia pung karingat sang dong. Deng bagitu dong layani sang Tuhan Allah, ko bekin sanáng Dia pung hati. Ma janda yang batúl-batúl idop sandiri, dia su sonde ada sapa-sapa lai ko piara sang dia. Dia cuma harap sang Tuhan Allah sa. Siang-malam dia sambayang minta tolong sang Tuhan Allah. Jama'at musti piara sang janda macam bagitu dong. 6Ma janda yang suka idop sanáng-sanáng sa, biar dia masi idop, ma dia su sonde ada pung harga lai, sama ke orang yang su mati. 7Kasi inga itu hal samua sang jama'at, ko biar orang luar sonde bisa omong bekin rusak dong pung nama bae. 8Ma kalo ada orang yang sonde mau piara dia pung kelu sandiri, lebe-lebe dia pung isi ruma sandiri, itu sama ke dia su angka buang dia pung parcaya sang Tuhan. Dia lebe jahat dari orang yang sonde kanál sang Tuhan Allah. 9Kalo mau angka janda ko bantu pimpinan di jama'at, dia pung sarat bagini: dia pung umur sonde bole kurang dari 60 taon; dolu dia idop satia deng satu laki sa; 10orang kanál sang dia salaku orang yang salalu bekin bae kasi orang laen dong; yang piara dia pung ana-ana dong deng bae-bae; yang buka tangan ko layani orang laen dong; yang bantu-bantu orang parcaya deng karjá yang kici-kici dong; yang suka bantu orang yang ada dalam susa; deng yang salalu siap ko bantu-bantu dalam hal yang bae. 11Jang angka janda muda dong ko bantu di jama'at. Te jang sampe dong pung nafsu nae datang, ju dong kapingin kawin lai. Deng bagitu, dong su sonde ada waktu lai ko layani jama'at deng bae-bae. 12Te kalo dong pung waktu kasi jama'at kurang, itu sama sa deng dong bekin rusak dong pung janji di Tuhan pung muka. Nanti orang kasi sala sang dong. 13Jang sampe dong mulai pamalas, ais batasibu pi maso-kaluar orang dong pung ruma, ko bacarita omong kosong bekin rusak orang pung nama. Deng yang lebe rotsoi lai, dong suka batasosok deng orang laen pung parkara, deng omong hal-hal yang sonde pantas. 14Ada lebe bae, janda yang masi muda dong kawin ulang sa, ko biar dong barana, deng urus dong pung ruma tangga sandiri. Deng bagitu, orang yang musu sang kotong sonde dapa alasan ko bekin busuk kotong pung nama. 15Ada janda muda saparu yang su sesát. Dong su iko setan dong pung bos bésar pung jalan. 16Kalo ada parampuan yang parcaya sang Tuhan, yang ada pung kelu su jadi janda, na, itu parampuan musti bantu itu mama janda. Jang kasi biar jama'at yang tanggong sang dia. Deng bagitu, jama'at dong bisa bantu janda laen dong, yang memang su sonde ada pung sapa-sapa lai. So'al pimpinan jama'at dong 17Orang yang pimpin jama'at deng bae, bosong musti lebe hormat sang dia deng bayar dia pung gaji deng batúl. Lebe-lebe dong yang karjá banting tulang ko kasi jalás Tuhan pung Kata-kata, deng ajar sang bosong jalan idop yang batúl. 18Te ada tulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Kalo pake sapi ko inja kasi lapás padi dari dia pung tangke, na, jang ika mati dia pung mulu, ko biar dia ju makan.” Deng ada tulis lai, bilang, “Sapa karjá, na, dia pantas dapa gaji.”a Sapi inja padi-gandum 19Kalo ada yang tudu orang yang pimpin jama'at, na, jang tarima bagitu sa! Musti ada dua-tiga saksi yang omong sama, baru lu tarima ko urus sang dia.b 20Kalo su togor sang dia, ma dia masi idop iko tarús deng itu sala, na, togor sang dia di muka jama'at. Deng bagitu, orang laen dong sonde barani iko-iko bekin sala bagitu. 21Kasi jalan ini sarat samua dalam jama'at deng sonde pili muka, deng sonde barát sablá. Beta taro ini tugas di lu pung tangan di muka Tuhan Allah, deng Yesus Kristus. Ana bua di sorga yang Tuhan su pili dong, ju jadi saksi! 22Jang buru-buru angka orang ko jadi pimpinan. Pareksa bae-bae sang dia lebe dolo. Te kalo bosong angka orang sambarang, ais itu orang bekin sala, bosong ju iko pikol tanggong-jawab, tagal dia pung bekin-bekin. Jaga lu pung diri ko barisi tarús. 23Beta dengar lu maen saki-saki parú tarús. Lebe bae, mulai sakarang lu campor aer deng anggor sadiki, ko biar jadi obat. Jang cuma minum aer puti sa. 24Lia bae-bae! Ada orang yang pung sala dong kantara memang. Dong balóm sampe di hakim pung muka, ma samua orang su tau dong pung sala. Ma ada orang laen ju, yang lama-lama baru dong pung sala kantara. 25Bagitu ju deng orang yang bekin bae dong. Ada yang kantara memang. Ma ada laen dong yang bekin bae sambunyi-sambunyi. Biar bagitu, ma apa yang dong bekin tu, lama-lama kantara ju. Sonde bisa sambunyi hal yang bae. So'al budak deng tuan 61Ada tuan pung budak yang parcaya sang Tuhan Yesus. Dong musti kasi hormat dong pung tuan, ko biar orang luar dong sonde ada alasan ko omong kasi jato Tuhan Allah pung nama, deng pandang enteng kotong pung ajaran. 2aAda budak pung tuan yang parcaya sang Tuhan Yesus. Budak dong sonde bole pandang enteng dia pung tuan tagal itu tuan parcaya sang Tuhan Yesus. Karmana ju dong musti layani lebe bae lai dong pung tuan, tagal dong deng dong tu, sama-sama orang parcaya yang musti idop basayang. Ajaran yang sala, deng upa yang bae 2bTius! Ajar ini samua, deng kasi samangat jama'at dong ko bekin iko itu samua. 3Kotong pung ajaran yang batúl tu, jadi dasar dari jalan idop yang bekin sanáng Tuhan pung hati. Ma orang yang ajar laen dari ini, dong tu su tola buang Tuhan Yesus Kristus pung ajaran yang batúl. 4Orang macam bagitu tu, kapala bésar, ma otak kosong! Dong pung panyaki tu, andia suka cari-cari hal deng bakanjar so'al kata-kata sa. Ini samua bekin orang dong iri hati, babakalai, bekin rusak orang laen pung nama bae, deng bacuriga bodo-bodo sa sang orang laen. 5Orang macam bagitu maen bekin kaco tar abis-abis. Dong pung pikiran busuk. Dong su sonde tau lai mana yang batúl. Dong pikir kalo dong rajin-rajin deng so'al agama, dong bisa jadi kaya. 6Memang, agama bisa bekin manusia rasa ontong bésar. Te idop yang bekin sanáng Tuhan pung hati, campor deng orang rasa puas deng apa yang dong punya tu, itu baru agama yang batúl! 7Inga bae-bae! Waktu barana sang kotong, kotong sonde bawa satu apa ju pi dalam ini dunya. Deng kalo kotong mati ju, kotong sonde bawa apa-apa kaluar dari ini dunya. 8Jadi, asal ada cukup makanan deng pakean, na, puas deng itu sa! 9Ma orang yang kapingin jadi kaya, gampang kaná goda macam-macam, deng kaná hiki kiri-kanan, tagal dong cuma pikir harta sa. Itu samua bekin calaka deng bekin ancor dong pung idop. 10Te cinta doi tu, jadi akar dari orang bekin jahat macam-macam. Ada orang saparu buru doi bagitu rupa, sampe dong su serong jao dari dong pung parcaya yang batúl. Deng bagitu, dong sandiri bekin ancor dong pung idop. Pegang kuat-kuat ajaran yang lu su tarima 11Timotius! Lu ni, Tuhan Allah pung milik. Jadi, ondor jao-jao dari samua yang jahat. Idop barisi. Idop ko bekin sanáng Tuhan pung hati dalam samua hal. Parcaya tarús sang Yesus Kristus. Sayang samua orang. Batahan dalam susa. Idop manis deng samua orang. 12Bajuang batúl-batúl, ko kasi jalan samua ajaran yang kotong parcaya. Tuhan su pange maso sang lu pi dalam idop yang sonde abis-abis. Jadi, paló kuat-kuat itu idop, ko jang lapás. Deng lu su kasi tau lu pung parcaya sang Tuhan Yesus bagitu di orang banya pung muka.a 13-14Deng sakarang, beta minta lu ika janji bagini: bekin iko Tuhan Yesus pung parenta samua. Jang langgar satu parenta ju, ko biar orang sonde dapa lu pung sala. Bekin iko itu samua deng batúl-batúl, sampe deng hari kotong pung Bos Yesus Kristus, datang kambali. Beta minta lu janji bagitu di Tuhan Allah pung muka. Dia yang su kasi nyawa buat samua yang idop. Beta ju minta lu janji bagitu di Yesus Kristus pung muka. Dia yang su kasi tau tarús taráng so'al Dia pung diri di gubernor Pontius Pilatus pung muka. 15Tuhan Yesus yang hebat tu, Dia yang pegang kuasa! Dia tu, Raja Bésar dari samua raja. Deng Dia tu, Bos Bésar dari samua bos. Bagitu pas dia pung waktu, Tuhan mau bekin kantara ini hal dong. 16Cuma Dia sandiri yang sonde kanál mati. Dia idop dalam taráng yang manusia sonde bisa tahan lia. Sonde ada satu orang yang bisa dapa lia sang Dia. Samua hormat kasi sang Dia! Samua kuasa ada di Dia pung tangan sampe salamanya! Bagitu sa! Amin! So'al orang kaya dong 17Kasi tau orang-orang kaya di dalam ini dunya, ko dong jang sombong, deng jang tagantong di dong pung harta. Te itu harta dong samua nanti abis. Lebe bae dong tagantong di Tuhan Allah yang idop. Te Dia yang po'a kasi kotong, samua yang kotong parlú, ko biar kotong bisa rasa ini idop pung sanáng. 18Kasi tau sang dong ko pake dong pung harta ko bekin yang bae. Dong musti rajin-rajin bekin yang bae. Dong musti buka tangan ko tolong orang laen dong, deng suka bagi-bagi berkat yang Tuhan kasi sang dong. 19Deng bagitu, dong kumpul ame harta ko jadi dasar yang kuat buat dong pung idop beso-lusa. Deng bagitu, dong bangun idop yang ada pung arti. Paulus konci dia pung surat 20Tius! Jaga bae-bae samua yang Tuhan Allah su taro di lu pung tangan. Jang iko tasosok deng omong kosong dong. Jang iko batamba mulu deng bahasa yang sonde bawa hormat kasi Tuhan Allah. Inga, é! Te ada orang yang anggap dong pung diri pintar. Padahal dong pung ‘pintar’ tu, sonde ada pung dasar apa-apa. Sonde usa pi basilat lida deng dong. 21Ada orang saparu yang parcaya itu ajaran putar-balek dong, sampe dong serong dari dong pung parcaya yang batúl sang Tuhan Allah. Beta minta ko Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Saloom, Paulus *2:15: Orang yang pintar so'al Alkitab dong bilang ada barapa tafsiran so'al “parampuan dong bisa dapa salamat, tagal dong barana ana”. Andia 1) ada satu Ana, andia Yesus, yang buka jalan ko samua orang bisa dapa salamat; 2) Hawa yang kaná tipu deng bekin sala, ma dia ju jadi nene-moyang kasi samua orang; 3) parampuan yang idop pantas sonde mati waktu barana ana (ma ini tafsiran sonde kuat). *3:11: Kata bahasa Yunani di sini ???????? (gunaikas dari kata dasar ????), dia pung arti bisa 1) “dong pung bini”, ko bisa ju 2) “parampuan” (umum). Ada orang saparu bilang, itu kata pung maksud di sini ju bisa 3) parampuan yang bantu pimpin jama'at. Ma kalo yang katiga, bahasa Yunani biasa pake kata laen (lia Roma 16:1). a1:2: Utusan dong pung Carita 16:1 b1:13: Utusan dong pung Carita 8:3, 9:4-5 a2:7: 2 Timotius 1:11 b2:9-10: 1 Petrus 3:3 c2:13: Carita Mula-mula 2:7, 2:21-22 d2:14: Carita Mula-mula 3:1-6 a3:2-7: Titus 1:6-9 a5:18: Carita Ulang so'al Jalan Idop 25:4, Mateos 10:10, Lukas 10:7 b5:19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 17:6, 19:15 a6:13: Yohanis 18:37 ===================== 2 timotius 2 Timotius Paulus pung surat yang kadua kasi dia pung tamán Timotius (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Paulus minta tarima kasi sang Tuhan (1:3 - 1:5) 3. Paulus minta Timotius ko pake karunya yang Tuhan kasi (1:6 - 1:14) 4. Onesiforus tolong sang Paulus di bui (1:15 - 1:18) 5. Kotong yang iko Kristus, musti idop sama ke tantara yang iko tarús sang komandán (2:1 - 2:13) 6. Orang karjá yang Tuhan puji (2:14 - 2:26) 7. Orang dong jadi sama ke apa di hari kiamat? (3:1 - 3:9) 8. Pegang kuat-kuat ajaran yang lu su tarima (3:10 - 3:17) 9. Pi kasi tau orang dong Tuhan Allah pung Kata-kata (4:1 - 4:8) 10. Paulus kasi pasán macam-macam hal (4:9 - 4:18) 11. Paulus konci dia pung surat (4:19 - 4:22) 2 Timotius Paulus pung surat yang kadua kasi dia pung tamán Timotius Salam 11-2Timotius yang bae! Ini surat dari beta, Paulus, yang Tuhan Allah sandiri su pili ame jadi Yesus Kristus pung utusan. Dong utus sang beta ko pi kasi tau itu idop yang batúl, yang Tuhan su janji kasi samua orang yang parcaya sang Yesus Kristus. Timotius! Lu su sama ke beta pung ana sandiri. Jadi, beta sambayang minta ko Allah Bapa deng kotong pung Bos Yesus Kristus, sayang sang lu, kasi tunju hati bae sang lu, deng kasi lu idop aman deng dame.a Paulus minta tarima kasi sang Tuhan 3Siang-malam, beta sambayang kasi sang lu. Beta salalu minta tarima kasi sang Tuhan Allah, tagal lu iko tarús sang Dia. Beta layani sang Dia deng hati barisi, sama ke kotong pung ba'i-ba'i dong layani sang Dia. 4Beta inga waktu kotong bapisa dolu, lu tumpa aer mata. Andia ko beta rindu katumu lai sang lu, ko biar beta pung hati sanáng. 5Beta inga dolu waktu lu mulai parcaya batúl-batúl sang Tuhan Yesus. Parcaya yang macam bagitu tu, su ba'akar memang di lu pung oma Luisa, deng lu pung mama Yunike pung hati. Deng beta ju yakin, bilang, parcaya macam bagitu ju ada idop di lu pung hati.b Paulus minta Timotius ko pake karunya yang Tuhan kasi 6Dolu, waktu beta mua tangan di atas lu pung kapala, deng sambayang kasi sang lu, itu waktu Tuhan bekin sang lu ko lu mampu karjá kasi sang Dia. Jadi, sakarang, beta minta ko lu kipas kasi manyala ulang lu pung karunya tu. 7Te Tuhan Allah pung Roh sonde bekin kotong jadi orang pana'u. Ma Dia bekin kotong jadi orang yang mampu deng parcaya diri, yang tau basayang, deng yang tau kekáng diri bae-bae. 8Jadi, jang malu omong so'al kotong pung Bos. Deng jang malu tagal beta ni orang bui. Te beta maso bui ni, gara-gara beta layani sang Dia. Naa! Kalo lu pi kasi tau itu Kabar Bae, lu musti siap-siap ko pikol susa sama ke botong. Kalo lu dapa susa bagitu, Tuhan nanti bekin kuat sang lu. 9-10Tagal Tuhan yang kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala dong. Deng Dia su pili ame sang kotong ko jadi Dia pung orang yang barisi. Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong, tagal Dia sayang sang kotong. Padahal, kotong sonde bekin apa-apa yang bekin kotong pantas tarima Dia pung bae. Tuhan balóm bekin ini dunya, ma Dia su putus ko kirim Yesus Kristus datang, ko kasi tunju Dia pung hati bae, deng kasi salamat sang kotong. Ais Yesus Kristus su datang, deng su buka itu rancana pung isi. Deng Dia su bekin ancor mati pung kuasa! Ini jadi Kabar Bae! Jadi, sapa yang parcaya sang Yesus Kristus sonde mati mampos lai, ma idop tarús deng Tuhan Allah. 11Andia ko Tuhan Allah angka sang beta jadi Yesus Kristus pung utusan, ko beta kasi tau Dia pung Kabar Bae, deng beta ajar orang di mana-mana.c 12Itu samua bekin beta sangsara di dalam ini bui. Ma beta sonde malu! Tagal beta tau sapa yang beta parcaya, andia Tuhan Yesus. Deng beta ju tau batúl, bilang, Dia yang taro ini tugas di beta pung tangan, Dia yang mampu jaga ini tugas, deng Dia yang bekin beta mampu kasi jalan ini karjá sampe Dia datang kambali lai. 13Jadi, iko suda conto idop dari ajaran yang batúl, yang beta su kasi tunju sang lu. Kalo lu parcaya tarús, deng sayang samua orang bagitu, itu kasi tunju, bilang, lu su jadi satu deng Yesus Kristus. 14Tuhan Allah su taro satu harta yang mahal di lu pung tangan, andia ajaran yang batúl. Jadi, piara bae-bae itu harta, ó! Pake Tuhan Allah pung Roh yang Barisi yang ada dalam kotong pung hati, ko biar Dia bantu sang lu piara itu harta bae-bae. Onesiforus tolong sang Paulus di bui 15Tantu lu su dengar, bilang, Figelus deng Hermogenes, deng orang laen dari propinsi Asia* dong su bale balakang kasi tenga sang beta. 16-18Ma Onesiforus laen. Dia sonde ondor dari beta. Lu sandiri tau, dolu waktu beta masi di kota Efesus, dia maen tolong tarús sang beta. Sakarang dia su tenga di kota Roma sini. Waktu dia pung sampe, dia cari kuliling sang beta di mana-mana. Ahirnya dia dapa sang beta di bui. Ma dia sonde malu. Dia maen datang lia sang beta tarús di bui sini, ko kasi kuat beta pung hati. Jadi, beta sambayang minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang Onesiforus deng dia pung kelu samua. Nanti pas deng hari kiamat, kalo Tuhan putus manusia dong pung parkara, na, beta harap ko Tuhan putus yang bae kasi sang Onesiforus dong. Kotong yang iko Kristus, musti idop sama ke tantara yang iko tarús sang komandán 21Ana Timotius yang beta sayang! Yesus Kristus tu, hati bae. Sakarang lu su ta'ika deng Dia, deng Dia sadia bekin kuat sang lu. Jadi, lu musti tarima sa! 2Dolu, beta su ajar sang lu di muka banya orang so'al Tuhan pung jalan idop yang lurus. Jadi, sakarang, beta minta sang lu, ko samua yang lu su dengar dari beta tu, lu pi ajar ulang lai kasi orang yang lu bisa parcaya. Itu orang dong musti mampu pi ajar ulang bagitu kasi orang laen lai. 3Kotong samua ni, sama ke Yesus Kristus pung tantara. Jadi, kotong sama-sama pikol sangsara macam ke Dia. Tagal lu tu, tantara yang bae, lu musti iko pikol lu pung bagian. 4Tantara yang ada kasi jalan tugas, sonde tasosok lai deng urusan laen. Deng bagitu, dia bisa bekin sanáng dia pung komandán. 5Ame conto laen dari olaraga. Kalo iko lomba, na, iko itu olaraga pung atoran. Te kalo sonde, na, aut sa! Sonde bisa dapa juara. Bagitu ju, kalo mau kasi jalan Tuhan pung karjá, na, iko Dia pung atoran. 6Lia ju, orang tani. Dia karjá banting tulang di dia pung kabón. Jadi, dia yang partama dapa itu kabón pung hasil. 7Pikir bae-bae conto-conto tadi tu. Nanti Tuhan Allah kasi mangarti itu samua sang lu. 8Pikir bae-bae sang Yesus Kristus. Dia tu, raja Daud pung turunan. Dia mati, ma Tuhan Allah su kasi idop kambali sang Dia. Itu jadi Kabar Bae yang beta jalan pi kasi tau di mana-mana. 9Tagal beta kasi tau itu Kabar Bae, andia ko beta dapa sangsara bagini. Tamba lai dong tahan sang beta deng rante, sama ke beta ni orang jahat. Ma dong sonde bisa tahan Tuhan Allah pung Kabar Bae. 10Jadi, beta sadia pikol sangsara macam-macam. Asal Tuhan pung orang yang Dia su pili dong, bisa dapa salamat. Te nanti Tuhan Allah angka kasi tinggi sang dong tarús-tarús, tagal dong jadi Yesus Kristus pung orang dong. 11Ini kata-kata dong memang batúl: “Kalo kotong tarima, bilang, Kristus mati ganti sang kotong, itu sama ke kotong ju mati kasi tenga idop yang lama, ais, kotong ju nanti idop sama-sama deng Dia. 12Kalo kotong batahan deng sangsara, kotong ju nanti dudu pegang parenta sama-sama deng Dia. Ma kalo kotong manyangkal sang Dia, Dia ju manyangkal bale sang kotong.a 13Biar kotong sonde satia, ma Dia satia tarús, tagal Dia sonde bisa omong kosong. Apa yang Dia omong, pasti Dia bekin iko.” Orang karjá yang Tuhan puji 14Kasi inga orang parcaya dong, ko dong jang lupa ini hal samua. Suru sang dong deng Tuhan Allah pung nama, ko dong barenti basilat lida so'al kata pung arti. Te itu samua sonde ada pung guna apa-apa. Cuma bekin rusak sa orang yang dengar dong pung pikiran. 15Usaha bae-bae ko bekin lu pung diri sama ke orang karjá yang pantas dapa puji dari Tuhan Allah. Orang bagitu sonde parlú malu, tagal dia su bekin dia pung tugas deng bae. Lu musti jadi orang yang ajar lurus-lurus Tuhan pung Kata-kata. Deng Dia pung Kata-kata tu, batúl! 16Ondor jao-jao dari omong yang sonde ada pung ujung-pohon, deng dari omong yang sonde ada pung hormat sang Tuhan. Te itu cuma bekin orang tamba jahat sa. 17Dong pung omong jahat dong, manjalar sama ke panyaki kangker. Himeneus deng Filetus pung omong, andia parsís bagitu! 18Dong dua ajar sala, bilang, samua orang mati dong, su idop kambali. Ma itu sonde batúl! Deng bagitu, dong su serong jao dari apa yang batúl. Apa yang dong ajar tu, bekin rusak orang saparu dong pung parcaya. 19Ma dasar yang Tuhan Allah su bangun tu, sonde tagoyang. Di itu dasar, ada tulisan, bilang, “Tuhan kanál Dia pung orang dong”, deng, “Orang yang sémba sang Tuhan Allah musti ondor jao dari yang jahat.” Itu dasar tu, andia, Tuhan pung orang dong.b 20-21Di orang kaya dong pung ruma, ada barang macam-macam. Ada yang bekin dari mas deng perak. Ma ada ju dari kayu deng tana liat. Barang istimewa dong, tuan ruma bangga pake di acara bésar. Ma barang biasa-biasa dong, tuan ruma malu pake sang dong di muka orang. Bagitu ju deng manusia. Kalo ada yang bekin jao diri dari yang jahat, dia jadi sama ke barang istimewa dong. Tuan ruma sanáng pake sang dia, tagal dia ada pung guna ko bekin macam-macam karjá yang bae. 22Orang muda dong gampang tahiki deng dong pung nafsu dong. Ma lu, Timotius, lu musti jaga diri bae-bae, ko jang iko nafsu bagitu. Salalu cari ko bekin yang bae. Parcaya tarús sang Tuhan. Idop basayang deng badame deng orang dong. Samua orang yang parcaya sang Tuhan, yang idop deng hati barisi tu, dong suka bekin yang bae tarús. Jadi, lu, Timotius, lu musti idop sama ke dong, é! 23Beta kasi tau ulang lai! Jang pi tasosok ko basambung mulu deng parkara yang sonde ada pung ujung-pohon. Te itu samua cuma bekin orang dong babakalai sa. 24Orang yang karjá kasi sang Tuhan, sonde pantas jadi tukang bekin gara-gara. Ma dong musti manis deng samua orang, yang pintar ajar orang, yang sabar mangada orang yang tukang cari-cari hal dong. 25Dong musti bimbing deng manis-manis orang yang tukang malawan dong. Deng bagitu, sapa tau, Tuhan bisa oba dong pung hati ko dong tobat, ais dong tarima apa yang batúl. 26Deng bagitu, dong bisa sadar ulang lai, ais dong talapás dari setan dong pung bos bésar, yang su hiki sang dong ko iko dia pung mau. Orang dong jadi sama ke apa di hari kiamat? 31Timotius! Waktu deka-deka deng dunya pung hari-hari ahir, dia pung susa talalu banya. Beta kasi tau memang sang lu bagitu. 2Orang dong nanti cuma tau sayang dong pung diri sandiri deng rakus doi sa. Dong bekin sombong diri, deng suka pandang enteng orang laen, tukang hojat, sonde mau dengar orang tua, sonde tau minta tarima kasi, kurang ajar, binci hal-hal rohani, 3sonde tau sayang orang, sonde mau badame, suka bekin busuk orang pung nama bae, sonde bisa tahan diri, sadis, sonde suka yang bae, 4suka jual buang dong pung tamán dong, sonde pikir panjang, balaga tau, suka iko nafsu pung mau lebe dari iko Tuhan pung mau. 5Dong bagaya alim, padahal kosong. Tuhan pung kuasa sonde ada di dong pung hati. Jang deka-deka deng orang macam bagitu dong! 6Orang macam bagitu dong maso deng muka manis di orang pung ruma, ko pi fafudi ame parampuan yang pung hati sonde kuat deng gampang kaná goda. Parampuan macam bagitu dong idop deng pikol dosa mal'unuk, deng iko nafsu macam-macam. 7Dong dengar guru baru datang ajar hal baru, na, dong iko-iko arus. Ma dong sonde parná mangarti mana yang batúl deng mana yang sala. 8Lu inga carita Yanes deng Yamres, to?* Itu waktu dong dua bamalawan deng ba'i Musa. Itu guru yang sakarang tu, dong pung model ju bagitu. Dong malawan ajaran yang batúl. Dong pung pikiran su rusak, deng dong pung parcaya palsu. 9Guru palsu model bagitu dong sonde bisa batahan lama. Lama-lama samua orang dapa tau dong pung bodo! Sama ke dolu orang dapa tau Yanes deng Yamres pung putar-balek. Pegang kuat-kuat ajaran yang lu su tarima 10Tius! Lu su tau beta pung idop samua. Lu tau samua yang beta ajar. Lu tau beta pung cara idop. Lu tau beta pung maksud. Lu tau apa yang beta parcaya. Lu su lia sandiri beta pung sabar sang orang dong, deng beta pung sayang sang dong. Deng lu tau karmana beta tahan banting deng sabar. 11Lu ju tau dong habok barmaen sang beta, deng beta pikol sangsara macam-macam. Beta dapa sangsara bagitu di kota Antiokia, Ikonium, deng di Listra. Ma Tuhan Allah kasi lapás sang beta dari itu samua.a 12Memang, samua orang yang parcaya sang Yesus Kristus, deng mau idop barisi iko Tuhan Allah pung mau, pasti orang bekin sangsara sang dong. 13Tamba lai, orang jahat deng tukang putar-balek dong maen tamba jahat tarús. Dong tipu bekin jato orang laen, padahal dong ju kaná tipu. 14Ma lu musti pegang kuat-kuat ajaran yang lu su tarima. Deng apa yang lu parcaya tu, iko tarús bagitu. Te itu yang batúl! Lu tau batúl, sapa yang su ajar itu samua sang lu, to!? Lu bisa parcaya sang dong!b 15Mulai dari lu masi kici, lu su balajar Tuhan pung Tulisan Barisi pung isi. Itu Tulisan dong yang kasi tunju jalan salamat. Te kalo lu parcaya sang Yesus Kristus, itu buka jalan ko lu bisa idop ta'ika deng Tuhan Allah di sorga. 16Samua yang ada tulis dalam itu Tulisan Barisi tu, memang Tuhan Allah sandiri yang kasi sang orang yang tulis dong. Itu Tulisan pung guna, andia: ajar orang apa yang batúl, kasi tunju orang pung sala, hela bawa orang kambali di jalan yang batúl, deng didik orang ko idop hari-hari iko Tuhan pung mau. 17Deng bagitu, itu Tulisan Barisi tu, bisa bekin langkáp Tuhan pung orang dong ko biar dong mampu bekin samua karjá yang bae. Pi kasi tau orang dong Tuhan Allah pung Kata-kata 41-2Yesus Kristus nanti datang kambali di ini dunya ko pegang parenta sama ke raja. Bae orang yang masi idop, bae orang yang su mati dong, sama-sama mangada sang Dia, ko Dia putus dong pung parkara. Tagal itu, di muka Tuhan Allah deng Yesus Kristus, beta minta batúl-batúl sang lu ko pi kasi tau orang dong Tuhan Allah pung Kata-kata. Siap salalu! Sonde usa pikir dia pung waktu bae ko sonde. Kasi tunju orang pung sala. Ma togor bae-bae sang dong deng sabar. Kasi kuat orang pung hati pake ajaran yang batúl. 3Te nanti beso-lusa, orang su sonde mau dengar lai ajaran yang batúl. Nanti dong kumpul ame guru-guru yang bisa omong iko dong pung mau, ko bekin enak dong pung talinga sa. 4Dong sumbat dong pung talinga ko tola ajaran yang batúl. Ma dong pasang dong pung talinga ko dengar carita dongeng omong kosong dong! 5Biar karmana ju, lu musti kalam sa. Bakuat dalam sangsara. Pi kasi tau Kabar Bae ko orang dong tarima sang Yesus Kristus. Layani orang deng hati sanáng sampe itu karjá abis. Jang satenga-satenga sa. 6So'al beta pung diri, sonde usa pusing, te beta pung waktu mati su deka-deka. Sama ke galás, yang dia pung isi su mau amper kosong.* 7Ma beta su batanding deng bae. Beta su lari sampe di garis finis. Beta su iko tarús sang Yesus Kristus, deng sonde serong pi mana-mana. 8Sakarang, cuma tenga satu hal yang beta ada tunggu-tunggu. Andia, piala juara yang kotong pung Bos su simpan kasi samua orang yang idop lurus. Kotong pung Bos tu, andia juri yang adil. Dia sonde tau barát sablá. Nanti pas deng dia pung waktu, Dia sarakan kasi beta itu piala juara. Deng bukan cuma beta sa. Samua orang yang sayang sang Dia, deng yang tunggu-tunggu Dia pung datang, dong ju dapa piala bagitu! Paulus kasi pasán macam-macam hal 9Tius, é! Datang capát-capát ko lia sang beta dolo! 10Te sakarang beta sandiri-sandiri sa. Kreskes su barangkat pi di propinsi Galatia. Deng Titus su pi di da'era Dalmatia. Ma Demas su lebe cinta hal-hal yang sonde batúl di ini dunya, jadi dia su jalan kasi tenga sang beta, ko pi di kota Tesalonika.a 11Cuma Lukas sa yang ada tenga deng beta di sini. Cari ame sang Markus ko bosong dua datang sama-sama. Te dia bisa tolong macam-macam sang beta di sini.b 12Beta su kirim sang Tikikus pi di kota Efesus.c 13Kalo lu datang, na, jang lupa bawa beta pung baju panas yang beta ada kasi tenga di Karpus pung ruma di kota Troas. Deng jang lupa bawa beta pung tulisan dong, lebe-lebe yang ada tulis di kulit binatang tu.d 14Aleksander, tukang tambaga tu, su bekin jahat sonde sadiki sang beta. Kasi tenga pi, te nanti Tuhan yang balas sang dia, sama ke dia pung bekin-bekin tu.e 15Lu musti ati-ati deng itu orang, tagal dia suka malawan kotong pung kata-kata. 16Waktu partama kali beta badiri di muka hakim ko bela beta pung parkara, sonde ada satu orang ju yang batamán deng beta. Dong samua jalan kasi tenga sang beta. Tenga pi sa! Biar ko Tuhan lupa buang dong pung sala sa. 17Biar bagitu ju, ma Tuhan Allah sonde kasi tenga sang beta. Dia bekin kuat sang beta, ko biar beta bisa kasi tau Dia pung Kabar Bae deng sonde kurang satu apa ju. Beta kasi tau bagitu sang samua orang bukan Yahudi dong, ko dong dapa dengar itu Kabar Bae. Deng beta ju su talapás dari calaka bésar. 18Deng Tuhan Allah nanti kasi lapás sang beta dari samua yang jahat. Deng Dia antar bawa sang beta deng salamat, maso pi dalam sorga. Di situ, Dia yang pegang parenta. Tuhan tu, talalu hebat! Beta puji angka nae sang Dia sonde putus-putus pung! Amin. Paulus konci dia pung surat 19Jang lupa kasi salam sang susi Priskila,† deng dia pung paitua, bu Akila. Bagitu ju deng Onesiforus pung kelu samua.f 20Erastus ada tenga di kota Korintus. Tempo hari, beta kasi tenga sang Trofimus di kota Miletus, te itu waktu dia ada saki barát.g 21Usaha ko musim dingin balóm datang, na, lu su sampe di sini. Tamán-tamán di sini dong, andia: Ebulus, Pudes, Linus deng susi Klaudia ada kirim salam kasi bosong. Bagitu ju deng sodara Kristen laen dong. 22Beta harap Tuhan Allah ada sama-sama deng lu tarús. Biar ko Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa, Paulus *1:15: Propinsi Asia tempo dolu tu, sakarang jadi negara Turki pung sablá matahari turun. *3:8: Nama ‘Yanes deng Yamres’ sonde ada di Buku Janji Lama dong. Ma ada orang yang pintar saparu bilang mangkali dong dua tu, orang pintar dari Masir yang malawan sang Musa waktu dia mau antar orang Isra'el kaluar dari Masir. Baca itu carita di buku Kaluar dari Masir 7:11. *4:6: Waktu orang Yahudi dong bekin korban di Ruma Sambayang Pusat, ada satu macam korban yang musti po'a anggor di atas meja korban. Mangkali Paulus ada kasi umpama, bilang, dia pung idop sama ke anggor yang su mau tapo'a abis ko jadi persembahan kasi Tuhan. †4:19: Bahasa Yunani di sini tulis, bilang, ‘Priska’. Priska deng Priskila tu, sama. a1:2: Utusan dong pung Carita 16:1 b1:5: Utusan dong pung Carita 16:1 c1:11: 1 Timotius 2:7 a2:12: Mateos 10:33, Lukas 12:9 b2:19: Daftar Sensus 16:5 a3:11: Utusan dong pung Carita 13:14-52, 14:1-7, 8-20 b3:14: 2 Timotius 1:5, 2:2 a4:10: Kolose 4:14, Filemon 24, 2 Korintus 8:23, Galatia 2:3, Titus 1:4 b4:11: Kolose 4:14, Filemon 24, Utusan dong pung Carita 12:12, 25, 13:13, 15:37-39, Kolose 4:10 c4:12: Utusan dong pung Carita 20:4, Efesus 6:21-22, Kolose 4:7-8 d4:13: Utusan dong pung Carita 20:6 e4:14: 1 Timotius 1:20, Lagu Puji dong 62:12, Roma 2:6 f4:19: Utusan dong pung Carita 18:2, 2 Timotius 1:16-17 g4:20: Utusan dong pung Carita 19:22, Roma 16:23, Utusan dong pung Carita 20:4, 21:29 ===================== titus Surat dari Paulus kasi dia pung tamán Titus (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:4) 2. Sarat kasi orang yang pimpin jama'at dong (1:5 - 1:9) 3. So'al orang yang ajar sonde batúl dong (1:10 - 1:16) 4. Ajaran yang batúl jadi alasan idop yang batúl (2:1 - 2:15) 5. Orang Kristen pung idop yang batúl (3:1 - 3:11) 6. Paulus konci dia pung surat (3:12 - 3:15) Surat dari Paulus kasi dia pung tamán Titus Salam 11-4Ana Titus yang bae! Ini surat dari beta, Paulus, andia Tuhan Allah pung orang suru-suru, deng Yesus Kristus pung utusan. Dia utus sang beta ko bekin kuat orang-orang yang Dia su pili dong pung parcaya. Dia ju utus sang beta ko kasi tunju jalan lurus, ko dong tau idop iko Tuhan pung mau. Deng bagitu, Tuhan Allah pung orang dong ada harap kalo nanti dong idop sama-sama deng Dia tarús-tarús. Tuhan balóm bekin ini dunya, ma Dia su janji memang, bilang, nanti Dia pung orang dong idop tarús deng Dia. Deng Dia memang sonde tau omong kosong. Bagitu pas deng dia pung waktu, ju Tuhan Allah su buka kasi taráng, bilang, Dia mau kasi salamat orang dari dong pung sala-sala, ko dong bisa idop tarús deng Dia. Ais Dia parenta sang beta ko jalan kasi tau itu Kabar Bae sang samua orang di mana-mana. Titus! Lu su sama ke beta pung ana sandiri, tagal lu deng beta su sama-sama parcaya sang Kristus. Jadi, beta sambayang sang Allah Bapa, deng Yesus Kristus yang kasi salamat sang kotong, ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang lu, ko lu idop aman deng dame.a Sarat kasi orang yang pimpin jama'at dong 5Tempo hari beta putus ko kasi tenga sang lu di pulo Kreta, ko biar lu bisa ator ame barapa hal yang masi parlú di situ. Deng biar ko lu angka orang-orang yang pantas pimpin jama'at-jama'at di satu-satu kota. Jang lupa itu atoran yang beta su kasi tau sang lu so'al orang yang pimpin jama'at dong. Bilang: 6kalo mau angka orang jadi pimpinan jama'at, dia pung idop sonde bole ada pung sala apa-apa. Dia musti idop satia deng satu bini sa. Dia pung ana dong ju parcaya sang Yesus Kristus. Jang sampe orang bilang dong tu, ana-ana yang tukang bekin onar, deng yang tukang barontak. 7Tagal pimpinan jama'at dong tu, kasi jalan Tuhan pung karjá, jadi dong musti idop lurus deng pung nama bae. Jang angka orang yang suka angka-angka diri; yang tukang nae dara, deng suka mara-mara; yang tukang minum mabo; yang tukang bakalai; deng yang rakus doi. 8Orang yang pimpin jama'at dong musti suka tarima orang di ruma deng tangan tabuka. Dong musti suka yang bae; musti yang kalam, yang adil, yang hati barisi, deng yang tau tahan diri. 9Dong musti pegang kuat-kuat Tuhan Allah pung Kata-kata, yang dolu kotong su ajar kasi sang dong. Deng bagitu, dong bisa kasi tunju Tuhan pung jalan lurus kasi orang laen, deng bisa kasi lurus ajaran yang tar batúl dong.b So'al orang yang ajar sonde batúl dong 10Te ada banya orang yang suka malawan ajaran yang batúl, yang omong sonde ada pung ujung-pohon, deng yang suka putar-balek. Lebe-lebe orang Yahudi yang bilang samua orang yang mau dapa salamat dong, musti sunat. 11Dong su hela bawa kelu dong saparu jao dari Tuhan pung ajaran yang batúl, pake dong pung ajaran yang sala. Dong tu, cuma mau cari doi deng cara pakane'o sa! Tutu orang macam bagitu dong pung mulu, ko biar dong jang tarús-tarús ajar yang sala. 12Satu kali, dong pung tukang sa'ir satu dari pulo Kreta carita dia pung orang sandiri, bilang, “Orang Kreta dong suka omong kosong, saraka, binatang yang sonde tau atoran, deng pamalas mati pung!” 13Memang itu orang dong bagitu! Jadi, lu musti hela kambali itu orang yang kaná tipu dong, ko bekin kuat ulang lai dong pung parcaya sang Tuhan. 14Ais dong jang dengar lai itu orang Yahudi pung carita dongeng dong, deng dong musti barenti iko parenta dari orang yang su tola buang ajaran yang batúl. 15Inga bae-bae! Buat orang yang hati barisi, samua barisi. Ma buat orang yang hati kotor, deng yang sonde parcaya sang Tuhan, sonde ada satu hal ju yang barisi. Tagal dong pung hati deng pikiran dong su kamomos memang. 16Dong mangaku kanál sang Tuhan Allah. Ma dong pung idop, sama ke dong sonde kanál sang Dia. Dong omong laen, ma bekin laen. Memang dasar manusia busuk! Dong sonde mau iko Tuhan pung mau. Jang harap orang macam bagitu bisa bekin yang bae! Ajaran yang batúl jadi alasan idop yang batúl 21Ma lu, Titus, jang jadi sama ke dong, é! Lu musti dorong orang dong ko idop iko Tuhan pung ajaran yang batúl. 2Bilang sang bapa-bapa yang su tua dong, ko idop iko atoran, jaga nama bae, idop deng kalam. Dong musti pegang tarús deng batahan iko Tuhan Allah pung ajaran yang batúl. Deng dong musti sayang orang laen. 3Bagitu ju deng mama-mama yang su tua dong. Kasi tau sang dong ko jaga bae-bae dong pung dudu-badiri, deng salalu idop iko Tuhan pung mau. Jang omong bekin busuk orang pung nama. Jang hiki diri deng sopi. Ma dong musti ajar orang dong ko idop deng bae. 4Deng bagitu, dong ajar deng kasi conto sang itu mama-mama yang lebe muda dong, ko dong sayang dong pung laki deng dong pung ana-ana. 5Dong musti ajar sang dong ko idop deng kalam, idop barisi, tau ator ruma deng bae, hormat dong pung laki, deng kasi dong pung laki pimpin ruma tangga. Kalo dong idop bagitu, tantu sonde ada orang yang bisa omong kasi jato Tuhan Allah pung Kata-kata. 6Bagitu ju, kasi nasiat itu laki-laki yang lebe muda dong, ko biar dong idop deng kalam. 7Titus! Lu musti idop bae-bae, ko jadi conto kasi orang laen dong. Lu bekin apa sa, lu musti bekin deng batúl, sama ke yang lu ajar orang dong. Jang maen-maen deng lu pung karjá dong. 8Kalo lu ajar orang, lu musti pake dasar yang kuat, ko biar orang sonde dapa alasan apa-apa ko bisa karitik sang lu. Deng bagitu, orang-orang yang lawan sang kotong jadi malu sandiri, tagal dong sonde ada dasar ko hantam sang kotong. 9Ajar tukang suru-suru dong, ko dengar dong pung bos dalam hal apa sa, deng bekin sanáng itu bos dong pung hati. Dong ju jang basambung mulu deng bos dong. 10Dong sonde bole curi ame dong pung bos pung barang. Dong musti kasi tunju, bilang, dong pung tuan bisa parcaya sang dong saratus parsén. Dong tu, musti jadi orang bae deng satia. Kalo orang luar dong banding-banding tukang suru-suru dong pung idop bagitu deng samua yang kotong ajar, tantu dong mangaku, bilang, itu ajaran tu talalu hebat. Te kotong ajar so'al Tuhan Allah yang su kasi salamat sang kotong. 11Te Tuhan Allah su kasi tunju Dia pung hati bae kasi samua orang, deng buka jalan salamat kasi orang dari dong pung sala-sala. 12Tagal itu, kotong musti tola buang idop yang sonde batúl, deng samua nafsu jahat. Kotong musti idop dalam ini dunya sakarang ni, deng tau tahan diri, idop barisi, deng satia sang Tuhan Allah. 13Sakarang kotong ada harap-harap Yesus Kristus pung datang kambali deng hebat luar biasa! Itu jadi berkat kasi kotong samua. Dia tu, kotong pung Tuhan yang hebat, yang su kasi salamat sang kotong. 14Dia su sarakan Dia pung diri jadi korban ko kasi bebas sang kotong dari kotong pung sala-sala samua, ko bekin kotong jadi Dia pung orang yang idop deng hati barisi, deng yang salalu mau bekin yang bae.a 15Jadi Titus, ajar ini samua kasi jama'at dong. Kasi samangat sang dong ko dong iko itu ajaran samua. Sapa yang bekin sala, na, tunju jalan bae kasi dong. Orang sonde bole pandang enteng sang lu, tagal lu ada pung hak ko bekin itu hal dong. Orang Kristen pung idop yang batúl 31Kasi inga jama'at dong, ko dengar sang pamarenta deng orang yang pegang kuasa dong. Ais dong musti iko atoran dong. Deng musti siap salalu ko bekin yang bae. 2Dong jang bawa-bawa mulu ko bekin rusak orang pung nama bae. Ju dong jang suka basambung mulu. Lebe bae, idop manis deng hati bae kasi samua orang. 3Te dolu, waktu kotong balóm kanál sang Tuhan Yesus, kotong ju sonde mangarti apa-apa, deng gampang kaná tipu. Kotong sonde mau dengar orang laen. Kotong idop iko kotong pung hati yang jahat sa, sampe hiki diri deng kotong pung nafsu macam-macam. Kotong culas deng orang laen. Kotong pung idop ponu deng iri hati. Kotong suka simpan hati, ais, orang ju simpan hati bale sang kotong. 4Biar kotong pung idop rusak bagitu ju, ma Tuhan Allah yang kasi salamat sang kotong tu, su kasi tunju Dia pung sayang deng Dia pung hati bae sang kotong. 5Dia kasi salamat sang kotong, bukan tagal kotong pung usaha yang bae, ma tagal Dia pung sayang sang kotong. Dia cuci buang kotong pung sala dong, pake Dia pung Roh yang Barisi ko bekin baru kotong pung idop, sama ke barana ulang sang kotong. 6Tagal Yesus Kristus su mati ko kasi salamat kotong dari kotong pung sala dong, andia ko Tuhan Allah kirim datang Dia pung Roh yang Barisi kasi kotong deng sonde tahan-tahan. 7Tagal Yesus pung hati bae, andia ko Dia bekin batúl kotong pung hubungan deng Allah Bapa, sama ke Dia pung ana. Ais kotong tau, bilang, kotong nanti idop sonde putus-putus deng Dia. Itu tu, jadi kotong pung pusaka! 8Yang beta omong ni, memang batúl bagitu. Apa yang beta ajar ni, ada dia pung guna kasi samua orang. Andia ko lu musti dorong orang dong ko iko itu ajaran batúl-batúl. Samua orang yang parcaya sang Tuhan musti salalu cari jalan ko bekin yang bae. 9Jang pi tasosok deng parkara omong kosong dong, sama ke basambung mulu deng parkara yang sonde ada pung ujung-pohon, pi bakanjar sambarang deng orang, batola-bahela so'al sapa pung turunan lebe tinggi, deng babakalai so'al Yahudi pung atoran adat dong. Buat apa? Itu samua sonde ada pung guna apa-apa. Buang-buang waktu parcuma sa! 10Pi kasi nasiat sang orang yang tukang bekin jama'at tapica-pica. Kalo dia masi bekin bagitu lai, togor sang dia deng karás. Kalo dia masi tarús lai, jang nodek lai sang dia. 11Orang macam bagitu, dia pung pikiran su sonde lurus lai. Dia pung pakariang sandiri yang kasi tunju samua orang dia pung sala. Paulus konci dia pung surat 12Beta rancana mau kirim sang Artemas ko Tikikus, ko datang katumu deng lu di pulo Kreta. Kalo dia su sampe, na, lu usaha datang capát-capát ko katumu deng beta di kota Nikopolis. Te musim dingin ni, beta ada kapingin mau tenga di situ.a 13Lu kanál deng itu ahli hukum nama Senas, deng dia pung kawan Apolos, wuang? Dong ada mau pi di tampa jao. Jadi, tolong bantu sang dong ko dong sonde kurang apa-apa di jalan.b 14Te orang yang iko sang Tuhan Yesus sonde bole dudu lipa tangan sa. Dong musti balajar bekin hal-hal yang bae, deng tolong orang yang ada parlú batúl. Deng bagitu, dong pung idop ada pung guna. 15Botong samua di sini kirim salam manis-manis sang lu, Titus. Salam manis ju kasi kotong pung kawan-kawan yang sama-sama parcaya sang Tuhan Yesus. Beta sambayang minta ko Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa, Paulus a1:4: 2 Korintus 8:23, Galatia 2:3, 2 Timotius 4:10 b1:6-9: 1 Timotius 3:2-7 a2:14: Lagu Puji dong 130:8, Kaluar dari Masir 19:5, Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:20, 7:6, 14:2, 1 Petrus 2:9 a3:12: Utusan dong pung Carita 20:4, Efesus 6:21-22, Kolose 4:7-8, 2 Timotius 4:12 b3:13: Utusan dong pung Carita 18:24, 1 Korintus 16:12 =============== filemon Surat dari Paulus kasi Filemon (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:3) 2. Paulus rasa sukur tagal Filemon (1:4 - 1:7) 3. Paulus minta ko Filemon ju kasi tunju dia pung sayang sang Onesimus (1:8 - 1:20) 4. Paulus tutu ame dia pung surat (1:21 - 1:25) Surat dari Paulus kasi Filemon Salam 1Ini surat dari beta, Paulus. Beta pung tamán Timotius ju ada titip salam. Asal bu tau, dong ada tahan sang beta di bui sini, tagal beta kasi tau orang so'al Yesus Kristus. Beta tulis ini surat kasi lu, Filemon, yang botong sayang, deng jadi tamán satu karjá deng botong; 2kasi susi Apfia,* yang botong anggap sama ke botong pung sodara; kasi Arkipus, yang bajuang sama-sama deng botong dalam ini karjá; deng kasi jama'at yang biasa bakumpul sambayang di lu pung ruma.a 3Beta minta Allah Bapa deng kotong pung Bos Yesus Kristus kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop aman deng dame. Paulus rasa sukur tagal Filemon 4Filemon! Tiap kali beta sambayang kasi sang lu, beta minta tarima kasi sang Tuhan tagal lu pung idop. 5Te beta su dengar banya, so'al lu pung parcaya sang Tuhan Yesus, deng lu pung sayang kasi orang parcaya dong. 6Tagal lu pung parcaya tu, lu bisa idop satu hati deng orang parcaya laen dong. Beta sambayang ko kalo bosong kasi tunju bosong pung hati bae satu deng satu, na, bosong bisa mangarti lebe dalam, samua hal yang bae, yang kotong bisa bekin kasi Tuhan Yesus. 7Bu! Tagal lu pung sayang tu, lu su bekin beta pung hati sanáng, deng kasi kuat beta pung hati. Deng lu pung sayang tu, ju su kasi kuat banya orang parcaya pung hati. Paulus minta ko Filemon ju kasi tunju dia pung sayang sang Onesimus 8-9Ee, bu! Beta ada parlú bagini: beta jadi Kristus pung utusan. Deng bagitu, beta ada pung hak ko parenta sang lu bekin ini hal. Ma beta sonde mau maen parenta, cuma mau minta tolong sa, sama ke orang yang su tua minta tolong. Beta jadi orang bui tagal beta iko sang Yesus Kristus. Andia ko beta barani minta tolong sang lu, tagal beta su kanál lu pung sayang sang banya orang. 10Beta minta lu kasi tunju lu pung sayang sang beta pung ana, Onesimus. Dia tu, sama ke beta pung ana sandiri, te dia jadi parcaya sang Yesus dari beta pung karjá waktu beta dalam ini bui.b 11Beta tau Onesimus tu, lu pung budak yang lari fuik. Ais, beta tau, dolu dia sonde ada pung guna apa-apa kasi sang lu. Ma sakarang, beta parcaya dia ada pung guna bam-banya kasi sang kotong dua.† 12Beta sayang sakali sang dia, ma biar sa, beta kirim pulang sang dia pi lu. 13Dia pung batúl, beta mau tahan sang dia, ko dia bisa ganti sang lu, ko layani sang beta di sini. Te beta sonde bebas bekin apa-apa di sini. Beta jadi orang bui tagal beta kasi tau orang so'al Tuhan Yesus pung Carita Bae. 14Ma beta sonde mau ko lu iya bae sa, tagal lu rasa orang paksa sang lu. Yang beta mau, lu bekin yang bae tagal itu lu pung mau sandiri. Jadi, kalo lu balóm tarima bae, beta sonde mau bekin apa-apa so'al Onesimus ni, tagal itu lu pung hak. 15Mangkali lu bisa pikir bagini: Tuhan kasi biar ko Onesimus ilang dari lu deng waktu yang pende, ko biar dia datang kambali ko tenga deng lu. 16Waktu dia lari, dia cuma jadi lu pung budak sa. Ma sakarang dia kambali, dia ju su jadi lu pung adi yang lu sayang. Beta ju paling sayang sang dia! Jadi sakarang, dia pung guna kasi sang lu su tamba. Te dia bukan cuma jadi lu pung budak sa, ma dia ju su jadi lu pung adi yang sama-sama parcaya sang Kristus. 17Jadi, bagini bu. Kalo lu anggap beta ni, lu pung tamán satu karjá, na, beta minta ko lu tarima sang dia sama ke beta yang datang. 18Ma, andekata Onesimus ada bekin tasala sang lu, ko, dia masi ada utang sang lu, biar ko beta yang tanggong. 19Lia sa! Ini bon, beta tulis pake beta pung tangan sandiri: Beta, Paulus, nanti bayar ganti Onesimus pung utang kasi Filemon. Su cukup, ko? Mangkali beta sonde usa kasi inga lu pung utang kasi beta yang lebe bésar. Andia, lu jadi Tuhan pung orang, tagal beta. 20Batúl, bu! Biar ko bu tolong sang beta dalam ini hal, tagal kotong bakelu dalam Tuhan. Kasi tanáng beta pung hati bagitu, tagal kotong sama-sama jadi Kristus pung milik. Paulus tutu ame dia pung surat 21Bu! Beta tulis ini surat kasi sang lu, tagal beta parcaya lu mau dengar bae-bae sang beta. Beta rasa, nanti lu bekin lebe dari apa yang beta minta. 22Ada satu hal lai. Tolong sadia kasi sang beta kamar satu do. Te beta parcaya Tuhan ada dengar bosong pung sambayang, deng nanti Dia buka jalan kasi kaluar sang beta dari ini bui, ko datang kambali lia sang bosong lai di situ. 23Epafras ada di sini. Dia ju jadi orang bui tagal dia kasi tau orang so'al Yesus Kristus, sama ke beta. Dia ju ada titip salam sang lu.c 24Markus, Aristarkus, Demas, deng Lukas ju ada di sini. Dong satu karjá deng beta. Dong ju ada kirim salam.d 25Beta minta sang kotong pung Bos Yesus Kristus ko kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa! Saloom, Paulus *1:2: Ada banya orang pintar so'al Alkitab yang bilang, Apfia tu, Filemon pung bini. Andia ko dia ju ada hak ator budak dong. †1:11: Nama Onesimus pung arti ‘ada guna’. Jadi Paulus ada maen kata di sini. a1:2: Kolose 4:17 b1:10: Kolose 4:9 c1:23: Kolose 1:7, 4:12 d1:24: Utusan dong pung Carita 12:12, 25, 13:13, 15:37-39, 19:29, 27:2, Kolose 4:10, 4:14, 2 Timotius 4:10, 11 =================== ibrani Surat kasi orang Ibrani yang baru kasi tenga dong pung nene-moyang pung agama ko parcaya sang Yesus Kristus (©2007 UBB-GMIT) 1. Tuhan Allah su kirim Dia pung Ana, yang lebe hebat dari Dia pung jubir lama dong (1:1 - 1:3) 2. Tuhan Allah pung Ana paling hebat, lebe dari ana bua di sorga (1:4 - 1:14) 3. Jang tola buang Tuhan pung kabar salamat yang hebat (2:1 - 2:4) 4. Akurang ko Tuhan Allah pung Ana bekin randá diri ko jadi manusia? (2:5 - 2:18) 5. Tuhan Allah pung Ana lebe hebat dari ba'i Musa (3:1 - 3:6) 6. Jang bale balakang kasi tenga bosong pung parcaya sama ke nene-moyang dong, tagal dong sonde bisa maso barenti cape di tana yang Tuhan Allah su janji tu (3:7 - 3:19) 7. Kalo kotong parcaya sang Yesus Kristus, kotong bisa idop badame deng Tuhan Allah, sama ke kotong ada barenti cape deng Dia (4:1 - 4:13) 8. Yesus su jadi Kapala Agama Paling Tinggi yang lebe hebat dari kapala agama model lama dong (4:14 - 5:10) 9. Jang angka buang bosong pung parcaya sang Kristus (5:11 - 6:20) 10. Melkisedek tu, satu kapala agama yang lebe tinggi dari kapala agama Lewi deng dia pung turunan dong (7:1 - 7:10) 11. Kotong parlú kapala agama model baru, tagal kapala agama model lama sonde mampu hapus buang batúl orang pung sala (7:11 - 7:19) 12. Yesus tu, Kapala Agama yang lebe hebat dari kapala agama model lama dong (7:20 - 7:28) 13. Tuhan Allah pake Kristus ko ika janji baru yang lebe bae dari janji lama (8:1 - 8:13) 14. Tuhan Yesus jadi korban yang lebe bae dari korban yang lama dong (9:1 - 9:28) 15. Kristus mati satu kali sa, ko orang bisa idop babae deng Tuhan Allah sampe salamanya (10:1 - 10:18) 16. Kotong su sonde usa taku-taku datang mangada sang Tuhan Allah (10:19 - 10:39) 17. Kotong musti parcaya tarús sang Tuhan Allah, sama ke orang dolu-dolu (11:1 - 12:3) 18. Tuhan Allah mau togor ko ajar sang kotong, sama ke satu bapa ajar dia pung ana (12:4 - 12:13) 19. Jang tola buang Tuhan Allah pung hati bae sang bosong (12:14 - 12:29) 20. Kotong musti idop babae satu deng satu (13:1 - 13:6) 21. Jang kambali iko atoran agama yang lama, ma parcaya tarús sang Kristus (13:7 - 13:17) 22. Yang tulis ini surat ni, ada ucap sukur deng sambayang kasi orang Ibrani (13:18 - 13:21) 23. Saloom (13:22 - 13:25) Surat kasi orang Ibrani yang baru kasi tenga dong pung nene-moyang pung agama ko parcaya sang Yesus Kristus Tuhan Allah su kirim Dia pung Ana, yang lebe hebat dari Dia pung jubir lama dong 11Dolu-dolu, Tuhan Allah pake Dia pung jubir dong, ko omong deng kotong pung nene-moyang orang Ibrani dong.* Dia pake cara macam-macam ko omong banya kali deng dong.† 2Ma sakarang, Dia su kirim Dia pung Ana, ko omong langsung deng kotong. Dari mula-mula, Tuhan Allah su pili ame Dia pung Ana ni, ko parenta sama-sama deng Dia. Waktu Dia bekin langit deng bumi, deng dia pung isi samua-samua, Dia pung Ana ni ju ada bekin sama-sama deng Dia. 3Tuhan pung Ana ni, kasi tunju Dia pung Bapa pung hebat, sama ke matahari pung sinar yang tapontas dari carmín. Te Dia satu model parsís ke Dia pung Bapa. Deng dari Dia pung Kata-kata yang hebat, Dia kasi jalan samua yang ada di langit deng di bumi. Dia ju buka jalan, ko hapus buang orang pung sala-sala dong, ko biar dong jadi barisi. Ais Dia pi di sorga, ko dudu di Tuhan Allah pung sablá kanan, di tampa yang paling hormat. Tuhan Allah pung Ana paling hebat, lebe dari ana bua di sorga 4Tuhan Allah pung ana bua di sorga memang hebat. Ma Dia pung Ana yang paling hebat, lebe dari dong samua. Tuhan Allah pung pangkat tu, paling tinggi. Deng Dia su kasi Dia pung pangkat sandiri sang Dia pung Ana. Andia ko Dia pung Ana, lebe dari Dia pung ana bua di sorga dong. 5Tuhan Allah parná omong sang Dia pung Ana, bilang, “Ini hari, Beta angka sang Lu ko pegang parenta.”a Tuhan Allah ju omong, bilang, “Beta ni, Dia pung Bapa. Deng Dia ni, Beta pung Ana.”b Tuhan Allah omong memang bagitu so'al Dia pung Ana, ma Dia sonde parná omong bagitu so'al Dia pung ana bua di sorga. 6Waktu Tuhan Allah kirim datang Dia pung Ana yang paling hebat tu, Dia ju parenta Dia pung ana bua di sorga, bilang, “We! Ana bua dong! Bosong musti pi kasi hormat, deng sémba sang Beta pung Ana do!”c 7Tuhan Allah ju omong so'al Dia pung ana bua di sorga, bilang, “Beta bekin Beta pung ana bua di sorga dong, jadi sama ke angin. Beta bekin Beta pung hamba dong, jadi sama ke api.”d Tuhan Allah omong bagitu, tagal dong tu, cuma Dia pung tukang suru-suru sa. 8Ma Dia omong laen lai so'al Dia pung Ana sandiri, bilang, “Lu ni, Tuhan Allah. Lu nanti dudu di korsi parenta sampe salamanya. Lu nanti pegang kuasa ko parenta deng hati lurus. 9Lu pung hati sanáng lia orang yang idop lurus. Ma Lu pung hati susa lia orang yang idop pakane'o. Andia ko Beta pung hati sanáng, ko Beta po'a minya di Lu pung kapala, ko angka sang Lu jadi Raja lebe dari yang laen dong.”e 10Tuhan Allah ju omong sang Dia pung Ana, bilang, “Ana, ó! Lu ni, Bos yang su parenta memang dari dolu. Lu ni, yang suru ko langit ada memang. Lu ni, yang parenta ko bumi jadi memang. 11-12Nanti langit deng bumi puruk buang. Nanti langit deng bumi ilang buang. Ma Lu sandiri idop tarús-tarús. Nanti Lu angka buang langit deng bumi, sama ke orang angka buang pakean puruk. Nanti Lu ganti langit deng bumi, sama ke orang ganti pakean baru. Ma Lu sandiri sonde bagitu. Tagal Lu idop sampe salamanya.”f 13Tuhan Allah ju omong sang Dia pung Ana, bilang, “Ana, é! Mari dudu sini, di tampa paling hormat, di Beta pung sablá kanan ni. Nanti Beta bekin sang Lu pung musu dong, sampe dong ta'alok sang Lu.”g Tuhan Allah omong memang bagitu so'al Dia pung Ana, ma Dia sonde parná omong bagitu so'al Dia pung ana bua di sorga. 14Dia pung ana bua dong memang pantíng. Te Dia utus sang dong, ko pi urus Dia pung orang samua, ko kasi tunju jalan salamat sang dong. Ma biar bagitu, ju Tuhan Allah pung Ana, masi lebe dari dong samua. Jang tola buang Tuhan pung kabar salamat yang hebat 21Tagal itu, kotong musti pegang kuat-kuat apa yang kotong su dengar so'al Tuhan Allah pung Ana, ko kotong jang lupa buang. 2Dolu, Tuhan pake Dia pung ana bua dari sorga, ko kasi tau Dia pung pasán sang kotong pung nene-moyang dong. Tau-tau, te itu pasán samua tu, batúl. Kalo dong langgar Dia pung parenta tu, dong pasti kaná hukum. 3Memang dolu bagitu tu. Ma sakarang Tuhan pung Ana su buka jalan baru ko kasi salamat sang manusia. Dia su kasi tau ini jalan salamat yang hebat ni, sang Dia pung orang yang layani sang Dia di bumi. Ais dong kasi tau sang kotong, ko kotong parcaya. Ma kalo kotong sonde toe, na, kotong su paya batúl ni! 4Te Tuhan Allah ju kasi kuasa ko dong bekin tanda heran macam-macam. Dia ju kasi turun Dia pung Roh sang dong, ko dong bekin banya hal laen iko Dia pung mau. Tagal itu samua, andia ko kotong tau, bilang, itu jalan salamat tu, memang batúl. Akurang ko Tuhan Allah pung Ana bekin randá diri ko jadi manusia? 5Beta ada omong so'al dunya model baru yang nanti mau datang. Ma Tuhan Allah sonde parná kasi tau Dia pung ana bua di sorga dong, bilang, nanti dong yang urus itu dunya. Te manusia yang nanti urus. 6Di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi, ba'i Daud parná tanya so'al manusia pung harga, bilang, “Tuhan Allah! Akurang ko Tuhan taro mata sang manusia? Akurang ko Tuhan sayang sang dong? Te dong cuma manusia biasa sa! 7Ma Tuhan su kasi kuasa sang dong, ko dong jadi amper sama deng ana bua di sorga. Tuhan ju kasi hormat sang dong, deng angka sang dong, 8ko dong parenta samua yang Tuhan su bekin tu.”a Jadi, iko ba'i Daud pung tulisan tu, Tuhan Allah bekin manusia jadi bos, ko dong urus samua yang Dia su bekin. Padahal kotong balóm parná tau manusia satu ju yang parenta samua-samua bagitu. 9Ma ada Satu yang bisa parenta samua-samua. Dia tu, andia Yesus. Dia datang tenga tahan di bumi, ko jadi manusia yang pikol sangsara sampe mati. Dia mati bagitu, ko kasi tunju Tuhan Allah pung hati bae sang manusia. Ais itu ju, Tuhan Allah puji-puji sang Dia deng angka nae tinggi-tinggi sang Dia, ko Dia parenta samua yang Tuhan Allah su bekin tu. 10Jadi pantas Tuhan Allah kasi Yesus pikol sangsara, ko biar Yesus bisa buka jalan salamat kasi sang manusia. Te Tuhan Allah mau cari jalan ko banya orang bisa idop sama-sama deng Dia di sorga. Te Tuhan Allah yang bekin samua-samua. Deng samua yang idop, ada tagal Dia. 11Kalo orang iko itu jalan, Tuhan Allah pasti tarima bae sang dong, ko dong jadi Dia pung ana-ana. Tagal Tuhan Allah ju Yesus pung Bapa, andia ko Yesus su sonde malu pange sang dong, bilang, “Bosong ni, Beta pung sodara sandiri.” 12Te Yesus su kasi tau Dia pung Bapa, bilang, “Beta mau kasi tau sang Beta pung sodara dong, so'al Bapa pung bae! Beta mau manyanyi di dong pung teng-tenga, so'al Bapa pung hebat!”b 13Yesus ju omong tarús, bilang, “Beta akan parcaya tarús sang Tuhan Allah.” Ais Yesus ju omong lai, bilang, “Lia dolo! Beta ada di sini, sama-sama deng Tuhan Allah pung ana-ana dong, yang Dia su sarakan kasi Beta, ko Beta urus.”c 14Tagal Tuhan pung ana-ana tu, manusia biasa, andia ko Yesus ju musti jadi manusia sama ke dong. Te Dia musti jadi manusia dolo, baru Dia bisa mati. Lewat Dia pung mati tu, baru Dia bisa pi rampas kuasa dari setan dong pung bos. Te bos jahat tu, yang pegang kuasa ko urus hal-hal yang ta'ika deng so'al mati. 15Deng dia ju bekin manusia taku so'al mati, sampe dong iko dia pung mau-mau, sama ke budak. Ma sakarang, Yesus su bisa kasi bebas sang manusia dari dong pung taku tu. 16Te su jalás, Yesus sonde datang ko tolong sang Tuhan pung ana bua di sorga. Ma Dia datang ko tolong sang kotong, andia ba'i Abraham pung turunan ni. 17Tagal itu, Yesus jadi parsís sama ke kotong yang su jadi Dia pung sodara. Deng bagitu, Dia bisa jadi kotong pung kapala agama paling tinggi, ko tolong kotong iko Tuhan Allah pung mau. Dia ju kasi tunju Dia pung rasa kasian sang kotong. Deng Dia omong apa, na, Dia bekin iko. Dolu, kotong pung nene-moyang dong minta kapala agama dong pung bos bésar bekin korban, ko Tuhan hapus buang dong pung sala-sala dong. Sakarang, Yesus sandiri su jadi korban ko Tuhan hapus buang kotong pung sala-sala dong. 18Waktu Yesus idop di ini dunya, Dia dapa sangsara bam-banya. Ada ju yang buju-buju Dia, ko Dia bekin sala. Biar bagitu ju, ma Dia sonde jato. Tagal itu, kalo ada yang buju-buju kotong ko bekin sala, na, Yesus su bisa tolong kotong ko kotong jang jato. Tuhan Allah pung Ana lebe hebat dari ba'i Musa 31Jadi bagini, sodara dong! Bosong ni, su idop barisi sama ke botong, deng nanti bosong ju idop deng Tuhan Allah di sorga. Tagal itu, botong musti pikir alus-alus so'al Yesus tu. Te kotong su mangaku, bilang, Dia tu, Tuhan Allah pung Utusan, deng Dia ju kotong pung Kapala Agama Paling Tinggi. 2Waktu Tuhan Allah utus sang Yesus, Yesus bekin iko Tuhan pung mau samua. Deng bagitu, Dia jadi sama ke ba'i Musa. Te ba'i Musa ju bekin iko Tuhan Allah pung mau, waktu dia layani kotong pung nene-moyang dong dolu-dolu.a 3Biar bagitu ju, ma Yesus lebe hebat dari ba'i Musa. Te Yesus tu, sama ke kapala ruma tangga. Deng su jalás, kapala ruma tangga lebe hebat dari tukang suru-suru dalam itu ruma. 4Orang satu-satu bangun dia pung ruma tangga sandiri-sandiri. Ma Tuhan Allah bangun samua-samua. 5Jadi, ba'i Musa bekin iko Tuhan Allah pung mau, waktu dia jadi tukang suru-suru kasi Tuhan pung isi ruma. Te itu waktu, dia kasi tau memang apa yang nanti Tuhan Allah mau bekin. 6Yesus ju bekin iko Tuhan Allah pung mau, ma Dia bukan tukang suru-suru sama ke ba'i Musa. Tagal Dia tu, Kristus, Tuhan Allah pung Ana yang Dia su pili memang dari dolu, ko mau kirim datang di ini dunya. Deng Kristus tau urus batúl-batúl Dia pung Bapa pung isi ruma. Jadi, kalo kotong pegang kuat-kuat kotong pung parcaya, deng kotong baharap tarús sang Kristus, kotong ju bisa maso jadi Dia pung isi ruma. Jang bale balakang kasi tenga bosong pung parcaya sama ke nene-moyang dong, tagal dong sonde bisa maso barenti cape di tana yang Tuhan Allah su janji tu 7Tagal itu, botong musti pasang talinga ko dengar bae-bae apa yang Tuhan Allah pung Roh Barisi su omong, bilang, “Ini hari, kalo bosong dengar Tuhan Allah pung omong, 8bosong jang kapala batu, sama ke itu orang dong, yang jalan pi-datang sampe ampa pulu taon di tampa sunyi. Te dong sonde mau toe lai sang Musa, sampe Tuhan Allah sandiri amper-amper su sonde bisa sabar deng dong lai. 9-10Bayangkan sa! Ampa pulu taon Beta bekin tanda heran macam-macam di dong pung mata biji! Ma dong maen coba-coba sang Beta tarús. Andia ko Beta ju mara sang dong, bilang, ‘Bosong ni, su talalu! Te bosong su bale balakang kasi tenga Beta pung jalan, ko iko bosong pung jalan yang babengko sa!’ 11Beta su sonde tahan lia bosong pung jahat bagitu lai. Andia ko Beta kutuk sang bosong, bilang, ‘Bosong su sonde bole maso lai ko barenti cape sama-sama deng Beta.’”b 12Jadi, sodara dong! Ati-ati ko jang sampe ada dari bosong yang bekin jahat, sampe dia sonde parcaya lai, ais bale balakang kasi tenga sang Tuhan Allah yang idop tarús. 13Lebe bae, tiap hari bosong bekin kuat satu deng satu pung hati. Jang batunggu lai! Tagal bosong gampang kaná tipu ko bekin sala, sampe bosong ju jadi kapala batu, deng sonde toe sang Tuhan Allah. 14Kotong su bisa jadi tamán satu kaki deng Yesus Kristus, asal kotong baharap tarús sang Dia, sama ke waktu kotong baru mulai parcaya sang Dia. 15Te Tuhan pung Roh Barisi ju omong bagitu, bilang, “Ini hari, kalo bosong dengar Tuhan Allah pung omong, bosong jang kapala batu, sama ke itu orang dong, yang jalan pi-datang sampe ampa pulu taon di tampa sunyi, te dong malawan sang Musa.”c 16Naa, sakarang beta mau tanya bagini: itu orang dong yang su dengar sang Musa, ais bale balakang kasi tenga sang dia tu, sapa? Sapa lai, kalo bukan kotong pung nene-moyang yang Musa sandiri baru antar bawa kaluar dari tana Masir. 17Ais, itu orang yang bekin Tuhan Allah pung hati panas sampe ampa pulu taon tu, sapa? Sapa lai, kalo bukan kotong pung nene-moyang. Te dong idop babengko di tampa sunyi, sampe dong mati, ais dapa kubur di situ. 18Ais, itu orang dong yang kaná kutuk dari Tuhan Allah sampe sonde bole maso di itu tana, ko barenti cape sama-sama deng Dia tu, sapa? Sapa lai, kalo bukan kotong pung nene-moyang. Te dong sonde mau dengar sang Tuhan Allah.”d 19Jadi, su jalás, to! Kotong pung nene-moyang sonde dapa maso di itu tana, ko barenti cape sama-sama deng Tuhan Allah, tagal dong sonde parcaya sang Dia. Kalo kotong parcaya sang Yesus Kristus, kotong bisa idop badame deng Tuhan Allah, sama ke kotong ada barenti cape deng Dia 41Ma sakarang kotong musti pikir panjang, tagal Tuhan masi janji, bilang, Dia pung orang dong bisa barenti cape sama-sama deng Dia. Jadi, jang sampe ada dari bosong yang tola buang apa yang Tuhan su janji tu. 2Te kotong su dapa dengar itu kabar bae, sama ke kotong pung nene-moyang dong ju dapa dengar. Ma tagal dong sonde parcaya itu kabar, dong sonde dapa ontong apa-apa. 3Ma kalo kotong parcaya, kotong bisa barenti cape sama-sama deng Tuhan Allah. Te dolu, Dia su janji bagitu deng kotong pung nene-moyang, ma ais Dia mara deng kasi tau sang dong, bilang, “Beta su sonde tahan lia bosong pung jahat bagitu lai. Andia ko Beta kutuk sang bosong, bilang, ‘Bosong su sonde bole maso lai, ko barenti cape sama-sama deng Beta.’” Jadi kotong tau, bilang, waktu Tuhan bekin langit deng bumi, Dia su ator memang ko Dia pung orang dong bisa barenti cape, ko idop sama-sama deng Dia.a 4Di carita so'al Tuhan Allah bekin langit deng bumi, ada tatulis so'al Tuhan Allah barenti cape, bilang, “Tuhan karjá abis samua, ju dia pung beso, pas deng hari katuju, Dia barenti.”b 5Deng di bagian laen lai, Tuhan Allah omong sang kotong pung nene-moyang dong, bilang, “Bosong su sonde bole maso lai, ko barenti cape sama-sama deng Beta.”c 6Jadi, Tuhan Allah mau ko Dia pung orang dong barenti cape ko idop sama-sama deng Dia. Ma kotong pung nene-moyang yang dengar lebe dolo itu kabar bae tu, dong sonde bisa maso, tagal dong sonde bekin iko Tuhan pung mau. 7Ma lama-lama, Tuhan pili waktu yang laen, ko Dia pung orang bisa maso barenti cape sama-sama deng Dia. Te Dia pake ba'i Daud ko omong, bilang, “Ini hari, kalo bosong dengar Tuhan Allah pung omong, jang bekin bosong pung hati karás ke batu, ma dengar bae-bae su.”d 8Waktu ba'i Daud omong, bilang, “ini hari”, dia sonde tunju itu hari waktu Yosua antar bawa nene-moyang dong pung ana-ana maso pi tana Kana'an. Te waktu ba'i Daud omong bagitu, dong samua su lama mati.e 9Tagal itu, kotong tau, bilang, Tuhan su ator waktu yang laen, ko Dia pung orang dong bisa barenti cape, ko idop sama-sama deng Dia. 10Deng orang yang maso ko barenti cape sama-sama deng Tuhan Allah, dia su barenti dari dia pung karjá, sama ke Tuhan ju barenti dari Dia pung karjá pas di hari katuju, waktu Dia su bekin abis ini dunya.f 11Jadi pasang kaki ko bosong bisa maso barenti cape ko idop sama-sama deng Tuhan Allah. Jang sampe ada yang sonde dapa maso, tagal dia sonde mau dengar Tuhan pung Kata-kata, sama ke kotong pung nene-moyang tu. 12Te Tuhan Allah pung Kata-kata dong kasi tunju jalan idop yang batúl. Dong ada pung kuasa ko maso pi dalam kotong pung hati, ko nilei kotong pung pikiran deng kotong pung mau-mau samua. Te itu Kata-kata dong memang lebe tajam dari satu parang yang maso pi dalam daging ko potong urat balá tulang, ko kasi tabuka samua. 13Di langit deng bumi samua, sonde ada yang bisa tasambunyi dari Tuhan Allah, te Dia bisa lia samua-samua deng jalás. Deng nanti kotong musti pi mangada sang Dia, ko lapor samua yang kotong su bekin. Yesus su jadi Kapala Agama Paling Tinggi yang lebe hebat dari kapala agama model lama dong 14Kotong musti pegang kuat-kuat kotong pung parcaya, tagal Tuhan Allah pung Ana, Yesus, su jadi kotong pung kapala agama paling tinggi. Te Dia su ada di Tuhan Allah pung muka di sorga, ko bela sang kotong. 15Dia bisa bela bae-bae sang kotong, tagal Dia mangarti, bilang, kotong ni, manusia. Kalo ada yang buju-buju ko bekin sala, na, kotong gampang jato. Yesus ju kaná goda yang sama parsís ke kotong, ma Dia sonde parná jato. 16Tagal itu, mari ko kotong barani deka-deka deng Tuhan Allah di Dia pung korsi parenta. Te Dia tu, hati bae. Jadi, kalo kotong sambayang sang Dia, na, pasti Dia mau kasi tunju Dia pung rasa kasian ko tolong sang kotong pas waktu. 51Orang yang dong su angka ko jadi kapala agama paling tinggi, dia pung tugas musti tolong orang ko urus dong pung hubungan deng Tuhan Allah. Dia musti tarima dong pung pemberian deng dong pung binatang korban, ko sarakan kasi sang Tuhan. Dia ju musti kasi korban binatang ko Tuhan hapus buang orang pung sala-sala dong. 2Kalo ada orang yang sonde kanál jalan idop yang batúl, ko orang yang su serong dari itu jalan, na, itu kapala agama sonde bekin susa sang dong. Dia pung hati bae sang dong, tagal dia ju manusia yang gampang jato sama ke dong. 3Tagal dia ju manusia yang jato sama ke dong, andia ko itu kapala agama ju musti kasi korban binatang ko Tuhan hapus buang dia pung sala sandiri.a 4Orang sonde bole angka dia pung diri ko jadi kapala agama paling tinggi. Te cuma Tuhan Allah sa yang ada pung hak ko pili orang bagitu, sama ke dolu-dolu waktu Dia angka sang Musa pung kaka Harun.b 5Bagitu ju deng Kristus. Dia sonde angka Dia pung diri ko jadi kapala agama paling tinggi. Te dolu, Tuhan Allah sandiri yang angka sang Dia, bilang, “Lu ni, Beta pung Ana, Ini hari, Beta angka sang Lu ko pegang parenta.”c 6Di bagian laen di Tuhan pung Tulisan Barisi, Dia ju omong, bilang, “Lu jadi kapala agama yang satu model deng Melkisedek dolu-dolu tu, ma Lu jadi kapala agama sampe salamanya.”d 7Waktu Yesus pung idop di ini dunya su mau abis, Dia sambayang sonde pake barenti deng manangis makarereu, minta tolong sang Tuhan Allah ko kasi kuat sang Dia. Te Dia tau, bilang, Tuhan pung kuasa tu, bisa kasi salamat sang Dia. Ju, Tuhan Allah dengar sang Yesus, tagal Dia iko batúl-batúl Tuhan pung mau.e 8Te Yesus tu, Tuhan Allah pung Ana. Biar bagitu ju, ma Dia musti dapa sangsara, ko Dia balajar iko Tuhan pung mau. 9Ais Dia memang bekin iko batúl-batúl Tuhan pung mau samua. Andia ko sakarang Dia su jadi Pohon Salamat kasi samua orang yang parcaya sang Dia, ko dong bisa idop tarús-tarús deng Tuhan Allah. 10Te Tuhan su angka sang Yesus jadi kapala agama, yang satu model deng kapala agama Melkisedek dolu-dolu tu. Jang angka buang bosong pung parcaya sang Kristus 11Masi ada banya hal yang beta mau omong so'al Kristus deng Melkisedek tu, ma beta susa kasi jalás itu hal dong, tagal bosong masi sama ke ana kici bodo yang balóm bisa mangarti deng batúl. 12Padahal, bosong ni su lama parcaya. Iko dia pung batúl, bosong su musti jadi guru, ko bisa ajar orang laen. Ma tau-tau te bosong masi sama ke ana mea yang balóm bisa makan, te baru bisa minum susu sa. Bosong masi parlú orang ko ajar sang bosong hal-hal dasar dari Tuhan pung Tulisan Barisi. 13Beta bisa banding sang bosong deng ana mea bagitu, tagal bosong balóm mangarti batúl ajaran dasar so'al Kristus ko bosong bisa idop lurus.f 14Ma kalo ana mea su bésar datang, dia sonde minum susu lai, ma dia makan makanan yang karás. Itu sama ke orang yang su balajar sampe mangarti batúl Tuhan pung ajaran, ko biar dia tau mana yang bae, deng mana yang jahat dong. 61Jadi, bosong musti balajar ajaran yang lebe dalam, tagal bosong su balajar cukup lama ajaran dasar dong so'al Kristus. Andia ko sakarang, su sonde usa balajar ulang-ulang ajaran dasar so'al orang musti kasi tenga dong pung sala-sala dong; ajaran so'al orang parcaya sang Tuhan Allah; 2ajaran so'al sarani; ajaran so'al taro tangan ko tarima Tuhan pung Roh Barisi; ajaran so'al Tuhan Allah nanti kasi idop kambali orang mati; deng ajaran so'al orang nanti mangada sang Tuhan, ko tarima Dia pung putusan bilang, sapa yang bole idop tarús deng Dia, deng sapa yang sonde. 3Ma kalo Tuhan kasi ijin, na, mari kotong nae kalás sa. Te beta mau ajar hal yang lebe dalam. 4-6Padahal, ada orang yang su mangarti Kristus pung ajaran, deng dong su rasa Tuhan Allah pung hati bae, sampe Dia kirim datang Dia pung Roh yang Barisi kasi sang dong. Dong su tau Tuhan pung Kata-kata, deng dong su rasa Dia pung kuasa yang Dia nanti pake kalo dunya su kiamat. Ma biar bagitu ju, dong su angka buang dong pung parcaya, deng su bale balakang ko kasi tenga sang Kristus. Tagal itu, sonde mungkin ada jalan ko dong bisa kambali minta ampon, ais idop babae deng Tuhan Allah lai. Te kalo orang sonde mau tobat bagitu, itu sama ke dong sandiri yang paku bekin mati Tuhan pung Ana di kayu palang, ais dong olok-olok sang Dia di orang banya dong pung muka. 7Orang macam bagitu, sama ke tana yang kasi kaluar hasil yang sonde bae. Padahal, kalo ujan su datang, tana yang bae bisa kasi kaluar hasil yang ada pung guna kasi orang tani. Ais Tuhan Allah kasi turun berkat, ko bekin itu tana pung hasil batamba banya. 8Ma itu orang yang bale balakang sang Kristus, sama ke tana yang kasi kaluar duri sa. Deng itu duri dong sonde ada pung guna apa-apa. Sonde lama ju, Tuhan Allah datang ko kasi jato hukum di itu tana. Ais Dia bakar buang itu hasil yang sonde ada pung guna apa-apa.a 9Sodara sayang dong! Biar beta omong sadiki karás bagitu, ma beta ju tau, bilang, bosong sonde bale balakang sang Kristus. Te bosong su parcaya sang Dia, deng bosong pung idop ju ada hasil yang bae. 10Jadi, inga te Tuhan Allah pung hati lurus, deng Dia sonde lupa bosong pung karingat. Te bosong su karjá karás ko tolong Dia pung orang, deng sayang sang dong. Dari dolu, memang bosong su kasi jalan Dia pung karjá tu. Deng bosong masi ada bekin bagitu. 11Ma sakarang, beta mau ko bosong samua karjá lebe karás lai, ko bekin iko tarús bagitu sampe abis. Deng bagitu, bosong nanti tarima samua hal bae yang bosong ada baharap dari Tuhan Allah. 12Asal bosong jang jadi pamalas! Bosong musti conto orang dong yang su lama parcaya sang Tuhan Allah. Te dong baharap tarús-tarús sang Dia, sampe dong tarima ame apa yang Dia su janji. 13-16Conto ke kotong pung ba'i Abraham. Dolu-dolu Tuhan Allah ika janji deng dia pake sumpa. Kalo manusia angka sumpa, dia biasa pake Tuhan Allah pung nama, ko Tuhan jadi dia pung saksi, tagal Tuhan tu, lebe dari dia. Deng kalo ada parkara, samua orang tau, bilang, itu orang pung omong tu, batúl, tagal dia su sumpa pake Tuhan Allah pung nama na. Itu memang manusia pung cara. Ma waktu Tuhan Allah bekin sumpa deng ba'i Abraham, Dia pake Dia pung nama sandiri, tagal sonde ada yang lebe dari Dia. Dia janji, bilang, “Beta nanti kasi berkat bam-banya, sang lu deng lu pung turunan. Nanti dong tamba banya, sampe sonde ada orang yang bisa itong ame sang dong.”b Tuhan Allah janji abis bagitu, ju ba'i Abraham parcaya deng baharap tarús sang Tuhan, biar lama-lama baru dia tarima ame apa yang Tuhan su janji tu. 17Deng bagitu, kotong su tau kalo Tuhan bekin janji deng Dia pung orang, Dia ika itu janji pake sumpa, ko jamin, bilang, apa yang Dia janji tu, memang batúl deng sonde oba. 18Te ada dua hal yang sonde bisa baroba. Yang partama, andia Tuhan pung janji. Deng yang kadua, andia Dia pung sumpa yang Dia pake ko jamin itu janji. Jadi, kalo Tuhan su janji satu hal, pasti Dia bekin iko, tagal Dia sonde mungkin omong kosong. Andia ko kotong sonde usa kawatir deng Dia pung janji tu. Kotong su lari pi cari salamat di Dia, jadi sakarang kotong tenga tunggu ko baharap tarús sang Dia sa. 19Deng bagitu, kotong pung hati su aman, sama ke satu parahu yang su kaluar dari ombak, ko sandar di tampa balabu. Te kotong baharap sang Yesus Kristus yang su jadi kotong pung kapala agama paling tinggi. Dolu, pas deng orang Yahudi dong pung hari bae, kapala agama paling tinggi maso lewat kaen gorden yang pele Kamar yang Paling Barisi, ko mangada sang Tuhan Allah di situ.c 20Ma sakarang Yesus su maso lebe dolo ko buka jalan kasi kotong. Te Dia ju kapala agama paling tinggi, yang satu model ke Melkisedek dolu-dolu tu. Ma Yesus lebe hebat dari kapala agama model lama, tagal Dia sonde parná barenti kasi jalan Dia pung karjá.d Melkisedek tu, satu kapala agama yang lebe tinggi dari kapala agama Lewi deng dia pung turunan dong 71-3Dolu-dolu, Melkisedek jadi raja kota Salem. Dia ju kapala agama kasi orang yang sémba sang Tuhan Allah yang Paling Tinggi. Dia pung nama tu pung arti, “Raja Hati Lurus”. Deng Raja Salem pung arti, “Raja Dame”. Sonde ada yang tau Melkisedek ni pung asal-usul. Sonde ada yang tau dia pung bapa, dia pung mama, deng dia pung nene-moyang dong. Sonde ada yang tau dia pung lahir, deng dia pung mati. Orang cuma tau dia tu, raja kota Salem, deng kapala agama kasi sang Tuhan Allah. Ma dia ju sama ke Tuhan Allah pung Ana, tagal dia ju kapala agama yang kasi jalan tarús-tarús dia pung karjá. Satu kali, ada barapa raja yang datang deng dong pung tantara dong, ko rampas ame barang dari ba'i Abraham pung tamán-tamán. Ais itu, ba'i Abraham pi baparáng sama-sama deng dia pung tamán dong, sampe dong bekin kala itu raja dong. Ju ba'i Abraham dong ame kambali itu barang samua. Waktu ba'i Abraham su jalan pulang, ju Melkisedek kaluar dari kota Salem ko pi sambut sang dia. Ais dia omong kasi berkat sang ba'i Abraham, bilang, “Biar Tuhan Allah yang Paling Tinggi, kasi berkat sang lu.” Ais itu ju, ba'i Abraham bagi kasi sang Melkisedek satu bagian dari sapulu bagian, dari samua barang yang dia su rampas ame kambali tu. Dia kasi bagitu, tagal Melkisedek tu, kapala agama dari Tuhan Allah yang Paling Tinggi.a 4Naa, pikir bae-bae so'al Melkisedek ni! Ba'i Abraham bagi kasi sang dia satu bagian dari sapulu bagian, dari samua barang yang paling bae, yang dia su ame kambali tu. Jadi su jalás, Melkisedek tu, orang bésar. 5Padahal itu waktu, Tuhan Allah balóm angka orang ko jadi kapala agama. Sampe ba'i Abraham pung cece Lewi ada, baru Tuhan Allah angka sang dia deng dia pung turunan dong, ko jadi kapala agama kasi ba'i Abraham pung turunan samua. Ais itu, Tuhan Allah ju kasi turun atoran, bilang, orang dari suku Lewi ada hak tarima satu bagian dari sapulu bagian hasil dari dong pung sodara suku laen dong di Isra'el.b 6Ma Melkisedek tu, bukan Lewi pung turunan. Biar bagitu ju, ma ba'i Abraham bagi kasi sang dia satu bagian dari sapulu bagian, tagal dia anggap Melkisedek tu, orang hebat. Itu waktu, ba'i Abraham su tarima janji dari Tuhan Allah ko kasi berkat sang dia. Ma biar bagitu, Melkisedek ju omong, bilang, “Biar Tuhan Allah yang Paling Tinggi, kasi berkat sang lu.” 7Ini ni, ju bukti, bilang, Melkisedek tu, orang bésar. Tagal orang yang omong kasi berkat, pasti lebe bésar dari orang yang tarima berkat. 8Kapala agama dong samua ada pung hak ko tarima ame satu bagian dari sapulu bagian. Ma tagal dong cuma manusia biasa, lama-lama ju dong mati. Kapala agama Melkisedek ju tarima satu bagian dari sapulu bagian. Ma dia idop tarús, tagal Tuhan pung Tulisan Barisi sonde kasi tau, bilang, dia mati. 9-10Tagal ba'i Abraham bagi kasi sang Melkisedek satu bagian dari sapulu bagian dari itu barang, na, orang bisa pikir coba, bilang, dia ju tanggong dia pung turunan yang balóm lahir dong. Deng bagitu, kotong bisa anggap dia su bayar memang dia pung cece Lewi pung satu bagian dari sapulu bagian.* Kotong parlú kapala agama model baru, tagal kapala agama model lama sonde mampu hapus buang batúl orang pung sala 11Waktu Lewi pung turunan dong jadi kapala agama, Tuhan pili sang ba'i Musa pung kaka Harun, ko jadi kapala agama paling tinggi yang partama. Kapala agama dong pung tugas tu, andia kasi tunju jalan ko orang bisa idop barisi, deng babae deng Tuhan. Biar dong bekin iko atoran sumua ju, ma kapala agama model ke Harun sonde mampu bekin dong barisi batúl. Andia ko dong parlú kapala agama laen, yang pung model sama ke Melkisedek. 12Ma kalo kapala agama model baru ganti sang kapala agama model lama, na, atoran lama ju musti kaná ganti. 13Naa, su jalás, kapala agama model baru tu, andia Yesus. Te Dia lahir dari suku laen, bukan dari suku Lewi. Iko ba'i Musa pung atoran, kapala agama model ke Harun, cuma datang dari suku Lewi sa, sonde bole dari suku laen. 14Ma samua orang tau, bilang, kotong pung Bos Yesus Kristus lahir dari suku Yahuda. Iko ba'i Musa pung atoran, sonde ada kapala agama dari itu suku. 15Ma Tuhan Allah sonde pake lai itu atoran lama, tagal sakarang su ada Yesus, yang jadi kapala agama model baru, model ke Melkisedek. 16Te iko ba'i Musa pung atoran, kapala agama model lama dong musti datang dari suku Lewi. Ma Yesus sonde datang dari itu suku. Biar bagitu ju, ma Tuhan Allah angka sang Dia ko jadi kapala agama model baru, tagal Dia ada kuasa ko idop tarús-tarús, deng sonde ada yang bisa bekin ancor sang Dia. 17Te Tuhan pung Tulisan ada tulis, bilang, “Lu jadi kapala agama yang satu model deng Melkisedek dolu-dolu tu, ma Lu jadi kapala agama sampe salamanya.”c 18Dia pung arti, bilang, atoran yang lama sonde ada pung kuasa ko tolong orang dong. Andia ko Tuhan Allah su kasi batal itu atoran lama, yang dolu Dia su kasi sang ba'i Musa tu. 19Te biar orang idop deng bekin iko itu atoran lama dong, ma dong masi ada pung sala-sala. Andia ko sakarang, Tuhan su buka jalan yang lebe bae, ko biar kotong bisa idop badame deng Dia. Yesus tu, Kapala Agama yang lebe hebat dari kapala agama model lama dong 20-21Dolu, waktu Tuhan Allah angka Lewi pung turunan dong ko jadi kapala agama, Dia sonde janji, deng sonde angka sumpa apa-apa deng dong. Ma waktu Tuhan Allah angka Yesus jadi kapala agama, Dia janji, bilang, “Beta ni, Bos! Beta sumpa, Beta sonde akan roba apa yang Beta su janji. Beta angka sang Lu jadi kapala agama, ko Lu kasi jalan Lu pung tugas tarús-tarús.”d 22Deng Dia janji bagitu, Tuhan Allah pake Yesus ko jamin kasi kotong, bilang, Dia ada mau ika janji yang lebe bae lai deng kotong. 23Dolu, kapala agama model lama musti kaná ganti tarús, tagal dong mati. Andia ko musti ada banya kapala agama dong. 24Ma Yesus tu, satu kapala agama model baru yang idop tarús-tarús, deng Dia ju kasi jalan Dia pung tugas tarús-tarús. Andia ko sonde parlú ada orang yang ganti sang Dia. 25Tagal itu, Yesus bisa kasi salamat sang samua orang yang mau datang di Tuhan Allah lewat Dia. Dia bisa bekin bagitu sampe salamanya. Deng Dia jadi dong pung orang dalam yang salalu mangada sang Tuhan Allah ko tolong sang dong. 26Yesus tu, kapala agama paling tinggi yang paling cocok deng kotong. Tagal Dia tu, Orang barisi yang sonde ada pung sala apa-apa. Dia tu, sonde sama deng manusia biasa yang cuma tau bekin sala-sala. Te Tuhan Allah su angka tinggi-tinggi sang Dia, lebe dari samua yang ada di bumi deng di sorga. 27Andia ko Yesus lebe bae dari samua kapala agama model lama tu. Dolu, dong musti korban binatang tiap hari, ko Tuhan Allah hapus buang dong pung sala-sala sandiri. Ais itu, baru dong bekin korban kasi orang dong. Ma Yesus sonde parlú bekin ulang-ulang bagitu, tagal Dia su sarakan Dia pung diri satu kali sa ko jadi korban. Itu su cukup ko Tuhan hapus buang samua orang pung sala-sala dong.e 28Iko ba'i Musa pung atoran, dong angka manusia biasa ko jadi kapala agama. Ma dong masi ada pung sala-sala. Andia ko Tuhan Allah bekin janji baru, bilang, Dia mau angka Dia pung Ana ko jadi kapala agama paling tinggi. Te Dia pung Ana ni, iko tarús-tarús Dia pung mau. Tuhan Allah pake Kristus ko ika janji baru yang lebe bae dari janji lama 81Jadi, beta pung omong yang pantíng bagini: sakarang kotong su ada kapala agama paling tinggi yang lebe hebat dari yang dolu-dolu dong. Dia tu, andia Yesus. Dia dudu pegang parenta di sorga, di Tuhan Allah yang Paling Tinggi pung sablá kanan.a 2Deng Dia kasi jalan Dia pung tugas di Tuhan Allah pung tampa sambayang yang asli. Itu tampa tu, Tuhan Allah sandiri yang bekin, bukan manusia yang bekin. 3Kapala agama paling tinggi biasa bawa pemberian deng korban ko kasi sang Tuhan Allah. Andia ko Yesus ju musti bawa korban. 4Ma Yesus sonde kasi jalan Dia pung tugas di bumi. Tagal di bumi su ada kapala agama yang kasi pemberian deng korban sang Tuhan Allah, iko ba'i Musa pung atoran. 5Dong kasi jalan dong pung tugas di Tenda Sambayang, yang dia pung model iko tampa sambayang asli di sorga. Te waktu ba'i Musa mau bekin itu Tenda, Tuhan Allah kasi inga sang dia, bilang, “Inga bae-bae! Lu musti bekin batúl-batúl iko model yang Beta su kasi tunju sang lu di atas itu gunung!”b 6Ma Yesus pung tugas jao lebe hebat dari kapala agama model lama dong. Te sakarang, Tuhan Allah su ika janji yang lebe bae. Dia ju pake Yesus jadi jambatan ko manusia bisa badame deng Tuhan Allah. 7Dolu-dolu, Dia ika janji deng ba'i Musa waktu Dia kasi turun itu atoran dong. Biar bagitu ju, ma manusia sonde bisa idop barisi batúl iko itu atoran. Tagal itu, dong sonde bisa babae deng Tuhan Allah. Andia ko sakarang, parlú ada janji yang lebe bae lai. 8Te dolu, Tuhan Allah togor sang Dia pung orang, tagal dong su langgar ulang-ulang Dia pung atoran lama. Waktu Dia su sonde tahan lai, ju Dia mara, ais Dia kasi tau, bilang, “Dengar bae-bae, te Beta ni, Bos! Pasti nanti Beta ika janji baru deng bangsa Isra'el, deng suku Yahuda. 9Itu janji yang nanti Beta ika deng dong tu, sonde sama deng itu janji yang dolu Beta su ika deng dong pung nene-moyang dong. Te dolu Beta pegang dong pung tangan, ko antar bawa sang dong kaluar dari tana Masir. Ma dong sonde bekin iko apa yang dong su janji deng Beta tu. Andia ko Beta su sonde mau toe sang dong lai. 10Itu janji yang Beta nanti ika deng bangsa Isra'el, dia pung isi bagini: “Nanti Beta taro Beta pung atoran di bosong pung dalam pikiran. Nanti Beta tulis Beta pung parenta di bosong pung dalam hati. Ais, Beta jadi bosong pung Tuhan, deng bosong jadi Beta pung orang. 11Nanti bosong sonde parlú ajar lai sang bosong pung tamán, deng bosong pung sodara dong bilang, ‘Bosong musti kanál sang Tuhan!’ te bosong samua su kanál bae deng Beta, mulai dari yang paling kici sampe yang paling bésar. 12Biar bosong bekin hal yang sonde batúl, ma nanti Beta jato kasian sang bosong. Deng Beta lupa buang bosong pung sala-sala dong samua.”c 13Waktu Tuhan omong, bilang, Dia mau ika janji baru deng dong, dia pung arti, itu janji yang lama, su sonde laku lai. Sonde lama lai, te dia su ilang buang tu. Tuhan Yesus jadi korban yang lebe bae dari korban yang lama dong 91Sakarang beta mau kasi inga bagini: waktu Tuhan Allah ika itu janji yang partama deng kotong pung nene-moyang dong, Dia ju kasi turun atoran ko dong kasi bangun tampa sambayang, ko dong bisa sémba sang Dia iko itu atoran pung mau. 2Di itu tampa sambayang tu, ada kintal deng tenda bésar satu. Di itu tenda pung kamar muka, ada tampa taro lampu, deng meja satu yang kapala agama dong pake ko taro roti yang dong kasi sang Tuhan Allah. Itu kamar muka tu, dong subu, bilang, Tuhan Allah pung Kamar Barisi. a 3Ada ju satu kaen gorden bésar tagantong ko pele satu kamar laen yang dong subu, bilang, Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi. b 4Di muka itu gorden, ada meja mas satu, ko bakar kamanyán wangi kasi sang Tuhan Allah. Deng di dalam itu Kamar Paling Barisi ada satu peti mas, yang dong subu, bilang, Peti Janji. Dalam itu peti, dong taro barang kuno ko kasi inga orang so'al Tuhan Allah pung janji yang Dia su ika deng dong. Di situ ada stoples mas satu, yang ta'isi deng roti manna. Itu roti tu, roti yang dolu-dolu Tuhan Allah kasi turun dari langit, kasi sang kotong pung nene-moyang dong waktu dong lapar di tampa sunyi. Di itu peti ju ada ba'i Harun pung tongkat karíng yang dolu parná batunas. Deng ada ju itu batu plat yang Tuhan Allah pake ko ukir Dia pung atoran yang Dia kasi sang ba'i Musa tempo hari tu.c 5Di itu peti pung tutu ada dua patong yang hebat. Itu patong dong pung rupa sama ke Tuhan Allah pung ana bua basayap dari sorga yang ada badiri deng sayap tabuka lebar ko tutu ame itu peti, tagal itu tampa kasi tunju Tuhan Allah pung rasa kasian sang manusia. Ma sakarang, beta sonde ada waktu ko omong sampe alus-alus so'al itu barang dong.* 6Dong pung cara ator barang dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang tu, memang bagitu. Ais kapala agama dong maso-kaluar tiap hari pi itu kamar muka ko kasi jalan dong pung tugas di situ.d 7Ma cuma kapala agama Yahudi dong pung bos bésar sa yang bole maso pi dalam Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi tu. Deng dia sonde bole maso sambarang waktu, te dia cuma bisa maso satu taon satu kali. Deng kalo dia maso, dia musti bawa binatang korban pung dara, ko pi parcík di itu Peti Janji pung tutu. Itu dara pung maksud, ko biar Tuhan Allah hapus buang itu kapala agama deng dia pung orang dong pung sala samua, biar sala yang dong bekin deng sonde sadar ju.e 8Tuhan Allah su pake Dia pung Roh Barisi ko kasi mangarti sang kotong, bilang, kalo itu gorden masi pele jalan maso pi di Kamar Paling Barisi, dia pung arti, bilang, manusia masi balóm bisa maso pi di Tuhan pung muka, salama atoran lama dong masi laku. 9Te itu samua jadi conto yang Tuhan pung Roh pake, ko ajar sang kotong yang ada idop sakarang ni. Dolu, kotong pung nene-moyang dong bawa dong pung pemberian deng binatang korban kasi pi di kapala agama, ko Tuhan Allah hapus buang dong pung sala-sala. Ma biar dong bawa korban bam-banya bagitu ju, itu korban dong sonde bisa bekin dong pung hati jadi barisi, deng sonde bisa kasi ilang dong pung rasa sala di dong pung hati. 10Jadi, apa yang dong bekin tu, cuma iko atoran agama sa. Ada atoran yang parenta, bilang, dong sonde bisa makan ini, deng sonde bisa minum itu. Ada atoran laen, bilang, dong musti cuci dong pung diri deng dong pung alat iko atoran pung mau. Padahal, itu atoran dong samua, cuma ator orang pung bagian luar sa, te sonde bisa ator orang pung dalam hati. Biar bagitu ju, ma itu atoran dong musti jalan tarús, sampe Tuhan Allah ganti deng atoran baru. 11Ma sakarang, su ada itu Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu. Dia tu, Kristus. Dia su datang ko jadi kotong pung kapala agama paling tinggi, deng Dia su bekin hal bae kasi sang kotong.† Dia kasi jalan Dia pung tugas, sama ke kapala agama model lama, ma Dia karjá di tampa sambayang yang jao lebe hebat. Dia pung tampa sambayang tu, sonde ada di bumi, te bukan manusia yang bekin itu tampa. 12Kristus ju maso pi dalam itu Kamar Paling Barisi, ko mangada sang Tuhan Allah sama ke kapala agama paling tinggi model lama dong bekin satu taon satu kali. Deng waktu Dia maso, Dia ju bawa dara ko kasi sang Tuhan Allah. Ma ada dia pung beda. Te Kristus sonde bawa dara dari binatang korban. Yang Dia bawa tu, andia Dia pung dara sandiri, tagal Dia su mati ko jadi korban kasi sang kotong. Ma Kristus bawa maso Dia pung dara satu kali sa ko bekin kotong bebas dari sala, sampe salamanya. 13Jadi, Kristus pung dara tu, memang lebe hebat dari binatang pung dara. Te iko ba'i Musa pung atoran, orang yang bekin sala dong, kamomos, deng sonde pantas maso ko sémba sang Tuhan Allah. Musti pi di kapala agama ko bekin korban, ko biar itu korban pung dara bekin barisi kambali sang dong. Ada banya korban yang minta kambing pung dara deng sapi pung dara. Ada ju satu atoran yang bilang, kalo orang sonto orang mati, dia su jadi kamomos di Tuhan pung muka. Kalo itu orang mau jadi barisi kambali, kapala agama musti ame abu sisa abis bakar sapi ténak. Ais dia bawa itu abu, ko pi siram di itu orang kamomos, ko biar dia jadi barisi kambali.f 14Naa! Kalo binatang pung dara bisa bekin barisi orang pung badan luar yang kamomos, lebe-lebe lai deng Kristus pung dara! Te Dia pung dara tu, su bekin kotong talapás dari sala-sala dong, deng ju bekin barisi kotong pung dalam hati. Te kotong pung sala bekin kotong tapisa buang dari Tuhan. Waktu Kristus mati bagitu, Tuhan Allah pung Roh yang idop tarús, ada tolong sang Dia ko Dia sarakan Dia pung diri kasi sang Tuhan, sama ke binatang korban yang sonde ada pung cacat sadiki ju. Jadi sakarang, kotong su bisa sémba deng batúl sang Tuhan Allah yang idop tarús. 15Tagal Kristus pung dara yang paling hebat tu, andia ko Tuhan Allah pake sang Dia, ko ika janji baru deng samua orang yang Tuhan Allah su pange ko jadi Dia pung orang. Te waktu Kristus mati ko kasi salamat orang, Dia ju tabús ame kotong pung nene-moyang dari sala yang dong bekin dolu-dolu tu, waktu Tuhan Allah ika janji lama deng dong. Tagal itu, dong ju su bisa idop tarús-tarús deng Tuhan Allah. 16Beta pake conto orang tarima pusaka, sama ke satu bapa bekin surat warisan ko nanti kasi pusaka sang dia pung ana. Ma itu ana baru bole pegang ame itu pusaka, kalo dia pung bapa su mati. 17Te kalo itu bapa masi idop, dia pung ana balóm bisa tarima pusaka yang bapa su janji di itu surat warisan. 18Bagitu ju deng Tuhan Allah pung janji partama yang Dia ika deng kotong pung nene-moyang tu. Dong baru bisa tarima ame apa yang Tuhan janji tu, kalo ada satu yang mati lebe dolo. Andia ko dong pung korban pake binatang pung dara ko jadi bukti ada yang su mati. 19Tempo hari, ba'i Musa kumpul kotong pung nene-moyang dong, ko dia kasi tau parenta samua yang ada di itu atoran yang Tuhan su kasi turun tu. Ais itu, ba'i Musa bunu bekin mati sapi deng kambing, ko ame dong pung dara, ais campor deng aer. Dia ju pake tali mera ko ika tangke daon alus. Ais dia colo pi dalam itu dara, ko kabás-kabás pi atas Tuhan Allah pung Tulisan, deng pi atas rakyat dong samua. 20Waktu ba'i Musa kabás-kabás itu dara, dia ju omong, bilang, “Ini dara ni, jadi tanda, bilang, Tuhan Allah ada ika janji deng bosong. Kalo bosong bekin iko Dia pung parenta samua, nanti Dia ju kasi samua yang Dia su janji tu.”g 21Ba'i Musa ju kabás-kabás dara pi di Tenda Sambayang, deng samua alat di situ yang dong pake ko sémba sang Tuhan Allah.h 22Te iko Tuhan pung atoran, amper samua yang kamomos, musti bekin barisi pake dara. Tagal itu, kalo manusia mau jadi barisi dari dong pung sala, na, musti ada korban pung dara.i 23Apa yang beta carita so'al kotong pung nene-moyang deng dong pung Tenda Sambayang tu, itu samua cuma conto sa, ko biar kotong bisa mangarti Tuhan Allah pung tampa sambayang yang batúl di sorga. Te kalo kapala agama model lama mau maso pi dalam itu Tenda ko sémba sang Tuhan Allah, dong musti bekin barisi samua-samua dolo, pake binatang korban pung dara. Tuhan Allah pung tampa sambayang di sorga ju musti barisi. Ma musti pake dara korban yang lebe hebat dari binatang pung dara. 24Itu Kamar Paling Barisi yang Kristus maso tu, bukan kamar di Tenda Sambayang yang manusia bekin. Te itu Tenda di bumi tu, cuma conto dari yang asli sa. Ma Kristus maso langsung di sorga ko bela sang kotong di Tuhan Allah pung muka. 25Dolu, kapala agama paling tinggi musti maso ulang-ulang tiap taon pi di itu Kamar Paling Barisi, deng bawa binatang pung dara kasi sang Tuhan Allah. Ma Kristus sonde bagitu. Te Dia cuma parlú maso satu kali sa, deng bawa Dia pung dara sandiri. 26Te kalo Dia musti maso tiap taon sama ke kapala agama yang lama tu, dia pung arti, bilang, Dia musti mati ulang-ulang kali. Ma Dia sonde bekin bagitu. Te Dia jadi korban cuma satu kali sa, ko angka buang samua sala yang orang bekin, mulai dari dunya pung mula-mula sampe dia pung abis. 27Su jalás manusia mati satu kali sa. Ma ais itu dia musti datang mangada di Tuhan Allah pung muka ko Tuhan pareksa sang dia. 28Bagitu ju, Kristus. Dia mati deng sarakan Dia pung diri ko jadi korban satu kali sa. Deng Dia ju nanti datang kambali. Ma Dia sonde urus orang pung sala lai, tagal Dia su bekin beres itu tugas tu. Ma yang Dia mau urus nanti tu, andia Dia mau kasi salamat sang samua orang yang ada baharap sang Dia.j Kristus mati satu kali sa, ko orang bisa idop babae deng Tuhan Allah sampe salamanya 101Kalo kotong mau mangarti batúl-batúl Tuhan Allah pung mau, itu atoran yang Dia kasi sang kotong pung nene-moyang dong masi kurang jalás. Te itu cuma bayang-bayang dari hal-hal bae yang Tuhan mau kasi sang kotong. Jadi biar orang iko itu atoran dong, deng bawa binatang korban tarús-tarús ju, itu sonde bisa bekin barisi batúl dong pung sala-sala. 2Te kalo itu atoran bisa bekin ilang batúl dong pung sala-sala, na, dong sonde bawa binatang korban lai, tagal dong su sonde rasa sala di dong pung hati lai. Padahal sonde bagitu. 3Te tiap taon dong maen minta ulang-ulang ko Tuhan Allah hapus buang dong pung sala-sala, 4tagal sonde mungkin binatang pung dara ada pung kuasa ko angka buang batúl orang pung sala-sala. 5-6Andia ko Kristus omong bagini waktu Dia datang di ini dunya: “Tuhan Allah! Tuhan sonde sanáng deng itu binatang korban deng pemberian laen yang dong bawa. Dong horo bekin mati binatang bam-banya, ko jadi korban. Ais dong bakar binatang bam-banya, ko minta ampon. Biar bagitu ju, ma Tuhan pung hati sonde sanáng. Andia ko Tuhan suru sang Beta datang di ini dunya, ko jadi manusia sama ke dong.” 7Ais, itu Kristus ju omong, bilang, “Tuhan! Beta su ada di sini! Beta datang ko bekin iko Tuhan pung mau, sama ke Tuhan pung jubir su tulis memang so'al Beta.”a 8Jadi, yang Kristus omong partama tu, andia: “Tuhan sonde sanáng deng itu binatang korban deng pemberian laen yang dong bawa. Dong horo bekin mati binatang bam-banya, ko jadi korban. Ais dong bakar binatang dong, ko minta ampon. Ma biar bagitu ju, Tuhan pung hati sonde sanáng.” Jadi, biar dong su bekin iko parsís deng ba'i Musa pung atoran dong, ma Tuhan Allah pung hati sonde sanáng. 9Waktu Kristus omong, bilang, “Beta datang ko bekin iko Tuhan pung mau.” Dia pung arti, bilang, Kristus datang ko hapus buang jalan yang lama, ais ganti deng jalan yang baru. 10Te Tuhan pung mau, andia, Yesus Kristus jadi korban ko mati satu kali kasi sang kotong manusia. Deng bagitu, Dia bekin kotong jadi orang barisi sampe salamanya. 11Tiap hari, itu kapala agama model lama dong maen kasi jalan dong pung tugas, deng maen horo bekin mati binatang korban dong. Padahal, itu korban dong sonde parná ada kuasa ko angka buang batúl orang pung sala.b 12Ma kotong pung Kapala Agama Paling Tinggi, andia Kristus, sarakan Dia pung diri ko mati jadi korban kasi sang kotong. Deng Dia jadi korban satu kali sa, Dia su buka jalan ko bisa angka buang abis kotong manusia pung sala samua. Ais itu, baru Dia pi dudu di Tuhan Allah pung sablá kanan, di tampa yang paling hormat. 13Di situ, Dia ada tunggu sampe Tuhan Allah bekin Dia pung musu dong ta'alok sang Dia.c 14Dia pung korban yang satu kali tu, bekin putus tarús-tarús sala pung kuasa kasi orang yang Kristus ada bekin barisi dong. 15Tuhan Allah pung Roh Barisi ju ada kasi tau itu hal yang sama kasi kotong. Te Dia parná omong, bilang, 16“Bosong pung Bos ada kasi tau bagini: Beta ika janji baru deng Beta pung orang dong, Beta taro Beta pung atoran di dong pung pikiran, deng Beta tulis Beta pung parenta di dong pung dalam hati.’”d 17Ais Dia kasi tau tamba, bilang, “Nanti Beta sonde inga lai dong pung sala dong. Deng Beta lupa buang dong pung bekin-bekin tu, waktu dong langgar Beta pung atoran dong.”e 18Naa. Dia pung arti, bilang, kalo Tuhan Allah su hapus buang orang pung sala dong, orang su sonde parlú bawa korban lai, ko bekin dingin Tuhan pung hati. Kotong su sonde usa taku-taku datang mangada sang Tuhan Allah 19Jadi bagini, sodara dong! Yesus su kasi tumpa Dia pung dara ko bekin dingin Tuhan Allah pung hati. Andia ko sakarang, kotong su sonde usa taku-taku lai datang mangada sang Dia di Dia pung Tampa Paling Barisi di sorga. 20Inga itu Kamar Paling Barisi lama tu! Di situ, ada gorden bésar yang pele ko orang sonde bole maso mangada langsung di Tuhan Allah. Ma deng Yesus pung mati tu, Dia buka jalan baru, ko orang bisa ba'omong langsung deng Tuhan Allah. 21Lebe-lebe lai, Yesus ju jadi kapala agama yang talalu hebat, yang layani deng ator Tuhan Allah pung isi ruma dong. 22Tagal itu jadi kotong pung hak, na, mari kotong maso ko mangada deng ba'omong langsung deng Tuhan Allah. Ma kotong musti parcaya batúl sang Dia deng hati lurus. Te Yesus pung mati su bekin barisi kotong pung dalam hati, sampe kotong su sonde pikir hal-hal jahat lai. Deng kotong ju musti idop barisi, sama ke kapala agama model lama dong musti mandi dolo baru maso layani sang Tuhan.f 23Mari ko kotong ju pegang kuat-kuat samua yang kotong mangaku so'al Tuhan Allah. Deng kotong ju musti baharap sang Dia deng sonde usa pikir-pikir, te Dia pasti bekin iko Dia pung janji. 24Deng mari kotong cari-cari jalan ko buju-buju kotong pung sodara orang parcaya, ko biar kotong samua kasi tunju sayang bam-banya deng karjá hal bae macam-macam. 25Te beta su dengar ada orang saparu yang sonde mau bakumpul lai deng dong pung sodara orang parcaya dong. Ma jang bagitu! Te bosong musti bakumpul ko kasi kuat satu deng satu pung hati. Lebe-lebe lai, tagal Tuhan pung waktu datang kambali su deka-deka. Kasi inga sang dong bagitu! 26Sodara sayang dong! Kotong su tau sampe alus-alus so'al Yesus Kristus pung jalan yang batúl. Ma kalo kotong bale balakang sang Yesus, deng maen bekin sala tarús-tarús, na, dia pung arti, bilang, su sonde ada korban laen lai yang bisa hapus buang kotong pung sala dong. 27Kotong cuma tunggu deng taku-taku ko Tuhan Allah datang kasi hukum sang kotong. Te api naraka yang manyala hebat su siap ko mau kasi ancor abis samua orang yang malawan sang Dia.g 28Dolu, kalo ada satu orang yang langgar ba'i Musa pung atoran, deng ada dua-tiga orang yang jadi saksi bagitu, itu orang yang bekin sala tu, musti kaná hukum mati, deng sonde ada pung ampon lai.h 29Ma sakarang, kalo ada orang yang bekin hina Tuhan Allah pung Ana, itu sama ke dia pandang enteng Yesus pung dara, yang Dia su kasi tumpa ko bekin barisi itu orang. Deng dia sonde toe deng Tuhan Allah pung janji, yang Dia ika deng itu orang pake itu dara. Deng dia ju bekin mara sang Tuhan Allah pung Roh, yang su kasi tunju hati bae sang itu orang. Bayangkan sa! Te orang macam bagini tantu pikol hukuman yang jao lebe barát lai dari orang yang langgar ba'i Musa pung atoran.i 30Tuhan Allah parná omong, bilang, “Beta ada pung hak, ko balas orang pung jahat. Deng Beta pasti bekin iko bagitu.” Deng ada tulis lai, bilang, “Tuhan Allah tu, Bos. Nanti Dia kasi jato hukuman sang Dia pung orang dong.”j 31Inga te Tuhan Allah idop tarús-tarús! Orang pasti ngarí, kalo Tuhan su tangkap ame sang dong! 32Bosong musti inga waktu bosong baru mulai mangarti so'al Kristus, ais bosong pung pikiran jadi taráng. Te itu waktu, biar bosong dapa sangsara deng susa bam-banya, ma bosong batahan deng parcaya tarús sang Kristus. 33Ada orang yang bekin hina sang bosong, deng bekin malu sang bosong di orang banya pung muka. Ada ju yang bekin bagitu sang bosong pung tamán orang parcaya dong. 34Bosong rasa kasian deng kasi tunju hati bae sang orang yang kaná lempar dalam bui. Kalo orang pancuri bawa bosong pung barang, bosong tarima deng hati tanáng sa, tagal bosong su tau, bilang, bilang, bosong ni nanti tarima hal-hal yang jao lebe bae, yang orang sonde bisa pancuri bawa. 35Andia ko bosong musti pegang kuat-kuat bosong pung parcaya tu. Te nanti Tuhan balas bam-banya kasi sang bosong. 36Jadi, batahan sa! Te kalo bosong su bekin iko Tuhan pung mau tarús, nanti bosong tarima samua yang Dia su janji kasi sang bosong. 37Tuhan pung jubir dong su tulis so'al itu Orang yang Mau Datang bilang, “Sonde lama lai, te itu Orang yang Mau Datang tu, su muncul datang. Jang pata samangat, te Dia sonde tunggu-tunggu. 38Orang yang pung hati lurus, nanti dapa salamat, tagal dia parcaya sang Beta. Ma kalo ada yang ondor diri dari Beta, Beta pung hati sonde sanáng.”k 39Ma kotong ni, bukan orang yang ondor diri dari Tuhan Allah. Te orang macam bagitu, nanti tapisa buang dari Dia. Ma kotong ni, orang yang parcaya sang Tuhan Allah. Ais kotong dapa salamat ko idop tarús deng Dia. Kotong musti parcaya tarús sang Tuhan Allah, sama ke orang dolu-dolu 111Kalo kotong parcaya sang Tuhan Allah, dia pung arti, bilang, kotong yakin tarús sang Dia. Te kalo Dia su janji mau bekin satu hal, na, kotong tau, bilang, Dia pasti bekin iko itu janji. Biar kotong balóm tarima apa-apa ju, kotong parcaya tarús sa. 2Ada dari kotong pung nene-moyang dong yang memang parcaya bagitu. Tagal itu, Tuhan Allah ju tarima bae sang dong. 3Ini bumi deng langit yang kotong ada lia sakarang ni, kotong parcaya, bilang, Tuhan Allah yang bekin ini samua. Ma Dia sonde bekin pake barang yang su ada, yang manusia bisa dapa lia. Samua yang ada ni, jadi tagal Dia omong pake Dia pung Kata-kata sa.a Habel 4Habel parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, dia bawa pemberian yang lebe bae dari dia pung kaka Kaen. Tuhan Allah tarima bae sang Habel deng dia pung pemberian tu, tagal dia pung hati lurus. Jadi, biar dia su lama mati, ma kotong masi bisa balajar dari dia, tagal dia pung parcaya tu.b Henok 5Henok ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, Tuhan ju angka nae sang dia bawa pi sorga, ko biar dia sonde usa mati. Orang ju cari-cari sang dia, ma sonde dapa katumu, tagal Tuhan su angka nae sang dia. Tuhan tarima bae sang dia, te Tuhan ada bilang, “Henok ni, orang yang bekin sanáng Beta pung hati.”c 6Jadi bagini, sodara dong! Su jalás Tuhan Allah sonde tarima bae orang yang sonde parcaya sang Dia. Te orang yang mau datang di Tuhan Allah, dia musti parcaya, bilang, Tuhan tu memang ada. Deng dia ju musti parcaya, bilang, Tuhan mau tolong orang yang datang cari sang Dia. Noh 7Noh ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, Tuhan kasi tau memang sang dia, bilang, “Noh! Inga, é! Nanti Beta kasi ancor ini dunya pake banjer bésar yang manusia balóm parná lia.” Biar Noh balóm parná lia macam bagitu ju, dia dengar-dengar sang Tuhan Allah, deng bekin kapal ko kasi salamat dia pung isi ruma dong. Tagal dia pung parcaya tu, Tuhan anggap dia orang hati lurus. Ma dia pung tamán dong yang sonde parcaya, Tuhan kasi hukum barát sang dong.d Ba'i Abraham kasi tenga dia pung kampong asal 8Ba'i Abraham ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu Tuhan Allah pange sang dia, bilang, “Bram, é! Kaluar kasi tenga lu pung kampong ko pi di satu tampa yang nanti Beta kasi tunju sang lu. Te itu tana nanti jadi pusaka kasi lu pung turunan dong.” Dengar bagitu ju, dia bekin iko Tuhan pung mau, biar dia sonde tau mau pi mana.e 9Waktu dia sampe di itu tana, ju dia kasi badiri dia pung tenda, ko tenga sama ke orang luar di itu tana yang Tuhan su janji mau kasi sang dia. Ais dia pung ana Isak deng dia pung cucu Yakob ju tenga di situ, te Tuhan su janji kasi itu tana ko jadi dong pung pusaka.f 10Dia baharap ko nanti dia idop di satu kota yang talalu hebat. Te Tuhan Allah sandiri yang bekin gambar ko kasi bangun itu kota. Mama Sara 11Sara, ba'i Abraham pung bini, ju parcaya sang Tuhan Allah. Biar dia balóm parná barana, deng su tua kakaluk ju, ma Tuhan bekin ko dia bisa jadi nene-moyang kasi satu bangsa bésar. Te dia parcaya, bilang, Tuhan Allah pasti bekin iko apa yang Dia su janji tu.g 12Tagal itu, biar dia su tua ganggók ju, dia masi bisa barana ame turunan bam-banya, sampe sonde ada orang yang bisa itong ame sang dong. Te dong pung banya sama ke bintang di langit, deng pasir di pante.h Ba'i-ba'i yang parcaya deng baharap satu tana-aer 13Kotong pung nene-moyang ba'i Abraham, ba'i Isak, deng ba'i Yakob ju parcaya tarús sang Tuhan Allah sampe dong mati. Ma dong balóm tarima itu tana-aer yang Tuhan su janji tu. Biar bagitu ju, ma dong baharap tarús deng hati sanáng, tagal dong su lia itu tana dari jao. Te dong su mangaku, bilang, dong cuma orang asing yang tenga tahan di ini dunya.i 14Padahal, su jalás orang yang omong macam bagitu, dong su rindu dapa satu tampa ko jadi dong pung tana milik. 15Kalo itu tana-aer yang kotong pung ba'i dong su rindu tu, andia ba'i Abraham pung tana asal, na, pasti dong ada banya kasampatan ko pulang pi situ. 16Ma itu tana-aer yang dong su rindu tu, andia tana-aer yang lebe hebat di sorga. Tagal itu, Tuhan Allah tarima bae sang dong ko dong jadi Dia pung orang. Te Dia su siap memang satu kota kasi sang dong di sorga. Ba'i Abraham sarakan dia pung ana Isak 17-18Ba'i Abraham ju parcaya mati sang Tuhan Allah waktu Tuhan ada mau uji dia pung parcaya tu. Tagal itu, dia bekin iko Tuhan pung parenta ko sarakan dia pung ana Isak jadi korban.j Padahal, dolu Tuhan su janji so'al itu ana, bilang, “Dari lu pung ana Isak ni, nanti lu dapa turunan bam-banya, sampe dong jadi bangsa yang hebat.”k 19Ma ba'i Abraham su pikir, kata, Tuhan Allah ada kuasa ko kasi idop kambali orang mati. Memang batúl tu, te itu waktu su sama ke dia dapa kambali dia pung ana yang su jadi korban. Ba'i Isak 20Ba'i Isak ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, dia minta ko biar nanti Tuhan kasi berkat sang dia pung ana Yakob deng Esau.l Ba'i Yakob 21Ba'i Yakob ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, waktu dia su amper mati, dia badiri bongko-bongko pegang dia pung tongkat, ko sémba sang Tuhan. Ais dia minta Tuhan kasi berkat sang dia pung cucu dari dia pung ana Yusuf.m Ba'i Yusuf 22Ba'i Yusuf ju parcaya sang Tuhan Allah. Waktu dia su amper mati, dia parcaya, bilang, Tuhan Allah nanti bawa kaluar Dia pung orang Isra'el dong dari tana Masir. Andia ko dia janji sang dong, ko dong musti bawa pulang dia pung tulang nanti kalo dong jalan kasi tenga tana Masir.n Ba'i Musa pung mama-bapa 23Ba'i Musa pung mama-bapa ju parcaya sang Tuhan Allah. Waktu dia pung mama barana abis sang dia, ju dong sambunyi sang dia sampe tiga bulan, tagal dong lia dia pung badan montok. Deng dong sonde taku sang raja negrí Masir, biar dia su parenta dia pung orang, bilang, “Bunu bekin mati memang samua ana laki-laki yang lahir dari orang Ibrani!”o Ba'i Musa 24Waktu ba'i Musa su bésar datang, dia ju parcaya sang Tuhan Allah. Te dolu raja Masir pung ana parampuan su angka sang dia ko jadi dia pung ana. Biar bagitu ju, ma dia sonde mau orang anggap dia tu, raja Masir pung kelu.p 25Te dia pikir, lebe bae dia idop susa sama-sama deng Tuhan pung orang dong, daripada dia idop sanáng deng hal jahat yang cuma batahan sabantar sa. 26Dia kasi biar orang bekin hina sang dia, tagal dia baharap sang Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji mau kirim datang. Dia batahan bagitu, tagal dia tau Tuhan nanti balas kasi sang dia deng upa yang jao lebe bae dari samua harta yang ada di tana Masir. 27Ba'i Musa ju parcaya sang Tuhan Allah waktu dia minta isin sang raja Masir ko antar bawa kotong pung nene-moyang dong jalan kaluar dari dia pung tana tu. Biar raja su mara mo mati, ma ba'i Musa sonde taku sang dia. Ba'i Musa parcaya tarús sang Tuhan Allah yang sonde kantara, sama ke dia su lia sandiri sang Dia.q 28Ba'i Musa ju parcaya sang Tuhan waktu dong su siap mau jalan kaluar dari tana Masir. Te dia bekin iko Tuhan pung parenta, deng suru kotong pung nene-moyang dong bekin Paska partama deng bunu domba ko jadi binatang korban. Ais dong ame itu domba pung dara ko taro tanda di dong pung ruma dong. Itu malam, Tuhan pung ana bua dari sorga datang bunu bekin mati samua ana sulung di tana Masir. Ma dia sonde maso pi bunu di kotong pung nene-moyang dong pung ruma-ruma, tagal dia lia itu dara di dong pung pintu.r Kotong pung nene-moyang dong 29Waktu kotong pung nene-moyang dong kaluar dari tana Masir, dong ju parcaya sang Tuhan Allah. Tagal dong pung parcaya tu, Tuhan balá aer di Laut Mera, ko dong jalan manyabráng deng salamat di tana karíng. Ma tantara Masir yang buru sang dong, mati tanggalám waktu dong coba lewat di situ.s Mama Rahab 30Waktu kotong pung nene-moyang dong su maso di tana Kana'an, dong ju parcaya sang Tuhan Allah. Te dong iko Dia pung parenta, deng jalan kuliling kota Yeriko pung tembok luar sampe tuju hari. Ju, itu tembok rubu buang memang.t 31Ada ju Rahab yang dolu jadi parampuan nakal di itu kota. Tagal dia parcaya sang Tuhan Allah, andia ko dia tarima bae-bae orang Isra'el pung mata-mata, deng kasi sambunyi sang dong di dia pung ruma. Ais Tuhan kasi ancor samua orang Yeriko, tagal dong sonde mau dengar sang Dia. Ma Tuhan kasi salamat sang Rahab, tagal dia pung parcaya.u Orang banya laen ju parcaya sang Tuhan Allah 32Beta masi bisa omong panjang lai, so'al orang laen yang parcaya sang Tuhan Allah. Ma beta sonde ada waktu ko carita alus-alus so'al Gideon, Barak, Simson, Yefta, Daud, Samuel, deng Tuhan Allah pung jubir yang laen dong.v 33Dong samua parcaya sang Tuhan Allah. Tagal itu, ada yang manáng lawan raja-raja. Ada yang pegang parenta deng hati lurus, ko bela orang yang sonde ada pung sala, deng kasi hukum orang yang sala. Ada yang tarima apa yang Tuhan su janji. Deng ada yang kasi kala singa.w 34Ada yang kasi mati api yang manyala bésar. Ada yang Tuhan kasi salamat dari orang yang mau bunu sang dong pake kalewang. Ada yang sonde kuat, ma Tuhan Allah bekin kuat sang dong. Ada yang Tuhan bekin ko dong jadi hebat baparáng, sampe dong puku kasi ondor tantara musu dari tampa laen dong.x 35Ada ju mama-mama yang tarima kambali dong pung kelu, yang Tuhan su kasi idop kambali. Ma ada yang kaná siksa, tagal dong parcaya sang Tuhan Allah. Dong lebe suka mati, ko biar dong jang bale balakang sang Tuhan. Te dong sonde putus hubungan deng Dia. Jadi, dong ada baharap, bilang, nanti Tuhan angka sang dong ko dapa idop yang lebe bae lai di sorga.y 36Ada yang kaná ejek, deng kaná firuk. Ada laen lai yang kaná gepe dong pung kaki pake kayu pasung dalam bui.z 37Ada yang mati, tagal kaná lempar deng batu. Ada yang mati, tagal orang gargaji balá dong pung badan. Ada yang mati, tagal kaná bunu deng kalewang. Ada yang idop miskin deng cuma pake pakean dari kulit binatang, tagal orang siksa deng bekin susa sang dong, sampe usir buang sang dong,aa 38ko dong lari pi tenga di tampa sunyi, di gunung-gunung, di goa-goa, deng di lobang-lobang dalam tana. Orang anggap reme sang ini orang dong, deng usir dong pi tenga di tampa sonde bae. Padahal, dong pung parcaya talalu hebat, sampe orang yang ada di ini dunya sonde pantas tenga sama-sama deng ini orang dong. 39Tuhan puji sang dong samua ni, tagal dong parcaya sang Dia. Ma sampe dong pung mati ju, dong balóm tarima apa yang Tuhan su janji. 40Dia mau bekin iko Dia pung janji, pake jalan yang lebe bae. Tagal Dia mau ko kotong samua bisa idop tarús sama-sama deng Dia: andia kotong yang sakarang su kanál sang Kristus, deng dong yang su mati dolu-dolu tu. 121Jadi, karmana deng kotong yang idop sakarang? Kotong su sama ke orang yang iko lomba lari. Kotong pung nene-moyang dong yang parcaya sang Tuhan Allah dolu-dolu tu, dong sama ke panonton yang badiri kuliling ko kasi samangat sang kotong. Ma kalo kotong masi ta'ika deng sala-sala dong, itu bekin kotong pung lari jadi barát. Andia ko kotong musti angka buang itu sala dong samua, ko biar kotong bisa lari ukur kuat. Te Tuhan Allah sandiri su pili sang kotong ko iko ini lomba, jadi kotong musti batahan ko lari tarús sampe di garis finis. 2Deng kotong musti lari deng mata sonde lia kiri-kanan, ma lia sang Yesus sa. Te Dia yang buka jalan ko kotong bisa parcaya sang Tuhan Allah. Deng Dia nanti tolong ko kotong bisa parcaya tarús-tarús sampe abis. Inga, ko sonde? Waktu Yesus sangsara di kayu palang, orang olok-olok sang Dia, ma Dia batahan tarús. Te Dia tau kalo Dia pung sangsara su abis, nanti Dia pung hati jadi sanáng. Itu batúl tu. Te Dia mati abis, ju Tuhan Allah angka sang Dia ko dudu di Tuhan pung sablá kanan, ko Dong dua parenta sama-sama. 3Biar orang bekin jahat sang Dia, ma Dia batahan tarús. Jadi, bosong jang lupa sang Yesus pung sangsara ni, ko biar bosong ju bisa batahan tarús. Tuhan Allah mau togor ko ajar sang kotong, sama ke satu bapa ajar dia pung ana 4Bosong su lawan hal jahat dong, ma bosong balóm lawan karás sampe bosong pung dara tapo'a. Batúl, wuang? 5Mangkali bosong su lupa Tuhan Allah pung Kata-kata yang Dia su kasi tau sang bosong, sama ke satu bapa ada omong deng dia pung ana, bilang, “Ana, é! Kalo kotong pung Bos ada hukum ko ajar sang lu, ko biar lu idop iko jalan yang batúl, na, lu jang anggap enteng! Deng kalo Dia ada togor ko ajar sang lu, na, lu pung hati jang ilang. 6Te kotong pung Bos togor ko ajar orang yang Dia sayang. Memang samua orang yang Dia tarima jadi Dia pung ana, Dia pasti togor ko ajar sang dong.”a 7Jadi, kalo Tuhan Allah ada togor ko ajar sang bosong ko idop iko jalan yang batúl, na, batahan sa. Dia bekin bagitu, tagal bosong su jadi Dia pung ana. Te tiap bapa musti togor ko ajar dia pung ana, sampe itu ana tau idop iko jalan yang batúl. 8Te kalo Tuhan Allah sonde togor ko ajar sang bosong sama ke Dia pung ana yang laen dong, dia pung arti, bilang, bosong ni, bukan Dia pung ana. 9Kotong biasa kasi hormat sang kotong pung bapa barana di ini dunya, tagal dia togor ko ajar sang kotong waktu kotong masi kici. Itu su batúl tu. Ma lebe-lebe lai, kotong musti dengar-dengar sang Tuhan Allah, tagal Dia tu, kotong pung Bapa di sorga, deng Dia mau togor ko ajar kotong ko idop iko Dia pung jalan yang batúl. 10Kotong pung bapa barana togor ko ajar kotong cuma sabantar sa, iko apa yang dia anggap bae. Ma Tuhan Allah lebe tau apa yang kotong parlú balajar. Andia ko Dia togor ko ajar kotong ko idop barisi sama ke Dia. 11Memang sonde enak kalo kaná togor. Ma lama-lama ju kotong pung hati jadi tanáng, tagal kotong su tau idop iko Tuhan pung mau. 12-13Sodara dong! Bekin kuat bosong pung tangan yang su cape, deng bekin ringan bosong pung kaki yang su barát, Jang lari babengko-re'o, ma lari lurus tarús, ko dong yang su tar bisa-bisa lai, ju dapa samangat ko bisa lari tarús. Bosong musti bekin kuat bosong pung hati ko batahan tarús deng parcaya sang Kristus.b Jang tola buang Tuhan Allah pung hati bae sang bosong 14Sodara yang parcaya sang Kristus! Bosong musti pasang kaki ko idop badame satu deng satu. Deng usaha karás ko idop barisi. Te orang yang sonde barisi, sonde bisa lia sang Tuhan Allah. 15Kasi samangat satu deng satu ko biar jang sampe ada dari bosong yang ondor diri sampe sonde rasa Tuhan Allah pung hati bae. Jaga bae-bae ko jang kasi biar ada rasa saki hati yang muncul di bosong pung teng-tenga. Te itu sama ke racon yang pait, yang bekin rusak banya orang.c 16Deng ati-ati deng jaga ko jang ada yang maen serong. Ais ati-ati deng jaga ko jang ada yang idop sonde toe sang Tuhan Allah, sama ke Esau. Esau tu, ba'i Isak pung ana sulung. Satu hari, Esau pulang deng parú karoncong. Dia minta makanan satu piring dari dia pung adi Yakob, deng bayar pake dia pung hak sulung.d 17Ma sonde lama ju, kotong tau Esau su manyasal. Te waktu bapa Isak mau minta Tuhan kasi berkat ana sulung sang dia, Isak su sonde bisa minta lai, tagal Esau su kasi buang deng parcuma dia pung hak tu. Andia ko biar dia manangis makarereu ju, dia sonde bisa dapa kambali apa yang dolu dia su buang tu.e 18Bagini, sodara dong! Kotong su bisa datang di Tuhan Allah pung muka, iko jalan baru yang Dia su buka kasi sang kotong. Ma dolu-dolu kotong pung nene-moyang dong balóm bisa bagitu. Te waktu Tuhan Allah ba'ika janji deng dong, dong ada deka deng satu gunung, nama Sinai. Di atas itu gunung ada api manyala. Ada ju angin ribut. Deng itu gunung ju tatutu deng galáp buta, sampe bekin dong taku mo mati. 19Dong ju dengar tarompet pung bunyi, ais Tuhan pung suara yang hebat kaluar dari itu gunung. Dengar Tuhan pung omong ju, dong tamba taku, sampe minta sang ba'i Musa, bilang, “Aduu! Botong su sonde bisa tahan dengar ini suara lai!”f 20Dong memang sonde bisa tahan, tagal apa yang Tuhan parenta tu, talalu barát. Te Dia kasi tau, bilang, “Sonde ada yang bole inja ini gunung! Biar manusia ko, binatang ko! Te sapa yang inja ini gunung, musti kaná lempar deng batu sampe mati.”g 21Apa yang dong lia di itu gunung, memang ngarí batúl. Sampe ba'i Musa sandiri ju gamatar dingin.h 22Ma sakarang jalan pi Tuhan su tabuka, deng kotong su bisa ba'omong langsung deng Dia. Sakarang kotong datang di satu gunung, nama Sion. Deng di situ ada kota Yerusalem. Bukan kota Yerusalem di bumi, ma kota Yerusalem baru di sorga, andia Tuhan Allah pung tampa tenga. Di situ ada Tuhan pung ana bua di sorga bam-banya, yang maen bekin pesta rame-rame. 23Itu kota ju, su jadi tampa bakumpul kasi samua orang yang parcaya sang Kristus. Te Tuhan su bekin daftar ko tulis dong pung nama satu-satu di sorga. Di situ ju ada Tuhan Allah, yang nanti pareksa deng nilei samua orang pung idop. Deng di situ ju, ada bakumpul samua orang yang dolu-dolu Tuhan Allah tarima bae, tagal dong parcaya sang Dia. 24Deng di situ ju ada Yesus, yang jadi jambatan kasi Tuhan Allah deng manusia. Yesus mati tumpa Dia pung dara, ko biar Tuhan bisa ika janji baru deng kotong. Andia ko Yesus pung dara tu, bekin dingin Tuhan Allah pung hati. Ma ini laen dari Habel pung dara di carita mula-mula tu. Te waktu Kaen bunu sang Habel, Habel pung dara yang tapo'a tu, bekin panas Tuhan Allah pung hati, sampe Dia kasi jato hukuman sang Kaen.i 25Pasang talinga bae-bae ko dengar apa yang Tuhan Allah mau omong kasi sang bosong. Jang bekin sama ke kotong pung nene-moyang dong, yang tola buang ba'i Musa pung omong, waktu dia jadi Tuhan Allah pung jubir di ini dunya. Ais Tuhan kasi jato hukuman sang dong. Apa lai deng kotong! Kalo kotong sonde mau dengar Dia pung omong dari sorga, pasti Dia kasi hukuman lebe barát sang kotong!j 26Waktu kotong pung nene-moyang dong badiri di gunung Sinai, Tuhan pung suara yang hebat tu, bekin tana sampe tagoyang. Sakarang, Dia ada janji, bilang, “Nanti Beta bekin tana tagoyang satu kali lai, ma bukan cuma tana yang tagoyang sa, te langit ju iko tagoyang.”k 27Waktu Tuhan omong, bilang, Dia mau bekin samua tagoyang “satu kali lai”, dia pung arti, bilang, Tuhan mau goyang-goyang samua yang Dia su bekin di langit deng di bumi, sampe yang sonde bisa batahan, ilang buang. Te yang bisa batahan sa, yang nanti tenga tarús. 28Tuhan Allah ada pegang parenta di sorga. Itu sonde bisa ancor. Aman sa! Tagal Dia mau tarima ko bosong maso jadi Dia pung orang di situ, na, mari ko kotong minta tarima kasi sang Dia, sémba sang Dia, deng angka tinggi-tinggi sang Dia tagal Dia pung hebat! 29Ma kotong ju musti ati-ati, tagal Tuhan Allah pung mara, sama ke api yang bakar buang samua sampe abis.l Kotong musti idop babae satu deng satu 131Naa, sodara sayang dong! Ada barapa hal yang beta mau kasi inga sang bosong. Jang lupa basayang tarús sang bosong pung sodara orang parcaya dong. 2Jang lupa buka hati ko tarima orang yang bosong sonde kanál di bosong pung ruma. Te ada barapa sodara yang parná tarima orang bagitu, tau-tau te itu orang dong, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga.a 3Jang lupa taro mata sang orang di bui, te dong kaná tangkap tagal dong parcaya sang Kristus. Andia ko bosong musti tolong sang dong, sama ke bosong sandiri yang kaná tangkap. Deng jang lupa tolong orang yang kaná siksa. Urus sang dong deng bae-bae, sama ke bosong sandiri yang tarima itu sangsara. 4Kawin laki-bini tu, barisi. Ma jang sampe kawin yang barisi tu jadi kamomos. Te Tuhan Allah tantu kasi jato hukuman sang samua orang yang maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko bini. 5Jang rakus doi. Ma bosong musti idop puas deng apa yang bosong punya. Te Tuhan Allah su omong, bilang, “Beta sonde akan lupa sang bosong. Beta sonde akan kasi tenga sang bosong.”b 6Jadi bekin kuat bosong pung hati, sama ke orang parná tulis, bilang, “Tagal beta pung Bos mau tolong sang beta, andia ko beta sonde taku. Te sonde ada satu orang ju, yang bisa ganggu batúl sang beta.”c Jang kambali iko atoran agama yang lama, ma parcaya tarús sang Kristus 7Jang lupa bosong pung pamimpin dong yang parná ajar Tuhan Allah pung Kata-kata sang bosong. Pikir bae-bae dong pung jalan idop, deng conto dong pung parcaya. Te apa yang dong parcaya tu, andia: 8Yesus Kristus tu, sonde parná baroba. Dari mula-mula, sampe sakarang, deng sampe salamanya, Dia tatáp sama. 9Tagal itu, bosong jang iko-iko arus deng ajaran yang sala. Tuhan Allah bekin kuat bosong pung hati, tagal Dia su kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Bukan tagal bosong iko atoran so'al makan-minum. Te atoran bagitu sonde ada pung guna. 10Dolu-dolu, di itu kintal di Tuhan Allah pung Tenda Sambayang ada satu meja korban kasi binatang korban dong. Kapala agama yang layani di situ ada pung hak ko makan daging sisa dari itu meja. Ma sakarang, kotong ada meja yang laen.* Deng kapala agama model lama sonde ada hak makan di situ. 11Dolu, tiap taon kapala agama paling tinggi bawa dara dari binatang korban ko pi taro dalam Tuhan Allah pung Kamar yang Paling Barisi. Deng bagitu, Tuhan lupa buang dong pung sala-sala dong. Ais dong bawa itu binatang, ko bakar di luar kampong.d 12Bagitu ju deng Yesus. Dia ju jadi korban ko Tuhan Allah bisa hapus buang manusia pung sala. Deng waktu Dia sangsara tu, dong ju hela bawa sang Dia, ko pi bunu sang Dia di luar kota Yerusalem. 13Tagal itu, mari ko kotong pi di Yesus, ko parcaya tarús sang Dia. Biar orang bekin hina sang kotong ju, ma kotong musti siap tarima, sama ke Dia. 14Te kotong cuma tenga tahan di ini dunya. Ma kotong ada baharap ko tenga di satu kota baru di sorga sampe salamanya. 15Tagal Yesus su jadi korban kasi kotong, andia ko kotong su sonde parlú bawa binatang korban lai ko kasi sang Dia. Ma ada persembahan laen yang kotong musti bawa tarús ko kasi sang Tuhan Allah, andia persembahan puji-pujian yang angka tinggi-tinggi Dia pung nama. 16Deng jang lupa bekin hal bae kasi orang laen. Kalo dong parlú apa, na, tolong sa. Te itu samua ju jadi sama ke persembahan yang bekin sanáng Tuhan Allah pung hati. 17Bosong musti dengar-dengar sang samua orang yang urus sang bosong. Te dong jaga bosong pung jiwa siang-malam. Nanti dong musti tanggong-jawab dong pung karjá di Tuhan Allah pung muka. Jadi, dengar bae-bae sang dong, ko dong bisa lapor deng hati sanáng. Jang sampe dong lapor deng hati ancor, tagal bosong su kasi tenga Yesus Kristus pung jalan idop. Te deng bagitu, bosong su sonde ontong lai. Yang tulis ini surat ni, ada ucap sukur deng sambayang kasi orang Ibrani 18Tolong sambayang tarús kasi sang botong. Te botong pung hati memang lurus, deng botong mau bekin hal bae tarús. 19Lebe-lebe lai, tolong sambayang ko beta bisa kambali capát pi di bosong. 20-21Tuhan Allah tu, yang bekin tanáng kotong pung hati. Beta minta Dia tolong sang bosong, ko bosong bisa bekin iko Dia pung mau samua. Beta ju minta Dia tolong kotong samua, ko jadi orang yang bekin sanáng Dia pung hati. Te Tuhan Allah su pake Yesus Kristus pung dara yang tatumpa, ko ika janji baru deng kotong. Itu janji jalan tarús sampe salamanya. Ais, Tuhan Allah kasi idop kambali kotong pung Bos Yesus Kristus tu. Sakarang, Yesus ada piara sang kotong sama ke gambala yang paling hebat. Andia ko kotong angka tinggi-tinggi Dia pung nama, deng puji tarús-tarús sang Dia! Batúl tu. Saloom 22Sodara sayang dong! Beta minta ko bosong tarima bae beta pung nasiat ni deng hati tabuka. Te ini surat ni, cuma pende sa. 23Ada kabar yang beta mau ko bosong samua tau. Andia: kotong pung sodara Timotius su kaluar dari bui. Kalo dia datang capát di beta, nanti botong dua sama-sama pi di bosong. 24Beta titip salam kasi bosong pung pamimpin dong, deng salam kasi bosong samua yang parcaya sang Yesus Kristus. Sodara-sodara dari propinsi Italia ju ada titip dong pung salam. 25Beta minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong samua. Bagitu sa! *1:1a: Kata Ibrani ni, nama laen kasi bangsa Yahudi. Orang Yahudi yang parcaya sang Yesus Kristus, orang subu, bilang “orang Kristen Ibrani”, tagal dong su laen dari dong pung sodara Yahudi yang masi pegang atoran agama Yahudi yang lama tu. †1:1b: Tuhan Allah kasi tau Dia pung pasán dong, deng pake cara macam-macam. Conto ke Dia kasi tau sang Abraham pake janji, sang Musa pake atoran agama, sang Daud pake lagu puji-puji, sang Yeremia pake umpama. *7:9-10: Orang Yahudi anggap orang pung turunan dong pung bibit su ada di nene-moyang dong pung badan. *9:5: Tulisan bahasa Yunani bilang, Tuhan pung ana bua basayap dari sorga di sini, nama ‘kerubim ’. Tuhan pung ana bua dari sorga biasa, dong subu, bilang, ‘anggelos ’. Dong sonde basayap. Lia ju, Carita Mula-mula 3:24, deng Kaluar dari Masir 25:18-22. †9:11: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae dong tulis, bilang, “Dia su bekin hal bae kasi sang kotong.” Ma ada tulisan saparu lai yang tulis, bilang, “Dia mau bekin hal bae kasi sang kotong.” *13:10: Ada orang yang bilang, ini so'al meja parjamuan, padahal sonde. a1:5a: Lagu Puji dong 2:7 b1:5b: 2 Samuel 7:14, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 17:13 c1:6: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:43; Lukas 2:13-14 d1:7: Lagu Puji dong 104:4 e1:8-9: Lagu Puji dong 45:7-8 f1:10-12: Lagu Puji dong 102:26-28 g1:13: Lagu Puji dong 110:1 a2:6-8: Lagu Puji dong 8:5-7 b2:12: Lagu Puji dong 22:23 c2:13: Yesaya 8:17, 18 a3:2: Daftar Sensus 12:7 b3:7-11: Lagu Puji dong 95:7-11 c3:15: Lagu Puji dong 95:7-8 d3:16-18: Daftar Sensus 14:1-35 a4:3: Lagu Puji dong 95:11 b4:4: Carita Mula-mula 2:2 c4:5: Lagu Puji dong 95:11 d4:7: Lagu Puji dong 95:7-8 e4:8: Carita Ulang so'al Jalan Idop 31:7, Yosua 22:4 f4:10: Carita Mula-mula 2:2 a5:3: Kapala Agama dong pung Atoran 9:7 b5:4: Kaluar dari Masir 28:1 c5:5: Lagu Puji dong 2:7 d5:6: Lagu Puji dong 110:4 e5:7: Matius 26:36-46, Markus 14:32-42, Lukas 22:39-46 f5:12-13: 1 Korintus 3:2 a6:8: Carita Mula-mula 3:17-18 b6:13-16: Carita Mula-mula 22:16-17 c6:19: Kapala Agama dong pung Atoran 16:2 d6:20: Lagu Puji dong 110:4 a7:1-2: Carita Mula-mula 14:17-20 b7:5: Daftar Sensus 18:21 c7:17: Lagu Puji dong 110:4 d7:21: Lagu Puji dong 110:4 e7:27: Kapala Agama dong pung Atoran 9:7 a8:1: Lagu Puji dong 110:1 b8:5: Kaluar dari Masir 25:40 c8:8-12: Yeremia 31:31-34 a9:2: Kaluar dari Masir 26:1-30, 25:23-40 b9:3: Kaluar dari Masir 26:31-33 c9:4: Kaluar dari Masir 30:1-6, 25:10-16, 16:33, Daftar Sensus 17:8-10, Kaluar dari Masir 25:16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 10:3-5 d9:6: Daftar Sensus 18:2-6 e9:7: Kapala Agama dong pung Atoran 16:2-34 f9:13: Kapala Agama dong pung Atoran 16:15-16, Daftar Sensus 19:9,17-19 g9:19-20: Kaluar dari Masir 24:6-8 h9:21: Kapala Agama dong pung Atoran 8:15 i9:22: Kapala Agama dong pung Atoran 17:11 j9:28: Yesaya 53:12 a10:5-7: Lagu Puji dong 40:7-9 b10:11: Kaluar dari Masir 29:38 c10:12-13: Lagu Puji dong 110:1 d10:16: Yeremia 31:33 e10:17: Yeremia 31:34 f10:22: Kapala Agama dong pung Atoran 8:30, 16:4, Yeskial 36:25 g10:27: Yesaya 26:11 h10:28: Carita Ulang so'al Jalan Idop 17:6, 19:15 i10:29: Kaluar dari Masir 24:8 j10:30: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:35, 36 k10:37-38: Habakuk 2:3-4 a11:3: Carita Mula-mula 1:1, Lagu Puji dong 33:6, 9, Yohanis 1:3 b11:4: Carita Mula-mula 4:3-10 c11:5: Carita Mula-mula 5:21-24 d11:7: Carita Mula-mula 6:13-22 e11:8: Carita Mula-mula 12:1-5 f11:9: Carita Mula-mula 35:27 g11:11: Carita Mula-mula 18:11-14, 21:2 h11:12: Carita Mula-mula 15:5, 22:17, 32:12 i11:13: Carita Mula-mula 23:4, 1 Sajara Isra'el deng Yahuda 29:15, Lagu Puji dong 39:13 j11:17: Carita Mula-mula 22:1-14 k11:18: Carita Mula-mula 21:12 l11:20: Carita Mula-mula 27:27-29, 39-40 m11:21: Carita Mula-mula 47:31--48:20 n11:22: Carita Mula-mula 50:24-25, Kaluar dari Masir 13:19 o11:23: Kaluar dari Masir 2:2, 1:22 p11:24: Kaluar dari Masir 2:10-12 q11:27: Kaluar dari Masir 2:15 r11:28: Kaluar dari Masir 12:21-30 s11:29: Kaluar dari Masir 14:21-31 t11:30: Yosua 6:12-21 u11:31: Yosua 6:22-25, 2:1-21 v11:32: Tukang Putus Parkara dong 6:11--8:32, 4:6--5:31, 13:2--16:31, 11:1--12:7, 1 Samuel 16:1--1 Raja-raja dong 2:11, 1 Samuel 1:1--25:1 w11:33: Daniel 6:1-27 x11:34: Daniel 3:1-30 y11:35: 1 Raja-raja dong 17:17-24, 2 Raja-raja dong 4:25-37 z11:36: 1 Raja-raja dong 22:26-27, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 18:25-26, Yeremia 20:2, 37:15, 38:6 aa11:37: 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 24:21 a12:5-6: Ayub 5:17, Kata-kata Mutiara 3:11-12 b12:12-13: Yesaya 35:3; Kata-kata Mutiara 4:26 c12:15: Carita Ulang so'al Jalan Idop 29:18 d12:16: Carita Mula-mula 25:29-34 e12:17: Carita Mula-mula 27:30-40 f12:18-19: Kaluar dari Masir 19:16-22, 20:18-21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:11-12, 5:22-27 g12:20: Kaluar dari Masir 19:12-13 h12:21: Carita Ulang so'al Jalan Idop 9:19 i12:24: Carita Mula-mula 4:10 j12:25: Kaluar dari Masir 20:22 k12:26: Hagai 2:6 l12:29: Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:24 a13:2: Carita Mula-mula 18:1-8, 19:1-3 b13:5: Carita Ulang so'al Jalan Idop 31:6, 8, Yosua 1:5 c13:6: Lagu Puji dong 118:6 d13:11: Kapala Agama dong pung Atoran 16:27 ================== yakobis Surat dari pamimpin gareja di pusat, nama Yakobis (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:1) 2. Kalo dapa susa, na, batahan deng parcaya sang Tuhan sa (1:2 - 1:4) 3. Kalo kotong minta satu hal dari Tuhan, jang minta deng hati bacabang (1:5 - 1:8) 4. Orang kasian, deng orang kaya (1:9 - 1:11) 5. Samua yang bae datang dari Tuhan, ma hal jahat sonde datang dari Dia (1:12 - 1:18) 6. Dengar, deng bekin iko Tuhan pung Kata-kata (1:19 - 1:27) 7. Jang bapili-pili, bilang, orang bésar ko orang kici (2:1 - 2:13) 8. Kalo kotong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, kotong musti bekin iko Dia pung Kata-kata (2:14 - 2:26) 9. Jaga mulu bae-bae (3:1 - 3:12) 10. Bijaksana dari Tuhan (3:13 - 3:18) 11. Jang iko dunya pung mau-mau (4:1 - 4:10) 12. Jang omong bekin busuk orang (4:11 - 4:12) 13. Jang mulu bésar (4:13 - 4:17) 14. Orang kaya yang sonde lurus dong, musti ati-ati (5:1 - 5:6) 15. Sabar dalam susa (5:7 - 5:11) 16. So'al sumpa (5:12 - 5:12) 17. So'al sambayang yang bawa hasil (5:13 - 5:20) Surat dari pamimpin gareja di pusat, nama Yakobis Salam 11Salam dari beta, Yakobis. Beta ni, Tuhan Allah deng kotong pung Bos Yesus Kristus, pung orang suru-suru. Beta tulis ini surat kasi bosong orang Yahudi yang su iko sang Tuhan Yesus, yang ada maranto pi mana-mana.*a Kalo dapa susa, na, batahan deng parcaya sang Tuhan sa 2Sodara dong! Beta mau kasi tau bagini: kalo bosong kaná susa macam-macam, na, jang pata samangat. Tarima sa deng hati sanáng, te nanti dia pung hasil bae. 3Te kotong tau, bilang, kalo bosong batahan dalam susa bagitu, deng su lolos dari coba'an, deng bosong masi parcaya tarús sang Tuhan, itu bekin bosong tamba tanáng kalo dapa coba'an laen. 4Bosong sonde usa bale balakang dari susa. Ma biar ko bosong bisa balajar tahan susa sampe bosong jadi langkáp. Deng bagitu, bosong jadi sampurna, deng sonde kurang satu apa ju. Kalo kotong minta satu hal dari Tuhan, jang minta deng hati bacabang 5Kalo ada dari bosong yang rasa diri sonde tau jalan kaluar dari susa, bosong bisa tanya sang Tuhan yang tau samua. Dia yang bisa kasi tunju jalan kaluar kasi sang bosong. Dia yang buka jalan deng hati sanáng, deng Dia sonde mara sang bosong kalo bosong minta sang Dia. 6Ma kalo minta sang Dia, jang minta deng hati bacabang. Bosong musti parcaya batúl, bilang, Dia bisa kasi apa yang bosong minta tu. Te kalo orang yang minta deng hati bacabang, dia sama ke ombak yang angin fuu barmaen ko nae-turun sonde karuang. 7-8Orang yang gampang tagoyang bagitu, sonde stabil deng samua parkara. Jang harap ko dia dapa apa-apa dari Tuhan. Orang kasian, deng orang kaya 9Orang kasian yang su parcaya sang Tuhan Yesus, dong musti bekin dong pung hati babunga, tagal Tuhan Allah ada angka ame sang dong jadi Dia pung kelu. 10-11Deng orang kaya yang su parcaya sang Tuhan Yesus, dia ju musti bekin hati babunga, tagal Tuhan ajar dia ko jang sombong. Sakarang dia mangarti, bilang, dia pung harta dong nanti ilang buang, sama ke bunga utan yang babunga bagus, ma sonde lama te matahari panggang sang dia ko dia layu buang. Bagitu ju deng orang kaya. Biar dong batasibu deng dong pung urusan, ma dong ju ilang buang.b Samua yang bae datang dari Tuhan, ma hal jahat sonde datang dari Dia 12Tuhan kasi berkat sang orang yang tahan coba'an sampe lolos. Ais ju dia tarima dia pung upa idop yang Tuhan su janji kasi orang yang sayang sang Dia. Dia tarima dia pung upa sama ke orang yang juara tarima piala.† Orang Yunani kasi topi juara sang orang yang manáng 13Inga bae-bae! Kalo ada dari bosong yang kaná coba'an deng kapingin mau bekin sala, jang tudu, bilang, “Itu Tuhan yang coba sang beta!” Te Tuhan Allah sonde parná ada kapingin bekin sala. Deng Dia sonde parná coba orang ko itu orang kapingin bekin sala. 14Te sala kaluar dari orang pung hati sandiri. Dia pung hati ada kapingin mau bekin jahat, ais dia mulai putar otak bekin rancana kotor. 15Ais ju dia bekin, iko dia pung rancana kotor tu. Dia pung ujung, andia, Tuhan Allah kasi jato hukuman mati sang orang yang bekin jahat. 16Sodara sayang dong! Jang kaná tipu so'al ini samua. 17Hal jahat dong sonde kaluar dari Tuhan. Ma Dia kasi datang samua berkat yang bae deng samua hal yang barisi. Dia tu yang bekin matahari deng bulan deng bintang dong. Dong samua bapinda-pinda di langit, deng itu bekin dong pung bayang-bayang ba'oba tarús-tarús. Cuma Tuhan Allah sa yang sonde tau ba'oba. 18Tuhan pung rancana kasi kotong bagini: Dia kasi Dia pung Kata-kata yang batúl sang kotong. Deng Dia pake Dia pung Kata-kata tu, ko kasi idop sang kotong. Dari samua yang Dia bekin di ini dunya, Dia su pili ame kotong jadi Dia pung ulu hasil. Dengar, deng bekin iko Tuhan pung Kata-kata 19Sodara sayang dong! Inga, é! Parinsip yang bae, bagini: orang jang omong asal babunyi sa. Ada lebe bae, kalo orang laen omong yang bae, dia pasang talinga ko dengar bae-bae dolo! Deng orang jang gampang nae dara. 20Te kalo mara, orang sonde bisa bekin hal bae, iko Tuhan Allah pung mau. 21Jadi, bosong musti bakar buang bosong pung sala-sala dong samua. Sama ke orang tofa kasi barisi dia pung kabón, ais bakar buang dia pung kotoran. Deng bosong ju musti tarima deng randá hati Tuhan pung Kata-kata. Itu Kata-kata dong sama ke bibit yang ada tatanam di bosong pung dalam hati. Kalo bosong bekin bagitu, nanti Tuhan kasi lapás sang bosong dari bosong pung sala-sala dong, deng Dia tarima bosong ko bosong idop tarús deng Dia. 22Deng kalo bosong su tau Tuhan pung Kata-kata, na, bosong musti bekin iko. Jang cuma dengar sa! Kalo bosong cuma dengar sa, ma sonde bekin iko, bosong tu putar-balek deng bosong pung diri sandiri. 23-24Kalo orang su dengar ame itu Kata-kata, ma sonde bekin iko, itu tingka ke orang yang loti dia pung muka di carmín. Bagitu dia bale balakang kasi tenga itu carmín, ju dia lupa buang memang dia pung pasmén. 25Ma bosong jang barenti pareksa bae-bae Tuhan Allah pung Kata-kata yang langkáp tu, yang bisa kasi lapás sang orang dari dia pung sala-sala dong. Tuhan nanti kasi berkat dalam samua hal yang bosong ada bekin, asal bosong dengar deng bekin iko itu Kata-kata. Jang cuma maso talinga kiri, ais kaluar talinga kanan! 26Kalo orang anggap diri orang alim, ma sonde tau jaga dia pung mulu, itu orang tipu dia pung diri sandiri! Dia pung agama parcuma sa. 27Te agama yang barisi tu, sonde ada pung kamomos apa-apa. Itu tu, yang bekin sanáng Tuhan Allah Bapa pung hati. Agama yang batúl bagitu, bekin orang suka bantu mama-mama janda deng ana yatim-piatu dong. Orang yang pung agama macam bagitu, sonde kasi biar orang dalam ini dunya pangaru sang dong deng parkara jahat. Jang bapili-pili, bilang, orang bésar ko orang kici 21Sodara dong! Karmana ko bosong bisa bilang bosong parcaya sang Yesus Kristus, kotong pung Bos yang hebat tu, kalo bosong maen bapili muka? Jang bagitu! 2Andekata ada dua orang maso pi dalam bosong pung ruma ibadat. Satu pake pakean mangkilat, deng cincin mas ponu di tangan. Yang laen pake baju dadolek. 3Ais bosong batasibu sambut sang itu orang yang pake pakean mangkilat, ko kasi dia tampa paling bae di muka. Ma yang pake baju dadolek tu, na, bosong suru, bilang, “Badiri di balakang sana! Kalo sonde, na, dudu di lante!” 4Deng bosong pung cara bapili muka bagitu, bosong sama ke tukang putus parkara yang sonde adil. Ada maksud jahat yang satír sang bosong bagitu. 5Sodara sayang dong! Tuhan Allah su pili ame orang kasian di ini dunya ko dong parcaya kuat sang Dia, sama ke dong pung dalam hati ada kaya. Deng Dia ju pili sang dong ko dong ju ada bagian di Tuhan Allah pung parenta, yang Dia su janji ko kasi pi sang orang-orang yang sayang sang Dia. 6Ma deng bosong bapili muka bagitu, bosong su bekin hina sang orang kasian dong. Padahal dong sonde bekin jahat apa-apa sang bosong. Lupa, ko? Itu orang kaya dong yang bola-bola sang bosong. Deng dong tu yang tukang cari gara-gara, yang maen raroso bawa bosong pi di pangadilan. Dong dapa dia pung manis, ais bosong dapa dia pung ampas. 7Bosong tu, Tuhan Yesus pung orang dong. Ma orang kaya dong yang maen omong bekin rusak Tuhan Yesus pung nama bae! Akurang ko bosong maen cari muka deng dong? 8Itu pantas kalo bosong bekin iko Tuhan pung atoran satu yang paling pantíng, yang bilang, “Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.” Itu atoran ada tatulis dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi.a 9Ma kalo bosong bapili muka deng cuma ame hati sang orang kaya sa, bosong su langgar itu atoran dari Tuhan. Bosong su sala, iko Tuhan pung Hukum. 10Orang yang bekin iko Tuhan pung Hukum anteru, ma kalo dia langgar satu atoran sa, itu sama sa deng dia su langgar samua Hukum. 11Tuhan su kasi atoran, bilang, “Jang maen serong.” Dia ju yang kasi atoran laen, bilang, “Jang bunu bekin mati orang.” Jadi, kalo bosong sonde maen serong, ma ada bunu bekin mati orang, itu sama sa deng bosong su langgar Tuhan pung Hukum.b 12Jadi, kalo bosong mau omong, ko, mau bekin satu hal, bosong musti inga bagini: Tuhan Allah yang nanti putus kalo kotong ada bekin iko Dia pung atoran ko sayang sang orang dong, ko sonde. Te itu atoran yang bisa kasi lapás sang kotong dari Tuhan pung hukuman. 13Te Tuhan sonde kasi hati sang orang yang sonde ada pung rasa kasian sang orang laen dong. Ma kalo bosong ada pung rasa kasian sang orang laen, tantu Tuhan ju ada pung rasa kasian sang bosong. Bosong sonde usa taku tarima Tuhan pung hukuman, tagal Dia su itong memang itu samua. Kalo kotong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, kotong musti bekin iko Dia pung Kata-kata 14Sodara dong! Kalo orang bilang dia ada parcaya sang Tuhan, ma sonde bekin apa-apa ko kasi tunju dia pung parcaya tu, itu sonde ada dia pung guna apa-apa. Parcaya macam bagitu sonde bisa kasi salamat sang dia. 15Andekata ada bu ko usi yang ada pung parlú batúl-batúl, tingka ke sonde ada pung pakean, ko, sonde ada pung makan hari-hari. 16Kalo bosong cuma bilang, “Jalan bae-bae, ó! Biar ko Tuhan kasi berkat sang lu! Jang maso angin, é! Jang mati lapar, é!” Guna apa deng omong bagitu, kalo bosong sonde bekin apa-apa yang praktis ko bantu sang dong? 17Jadi, sonde cukup deng bilang lu parcaya to'-to'! Deng parcaya sa, ma sonde bekin iko itu parcaya tu, dia pung nama su bukan ‘parcaya’ lai. Te bagitu sama ke parcaya yang su mati, yang sonde ada pung guna apa-apa. 18Ada orang bisa angka parkara, bilang, “Orang bisa sa parcaya sang Tuhan, deng sonde ada pung bekin hal bae. Orang laen dong bisa bekin hal bae sa, deng sonde bawa-bawa Tuhan.” Ma dia pung masala bagini: bukti dari lu pung parcaya tu, andia lu pung bekin hal bae dong. Ma kalo lu sonde bekin hal bae, beta sonde bisa lia bukti dari lu pung parcaya tu. Beta bisa kasi tunju beta pung parcaya, deng cara beta bekin hal bae dong. 19-20Lu iko ajaran yang bilang, “Tuhan Allah tu, andia, cuma ada Dia sandiri sa. Sonde ada yang laen lai.” Bae ju! Ma setan dong lebe bae dari lu, tagal dong ju parcaya bagitu, sampe-sampe dong gamatar taku. Jadi, jang pikir, kata, deng mangarti pake otak sa su cukup. Sonde! Bodo, é! Su jalás, kata, parcaya yang sonde ada pung hasil apa-apa, sonde ada pung guna apa-apa ju. 21Ame conto dari kotong pung ba'i Abraham. Tempo hari, dia bekin iko apa yang Tuhan parenta sang dia, deng bawa dia pung ana Isak ko taro pi atas meja korban. Tagal itu, Tuhan Allah bilang, “Abraham su bekin yang batúl.”c 22Abraham parcaya sang Tuhan sampe dia tarima ko bekin iko Tuhan pung parenta tu. Jadi, kotong dapa tau, bilang, dia parcaya anteru-anteru sang Tuhan, tagal dia bekin iko itu parenta. 23Jadi, ini samua jadi sama ke yang ada tatulis dalam Tulisan Barisi, bilang, “Abraham parcaya sang Tuhan, ais Tuhan tarima sang dia salaku orang yang pung hati lurus.” Deng ada tulis, bilang, “Abraham tu, Tuhan pung tamán.”d 24Su taráng, wuang! Kotong tau, bilang, Tuhan tarima orang kalo dia pung parcaya sang Tuhan yang bekin dia suka bekin hal bae dong ju. Parcaya to' sonde cukup. 25Conto laen lai dari mama Rahab, itu parampuan nakal dari jaman dolu. Waktu orang kota Yeriko dong cari ko mau bunu bekin mati orang Isra'el pung mata-mata tu, Rahab pi sambunyi ame sang dong. Deng dia suru sang dong ko lari kaluar iko jalan laen, ko orang jang dapa tangkap sang dong. Ais Tuhan tarima sang dia salaku parampuan yang pung hati lurus, tagal dia pung bekin hal bae tu.e 26Parcaya yang sonde ada pung hasil tu, sama ke badan yang sonde ada pung napas, andia, mati. Bagitu ju, kalo orang bilang dia parcaya sang Tuhan, ma sonde ada bekin hal yang bae ju, itu omong kosong sa! Itu bukan parcaya yang idop. Jaga mulu bae-bae 31Sodara dong! Ada banya orang mau mangajar orang parcaya dong. Itu bae sa! Ma inga, te Tuhan Allah nanti pareksa lebe alus orang yang mangajar sang orang parcaya dong. Jadi, sonde bole sambarang orang mangajar. Tali kekáng di kuda pung mulu 2Kotong samua omong sala macam-macam. Ma orang yang bisa tahan dia pung mulu ko jang badodol, ju bisa ator dia pung idop anteru. 3Ame conto dari kuda. Kotong bisa ator kuda bésar ko iko kotong pung mau, deng cuma hela dia pung tali kekáng sa. 4Conto laen lai dari kapal. Angin karás fuu barmaen kapal bésar iko dia pung suka. Ma papan kamudi kici sa bisa ator itu kapal pung jalan, iko nakoda pung mau. 5Bagitu ju deng kotong pung mulu. Mulu tu, kici. Ma dia pung pakariang bésar mati pung!* Itu sama ke bunga api kici yang bisa bakar abis utan anteru. 6Mulu tu, sama ke lida api. Kotong bisa pake kotong pung mulu ko bekin rusak banya hal. Kotong pung mulu bisa bekin ancor kotong pung idop anteru. Banya parkara jahat di ini dunya kaluar dari orang pung mulu. Deng setan dong pung bos bésar ju pake orang pung mulu ko kasi jalan dia pung pakariang. 7Orang su parná bekin jinak macam-macam binatang utan, binatang marayap, burung, deng ikan di laut. 8Ma balóm ada satu orang ju yang parná bekin jinak dia pung mulu. Te mulu tu, satu barang jahat yang susa kaná ator. Dia sama ke racon yang marayap di badan anteru sampe bekin mati orang. 9-10Deng mulu yang sama, orang puji-puji deng bamaki. Itu sonde pantas! Kotong pake mulu ko puji sang Tuhan, Allah Bapa. Ais, deng itu mulu ju, kotong maki-maki orang, yang Tuhan su bekin iko Dia pung model. Karmana bisa bagitu?a 11Conto ke, sonde mungkin satu mata aer sama-sama maspurak kaluar aer tawar deng aer asin. 12Conto laen lai: sonde mungkin pohon siri baboa poteka. Deng sonde mungkin jagong kasi kaluar boa anggor, to? Te pohon baboa iko dia pung macam.† Sama ke kotong sonde bisa timba ame aer tawar dari kolam aer asin. Bijaksana dari Tuhan 13Orang yang bijaksana, deng mangarti hal dong pake Tuhan pung pandangan, sonde usa angka-angka diri. Te dia tau dia pung pintar tu dari Tuhan. Biar ko dia kasi tunju dia pung pintar tu, deng cara dia idop lurus sa. 14-15Jang mulu bésar, bilang, lu orang bijaksana, kalo lu ada iri hati, ko, maen ru'i kasi jato orang laen. Itu sama sa deng lu tu, putar-balek. Te idop bagitu, dia pung nama su bukan ‘bijaksana’ lai. Sifat ke iri hati ko, maen baru'i ko, sonde turun dari Tuhan Allah. Itu, dunya pung sifat dong. Itu, pantas kasi orang yang sonde ofer dong pung idop kasi Tuhan. Itu sifat dong iko setan dong pung jalan. 16Te kalo ada iri hati deng maen baru'i, tantu ju ada kaco-balo, deng orang bekin jahat macam-macam. 17Ma bijaksana yang turun datang dari Tuhan tu, bagini: partama-partama dia bekin kotong idop barisi. Ais dia bekin kotong ko idop deng kapala dingin, sadia mangala, salalu sabar, deng kalam. Dia pung hasil ju bekin kotong bae hati, suka tolong orang, sonde barát sablá, deng sonde muka-balakang deng orang laen dong. 18Deng orang yang kasi tunju jalan dame nanti dapa hasil yang bae. Itu sama ke orang tanam bibit, ko lama-lama dia dapa kambali dia pung hasil yang bae. Jang iko dunya pung mau-mau 41Bosong ada maen bakanjar deng babakalai satu deng satu. Dia pung pasal apa? Itu tagal di bosong pung teng-tenga ada orang dong yang usaha karás ko mau cari sanáng kasi dia pung diri sandiri sa. 2Bosong banafsu mau dapa satu barang, ma tangan sonde sampe ko ga'e sang dia. Ais bosong iri hati, maen bakanjar, deng babakalai, sampe bosong sonde tanggong-tanggong deng mau bunu orang. Tagal bosong sonde sambayang, deng sonde minta dari Tuhan, andia ko bosong sonde dapa sang dia. 3Ma biar bosong sambayang putus kayu batu ju, bosong sonde dapa apa yang bosong minta, tagal bosong cuma minta iko bosong pung nafsu sandiri sa. 4Dasar orang sonde satia! Bosong sama ke pasangan yang sonde satia deng maen serong. Kalo bosong ika diri deng dunya pung mau-mau, bosong bekin diri bamusu deng Tuhan Allah. Itu su! 5Andia ko Tuhan Allah pung Tulisan Barisi tulis, bilang, “Tuhan su taro Dia pung Roh di botong pung hati. Deng itu Roh pung mau, ko botong satia tarús sang Dia sa. Te Dia tu, camburu na.” 6Tamba lai, Tuhan Allah masi mau kasi tamba Dia pung hati bae ju. Andia ko Tulisan Barisi tulis, bilang: “Tuhan lawan orang yang tinggi hati dong, ma Dia kasi tunju Dia pung hati bae sang orang yang randá hati dong.”a 7Tuhan tu, Bos! Jadi sarakan bosong pung diri sang Dia, ko iko Dia pung mau. Bosong jang iko setan dong pung bos bésar pung mau. Lawan karás sang dia. Deng bagitu, dia lari kasi tenga sang bosong. 8-9Usaha ko bosong idop satu hati deng Tuhan Allah. Deng bagitu, Dia ju deka-deka deng bosong. Weh, bosong yang idop kamomos dong! Bosong musti bekin lurus bosong pung jalan idop. Deng bosong yang hati bacabang dong! Bosong musti jalan lurus iko sang Tuhan, deng jang baserong kiri-kanan lai. Salama ini bosong idop sanáng-sanáng deng bakiki-kaka sa. Jadi sakarang bosong stop su! Bosong su tau bosong pung hati bacabang deng bosong pung sala-sala dong. Lebe bae bosong manyasal deng manangis makarereu su. 10Kalo bosong batúl-batúl mangarti, bilang, bosong memang sonde pantas di Tuhan Allah pung muka, nanti Dia angka bosong jadi orang yang pantas di Dia pung muka. Jang omong bekin busuk orang 11Sodara dong! Jang omong bekin busuk bosong satu deng satu pung nama bae. Te kalo bosong su omong bagitu, deng maen lempar sala tarús kasi orang dong, bosong su langgar Tuhan pung atoran yang bilang, “Lu musti sayang lu pung sodara, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.” Deng kalo bosong sonde iko itu atoran bagitu, bosong su angka diri lebe tinggi dari Tuhan pung Hukum. 12Cuma Tuhan sandiri yang susun itu Hukum, ada pung hak ko putus kotong pung parkara. Cuma Dia sandiri yang ada pung hak kasi salamat kotong, ko, kasi hukum mati sang kotong. Bosong sonde ada pung hak ko putus orang pung parkara, ko, omong bekin busuk orang pung nama bae. Jang mulu bésar 13Bagini! Bosong tu, su musti tau ko jang omong, bilang, “Ini hari, ko beso, botong mau pi di itu kota sana, é! Botong ada mau tenga di sana barang satu taon. Deng botong mau papalele ko dapa ontong sadiki, do!” 14Lu tau apa so'al beso-beso? Sonde ada orang yang tau idop pung mau-mau. Manusia pung idop sama ke kabut yang kantara sabantar sa, ais ju ilang buang.b 15Lebe bae bosong omong, bilang, “Kalo Tuhan sayang, na, biar ko kotong idop. Deng kalo Tuhan mau, biar ko kotong bisa bekin bagini.” 16Te kalo sonde omong bagitu, bosong cuma mulu bésar sa. Itu sama ke bosong su lupa buang sang Tuhan di bosong pung rancana dong. Itu su sala bésar! 17Inga bae-bae! Orang yang su tau apa yang batúl, ma sonde bekin iko bagitu, itu sama sa deng dia tu, su bekin sala. Orang kaya yang sonde lurus dong, musti ati-ati 51-6Bosong orang kaya dong! Pasang talinga ko dengar bae-bae! Bosong tahan ame gaji dari orang yang karjá banting tulang kasi bosong. Sakarang dong pung hasil karingat ada batarea kasi tau bosong pung putar-balek. Tantu Tuhan Allah yang Paling Hebat tu, su taro talinga sang itu orang karjá dong pung susa.a Bosong pung karjá di ini dunya ni, andia cuma bekin enak bosong pung diri sandiri, deng idop leha-leha sa. Sakarang bosong su sama ke sapi gumuk yang siap kaná horo. Bosong su hukum deng bunu bekin mati orang bae dong, yang sonde bisa bela diri di bosong pung muka. Orang kaya dong! Mulai manangis makarereu su! Te nanti sangsara macam-macam nae kaná sang bosong. Bosong pung harta-benda su mulai ancor buang. Deng bosong pung pakean bagus dong, fufuk makan buang. Bosong pung mas-perak dong su sonde ada harga lai. Deng nanti itu mas-perak dong makan bale sang bosong, sama ke api makan buang kayu karíng. Karmana ko dunya su mau kiamat, ma bosong masi batasibu kumpul itu harta mati dong? Bosong pung harta sandiri nanti jadi bukti, bilang, bosong sonde mangarti yang mana yang ada pung harga di Tuhan pung mata!b Sabar dalam susa 7Sodara dong! Bosong musti sabar tunggu Tuhan pung datang kambali. Lia sa orang tani yang ada sabar tunggu dia pung hasil tana. Ujan partama datang, ais dia batanam. Ais itu, dia tunggu ujan lai ko bekin subur dia pung tanaman. Lama-lama ju dong baboa. Pas dia pung waktu datang, itu orang pi koru dia pung hasil tanam dong. 8Bosong ju musti sabar bagitu. Bekin kuat diri, te sonde lama lai, Tuhan su datang, andia tu! 9Sodara dong! Jang bamangomel. Mangomel sa tarús, te nanti Tuhan yang putus hukuman sang lu! Lia sa, te Bapatua Hakim di atas, su badiri di bosong pung muka idong. 10Sodara dong! Iko conto dari Tuhan pung jubir dong. Biar dong dapa susa macam-macam, ma dong tahan susa tarús. 11Kalo ada orang yang tahan susa, kotong suka angka-angka itu orang pung nama. Conto ke ba'i Ayub. Dia dapa susa macam-macam, ma dia tahan banting sa. Ais Tuhan jato kasian sang dia, ju Dia ator samua jadi bae kasi sang Ayub. Tuhan bekin bagitu, tagal Dia hati bae deng ponu sayang.c So'al sumpa 12Sodara dong! Yang pantíng, bosong jang ba'angka sumpa. Kalo mau bilang “iya”, na, manyao “iya” sa. Deng kalo mau bilang “sonde”, na, manyao “sonde” sa. Bagitu su cukup! Jang talebe-lebe deng ba'angka sumpa yang subu orang mati di bumi. Apalai basumpa “demi Tuhan” yang idop di langit. Sonde ada pung guna angka sumpa macam-macam. Te kalo bagitu, na, tarima barisi lu pung hukuman, tagal lu pung sumpa dong.d So'al sambayang yang bawa hasil 13Kalo ada di bosong yang dapa susa, lebe bae dia sambayang. Deng kalo ada yang sanáng, lebe bae dia manyanyi puji-puji sang Tuhan. 14Kalo ada di bosong yang saki, na, lebe bae pange datang sang tua-tua jama'at dong. Minta ko dong taro minya di itu orang saki, deng sambayang bawa Tuhan pung nama, ko biar Tuhan bekin dia bae.e 15Deng kalo bosong sambayang kasi orang saki, deng parcaya batúl-batúl sang Tuhan, nanti Tuhan bekin bae sang itu orang. Deng kalo itu orang su bekin sala, Tuhan nanti hapus buang dia pung sala-sala dong. 16Kalo ada di bosong yang bekin sala, na, bosong musti bamangaku bosong pung sala dong. Deng bagitu, bosong basambayang satu kasi satu, ko biar bosong jadi bae. Orang yang pung hati barisi, dia pung sambayang ponu deng kuasa, deng bisa bawa hasil yang bae. 17Ame conto dari ba'i Elia. Dia tu, manusia biasa sama ke kotong ju. Ma waktu dia sambayang minta ko jang ujan lai, ju ujan barenti memang, deng sonde turun-turun sampe tiga taon satenga.f 18Ais ju, dia sambayang minta ko ujan turun, ju ujan turun datang memang. Rumput jadi ijo, deng kabón dong bawa hasil kambali.g 19Sodara dong! Kalo ada di bosong yang mulai bekin sala ko jalan kasi tenga apa yang batúl, ais ada yang tolong sang dia ko kambali pi di Tuhan pung jalan lurus, itu bae. 20Inga ini bae-bae! Kalo bosong tolong orang yang bekin sala, ko dia datang kambali pi Tuhan, deng dia sonde bekin sala lai, bosong tu su kasi salamat itu orang ko biar dia dapa idop tarús deng Tuhan. Deng bagitu, Tuhan su hapus buang dia pung sala bam-banya.h Bagitu su! Dari beta, Kobis *1:1: Bahasa Yunani tulis, bilang, “kasi 12 suku bangsa yang idop tasiar”. Deng bagitu, Yakobis tulis dia pung surat kasi orang Yahudi dong yang su sarani. Ma dia pung nasiat di sini kaná deng samua orang Kristen. †1:12: Bahasa Yunani tulis, bilang, “dia tarima ???????? (stefanos ) idop”. Stefanos tu, satu topi yang dong kasi sang atlet yang dapa juara satu. *3:5: Bahasa Yunani ada tulis, bilang, ‘lida’. Ma di ayat 3:5-10 Yakobis ada tulis so'al orang pung omong. Kalo bahasa Kupang omong so'al orang pung omong, na, kotong sonde bilang ‘lida’, ma kotong biasa bilang ‘mulu’. Conto ke basambung mulu, mulu badodol, mulu bagatal, mulu baminya, mulu banya, mulu bésar, mulu kotor, mulu manis, mulu panas, mulu panjang, mulu panta ayam, tukang bawa mulu, dll. †3:12: Bahasa Yunani tulis, bilang, orang sonde bisa ketu boa ???? (sukei ) dari pohon ????? (elaia ), deng sonde bisa ketu boa ??????? (ampelos ) dari pohon ???? (sukei ). Dia pung maksud, bilang, pohon satu macam sonde mungkin baboa pohon macam laen pung. Te sonde wajar na! Itu sama ke sonde wajar kalo satu orang pake dia pung mulu ko angka puji sang Tuhan, ais nanti dia ju pake dia pung mulu tu, ko maki-maki orang. a1:1: Mateos 13:55, Markus 6:3, Utusan dong pung Carita 15:13, Galatia 1:19 b1:10-11: Yesaya 40:6-7 a2:8: Kapala Agama dong pung Atoran 19:18 b2:11: Kaluar dari Masir 20:13, 14, Carita Ulang so'al Jalan Idop 5:17, 18 c2:21: Carita Mula-mula 22:1-14 d2:23: Carita Mula-mula 15:6, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 20:7, Yesaya 41:8 e2:25: Yosua 2:1-21 a3:9: Carita Mula-mula 1:26 a4:6: Kata-kata Mutiara 3:34 b4:13-14: Kata-kata Mutiara 27:1 a5:1-6a: Carita Ulang so'al Jalan Idop 24:14-15 b5:1-6b: Mateos 6:19 c5:11: Ayub 1:21-22, 2:10, Lagu Puji dong 103:8 d5:12: Mateos 5:34-37 e5:14: Markus 6:13 f5:17: 1 Raja-raja dong 17:1, 18:1 g5:18: 1 Raja-raja dong 18:42-45 h5:20: Kata-kata Mutiara 10:12, 1 Petrus 4:8 ==================== 1 petrus 1 Petrus Petrus pung surat partama (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Kalo kotong parcaya sang Tuhan, kotong basandar sang Dia (1:3 - 1:12) 3. Tuhan suru ko kotong idop barisi (1:13 - 1:25) 4. Kotong jadi Tuhan pung orang barisi (2:1 - 2:10) 5. Jaga bae-bae ko kotong idop batúl (2:11 - 2:12) 6. Kotong musti dengar-dengar sang orang yang pegang kuasa (2:13 - 2:17) 7. Kotong musti batahan dalam susa, iko Kristus pung conto (2:18 - 2:25) 8. Nasiat kasi laki-bini dong (3:1 - 3:7) 9. Biar bosong bekin yang batúl, bosong nanti dapa susa ju (3:8 - 3:22) 10. Kristus pung orang dong musti idop pantas (4:1 - 4:6) 11. Kotong musti piara bae-bae samua yang Tuhan su kasi sang kotong (4:7 - 4:11) 12. Kotong dapa sangsara tagal jadi orang Kristen (4:12 - 4:19) 13. Nasiat kasi pamimpin jama'at dong (5:1 - 5:4) 14. Nasiat kasi orang muda dong (5:5 - 5:11) 15. Petrus konci dia pung surat (5:12 - 5:14) 1 Petrus Petrus pung surat partama Salam 11-2Ini surat dari beta, Petrus, andia Yesus Kristus pung utusan. Beta tulis ini surat kasi bosong samua yang Tuhan Allah su pili ame. Bosong ada idop tasiar pi banya tampa di propinsi Pontus, propinsi Galatia, propinsi Kapadokia, propinsi Asia, deng propinsi Bitinia. Sodara sayang dong! Dari mula-mula, Allah Bapa su pili memang sang bosong ko jadi Dia pung orang. Dia pung Roh ju bekin bosong jadi barisi kasi sang Dia, ko biar bosong bisa bekin iko samua parenta yang Yesus Kristus ada kasi sang bosong. Deng kalo bosong bekin iko Dia pung parenta samua tu, itu sama ke Tuhan ada parcík Yesus pung dara di bosong, ko jadi tanda, bilang, bosong su jadi barisi kasi sang Dia. Beta sambayang ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, ko biar bosong bisa idop tamba hari, tamba aman, dame, deng tanáng. Kalo kotong parcaya sang Tuhan, kotong basandar sang Dia 3Samua puji kasi sang Tuhan Allah! Dia tu, kotong pung Bos Yesus Kristus pung Bapa. Tagal Tuhan pung hati mas, andia ko Dia talalu kasian sang kotong. Yesus Kristus mati, ais Dia idop kambali. Jadi, kalo Kristus bekin kotong idop, Dia kasi kotong idop baru, sama ke kotong lahir kambali. Andia ko kotong parcaya sang Kristus tarús, te kotong baharap deng yakin, bilang, Dia nanti piara bae-bae sang kotong. 4Kalo satu bapa mati, na, dia kasi tenga dia pung harta sang dia pung ana-ana dong. Bagitu ju, Yesus su simpan harta kasi kotong di langit. Ma itu harta sonde bisa rusak, sonde bisa ancor, deng sonde bisa ilang buang. 5Bosong parcaya, bilang, Tuhan Allah ada pung kuasa ko tolong ame sang bosong. Dia piara sang bosong, deng jaga sang bosong, ko jang ada yang bekin ancor sang bosong. Deng nanti kalo dunya kiamat, Dia mau kasi tunju, Dia kasi salamat sang bosong deng cara karmana. 6Andia ko bosong pung hati sanáng, biar sakarang bosong rasa barát tagal bosong musti kaná susa macam-macam. 7Tuhan Allah kasi biar kotong dapa coba'an dong, ko mau uji kotong pung parcaya sang Dia. Kalo kotong lolos dari coba'an, itu kasi tunju, bilang, kotong pung parcaya tu, kuat deng batúl. Kotong bisa banding deng mas. Te kotong musti kasi panas mas dalam api, ko biar dia pung kotoran kaluar dolo, baru kotong dapa mas tulen. Padahal, iko Tuhan Allah pung pikir, kotong pung parcaya pung harga lebe mahal dari mas. Jadi, kalo kotong pung parcaya lolos dari coba'an bagitu, nanti waktu Yesus Kristus datang kambali, Tuhan Allah ju puji sang kotong, ais Dia kasi tunju kotong pung hebat, deng Dia hormat sang kotong. 8Biar bosong balóm lia langsung sang Yesus, ma bosong sayang sang Dia. Biar bosong sonde lia sang Dia sakarang, ma bosong parcaya sang Dia. Bosong ju ada pung hati babunga lebe-lebe, biar sonde ada kata yang pas ko kasi tau orang so'al bosong pung hati sanáng. 9Tagal bosong parcaya sang Dia, bosong pung upa tu, andia Tuhan Allah kasi salamat sang bosong dari bosong pung sala. 10Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu dong ada cari tau ko mau mangarti lebe bae, karmana Tuhan kasi salamat orang dari dong pung sala. Itu jubir dong kasi tau memang so'al Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong, tagal Dia su siap memang ko kasi salamat sang bosong. 11Kristus pung Roh ada karjá dalam dong pung hati ko kasi tau memang, bilang, nanti Kristus musti kaná susa, deng jalan karmana Dia musti dapa sangsara, abis itu samua, baru Tuhan angka tinggi-tinggi sang Dia. Andia ko itu jubir dong mau cari tau kapan ini hal dong jadi. 12Ais, Kristus pung Roh tu, ju kasi tau sang itu jubir dong, bilang, bukan dong, ma bosong yang dapa lia ini hal dong. Naa, sakarang bosong ju dapa dengar so'al ini hal dong, tagal Tuhan pung Roh Barisi dari sorga su kirim orang laen ko pi kasi tau Tuhan pung Kabar Bae sang bosong. Padahal, Tuhan pung ana bua dari sorga dong ju ada kapingin mau lia ini hal dong. Tuhan suru ko kotong idop barisi 13Andia ko bosong musti siap sadia ko mangarti bae-bae ini hal dong samua. Jaga bae-bae ko bosong pikir lurus. Siap sadia ko parcaya tarús sang Yesus Kristus sampe Dia datang kambali. Tagal itu waktu, Tuhan mau kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. 14Bosong musti dengar-dengar sang Tuhan Allah, sama ke ana-ana dengar-dengar sang dong pung mama-bapa. Dolu, bosong balóm mangarti Tuhan pung jalan idop yang batúl. Ma sakarang bosong su mangarti. Jadi, jang idop iko bosong pung kapingin bekin jahat lai. Te itu bosong pung jalan idop yang lama. 15Andia ko sakarang bosong musti idop barisi. Te Tuhan tu, barisi. Dia yang pange ame sang bosong ko jadi Dia pung ana. Tagal itu, bosong musti barisi dalam bosong pung idop anteru. 16Te ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Bosong musti barisi, tagal Beta barisi.”a 17Bosong suka ba'omong deng Tuhan Allah sama ke Dia tu, bosong pung Bapa. Dia ju jadi Tukang Putus Parkara yang nanti pareksa tiap orang pung idop. Ma Dia putus orang pung parkara deng fer, deng sonde barát sablá. Andia ko bosong musti idop deng ati-ati. Te bosong sama ke orang asing yang tenga tahan di ini dunya sa. 18Bosong su tau, bilang, Kristus su bayar putus ko tabús ame sang bosong dari bosong pung idop yang sonde ada pung ujung-pohon. Itu idop model bagitu tu, bosong tarima ame dari bosong pung nene-moyang dong, sama ke satu harta pusaka. Ma inga, te Kristus bayar kasi sang bosong sonde pake mas ko perak yang nanti ilang buang. 19Ma Dia bayar kasi sang bosong pake Dia pung dara sandiri. Itu, mahal mo mati! Dia mati sama ke satu domba ana yang sonde parná bekin sala, yang dong horo jadi korban. 20Waktu Tuhan Allah balóm bekin ini dunya, Dia su tau memang samua yang nanti Kristus bekin. Ma dolu, Tuhan Allah balóm kasi tunju Kristus sang orang di ini dunya. Baru sakarang ni, Dia kasi tunju Kristus, ko jadi berkat kasi bosong. 21Tagal Kristus pung bekin, bosong bisa parcaya sang Tuhan Allah. Te Dia su kasi idop kambali sang Kristus, deng angka tinggi-tinggi sang Dia. Tuhan Allah bekin bagitu ko biar bosong parcaya sang Dia, deng baharap ko Dia bekin iko apa yang Dia su janji memang. 22Bosong bekin iko apa yang batúl. Jadi sakarang bosong bisa karjá ukur kuat kasi sang Tuhan. Itu bekin bosong sayang batúl sang bosong pung sodara orang parcaya dong. Bosong pung sayang tu musti batamba kuat, tagal bosong pung hati barisi. 23Sakarang, bosong su dapa idop baru. Ma ini idop baru ni, bosong sonde dapa dari bosong pung mama-bapa di ini dunya yang nanti mati, ma bosong dapa dari kotong pung Bapa di sorga yang sonde tau mati. Bosong pung idop baru ni, bosong dapa lewat Tuhan pung Kata-kata. Dia pung Kata-kata ni, ada bawa idop yang batúl, deng ada batahan tarús. 24Te Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Manusia tu, sama ke satu rumput, ko, satu bunga. Te dong pung bagus tu, sonde batahan tarús. Rumput, layu buang. Bunga ju, gugur buang. Lai sadiki dong mati, ais ilang buang. 25Ma kotong pung Bos pung Kata-kata, batahan tarús, deng sonde tau putus-putus.” Naa, Tuhan pung Kata-kata dong tu, andia itu Kabar Bae yang botong su kasi tau sang bosong.b Kotong jadi Tuhan pung orang barisi 21Jadi, bosong jang bekin jahat apa-apa. Jang maen paricuk deng orang. Jang muka-balakang. Jang iri hati. Jang omong bekin busuk orang pung nama bae. Angka buang itu samua su! 2Ana mea dong rindu mau minum aer susu dari dong pung mama. Bagitu ju, bosong pung hati musti rindu mau mangarti Tuhan pung Kata-kata. Te itu yang bekin bosong pung parcaya tamba hari tamba kuat. Deng bagitu, bosong bisa batumbu jadi dewasa, yang idop iko Tuhan pung mau. 3Te bosong su rasa ame kotong pung Bos pung hati bae.a 4Ika diri deng Kristus. Te Dia sama ke satu batu, ma Dia ada pung idop. Tukang dong su angka buang itu batu, tagal dong pikir, bilang, itu batu sonde ada pung guna. Ma Tuhan Allah anggap Dia pung harga talalu mahal, ais su pili ame sang Dia, ko jadi batu alas yang paling pantíng. 5Bosong ju musti ta'ika deng Kristus, ko biar Tuhan Allah ju pake sang bosong. Deng bagitu, bosong sama ke batu yang Tuhan pili ame ko bangun ruma kasi Dia pung Roh. Bosong ju sama ke batu yang ada pung idop, sama ke Kristus. Bosong sama ke kapala agama dong, yang idop barisi kasi sang Tuhan. Itu sama ke bosong ada bawa korban kasi sang Dia. Bosong pung korban dong bekin sanáng Tuhan pung hati, tagal Yesus Kristus su mati kasi sang bosong samua. 6Te ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Lia dolo! Te Beta ada taro batu partama, di kota Yerusalem sini, yang dong subu, bilang, ‘kota Sion’. Beta yang su pili ame itu batu. Dia pung harga mahal kasi sang Beta. Jadi, orang yang parcaya sang Dia, Nanti sonde dapa malu apa-apa.”b 7Yesus tu, sama ke itu batu. Ais, kasi orang yang parcaya sang Dia, dia pung harga ju mahal. Ma kasi orang yang sonde parcaya sang Dia, Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Itu batu yang tukang dong su angka buang, sakarang su jadi batu partama, yang paling pantíng.”c 8Ju ada tatulis, bilang, “Ada batu yang bekin orang ta'antok. Ada batu yang bekin dong jato.”d Naa, dong jato tagal dong sonde mau bekin iko Tuhan pung Kata-kata. Te Tuhan su ator memang ko dong jato bagitu. 9Ma bosong sonde bagitu. Te bosong jadi orang yang Tuhan Allah su pili sandiri. Bosong jadi Dia pung milik. Bosong sama ke kapala agama yang layani sang raja. Bosong ju sama ke satu bangsa yang idop barisi kasi sang Tuhan. Bosong jadi bagitu, ko biar bosong bisa kasi tau samua orang so'al Tuhan Allah pung hati bae, yang Dia bekin kasi sang bosong. Te Dia su suru bosong kasi tenga hal jahat, ko idop deng bekin yang bae. Itu sama ke bosong kaluar dari galáp, ko idop di Dia pung taráng yang bagus talalu.e 10Dolu, bosong jadi sama ke satu kelu yang sonde ada pung arti apa-apa sa. Ma sakarang bosong su maso jadi Tuhan Allah pung kelu. Dolu, bosong sonde mau tarima Tuhan pung rasa kasian sang bosong. Ma sakarang, bosong su tarima ame.f Jaga bae-bae ko kotong idop batúl 11Sodara sayang dong! Bosong ni, cuma jadi tamu di ini dunya sa. Te bosong sama ke orang asing yang ada maranto. Andia ko beta maen minta ko bosong jang sama ke manusia laen di ini dunya, yang bekin jahat iko dong pung mau-mau. Te dalam bosong pung hati ada satu paráng. Andia, kapingin bekin jahat baparáng lawan kapingin bekin bae. Jadi, jang kasi biar itu kapingin bekin jahat ontong ame sang bosong. Te kalo bagitu, na, bosong ancor! 12Jaga bae-bae ko bosong idop batúl di muka orang yang sonde kanál sang Tuhan. Deng bagitu, andekata dong mau tudu bosong sambarang, na, dong cuma dapa lia bosong pung bae sa. Ais, kalo Kristus datang kambali, dong sandiri yang nanti angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah, tagal bosong pung bekin bae tu. Kotong musti dengar-dengar sang orang yang pegang kuasa 13Kotong pung Bos pung mau ko bosong dengar-dengar sang samua orang yang pegang kuasa. Conto ke: dengar-dengar sang raja, te dia jadi pamimpin yang tinggi. 14Dengar-dengar sang gubernor, te raja su utus sang dia, ko dia kasi jato hukuman sang orang yang bekin jahat dong, deng dia angka puji sang orang yang bekin hal yang batúl dong. 15Andia ko Tuhan Allah suka ko bosong bekin yang batúl dong, ko biar orang bodo yang sonde tau apa-apa, sonde ada alasan ko tudu ame sang bosong. 16Biar bosong jadi orang bebas yang ada pung hak ko bekin iko bosong pung suka, ma jang pake sambarang itu hak ko bekin hal yang jahat. Pake itu hak ko karjá kasi sang Tuhan, te bosong jadi Dia pung milik. 17Bosong musti taro hormat sang samua orang. Bosong musti sayang sang samua orang yang parcaya sang Kristus. Bosong musti idop pantas di muka Tuhan, te nanti Dia yang putus hukuman kasi bosong. Deng bosong musti taro hormat sang dong yang pegang parenta. Kotong musti batahan dalam susa, iko Kristus pung conto 18Orang suru-suru dong! Dengar-dengar sang bosong pung bos dong, deng taro hormat sang dong. Jang cuma dengar-dengar sang bos yang hati bae deng manis sa. Ma, andekata bosong pung bos jahat talalu, na, bosong musti dengar-dengar sang dia ju. 19Kalo ada di bosong yang kaná hukum sambarang dari bosong pung bos biar bosong sonde bekin sala apa-apa, deng kalo bosong batahan dalam itu susa tagal bosong ada inga Tuhan pung mau kasi sang bosong, na, nanti Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. 20Andekata bosong ada bekin sala, ais kaná pukul, na, dia pung ontong apa, kalo bosong batahan dalam itu susa? Sonde ada, to? Ma kalo bosong kaná susa tagal bosong bekin yang bae, ais bosong batahan, na, Tuhan ada taro hati sang bosong. 21Te Kristus ju kapingin ko bosong idop bekin yang batúl, biar bosong kaná susa. Te Dia ju pikol susa kasi sang kotong. Deng bagitu, Dia jadi conto, ko kotong iko sang Dia, sama ke kotong ada jalan iko Dia pung bakás kaki. 22Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Dia sonde parná bekin sala. Sonde ada putar-balek yang kaluar dari Dia pung mulu.”g 23Waktu dong omong bekin hina sang Dia, Dia sonde balas. Waktu Dia kaná susa, Dia sonde ancam mau balas. Ma Dia sarakan Dia pung diri pi di Tuhan Allah pung tangan. Te Dia parcaya, bilang, Tuhan tu, Tukang Putus Parkara yang adil.h 24Kristus tu, yang pikol kotong pung sala waktu Dia mati di kayu palang. Dia bekin bagitu, ko biar kotong sonde usa idop deng bekin sala lai. Ais sakarang, kotong sonde idop deng bekin sala, ma kotong cuma idop deng bekin yang batúl sa. Te Dia su ganti ame sang kotong, ko tarima ame kotong pung hukuman. Itu hukuman bekin Dia luka-luka, sampe Dia mati. Te itu luka yang bekin Dia mati tu, su bekin bae sang bosong.i 25Te bosong sama ke domba yang dolu su jalan serong. Ma sakarang bosong su kambali pi di Tuhan pung jalan lurus. Te Dia yang jaga deng piara bae-bae sang bosong, sama ke satu gambala yang jaga deng piara dia pung domba dong. Nasiat kasi laki-bini dong 31Bini dong! Tadi beta bilang kotong musti dengar-dengar sang orang yang pegang kuasa. Jadi, bosong musti dengar-dengar sang bosong pung laki. Inga, te ada laki saparu yang sonde mau bekin iko Tuhan pung Kata-kata. Biar dong sonde mau dengar bosong pung kata-kata, ma dong nanti mau parcaya sang Tuhan, tagal bosong pung idop.a 2Te dong lia, bosong ada bekin samua-samua deng hati yang lurus deng barisi di Tuhan Allah pung muka. 3Parampuan pung manis tu, bukan dari apa yang kantara dari luar. Conto ke: bagaya bekin rambu deng model macam-macam, ko, bastél lebe-lebe pake mas-perak, ko, pake pakean mahal-mahal yang sonde sopan.b 4Ma yang bekin parampuan dong jadi manis batúl tu, andia: dong pung hati yang sonde kantara dari luar. Conto ke: hati manis, deng kalam. Te manis macam bagitu tu, sonde ilang buang, biar parampuan su jadi tua. Iko Tuhan pung nilei, manis macam bagitu tu, dia pung harga mahal. 5Te dolu-dolu, itu parampuan yang hati barisi dong, yang parcaya sang Tuhan Allah, dong pung manis ju bagitu. Dong ju dengar-dengar sang dong pung laki. 6Ame conto dari nene Sara. Dia dengar-dengar sang dia pung laki Abraham. Dia ju kasi biar dia pung laki ator sang dia. Bosong parampuan ju musti iko dia pung model, tagal kalo bosong bekin yang batúl, na, bosong sonde usa taku apa-apa.c 7Laki dong! Idop satu hati deng bosong pung bini. Timbang bae-bae apa yang bae kasi sang dia, ais bekin iko. Kasi tunju hormat sang dia dalam samua hal, tagal parampuan pung kuat sonde sama ke laki-laki pung kuat. Te bosong sama-sama tarima ame pusaka yang Tuhan Allah mau kasi sang bosong. Andia, sama-sama tarima idop baru yang Tuhan kasi sang bosong dari Dia pung hati bae. Ma bosong laki dong musti idop satu hati deng bosong pung bini bagitu, ko biar kalo bosong dua ada angka hati ko sambayang minta satu hal dari Tuhan, na, Dia mau dengar sang bosong.d Biar bosong bekin yang batúl, bosong nanti dapa susa ju 8Sodara sayang dong! Dia pung ahir, beta ada mau omong satu hal. Bosong samua ju musti idop satu hati. Kalo satu orang rasa susa ko sanáng, na, bosong yang laen ju musti iko rasa bagitu. Sayang sang orang yang parcaya sang Kristus dong. Kasi tunju hati manis satu deng satu. Jang angka-angka diri, te bosong musti randá hati. 9Jang balas jahat deng jahat. Kalo orang maen karitik sang bosong, jang karitik bale sang itu orang. Ma minta ko Tuhan bekin yang bae kasi sang dia. Te Tuhan su pange ame sang bosong jadi Dia pung orang, ko biar bosong bisa tarima yang bae dari Dia. 10Te ada tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Orang yang cuma mau idop sanáng, ko cuma mau idop ena-ena tiap hari sa, itu orang musti jaga dia pung mulu ko jang bagatal, deng jang omong putar-balek. 11Dia musti tobat, ko jang bekin jahat lai, ma bale ko bekin yang batúl sa. Dia musti balajar ko idop badame deng samua orang, ais cari jalan ko babae deng dong. 12Te kotong pung Bos ada taro mata sang orang yang idop lurus. Deng Dia ju mau dengar dong pung sambayang. Ma kotong pung Bos ada malawan tarús sang orang yang idop bekin jahat.”e 13Kalo bosong samangat bekin yang batúl, sapa mau bekin jahat sang bosong lai? Sonde ada, to? 14Ma biar bosong bekin yang batúl, ais ada yang bekin susa sang bosong, bosong ontong. Kalo ada orang yang sonde kanál sang Kristus jadi taku tagal satu hal, na, bosong jang iko jadi taku bagitu. Bosong pung pikiran jang kaco deng hati susa sama ke dong.f 15Bekin bosong pung hati tanáng sa, tagal bosong su angka sang Kristus di bosong pung hati ko jadi bosong pung Bos yang barisi. Andekata orang minta bosong ko kasi tau bosong pung parcaya, deng kanapa bosong ada baharap, bilang, Kristus nanti bekin samua jadi bae, na, bosong musti siap sadia ko manyao sang dong.g 16Ma bosong musti manyao dari hati yang manis, deng kasi tunju hormat sang dong, ko biar dong tau bosong ada bekin yang batúl dari hati barisi. Biar bosong bekin yang bae bagitu, ma pasti ada yang mau omong kasi jato sang bosong, tagal bosong ada ta'ika deng Kristus. Jadi, kalo bosong bekin yang bae tarús, na, dong yang olok-olok sang bosong nanti jadi malu. 17Kalo itu iko Tuhan pung mau, na, jang lupa, te ada lebe bae bosong dapa susa tagal bekin yang batúl; jang tagal bosong ada bekin sala. 18Te Kristus mati satu kali, tagal kotong manusia ada bekin sala. Dia yang idop lurus, su mati kasi sang kotong yang idop kamomos. Dia mati ko biar bosong bisa babae kambali deng Tuhan Allah. Kristus tu, manusia sama ke kotong ju, Orang bunu bekin mati sang Dia, ma, ais ju Tuhan pung Roh kasi idop kambali sang Dia. 19Itu Roh ju ada bawa Dia pi ajar sang roh-roh yang ada takurung dalam satu tampa yang sama ke bui. 20Dong tu, andia orang dolu-dolu yang sonde mau dengar sang Tuhan. Itu waktu ba'i Noh ada bekin kapal bésar. Tuhan ada tunggu-tunggu ko mau lia orang dong bekin iko Dia pung mau, ma dong sonde mau bekin iko. Andia ko cuma dalapan orang sa yang dapa salamat dari itu banjer bésar.h 21Itu banjer jadi satu conto, yang sama ke waktu bosong ada dapa sarani. Itu sarani kasi tunju, bilang, Tuhan ada kasi lapás sang bosong dari bosong pung sala, tagal Yesus Kristus su idop kambali. Waktu dong sarani sang bosong tu, dong sonde kasi mandi sang bosong ko bekin barisi bosong pung badan. Te yang batúl tu, andia, bosong ada janji sang Tuhan, ko mau bekin barisi bosong pung hati. Deng bagitu, bosong bisa idop deng bekin yang batúl. 22Sakarang, Yesus su nae kambali pi dalam sorga. Di sana Dia ada dudu di tampa yang paling hormat, di Tuhan Allah pung sablá kanan. Ais, ana bua di sorga dong, samua kuasa, deng yang pegang kuasa dong, musti dengar-dengar sang Kristus. Kristus pung orang dong musti idop pantas 41Kristus tu, manusia sama ke kotong. Tagal Dia su dapa sangsara bam-banya, bosong ju musti siap dapa sangsara, sama ke Dia. Ma inga, te orang yang siap dapa susa tagal ta'ika deng Kristus, dia su putus ko sonde mau bekin sala lai. 2Biar dia masi idop di ini dunya, ma dia sonde idop bekin sala lai sama ke manusia laen dong. Te dia idop bekin iko Tuhan pung mau. 3Dolu, dia pung waktu cukup kalo bosong mau bekin jahat apa sa, sama ke orang yang sonde kanál sang Tuhan. Conto ke: dong ada bekin sambarang. Dong maen serong. Dong iko dong pung kapingin bekin jahat. Dong minum mabo. Dong bapesta liar. Dong bapesta cabul. Dong maen songgo yang bisa bekin kotong pung bulu badan dong badiri. 4Dong omong bekin rusak bosong pung nama bae, tagal dong sonde mangarti akurang ko bosong sonde iko campor deng dong pung jahat yang kalewat batas. 5Ma inga, te nanti dong musti mangada sang Tuhan Allah, yang jadi Tukang Putus Parkara. Dong musti kasi tau sang Dia akurang ko dong idop jahat bagitu. Jang lupa, te samua orang musti mangada sang Dia. Bae orang yang masi idop, bae orang yang su mati dong. 6Batúl! Tuhan Allah mau pareksa orang yang su mati dong, sama ke Dia pareksa manusia laen. Te Dia mau lia dong pung jalan idop dolu. Andia ko Yesus su pi kasi tau Tuhan pung Kabar Bae kasi sang dong, ko biar dong ju bisa dapa idop yang batúl ko bekin iko Tuhan pung mau. Kotong musti piara bae-bae samua yang Tuhan su kasi sang kotong 7Hari kiamat su deka-deka datang. Andia ko bosong musti pikir panjang, deng kalam, ko bosong bisa sambayang deng bae. 8Yang pantíng, bosong musti idop basayang tarús satu deng satu. Te biar orang laen bekin sala bam-banya, ma bosong masi bisa bakawan kalo bosong sayang sang dia.a 9Buka tangan ko tarima orang dari tampa laen manumpang di bosong pung ruma. Ma inga. Jang tarima deng mangomek. 10Tiap orang yang su tarima karunya dari Tuhan, musti pake itu karunya ko layani dia pung sodara orang parcaya dong. Piara deng pake bae-bae itu karunya, ko dia ada pung guna kasi sang Tuhan. 11Conto ke: kalo dapa karunya ajar orang, na, inga te bosong musti kasi tau orang dong pake Tuhan pung Kata-kata sandiri. Kalo dapa karunya layani orang, na, layani pake kuat yang Tuhan kasi. Deng bagitu, samua orang dapa lia, bosong tu, Yesus Kristus pung orang. Tagal itu, dong angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah. Te Dia tu, hebat! Deng Dia pung kuasa ko pegang parenta sonde tau putus-putus! Batúl bagitu! Kotong dapa sangsara tagal jadi orang Kristen 12Sodara sayang dong! Jang heran kalo dapa coba'an yang barát. Te itu ada uji bosong pung parcaya. Jang pikir, bilang, cuma lu sandiri sa yang dapa coba'an bagitu. 13Ma bosong bisa hati babunga, te bosong dapa sangsara sama ke Kristus ju dapa sangsara. Deng bagitu, nanti bosong pung hati babunga batúl waktu samua orang dapa lia Kristus pung hebat. 14Waktu orang omong bekin hina sang bosong tagal bosong ta'ika deng Kristus, bosong ontong, tagal Tuhan Allah pung Roh yang hebat ada di bosong. 15Ma kalo bosong musti dapa sangsara, na, jang tagal bosong jadi tukang bunu orang, ko, pancuri, ko, orang jahat, ko, tukang tasosok maso pi di orang laen pung urusan. 16Ma kalo orang dapa susa tagal jadi Kristus pung orang, dia sonde usa malu apa-apa. Lebe bae, dong angka puji-puji sang Tuhan Allah, tagal dong jadi orang Kristen. 17Dia pung waktu su datang ko orang mangada sang Tuhan Allah. Dia mulai pareksa dari Dia pung orang sandiri dong pung idop. Jadi, pikir sa! Kalo Dia su mulai deng kotong orang Kristen, na, karmana deng orang yang sonde mau tarima Dia pung Kabar Bae tu? Pasti lebe barát, ó! 18Te ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi, bilang, “Kalo orang yang idop lurus sa amper-amper sonde dapa salamat, na, karmana lai deng orang yang sonde toe sang Tuhan? Ais, karmana ju deng orang yang idop bekin sala?”b 19Jadi, kalo Tuhan Allah kasi biar Dia pung orang dong ada dapa susa iko Tuhan pung mau, na, dong bisa parcaya, bilang, nanti Dia ju jaga sang dong. Te Dia yang bekin ame sang dong. Dia ju bekin iko apa yang Dia su omong. Tagal Dia jaga sang dong bagitu, andia ko dong masi bisa bekin yang batúl tarús. Nasiat kasi pamimpin jama'at dong 51Naa, beta sandiri jadi satu pamimpin. Dolu, waktu Kristus pikol Dia pung sangsara, beta lia deng mata kapala sandiri. Nanti ju, kalo samua orang dapa lia Tuhan Allah pung hebat, beta ju mau iko lia itu hal dong deng mata kapala sandiri. Jadi, beta mau kasi nasiat sang pamimpin laen dong, bagini: 2Bosong sama ke gambala yang piara dong pung domba dong. Jadi, bosong musti piara bae-bae orang yang Tuhan su kasi sang bosong. Urus sang dong deng bae. Jang urus tagal itu bosong pung tugas, ma tagal bosong suka bekin bagitu. Urus sang dong iko Tuhan pung mau. Jang suka makan ontong lebe-lebe, ma karjá deng samangat ko tolong Tuhan pung orang dong.a 3Jang maen parenta sambarang, ko bekin barát orang yang Tuhan su kasi ko bosong urus. Ma, bosong musti jadi conto yang bae, yang kasi tunju jalan sang dong. 4Yesus tu, sama ke Kapala Gambala. Nanti kalo Dia su datang kambali, Tuhan Allah mau kasi bosong pung upa, tagal bosong urus bosong pung orang deng bae. Itu upa tu, sonde bisa rusak buang, te dia batahan tarús. Nasiat kasi orang muda dong 5Orang muda dong! Bosong ju musti dengar-dengar sang jama'at pung pamimpin dong. Bosong samua jang angka-angka diri. Te Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis, bilang, “Tuhan malawan sang orang yang angka-angka diri dong, ma Dia suka kasi tunju Dia pung hati bae sang orang yang randá hati.”b 6Andia ko bosong samua musti inga Tuhan pung kuasa, ko biar bosong jang kapala bésar. Ais, lama-lama, pas dia pung waktu, Tuhan mau angka puji sang bosong.c 7Angka hati ko biar Tuhan yang urus samua hal yang bekin bosong pikiran. Te Dia ada taro hati sang bosong. 8Ati-ati, ó! Pikir panjang! Jaga bae-bae, te kotong pung musu, andia setan dong pung bos, mau kasi ancor buang sang bosong. Dia mau kodo ame sang bosong, sama ke satu singa yang mara, yang ada cari-cari mangsa. 9Bosong musti malawan sang setan dong pung bos tu. Bosong ju musti batahan ko parcaya sang Tuhan tarús. Te bosong su tau, bilang, bosong pung sodara orang parcaya di mana-mana di ini dunya, ju musti dapa susa sama ke bosong. 10Ma inga, te Tuhan Allah suka kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong. Dia yang su pange ame sang bosong ko jadi Dia pung orang, tagal bosong su tarima ame sang Kristus. Andia ko Dia mau angka tinggi-tinggi sang bosong, ko bosong bisa idop tarús deng Dia. Ma kalo bosong su dapa susa di ini dunya sabantar sa, na, Tuhan mau bekin bae kambali sang bosong. Dia mau kasi kuat sang bosong, deng bekin bosong batahan. Dia ju kasi bangun sang bosong di fanderen yang kuat. 11Kotong minta ko samua kuasa ada di Tuhan pung tangan sampe salamanya. Batúl! Petrus konci dia pung surat 12Silas* ada tolong beta ko tulis ini surat pende ni. Dia tu, kotong pung sodara orang parcaya, deng beta pung tangan kanan. Beta ada kasi nasiat sang bosong, ko bosong batahan kuat, te Tuhan mau kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong tarús. Jadi, bosong musti tanam kaki ko jang ondor. 13Orang parcaya yang bakumpul di kota Babel dong ju ada titip salam kasi sang bosong. Tuhan Allah su pili ame sang dong, sama ke Dia pili ame sang bosong. Beta pung ana Markus ju ada titip salam.d 14Kalo bosong bakatumu, na, togor pake ciom manis yang kasi tunju bosong pung sayang. Beta mau ko bosong samua yang parcaya sang Kristus bisa idop aman, dame, deng tanáng. Saloom, Petrus *5:12: Tulisan bahasa Yunani bilang, Silvanus di sini. Silvanus tu, Silas pung nama laen. Baca dia pung carita mulai di Utusan dong pung Carita 15:22,40. a1:16: Kapala Agama dong pung Atoran 11:44-45, 19:2, 20:7 b1:24-25: Yesaya 40:6-8 a2:3: Lagu Puji dong 34:10 b2:6: Yesaya 28:16 c2:7: Lagu Puji dong 118:22 d2:8: Yesaya 8:14-15 e2:9: Kaluar dari Masir 19:5-6, Yesaya 43:20. 21, Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:20, 7:6, 14:2, Titus 2:14, Yesaya 9:2 f2:10: Hosea 2:23 g2:22: Yesaya 53:9 h2:23: Yesaya 53:7 i2:24: Yesaya 53:6 a3:1: Efesus 5:22, Kolose 3:18 b3:3: 1 Timotius 2:9-10 c3:6: Carita Mula-mula 18:12 d3:7: Efesus 5:25, Kolose 3:19 e3:10-12: Lagu Puji dong 34:13-17 f3:14: Mateos 5:10 g3:14-15: Yesaya 8:12-13 h3:20: Carita Mula-mula 6:1--7:24 a4:8: Kata-kata Mutiara 10:12; Yohanis 13:34-35 b4:18: Kata-kata Mutiara 11:31 a5:2: Yohanis 21:15-17 b5:5: Kata-kata Mutiara 3:34 c5:6: Mateos 23:12, Lukas 14:11, 18:14 d5:13: Utusan dong pung Carita 12:12, 25, 13:13, 15:37-39, Kolose 4:10, Filemon 24 ================== 2 petrus 2 Petrus Petrus pung surat kadua (©2007 UBB-GMIT) 1. Salam (1:1 - 1:2) 2. Tuhan pili Dia pung orang, ais pange ame sang dong ko datang di Dia (1:3 - 1:11) 3. Akurang ko Petrus tulis bagitu? (1:12 - 1:15) 4. Kotong su lia Yesus pung hebat (1:16 - 1:21) 5. Orang yang ajar putar-balek dong (2:1 - 2:22) 6. Kotong pung Bos mau datang kambali (3:1 - 3:15a) 7. Petrus tutu dia pung surat (3:15b - 3:18) 2 Petrus Petrus pung surat kadua Salam 11Ini surat dari beta, Simon Petrus.* Beta jadi Yesus Kristus pung orang suru-suru. Beta ju jadi Dia pung utusan, yang Dia kirim pi mana-mana ko kasi tau orang so'al Dia. Beta ada tulis ini surat kasi bosong, orang bukan Yahudi dong, yang su parcaya sang Yesus Kristus. Tagal Tuhan Allah pung hati lurus, Dia buka jalan ko biar bosong ju bisa parcaya sang Kristus, sama ke botong. Itu parcaya pung harga mahal kasi sang kotong samua. Kristus ju jadi kotong pung Tuhan Allah, deng Dia ju jadi Orang yang kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala. 2Beta minta ko bosong bisa kanál bae-bae sang Tuhan Allah, deng kanál bae-bae sang kotong pung Bos Yesus. Biar ko Dong kasi tunju Dong pung hati bae sang bosong, ko bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Tuhan pili Dia pung orang, ais pange ame sang dong ko datang di Dia 3Yesus ada pung kuasa yang sama deng Tuhan Allah pung kuasa. Andia ko Yesus su kasi sang kotong samua hal yang kotong parlú, ko idop batúl iko Tuhan pung mau. Dia bekin bagitu, tagal kotong kanál bae-bae sang Dia. Deng Dia yang pange ame sang kotong ko jadi Dia pung orang, tagal Dia bae deng hebat talalu. 4Yesus su kasi samua hal yang pantíng sang kotong. Te dolu, Dia su janji ko mau kasi itu hal dong. Dia pung janji dong, talalu bagus. Dia ada kasi itu samua sang kotong, ko biar kotong pung hati bisa jadi sama ke Tuhan pung hati. Deng kotong ju bisa lolos dari samua hal busuk yang orang di ini dunya suka bekin, tagal dong cuma idop bekin iko dong pung mau sandiri sa, deng sonde tahan-tahan. 5Andia ko beta mau bosong pasang kaki ko bekin hal yang bae. Te bosong su parcaya sang Yesus, ma itu balóm cukup. Karjá hal yang bae tarús. Kanál sang Tuhan lebe bae lai. 6Ma jang cuma sampe di situ sa. Balajar ko bosong idop tahan diri. Ma itu balóm cukup ju. Tiap kali bosong dapa susa, na, bosong musti batahan kuat, jang ondor. Ma bekin lebe dari itu lai. Bekin samua-samua iko Tuhan pung mau. 7Ma jang sampe di situ sa. Kasi tunju sayang sang kotong pung sodara orang parcaya. Ma itu balóm cukup. Te bosong musti idop basayang tarús. 8Kalo bosong idop bagitu, deng ini hal bae dong batamba tarús, na, itu bekin bosong kanál lebe bae sang kotong pung Bos Yesus Kristus. Ini hal bae dong sonde parcuma buang, deng sonde buang-buang waktu. Te ini hal bae dong bekin bosong mangarti lebe bae sang Dia. 9Kalo ada orang yang sonde mau bekin bagitu, dia pikir pende sa. Dia sonde lia apa yang ada di dia pung muka idong, sama ke dia tu, buta. Te Tuhan su hapus buang itu orang pung sala dong ko dia pung hati bisa barisi. Ma itu orang su lupa na! 10Sodara sayang dong! Sakarang bosong musti pasang kaki tamba kuat lai. Tuhan su pili ame sang bosong ko jadi Dia pung orang, ais bosong datang pi di Dia. Sakarang, bosong musti kasi tunju, bilang, bosong su maso jadi Dia pung kelu. Kalo ini hal dong yang beta angka tadi tu batamba tarús di bosong pung idop, na, bosong sonde akan jato. 11Deng bagitu, Tuhan Allah mau kasi sang bosong satu hal yang hebat talalu. Andia, Dia buka jalan deng kasi bosong hak ko tarima Yesus Kristus jadi bosong pung Raja ko idop tarús-tarús deng Dia. Te Dia tu, kotong pung Bos. Deng Dia ju, Orang yang su kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala. Akurang ko Petrus tulis bagitu? 12Bosong su tau itu hal dong yang beta angka tadi tu, deng bosong ada batahan kuat, tagal bosong parcaya deng apa yang batúl. Biar bagitu, ma beta mau kasi inga ini hal sang bosong ulang-ulang, ko biar bosong jang lupa. 13Beta sonde kasi biar ko bosong jadi lupa. Beta mau kasi inga sang bosong, ko bosong pikir tarús-tarús ini hal dong. Te waktu beta masi idop di ini dunya, memang pantas kalo beta kasi inga ini hal dong sang bosong. 14Sonde lama, te beta su mati. Kotong pung Bos Yesus Kristus su kasi tau sang beta bagitu. Andia ko beta su tau memang. 15Ma beta pasang kaki sakarang, ko biar nanti beta su mati, na, bosong inga tarús deng ini hal dong. Kotong su lia Yesus pung hebat 16Dolu, beta deng beta pung tamán dong su carita kasi bosong so'al kotong pung Bos Yesus Kristus. Botong ju carita, bilang, nanti kalo Dia datang kambali, Dia datang deng kuasa yang hebat. Batúl, to? Ma itu bukan carita dongeng. Te botong cuma carita kasi bosong so'al apa yang botong parná lia deng mata kapala sandiri na! Andia ko botong tau Yesus pung hebat tu, sama ke satu raja bésar. 17-18Satu kali, botong ada sama-sama deng Yesus di Tuhan pung gunung barisi. Ju Allah Bapa sandiri yang kasi tau so'al Yesus pung hebat. Te itu waktu, botong ada dengar satu suara yang talalu bagus kaluar dari langit, bilang, “Ini ni, Beta pung Ana yang Beta sayang. Dia bekin sanáng Beta pung hati.”a 19Itu bekin kotong lebe yakin so'al itu hal dong yang kotong su tarima dari Tuhan pung jubir dolu-dolu dong. Jadi, lebe bae bosong bekin iko dong pung pasán! Te dong pung pasán tu, sama ke satu lampu yang bacaya di tampa galáp. Jadi, bosong musti dengar-dengar dong pung pasán sampe Yesus datang kambali. Deng bagitu, bosong bisa tamba mangarti tarús. Te itu sama ke bosong ada lia bintang fajar dolo, ais baru matahari nae bekin taráng samua-samua. 20Inga, te Tuhan pung jubir dong su kasi tau memang so'al banya hal. Ma dong pung pasán tu sonde iko dong pung mau-mau sandiri.† 21Tagal apa yang dong su tulis tu, sonde ba'akar dari apa yang dong ada kapingin mau omong sa. Ma itu ba'akar di Tuhan Allah, iko apa yang Dia pung Roh Barisi kasi tunju sang dong. Orang yang ajar putar-balek dong 21Dolu, ada orang Isra'el saparu yang bilang, dong jadi Tuhan Allah pung jubir. Padahal dong putar-balek. Nanti bosong ju dapa katumu orang bagitu di bosong pung teng-tenga. Te ada orang saparu bilang, dong ajar so'al Tuhan, ma dong putar-balek sa. Dong ajar deng sambunyi-sambunyi dong pung akal busuk. Andia ko dong bisa kasi maso dong pung ajaran babengko dong. Kalo bosong dengar-dengar dong pung ajaran, nanti bosong ancor buang. Dong manyangkal, bilang, Tuhan Yesus tu, bukan dong pung tuan. Padahal, Dia yang su tabús ame sang dong pake harga mahal. Tagal dong pung bekin bagitu, nanti dong sandiri ancor capát. 2Biar bagitu, ma banya orang nanti iko sang dong, deng bekin sambarang-sambarang yang sonde tau malu. Nanti orang omong tar bae so'al ajaran yang batúl, gara-gara dong pung bekin-bekin tu. 3Itu guru putar-balek dong, tukang balalas. Dong bakarang macam-macam ko dong bisa tipu ame bosong pung doi. Ma jang lupa, te Tuhan Allah jadi Tukang Putus Parkara yang sonde parná tidor. Dari dolu, Dia su siap ko hukum sang dong. Nanti dong ancor buang. 4Conto ke, dolu, Tuhan pung ana bua di sorga saparu ada bekin sala. Ma Tuhan yang jadi Tukang Putus Parkara sonde kasi lapás sang dong. Dia lempar buang sang dong pi Naraka, deng kurung ame sang dong di Lobang Galáp yang Dalam. Dong tunggu di itu tampa sampe dia pung waktu ko dong mangada sang Dia. 5Bagitu ju deng orang jaman dolu-dolu dong. Itu waktu, dong ada idop bekin jahat, deng sonde toe sang Tuhan Allah. Ma Tuhan su ator ko Dia pung orang hati lurus satu, nama Noh, kasi tunju jalan ko orang bisa idop lurus. Ma dong sonde mau dengar sang dia ju. Andia ko Tuhan kirim banjer bésar ko bekin ancor buang sang orang yang sonde toe sang Dia. Ma Dia kasi salamat sang Noh deng dia pung kelu. Dong samua ada dalapan orang.a 6Satu kali lai, orang dari kota Sodom deng kota Gomora dong idop talalu jahat. Ais, Tuhan Allah hukum sang dong. Dia bakar buang samua-samua yang ada di situ sampe jadi abu. Ais, samua orang di situ dong mati abis. Itu jadi conto kasi orang laen yang mau idop jahat, deng sonde toe sang Tuhan Allah. Dong bisa tau memang dong pung nasib, kalo dong sonde mau tobat.b 7Ma itu waktu, ada satu orang, nama Lot, yang idop lurus. Dia su cape deng orang jahat dong pung bekin talebe-lebe, yang sonde mau dengar sang Tuhan. Ais, Tuhan kasi salamat sang Lot dari situ.c 8Lot sandiri suka bekin yang batúl, ma dia ada idop di orang kota Sodom dong pung teng-tenga. Ais, tiap hari dia ju lia deng dengar dong ada langgar Tuhan pung Atoran dong. Itu bekin dia pung hati susa. 9Itu conto samua kasi tunju, bilang, Tuhan Allah tau cara kasi salamat sang orang yang suka dengar sang Dia dari coba'an macam-macam. Dia ju tau kasi jato hukuman yang barát pi sang orang yang idop babengko dong. Deng Dia bekin bagitu tarús sampe dia pung waktu ko Dia putus samua orang pung parkara. 10Itu hukuman yang barát tu, jato lebe-lebe kasi sang orang yang cuma suka idop kamomos iko dong pung mau-mau sandiri. Dong sonde mau dengar sang satu orang ju, deng dong olok-olok sang samua yang pegang kuasa. Tuhan pasti hukum sang dong. Ais, itu guru putar-balek tadi tu, dong talalu barani, deng kapala bésar. Dong sonde mau kasi tunju hormat, deng dong sonde taku omong bekin busuk sang Tuhan Allah deng Dia pung ana bua dong di langit. 11Padahal, Dia pung ana bua di sorga lebe kuat dari itu guru putar-balek dong. Biar bagitu, ma ana bua dong sonde omong bekin busuk sang itu guru dong di dong pung Bos pung muka. Deng dong ju sonde maen lempar sala pi sang itu guru dong. 12Ma itu guru putar-balek dong suka omong bekin busuk so'al hal-hal yang dong sandiri sonde mangarti. Ko dong sama ke binatang yang sonde tau pikir na! Lebe bae, tangkap ame ko kasi ancor buang sang dong sa! Te itu dong pung nasib. Pasti dong nanti ancor buang, tagal dong pung bekin-bekin. 13Dong bekin susa banya sang orang dong. Ais nanti Tuhan ju bekin susa sang dong, tagal dong pung bekin yang sonde batúl. Dong suka bapesta liar rame-rame. Dong ju suka bekin sambarang waktu siang, ko biar samua orang bisa lia dong pung jahat. Kalo dong makan pesta sama-sama deng bosong, dong cuma mau bekin iko dong pung kapingin jahat sa. 14Dong pung mata manyala ko cari parampuan yang mau maen serong deng dong. Dong cuma idop bekin jahat tarús. Dong suka cari orang yang pung parcaya sang Tuhan sonde kuat, ais pancing ko dong iko bekin jahat. Dong cari-cari jalan ko balalas tarús. Tuhan pasti hukum sang dong!d 15-16Dolu, itu guru putar-balek dong tu, orang yang iko jalan lurus, ma lama-lama dong jalan serong. Deng bagitu, dong sama ke Balaam dolu-dolu, andia Bosor* pung ana. Dia tu, Tuhan pung jubir satu. Ma dia talalu suka cari doi, andia ko dia bekin hal yang sonde batúl dong. Satu kali, Balaam ada nae binatang keledai. Naa, keledai dong sonde bisa ba'omong. Ma itu waktu Tuhan bekin itu keledai ko omong sama ke manusia! Ais, itu keledai togor sang Balaam, tagal dia pung bekin jahat. Itu keledai mau ko dia barenti, ko biar dia jang bekin babengko lai, sama ke orang gila.e 17Itu guru putar-balek dong sama ke satu mata aer yang sonde ada pung guna, tagal su karíng buang. Dong ju sama ke kabut yang sonde ada pung guna, tagal angin fuu buang. Tuhan ada sadia memang satu tampa yang galáp buta ko tahan sang dong. 18Te dong omong bésar, ma sonde ada isi. Dong mau pancing ame orang ko iko bekin hal yang sonde-sonde. Dong suka buju-buju sang orang yang baru kambali pi di jalan lurus, ko biar dong bekin sala ulang lai. 19Itu orang putar-balek dong janji, bilang, “Kalo bosong dengar sang botong, na, bosong bebas ko bekin iko bosong pung suka sa!” Ma orang yang omong bagitu dong, sama ke budak yang sonde bisa lapás diri dari dong pung jahat. Te orang yang kasi biar satu hal ator ame sang dia, na, itu sama ke dia su jadi itu hal pung budak. 20Kalo mau lapás dari jahat di ini dunya yang bekin kamomos sang kotong, na, kotong musti kanál sang kotong pung Bos Yesus Kristus. Ma kalo ada yang ondor dari Dia, ais ta'ika ulang deng hal jahat sama ke dolu, na, itu sama ke itu hal jahat ada ator sang dong. Sakarang, dong su lebe paya lai! 21Sonde bae kalo dong su tau jalan idop yang batúl, ais ondor, ju sonde bekin iko lai itu hal yang bae deng barisi, yang Tuhan su parenta sang kotong. Lebe bae, kalo dong sonde parná tau jalan yang lurus. 22Ada kata-kata mutiara yang kaná deng itu guru putar-balek dong, bilang, “Kalo anjing munta, dia kambali pi makan dia pung munta sandiri.” Ada laen lai, yang bilang, “Biar su kasi mandi satu babi, ma dia kambali pi mandi lompor ulang lai.”f Kotong pung Bos mau datang kambali 31Sodara sayang dong! Ini ni, beta pung surat kadua kasi sang bosong. Di ini surat dua-dua, beta kasi inga sang bosong, ko bosong bisa pikir so'al hal-hal yang lurus. 2Inga sang Tuhan pung jubir yang barisi pung omong dolu-dolu. Inga sang Yesus pung utusan dong ju. Pikir bae-bae so'al apa yang kotong pung Bos ada parenta sang dong. Te Dia yang kasi salamat sang bosong dari bosong pung sala-sala na! 3Inga bagini dolo: biar dunya balóm kiamat, ma ada tukang olok-olok yang bekin sambarang iko dong pung mau-mau sa. Dong omong bekin rusak samua hal yang batúl.a 4Dong omong, bilang, “Cue! Yesus janji, bilang, Dia mau datang kambali, ko? Kalo bagitu, na, Dia ada di mana? Te mulai dari kotong pung nene-moyang dong mati, sampe deng sakarang ju, sonde ada yang ba'oba. Samua tatáp jalan tarús, mulai dari Tuhan bekin langit deng bumi.” 5-7Ma ada satu hal yang itu orang putar-balek dong sonde mau inga ame. Andia, dari mula-mula Tuhan cuma omong sa, ais langit ada memang. Ju Tuhan bekin aer. Ais Dia kasi pisa aer dari darat, ju bekin darat muncul datang dari aer. Tuhan su omong karmana, na, itu ada tarús.b Lama-lama, Tuhan ju pake aer banjer ko kasi ancor buang samua orang di ini dunya yang ada idop di Noh pung jaman.c Ma sakarang, Tuhan su kasi tau memang apa yang Dia mau bekin kasi langit deng bumi. Sakarang Dia ada tahan-tahan, ma nanti pas dia pung waktu, Dia mau bakar buang sang dong. Te Tuhan nanti kasi jato hukuman ko kasi ancor buang sang orang yang sonde mau toe sang Dia. Biar bagitu, ma itu orang putar-balek dong sonde mau inga, bilang, Tuhan Allah pasti bekin iko apa yang Dia su omong. 8Sodara sayang dong! Jang lupa ini hal. Kotong pung Bos sonde itong waktu sama ke kotong. Te iko Dia, satu hari bisa sa ke saribu taon. Deng saribu taon, ju bisa sa ke satu hari sa.d 9Kalo kotong pung Bos janji mau bekin satu hal, na, Dia bekin pas deng dia pung waktu, deng sonde tunggu-tunggu. Ada orang saparu yang pikir Dia karjá lambat sa. Padahal sonde! Te Dia sabar sa, ko tunggu dia pung waktu. Kotong pung Bos mau ko samua orang tobat dolo, ko kasi tenga dong pung sala-sala, ais bale iko sang Dia. Te Dia sonde mau ko orang tapisa buang dari Dia. 10Ma nanti kalo kotong pung Bos datang kambali tu, sonde ada orang yang tau memang. Te Dia pung datang tu, takuju-takuju sa, sama ke satu pancuri yang maso pi dalam ruma. Itu waktu, samua barang di langit tabakar buang, sama ke matahari, bulan, deng bintang dong. Samua abis! Bagitu ju, dunya deng dia pung isi samua. Angus buang!e 11Jadi, kalo nanti samua tabakar buang bagitu, na, bosong musti jadi orang macam karmana? Bosong musti pasang kaki ko idop iko Tuhan pung mau. Bosong musti idop barisi! 12Bosong ju musti tunggu-tunggu Tuhan pung datang. Jadi, bosong musti pasang kaki ko bekin itu hari datang lebe capát. Itu waktu, ju langit tabakar buang. Deng samua barang di langit dong ju tabakar ko malele buang. 13Ma nanti ada langit model baru deng dunya model baru. Tuhan Allah su janji bagitu, ais, itu yang kotong ada batunggu-tunggu. Di situ cuma ada orang yang idop lurus sa.f 14Jadi, sodara sayang dong! Waktu bosong ada tunggu-tunggu ini hal dong, bosong musti pasang kaki ko jadi orang yang bae, iko Tuhan pung nilei. Deng bagitu, sonde ada orang yang bisa lempar sala sang bosong. Pasang kaki ko idop badame ju. 15aTe kotong pung Bos tu, sabar sa, ko biar Dia bisa kasi salamat sang bosong dari bosong pung sala-sala. Petrus tutu dia pung surat 15bNaa, kotong pung sodara Paulus su tulis kasi bosong so'al banya hal yang sama, to? Tuhan yang kasi dia mangarti bagitu, andia ko dia tulis bagitu. 16Tiap kali Paulus tulis surat, dia ju omong ini hal dong. Dari dia pung surat dong, memang ada hal yang kotong susa tangkap dia pung maksud. Ada ju orang yang bekin taputar Paulus pung maksud. Dong ju ada bekin taputar hal-hal laen dalam Tuhan pung Tulisan Barisi. Dong tu, andia orang pamalas, deng orang yang pung parcaya sonde kuat dong. Orang macam bagitu dong, nanti ancor buang. 17Sodara sayang dong! Bosong su tau itu guru putar-balek dong pung jalan idop. Jadi, ati-ati, ó! Te dong sonde mau dengar atoran apa-apa. Dong coba-coba ko putar-balek sang bosong ko biar bosong serong dari jalan lurus. Ma jang kasi biar dong ontong sang bosong bagitu. Te bosong musti batahan kuat. 18Lebe bae, bosong pung parcaya batumbu tarús. Te bosong su tau kotong pung Bos Yesus Kristus, yang kasi salamat sang kotong dari kotong pung sala-sala. Dia mau kasi tunju Dia pung hati bae sang bosong. Deng Dia ju mau ko bosong kanál lebe bae sang Dia lai. Beta mau ko samua orang angka tinggi-tinggi sang Dia, dari sakarang sampe salamanya!* Saloom, Petrus *1:1: Tulisan bahasa Yunani saparu tulis, “Simon Petrus”. Saparu lai, tulis, “Simeon Petrus”. Kata Simeon tu, dari bahasa Ibrani. Dia pung bahasa Yunani, andia Simon . Jadi, orang yang pintar dong samua bilang, Simon Petrus deng Simeon Petrus tu, andia orang yang sama. †1:20: Bahasa Yunani di sini bisa ada tiga arti. 1) Satu jubir pung omong sonde iko dia pung mau-mau sandiri; 2) sonde ada satu orang yang bisa mangarti Tuhan pung jubir pung pasán samua pung maksud; 3) kalo kotong mau mangarti Tuhan pung jubir satu pung pasán, dia pung maksud sonde bagantong dari dia pung pasán sandiri sa, ma musti banding deng Tuhan pung Kata-kata anteru. *2:15-16: Tulisan bahasa Yunani yang paling bae, bilang, Bosor . Ada tulisan saparu lai yang tulis, bilang, Beor . Samua tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, Balaam . Alkitab bahasa Indonesia tulis, bilang, Bileam . *3:18: Tulisan bahasa Yunani saparu tamba “Amin!” di sini. a1:17-18: Mateos 17:1-5, Markus 9:2-7, Lukas 9:28-35 a2:5: Carita Mula-mula 6:1--7:24 b2:6: Carita Mula-mula 19:24 c2:7: Carita Mula-mula 19:1-6 d2:14: Carita Mula-mula 6:5 e2:15-16: Daftar Sensus 22:4-35 f2:22: Kata-kata Mutiara 26:11 a3:3: Yudas 1:18 b3:5: Carita Mula-mula 1:6-9 c3:6: Carita Mula-mula 7:11 d3:8: Lagu Puji dong 90:5 e3:10: Mateos 24:43, Lukas 12:39, 1 Tesalonika 5:2, Dunya Model Baru 16:15 f3:13: Yesaya 65:17, 66:22, Dunya Model Baru 21:1 ==================== 1 yohanis 1 Yohanis Yohanis pung surat yang partama (©2007 UBB-GMIT) 1. Yohanis tulis so'al Yesus Kristus (1:1 - 1:4) 2. Orang parcaya dong musti idop dalam taráng (1:5 - 2:29) 3. Orang yang jadi Tuhan Allah pung ana-ana musti idop deng batúl (3:99 - 4:6) 4. Sayang deng Parcaya (4:99 - 5:12) 5. Akurang ko Yohanis tulis ini surat? (5:13 - 5:13) 6. Yohanis tulis tamba so'al sambayang (5:14 - 5:17) 7. Yohanis kasi inga ulang hal yang pantíng (5:18 - 5:21) 1 Yohanis Yohanis pung surat yang partama Yohanis tulis so'al Yesus Kristus 11Beta tulis ini surat so'al Tuhan Allah pung Kata-kata yang Bawa Idop . Ini Kata-kata yang Bawa Idop ni, su ada memang dari dunya pung mula-mula. Sakarang beta, deng beta pung tamán dong su lia sang Dia deng botong pung mata kapala sandiri. Botong su dengar sang Dia deng botong pung talinga sandiri. Deng botong su raba sang Dia deng botong pung tangan sandiri. Botong lia sang Dia bagitu,a 2tagal Dia muncul datang di botong pung teng-tenga. Dolu, Dia tenga deng Dia pung Bapa, ma sakarang Dia su kasi tunju Dia pung diri sang botong. Tagal itu, botong barani kasi tau sang bosong karmana manusia bisa dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Te Dia ni, Kata-kata yang Bawa Idop .b 3Botong mau kasi tau sang bosong samua yang botong su lia, deng samua yang botong su dengar, ko bosong bisa satu hati deng botong. Te kotong samua su ta'ika deng Tuhan Allah deng Dia pung Ana yang Dia kirim datang, andia Yesus Kristus. 4Jadi botong tulis ini surat, ko bekin sanáng bosong pung hati. Deng bagitu, botong pung hati ju tamba sanáng. Orang parcaya dong musti idop dalam taráng 5Ajaran yang Yesus kasi tau sang botong, yang sakarang botong mau kasi tau sang bosong, andia bagini: Tuhan Allah tu, bae talalu. Dia sonde ada pung jahat sadiki ju. Te Dia sama ke taráng yang bacaya, yang sonde ada pung galáp sadiki ju. 6Kalo kotong omong, bilang, “Kotong idop satu hati deng Tuhan,” padahal kotong masi idop bekin hal jahat, na, itu sama ke kotong idop dalam galáp. Te kotong omong putar-balek, deng sonde idop iko jalan yang batúl. 7Ma kalo kotong idop iko jalan yang batúl, kotong sama ke orang yang idop dalam Tuhan Allah pung taráng. Deng bagitu, kotong bisa idop satu hati, satu deng satu. Deng kotong pung hati jadi barisi, tagal Tuhan Allah pung Ana Yesus mati, deng Dia pung dara su hapus buang kotong pung sala dong samua. Orang yang idop dalam taráng, sonde idop bekin sala lai 8Kalo kotong omong, bilang, “Kotong sonde bekin sala,” na, itu jadi tanda, bilang, kotong su tipu kotong pung diri sandiri, deng sonde tau apa yang batúl. 9Ma kalo kotong mangaku kotong pung sala, tantu Tuhan Allah ju bekin iko Dia pung janji deng hapus buang kotong pung sala, deng bekin barisi kotong pung hati. 10Kalo kotong omong, bilang, “Kotong sonde parná bekin sala,” na, itu kotong su bekin sang Tuhan Allah jadi tukang putar-balek! Te Dia su omong, bilang, samua orang bekin sala abis. Deng kalo kotong omong bagitu, su jalás, bilang, Dia pung Kata-kata sonde ada di kotong pung hati. 21Ana sayang dong! Beta tulis kasi tau ini samua, ko biar bosong sonde idop bekin sala lai. Ma andekata ada yang bekin sala, nanti ada yang bela kotong di Allah Bapa pung muka. Dia tu, Yesus Kristus, andia Orang Barisi yang Tuhan Allah su kirim datang di ini dunya. 2Dia mati jadi korban kasi sang kotong, ko Tuhan Allah hapus buang kotong pung sala dong. Bukan cuma kasi kotong sandiri sa, ma kasi manusia samua di ini dunya ju. Orang yang idop dalam taráng, bekin iko Tuhan Allah pung parenta, lebe-lebe parenta so'al sayang 3Kotong tau, bilang, kotong kanál bae deng Tuhan Allah, kalo kotong iko Dia pung parenta dong. 4Orang bisa sa omong, bilang, “Beta ada kanál sang Tuhan Allah.” Ma kalo dia sonde bekin iko Tuhan pung parenta, na, dia tu, tukang putar-balek yang omong laen, bekin laen. 5Ma orang yang bekin iko Tuhan pung parenta, itu jadi bukti, bilang, dia pung sayang sang Tuhan su batúl. Deng bagitu, kotong tau, bilang, kotong ni, Tuhan pung orang. 6Jadi, kalo orang omong, bilang, “Beta idop ta'ika deng Tuhan Allah,” na, dia musti idop sama ke Yesus Kristus. 7Ana sayang dong! Parenta yang beta tulis ni, bukan hal baru kasi sang bosong. Te ini parenta su ada memang di Tuhan pung Kata-kata yang bosong su dengar dari dolu.a 8Biar bagitu ju, ma ada hal baru yang beta mau tulis so'al Tuhan pung parenta ni. Ini parenta su jalan deng batúl di Yesus pung idop. Deng ini parenta su mulai jalan di bosong, tagal galáp di bosong pung hati su mulai ilang, deng taráng yang batúl su mulai bacaya di bosong pung idop. 9Orang bisa sa ba'omong, bilang, “Beta idop dalam taráng.” Ma kalo dia binci dia pung sodara, na, itu jadi tanda, bilang, dia masi idop dalam galáp. 10Te orang yang idop dalam taráng, dia musti sayang dia pung sodara, deng sonde ada jahat apa-apa di dia pung hati yang bekin dia jato. 11Andia ko, kalo ada orang yang binci dia pung sodara, itu jadi tanda, bilang, dia ada idop dalam galáp. Dia jalan raba-raba, tagal galáp su bekin buta dia pung mata. Orang yang idop dalam taráng, sonde idop iko dunya pung mau 12Ana-ana dong! Beta ada tulis ini surat kasi bosong, tagal Kristus su mati kasi bosong, ais Tuhan Allah su hapus buang bosong pung sala dong. 13Orang tua dong! Beta ada tulis ini surat kasi bosong, tagal bosong kanál sang Yesus Kristus, yang su ada memang dari dolu kala. Orang muda dong! Beta ada tulis ini surat kasi bosong, tagal bosong su baparáng lawan jahat pung ba'i, sampe bosong manáng. 14Ana-ana dong! Beta tulis ini surat kasi bosong, tagal bosong kanál sang Allah Bapa. Orang tua dong! Beta tulis ini surat kasi bosong, tagal bosong kanál sang Yesus Kristus, yang su ada memang dari dolu kala. Orang muda dong! Beta tulis ini surat kasi bosong, tagal bosong su simpan Tuhan pung Kata-kata dalam bosong pung hati, sampe bosong jadi kuat, deng bosong su baparáng lawan jahat pung ba'i, sampe bosong manáng. 15Bosong jang sayang dunya pung mau-mau, deng dunya pung barang. Te orang yang sayang sang dunya, sonde bisa sayang sang Allah Bapa. 16Hal yang ada di ini dunya sonde ada pung hubungan deng Tuhan Allah. Conto ke, orang yang idop bekin sanáng dia pung diri sandiri; orang balalas; deng orang yang kapala bésar tagal dia pung kaya. Hal bagitu dong sonde ba'akar di Allah Bapa. Te dong ba'akar di ini dunya sa. 17Padahal, ini dunya nanti ilang buang, sama-sama deng itu hal dong yang orang kapingin cari. Ma orang yang kapingin bekin iko Tuhan Allah pung mau, dia sonde ilang buang, te dia nanti idop tarús-tarús. Orang yang idop dalam taráng musti ati-ati ko jang kaná tipu 18Ana-ana dong! Hari-hari kiamat su deka-deka datang. Bosong su dengar, bilang, orang yang malawan sang Kristus nanti muncul datang. Padahal dong su ada memang. Te su ada yang malawan sang Kristus di mana-mana. Itu jadi tanda, bilang, hari-hari kiamat su deka-deka datang. 19Itu tukang malawan dong kaluar datang dari kotong pung teng-tenga. Padahal, dong tu, bukan kotong pung orang. Te andekata dong batúl-batúl kotong pung orang, na, su tantu dong sonde jalan kasi tenga sang kotong, ma dong batahan tarús sama-sama deng kotong. Ma dong su bangun bongkar. Jadi, su jalás, dong tu, bukan kotong pung orang, to? 20Ma bosong sonde sama deng dong. Te bosong su tarima Tuhan pung Orang Barisi pung Roh. Deng Dia su tolong sang bosong, ko bosong samua mangarti apa yang batúl. 21Bosong kira beta tulis ini surat tagal beta sangka bosong sonde tau apa yang batúl? Sonde! Te bosong su tau, na! Bosong su mangarti mana yang batúl, deng mana yang putar-balek. 22Padahal, ada tukang tipu yang jalan di ini dunya. Karmana ko kotong bisa kanál sang dong? Dong tu, andia orang yang omong, bilang, Yesus tu, bukan Kristus. Iko dong, Yesus bukan Orang Barisi yang Tuhan su janji memang ko mau kirim datang. Orang yang omong bagitu, ada bamalawan sang Kristus, te dong tola buang Allah Bapa deng Dia pung Ana. 23Orang yang tola buang sang Tuhan Allah pung Ana, na, dong ju tola buang sang Dia pung Bapa. Ma kalo orang mangaku sang Tuhan Allah pung Ana, na, dong ju su jadi Tuhan Allah pung ana-ana. 24Jadi, bosong musti pegang tarús apa yang bosong su dengar dari dolu tu. Deng bagitu, bosong ta'ika tarús deng Allah Bapa, deng Dia pung Ana. 25Deng Dia sandiri su janji sang kotong, bilang, nanti kotong idop tarús-tarús deng Dia. 26Beta tulis ini surat ko bosong mangarti so'al orang yang mau tipu sang bosong. 27Bosong su tarima Tuhan pung Roh Barisi, deng bosong ju su idop ta'ika deng Dia. Jadi, bosong sonde parlú orang laen ko ajar sang bosong lai. Te Tuhan pung Roh su cukup, tagal Dia bisa ajar samua hal yang batúl. Dia sonde putar-balek, sama ke itu tukang tipu dong. Jadi, pegang kuat-kuat sang apa yang Dia su ajar, ko bosong idop satu hati tarús deng Kristus. 28Bagini, ana-ana dong! Bosong musti idop ta'ika tarús deng Kristus. Te kalo nanti Dia datang kambali, na, bosong sonde usa taku-taku deng sonde usa malu-malu badiri di Dia pung muka. 29Tagal bosong su tau, bilang, Dia salalu bekin apa yang batúl, andia ko bosong ju bisa tau, bilang, samua orang yang bekin iko apa yang batúl, dong ju jadi Tuhan pung ana-ana. Orang yang jadi Tuhan Allah pung ana-ana musti idop deng batúl 99xx Tuhan pung ana-ana sonde idop bekin sala lai 31Co bosong pikir Bapa di sorga pung sayang sang kotong! Te Dia pung sayang tu, hebat talalu, sampe Dia angka sang kotong jadi Dia pung ana-ana. Batúl tu! Ma orang idop iko dunya pung mau, sonde mangarti kotong ni sapa, tagal dong sonde kanál sang Tuhan Allah.a 2Ana sayang dong! Kotong su jadi Tuhan Allah pung ana-ana, ma balóm jalás nanti kotong mau jadi karmana lai. Yang kotong tau, bagini: nanti kalo Kristus datang kambali, kotong ju jadi sama ke Dia, tagal kotong dapa lia sang Dia taráng-taráng. 3Samua orang yang ada batunggu-tunggu sang Kristus pung datang tu, tantu dong bekin barisi dong pung idop, ko idop barisi sama ke Kristus. 4Samua sala ada langgar Tuhan pung parenta. Andia ko samua orang yang bekin sala, su langgar Tuhan Allah pung parenta, deng su malawan sang Dia. 5Bosong su tau, bilang, Kristus jadi manusia ko hapus buang kotong pung sala-sala. Dia bisa bekin bagitu, tagal Dia sandiri sonde parná bekin sala.b 6Jadi, orang yang idop ta'ika tarús deng Dia, sonde idop bekin sala lai. Ma kalo orang idop bekin sala tarús, dia pung arti, bilang, dia sonde kanál deng sonde ta'ika deng Kristus. 7Ana sayang dong! Jang kaná tipu. Te orang yang idop bekin iko apa yang batúl, dia tu, orang hati lurus, sama ke Kristus. 8Ma orang yang idop bekin sala, dia ba'akar di setan jahat dong pung bos. Te dia yang maen bekin jahat dari mula-mula. Andia ko Tuhan pung Ana datang ko kasi ancor itu setan pung bekin jahat tu. 9Orang yang su jadi Tuhan pung ana sonde idop bekin sala lai, tagal Tuhan ada idop di dia pung diri. Dia sonde bisa bekin sala tarús, tagal dia ba'akar di Tuhan. 10Deng bagitu, kotong bisa tau sapa yang ba'akar di Tuhan Allah, deng sapa yang ba'akar di setan dong pung bos. Te orang yang sonde bekin iko apa yang batúl, deng orang yang sonde tau sayang sang dia pung sodara, itu jadi tanda, bilang, dia sonde ba'akar di Tuhan Allah. Tuhan Allah pung ana-ana musti basayang satu deng satu 11Dari dolu-dolu, bosong su dengar memang ini pasán yang bilang, “Basayang satu deng satu!”c 12Masi inga Kaen deng Habel pung carita, to? Naa, jang bekin iko Kaen, te dia ba'akar di jahat pung ba'i, sampe dia bunu bekin mati dia pung adi Habel. Akurang ko dia bekin bagitu? Itu, tagal dia bekin hal-hal yang jahat, ma dia pung adi bekin hal-hal yang batúl.d 13Sodara dong! Jang heran kalo orang yang iko dunya pung mau-mau binci sang bosong. 14Kotong su tau, bilang, kalo orang sala nanti mati, na, dia tapisa buang dari Tuhan Allah. Ma tagal kotong basayang deng kotong pung sodara, itu jadi bukti, bilang, kalo kotong nanti mati, na, kotong idop tarús-tarús deng Tuhan. Te kalo samua orang yang sonde ada pung sayang nanti mati, na, dong tapisa buang dari Tuhan.e 15Te orang yang binci dia pung sodara, dia ju sama ke orang yang bunu bekin mati orang. Naa, bosong su tau, bilang, orang macam bagitu sonde dapa idop tarús-tarús deng Tuhan Allah. 16Kotong bisa kanál sayang yang batúl dari Kristus pung conto. Te Dia sayang sang kotong, sampe Dia sarakan Dia pung diri deng mati, ko ganti sang kotong. Tagal itu, kotong ju musti sarakan kotong pung diri kasi sang kotong pung sodara dong. 17Kalo ada orang yang idop cukup, abis dia dapa lia satu sodara yang idop susa, ma dia pung hati sonde jato kasian ko tolong sang dia, karmana ko itu orang bisa omong, bilang, “Beta sayang sang Tuhan Allah!” Sonde bisa! 18Ana sayang dong! Jang cuma sayang deng omong manis pake kata-kata sa, ma bekin hal bae ju, ko kasi tunju sayang yang batúl. 19Te kalo kotong kasi tunju sayang deng bekin hal bae bagitu, kotong bisa tau, bilang, kotong ada idop iko yang batúl. Deng bagitu, kotong sonde usa taku-taku, deng kotong bisa angka muka waktu kotong mangada sang Tuhan Allah. 20Biar kotong pung hati masi maen tudu sang kotong so'al hal sonde bae yang kotong parná bekin, na, kotong sonde usa taku-taku. Te Tuhan Allah pung rasa kasian lebe talalu dari kotong. Deng Dia ju tau samua-samua. 21Ana sayang dong! Kalo kotong pung hati sonde tudu sang kotong, na, kotong bisa parcaya diri deng sonde usa malu waktu kotong datang mangada sang Tuhan Allah. 22Tagal kotong bekin iko Dia pung parenta dong, deng bekin sanáng Dia pung hati, andia ko kotong bisa tarima samua hal yang kotong minta dari Dia. 23Dia pung parenta bilang bagini: parcaya tarús sang Dia pung Ana Yesus Kristus, yang Dia su kirim datang. Deng sayang tarús satu deng satu, sama ke yang Yesus su parenta tu.f 24Orang yang bekin iko Tuhan Allah pung parenta dong, dia idop ta'ika deng Tuhan Allah. Deng Tuhan ju ada ta'ika deng dia. Kotong tau Dia ada di kotong pung hati, tagal Dia pung Roh ada idop di situ. Tuhan Allah pung ana-ana musti ati-ati ko dong jang kaná tipu 41Ana sayang dong! Jang tarima bodo-bodo sa, kalo orang bilang dia ada bawa pasán dari Tuhan Allah. Ma bosong musti pareksa bae-bae ko dapa tau kalo dia pung omong tu, batúl-batúl datang dari Tuhan, ko sonde. Te sakarang su banya tukang putar-balek yang jalan kuliling di ini dunya. Dong tipu orang, bilang, dong tu, Tuhan Allah pung jubir. 2Kotong bisa kanál pasán yang batúl-batúl datang dari Tuhan pung Roh, bagini: Tuhan Allah su janji memang dari dolu ko mau kirim datang Dia pung Ana di ini dunya. Kalo itu orang yang bawa pasán mangaku, bilang, Yesus Kristus tu, batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana yang jadi manusia sama ke kotong, na, dia pung pasán tu, memang datang dari Tuhan. 3Ma orang yang sonde mangaku sang Yesus bagitu, dia sonde ba'akar di Tuhan Allah. Te itu datang dari yang bamalawan sang Kristus. Bosong su parná dengar, bilang, yang bamalawan sang Kristus tu, nanti muncul datang. Padahal, yang bagitu su ada memang di ini dunya. 4Ana sayang dong! Bosong tu, memang ba'akar di Tuhan Allah, deng Dia pung kuasa ada di bosong pung hati. Andia ko bosong su kasi kala sang dong yang bamalawan sang Tuhan. Te Dia pung Roh yang ada di bosong pung hati tu, lebe hebat dari kuasa yang ada di ini dunya. 5Dong tu, ba'akar di ini dunya. Andia ko dong pung omong ju ba'akar di ini dunya pung mau-mau. Ais orang di ini dunya suka dengar sang dong. 6Ma kotong ba'akar di Tuhan. Andia ko orang yang kanál sang Tuhan mau dengar sang kotong. Ma orang yang sonde ba'akar di Tuhan, dong sonde mau dengar sang kotong. Deng bagitu, kalo orang bilang dia ada bawa pasán dari Tuhan, kotong bisa tau mana yang batúl, yang ba'akar di Tuhan pung Roh, deng mana yang putar-balek. Sayang deng Parcaya 99xx Sayang tu, apa? 7Ana sayang dong! Kotong musti basayang satu deng satu, tagal sayang tu, ba'akar di Tuhan Allah. Samua orang yang sayang, dong ju ba'akar di Tuhan Allah, deng kanál bae sang Dia. 8Ma orang yang sonde ada pung sayang, dia sonde kanál sang Tuhan. Tagal Tuhan tu, andia sayang. 9Tuhan kasi tunju Dia pung sayang sang kotong bagini: Dia kirim Dia pung Ana satu biji datang dalam ini dunya, ko buka jalan kasi kotong. Deng bagitu, kotong bisa idop tarús-tarús deng Tuhan. 10Kalo mau lia sayang yang batúl, jang lia kotong pung sayang sang Tuhan. Ma lia Tuhan pung sayang sang kotong, tagal Dia kirim Dia pung Ana ko mati jadi korban ganti sang kotong. Deng bagitu, Dia hapus buang kotong pung sala dong, ko kotong bisa babae kambali deng Dia. 11Ana sayang dong! Tagal Tuhan Allah su sayang talalu sang kotong bagitu, na, kotong ju musti basayang satu deng satu. 12Sonde ada satu orang ju yang parná lia taráng-taráng sang Tuhan Allah. Biar bagitu ju, ma kalo kotong basayang satu deng satu, dia pung arti, bilang, Tuhan Allah ada sama-sama deng kotong. Deng Dia pung sayang batamba di kotong pung idop, sampe jadi sayang yang batúl.a 13Tuhan Allah su kasi Dia pung Roh di kotong pung hati. Andia ko kotong tau, bilang, kotong idop satu hati deng Dia, deng Dia ju satu hati deng kotong. 14Beta, deng beta pung tamán dong su dapa lia Tuhan Allah pung Ana deng botong pung mata kapala sandiri. Ais botong kasi tau samua orang, bilang, Allah Bapa su kirim datang Dia pung Ana, ko kasi salamat orang di ini dunya dari dong pung sala-sala. 15Samua orang yang mangaku, bilang, Yesus tu, Tuhan Allah pung Ana, dia idop babae deng Tuhan Allah, deng Tuhan ju babae deng dia. 16Kotong su tau, bilang, Tuhan sayang talalu sang kotong. Andia ko kotong parcaya, bilang, nanti Dia ju sayang tarús sang kotong. Tuhan sayang talalu sang orang. Jadi orang yang ada idop basayang, ju ada idop satu hati deng Tuhan Allah, deng Tuhan ju satu hati deng dia. 17Deng, kalo kotong satu hati deng Tuhan, na, kotong pung sayang jadi batúl. Ais, nanti kalo hari kiamat, Tuhan mau pareksa samua orang pung idop, na, kotong sonde usa taku-taku badiri di Dia pung muka, tagal kotong su jadi sama ke Kristus waktu Dia idop di ini dunya. 18Kalo kotong idop deng basayang, na, kotong sonde ada pung rasa taku sadiki ju. Te kalo kotong sayang deng batúl, na, itu sama ke kotong su angka buang kaluar samua rasa taku di kotong pung hati. Kalo orang taku, dia pung hati susa, tagal dia taku kaná hukum. Dia sama ke ana kici yang balóm tau sayang orang deng batúl. 19Kotong sayang, tagal Tuhan Allah sayang lebe dolo sang kotong. 20Kalo orang omong, bilang, “Beta sayang sang Tuhan Allah,” padahal dia binci sang dia pung sodara, dia tu, omong kosong sa. Te kalo orang sonde sayang dia pung sodara yang ada di dia pung muka idong, na, karmana ko dia bisa sayang sang Tuhan Allah yang dia balóm parná lia? Sonde mungkin, to? 21Te Tuhan Allah sandiri su kasi turun parenta, bilang, kotong jang cuma sayang sang Dia sa, ma kotong ju musti sayang sang kotong pung sodara orang parcaya dong. 51Samua orang yang parcaya, bilang, Yesus tu, memang Kristus, yang Tuhan Allah su kirim datang, dong tu, su jadi Tuhan Allah pung ana-ana. Te orang yang sayang satu orang yang jadi bapa, dia ju sayang sang itu bapa pung ana. 2Kalo kotong sayang sang Tuhan, deng bekin iko Dia pung parenta, itu kasi tunju, bilang, kotong ju sayang sang Dia pung ana-ana dong. 3Jadi, kalo kotong sayang sang Dia, kotong bekin iko Dia pung parenta dong. Deng Dia pung parenta, sonde barát.a 4Kotong yang su jadi Tuhan pung ana-ana, bisa manáng lawan dunya pung mau-mau, tagal kotong parcaya sang Dia. 5Te orang yang bisa kasi kala dunya pung mau-mau, andia orang yang parcaya, bilang, Yesus tu, Tuhan Allah pung Ana. Parcaya sang Yesus, dia pung guna apa? 6Asal bosong tau sa. Yesus tu, bukan cuma manusia biasa sa. Te Dia ju Kristus yang Tuhan Allah su kirim datang di ini dunya. Waktu Dia su mau kasi jalan Dia pung karjá, Yohanis sarani sang Dia pake aer. Ais itu, Dia ju mati deng tumpa Dia pung dara. Jadi yang pantíng, bukan cuma aer yang Yohanis pake ko sarani sang Dia, ma Dia pung dara yang tumpa tu, ju pantíng. Te Tuhan Allah pung Roh sandiri yang kasi tau bagitu, deng Dia sonde tau putar-balek. 7Jadi, ada tiga hal yang jadi saksi:* 8andia, Tuhan pung Roh, aer yang Yohanis pake ko sarani sang Yesus, deng Yesus pung dara sandiri. Dong tiga-tiga tu, kasi tunju satu hal yang sama so'al Yesus. 9Kalo manusia yang jadi saksi, na, kotong biasa parcaya sang dia. Lebe-lebe lai kalo Tuhan Allah sandiri yang jadi saksi. Padahal tiga hal ni, yang Tuhan su pake ko kasi tunju bukti, bilang, Yesus tu, bukan cuma manusia biasa sa, ma Dia ju Kristus. 10Orang yang parcaya sang Tuhan pung Ana tu, dia pung arti, bilang, itu orang su tarima Tuhan pung Kata-kata so'al itu Ana. Ma orang yang sonde parcaya sang Tuhan, dia sama ke orang yang omong, bilang, “Tuhan Allah tu, tukang putar-balek!” Deng bagitu, dia sonde tarima Tuhan pung Kata-kata so'al Tuhan pung Ana sandiri. 11Tuhan pung Kata-kata pung isi bagini: Dia su kasi kotong idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Deng kotong dapa itu idop, tagal kotong parcaya sang Dia pung Ana.b 12Jadi, orang yang ta'ika deng Tuhan Allah pung Ana, dapa idop tarús-tarús deng Dia. Ma orang yang sonde ta'ika deng Tuhan Allah pung Ana, sonde dapa idop bagitu. Akurang ko Yohanis tulis ini surat? 13Beta tulis ini hal samua kasi bosong yang parcaya sang Tuhan Allah pung Ana, ko biar bosong tau batúl-batúl, bilang, bosong dapa idop tarús-tarús. Yohanis tulis tamba so'al sambayang 14Kalo kotong sambayang sang Tuhan Allah deng minta apa sa yang iko Dia pung mau, na, kotong bisa yakin Dia dengar apa yang kotong minta tu. 15Deng kalo kotong su yakin bagitu, kotong ju yakin, kotong tarima apa yang kotong minta dari Dia. 16Kalo lu dapa lia lu pung sodara ada bekin sala yang sonde bekin dia mati, lebe bae lu sambayang minta ko Tuhan Allah tolong sang lu pung sodara tu, ko dia salamat. Naa, beta pung maksud di sini, andia, ada sala yang sonde bekin orang mati. Deng ada sala yang bisa bekin orang mati. Ma beta sonde suru sambayang kalo ada sala bagitu. 17Di Tuhan Allah pung muka, samua hal yang tar bae yang kotong bekin tu, sala abis. Ma sonde samua sala yang bawa mati. Yohanis kasi inga ulang hal yang pantíng 18Orang yang su ba'akar di Tuhan Allah su sonde idop bekin sala lai, te Tuhan pung Ana ada jaga sang dia. Deng jahat pung ba'i su tar ontong sang dia lai. 19Kotong tau, bilang, kotong ni, ba'akar di Tuhan Allah. Ma kotong ju tau, bilang, jahat pung ba'i ada kuasa ko ator samua orang di ini dunya. 20Kotong tau, bilang, Tuhan Allah pung Ana su datang ko kasi kotong mangarti ini hal dong, ko biar kotong bisa kanál Tuhan Allah yang batúl. Sakarang kotong su bisa idop babae deng Dia, tagal kotong idop satu hati deng Dia pung Ana, Yesus Kristus. Te Dia tu, ju Tuhan Allah yang batúl. Deng Dia yang kasi orang idop tarús-tarús. 21Ana-ana, ó! Jaga bae-bae bosong pung idop. Jang sampe ada yang seti buang ko ganti Tuhan Allah di bosong pung hati. Bagitu sa. Yohanis *5:7: Ada Alkitab laen yang tulis tamba, bilang, [“(7b) di sorga, andia Bapa, Kata-kata, deng Roh Barisi. (8a) Deng ini tiga dong tu, satu. Deng ada tiga hal yang jadi saksi di bumi,”]. Padahal ini kata dong sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani asli dong. Dong muncul tamba dalam satu-dua Alkitab laen mulai dari abad ka-14. a1:1: Yohanis 1:1 b1:2: Yohanis 1:14 a2:7: Yohanis 13:34 a3:1: Yohanis 1:12 b3:5: Yohanis 1:29 c3:11: Yohanis 13:34 d3:12: Carita Mula-mula 4:8 e3:14: Yohanis 5:24 f3:23: Yohanis 13:34, 15:12, 17 a4:12: Yohanis 1:18 a5:3: Yohanis 14:15 b5:11: Yohanis 3:36 ================== 2 yohanis 2 Yohanis 1. Salam (1:1 - 1:3) 2. Idop basayang deng pegang kuat hal-hal yang batúl (1:4 - 1:11) 3. Yohanis tutu dia pung surat (1:12 - 1:13) 2 Yohanis Salam 1Mama bo'i! Ini surat dari beta, Yohanis, yang jadi pamimpin gareja. Beta tulis ini surat kasi mama, yang Tuhan Allah su pili jadi Dia pung orang, deng kasi mama pung ana-ana dong.* Beta sayang sang bosong samua yang pung hati ta'ika deng hal-hal yang batúl. Samua orang laen yang tau hal-hal yang batúl, ju sayang sang bosong. 2Botong sayang sang bosong, tagal hal-hal yang batúl ada tatanam dalam kotong pung hati, deng nanti idop tarús-tarús dalam kotong. 3Beta sambayang minta ko Tuhan Allah, deng Dia pung Ana, Yesus Kristus, kasi tunju Dong pung hati bae deng rasa kasian sang kotong, ko kotong bisa idop aman deng dame, idop basayang, deng ta'ika tarús deng hal-hal yang batúl dong. Idop basayang deng pegang kuat hal-hal yang batúl 4Beta sanáng talalu, waktu beta katumu deng mama pung ana dong saparu, deng lia dong ada idop bae-bae, iko jalan idop yang batúl, sama ke Allah Bapa su parenta kasi sang kotong. 5Mama bo'i! Sakarang beta minta ko kotong samua idop basayang. Yang beta minta tu, bukan parenta baru, ma beta cuma kasi inga parenta yang kotong su pegang memang dari mula-mula.a 6Kotong bisa kasi tunju kotong pung sayang, kalo kotong bekin iko Tuhan Allah pung parenta dong. Dari dolu, Dia su parenta sang kotong ko idop basayang satu deng satu. Ini bukan hal baru, te bosong su dengar ini parenta dari dolu. 7Banya tukang putar-balek su jalan kuliling di ini dunya. Dong ajar, bilang, Yesus Kristus datang di ini dunya, ma Dia bukan manusia batúl. Dong ju, tukang omong kosong yang sonde mau tarima, bilang, Yesus tu, andia Kristus, yang Tuhan Allah su pili memang dari dolu. 8Jaga bae-bae, ko kotong pung cape jang ilang buang. Jadi, bosong musti rajin karjá tarús, ko bosong bisa dapa samua berkat yang Tuhan janji mau kasi sang bosong di sorga. 9Te orang yang serong dari Kristus pung ajaran, dia sonde ta'ika deng Tuhan Allah. Ma orang yang pegang kuat itu ajaran tu, dia ta'ika deng Tuhan Allah, deng Dia pung Ana, Yesus Kristus. 10Kalo ada orang yang datang ajar hal-hal yang sonde batúl so'al Kristus, na, jang tarima sang dia di bosong pung ruma, deng jang kasi hati sang dia. 11Te kalo bosong kasi hati sang dia, bosong su ame bagian di dia pung karjá yang jahat tu. Yohanis tutu dia pung surat 12Masi ada banya hal yang beta kapingin kasi tau sang bosong, ma lebe bae beta sonde usa tulis lewat surat. Te sonde lama lai, beta mau datang ba'omong memang deng bosong, ko kotong batúl-batúl bisa sanáng sama-sama. 13Tuhan Allah ju ada pili sang mama pung susi. Dia pung ana-ana dong ada titip salam manis kasi mama dong di sana. Bagitu sa. Salam dari beta, Yohanis *1:1: Ada orang yang pintar saparu yang kira ini mama deng dia pung ana-ana dong, andia satu orang yang Yohanis kanál bae dari dolu, deng dong dua parná kasi jalan Tuhan pung karjá sama-sama. Ada saparu yang laen, yang pikir, bilang, Yohanis pake nama rahasia, yang bilang, ini mama deng dia pung ana-ana tu, andia satu jama'at deng dia pung anggota dong. a1:5: Yohanis 13:34, 15:12, 17 ====================== 3 yohanis 3 Yohanis 1. Yohanis buka dia pung surat (1:1 - 1:4) 2. Yohanis puji sang Gayus, tagal Gayus kasi jalan karjá deng bae (1:5 - 1:8) 3. Diotrefes tu, tukang bekin kaco (1:9 - 1:10) 4. Demetrius kasi jalan Tuhan pung karjá deng bae (1:11 - 1:12) 5. Yohanis konci dia pung surat (1:13 - 1:15) 3 Yohanis Yohanis buka dia pung surat 1Sodara Gayus yang beta sayang batúl-batúl. Salam dari beta, Yohanis, pamimpin gareja.a 2Beta minta ko Tuhan jaga sang lu, ko biar lu pung badan sehat, deng lu pung hati bae. 3Ada barapa sodara yang datang carita sang beta, bilang, lu ada iko tarús Tuhan Allah pung jalan idop yang batúl. Dengar bagitu ju, beta pung hati sanáng mo mati. 4Te beta paling sanáng dengar, bilang, beta pung ana-ana dong ada idop iko jalan yang batúl. Yohanis puji sang Gayus, tagal Gayus kasi jalan karjá deng bae 5Sodara sayang! Lu su kasi jalan Tuhan Allah pung karjá deng bae, waktu lu tarima deng bae sodara dong yang ada kuliling kasi jalan Kristus pung karjá. Biar lu balóm kanál sang dong ju, ma lu tarima deng bae sa. 6Orang yang su kambali datang, ada bacarita kasi jama'at di sini, bilang, lu tarima bae deng sayang sang dong. Sakarang beta minta ko lu tolong tarús bagitu, te itu bekin sanáng Tuhan Allah pung hati. 7Dong maen jalan kuliling ko ajar orang so'al Yesus Kristus. Ma dong sonde tarima bantuan apa-apa dari orang yang sonde parcaya dong. 8Jadi memang pantas, kalo kotong yang musti bantu sang dong. Te deng bagitu, kotong kasi jalan Tuhan pung karjá sama-sama deng dong. Diotrefes tu, tukang bekin kaco 9Dolu, beta su kirim surat kasi jama'at di lu pung tampa, ma Diotrefes angka diri sama ke bos-bos. Deng dia sonde mau dengar sang beta. 10Jadi kalo beta pi di situ, nanti beta buka taráng-taráng so'al apa yang dia ada bekin. Te dia omong putar-balek, ko mau kasi jato sang kotong. Lebe-lebe lai, dia tola buang Tuhan pung orang dong yang datang di situ. Ais dia ju ada tusu-tusu sodara-sodara di situ, ko jang tarima sang itu orang dong. Demetrius kasi jalan Tuhan pung karjá deng bae 11Sodara sayang! Lu musti conto orang yang bekin hal bae. Jang conto orang yang bekin hal jahat. Te orang yang bekin hal bae, Tuhan Allah pung orang. Ma orang yang bekin hal jahat, sonde kanál sang Tuhan Allah. 12Conto ke Demetrius. Samua orang puji-puji sang dia, tagal dia iko Tuhan Allah pung jalan idop yang batúl. Beta ju puji-puji sang dia, deng lu tau beta sonde omong kosong. Yohanis konci dia pung surat 13Masi ada banya hal laen lai, yang beta mau omong deng lu, ma beta sonde mau tulis lewat surat. 14Te beta harap sonde lama lai kotong bakatumu, ko kotong dua bisa ba'omong langsung sa. 15Bagitu sa, dolo. Sodara-sodara di sini ada titip salam. Tolong kirim beta pung salam kasi tiap sodara yang ada di situ, satu-satu deng dia pung nama. Saloom, Yohanis a1:1: Utusan dong pung Carita 19:29, Roma 16:23, 1 Korintus 1:14 ==================== yudas 3 Yohanis 1. Yohanis buka dia pung surat (1:1 - 1:4) 2. Yohanis puji sang Gayus, tagal Gayus kasi jalan karjá deng bae (1:5 - 1:8) 3. Diotrefes tu, tukang bekin kaco (1:9 - 1:10) 4. Demetrius kasi jalan Tuhan pung karjá deng bae (1:11 - 1:12) 5. Yohanis konci dia pung surat (1:13 - 1:15) 3 Yohanis Yohanis buka dia pung surat 1Sodara Gayus yang beta sayang batúl-batúl. Salam dari beta, Yohanis, pamimpin gareja.a 2Beta minta ko Tuhan jaga sang lu, ko biar lu pung badan sehat, deng lu pung hati bae. 3Ada barapa sodara yang datang carita sang beta, bilang, lu ada iko tarús Tuhan Allah pung jalan idop yang batúl. Dengar bagitu ju, beta pung hati sanáng mo mati. 4Te beta paling sanáng dengar, bilang, beta pung ana-ana dong ada idop iko jalan yang batúl. Yohanis puji sang Gayus, tagal Gayus kasi jalan karjá deng bae 5Sodara sayang! Lu su kasi jalan Tuhan Allah pung karjá deng bae, waktu lu tarima deng bae sodara dong yang ada kuliling kasi jalan Kristus pung karjá. Biar lu balóm kanál sang dong ju, ma lu tarima deng bae sa. 6Orang yang su kambali datang, ada bacarita kasi jama'at di sini, bilang, lu tarima bae deng sayang sang dong. Sakarang beta minta ko lu tolong tarús bagitu, te itu bekin sanáng Tuhan Allah pung hati. 7Dong maen jalan kuliling ko ajar orang so'al Yesus Kristus. Ma dong sonde tarima bantuan apa-apa dari orang yang sonde parcaya dong. 8Jadi memang pantas, kalo kotong yang musti bantu sang dong. Te deng bagitu, kotong kasi jalan Tuhan pung karjá sama-sama deng dong. Diotrefes tu, tukang bekin kaco 9Dolu, beta su kirim surat kasi jama'at di lu pung tampa, ma Diotrefes angka diri sama ke bos-bos. Deng dia sonde mau dengar sang beta. 10Jadi kalo beta pi di situ, nanti beta buka taráng-taráng so'al apa yang dia ada bekin. Te dia omong putar-balek, ko mau kasi jato sang kotong. Lebe-lebe lai, dia tola buang Tuhan pung orang dong yang datang di situ. Ais dia ju ada tusu-tusu sodara-sodara di situ, ko jang tarima sang itu orang dong. Demetrius kasi jalan Tuhan pung karjá deng bae 11Sodara sayang! Lu musti conto orang yang bekin hal bae. Jang conto orang yang bekin hal jahat. Te orang yang bekin hal bae, Tuhan Allah pung orang. Ma orang yang bekin hal jahat, sonde kanál sang Tuhan Allah. 12Conto ke Demetrius. Samua orang puji-puji sang dia, tagal dia iko Tuhan Allah pung jalan idop yang batúl. Beta ju puji-puji sang dia, deng lu tau beta sonde omong kosong. Yohanis konci dia pung surat 13Masi ada banya hal laen lai, yang beta mau omong deng lu, ma beta sonde mau tulis lewat surat. 14Te beta harap sonde lama lai kotong bakatumu, ko kotong dua bisa ba'omong langsung sa. 15Bagitu sa, dolo. Sodara-sodara di sini ada titip salam. Tolong kirim beta pung salam kasi tiap sodara yang ada di situ, satu-satu deng dia pung nama. Saloom, Yohanis a1:1: Utusan dong pung Carita 19:29, Roma 16:23, 1 Korintus 1:14 =================== revelation Dunya Model Baru Yohanis pung tulisan so'al apa yang nanti jadi di hari kiamat sampe ada Dunya Model Baru (©2007 UBB-GMIT) 1. Yohanis kirim salam kasi tuju jama'at di propinsi Asia (1:4 - 1:8) 2. Yohanis dapa lia Manusia Tulen (1:9 - 1:20) 3. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Efesus (2:1 - 2:7) 4. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Smirna (2:8 - 2:11) 5. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Pergamus (2:12 - 2:17) 6. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Tiatira (2:18 - 2:29) 7. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Sardis (3:1 - 3:6) 8. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Filadelfia (3:7 - 3:13) 9. Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Laodikia (3:14 - 3:22) 10. Dong sémba sang Tuhan Allah di sorga (4:1 - 4:11) 11. Tulisan tagulung yang tasegel mati (5:1 - 6:17) 12. Tuhan Allah cap ame 144.000 orang (7:1 - 7:8) 13. Orang barisi dong puji-puji sang Tuhan Allah deng Domba Ana (7:9 - 7:17) 14. Segel nomer tuju -- Tuhan pung ana bua dong tarima ame tuju tarompet (8:1 - 9:21) 15. Ana bua dari sorga deng tulisan kici yang tagulung (10:1 - 10:11) 16. Tuhan Allah pung jubir dua orang yang hebat (11:1 - 11:19) 17. Ular naga baparáng lawan parampuan deng dia pung ana (12:1 - 12:18) 18. Binatang buas yang kaluar dari laut (13:1 - 13:10) 19. Binatang buas yang kaluar dari bumi (13:11 - 13:18) 20. Domba Ana deng Dia pung 144.000 orang (14:1 - 14:5) 21. Tiga ana bua dari sorga bawa kabar (14:6 - 14:13) 22. Tuhan pung hukuman di bumi sama ke pake sabit ko panen (14:14 - 14:20) 23. Yohanis lia sorga pung isi (15:1 - 15:8) 24. Tuhan Allah pung mara tapo'a pi di bumi (16:1 - 16:21) 25. Tuhan Allah pung ana bua banding kota Babel deng parampuan nakal (17:1 - 17:18) 26. Tuhan Allah pung ana bua carita kota Babel pung rubu (18:1 - 18:24) 27. Koor bésar manyanyi di sorga (19:1 - 19:4) 28. Domba Ana pung pesta kawin (19:5 - 19:10) 29. Tuhan Yesus datang di atas kuda puti (19:11 - 19:21) 30. Dong ika ular naga deng rante sampe saribu taon (20:1 - 20:6) 31. Dong buang setan dong pung bos pi dalam laut api (20:7 - 20:10) 32. Tuhan Allah putus samua orang pung parkara (20:11 - 20:15) 33. Yohanis dapa lia langit deng bumi model baru (21:1 - 21:8) 34. Yohanis dapa lia kota Yerusalem model baru (21:9 - 22:5) 35. Tuhan Yesus tutu Dia pung pasán (22:6 - 22:17) 36. Yohanis pung pasán tarahir (22:18 - 22:21) Yohanis pung tulisan so'al apa yang nanti jadi di hari kiamat sampe ada Dunya Model Baru 11-2Salam dari beta, Yohanis, Yesus Kristus pung orang suru-suru. kiamat Di ini tulisan, beta tulis so'al apa yang nanti jadi. Beta dapa tau ini hal dong bagini: Tuhan Allah sandiri yang buka kasi tau memang sang Yesus Kristus. Ju Tuhan Allah suru sang Yesus ko kasi tau Tuhan pung orang suru-suru dong. Ais Yesus suru dia pung ana bua satu dari sorga, ko pi buka kasi lia ini hal samua sang beta, ko biar beta tulis memang. Te sonde lama lai, ini hal dong samua pasti jadi. Jadi, bosong musti dengar bae-bae Tuhan Allah pung Kata-kata yang Yesus su kasi tau ni. 3Samua orang yang baca ini tulisan sampe orang bisa dengar, na, dong paling ontong. Deng orang yang dengar dia pung isi deng bekin iko dia pung pasán, dong ju ontong. Te dia pung waktu, su deka-deka datang na. Yohanis kirim salam kasi tuju jama'at di propinsi Asia 4Salam dari beta kasi Tuhan pung tuju jama'at di propinsi Asia. Beta minta ko Tuhan Allah kasi tunju Dia pung hati bae ko bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Te Tuhan Allah su ada memang dari dolu kala. Dia ada sakarang, deng nanti Dia ada tarús sampe salamanya. Beta ju minta ko Dia pung Roh kasi tunju Dia pung hati bae ko bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Beta lia Dia pung Roh tu, sama ke ada tuju roh yang mangada Tuhan Allah pung korsi parenta.*a 5Beta ju minta ko Yesus Kristus kasi tunju Dia pung hati bae ko bosong bisa idop aman, dame, deng tanáng. Dia salalu omong tarús-taráng so'al apa yang Tuhan Allah kasi tau sang Dia. Dolu Dia mati batúl, ma Tuhan kasi idop kambali sang Dia, ko biar Dia jadi orang partama yang idop kambali dari mati. Nanti Dia ju jadi Kapala yang ator samua raja di dunya. Tagal Yesus sayang sang kotong, andia ko Dia kasi tumpa Dia pung dara kasi sang kotong. Deng Dia pung mati tu, Dia buka jalan ko kasi lapás sang kotong dari kotong pung sala pung kuasa.b 6Ais Dia angka sang kotong jadi Dia pung rakyat, ko biar kotong karjá kasi Dia pung Bapa Tuhan Allah. Yesus Kristus memang hebat, deng Dia pung kuasa sonde abis-abis. Batúl, tu!c 7Jadi, buka mata ko lia bae-bae! Sakarang Yesus deng Dia pung Bapa ada di sorga. Ma sonde lama lai, te Dia turun datang dalam awan. Samua orang di dunya nanti dapa lia sang Dia. Bagitu ju deng itu orang dong yang dolu tikam sang Dia. Nanti samua bangsa di ini dunya manyasal deng manangis makarereu tagal dong kanál sang Dia. Ini samua memang pasti jadi. Batúl bagitu.d 8Tuhan Allah bilang, “Beta ni, Alfa sampe Omega. Beta ni, A sampe Z. Samua asal dari Beta, mulai dari partama sampe abis. Beta yang su ada memang dari dolu. Beta yang ada sakarang. Deng Beta yang nanti ada tarús sampe salamanya. Te Beta sandiri sa yang paling kuasa!”e Yohanis dapa lia Manusia Tulen 9Tagal kotong samua parcaya sama-sama, bilang, Yesus tu, kotong pung Raja, andia ko beta su jadi bosong pung sodara. Ada orang laen yang mara, tagal kotong iko sang Yesus, ais dong bekin sangsara sang kotong samua. Ma Yesus su kasi kuat kotong pung hati, ko biar kotong bisa batahan tarús-tarús. Tagal beta su kasi tau orang so'al Tuhan Allah pung Kata-kata, deng ajar so'al Yesus, ada orang yang kabaratan. Andia ko sakarang dong su tangkap deng buang sang beta di ini pulo, yang dia pung nama Patmos. 10Ais satu kali, pas deng hari sambayang, beta takaná Tuhan Allah pung Roh. Takuju sa, ju beta dengar ada suara karás yang batarea di beta pung balakang. Dia pung bunyi sama ke tarompet. 11Itu suara suru sang beta bilang, “Yohanis! Beta mau buka kasi lia satu hal sang lu. Samua yang lu lia ni, lu musti tulis. Ais itu, lu musti kirim pi tuju jama'at, andia jama'at di kota Efesus, kota Smirna, kota Pergamus, kota Tiatira, kota Sardis, kota Filadelfia, deng kota Laodikia.” 12Dengar bagitu, ju beta bale balakang ko mau lia sapa yang omong tu. Ma beta dapa lia lampu te'oek tuju biji yang ada tadudu di atas tampa taro lampu yang bekin dari mas. 13Deng ada satu Orang badiri di itu lampu dong pung teng-tenga. Dia pung rupa sama ke Manusia Tulen. Dia ada pake satu baju panjang sampe di Dia pung kaki, deng salempang satu salimut mas di Dia pung dada.f 14Dia pung rambu, puti barisi sama ke kapas.† Dia pung mata, manyala sama ke api.g 15Dia pung kaki, mera manyala sama ke tambaga yang orang bakar dalam api. Dia pung suara, bésar sama ke aer tarjún.h 16Di Dia pung tangan kanan, dia ada pegang bintang tuju biji. Dari Dia pung mulu, ada kaluar satu kalewang mata dua yang tajam. Dia pung muka, bacaya taráng sama ke matahari waktu siang. 17Waktu beta dapa lia itu Orang, ju beta jato memang sama ke orang samaput, di muka Dia pung kaki. Ma Dia sonto sang beta deng Dia pung tangan kanan, ais Dia omong, bilang, “Ana, é! Jang taku! Te samua-samua asal dari Beta, mulai dari partama sampe abis.i 18Dolu Beta mati, ma sakarang lu lia dolo! Beta su idop kambali, deng nanti Beta idop tarús sampe salamanya. Deng Beta yang pegang konci ko buka tampa orang mati, ko kasi idop kambali sang dong. 19Lu musti tulis ame samua yang lu lia sakarang ni, deng tulis samua yang nanti jadi. 20Beta kasi tau dolo dia pung arti bagini: itu tuju lampu mas tu pung arti, andia tuju jama'at. Deng itu tuju bintang yang lu dapa lia di Beta pung tangan kanan tu, andia tuju ana bua dari sorga yang bawa kabar dari Tuhan kasi itu tuju jama'at dong.” Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Efesus 21Ais itu, Manusia Tulen parenta sang beta, bilang, “Yohanis. Lu musti tulis surat satu. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Efesus: Ini surat ni, dari Beta, andia Yesus. Beta yang pegang tuju bintang di Beta pung tangan kanan. Beta ju yang bajalan kuliling ko lia satu-satu itu tuju lampu mas. Dengar Beta pung omong ni. 2Beta su lia bosong pung idop di kota Efesus, bilang, bosong salalu karjá banting tulang kasi sang Tuhan. Kalo ada orang jahat di bosong pung teng-tenga, bosong sonde kasi loos sang dia. Kalo orang datang pakane'o, bilang, dia tu, Tuhan pung utusan, bosong salalu pareksa bae-bae dia pung idop, ko dapa tau, bilang, orang macam bagitu tu, manusia putar-balek, ko sonde. Ais bosong tola, ko jang dengar sang dia. 3Biar orang bekin susa sang bosong tagal bosong parcaya sang Beta, ma bosong batahan tarús, sonde tau mondor. 4Ma Beta lia, bosong ada jato di satu hal. Tagal, dolu waktu bosong baru parcaya sang Beta, bosong basayang satu deng satu. Ma sakarang, bosong su sonde bagitu lai. 5Jadi bosong musti inga waktu dolu tu! Te sakarang bosong su talalu jao dari yang dolu tu. Andia ko, bosong musti barenti suda dari bosong pung sala ni, ko kambali basayang sama ke dolu. Te kalo sonde, nanti Beta datang ame kambali itu lampu mas dari bosong. 6Ma Beta pung hati sanáng sadiki, tagal bosong su tola Nikolai pung ajaran yang dia pung ana bua dong bekin iko. Beta ju tola dong pung bekin-bekin.* 7Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong. Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti Beta kasi isin, ko dia bole makan bua dari itu pohon yang ada di Tuhan Allah pung kabón. Te orang yang makan itu pohon pung bua, dia dapa idop yang batúl yang sonde putus-putus.’”a Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Smirna 8Ais Manusia Tulen tu sambung Dia pung omong, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat laen. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Smirna: Ini surat ni, dari Beta, andia Yesus. Samua asal dari Beta, mulai dari partama sampe abis. Dolu Beta mati, ma sakarang Beta su idop kambali. Jadi dengar Beta pung omong ni.b 9Beta su lia bosong pung idop sangsara di kota Smirna. Iko manusia, bosong ni orang malarat. Padahal iko Tuhan, bosong kaya. Ada orang yang mangaku diri Tuhan pung orang, yang omong bekin busuk bosong pung nama bae. Padahal dong tu, bukan Tuhan pung orang. Dong sama ke satu jama'at yang iko-iko setan dong pung bos sa. 10Jadi, dengar bae-bae. Bosong sonde usa taku, kalo nanti bosong masi dapa susa. Asal bosong tau, setan dong pung bos mau cari orang ko tangkap kasi maso bosong saparu pi dalam bui sampe sapulu hari. Dia pung maksud ko bosong bale balakang kasi tenga sang Beta. Biar dong mau bunu bekin mati sang bosong, ma bosong jang lupa sang Beta. Te orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti Beta balas dia pung upa, ko dia idop tarús sama-sama deng Beta. 11Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong. Orang yang batahan iko Beta sampe dia mati, nanti dia sonde sangsara di laut api yang manyala sonde pake barenti. Deng bagitu, orang mati kali kadua.’”c Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Pergamus 12Tarús Manusia Tulen tu sambung Dia pung omong lai, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat laen lai. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Pergamus: Ini surat ni, dari Beta, andia Yesus. Beta yang pegang kalewang mata dua yang tajam. Dengar Beta pung omong ni. 13Beta su kanál bosong pung kota Pergamus tu. Te yang pegang parenta di situ, andia setan dong pung bos. Biar bagitu, ju bosong pegang kuat Beta pung nama, deng parcaya tarús sang Beta. Dolu ada Beta pung orang satu di situ, nama Antipas. Dia salalu ajar batúl so'al Beta pung jalan idop, ma dong bunu mati sang dia. Biar bagitu ju, ma bosong sonde manyangkal sang Beta. 14Ma beta ada lia, bosong ada jato di satu-dua hal. Ada barapa orang dari bosong yang suka iko Balaam pung ajaran. Dolu Balaam ajar sang Balak ko goda orang Isra'el dong, sampe dong langgar Tuhan pung mau. Dia buju-buju sang dong ko pi iko songgo, deng makan makanan sosonggo, deng pi maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko dong pung bini.d 15Ada ju barapa orang dari bosong yang iko Nikolai pung ajaran. 16Jadi bosong musti barenti dari bosong pung sala-sala dong. Kalo sonde, tar lama lai, te Beta datang hantam sang bosong pake kata-kata yang tajam, yang potong sama ke kalewang. 17Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong. Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti Beta kasi dia makan roti manna dari sorga yang ada tasimpan bae-bae. Nanti Beta ju kasi sang dia batu puti satu yang ada tatulis dia pung nama baru. Cuma dia sandiri sa yang tau itu nama, ma orang laen sonde tau.’”e Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Tiatira 18Ais Manusia Tulen tu sambung Dia pung omong lai, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat laen lai. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Tiatira: Ini surat ni, dari Beta, Yesus, andia Tuhan Allah pung Ana! Beta pung mata manyala sama ke api, deng Beta pung kaki ju mera manyala sama ke tambaga yang orang bakar dalam api. Dengar Beta pung omong ni. 19Beta su lia bosong pung idop. Bosong sayang batúl sang Beta deng parcaya kuat sang Beta. Bosong iko Beta pung parenta tarús ko layani orang. Biar orang bekin sangsara sang bosong ju, bosong batahan tarús. Beta ju tau, bilang, sakarang ni, bosong karjá lebe karás lai kasi Beta. 20Ma bosong ada jato dalam satu hal: bosong tarima bae-bae itu parampuan nama Isabel, yang angka-angka diri, bilang, dia tu, Tuhan pung jubir. Ais bosong kasi loos sang dia ko ajar sala Beta pung orang dong. Tagal dia pung ajaran pakane'o tu, sampe Beta pung orang dong su iko maen serong deng orang yang bukan dong pung laki ko dong pung bini, deng iko makan makanan sosonggo. 21Beta su togor itu parampuan ulang kali, ko biar dia kasi tenga itu sala. Ma dia sonde mau. 22Jadi lia bae-bae. Te sakarang Beta su putus ko hukum sang dia deng panyaki satu, sampe dia sonde bisa kasi tenga dia pung tampa tidor. Bagitu ju deng samua orang yang maen barsina deng dia. Kalo dong sonde kasi tenga itu parampuan yang jahat tu, sonde lama lai te Beta ju hukum sang dong. 23Nanti Beta bunu itu parampuan jahat pung ana dong. Deng bagitu, bosong samua yang parcaya dong mangarti, bilang, Beta tau manusia pung isi hati dong. Deng nanti beta balas kasi sang bosong iko bosong pung bekin-bekin.f 24Ma bosong yang laen di Tiatira situ, sonde iko itu parampuan pung ajaran jahat tu. Te bosong su tola itu ajaran rahasia yang dong bilang, ‘setan pung ilmu galáp’. Tagal itu, Beta sonde parlú togor lai kasi sang bosong, 25asal bosong pegang karás bosong pung parcaya sampe Beta datang. 26-28Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti Beta kasi kuasa sang dia. Itu kuasa tu, kuasa bésar, sama ke yang Beta dapa dari Beta pung Bapa, ko parenta samua bangsa di dunya deng tangan bési. Kalo ada yang lawan sang dia, nanti dia bekin ancor sang dong, sama ke orang bekin pica pareu tana.g Nanti Beta ju kasi bintang timur sang bosong. 29Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong.’” Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Sardis 31Tarús Manusia Tulen tu sambung Dia pung omong lai deng beta, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat laen lai. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Sardis: Ini surat ni, dari Beta, andia Yesus. Tuhan Allah pung Roh ada di Beta. Deng itu Roh ada tuju sisi. Beta ju yang pegang tuju bintang di Beta pung tangan. Dengar Beta pung omong ni. Beta su lia bosong pung bekin di Sardis sana. Ada orang yang bilang bosong batúl-batúl idop iko Beta pung mau, padahal bosong sama ke sonde ada pung idop. 2Jadi bangun su! Bekin tamba kuat bosong pung parcaya yang su amper abis tu. Te Beta su pareksa apa yang bosong su bekin tu, ma sonde ada yang batúl di Tuhan Allah pung mata. 3Jadi, jang lupa samua ajaran batúl yang bosong su dengar deng tarima dari dolu tu. Iko batúl-batúl Tuhan pung mau, deng kasi tenga bosong pung sala-sala dong ko bale iko sang Tuhan. Kalo bosong sonde bangun capát ko bekin bagitu, nanti takuju sa Beta datang sama ke pancuri, yang bosong sonde sangka-sangka.a 4Ma masi ada saparu dari bosong di Sardis yang idop lurus, sama ke orang yang sonde bekin kotor dia pung pakean. Tagal dong pung idop lurus, jadi nanti dong yang pantas jalan sama-sama deng Beta pake pakean puti. 5Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti dia ju pake pakean puti. Beta sonde hapus dia pung nama dari itu tulisan yang daftar samua orang pung nama yang nanti dapa idop tarús-tarús deng Tuhan. Nanti Beta ju mangaku sang dia di muka Beta pung Bapa, deng Bapa pung ana bua di sorga, bilang, dia tu, beta pung orang.b 6Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong.’” Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Filadelfia 7Ais Manusia Tulen tu omong tarús lai, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat laen lai. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Filadelfia: Ini surat ni, dari Beta, Yesus. Beta ni, yang Barisi deng yang Batúl. Beta yang pegang raja Daud pung konci. Kalo beta buka pintu, sonde ada yang bisa tutu. Kalo beta tutu, sonde ada yang bisa buka.c 8Beta tau samua yang bosong su bekin tu. Beta ju tau, bosong pung pangaru sadiki sa. Biar bagitu ju, ma bosong sonde manyangkal sang Beta, deng bosong iko tarús Beta pung ajaran. Inga bae-bae, te Beta su buka pintu kasi sang bosong, jadi sonde ada yang bisa tutu. 9Dengar bae-bae! Te ada orang yang omong kosong, bilang, dong tu, Tuhan pung orang yang batúl. Padahal dong tu, tukang putar-balek, yang iko-iko setan dong pung bos. Ma nanti bosong lia sa! Te Beta bekin sampe dong datang tikam lutut di bosong pung muka, deng mangaku, bilang, Beta memang sayang sang bosong.d 10Tagal bosong su iko Beta pung parenta ko batahan iko sang Beta tarús, andia ko nanti beta jaga bae-bae sang bosong dari sangsara yang Tuhan mau kirim datang ko uji orang di dunya. 11Sonde lama lai te Beta su datang. Jadi, pegang kuat-kuat Beta pung ajaran yang bosong su tarima dari dolu tu. Te jang-jang ada yang rampas ame bosong pung upa yang Tuhan mau kasi sang bosong. 12Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti dia tenga tarús-tarús deng Tuhan, sama ke satu tiang bésar yang tatanam mati di Tuhan Allah pung Ruma. Nanti Beta tulis Beta pung Tuhan pung nama, deng Tuhan pung kota pung nama, di itu orang pung diri. Itu kota tu, dong subu, bilang, ‘Yerusalem Baru’, yang nanti Tuhan kasi turun datang dari sorga. Deng nanti Beta ju tulis Beta pung nama baru di itu orang pung diri.e 13Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong.’” Tuhan Yesus kirim pasán kasi jama'at di Laodikia 14Ju Manusia Tulen tu sambung Dia pung omong lai, bilang, “Yohanis, sakarang lu musti tulis surat tarahir. Dia pung bunyi bagini: ‘Buat jama'at di kota Laodikia: Ini surat ni, dari Beta, Yesus, yang orang pange, bilang, ‘Batúl’. Beta ni, salalu omong batúl-batúl Tuhan Allah pung Kata-kata. Deng samua-samua yang Tuhan su bekin tu, asal dari Beta.f 15Beta su lia bosong ada bekin apa di Laodikia sana. Ma bosong ni, karmana?! Panas, sonde; dingin ju sonde. Kalo panas, na, panas batúl-batúl! Kalo dingin, na, dingin batúl-batúl! 16Ma tagal bosong pung hati satenga-satenga, Beta mau sumbur buang sang bosong dari Beta pung mulu, sama ke orang sumbur buang luda. 17Bosong omong sombong, bilang, ‘Kotong ni, orang kaya. Kotong idop bae-bae, sonde parlú apa-apa lai!’ Padahal, bosong pung hati su buta, sampe bosong sonde tau mana yang bae. Andia ko bosong su jadi sama ke orang miskin malarat deng talanjang. 18Jadi, lebe bae bosong datang béli ame mas tulen dari Beta, ko biar bosong jadi orang yang batúl-batúl kaya. Deng béli ame pakean puti ko tutu bosong pung malu tu. Deng béli ame obat mata ko goso di bosong pung mata, ko biar bosong dapa lia kambali deng taráng. 19Kalo orang yang Beta sayang bekin sala, Beta togor deng hukum sang dong, ko biar dong jadi bae. Jadi bosong musti bekin lurus bosong pung hati, ko bosong batúl-batúl samangat iko sang Beta.g 20Dengar bae-bae, te Beta su badiri di muka pintu, deng Beta su pange-pange ko mau maso. Kalo ada orang dengar Beta pung suara, ais dia datang buka pintu, nanti Beta maso pi dalam, ko botong dudu makan sama-sama. 21Orang yang batahan iko sang Beta sampe dia mati, nanti Beta kasi hak sang dia, ko dudu parenta sama-sama deng Beta. Te Beta ju su batahan iko sang Beta pung Bapa, andia ko sakarang Beta dudu parenta sama-sama deng Dia. 22Naa! Dengar bae-bae apa yang Tuhan pung Roh ada kasi tau sang Dia pung jama'at dong.’” Dong sémba sang Tuhan Allah di sorga 41Manusia Tulen tu omong abis Dia pung pasán kasi sang itu tuju jama'at dong, ais Tuhan buka kasi lia sang beta hal laen lai. Takuju sa, beta lia satu pintu tabuka mangada pi sorga. Ais beta dengar lai itu orang yang pung suara karás sama ke tarompet tu, bilang, “Mari! Nae datang di sini su, ko beta kasi lia sang lu samua yang nanti jadi.” 2Itu waktu ju Tuhan pung Roh angka bawa sang beta pi sorga. Takuju beta lia ada satu korsi parenta deng ada yang dudu di atas. 3Dia bacaya warna ijo deng mera, sama ke batu mangkilat yang mahal yang dong subu, bilang, yaspis deng sardius. Ada ju palangi satu kuliling Dia pung korsi parenta. Dia pung cahaya, warna ijo sama ke batu mangkilat samrud. a 4Di situ ju ada 24 korsi parenta kici kuliling itu korsi parenta yang ada di teng-tenga tu. Ada 24 katua yang dudu di itu korsi dong. Dong samua pake pakean puti, deng pake topi parenta dari mas. 5Ada kilat yang basambar dari itu korsi parenta yang ada di teng-tenga tu, deng guntur dong babunyi bésar basambung. Ada ju tuju obor yang manyala di itu korsi parenta pung muka. Dong tu, sama ke Tuhan pung Roh yang ada pung tuju sisi.b 6Di muka itu korsi parenta tu, beta lia tingka ke ada laut yang jarní sama ke kaca. Itu korsi parenta ada di laut pung teng-tenga. Ais beta lia 4 binatang luar biasa kuliling itu korsi. Dong pung badan muka-balakang ponu deng mata. Dong tu, Tuhan pung binatang yang layani sang Dia.c 7Binatang partama pung muka tu, sama ke singa. Nomer dua pung muka, sama ke sapi laki. Nomer tiga pung muka, sama ke manusia. Deng nomer ampa pung muka, sama ke burung garuda tarbáng.*d 8Itu 4 binatang dong, satu-satu ada pung anam sayap. Di itu sayap dong pung bagian luar deng bagian dalam, ju ponu deng mata. Siang-malam dong manyanyi sonde putus-putus, bilang, “Botong puji-puji sang Tuhan Allah! Botong angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama! Tuhan tu, yang talalu barisi! Tuhan tu, yang pung kuasa paling hebat. Tuhan yang ada dari dolu. Tuhan yang ada sakarang. Deng Tuhan yang ada tarús sampe salamanya!”e 9Deng manyanyi bagitu, dong puji deng kasi hormat sang Tuhan Allah, deng minta tarima kasi sang Dia, tagal Dia yang dudu di atas itu korsi parenta, deng Dia yang ada tarús-tarús sampe salamanya. Waktu dong ada manyanyi, 10itu 24 katua dong ju jato tikam lutut di muka Tuhan Allah yang ada dudu di itu korsi parenta. Dong buka dong pung topi parenta, ais taro di muka Dia pung korsi parenta tu, ko sémba sang Dia yang ada sampe salamanya. Ais dong angka puji sang Dia, bilang, 11“O Tuhan Allah! Botong puji-puji sang Tuhan! Botong angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama. Tuhan ni, botong pung Bos. Tuhan ni, botong pung Allah! Tuhan yang pantas tarima botong pung puji. Tuhan yang memang musti tarima botong pung hormat. Tagal Tuhan yang paling kuasa. Deng Tuhan yang paling hebat. Tuhan yang bekin samua. Tuhan yang kasi idop samua. Samua yang ada, su jadi tagal Tuhan yang bekin. Samua yang idop, su ada napas tagal Tuhan yang kasi.” Tulisan tagulung yang tasegel mati 51Ais beta lia kambali sang Dia yang dudu di itu korsi parenta tu. Dia ada pegang satu gulungan di tangan kanan. Itu gulungan tu, ponu deng tulisan muka-balakang. Deng dong su segel mati di tuju tampa.a 2Ais beta dapa lia satu ana bua dari sorga yang hebat batúl. Dia tanya deng suara karás, bilang, “Sapa yang ada pung hak ko bisa buka itu segel deng baca itu tulisan?” 3Dia tanya bagitu, ma dong sonde dapa satu orang ju yang ada pung hak ko bisa buka itu tulisan, deng baca dia pung isi. Bae di sorga, bae di bumi, sonde satu ju yang ada pung hak. Di orang mati pung tampa, ju sonde ada. 4Lia bagitu, ju beta manangis makarereu, tagal sonde ada satu orang ju yang ada pung hak ko bisa buka itu tulisan, deng baca dia pung isi. 5Ais satu dari itu 24 katua tu, omong deng beta, bilang, “He, bu! Jang manangis. Te raja Daud ada pung turunan satu yang hebat, yang dong pange sang Dia, bilang, ‘Singa dari suku Yahuda’. Dia su banting kasi ancor samua yang jahat. Jadi, Dia yang ada pung hak ko bisa buka itu segel, deng baca itu tulisan pung isi.”b 6Dengar bagitu, ju beta dapa lia satu Domba Ana badiri di teng-tenga itu 4 binatang luar biasa tu, deng itu 24 katua yang dudu kuliling itu korsi parenta. Itu Domba Ana tu, tingka ke su parná kaná bunu. Dia pung tandok ada tuju, deng dia pung mata ada tuju. Dia pung tuju mata biji tu, sama ke Dia pung Roh yang ada pung tuju sisi. yang Dia su kirim pi anteru dunya.c 7Ais beta lia itu Domba Ana pi di Dia yang ada dudu di itu korsi parenta, ko ame itu tulisan tagulung dari Dia pung tangan kanan. 8Waktu itu Domba Ana ame ju, itu 4 binatang luar biasa, deng itu 24 katua tu, jato tikam lutut ko sémba di Dia pung muka. Dong satu-satu ada pegang alat musik sama ke sasando, deng satu mangko mas, yang ta'isi deng kamanyán yang dong bakar ko bekin asap wangi. Itu dara kayu wangi tu, andia Tuhan pung orang dong pung sambayang.d 9Ais dong samua manyanyi satu lagu baru, bilang: “Domba Ana ni, yang pantas tarima ini tulisan. Domba Ana ni, yang pung hak ko buka dia pung segel. Te Dia su kaná horo. Ais Tuhan Allah pake Dia pung dara, ko tabus ame manusia dari samua suku deng bangsa, ko biar dong saparu bisa jadi Tuhan pung orang. Deng bagitu, manusia dari samua bahasa deng negara, bisa jadi Tuhan pung kelu.e 10Domba Ana ni, su kumpul sang dong samua, jadi satu karaja'an. Domba Ana ni, su pili sang dong, jadi Tuhan pung orang karjá dong. Nanti dong pegang parenta di dunya. Nanti dong karjá kasi Tuhan di bumi.”f 11Abis itu, beta angka muka, ju beta dengar satu suara bésar. Deng beta lia itu 4 binatang luar biasa tu, deng itu 24 katua tu, tamba deng Tuhan pung ana bua bam-banya dari sorga. Itu ana bua dong pung banya tu, sampe juta-juta.g 12Dong samua manyanyi deng suara karás, bilang, “Botong angka tinggi-tinggi itu Domba Ana yang kaná horo tu, Tagal Dia yang pantas tarima botong pung puji! Dia pung kuasa tu, paling bésar. Dia pung harta tu, talalu banya. Dia pung akal tu, jitu talalu. Dia pung kuat tu, hebat batúl. Botong angka tinggi-tinggi Dia pung nama. Botong kasi hormat sang Dia. Botong puji-puji sang Dia.” 13Abis itu, beta dengar satu lagu laen lai. Dari samua-samua yang idop, mau di sorga, di langit, di bumi, deng di dalam laut, dong samua angka suara ko manyanyi. Dari orang mati pung tampa ju, dong iko manyanyi. Dong samua rame-rame manyanyi, bilang, “Botong puji sang Tuhan Allah yang ada dudu di ini korsi parenta ni. Botong ju angka tinggi-tinggi sang ini Domba Ana ni. Botong kasi hormat sang Dong. Botong sémba sang Dong. Tagal Dong yang pegang parenta tarús-tarús! Deng Dong pung kuasa sonde tau abis-abis na!” 14Ais, itu 4 binatang luar biasa tu, manyao tarús-tarús, bilang, “Batúl tu! Su batúl tu!” Ju itu 24 katua dong jato tikam lutut lai ko sémba sang Tuhan Allah deng Domba Ana tu. Domba Ana buka itu segel dong satu-satu Segel nomer satu -- kapala paráng kaluar datang 61Abis itu, beta dapa lia itu Domba Ana buka itu tulisan tagulung pung segel yang partama. Ju beta dengar satu dari itu 4 binatang luar biasa tu, batarea deng suara karás sama ke guntur. Dia parenta bilang, “Pi su!” 2Takuju sa beta dapa lia satu kuda puti. Ada satu orang dudu di atas pake topi kapala paráng, tagal Dia manáng tarús dalam paráng. Sakarang Dia su pegang pana, deng kaluar ko pi kasi kala lai dia pung musu di bumi.a Segel nomer dua -- kaco di bumi 3Abis, itu Domba Ana buka segel nomer dua. Ju beta dengar binatang luar biasa yang nomer dua parenta, bilang, “Pi su!” 4Ais ju satu kuda mera manyala kaluar datang. Orang yang dudu di atas ada tarima satu kalewang bésar. Dong kasi kuasa sang dia ko pi bekin kaco di bumi, ko biar manusia dong babunu satu deng satu.b Segel nomer tiga - musim lapar yang hebat 5Tarús, itu Domba Ana buka segel nomer tiga. Ju beta dengar binatang luar biasa yang nomer tiga parenta, bilang, “Pi su!” Takuju sa beta dapa lia satu kuda itam. Orang yang dudu di atas itu kuda, ada pegang satu timbangan di dia pung tangan, ko timbang makanan yang su mulai bakurang.c 6Ais ju beta dengar tingka ke ada satu suara yang datang dari itu 4 binatang luar biasa pung teng-tenga. Itu suara kasi tau, bilang, “Nanti ada musim lapar yang hebat di bumi. Orang pung gaji satu hari, cuma mampu béli barás tiga mok; barás bagus, na, cuma dapa satu mok sa. Ma nanti kalo itu musim lapar su sampe, orang sonde bole bekin rusak pohon saitun deng pohon anggor di kabón dong.” Segel nomer ampa -- banya orang mati 7Ais, itu Domba Ana buka segel nomer ampa. Ju beta dengar binatang luar biasa yang nomer ampa parenta, bilang, “Pi su!” 8Takuju, beta dapa lia satu kuda warna kuning pucat. Orang yang dudu di atas itu kuda, dia pung nama ‘Mati’. Ada ju yang iko dia pung balakang, dia pung nama ‘Tampa Orang Mati Dong’. Ais dong dua dapa kuasa ko pi bunu bekin mati orang di bumi pake kalewang, musim lapar, panyaki, deng pake binatang buas. Kalo itong dong samua yang mati tu, dia pung banya sama deng satu bagian dari ampa bagian samua manusia di bumi.d Segel nomer lima -- Tuhan pung orang dong tunggu ko Dia putus dong pung parkara 9Ais, itu Domba Ana buka segel nomer lima. Ju beta dapa lia orang-orang yang dolu su kaná bunu. Dong pung jiwa ada di kolong meja korban. Dong kaná bunu tagal dong parcaya sang Tuhan Allah, deng carita pi mana-mana Dia pung Kata-kata. 10Dong batarea, bilang, “O Tuhan! Botong pung Bos yang paling hebat! Bos yang barisi! Apa yang Tuhan omong, botong parcaya. Ma botong musti tunggu sampe kapan lai, baru Tuhan putus parkara ko hukum itu orang dong yang bunu sang botong di bumi?” 11Dong tanya abis bagitu, ju dong satu-satu tarima baju puti panjang. Ada yang kasi tau sang dong, bilang, “Tunggu sadiki lai, sampe bosong pung jumla su langkáp. Te masi ada bosong pung sodara dong yang nanti kaná bunu sama ke bosong.” Segel nomer anam -- calaka di langit deng di bumi 12Ais, itu Domba Ana buka segel nomer anam. Takuju sa, beta dapa lia tana goyang yang bésar. Ju matahari jadi galáp sama ke kaen itam, deng bulan jadi mera sama ke dara.e 13Bintang-bintang di langit dong jato turun di bumi, sama ke bua manta, yang jato dari pohon tagal angin karás. 14Ju beta dapa lia langit tapica bagi dua, ko tagulung sama ke tikar sampe ilang. Ju gunung-gunung deng pulo-pulo dong samua tagoyang sampe ilang buang dari dong pung tampa.f 15Lia bagitu, ju samua orang di bumi, mulai dari raja-raja, kapala pamarenta, komandán tantara, orang kaya, sampe budak dong, dong samua jadi taku. Ais dong lari sambunyi di lobang-lobang goa deng di calá-calá batu di gunung.g 16Dong suru sang gunung-gunung deng batu bésar dong, bilang, “Biar jato ko tutu ame sang botong su! Sambunyi sang botong ko Dia yang dudu di atas itu korsi parenta bésar tu, sonde bisa dapa lia sang botong lai. Deng itu Domba Ana sonde bisa hukum sang botong lai.h 17Aduu! Botong su para-para ni, te hari calaka su datang! Tuhan Allah deng itu Domba Ana su mau po'a dong pung mara sang botong. Ma sonde ada yang bisa sili lai!”i Tuhan Allah cap ame 144.000 orang 71Ais itu, beta dapa lia Tuhan pung ana bua ampa dari sorga ada badiri di bumi pung ampa mata angin ko tahan angin. Ais ju angin sonde bisa fuu di laut, di darat, deng fuu pi pohon-pohon dong.a 2Tuhan su kasi kuasa sang dong ko bekin ancor darat deng laut. Ais beta dapa lia satu ana bua laen dari sorga, datang dari tampa matahari nae. Dia ada bawa cap dari Tuhan Allah yang idop tarús. Ju dia batarea kasi tau sang itu ampa ana bua, bilang, 3“Tunggu dolo! Jang bekin rusak darat ko, laut ko, pohon-pohon dong. Tunggu sampe botong su taro cap di Tuhan pung orang suru-suru dong pung testa.”b 4Ais dong kasi tau sang beta, bilang, itu ana bua su cap ame Tuhan pung orang. Dong pung banya tu, ada 144.000 orang, yang datang dari samua suku Isra'el. Andia: 5dari suku Yahuda, ada 12.000 orang; suku Ruben, 12.000 orang; suku Gad, 12.000 orang; 6suku Aser, 12.000 orang; suku Naftali, 12.000 orang; suku Manase, 12.000 orang; 7suku Simeon, 12.000 orang; suku Lewi, 12.000 orang; suku Isaskar, 12.000 orang; 8suku Sebulon, 12.000 orang; suku Yusuf, 12.000 orang; deng dari suku Benyamin, 12.000 orang. Orang barisi dong puji-puji sang Tuhan Allah deng Domba Ana 9Ais ju, beta dapa lia manusia bam-banya, sampe sonde bisa itong sang dong samua. Dong datang dari samua suku, samua bangsa, samua bahasa, deng samua negara di bumi. Dong samua bakumpul mangada itu korsi parenta deng itu Domba Ana. Dong pake baju puti deng ada pegang daon palam di dong pung tangan. 10Ais dong angka puji rame-rame, bilang, “Botong puji-puji sang botong pung Tuhan Allah, yang ada dudu di korsi parenta ni. Botong ju angka tinggi-tinggi ini Domba Ana ni! Dong ni, yang kasi salamat sang botong. Dong ni, yang buka jalan idop kasi sang botong.” 11Dong omong abis bagitu, ju Tuhan pung ana bua dari sorga yang badiri kuliling itu korsi parenta dong, jato tikam lutut sampe dong pung muka kaná di tana mangada pi di itu korsi parenta bésar. Itu katua-katua dong, deng itu 4 binatang luar biasa dong, ju bekin bagitu. Dong samua sémba sang Tuhan Allah, 12deng manyanyi, bilang, “Batúl! Batúl tu! Botong ju puji-puji sang Tuhan Allah! Botong ju angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama! Tuhan pung akal tu, jitu talalu. Tuhan pung kuasa tu, bésar sakali. Tuhan pung kuat tu, hebat talalu. Botong minta tarima kasi sang Tuhan tarús-tarús. Botong kasi hormat sang Tuhan sonde putus-putus. Batúl! Andia tu!” 13Dong puji-puji abis bagitu, ju dari itu 24 katua dong ada satu yang tanya sang beta, bilang, “Ini orang banya yang ada pake baju puti ni, lu kanál sang dong, ko? Dong tu, dari mana?” 14Ma beta manyao, bilang, “Sonde, Pak. Beta sonde kanál dong tu, sapa. Pak yang lebe tau.” Ju dia kasi tau sang beta, bilang, “Dong tu, orang yang su kaluar datang dari sangsara bésar. Dong tu, orang yang su pake itu Domba Ana pung dara, ko cuci dong pung pakean, deng bekin puti barisi dong pung baju.c 15Tagal itu, dong badiri di muka Tuhan Allah pung korsi parenta. Dong layani sang Tuhan siang-malam di Dia pung Ruma Sambayang. Tuhan ada deng dong tarús-tarús. Tuhan jaga sang dong tarús-tarús. 16Nanti dong sonde rasa lapar lai. Nanti dong sonde rasa aus lai. Nanti dong sonde kaná tabakar dari matahari lai. Nanti dong pung kulit sonde takupas kaná panas lai.d 17Itu Domba Ana yang badeka deng itu korsi parenta tu, Nanti Dia yang jadi dong pung gambala. Nanti Dia foo bawa sang dong, pi minum di mata aer yang bawa idop. Nanti Tuhan ju hapus buang dong pung susa, ko dong sonde manangis lai.”e Segel nomer tuju -- Tuhan pung ana bua dong tarima ame tuju tarompet 81Ais, itu Domba Ana buka segel nomer tuju. Takuju sa, samua yang ada di sorga diam tapaku. Sonde ada yang basuara sampe kira-kira satenga jam. 2Ais beta dapa lia tuju ana bua dari sorga yang ada badiri tarús-tarús di Tuhan Allah pung muka, ko dong siap layani sang Dia. Dong satu-satu tarima dia pung tarompet. 3Ais satu ana bua dari sorga yang laen pi badiri di muka itu meja yang dong pake bakar dara kayu wangi. Dia ada pegang satu mangko mas, yang dong biasa pake ko taro dara kayu wangi. Ais dong kasi sang dia dara kayu wangi bam-banya, ko dia campor deng Tuhan Allah pung orang dong pung sambayang. Ais dia bawa itu mangko mas sama ke korban yang baboo wangi, ko taro di atas itu meja mas di itu korsi parenta pung muka.a 4Tarús dia bakar itu dara kayu wangi. Ju dia pung bau wangi nae pi di Tuhan Allah pung muka, sama-sama deng samua do'a dari Tuhan pung orang dong. 5Ais, itu ana bua ame api dari itu meja, ko taro bekin ponu itu mangko mas. Tarús dia lempar buang itu mangko pi bumi. Takuju sa, beta lia ada kilat yang basambar kiri-kanan di bumi. Tarús ada guntur yang babunyi bésar basambung, deng ada tana goyang bésar.b 6Abis, itu tuju ana bua dari sorga dong siap-siap ko mau tiop dong pung tarompet. Tiop tarompet nomer satu -- tanaman tabakar 7Waktu ana bua nomer satu tiop dia pung tarompet, ju ujan es deng api yang bacampor deng dara, jato tapo'a pi di bumi, sampe pohon-pohon deng tanaman-tanaman dong tabakar. Rumput ju tabakar. Kalo kotong bagi samua pohon deng tanaman di bumi jadi tiga bagian, na, yang tabakar tu, satu bagian.c Tiop tarompet nomer dua -- laut pung isi mati 8Waktu ana bua nomer dua tiop dia pung tarompet, ju ada satu barang sama ke gunung bésar yang manyala, talempar maso pi dalam laut, sampe satu dari tiga bagian di laut jadi dara. 9Ais satu dari tiga bagian dari samua binatang yang idop di laut, mati abis. Deng satu dari tiga bagian dari samua kapal yang balayar di laut, ju ancor buang. Tarompet nomer tiga -- aer jadi pait 10-11Waktu ana bua nomer tiga tiop dia pung tarompet, ju ada satu bintang bésar jato dari langit, sama ke satu obor bésar yang manyala. Itu bintang pung nama ‘Pait’. Waktu dia jato ju, aer di kali deng mata aer jadi pait. Ais orang yang minum itu aer, ada banya yang mati. Kalo kotong bagi samua kali deng mata aer di bumi jadi tiga bagian, na, yang jadi pait tu, satu bagian.d Tarompet nomer ampa -- matahari, bulan, deng bintang jadi galáp 12Ais, itu ana bua nomer ampa tiop dia pung tarompet. Takuju matahari deng bulan deng bintang dong kaná pukul, ju dong jadi galáp. Jadi, pas siang hari, satu bagian dari tiga bagian waktu siang jadi galáp, tagal matahari su sonde basinar batúl lai. Deng pas malam hari, satu bagian dari tiga bagian waktu malam jadi galáp buta, tagal bulan deng bintang dong su sonde bacaya batúl lai.e 13Ais beta angka muka, ju dapa lia satu burung garuda tarbáng tinggi-tinggi di langit. Dia batarea, bilang, “Awas, ó! Calaka bésar nanti jato kaná samua orang yang idop di bumi. Te masi ada tiga ana bua di sorga laen yang balóm tiop dong pung tarompet.” Tiop tarompet nomer lima -- kalamak bekin sangsara manusia 91Ais, itu ana bua nomer lima tiop dia pung tarompet. Ju beta dapa lia satu bintang yang su jato pi di bumi. Dong kasi satu konci sang itu bintang ko dia buka pintu lobang sangsara yang sonde ada pung dasar. 2Dia buka itu lobang pung pintu, ju asap itam tabal kaluar sama ke asap utan tabakar. Itu asap nae kaluar kaboak-kaboak, sampe langit deng matahari jadi galáp.a 3Tarús ada kalamak banya mo mati tarbáng kaluar dari itu asap, ko turun datang pi di bumi. Tuhan Allah su kasi sang dong kuasa sama ke kalajingking.b 4Ma Dia parenta sang dong ko sonde bole bekin rusak bumi pung rumput, deng pohon, deng tanaman laen dong. Ma dong musti bekin sangsara samua orang yang sonde ada Tuhan pung cap di dong pung testa.c 5Tuhan kasi loos itu kalamak dong ko bekin sangsara sang itu orang dong sampe lima bulan, ma sonde bole bekin mati sang dong. Cuma bekin saki sang dong sama ke kalajingking dedek. 6Dalam lima bulan tu, nanti orang sangsara tar bisa-bisa lai, sampe dong minta mati sa. Biar bagitu ju, ma dong sonde mati.d 7Beta lia itu kalamak dong pung rupa, sama ke kuda paráng. Dong ada pake topi kapala paráng yang bekin dari mas. Dong pung muka sama ke manusia.e 8Dong pung rambu panjang sama ke parampuan pung rambu. Deng dong pung gigi tajam sama ke singa pung gigi.f 9Tingka ke dong ada pake pele dada dari bési, tingka ke ikan pung sisik. Dong pung sayap babunyi bésar sama ke satu batalyon tantara pung kuda hela bawa lari kareta paráng.g 10Dong pung ekor hebat batúl deng baracon sama ke kalajingking pung racon. Dong dapa kuasa ko bekin sangsara orang deng dong pung racon tu, sampe lima bulan. 11Itu kalamak dong pung raja, andia bos dari samua ana bua yang kaná usir di itu lobang sangsara yang sonde ada pung dasar. Dia pung nama dalam bahasa Ibrani, Abadon, deng dalam bahasa Yunani, Apolyon. Dia pung arti, bilang, “Tukang Bekin Rusak”. 12Deng bagitu, calaka partama tu, su lewat. Ma awas, ó! Te masi ada dua calaka lai nanti datang. Tiop tarompet nomer anam -- tiga macam sangsara di bumi 13Ais, itu ana bua nomer anam tiop dia pung tarompet. Ju beta lia itu meja mas yang dong pake ko bakar dara kayu wangi, yang bamangada deng Tuhan. Ada suara kaluar datang dari itu meja pung tandok ampa-ampa.h 14Itu suara kasi tau itu ana bua yang baru tiop dia pung tarompet tu, bilang, “Ada ana bua ampa yang su ta'ika lama di kali bésar satu, nama kali Efrat. Pi kasi lapás sang dong su!” 15Ju dia pi kasi lapás sang dong, ko dong pi bunu bekin mati manusia pas deng dia pung taon, dia pung bulan, dia pung hari deng dia pung jam yang Tuhan su putus memang. Kalo kotong bagi samua manusia di bumi jadi tiga bagian, na, yang mati tu, satu bagian. 16Dong kasi tau sang beta, bilang, itu ana bua dong pung tantara yang nae kuda paráng tu, ada dua ratus juta. 17Ais beta dapa lia itu tantara deng dong pung kuda-kuda dong. Itu tantara dong pake pele dada tiga warna, andia mera manyala, biru mangkilat, deng kuning balerang. Itu kuda-kuda dong pung kapala sama ke singa pung kapala. Ada ju api deng asap deng balerang yang tasumbur dari itu kuda dong pung mulu, 18ko kasi tiga macam sangsara di bumi. Itu sangsara yang kaluar dari kuda dong pung mulu tu, bekin mati satu dari tiga bagian, dari samua manusia yang ada di bumi. 19Ais, itu kuda dong pi bekin sangsara manusia pake dong pung mulu deng dong pung ekor. Di dong pung ekor tu, ada kapala sama ke ular pung kapala. 20Ma masi ada manusia laen dong di bumi, yang sonde kaná bunu deng itu calaka dong. Biar bagitu ju, ma dong sonde mau kasi tenga dong pung jahat. Dong songgo setan tarús-tarús, deng songgo barang yang dong bekin dari mas, perak, tambaga, batu deng kayu. Biar itu barang dong sonde bisa lia, sonde bisa dengar, deng sonde bisa jalan, ma dong songgo tar pake barenti!i 21Dong ju sonde mau barenti dari dong pung sala-sala laen dong, sama ke bunu orang, pake ilmu galáp, maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko dia pung bini, deng mancuri. Ana bua dari sorga deng tulisan kici yang tagulung 101Ais beta dapa lia Tuhan pung ana bua satu yang hebat, turun datang dari sorga. Dia pung badan tabungkus deng awan. Ada ju palangi kuliling dia pung kapala. Dia pung muka bacaya sama ke matahari, deng dia pung kaki manyala sama ke api. 2Dia ada pegang satu tulisan kici tagulung yang su tabuka. Dia badiri deng kaki kanan di laut, kaki kiri di darat. 3Ais dia batarea deng suara karás, sama ke singa mangaum. Dia batarea abis, ju guntur manyao basambung tuju kali. 4Waktu guntur dong manyao abis, ju beta su mau tulis dong pung omong. Ma beta dengar satu suara dari sorga, bilang, “Wee! Lu jang kasi tau orang itu tuju guntur pung omong, ó! Sonde bole tulis apa-apa.” 5Ais, itu ana bua yang badiri deng satu kaki di laut, satu kaki di darat tu, angka dia pung tangan kanan pi di langit, 6ko sumpa, bilang, “Beta pung omong ni, memang batúl! Beta sumpa pake Tuhan Allah pung nama, tagal Dia tu, yang ada tarús sampe salamanya! Dia yang su bekin ame langit deng bumi, deng dong pung isi samua. Naa! Dengar bae-bae! Itu hari yang kotong tunggu-tunggu tu, su deka-deka datang. 7Te kalo Tuhan pung ana bua nomer tuju su mau tiop dia pung tarompet, nanti Tuhan bekin iko dia pung rancana yang dolu-dolu orang balóm tau. Ma itu rancana Dia su kasi tau sang Dia pung jubir dong yang layani sang Dia. Jadi, dengar bae-bae, te Beta pung omong ni, su batúl.”a 8Ais, itu suara yang beta dengar dari langit tu, omong ulang lai deng beta, bilang, “Yohanis, lu pi su di itu ana bua dari sorga yang ada badiri deng satu kaki di laut, satu kaki di darat tu. Ame itu tulisan tagulung kici yang ada tabuka di dia pung tangan tu.” 9Ais beta pi di itu ana bua, ko minta itu tulisan kici tu. Ju dia kasi tau sang beta, bilang, “Ame ko makan su! Di lu pung mulu rasa manis sama ke madu, ma nanti dia bekin lu pung parú rasa pait.” 10Dia omong abis bagitu, ju beta tarima itu tulisan kici dari dia pung tangan. Tarús beta makan. Dalam beta pung mulu ada rasa manis sama ke madu. Ma waktu beta su kodo sang dia, beta rasa pait di beta pung parú.b 11Ais ada yang suru sang beta, bilang, “Lu musti pi ulang lai ko kasi tau memang apa yang Tuhan mau bekin di bumi. Kasi tau so'al apa yang nanti jadi deng samua raja di bumi deng orang dari samua bangsa, samua suku, deng samua bahasa.” Tuhan Allah pung jubir dua orang yang hebat 111Ais dong sorong kasi sang beta satu kayu ukur yang panjang sama ke tongkat. Ju Tuhan Allah parenta sang beta, bilang, “Yohanis, lu bangun su ko pi ukur Beta pung Ruma Sambayang Pusat deng dia pung meja korban di kota Yerusalem. Deng itong samua orang yang ada sambayang di situ.a 2Ma sonde usa ukur itu Ruma Sambayang pung kintal, te itu tampa su sarakan kasi bangsa-bangsa laen yang sonde kanál sang Beta. Nanti dong datang inja-inja bekin kamomos Beta pung kota tu, sampe 42 bulan (andia 1.260 hari).b 3Nanti Beta utus Beta pung orang dua di situ, ko dong jadi Beta pung jubir. Nanti dong pake pakean duka deng kasi tau pasán dari Beta, sampe itu 1.260 hari su abis.” 4Tuhan Allah pung jubir Sakaria su tulis memang dari dolu, so'al ini dua jubir ni. Dia pake gambar dua pohon saitun deng dua tampa taro lampu yang badiri mangada pi Tuhan Allah, andia samua orang di dunya pung Bos.c 5Kalo ada orang yang mau bekin calaka sang Tuhan Allah pung jubir dua ni, nanti api kaluar dari dong pung mulu ko bekin angus dong pung musu samua. Deng bagitu, samua orang yang mau bekin susa sang dong, pasti mati. 6Waktu dong dua jadi Tuhan pung jubir di bumi, Dia kasi kuasa sang dong ko tutu ujan. Dia ju kasi kuasa ko bekin mata aer jadi dara, deng kuasa ko bawa macam-macam calaka di ini bumi, iko dong pung mau-mau sa.d 7Kalo dong pung waktu ko kasi tau Tuhan pung pasán dong su abis, nanti satu binatang buas kaluar dari lobang sangsara yang sonde ada pung dasar tu. Dia baparáng lawan dong dua, sampe dia kasi kala deng bunu bekin mati sang dong.e 8-9Deng bagitu, dong dua mati di itu kota bésar yang dolu orang bunu dong pung Tuhan di kayu palang. Te itu kota tu, su jadi kota jahat sama ke Sodom deng Masir tempo dolu. Nanti orang dong lempar buang itu jubir dong pung mayat di jalan, sampe tiga hari satenga. Ais orang dari samua bangsa, samua suku, samua bahasa, deng samua negara datang manonton itu dua mayat tu. Dong ju sonde kasi isin ko kubur,f 10tagal dong sanáng lia itu dua orang su mati. Te dong dua yang maen ganggu samua orang di bumi pung pikiran. Jadi dong rame-rame bekin pesta, deng bakirim hadia kasi satu deng satu. 11Ma abis tiga satenga hari, nanti Tuhan Allah kasi napas sang dong, ko dong idop kambali. Ais samua orang yang dapa lia sang dong, gamatar dingin.g 12Ais, itu jubir dua nanti dengar satu suara karás dari langit, yang suru sang dong, bilang, “Woi! Bosong dua mari nae datang di sini su!” Ju dong dua ta'angka nae pi langit deng awan tutu bungkus sang dong. Lia bagitu ju, dong pung musu dong tanganga bodo.h 13Takuju sa ju, ada tana goyang yang hebat. Kalo kotong itong samua ruma di kota, dari sapulu ruma, ada satu yang rubu. Deng ada tuju ribu orang yang mati. Orang laen yang sonde mati dong, jadi taku mo mati. Ma nanti dong ju kasi hormat sang Tuhan Allah, tagal Dia yang pegang parenta di sorga.i 14Deng bagitu, calaka nomer dua su lewat. Ma awas, ó! Te calaka nomer tiga su mau datang na. Tiop tarompet nomer tuju -- Tuhan Allah deng Yesus Kristus pegang parenta di bumi 15Ais itu, Tuhan pung ana bua dari sorga nomer tuju tiop dia pung tarompet. Takuju sa, beta dengar banya suara rame-rame datang dari sorga, bilang, “Sakarang yang pegang parenta di bumi, cuma Tuhan Allah deng Kristus, andia Tuhan pung Orang yang Dia su pili ame dari dolu. Nanti Tuhan Allah pegang parenta tarús sama ke Raja, sampe salamanya.”j 16Itu 24 katua yang ada dudu di korsi-korsi parenta di Tuhan Allah pung muka tu, dong ju dengar itu suara dong. Ais dong jato tikam lutut deng muka sampe di tana, ko puji-puji sang Tuhan Allah, 17deng manyanyi, bilang, “O Tuhan Allah! Botong pung Bos! Botong pung Allah! Tuhan yang parenta samua. Tuhan yang kuasa samua. Tuhan yang ada dari dolu kala. Tuhan yang ada sakarang. Botong minta tarima kasi sang Tuhan, tagal Tuhan su pake Tuhan pung kuasa yang bésar, ko pegang parenta di bumi. 18Ma bangsa-bangsa dong mara, te dong sonde mau iko sang Tuhan. Ma sakarang Tuhan ju mara, tagal dong sonde mau kanál sang Dia. Sakarang dia pung waktu su sampe, ko Tuhan hukum sang orang yang sonde mau toe sang Dia. Sakarang dia pung waktu su sampe, ko Tuhan kasi ancor orang yang bekin ancor orang laen. Sakarang dia pung waktu su sampe, ko Tuhan pareksa orang mati dong pung parkara. Sakarang dia pung waktu su sampe, ko Tuhan balas Tuhan pung orang suru-suru dong pung karingat. Andia Tuhan pung jubir dong, deng Tuhan pung orang dong, kici-bésar, tua-muda. Tuhan balas kasi samua orang, yang kasi hormat sang Tuhan pung nama.”k 19Abis itu, beta dapa lia di sorga, Tuhan pung Ruma Sambayang pung pintu ada tabuka. Tarús beta dapa lia itu peti yang dolu dong pake simpan Tuhan Allah pung parenta yang ada tatulis di batu. Ju kilat basambar pi-datang, guntur babunyi bésar basambung, bumi tagoyang-goyang, deng ujan es batu yang barát jato turun dari langit.l Ular naga baparáng lawan parampuan deng dia pung ana 121Abis itu, takuju sa beta lia ada satu tanda luar biasa yang muncul di langit, yang manusia balóm parná lia: ada satu parampuan yang dia pung badan ada tabungkus deng matahari. Dia alas dia pung kaki di atas bulan. Dia pake topi raja yang ada 12 bintang. 2Dia ada dudu parú, deng ada manangis, te dia su dapa saki mo barana. 3Takuju sa, beta dapa lia lai satu tanda luar biasa laen yang muncul di langit. Ada satu ular naga mera yang bésar. Dia pung kapala ada tuju, deng dia pung tandok ada sapulu. Dia ada pake tuju topi raja di dia pung kapala dong.a 4Dia pake dia pung ekor ko sapu barisi kasi ilang satu bagian dari bintang-bintang di langit. Yang sisa, cuma dua bagian sa. Ais dia lempar buang itu bintang dong pi bumi. Tarús dia pi badiri mangada itu parampuan, ko tunggu-tunggu sampe dia barana. Te dia mau kodo memang itu ana.b 5Ais, itu parampuan barana ame satu Ana laki-laki. Ma Tuhan Allah pung ana bua satu dari sorga datang rampas ame itu Ana, ju bawa pi Tuhan ko itu Ana parenta sama-sama deng Tuhan Allah di sorga. Te itu Ana tu, nanti parenta samua bangsa di bumi deng kuasa yang paling hebat.c 6Ma itu parampuan lari pi satu tampa sunyi yang Tuhan su siap kasi dia. Nanti dong urus sang dia di situ sampe tiga taon satenga (andia, 1.260 hari). Mikael baparáng lawan ular naga di sorga 7Abis itu ju jadi paráng bésar di sorga. Tuhan Allah pung ana bua dari sorga deng dong pung panglima Mikael baparáng lawan itu ular naga deng dia pung ana bua dong.d 8Ju Mikael dong kasi kala itu ular naga deng dia pung ana bua dong. Ais itu dong larang itu ular naga deng dia pung ana bua dong, ko sonde bole tenga di sorga lai. 9Tagal itu, dong usir buang sang dong dari sorga, ais lempar buang pi bumi. Itu ular naga tu, andia setan dong pung bos, yang dong bilang, ‘Iblis’. Dari mula-mula dia yang maen putar-balek manusia ko dong bekin sala.e 10Ais beta dapa dengar lai satu suara karás dari langit, bilang, “Dolu itu ular naga badiri tarús di Tuhan pung muka. Dia tu, tukang bawa mulu yang maen lempar sala kasi kotong pung sodara yang parcaya dong. Dia maen tudu sang dong siang-malam. Ma sakarang dia su talempar buang dari sorga. Te sakarang dia pung waktu su sampe ko Tuhan kasi salamat sang manusia. Sakarang Tuhan su pegang parenta deng Dia pung kuasa yang hebat. Deng Dia su angka Kristus, itu Orang yang Dia su pili ko jadi Raja kasi samua bangsa.f 11Kotong pung sodara orang parcaya dong su kasi kala itu ular naga yang dolu lempar sala kasi sang dong, tagal Domba Ana pung dara su tumpa ko hapus dong pung sala-sala. Dong ju kasi kala sang dia, tagal dong barani kasi tau Tuhan pung Kata-kata. Biar orang mara ko mau bunu sang dong ju, dong sonde ondor. 12Jadi, samua yang idop di sorga, musti sanáng! Ma samua yang idop di bumi musti bajaga, tagal calaka su mau jato kaná sang bosong. Setan dong pung bos su turun datang di bosong. Dia su mara mo mati, tagal dia tau, bilang, dia pung waktu bekin jahat tu, su mau abis!” Ular naga cari-cari sang itu parampuan di bumi 13Waktu itu ular naga dapa tau, bilang, dia su tabuang di bumi, ju dia pi cari ko mau bekin susa sang itu parampuan yang su barana ame itu Ana. 14Ma dong kasi itu parampuan dua sayap, sama ke burung garuda pung sayap, ko biar dia tarbáng pi sambunyi di itu tampa sunyi yang jao dari itu ular naga. Di situ dong urus sang dia sampe tiga taon satenga.* 15Lia bagitu, itu ular naga sumbur kasi kaluar aer sama ke banjer, ko mau sapu bawa itu parampuan. 16Ma bumi tolong itu parampuan deng buka dia pung tana ko kodo abis itu aer yang malele kaluar dari itu ular naga pung mulu, ko biar itu aer jang sampe di itu parampuan. 17Ais ju, itu ular naga mara mo mati sang itu parampuan. Jadi, dia kaluar ko pi baparáng lawan itu parampuan pung ana-ana laen dong, andia orang yang idop iko Tuhan Allah pung parenta, deng kasi tasiar tarús-tarús Yesus pung Kabar Bae. 18Ais ju, itu ular naga pi badiri di laut pung pinggir, deng makan gigi. Binatang buas yang kaluar dari laut 131Ais itu, beta dapa lia satu binatang buas kaluar dari laut. Dia pung kapala, tuju, deng dia pung tandok, sapulu. Dia pake topi raja satu-satu di dia pung tandok dong. Di itu kapala dong ada tulis kata-kata yang bekin hina sang Tuhan Allah.a 2Dia pung badan, sama ke harimau. Dia pung kaki, sama ke baruang pung kaki. Deng dia pung mulu, sama ke singa pung mulu. Itu ular naga ofer kasi dia pung hak sang itu binatang buas ko dudu di korsi parenta, deng pake dia pung kuasa samua.b 3Di itu binatang buas pung kapala satu ada bakás luka bésar, tingka ke dia parná kaná potong sampe amper mati, ma sonde jadi mati. Samua orang di bumi heran lia itu binatang buas pung hebat, ju dong iko sang dia. 4Ais dong ju kasi hormat sang itu ular naga, deng angka tinggi-tinggi sang dia sama ke Tuhan, tagal itu ular su kasi kuasa sang itu binatang buas tu. Itu orang dong ju puji-puji itu binatang buas, bilang, “Dia tu, talalu hebat! Sonde ada yang bisa bekin kala sang dia!” 5Tuhan Allah kasi loos itu binatang buas ko dia omong sombong deng omong bekin hina sang Tuhan. Dia dapa isin ko pegang parenta, sampe 42 bulan. 6Andia ko, dia omong kasi jato Tuhan Allah pung nama. Deng dia ju omong bekin hina Tuhan Allah pung orang dong samua yang tenga di sorga.c 7Tuhan ju kasi isin sang dia, ko baparáng lawan Tuhan pung orang dong, sampe bekin kala sang dong. Dia ju dapa kuasa ko parenta orang dari samua suku, samua bangsa, samua bahasa, deng samua negara di bumi.d 8Tagal itu, samua orang di bumi songgo itu binatang buas tu. Dong tu, andia samua orang yang dong pung nama sonde tatulis di dalam Domba Ana pung Tulisan tu. Dolu orang su bunu mati itu Domba Ana, ma Tuhan kasi idop kambali sang Dia. Waktu Tuhan balóm bekin ini dunya, Dia su tulis memang samua orang parcaya pung nama di itu tulisan, bilang, dong tu, yang nanti dapa idop yang batúl yang sonde putus-putus.e 9“Dengar bae-bae! 10Kalo Tuhan su putus, bilang, ada orang yang musti kaná tangkap, nanti dia kaná tangkap. Kalo Tuhan su putus, bilang, ada orang yang musti kaná bunu deng kalewang, nanti dia kaná bunu deng kalewang.” Andia, Tuhan pung orang dong jang ondor, te itu jadi sampat ko dong batahan iko tarús deng parcaya tarús sang Dia na!f Binatang buas yang kaluar dari bumi 11Abis itu, beta dapa lia binatang buas yang laen, nae kaluar dari bumi. Dia pung tandok dua, sama ke domba pung tandok. Deng dia pung suara, sama ke ular naga pung suara. 12Dia jadi jubir kasi dia pung bos, andia itu binatang buas yang partama tu yang dolu kaná potong amper mati. Dia tarima kuasa dari dia pung bos tu, ko paksa samua orang di bumi songgo dia pung bos. 13Dia ju bekin tanda-tanda heran yang hebat, sampe-sampe dia bisa kasi turun api dari langit di orang banya dong pung muka. 14Deng bagitu, itu binatang buas nomer dua tu, pake dia pung bos pung kuasa ko putar-balek orang di bumi. Dia ju parenta orang dong ko bekin satu patong, sama ke dia pung bos pung rupa, ko dong kasi hormat sang dia pung bos yang dolu kaná potong amper mati tu. 15Tuhan ju kasi loos sang itu binatang tukang putar-balek tu, ko kasi napas bekin idop itu patong. Deng bagitu, itu patong bisa omong, deng kasi parenta ko bunu orang yang sonde mau songgo sang dia. 16Itu binatang tukang putar-balek tu, ju paksa samua orang ko tarima cap di dong pung tangan kanan, ko, di dong pung testa. Samua orang, kici-bésar, kaya-miskin, mardeka ko, budak ko, dong samua musti tarima itu cap. 17Te kalo sonde, na, dong sonde bisa bajual, ko, balanja apa-apa. Di itu cap tu, ada tatulis itu binatang buas nomer satu pung nama, deng dia pung nomer. 18Di sini parlú pake otak, ó! Orang yang pintar, bisa mangarti itu nomer pung arti. Itu nomer yang kasi tunju ame sang manusia, andia “666”.* Domba Ana deng Dia pung 144.000 orang 141Ais beta angka muka, ju takuju sa, beta dapa lia itu Domba Ana ada badiri di atas satu gunung kici, nama gunung Sion. Dia badiri sama-sama deng 144.000 orang. Di dong samua pung testa, ada tatulis itu Domba Ana deng Dia pung Bapa pung nama.a 2Ais beta dengar satu suara dari langit. Dia pung bunyi tu, bésar sama ke aer tarjún deng karás sama ke guntur. Ma itu suara tu pung bagus lai, sama ke ada banya orang maen sasando. 3Ju beta lia itu 144.000 orang tu ada badiri mangada sang Tuhan Allah, deng itu 4 binatang luar biasa yang kuliling Tuhan pung korsi parenta tu, deng itu 24 katua dong. Itu orang banya dong ada manyanyi satu lagu baru. Cuma dong sandiri sa yang tau itu lagu, ma orang laen sonde. Te dong ni yang su babae deng Tuhan, tagal Tuhan su pake Dia pung Ana pung dara ko tabús ame sang dong. 4Dong pung idop barisi, sama ke orang bujang yang sonde parná maen parampuan. Dong iko-iko itu Domba Ana pi mana sa, te Tuhan su bayar ame sang dong pake Dia pung Ana pung dara, ko biar dong jadi Dia pung milik. Tagal itu, dong ni sama ke hasil partama yang orang bawa dari kabón ko sarakan kasi sang Tuhan deng itu Domba Ana. 5Dong ju sonde tau omong putar-balek, tagal dong pung hati barisi.b Tiga ana bua dari sorga bawa kabar 6Ais beta dapa lia Tuhan Allah pung ana bua satu lai dari sorga. Dia ada tarbáng tinggi-tinggi di langit, ko kasi tasiar Tuhan pung Kabar Bae yang sonde putus-putus. Dia tarbáng kuliling kasi tau samua orang di bumi, dari samua bangsa, samua suku, samua bahasa, deng samua negara. 7Dia batarea karás-karás, bilang, “Bosong musti kasi hormat sang Tuhan Allah! Bosong musti angka tinggi-tinggi Dia pung nama yang hebat! Tagal dia pung waktu su sampe, ko Tuhan pareksa samua orang pung bekin-bekin. Puji sang Dia! Angka tinggi-tinggi Dia pung nama! Tagal Dia yang bekin langit deng bumi. Deng Dia yang parenta ko laut deng mata aer dong jadi samua.” 8Omong abis bagitu, tarús beta dapa lia satu ana bua laen dari sorga, yang datang iko sang dia. Dia kasi tau, bilang, “Su ancor! Su ancor! Kota Babel yang hebat tu, su ancor! Itu kota yang jahat tu, su rubu rata tana. Dolu itu kota sama ke palacor yang paksa-paksa samua bangsa di bumi minum mabo deng iko-iko dia pung basundal. Ma sakarang itu kota su rasa Tuhan pung mara na!”c 9Ais beta dapa lia ana bua dari sorga yang laen lai, yang datang iko sang itu ana bua yang nomer dua tu. Dia batarea karás-karás, bilang, “Awas, ó! Samua orang yang songgo itu binatang buas deng dia pung patong, ko tarima dia pung cap di testa, ko di tangan, nanti dong ju rasa Tuhan pung mara! 10Nanti Tuhan sandiri po'a datang Dia pung mara kasi sang dong, sama ke Dia kasi minum sang dong anggor kapala yang pait. Nanti Dia lempar buang sang dong pi api balerang yang manyala sonde abis-abis. Dia pung ana bua dari sorga dong, deng itu Domba Ana ju lia itu hal.d 11Pokonya, samua orang yang songgo itu binatang deng dia pung patong, ko, tarima ame dia pung cap, nanti dong dapa siksa bagitu deng sonde tau abis-abis. Asap dari dong pung sangsara nae kaluar siang-malam sonde tau barenti.e 12Jadi, samua tu pung maksud, bilang, Tuhan Allah pung orang dong musti dengar bae-bae Dia pung parenta, parcaya tarús-tarús sang Yesus, deng jang ondor. 13Ais beta dengar satu suara dari langit yang kasi tau sang beta, bilang, “Yohanis! Lu musti tulis bagini: Mulai sakarang, kalo orang yang parcaya sang Tuhan Yesus dong mati, na, dong dapa ontong.” Ais Tuhan Allah pung Roh yang Barisi manyao, bilang, “Batúl! Nanti dong ontong batúl! Te dong su dapa susa sangsara di dunya, ma dong batahan ko iko Tuhan tarús. Jadi, nanti Tuhan balas dong pung cape, deng dong sonde idop sangsara lai di sorga.” Tuhan pung hukuman di bumi sama ke pake sabit ko panen 14Abis itu, beta angka muka. Takuju sa, beta dapa lia satu awan puti bacaya, deng ada satu orang dudu di atas itu awan. Itu orang tu, tingka ke Manusia Tulen. Dia ada pake topi juara dari mas, deng ada pegang satu sabit tajam.f 15Ais beta dapa lia lai satu ana bua yang laen dari sorga, kaluar dari Tuhan pung Ruma Sambayang. Dia batarea kasi tau sang itu orang di awan, bilang, “Pake itu sabit ko mulai panen su! Te dia pung waktu kumpul ame bumi pung hasil dong, su sampe.”g 16Ais, itu Orang yang dudu di awan tu, ayun Dia pung sabit ko panen, deng kumpul ame bumi pung hasil dong. 17Ju ada satu ana bua yang laen lai kaluar dari Ruma Sambayang di sorga. Dia ada pegang satu piso tajam ko mau ketu bua. 18Ais, ada satu ana bua yang laen kaluar datang dari itu tampa bakar dara kayu wangi di Ruma Sambayang di sorga. Ana bua ni pung tugas, andia jaga api di itu tampa bakar dara kayu wangi. Dia batarea suru itu ana bua yang pegang itu piso, bilang, “Pake lu pung piso tu, ko pi ketu bua di bumi su! Te di sana pohon anggor pung bua dong su masak-masak.” 19Ais, itu ana bua ayun dia pung piso pi bumi, ko potong ame anggor pung rangke dong. Ju Dia kasi maso itu bua anggor dong pi dalam bak parés. Tarús dong inja-inja ko mau ame dia pung aer. Inja-inja bua anggor di bak parés tu, andia Tuhan pung mara. 20Itu bak parés tu ada di luar kota. Waktu dong inja itu anggor pung bua dong, ju dara malele kaluar bam-banya. Itu dara malele sama ke kali satu, dia pung panjang 300 kilo, deng dia pung dalam satu meter satenga.*h Yohanis lia sorga pung isi 151Ais itu, beta dapa lia satu hal di langit yang luar biasa, sampe beta heran mo mati. Ada tuju ana bua dari sorga, satu-satu pegang kuasa ko kirim calaka bésar pi bumi. Ini tuju calaka ni, andia calaka tarahir. Kalo dong samua su jadi, na, dia pung arti, bilang, Tuhan Allah pung hati su dingin, sampe Dia su sonde mara lai sang manusia. 2Ais beta dapa lia laut yang manyala sama ke kaca yang tacampor deng api. Beta ju dapa lia banya orang yang badiri di itu laut pung pinggir. Dong tu, orang yang sonde iko itu binatang buas tu, sonde songgo dia pung patong, deng sonde tarima dia pung cap. Dong samua ada pegang alat musik sama ke sasando yang dong tarima dari Tuhan Allah. 3Ais dong manyanyi satu lagu dari ba'i Musa, andia Tuhan Allah pung orang suru-suru dolu-dolu. Itu orang dong ju manyanyi satu lagu ko puji-puji sang Yesus. Te dolu orang bunu bekin mati sang Dia, sama ke orang bunu domba ana di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang ko bekin dingin Dia pung hati. Dong manyanyi, bilang,* “Botong puji-puji Tuhan Allah! Botong angka tinggi-tinggi Dia pung nama! Tagal Tuhan pung kuasa, luar biasa. Deng Tuhan pung hebat, talalu heran. Tuhan su pegang parenta sang samua bangsa di bumi. Tuhan su jadi Raja kasi samua suku di dunya. Tuhan pung bekin, luar biasa! Tuhan pung karjá, bagus batúl! Tuhan pung jalan, lurus mo mati! Tuhan pung idop, paling batúl!a 4Samua orang angka tinggi-tinggi Tuhan pung nama, samua orang puji-puji Tuhan pung bae. Tagal cuma Tuhan sandiri yang barisi. Cuma Dia sandiri sa yang sonde ada pung sala. Nanti samua bangsa datang sémba sang Tuhan. Nanti samua suku datang minta tarima kasi sang Tuhan. Tagal samua orang su lia Tuhan pung bekin yang bae. Deng samua orang su tau Tuhan pung hati yang lurus.”b 5Waktu itu orang dong manyanyi abis, ju beta dapa lia itu Kamar yang Paling Barisi di Tuhan pung Ruma Sambayang di sorga, deng dia pung kaen pele ada tabuka lebar.c 6Ais beta lia itu tuju ana bua dari sorga yang bawa itu tuju calaka tu. Dong ada jalan kaluar dari Tuhan pung Ruma Sambayang. Dong pake pakean yang bacaya puti barisi, deng pake salempang dari mas tulen. 7Tarús beta lia satu dari itu 4 binatang luar biasa yang ada di sablá Tuhan pung korsi parenta tu, bagi tuju bokor mas kasi sang itu tuju ana bua dong. Itu tuju bokor dong, satu-satu ta'isi deng hukuman dari Tuhan Allah. Dia yang ada tarús sampe salamanya. Te Dia su siap ko po'a Dia pung mara pi atas bumi. 8Sonde lama lai ju, itu Ruma Sambayang su ponu deng asap yang kaluar dari Tuhan Allah pung hebat deng Dia pung kuasa. Sonde ada satu orang ju yang bisa maso pi situ. Itu tuju ana bua dong musti po'a bekin abis itu tuju calaka di bumi, baru orang bisa maso pi situ.d Tuhan Allah pung mara tapo'a pi di bumi 161Ais beta dengar ada satu suara karás kaluar dari Ruma Sambayang ko parenta sang itu tuju ana bua dong, bilang, “Pi su! Angka bawa itu bokor dong ko po'a buang Tuhan pung mara pi bumi su.” 2Dengar bagitu, ju ana bua yang partama po'a buang dia pung bokor pung isi pi bumi. Takuju sa, calaka kaná samua orang yang parná tarima itu binatang buas pung cap, deng orang yang songgo dia pung patong tu. Dong kaná luka puruk yang saki mo mati.a 3Ais, ana bua nomer dua po'a buang dia pung bokor pung isi pi laut. Takuju sa, aer di laut jadi dara baboo busuk, sama ke orang mati pung dara. Ju samua yang idop di laut, mati abis. 4Ais, ana bua nomer tiga po'a buang dia pung bokor pung isi pi kali deng mata aer dong. Ju itu aer samua jadi dara.b 5Ais beta dengar ana bua satu dari sorga, yang urus samua aer di bumi. Dia puji sang Tuhan Allah bilang, “O Tuhan! Tuhan yang barisi! Tuhan yang sonde parná sala! Tuhan su ada dari mula-mula, Deng Tuhan nanti ada sampe salamanya. Tuhan su putus parkara deng batúl. Tuhan su kasi jato hukum yang pas. 6Orang dong su kasi tumpa Tuhan pung orang pung dara. Orang dong su bunu mati Tuhan pung jubir dong. Andia ko, Tuhan su paksa ko dong ju minum dara. Andia ko, Tuhan su balas deng kasi hukum yang batúl.” 7Ais itu, beta dengar satu suara kaluar dari meja korban, yang manyao, bilang, “Batúl! Tuhan Allah yang paling kuasa. Batúl! Tuhan Allah yang paling hebat. Tuhan yang putus parkara deng batúl. Tuhan yang kasi jato hukum yang pas.” 8Ais ju, ana bua nomer ampa po'a buang dia pung bokor pung isi pi matahari. Takuju sa matahari jadi talalu panas, sampe manusia dong tabakar. 9Samua manusia yang kaná bakar tu, dong kutuk Tuhan Allah pung nama, tagal Dia yang suru kirim itu calaka kasi sang dong. Biar bagitu, ma sonde ada satu orang ju yang tobat, ais bale kambali pi Tuhan, ko angka puji sang Dia. 10Ais, itu ana bua nomer lima po'a buang dia pung bokor pung isi pi di itu binatang buas pung korsi parenta. Takuju sa ju, galáp gulita tutu ame samua orang yang songgo sang dia, sampe dong makan gigi, ko biar dong bisa tahan sangsara.c 11Dong ju kutuk sang Tuhan Allah di sorga, tagal dong pung luka tu, saki mo mati. Biar bagitu, ma sonde ada satu ju yang barenti bekin jahat, ais bale ko iko sang Tuhan. 12Ais ana bua nomer anam po'a buang dia pung bokor pung isi pi di itu kali bésar, nama Efrat. Ju itu kali pung aer karíng memang. Ais dong bekin jalan di situ kasi raja-raja deng tantara dong yang nanti datang dari sablá timur.d 13Ju beta dapa lia tiga setan yang jahat. Dong pung model sama ke katak. Satu kaluar dari itu ular naga pung mulu. Satu kaluar dari itu binatang buas pung mulu. Deng satu lai kaluar dari itu ular naga pung jubir tukang putar-balek pung mulu. 14Itu tiga setan dong ada pung kuasa ko bekin tanda heran macam-macam. Dong kaluar ko pi katumu samua raja di dunya, ais dong bajanji satu waktu ko mau pi baparáng lawan Tuhan Allah yang paling kuasa. Ma itu waktu yang dong su bajanji tu, andia Tuhan Allah pung waktu yang Dia su pili ame ko bekin kala Dia pung musu samua. 15-16Itu tampa yang nanti dong bakumpul ko baparáng tu, bahasa Ibrani, bilang, Armagedon. Yesus Kristus ju omong, bilang, “Inga bae-bae! Takuju sa, te Beta datang sama ke pancuri yang orang sonde sangka-sangka. Orang yang mete jaga deng pake pakean langkáp dong paling ontong. Te nanti kalo Beta datang, dia sonde dapa malu, tagal orang sonde dapa lia dia pung talanjang.”e 17Ais, ana bua nomer tuju po'a buang dia pung bokor pung isi pi di angin. Ju Tuhan Allah omong deng suara bésar dari Dia pung korsi parenta di Ruma Sambayang, bilang, “Su abis! Beta pung mara su tapo'a abis samua!” 18Tarús ada kilat yang basambar, deng guntur yang babunyi bésar basambung. Deng tana goyang yang paling bésar yang balóm parná jadi di bumi, ju datang.f 19Itu waktu, Tuhan Allah sonde lupa kota Babel pung jahat. Dia pake itu tana goyang luar biasa, sampe itu kota hebat tabalá bagi tiga. Dia bekin bagitu, ko biar orang Babel dong rasa Dia pung mara. Kota-kota laen di dunya ju rubu buang.g 20Itu waktu pulo-pulo dong tanggalám bagitu sa, deng gunung-gunung dong ju ilang buang samua.h 21Ada ju ujan es batu yang bésar-bésar jato dari langit ko tendes ame manusia. Itu es batu dong pung barát, ada yang sampe ampa pulu kilo.* Tagal itu ujan es yang bekin sangsara sang dong, andia ko manusia dong kutuk sang Tuhan Allah.i Tuhan Allah pung ana bua banding kota Babel deng parampuan nakal 171Ais ju satu dari itu tuju ana bua dari sorga yang pegang itu bokor kosong dong, datang omong deng beta, bilang, “Mari sini dolo! Beta mau kasi tunju sang lu Tuhan Allah pung cara hukum itu palacor yang paling jahat tu. Dia tu, andia itu kota bésar yang dong kasi bangun deka banya aer.a 2Dolu raja-raja dari mana-mana datang maen serong deng itu kota pung orang dong. Orang laen dong ju datang minum mabo, deng iko-iko itu kota pung hohongge tu.”b 3Ais itu, beta takaná Tuhan Allah pung Roh, ju itu ana bua dari sorga angka bawa sang beta pi satu tampa sunyi. Di situ beta dapa lia satu parampuan ada dudu di atas satu binatang buas warna mera manyala. Itu binatang pung kapala ada tuju, deng dia pung tandok, sapulu. Di dia pung badan samua ada tatulis kata-kata yang bekin hina sang Tuhan Allah.c 4Itu parampuan ada pake pakean alus yang warna mera deng warna ungu. Dia pung barias dong dari mas, batu mangkilat yang mahal, deng mutiara. Dia ada pegang satu cangkir mas yang ponu deng anggor di dia pung tangan kanan. Itu anggor tu, andia dia pung hohongge, deng samua hal jahat deng kotor yang laen yang dia bekin.d 5Di dia pung testa ada tatulis satu nama, yang dia pung arti masi rahasia. Itu tulisan bilang bagini: Beta ni, Babel! Andia, kota yang paling hebat! Samua macam jahat di dunya, asal dari beta. Samua yang maen serong di bumi, ba'akar di beta. 6Ais beta lia, te itu parampuan su mabok barát, tagal dia su minum Tuhan Allah pung orang dong pung dara. Andia, dia su bunu Tuhan Allah pung orang dong, tagal dong sonde barenti kasi tau orang so'al Yesus. Lia bagitu, ju beta tanganga deng heran mo mati. 7Ma itu ana bua tanya sang beta, bilang, “Akurang ko lu tanganga bodo bagitu? Mari, ko beta kasi tau itu parampuan jahat pung arti. Bagitu ju deng itu binatang buas yang dia nae tu. Andia yang ada pung kapala tuju, deng tandok sapulu tu. 8Dolu itu binatang buas idop di bumi, ma sakarang dia su sonde ada lai. Ma sonde lama lai, te dia datang kambali dari itu lobang sangsara yang sonde ada pung dasar. Itu waktu, ada orang yang idop di dunya, yang dong pung nama sonde tatulis dalam Domba Ana pung Tulisan yang Tuhan Allah su tulis memang waktu Dia balóm bekin ini dunya. Nanti itu orang dong tanganga lia itu binatang buas tu, tagal dia su kambali. Ma kalo dia su datang, na, nanti Tuhan Allah lempar buang sang dia pi dalam laut api balerang yang manyala sonde pake barenti.e 9Orang yang pintar batúl bisa mangarti ini hal. Itu binatang buas pung kapala tuju pung arti, andia tuju gunung. Itu palacor tu, ada dudu di atas itu gunung dong. Deng itu tuju kapala dong ju pung arti, andia tuju raja. 10Dari itu tuju raja tu, lima su mati. Satu ada dudu parenta sakarang. Yang satu lai balóm datang. Ma kalo dia su datang, dia cuma pegang parenta sabantar sa. 11Sakarang beta kasi tau so'al itu binatang buas yang dolu idop, ma sakarang su mati tu. Dolu dia ju maso itu tuju raja tu, ma nanti dia kambali pegang parenta ko jadi raja nomer dalapan. Nanti dia ju kaná ancor buang. 12Itu sapulu tandok tu pung arti, andia sapulu raja. Dong balóm pegang parenta. Nanti dong tarima kuasa ko pegang parenta sama-sama deng itu binatang buas tu, ma cuma sabantar sa.*f 13Te dong samua ba'akór ko ofer dong pung kuasa kasi pi itu binatang buas tu. 14Itu raja dong nanti pi baparáng lawan itu Domba Ana. Ma itu Domba Ana deng Dia pung orang dong nanti kasi kala sang dong samua. Itu orang-orang yang iko sang itu Domba Ana tu, andia orang yang Dia su pili ame deng pange yang batahan iko sang Dia. Nanti dong manáng, tagal itu Domba Ana talalu hebat. Cuma Dia sa, Raja di atas samua raja, deng Bos di atas samua bos. 15Deng itu aer banya yang ada deka itu palacor tu, andia orang dari samua suku, samua bangsa, samua bahasa, deng samua negara di bumi. 16Itu sapulu raja deng itu binatang buas tu nanti mulai binci sang itu parampuan muka tabal yang sonde tau malu tu. Nanti dong rampas ame dia pung pakean deng barang samua, ais kasi tenga sang dia talanjang bulat di situ. Ais dong ju makan dia pung daging. Tarús, dia pung badan pung sisa tu, dong lempar buang pi dalam api. 17Tuhan Allah sandiri yang bekin sampe itu sapulu raja dong samua basakongkol, ko sarakan dong pung kuasa kasi sang itu binatang buas, sampe dia bekin ancor itu parampuan. Deng bagitu, Tuhan Allah pung rancana samua nanti jadi. 18Naa! Itu palacor yang lu lia tu, andia itu kota hebat yang parenta samua raja di bumi.” Tuhan Allah pung ana bua carita kota Babel pung rubu 181Abis itu, beta dapa lia satu ana bua laen turun datang dari sorga. Dia ada pung kuasa deng cahaya yang hebat sampe bekin taráng samua bumi. 2Dia pake suara bésar ko kasi tau, bilang, “Su rubu! Su rubu! Kota Babel su rubu! Su jato! Su jato! Itu kota hebat tu, su jato! Dia su jadi setan dong pung tampa tenga. Dia su jadi samua roh jahat dong pung tana asal. Dia su jadi samua burung tukang makan bangke pung tampa bakumpul. Dia su jadi samua binatang tar bae pung kandang.a 3Dia su rubu, tagal samua bangsa di bumi, maen datang minum mabo dari dia pung anggor. Dia su jato, tagal samua suku di dunya, maen datang basundal deng itu kota pung orang. Raja-raja dari samua negara dong, datang maen serong di situ. Orang dagang dari samua kota dong, datang bajual sampe dong su jadi kaya. Tagal itu kota sama ke parampuan yang suka béli samua yang mewa. Tagal itu kota sama ke palacor yang suka cari samua yang ena-ena.”b 4Ais beta dengar lai satu suara laen pange dari langit, bilang, “Hoi! Beta pung orang dong samua! Lari kaluar dari sana su! Kasi tenga itu kota su! Jang bekin iko itu kota pung orang pung jahat, ko jang kaná dong pung hukuman ju.c 5Tagal dong pung jahat su talalu banya. Deng dong pung sala su balapis-lapis sampe di langit. Sakarang Tuhan Allah su sonde lupa lai dong pung jalan idop yang jahat tu. Sakarang Tuhan Allah su siap ko mau hukum sang dong.d 6Jadi, bosong musti balas dong pung jahat, sama ke dong su bekin jahat sang orang laen. Ma bosong musti balas sang dong tu, sampe dua kali lipat. Dolu dong tipu orang, ko minum dari dong pung cangkir mas yang ponu deng anggor sangsara. Ma sakarang dong sandiri yang musti minum itu anggor sangsara, sampe dua kali lipat.e 7Dong su bekin diri hebat. Deng su angka-angka tinggi dong pung diri. Dong cuma mau idop mewa sa. Dong cuma suka yang ena-ena sa. Tagal itu, dong musti dapa susa barát. Jadi, dong musti idop sangsara. Te dolu dong omong sombong sama ke palacur, bilang, ‘Beta ni, mama raja! Beta sonde akan jadi janda! Beta sonde akan manangis makarereu. Beta sonde akan pake pakean itam.’ 8Dong omong bagitu sampe Tuhan Allah su mara sang dong. Sampe Tuhan Allah su mau hukum sang dong. Nanti dalam satu hari sa, dong rasa lapar mo mati, dong manangis makarereu, deng dong ju mati mampos. Sampe orang angka buang sang dong pi dalam api. Sampe api bakar abis dong pung mayat. Te Tuhan yang paling kuasa, yang kasi turun ini hukum. Deng Tuhan yang paling hebat, yang putus ini parkara.f 9Raja-raja yang dolu datang maen serong deng deng itu kota pung orang dong, deng idop mewa di situ. Nanti dong lia asap yang nae dari itu api, nanti dong dapa tau itu kota su tabakar abis. Ais dong manangis makarereu sang dia. 10Ju dong rasa ngarí lia itu orang dong pung sangsara tu. Ma dong cuma barani badiri dari jao. Deng dong cuma barani lia-lia dari sana. Ais dong omong, bilang, ‘Aduu! Kasian Babel, é! Aduu! Kasian kota hebat, ó! Te cuma dalam satu jam sa, lu su dapa hukum. Te cuma sabantar sa, ma lu su ancor.’g 11Dengar bagitu, orang yang dolu datang dari samua tampa ko badagang di situ, dong ju iko manangis makarereu. Te sonde ada satu orang ju, yang mau pi béli dong pung barang lai.h 12Sonde ada yang mau pi béli dong pung hiasan dari mas, perak, batu mangkilat, ko, mutiara lai. Sonde ada yang mau pi béli dong pung kaen lenan, kaen sutra, ko, kaen alus yang laen dong yang warna mera, ko, ungu. Sonde ada yang mau pi béli dong pung barang dari kayu wangi, gading ba'ukir, ko kayu ba'ukir yang laen dong. Sonde ada yang mau pi béli dong pung barang dari tambaga, bési, ko, batu marmar. 13Sonde ada yang mau pi béli dong pung kayu manis, ko, kuli manis macam-macam. Sonde ada yang mau pi béli dong pung dara kayu wangi, ko, minya wangi macam-macam. Sonde ada yang mau pi béli dong pung aer anggor, minya saitun, tapúng tarigu, ko, padi-gandum. Sonde ada yang mau pi béli dong pung sapi, domba, ko, kuda. Sonde ada yang mau pi béli dong pung kareta, ko, dong pung budak dong.i 14Nanti itu orang dagang dong rasa manyasal, bilang, ‘Aduu, Babel, é! Aduu, kota hebat, ó! Lu pung barang mewa yang lu pung orang dong paling suka tu, su sonde ada lai. Samua-samua su ilang, sampe dong su miskin malarat, sampe raroso.’ 15Dolu, itu orang dagang dong jadi kaya tagal itu kota yang sama ke palacor. Ma sakarang dong su manyasal tar abis-abis. Dong jadi taku mo mati, lia itu kota pung orang pung sangsara tu. Dong jadi talalu ngarí, lia dong pung hukuman tu. Ma dong cuma barani lia dari jao. Dong cuma barani badiri dari sana. 16Ais dong omong, bilang, ‘Aduu! Kasian Babel, é! Aduu! Kasian kota hebat, ó!j Dolu lu pung orang pake pakean alus yang warna mera, ko ungu, dari kaen yang paling mahal. Dolu lu pung orang barias deng mas, mutiara, deng batu mangkilat yang paling mahal. 17Ma dalam satu jam sa, lu pung barang-barang dong su sonde ada lai. Cuma sabantar sa, lu pung kaya dong su ilang abis!” Dolu ju ada kapten-kapten kapal deng ana bua kapal dong balayar pi-datang dari itu kota. Ma sakarang dong cuma barani balabu dari jao sa. Deng sakarang dong cuma barani lia-lia dari sana sa.k 18Dong manonton asap yang kaluar dari api tu. Ais dong dapa tau, bilang, dia su tabakar abis. Ju dong manyasal, bilang, ‘Aduu kasian! Sonde akan ada kota laen yang sama hebat ke Babel lai. Aduu kasian! Sonde akan ada kota laen, yang sama bagus deng dia lai.’l 19Dong ra'u abu ko taro di dong pung kapala tagal dong pung hati susa. Dong manangis makarereu, tagal dong pung hati ancor. Ais dong omong, bilang, ‘Aduu! Kasian Babel, é! Aduu! Kasian kota hebat, ó! Botong su balayar pi-datang bawa barang kasi sang lu, sampe botong ju iko jadi kaya. Botong su pikol bawa lu pung muatan, sampe botong ju iko idop mewa. Ma cuma dalam satu jam sa, samua tu, su ilang buang. Cuma sabantar sa, samua tu, su ancor abis.’m 20Ais, itu suara omong tamba, bilang, ‘Hei, bosong yang idop di sorga! bosong pung hati su sonde parlú manoso lai. Hei, Tuhan pung orang! Bosong pung hati su sonde parlú rasa susa lai. Hei, Tuhan pung utusan dong! Biar ko bosong pung hati babunga. Hei, Tuhan pung jubir dong! Biar ko bosong pung hati sanáng. Dolu, Babel bekin susa sang bosong. Dolu, itu kota siksa sang bosong. Ma sakarang, Tuhan su balas bosong pung sangsara. Te sakarang, Dia su balas itu kota pung jahat tu.’”n 21Ais itu, beta dapa lia satu ana bua dari sorga yang kuat batúl. Dia datang angka ame satu batu, bésar sama ke orang. Ais dia lempar kasi maso itu batu pi dalam laut. Dia ju kasi tau, bilang, “Nanti dong kasi ancor buang Babel bagitu ju. Nanti dong kasi ilang buang itu kota hebat bagitu ju.o 22Su sonde ada orang lai, yang maen musik di itu kota. Su sonde ada orang, yang dapa dengar sasando, gitar, suling, deng tarompet pung bunyi di itu kota lai. Su sonde ada tukang, yang karjá di dong pung bidang lai. Su sonde ada orang, yang mol padi di itu kota lai.p 23Su sonde ada orang, yang bakar lampu di itu kota lai. Su sonde ada orang, yang bekin pesta kawin di situ lai. Dolu, itu kota pung tukang jual-beli barang dong, su jadi talalu kaya. Dolu, Babel pung orang dagang dong, su idop talalu mewa. Ma dong pake ilmu galáp, ko tipu orang di bumi. Dong pake ilmu sihir, ko putar-balek manusia di dunya.q 24Babel su dapa hukum barát ni, tagal dia maen bunu mati Tuhan pung jubir dong. Itu kota hebat su ancor, tagal dia maen siksa mati Tuhan pung orang dong. Ada ju Tuhan pung orang yang kaná bunu di tampa-tampa laen dong. Ma Babel yang musti pikol itu sala samua. Itu kota hebat tu yang musti pikol tanggong-jawab.”r Koor bésar manyanyi di sorga 191Itu ana bua omong abis bagitu, ju beta dengar ada suara bésar tingka ke ada koor bésar manyanyi di sorga. Dong manyanyi, bilang, “Haleluya! Haleluya! Kotong angka puji sang kotong pung Allah, tagal Dia yang paling hebat. Haleluya! Haleluya! Kotong angka puji sang kotong pung Allah, tagal Dia yang paling kuasa. Tuhan yang kasi salamat sang kotong, dari kotong pung sala-sala dong. Tuhan yang bekin beres kotong dari kotong pung idop babengko. 2Kotong puji sang Tuhan Allah, tagal Dia yang putus parkara deng batúl. Kotong puji sang Tuhan Allah, tagal Dia yang kasi jato hukuman yang adil. Tuhan su kasi jato hukuman sang itu parampuan nakal tu, tagal dia maen buju orang-orang di dunya, ko iko maen serong sama-sama deng dia, deng iko-iko dia pung jahat. Tuhan su balas itu parampuan jahat tu, tagal dia maen bunu bekin mati Tuhan pung orang suru-suru dong.”a 3Ais itu, dong manyanyi lagu laen lai di sorga, bilang, “Haleluya! Puji-puji sang Tuhan! Haleluya! Angka tinggi-tinggi Dia pung nama! Tagal asap dari api yang bakar itu parampuan pung mayat tu, nae tarús sonde tau barenti-barenti. Deng asap dari api yang bakar itu kota hebat tu, nae tarús sonde tau abis-abis.”b 4Ais ju, itu 24 katua deng itu 4 binatang luar biasa tu, jato tikam lutut ko sémba mangada pi Tuhan Allah pung korsi parenta. Dong kasi hormat sang Dia, bilang, “Batúl! Mari botong puji-puji sang Tuhan Allah! Haleluya! Mari botong angka tinggi-tinggi Dia pung nama!” Domba Ana pung pesta kawin 5Ais beta dengar satu suara lai datang dari itu korsi parenta, bilang, “Hei, Tuhan Allah pung orang suru-suru dong! Hei, Tuhan Allah pung ana-ana dong! Mari ko kotong angka tinggi-tinggi Tuhan Allah pung nama. Mari samua kici-bésar puji sang Dia.”c 6Ais beta dengar tingka ke ada banya orang yang ba'omong. Dong pung suara tu, babunyi bésar sama ke aer tarjún, deng karás sama ke guntur basambung. Dong omong, bilang, “Haleluya! Botong puji-puji sang Tuhan Allah. Haleluya! Botong angka tinggi-tinggi Dia pung nama. Tagal Dia yang paling kuasa. Deng Dia yang parenta samua.d 7Sakarang, kotong pung hati su sanáng. Sakarang, kotong pung hati su babunga. Kotong puji-puji sang Dia, tagal Domba Ana pung hari kawin su sampe. Kotong angka tinggi-tinggi Dia pung nama, tagal Domba Ana pung baroit su siap. 8Tuhan Allah su kasi dia pakean baroit dari kaen alus. Tuhan Allah su kasi dia pakean yang puti mangkilat.” (Itu pakean puti mangkilat tu, andia Tuhan Allah pung orang dong pung bekin-bekin yang bae.) 9Ju itu ana bua dari sorga kasi tau sang beta, bilang, “Yohanis! Lu musti tulis bagini: ‘Samua orang yang dapa undang datang di Domba Ana pung pesta kawin tu, nanti dong ontong batúl!’” Ais, itu ana bua sambung dia pung omong lai, bilang, “Tuhan Allah pung Kata-kata ni, memang batúl!”e 10Ju beta jato tikam lutut ko mau sémba sang itu ana bua. Ma dia togor sang beta, bilang, “Lu jang sémba sang beta bagitu! Te beta ju Tuhan pung orang suru-suru sama ke lu, deng lu pung sodara dong yang kasi tau orang so'al Yesus. Te Yesus pung ajaran tu, sama deng itu ajaran yang dolu Tuhan Allah su kasi sang Dia pung jubir dong. Jadi, jang sémba sang beta, ma sémba sang Tuhan Allah sa!” Tuhan Yesus datang di atas kuda puti 11Ais beta angka muka, ju beta dapa lia sorga tabuka. Takuju, beta lia ada satu kuda puti kaluar datang. Orang yang dudu di itu kuda tu, ada pung nama, “Orang yang Pegang Janji” deng “Orang yang Batúl”. Waktu Dia putus parkara, Dia putus deng batúl. Kalo Dia pi paráng, Dia pi deng hati lurus.f 12Dia pung mata manyala sama ke api. Dia ada pake banya topi raja di atas Dia pung kapala. Dia pung nama ada tatulis di Dia pung badan, ma cuma Dia sandiri sa yang tau itu nama pung arti.g 13Dia pung pakean, su tacalóp dalam dara. Orang subu sang Dia, bilang, “Tuhan Allah pung Kata-kata”. 14Beta ju dapa lia tantara-tantara dari sorga dong ada nae kuda puti ko iko sang Dia. Dong samua ju pake pakean alus yang puti barisi. 15Ada satu kalewang tajam yang kaluar dari Dia pung mulu. Dia pake itu kalewang tu, ko pi baparáng lawan samua bangsa di bumi. Ais Dia kasi kala sang dong. Ju Dia jadi dong pung Raja. Dia parenta sang dong deng tangan bési, sampe dong ju dapa rasa Tuhan yang paling kuasa pung mara. Itu sama ke orang inja-inja bekin ancor anggor pung bua ko parés kasi kaluar dia pung aer.h 16Di itu Orang pung pakean, deng di Dia pung paha, ada tatulis bagini: Raja di atas samua raja Bos di atas samua bos. Tuhan Yesus kasi kala binatang buas deng dia pung tantara dong 17Ais itu, beta dapa lia satu ana bua dari sorga badiri di atas matahari. Ju dia eki kasi samua burung makan bangke yang ada tarbáng tinggi-tinggi di langit, bilang, “Mari ko bosong samua bakumpul di sini su, ko iko makan Tuhan Allah pung pesta bésar! 18Bosong bole makan samua orang mati dong pung daging: andia raja-raja, panglima-panglima, deng tantara dong. Bosong bole makan kuda-kuda deng tantara yang dudu di atas itu kuda dong pung daging. Bosong bole makan budak ko orang bebas ko, orang kici ko orang bésar dong pung daging. Pokonya, bosong bole makan samua tu, pung daging.”i 19Abis itu, beta dapa lia itu binatang buas yang dolu kaluar dari laut tu. Dia pi basakongkol deng samua raja-raja di bumi, deng dong pung tantara dong. Ais dong pi baparáng lawan itu Orang yang ada dudu di atas itu kuda puti tu, sama-sama deng Dia pung tantara dari sorga dong. 20Ma itu Orang yang dudu di atas itu kuda puti tu, tangkap ame itu binatang buas deng dia pung jubir tukang putar-balek. Itu jubir tu, andia yang dolu bekin tanda heran macam-macam ko putar-balek orang yang su tarima itu binatang buas pung cap deng yang su songgo dia pung patong. Ma sakarang, itu Orang yang dudu di atas itu kuda puti tu, pi lempar buang itu binatang buas deng dia pung jubir tu, pi dalam laut api balerang yang manyala sonde pake barenti.j 21Ais, itu Orang yang dudu di atas itu kuda tu, pi bunu bekin mati itu tantara yang laen dong, pake Dia pung kalewang yang kaluar dari Dia pung mulu. Ais itu ju, burung makan bangke dong datang makan abis itu mayat dong samua. Dong ika ular naga deng rante sampe saribu taon 201Ais ju beta dapa lia satu ana bua dari sorga turun datang dari langit. Dia ada pegang satu rante bésar, deng ada pegang konci lobang sangsara yang sonde ada pung dasar. 2Ais dia pi tangkap itu ular naga, andia, setan dong pung bos, yang dong subu, bilang, “Iblis”. Dia yang su tipu manusia dari dolu-dolu. Ju itu ana bua ika itu ular naga deng rante, ko mau tahan sang dia pi dalam itu lobang sampe saribu taon.a 3Tarús itu ana bua tola buang itu ular naga pi dalam itu lobang sangsara tu. Ais dia segel mati itu lobang pung pintu, ko biar tahan itu ular di situ, sampe abis saribu taon. Deng bagitu, itu ular su sonde bisa putar-balek bangsa-bangsa di bumi salama saribu taon. Abis itu, baru kasi lapás sang dia, ma cuma sabantar sa. 4Tarús beta lia ada korsi parenta pung banya lai, deng ada orang-orang yang dudu di atas. Tuhan Allah su angka sang dong ko putus parkara. Dong tu, orang yang dolu pi kasi tau orang so'al Yesus pung Kabar Bae, deng Tuhan Allah pung Kata-kata, sampe orang bunu mati sang dong. Dong tu, yang sonde songgo itu binatang buas deng dia pung patong. Dong ju yang sonde mau tarima itu binatang pung cap di testa ko di tangan. Dong kaná bunu, ma Tuhan Allah su kasi idop kambali sang dong, ko biar dong pegang parenta sama-sama deng Kristus sampe saribu taon.b 5-6Deng bagitu dong su jadi orang partama yang Tuhan Allah kasi idop kambali dari mati. Jadi dong ni, ontong batúl, te dong su jadi Tuhan pung orang. Dong sonde kaná buang di itu tampa sangsara, ko sonde rasa mati yang kadua. Te dong yang jadi sama ke kapala agama yang layani sang Tuhan Allah deng Kristus. Deng dong ju iko pegang parenta sama-sama deng Kristus sampe saribu taon. Ma orang mati yang laen dong, musti tunggu sampe saribu taon, baru Tuhan Allah kasi idop kambali sang dong. Dong buang setan dong pung bos pi dalam laut api 7Waktu itu saribu taon su abis, nanti Tuhan suru kasi lapás itu ular naga dari itu lobang sangsara. 8Ais dia pi putar-balek bangsa-bangsa yang dong subu, bilang, Gog deng Magog, yang datang dari mana-mana di dunya. Nanti dia kumpul dong pung orang ko pi baparáng. Dong pung banya, sama ke biji pasir di laut pung pinggir.c 9Ais itu, tantara Gog deng Magog babaris ko maju sampe jao-jao di bumi pung huk-huk sana. Ais dong kapúng kuliling Tuhan pung kota yang Dia sayang, deng Dia pung orang dong. Ma Tuhan kasi turun api dari langit ko bakar bekin abis itu tantara dong samua. 10Ais dong tangkap ame setan dong pung bos yang su tipu banya orang tu, andia Iblis. Ju dong lempar buang sang dia pi dalam itu laut api balerang yang manyala sonde pake barenti. Nanti dia takurung di sana sama-sama deng itu binatang buas deng dia pung jubir tukang putar-balek tu. Di situ, dong dapa siska deng sangsara tarús siang-malam, sampe salamanya. Tuhan Allah putus samua orang pung parkara 11Abis itu ju, beta dapa lia ada satu korsi parenta puti bésar. Deng Tuhan Allah ada dudu di atas itu korsi parenta. Takuju ju, bumi deng langit lari fuik, sampe dong ilang buang deng sonde dapa lia sang dong lai. 12Ais beta dapa lia orang yang su mati dong. Dong samua kici-bésar ada badiri mangada pi itu korsi parenta. Ju ana bua dari sorga dong datang buka buku-buku yang ada tulis manusia pung bekin-bekin samua. Ais dong buka lai satu tulisan laen, andia tulisan yang ada tulis nama-nama dari orang yang nanti idop deng Tuhan Allah sampe salamanya. Ju Dia putus itu orang mati dong pung parkara, iko apa yang dong satu-satu su bekin sama ke yang ada tatulis di dalam itu tulisan dong.d 13Ais samua orang mati datang ko badiri mangada pi itu korsi parenta. Dong tu, samua orang yang parná mati, biar di darat ko, di laut ko. Ais Tuhan Allah putus dong pung parkara satu-satu, iko dong pung bekin-bekin. 14Ais itu ju, Tuhan Allah lempar buang Mati pi dalam itu laut api yang manyala sonde pake barenti tu. Dia ju lempar buang Tampa Orang Mati, pi dalam itu laut api tu. Te itu laut api tu, andia tampa mati yang kadua. 15Orang yang dong pung nama sonde tatulis di dalam itu tulisan, ju kaná buang pi dalam itu laut api tu. Te itu tulisan tu, andia daftar orang yang idop tarús-tarús deng Tuhan Allah. Yohanis dapa lia langit deng bumi model baru 211Ais beta lia langit model baru deng bumi model baru, te langit yang lama deng bumi yang lama su ilang buang. Laut ju su sonde ada lai.a 2Ais beta lia Tuhan Allah pung kota barisi, andia Yerusalem Baru, turun datang dari sorga. Itu kota su siap sama ke baroit parampuan yang mau pi sambut dia pung laki.b 3Ais beta dengar satu suara karás datang dari itu korsi parenta, ko bilang, “Lia bae-bae! Mulai sakarang, Tuhan Allah pung Ruma ada di manusia pung teng-tenga. Mulai ini hari, Tuhan su idop sama-sama deng Dia pung orang dong. Te Dia su jadi dong pung Tuhan Allah. Deng dong su jadi Dia pung ana-ana dong. Nanti Dia ada tarús-tarús deng dong. Deng Dia sonde akan kasi tenga sang dong lai.c 4Nanti Dia hapus kasi karíng dong pung aer mata, ko dong sonde manangis makarereu lai. Tagal di situ sonde ada yang saki lai. Deng di situ sonde ada yang mati lai. Samua yang bekin susa dari dolu-dolu tu, su sonde ada lai. Samua yang bekin sangsara dari dolu-dolu tu, su ilang buang.”d 5Ais Dia yang dudu di itu korsi parenta omong, bilang, “Lia bae-bae, te Beta su bekin samua jadi baru.” Ais Dia omong lai deng beta, bilang, “Tulis su! Samua orang dong bisa parcaya Beta pung Kata-kata ni, te samua ni, memang su batúl tu!” 6Ais Dia kasi tau lai sang beta, bilang, “Samua-samua yang Beta su janji dari dolu tu, su jadi. Te Beta ni, Alfa sampe Omega. Deng Beta ni, A sampe Z, Samua asal dari Beta, mulai dari partama sampe abis. Samua orang yang aus, nanti Beta kasi minum farei-farei, dari itu mata aer yang bawa idop ko biar orang idop batúl.e 7Samua orang yang batahan iko Tuhan pung jalan idop yang lurus, nanti dong tarima ame ini berkat samua. Te nanti Beta jadi dong pung Tuhan Allah, deng dong jadi Beta pung ana-ana.f 8Ma ada ju orang yang nanti kaná lempar buang, pi dalam itu laut api balerang, yang manyala sonde pake barenti tu. Macam ke orang pana'u, orang yang bale balakang sang Yesus, orang kamomos, orang maen serong, tukang bunu orang, tukang songgo-songgo, tukang suanggi, deng tukang putar-balek. Nanti dong samua kaná lempar buang pi dalam laut api, yang orang bilang, ‘tampa mati yang kadua tu.’” Yohanis dapa lia kota Yerusalem model baru 9Tarús beta dapa lia satu dari itu tuju ana bua dari sorga yang dolu pegang bokor yang ta'isi deng Tuhan pung mara. Dia datang katumu sang beta, ais dia omong, bilang, “Mari sini dolo! Te beta ada mau kasi lia sang lu baroit parampuan yang mau kawin deng Domba Ana.” 10Tarús beta takaná Tuhan pung Roh, ju ana bua satu dari sorga angka bawa sang beta pi satu gunung yang tinggi mo mati. Di situ dia kasi tunju sang beta kota Yerusalem, andia Tuhan Allah pung kota barisi tu, yang ada turun datang dari Tuhan di sorga.g 11Itu kota talalu bagus! Ada cahaya yang basambar kaluar dari Tuhan Allah pung hebat, sama ke batu intan yang mangkilat. Sampe itu kota samua jadi taráng. 12Ada tembok tinggi bésar kuliling itu kota, deng 12 pintu garbáng. Ada ju 12 ana bua dari sorga yang jaga itu pintu dong. Di itu 12 pintu ada tatulis 12 suku Isra'el pung nama-nama.* 13Tiga pintu garbáng mangada pi sablá matahari nae. Tiga mangada pi sablá matahari turun. Tiga mangada pi sablá utara. Deng tiga lai mangada pi sablá salatan.h 14Itu tembok badiri di atas 12 batu fanderen yang bésar. Di batu satu-satu ada tatulis nama-nama dari Domba Ana pung 12 utusan yang layani sang Dia di dunya. 15Ais, itu ana bua yang omong sang beta, ada pegang ame satu tongkat ukur dari mas, ko mau ukur itu kota deng dia pung pintu garbáng deng dia pung tembok.i 16Dia ukur lebe dolu itu kota pung tembok yang sagí ampa. Dia pung panjang deng lebar deng tinggi samua sama, andia 2.220 kilometer.† 17Ais dia ukur itu tembok pung tabal tu, ada 65 meter, iko manusia pung ukuran.‡ 18Itu tembok, dong bekin dari batu mangkilat, nama yaspis . Deng samua yang ada dalam itu kota tu, dong bekin dari mas tulen yang jarní sama ke kaca. 19Itu 12 batu fanderen tu, ada hias deng macam-macam batu mangkilat yang mahal. Yang partama tu, ada pake batu yaspis yang manyala warna ijo. Nomer dua, ada pake batu nilam yang manyala warna biru. Nomer tiga, ada pake batu mirah yang manyala warna mera. Nomer ampa, ada pake batu samrud, yang manyala warna ijo. 20Nomer lima, ada pake batu unam yang balapis coklat-puti. Nomer anam, ada pake batu sardius, yang manyala warna mera. Nomer tuju, ada pake batu ratna cempaka, yang manyala warna kuning mas. Nomer dalapan, ada pake batu beril, yang manyala warna biru-ijo. Nomer sambilan, pake batu krisolit, yang manyala warna kuning-kuning. Nomer sapulu, ada pake batu krisopras, yang manyala warna ijo muda. Nomer sablás, ada pake batu lasuardi, yang manyala warna biru laut. Deng nomer dua blas, ada pake batu kecubung, yang manyala warna ungu. 21Deng itu 12 pintu garbáng tu, bekin dari mutiara 12 biji. Satu pintu bekin dari mutiara satu biji. Deng itu kota pung istarát, dong bekin dari mas tulen yang mangkilat sama ke kaca.j 22Ma beta lia, sonde ada ruma sambayang di itu kota. Tagal Tuhan Allah yang paling kuasa deng itu Domba Ana ada di situ tarús-tarús. Andia ko orang dong langsung pi sémba sang Dong. 23Itu kota ju sonde parlú matahari deng bulan ko bekin taráng sang dia, tagal Tuhan Allah pung cahaya yang bekin taráng di situ. Deng itu Domba Ana su jadi sama ke lampu yang manyala.k 24Orang dari samua bangsa di dunya nanti datang bajalan di itu taráng. Raja-raja di bumi ju bawa datang dong pung harta yang hebat pi situ.l 25Di situ sonde ada malam lai. Andia ko dong sonde parlú tutu pintu maso kota. 26Nanti dong ju bawa maso pi dalam itu kota, samua yang bae deng samua hormat dari samua negara di bumi.m 27Ma yang sonde bole maso pi situ, andia samua yang jahat, tingka ke tukang songgo-songgo, tukang maen serong, deng tukang putar-balek dong. Yang bole maso, andia cuma orang yang dong pung nama ada tatulis di itu Domba Ana pung tulisan yang daftar nama dari orang yang idop tarús-tarús deng Tuhan Allah.n Kali yang ada pung aer yang bawa idop, deng pohon yang bawa idop 221Ais ju, itu ana bua dari sorga kasi tunju sang beta satu kali, yang dia pung aer bawa idop. Itu aer jarní sama ke kaca. Dia malele kaluar dari Tuhan Allah deng itu Domba Ana pung korsi parenta.a 2Tarús dia malele pi tenga istarát bésar di itu kota. Di itu kali pung sablá-sablá, ada satu pohon yang bawa idop. Itu pohon baboa satu taon, 12 kali; satu bulan, satu kali. Dia pung daon bisa jadi obat ko bekin bae bangsa-bangsa di bumi.b 3Ma samua yang Tuhan Allah parná tola deng kasi kutuk, dong sonde ada di itu kota. Yang ada, andia Tuhan Allah deng Domba Ana yang dudu parenta di Dong pung korsi parenta, deng Dong pung orang suru-suru yang sémba sang Dong.c 4Dong samua bisa dapa lia Tuhan Allah pung muka. Deng Tuhan pung nama ada tatulis di dong pung testa. 5Di situ, sonde ada malam. Jadi Tuhan pung orang dong su sonde parlú matahari ko, lampu ko, tagal Tuhan Allah sandiri yang bekin taráng itu kota. Nanti dong iko pegang parenta di situ sampe salamanya.d Tuhan Yesus tutu Dia pung pasán 6Ais, itu ana bua kasi tau sang beta, bilang, “Samua yang beta su kasi tau sang lu ni, memang batúl. Samua orang bisa parcaya beta pung omong tu. Dolu, Tuhan Allah pake Dia pung Roh ko kasi tau Dia pung Kata-kata sang dia pung jubir dong. Ma sakarang, Dia su pake Dia pung ana bua dari sorga ko kasi tau Dia pung ana-ana dong so'al ini hal samua yang sonde lama lai musti jadi.” 7Abis itu, Yesus omong, bilang, “Inga, é! Sonde lama lai, te Beta su datang. Di ini tulisan su tatulis samua, so'al apa yang nanti jadi. Samua orang yang iko ini tulisan pung kata-kata dong, nanti dong yang paling ontong.” 8Yang tulis ini tulisan ni, andia beta, Yohanis. Beta ni, yang su dengar deng su lia ini hal dong samua. Dengar abis ju, beta jato tikam lutut ko sémba di itu ana bua dari sorga pung kaki. Te dia yang su kasi tunju ini hal samua sang beta. 9Ma dia togor sang beta, bilang, “Hee! Lu jang bekin bagitu! Lu musti sémba sang Tuhan Allah sa. Jang sémba sang beta. Te beta ju Tuhan pung orang suru-suru sama ke lu, deng lu pung sodara dong yang su jadi Dia pung jubir, deng samua orang laen dong yang bekin iko apa yang ada tatulis di dalam ini tulisan. 10Lu jang sambunyi ini tulisan pung isi dari orang laen. Te sonde lama lai, samua yang su tatulis dalam ini tulisan, pasti jadi. 11Samua orang yang bekin kamomos, na, kasi tenga pi ko dong maen bekin kamomos tarús. Ma samua yang idop barisi, dong musti idop barisi tarús. Samua orang yang bekin jahat, kasi tenga pi ko dong maen bekin jahat tarús. Ma samua yang bekin bae, dong musti bekin yang bae tarús.”e 12Abis itu, Yesus omong ulang lai, bilang, “Inga bae-bae! Te sonde lama lai, Beta su datang. Nanti Beta balas kasi samua orang, iko apa yang dong su bekin.f 13Beta ni, Alfa sampe Omega. Beta ni, A sampe Z. Samua-samua asal dari Beta, mulai dari partama sampe abis.g 14Orang-orang yang su cuci kasi barisi dong pung pakean tu, yang ontong. Te nanti dong dapa hak ko maso iko pintu garbáng pi dalam itu kota. Orang-orang yang su idop barisi tu, yang ontong. Te nanti dong dapa isin ko makan itu bua yang bekin orang idop tarús-tarús.h 15Ma orang laen, sonde bole maso di situ. Yang bukan Tuhan pung orang, sonde bole tenga di situ. Andia, orang yang sonde parcaya sang Tuhan, tukang maen serong, tukang songgo-songgo, tukang bunu orang, tukang suanggi, deng tukang putar-balek. Dong samua tu, sonde bole maso. Dong samua tu, kasi tenga pi di luar sa. 16Beta ni, Yesus. Beta yang kirim datang Beta pung ana bua dari sorga ko buka ini hal samua, ko bosong nanti pi kasi tau Beta pung pasán sang itu tuju jama'at dong. Beta ni, raja Daud pung turunan. Beta ni, Raja yang pegang parenta. Beta pung cahaya taráng mo mati, sama ke Bintang Timur. Beta pung sinar kuat sakali, sama ke Bintang Amper Siang.”i 17Tuhan Allah pung Roh ada undang, bilang, “Mari sini su!” Itu baroit parampuan ju pange, bilang, “Mari datang su!” Biar ko samua yang dengar ju iko bilang, “Mari, su!” Biar ko samua yang aus, datang ko minum su! Biar ko samua yang mau minum itu aer yang bawa idop, na, mari ame su! Orang bole ame itu aer deng farei-farei. Orang bole minum itu aer deng sonde pake bayar.”j Yohanis pung pasán tarahir 18Beta, Yohanis ni, kasi inga samua orang yang nanti dengar apa yang Tuhan Allah su buka memang kasi sang beta di ini tulisan, bagini: kalo ada orang yang tamba apa-apa lai di ini tulisan, nanti Tuhan Allah hukum tamba sang dia deng itu tuju calaka yang Dia po'a pi bumi tu. 19Deng kalo ada orang yang kasi kurang apa-apa lai dari ini tulisan, nanti Tuhan Allah cabu buang dia pung hak ko dia jang maso pi dalam kota barisi, deng dia jang makan itu bua yang bekin orang idop tarús-tarús.k 20Yesus sandiri yang su buka kasi lia ini hal samua. Dia su janji, bilang, “Batúl tu! Sonde lama lai, te Beta su mau datang.” Naa, Tuhan Yesus, datang su! 21Beta minta ko Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung hati bae sang Dia pung orang dong samua. Amin! Dari beta, Yohanis *1:4: Tulisan bahasa Yunani di sini tulis, bilang, “7 roh yang mangada sang Tuhan pung korsi parenta”. Iko orang yang pintar so'al Alkitab dong, nomer 7 pung arti, andia hal yang cukup, yang langkáp, deng yang sampurna. Andia ko orang ahli saparu bilang, di sini itu 7 roh pung arti, bilang, Tuhan pung Roh yang Barisi. Deng bagitu, di ayat 4-5 ni, Yohanis ada omong berkat dari 1) Tuhan Allah, dari 2) Dia pung Roh, deng dari 3) Yesus Kristus. †1:14: Tulisan bahasa Yunani tulis, bilang, “Dia pung kapala deng Dia pung rambu puti sama ke domba pung bulu puti, deng puti ke salju.” Dua-dua kasi gambar satu barang yang puti barisi batúl. *2:6: Orang yang pintar so'al Alkitab dong bilang, apa yang Nikolai dong ajar tu, kotong sonde tau. *4:7: Iko orang yang pintar so'al Alkitab, dong bilang ini binatang 4 dong pung arti, andia Singa tu, yang paling kuasa. Sapi laki tu, yang paling kuat. Manusia tu, yang paling pintar. Deng garuda tu, yang paling capát. *12:14: Alkitab bahasa Yunani asli tulis, bilang, “satu waktu, dua waktu, deng satenga waktu”. Itu kata dong sama deng yang ada di Daniel 7:25, 12:7. Dia pung waktu, sama deng 42 bulan, ko, 1.260 hari di fasal 11:2-3 di atas. *13:18: Iko orang yang pintar so'al Alkitab, jaman dolu di sana, nomer “6” pung arti, andia satu hal yang sonde bae, yang sonde sampurna, ko, yang jahat. Jadi, nomer “666” ni pung arti, bilang, “yang paling jahat”. *14:20: Alkitab bahasa Yunani tulis itu kali pung panjang, bilang, “1.600 stadia ”, andia 296-300 kilometer. Deng itu kali pung dalam dong tulis, bilang, “sama tinggi deng kuda pung tali kekáng”, andia satu meter satenga. Dong pung kuda lebe bésar dari kuda Rote. *15:3: Musa karang itu lagu waktu Tuhan bawa orang Isra'el dong kaluar dari Masir, dong pung tampa sangsara tu. *16:21: Alkitab bahasa Yunani tulis, bilang, “sama barát deng satu talenta ”. Satu talenta pung barát tu, andia 34-40 kilogram. *17:12: Alkitab bahasa Yunani di sini bisa ada dua arti. Andia 1) cuma sabantar sa; ko, 2) satu jam sa. *21:12: Iko orang yang pintar so'al Alkitab, nomer 12 tu, nomer yang kasi tunju nomer manusia langkáp. †21:16: Alkitab Bahasa Yunani tulis, bilang, 12.000 stadia . ‡21:17: Alkitab bahasa Yunani tulis di sini, bilang, “144 peihon ”. Satu peihon tu, sama deng satu hasta. Naa, 12 kali 12, andia 144. Jadi, kalo 12 pung arti, bilang, langkáp, 144 pung arti, yang paling langkáp. a1:4: Kaluar dari Masir 3:14, Dunya Model Baru 4:5 b1:5: Yesaya 55:4, Lagu Puji dong 89:27 c1:6: Kaluar dari Masir 19:6, Dunya Model Baru 5:10 d1:7: Daniel 7:13, Mateos 24:30, Markus 13:26, Lukas 21:27, 1 Tesalonika 4:17, Sakaria 12:10, Yohanis 19:34, 37 e1:8: Dunya Model Baru 22:13, Kaluar dari Masir 3:14 f1:13: Daniel 7:13, 10:5 g1:14: Daniel 7:9 h1:14-15: Daniel 10:6; Yeskial 1:24, 43:2 i1:17: Yesaya 44:6, 48:12, Dunya Model Baru 2:8, 22:13 a2:7: Carita Mula-mula 2:9, Dunya Model Baru 22:2, Yeskial 28:13, 31:8 b2:8: Yesaya 44:6, 48:12, Dunya Model Baru 1:17, 22:13 c2:11: Dunya Model Baru 20:14, 21:8 d2:14: Daftar Sensus 22:5, 7, 25:1-3, 31:16, Carita Ulang so'al Jalan Idop 23:4 e2:17: Kaluar dari Masir 16:14-15, 16:33-34, Yohanis 6:48-50, Yesaya 62:2, 65:15 f2:23: Lagu Puji dong 7:10, 62:13, Yeremia 17:10 g2:26-27: Lagu Puji dong 2:8-9 a3:3: Mateos 24:43-44, Lukas 12:39-40, Dunya Model Baru 16:15 b3:5: Kaluar dari Masir 32:32-33, Lagu Puji dong 69:29, Dunya Model Baru 20:12, Mateos 10:32, Lukas 12:8 c3:7: Yesaya 22:22, Ayub 12:14 d3:9: Yesaya 49:23, 60:14, 43:4 e3:12: Dunya Model Baru 21:2, Yesaya 62:2, 65:15 f3:14: Kata-kata Mutiara 8:22 g3:19: Kata-kata Mutiara 3:12, Ibrani 12:6 a4:2-3: Yeskial 1:26-28, 10:1 b4:5: Kaluar dari Masir 19:16, Dunya Model Baru 1:4, 8:5, 11:19, 16:18, Yeskial 1:13, Sakaria 4:2 c4:6: Yeskial 1:22 d4:6-7: Yeskial 1:5-10, 10:14 e4:8: Yeskial 1:18, 10:12, Yesaya 6:2-3 a5:1: Yeskial 2:9-10, Yesaya 29:11 b5:5: Carita Mula-mula 49:9, Yesaya 11:1, 10 c5:6: Yesaya 53:7, Sakaria 4:10 d5:8: Lagu Puji dong 141:2 e5:9: Lagu Puji dong 33:3, 98:1, Yesaya 42:10 f5:10: Kaluar dari Masir 19:6, Dunya Model Baru 1:6 g5:11: Daniel 7:10 a6:2: Sakaria 1:8, 6:3, 6 b6:4: Sakaria 1:8, 6:2 c6:5: Sakaria 6:2, 6 d6:8: Yeskial 14:21 e6:12: Dunya Model Baru 11:13, 16:18, Yesaya 13:10, Yoel 2:10, 31, 3:15, Mateos 24:29, Markus 13:24-25, Lukas 21:25 f6:13-14: Yesaya 34:4; Dunya Model Baru 16:20 g6:15: Yesaya 2:19, 21 h6:16: Hosea 10:8, Lukas 23:30 i6:17: Yoel 2:11, Maleaki 3:2 a7:1: Yeremia 49:36, Daniel 7:2, Sakaria 6:5 b7:3: Yeskial 9:4, 6 c7:14: Daniel 12:1, Mateos 24:21, Markus 13:19 d7:16: Yesaya 49:10 e7:17: Lagu Puji dong 23:1-2, Yeskial 34:23, Yesaya 49:10, Yesaya 25:8 a8:3: Amos 9:1, Kaluar dari Masir 30:1, 3 b8:5: Kapala Agama dong pung Atoran 16:12, Yeskial 10:2, Kaluar dari Masir 19:16, Dunya Model Baru 11:19, 16:18 c8:7: Kaluar dari Masir 9:23-25, Yeskial 38:22 d8:10-11: Yesaya 14:12, Yeremia 9:15 e8:12: Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:10, 31, 3:15 a9:2: Carita Mula-mula 19:28 b9:3: Kaluar dari Masir 10:12-15 c9:4: Yeskial 9:4 d9:6: Ayub 3:21, Yeremia 8:3 e9:7: Yoel 2:4 f9:8: Yoel 1:6 g9:9: Yoel 2:5 h9:13: Kaluar dari Masir 30:1-3 i9:20: Lagu Puji dong 115:4-7, 135:15-17, Daniel 5:23 a10:5-7: Kaluar dari Masir 20:11, Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:40, Daniel 12:7, Amos 3:7 b10:8-10: Yeskial 2:8--3:3 a11:1: Yeskial 40:3, Sakaria 2:1-2 b11:2: Lukas 21:24 c11:4: Sakaria 4:3, 11-14 d11:6: 1 Raja-raja dong 17:1, Kaluar dari Masir 7:17-19, 1 Samuel 4:8 e11:7: Daniel 7:7, Dunya Model Baru 13:5-7, 17:8, Daniel 7:21 f11:8: Yesaya 1:9-10 g11:11: Yeskial 37:10 h11:12: 2 Raja-raja dong 2:11 i11:13: Dunya Model Baru 6:12, 16:18 j11:15: Kaluar dari Masir 15:18, Daniel 2:44, 7:14, 27 k11:18: Lagu Puji dong 2:5, 110:5, 115:13 l11:19: Dunya Model Baru 8:5, 16:18, 16:21 a12:3: Daniel 7:7 b12:4: Daniel 8:10 c12:5: Yesaya 66:7, Lagu Puji dong 2:9 d12:7: Daniel 10:13, 21, 12:1, Yudas 9 e12:9: Carita Mula-mula 3:1, Lukas 10:18 f12:10: Ayub 1:9-11, Sakaria 3:1 a13:1: Daniel 7:3, Dunya Model Baru 17:3, 7-12 b13:2: Daniel 7:4-6 c13:5-6: Daniel 7:8, 25, 11:36 d13:7: Daniel 7:21 e13:8: Lagu Puji dong 69:29 f13:10: Yeremia 15:2, 43:11 a14:1: Yeskial 9:4, Dunya Model Baru 7:3 b14:5: Sefanya 3:13 c14:8: Yesaya 21:9, Yeremia 51:8, Dunya Model Baru 18:2 d14:10: Yesaya 51:17, Carita Mula-mula 19:24, Yeskial 38:22 e14:11: Yesaya 34:10 f14:14: Daniel 7:13 g14:15: Yoel 3:13 h14:20: Yesaya 63:3, Manangis Makarereu 1:15, Dunya Model Baru 19:15 a15:3: Kaluar dari Masir 15:1-18 b15:4: Yeremia 10:7, Lagu Puji dong 86:9 c15:5: Kaluar dari Masir 38:21 d15:8: Kaluar dari Masir 40:34, 1 Raja-raja dong 8:10-11, 2 Sajara Isra'el deng Yahuda 5:13-14, Yesaya 6:4 a16:2: Kaluar dari Masir 9:10 b16:4: Kaluar dari Masir 7:17-21, Lagu Puji dong 78:44 c16:10: Kaluar dari Masir 10:21 d16:12: Yesaya 11:15 e16:15-16: Mateos 24:43-44, Lukas 12:39-40, Dunya Model Baru 3:3; 2 Raja-raja dong 23:29, Sakaria 12:11 f16:18: Dunya Model Baru 8:5, 11:13, 19 g16:19: Yesaya 51:17 h16:20: Dunya Model Baru 6:14 i16:21: Kaluar dari Masir 9:23, Dunya Model Baru 11:19 a17:1: Yeremia 51:13 b17:2: Yesaya 23:17, Yeremia 51:7 c17:3: Dunya Model Baru 13:1 d17:4: Yeremia 51:7 e17:8: Daniel 7:7, Dunya Model Baru 11:7, Lagu Puji dong 69:29 f17:12: Daniel 7:24 a18:2: Yesaya 21:9, Yeremia 51:8, Dunya Model Baru 14:8, Yesaya 13:21, Yeremia 50:39 b18:3: Yesaya 23:17, Yeremia 51:7 c18:4: Yesaya 48:20, Yeremia 50:8, 51:6, 45 d18:5: Carita Mula-mula 18:20-21, Yeremia 51:9 e18:6: Lagu Puji dong 137:8, Yeremia 50:29 f18:7-8: Yesaya 47:7-9 g18:9-10: Yeskial 26:16-17 h18:11: Yeskial 27:31, 36 i18:12-13: Yeskial 27:12, 13, 22 j18:15: Yeskial 27:31, 36 k18:17: Yesaya 23:14, Yeskial 27:26-30 l18:18: Yeskial 27:32 m18:19: Yeskial 27:30-34 n18:20: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:43, Yeremia 51:48 o18:21: Yeremia 51:63-64, Yeskial 26:21 p18:22: Yeskial 26:13, Yesaya 24:8 q18:22-23: Yeremia 7:34, 25:10 r18:24: Yeremia 51:49 a19:2: Carita Ulang so'al Jalan Idop 32:43, 2 Raja-raja dong 9:7 b19:3: Yesaya 34:10 c19:5: Lagu Puji dong 115:13 d19:6: Yeskial 1:24, Lagu Puji dong 93:1, 97:1, 99:1 e19:9: Mateos 22:2-3 f19:11: Yeskial 1:1, Lagu Puji dong 96:13, Yesaya 11:4 g19:12: Daniel 10:6 h19:15: Lagu Puji dong 2:9, Yesaya 63:3, Yoel 3:13, Dunya Model Baru 14:20 i19:17-18: Yeskial 39:17-20 j19:20: Dunya Model Baru 13:1-18 a20:2: Carita Mula-mula 3:1 b20:4: Daniel 7:9, 22 c20:8: Yeskial 7:2, 38:2, 9, 15 d20:11-12: Daniel 7:9-10 a21:1: Yesaya 65:17, 66:22, 2 Petrus 3:13 b21:2: Yesaya 52:1, Dunya Model Baru 3:12, Yesaya 61:10 c21:3: Yeskial 37:27, Kapala Agama dong pung Atoran 26:11, 12 d21:4: Yesaya 25:8, 35:10, 65:19 e21:6: Yesaya 55:1 f21:7: 2 Samuel 7:14, Lagu Puji dong 89:26-27 g21:10: Yeskial 40:2 h21:12-13: Yeskial 48:30-35 i21:15: Yeskial 40:3 j21:18-21: Yesaya 54:11-12 k21:23: Yesaya 60:19-20 l21:24: Yesaya 60:3 m21:25-26: Yesaya 60:11 n21:27: Yesaya 52:1, Yeskial 44:9 a22:1: Yeskial 47:1, Sakaria 14:8 b22:2: Carita Mula-mula 2:9 c22:3: Sakaria 14:11 d22:5: Yesaya 60:19, Daniel 7:18 e22:11: Daniel 12:10 f22:12: Yesaya 40:10, 62:11, Lagu Puji dong 28:4, Yeremia 17:10 g22:13: Dunya Model Baru 1:8, Yesaya 44:6, 48:12, Dunya Model Baru 1:17, 2:8 h22:14: Carita Mula-mula 2:9, 3:22 i22:16: Yesaya 11:1, 10 j22:17: Yesaya 55:1 k22:18-19: Carita Ulang so'al Jalan Idop 4:2, 12:32