1:1 Pada mulani, semakkung dunia dijadiko, Firman radu wat. Firman wat jejama Allah rik Firman gegoh jama Allah. 2 Jak mula-mula Ia jejama Allah. 3 Sunyinni dijadiko liwat Ia, rik jak sunyin sai wat, mak sai pun dijadiko tanpa Ia. 4 Firman udi sumber hurik, rik hurik ngeni terang jama manusia. 5 Terang udi becahaya delom kekelaman, rik kekelaman mak dapok madamkoni. 6 Ratongdo jelma sai diutus Allah, Yohanes gelarni. 7 Ia ratong mewartako tentang terang udi, in sunyinni ulun percaya. 8 Ia tenggalan lain hak terang udi, ia angkah mewartako gaoh. 9 Terang sejati sai nerangi sunyinni manusia, ratong mik dunia. 10 Firman wat di dunia, dunia dijadiko liwat Ia, kidang dunia mak mengenal Ia. 11 Ia ratong mik negeri-Ni tenggalan kidang bangsa-Ni mak nerima Ia. 12 Kidang wat muneh jelma sai nerima Ia rik percaya jama Ia; tian dikeni-Ni hak jadi Anak Allah, 13 sai dilaherko lain hak jak manusia, mani hurik ampai seno jak Allah asalni. 14 Firman radu jadi manusia, Ia tinggal di hantara neram, rik ram radu ngeliak keagungan-Ni. Keagungan ano diterima-Ni injuk Anak tunggal Bapa. Liwat Ia ram ngeliak Allah rik kasih-Ni jama ram. 15 Yohanes ratong sebagai saksi-Ni, ia mewartako: "Injido Ia sai kuucakko: Ia haga ratong lebih duri jak nyak, kidang lebih balak jak nyak, mani semakkung nyak wat, Ia radu wat." 16 Ia penuh kasih; mak taru, Ia ngeberkati ram. 17 Hukum Tuhan ram terima liwat Musa. Kidang kasih rik kesetiaan Allah dinyatako liwat Isa Almasih. 18 Mak ngedok sai pernah ngeliak Allah, selain Anak tunggal Bapa, sai gegoh jama Bapa rik erat nihan jama Ia. Iado sai nyatako Bapa jama ram. 19 Jelma-jelma sai bekuasa Yahudi di Yerusalem ngayun imam-imam rik jelma-jelma Lewi mik jama Yohanes rik nanya jama ia, "Niku inji sapa?" 20 Yohanes ngaku terus terang, "Nyak ajo lain hak Raja Penyelamat." 21 "Kik injuk reno, niku sapa?" tanya tian. "Api niku Elia?". "Lain," jawab Yohanes. "Api niku Sang Nabi?" tanya tian lagi. "Lain," jawabni. 22 "Kik injuk reno, ucakko jama sekam sapa niku inji," cawa tian, "in sekam dapok ngeni jawaban jama jelma-jelma sai ngayun sekam. Api cawamu tentang dirimu tenggalan?" 23 Yohanes ngejawab, "Nyakdo ia sai diucakko ulih Nabi Yesaya: 'Jelma sai beseru di padang heni: Ratako renglaya untuk Tuhan.' " 24 Jelma-jelma sai diutus ulih ulun Farisi 25 betanya, "Kik niku lain hak Raja Penyelamat, lain hak Elia, lain juga Sang Nabi, mengapi niku ngebaptis?" 26 Yohanes ngejawab, "Nyak ngebaptis jama way. Kidang di tengah-tengah keti wat jelma sai mak keti kenal. 27 Ia ratong lebih duri jak nyak, kidang untuk ngebukak tali sepatu-Ni pun nyak mak layak." 28 Sunyinni seno tejadi di Betania, kebelah timur Way Yordan rangni Yohanes ngebaptis. 29 Jemoh ranini, Yohanes ngeliak Isa ratong jama ia. Kak radu Yohanes cawa, "Liak, Iado Anak Biri-biri Allah sai ngehapus dusa dunia. 30 Iado sai kuucakko haga ratong lebih duri jak nyak, kidang lebih balak jak nyak, mani semakkung nyak laher, Ia radu wat. 31 Semakkungni, nyak mak pandai sapa Ia ano. Padahal nyak ratong ngebaptis jama way in bangsa Israel mengenal Ia." 32 Yohanes juga ngeni kesaksian inji, "Nyak ngeliak Ruh Allah regah injuk merpati jak langit raduni tinggal di atas-Ni. 33 Waktu seno nyak makkung pandai sapa Ia. Kidang Allah sai ngayun nyak ngebaptis jama way radu cawa jama nyak, 'Kik niku ngeliak Ruh Allah regah, raduni tinggal di atas sai jelma, Iado sai haga ngebaptis jama Ruh Allah.' 34 Nyak radu ngeliak-Ni tenggalan," cawa Yohanes, "rik nyak ngeni kesaksian bahwa Iado Anak Allah." 35 Jemoh ranini Yohanes wat di rang seno lagi jama rua jelma sai nutuk ia. 36 Waktu ia ngeliak Isa liwat, ia cawa, "Liak! Iado Anak Biri-biri Allah." 37 Kerua jelma sai nutuk Yohanes ngedengi cawa seno, raduni mik nutuk Isa. 38 Isa ngerilong mik kudan, rik ngeliak tian sedang nutuk Ia. Ia betanya, "Keti nyepok api?" Jawab tian, "Rabi, di dipa Rabi tinggal?" (Cawa 'Rabi' retini guru). 39 "Ija liak tenggalan," cawa Isa. Tian mik jama Ia rik ngeliak di dipa ia tinggal. Waktu seno pukul epak dibi. Rani seno tian tinggal jama Ia. 40 Salah sai jak kerua jelma sai radu ngedengi api sai diucakko Yohanes kak raduni mik nutuk Isa, iado Andreas, puari Simon Petrus. 41 Geluk-geluk Andreas nyepok Simon, puarini, rik cawa jama ia, "Sekam radu betungga jama Mesias!" (Mesias gegoh jama Almasih, yakdo: Raja Penyelamat.) 42 Andreas ngantakko Simon jama Isa. Isa nuntong Simon, raduni cawa, "Niku Simon, anak Yona. Niku haga disebut Kefas." (Kefas gegoh jama Petrus, retini: gunung batu.) 43 Jemoh ranini Isa memutusko mik Galilea. Ia betungga jama Filipus, rik cawa jama ia, "Ija nutuk Nyak!" 44 Filipus asalni jak Betsaida, yakdo rang tinggal Andreas rik Petrus. 45 Filipus betungga jama Natanael rik cawa jama ia, "Sekam radu ngehalu jelma sai disebut ulih Musa delom Buku Hukum Allah, rik sai diwartako ulih nabi-nabi. Ia udi Isa jak Nazaret, anak Yusuf." 46 Kidang Natanael ngejawab, "Mungkin kedo sai hal sai betik ratong jak Nazaret?" "Ija liak tenggalan," jawab Filipus. 47 Isa ngeliak Natanael ratong, raduni cawa tentang ia, "Liak, udi jelma Israel sejati. Mak ngedok kepalsuan jama ia." 48 "Repa Bapak kenal jama nyak?" tanya Natanael jama Isa. Isa ngejawab, "Semakkung Filipus ngurau niku, Nyak radu ngeliak niku di debah batang ara ano." 49 "Bapak Guru," cawa Natanael, "Bapakdo Anak Allah! Bapakdo Raja bangsa Israel!" 50 Isa cawa, "Niku percaya, mani Nyak ngucakko bahwa Nyak radu ngeliak niku di debah batang ara ano? Hal-hal sai jaoh lebih balak jak seno haga niku liak!" 51 Cawa Isa muneh, "Temon percayado, niku haga ngeliak langit tebukak, rik malaikat-malaikat Allah regah cakak jama Anak Manusia."

2:1 Rua rani jak seno wat pesta kawin di kota Kana di Galilea, emak-Ni Isa wat di disan. 2 Isa jama jelma-jelma sai nutuk Ia diundang juga di pesta udi. 3 Waktu anggor radu bela, emak-Ni cawa jama Isa, "Anggorni tian bela." 4 Isa ngejawab, "Mak, dang ngayun Nyak. Makkung sampai waktuni Nyak nyatako diri." 5 Kidang emak-Ni Isa cawa jama jelma-jelma sai ngelayani, "Guaiko gaoh api sai dicawako-Ni jama niku." 6 Di dudi wat enam runcung sai disediako untuk keperluan pembasuhan nurut adat Yahudi. Runcung ano masing-masing isini kira-kira seratus liter. 7 Isa cawa jama jelma-jelma sai ngelayani udi, "Isido runcung-runcung ano jama way." Tian ngisi sampai latap. 8 Raduni Isa cawa jama tian, "Tano akuk cutik way ano rik usung jama jelma sai mimpin pesta." Tian ngusung way udi jama jelma sai mimpin pesta, 9 rik ia nyicip way sai radu berubah jadi anggor. (Ia mak pandai jak ipa anggor ano, angkah jelma-jelma sai ngelayani sai nuangko way ano gaoh sai pandai). Kak raduni jelma sai mimpin pesta udi ngeredik kemantin, 10 rik cawa jama ia, "Biasani ulun ngehidangko anggor sai paling bangik lebih mena rik kik kuari radu puas nginum, ampai anggor sai biasa. Kidangni Niku nyegok anggor sai paling bangik sampai tano!" 11 Udido keajaiban mula-mula sai disani Isa. Ia ngelakuko seno di Kana di Galilea. Jama tanda seno Ia nunjukko keagungan-Ni. Maka jelma-jelma sai nutuk Ia percaya jama Ia. 12 Kak radu jak seno Isa mik di Kapernaum jama-jama emak-Ni, puari-puari-Ni rik jelma-jelma sai nutuk Ia. Tian tinggal di dudi pira-pira rani sakani. 13 Waktu Rani Buka Paskah Yahudi radu meredik, Isa mik Yerusalem. 14 Di Lamban Ibadah di Yerusalem Ia ngehalu penjual-penjual jawi, biri-biri, rik burung merpati; juga jelma tukang nukor duit mejong di dudi. 15 Isa nyani cambuk jak tali kak raduni nguser sunyinni binatang udi, biri-biri atau jawi, jak delom Lamban Ibadah. Mija-mija tukang tukor duit dibalikko-Ni hingga duit tian besirakan di dipa-dipa. 16 Kak raduni Ia cawa jama penjual burung merpati, "Iwakko unyinni jak ija. Dang dijadiko Lamban Bapa-Ku rang bedagang!" 17 Maka jelma-jelma sai nutuk Ia ingok jama ayat Alkitab inji, "Cinta-Ku untuk Lamban-Mu, ya Allah, nyuah hati-Ku." 18 Jelma-jelma sai bekuasa Yahudi nantang Isa, cawa tian, "Cuba sani keajaiban sebagai tanda untuk sekam bahwa Niku berhak betindak injuk inji." 19 Isa ngejawab, "Rubuhko Lamban inji, rik delom telu rani Nyak haga ngebangunni luot." 20 Raduni tian cawa, "Epak puluh enam tahun dibutuhko untuk ngebangun Lamban Ibadah inji. Rik Niku ngebangun luot delom telu rani?" 21 Kidangni Lamban Ibadah sai dimaksud Isa ano badan-Ni tenggalan. 22 Mak mesaka jak seno, seraduni Isa dibangkitko jak mati, ingokdo jelma-jelma sai nutuk Ia bahwa hal seno pernah diucakko-Ni. Maka percayado tian jama api sai tetulis delom Alkitab rik jama api sai diucakko ulih Isa. 23 Sementara Isa wat di Yerusalem waktu Perayaan Paskah, lamon ulun percaya jama Ia ulihni keajaiban-keajaiban sai disani-Ni. 24 Kidang Isa tenggalan mak percaya jama tian, mani Ia kenal sunyinni jelma. 25 Mak perlu jelma ngeni keterangan jama Ia tentang sapa pun, mani Ia tenggalan pandai api sai wat delom hati manusia.

3:1 Wat sai jelma tokoh agama jak golongan ulun Farisi, gelarni Nikodemus. 2 Suatu bingi ia ratong jama Isa rik cawa, "Bapa Guru, sekam pandai Bapak diutus Allah. Mani mak ngedok sai jelma pun dapok nyani keajaiban injuk sai Bapak guaiko, kik Allah mawat nyertai Ia." 3 Isa ngejawab, "Percayado, mak ngedok sai jelma pun dapok jadi anggota umat Allah, kik ia mawat dilaherko luot." 4 "Masa ulun dewasa dapok laher luot?" cawa Nikodemus jama Isa. "Mungkin kedo ia kuruk delom kandungan emakni rik dilaherko luot?" 5 Isa ngejawab, "Temondo cawa-Ku inji: kik jelma mawat dilaherko jak way rik jak Ruh Allah, ulun udi mak dapok jadi anggota umat Allah. 6 Manusia secara jasmani dilaherko ulih ulun tuhani, kidang secara rohani dilaherko ulih Ruh Allah. 7 Dang hiran kik Nyak ngucakko: niku sunyinni haga dilaherko luot. 8 Angin betiup mik dipa ia haga; ram ngedengi bunyini, kidang mak pandai jak ipa ratongni rik mik dipa mikni. Injuk reno juga ulun sai dilaherko ulih Ruh Allah." 9 "Injuk repa ano dapok tejadi?" Nikodemus nanya. 10 Isa ngejawab, "Niku guru di Israel; masa niku mak pandai? 11 Percayado: Sekam cawa angkah tentang api sai sekam pandai, rik sekam ngeni kesaksian angkah tentang api sai sekam liak; kidang keti mak haga nerima kesaksian sekam. 12 Keti mak percaya kik Nyak nyeritako jama niku mengenai hal-hal jak dunia inji; repa bang keti dapok percaya, kik Nyak nyeritako jama niku hal-hal mengenai surga? 13 Mak ngedok sai jelma pun pernah cakak mik surga, selain Ia sai regah mik dunia, yakdo Anak Manusia. 14 Gegoh injuk Musa nyakakko ulai tembaga di sebatang kayu di padang gurun, injuk reno muneh Anak Manusia haga dicakakko, 15 in sunyinni ulun sai percaya jama Ia mansa hurik sejati rik kekal." 16 Mani Allah nihan-nihan mengasihi manusia di dunia inji, maka Ia ngeniko Anak-Ni sai tunggal, in unggal jelma sai percaya jama Ia mak binasa, melainko mansa hurik sejati rik kekal. 17 Mani Allah ngirim Anak-Ni lain hak untuk ngehakimi dunia inji, kidang untuk nyelamatkoni. 18 Jelma sai percaya jama Ia mak dihukum. Kidang jelma sai mak percaya radu dihukum ulih Allah, mani ia mak percaya jama Anak Allah sai tunggal. 19 Ia dituntut bedasarko hal inji: Terang udi radu ratong mik dunia, kidang manusia lebih gering kelam jak terang, mani guaini tian jahat. 20 Unggal jelma sai beguai jahat, nyuoh jama terang; ia mak haga ratong jama terang, in guaini sai jahat dang keliakan. 21 Kidang jelma sai ngeguaiko kehaga Allah, ratong jama terang in jadi nyata bahwa api sai diguaikoni udi yakdo nurut kehaga Allah. 22 Kak radu jak seno Isa rik jelma-jelma sai nutuk Ia mik di Yudea. Ia tinggal di disan pira waktu sakani jama tian rik ngebaptis. 23 Waktu seno Yohanes makkung kuruk bui. Ia ngebaptis di Ainon, mak jaoh jak Salim, mani di disan wat lamon way. Jelma-jelma ratong jama ia, rik ia ngebaptis tian. 25 Pira-pira jelma sai nutuk Yohanes mulai betangkar jama ulun Yahudi tentang atoran pengecahan. 26 Tian mik jama Yohanes, rik cawa, "Pak Guru, api Bapak masih ingok jelma sai jama-jama Bapak di seberang Way Yordan udi, sai Bapak tunjukko jama sekam tumbai? Ia tano ngebaptis juga, rik sunyinni jelma mik jama Ia." 27 Yohanes ngejawab, "Manusia mak dapok api-api kik mak dikeniko Allah jama ia. 28 Keti tenggalan radu ngedengi cawaku, 'Nyak lain Raja Penyelamat. Nyak diutus lebih mena jak Ia.' 29 Kebayan yakdo milik kemantin. Sahabat kemantin udi angkah cecok ngedampingi rik ngedengiko, rik ia gering kik ngedengiko suara kemantin. Reno muneh nyak. Tano nyak riang nihan. 30 Iado sai haga makin penting, rik nyak makin kurang penting." 31 Sai ratong jak atas ngelebihi sunyinni. Sai ratong jak dunia tegolong jelma dunia, rik cawa tentang hal-hal dunia. Ia sai ratong jak atas ngelebihi sunyinni. 32 Ia cawa mengenai api sai radu diliak rik didengi-Ni, kidang mak sai jelma pun percaya jama kesaksian-Ni. 33 Jelma sai percaya jama kesaksian-Ni ano, ngakui bahwa Allah benor. 34 Mani jelma sai diutus Allah nyampaiko cawa-cawa Allah, mani Ruh Allah radu dikeniko jama Ia sepenuhni. 35 Bapa mengasihi Anak-Ni, rik radu nyerahko sunyinni kuasa jama Ia. 36 Jelma sai percaya jama Sanak seno haga mansa hurik sejati rik kekal. Kidang jelma sai mak taat jama Sanak seno mak mansa hurik. Ia dihukum Allah untuk selama-lamani.

4:1 Ulun-ulun Farisi ngedengi bahwa Isa mansa rik ngebaptis lebih lamon jelma sai nutuk jak Yohanes. ( 2 Sebenorni Isa tenggalan mak ngebaptis melainko jelma-jelma sai nutuk Ia gaoh.) 3 Waktu Isa pandai bahwa ulun-ulun Farisi radu ngedengi tentang hal seno, Ia mik jak Yudea muloh mik Galilea. 4 Delom lapahni seno Ia haga liwat Samaria. 5 Maka sampaido Isa di sai kota di Samaria sai gelarni Sikhar, mak jaoh jak tanoh sai tumbai dikeniko Yakub jama Yusuf anakni. 6 Di dudi wat sumor Yakub. Isa buya nihan ulihni lapahni, ulihni seno Ia mejong di pingger sumor. Waktu seno kekira pukul rua belas tengah rani, 7 rik jelma-jelma sai nutuk Isa radu mik kota untuk ngebeli kanikan. Kak raduni sai bebai Samaria ratong nimba way. Isa cawa jama ia, "Bu, ngasi mawat Nyak ngilu nginum?" 9 Bebai Samaria udi ngejawab, "Tuan ulun Yahudi, nyak ulun Samaria; mengapi Tuan ngilu nginum jak nyak?" (Mani ulun-ulun Yahudi mak ngedok hubungan jama ulun Samaria.) 10 Isa ngejawab, "Kik niku pandai pengenian Allah rik sapa sai ngilu nginum jama niku, pasti niku tenggalan sai ngilu nginum jama Ia, rik Ia haga ngeni jama niku way hurik." 11 Cawa bebai udi, "Tuan mak ngedok timba, rik sumor inji relam nihan. Jak ipa Tuan mansa way hurik? 12 Yakub, bapak leluhur sekam, ngeni sekam sumor inji. Ia tenggalan ngakuk way nginumni jak ija; reno muneh anak-anakni rik binatang ternakni. Api Tuan nyangko Tuan lebih balak jak Yakub?" 13 "Jelma sai nginum way inji haga mahu luot," ani Isa, 14 "kidang jelma sai nginum way sai haga Kukeniko, mak mahu selama-lamani. Mani way sai haga Kukeniko udi haga jadi mata way delom dirini sai memancar mik luah rik ngeniko jama ia hurik sejati rik kekal." 15 Cawa bebai udi, "Tuan, keniko jama nyak way seno, in nyak mak mahu luot; rik mak perlu muloh mik dija untuk ngakuk way." 16 "Mikdo, urau kajongmu, kak raduni muloh mik dija," cawa Isa. 17 "Nyak mak ngedok kajong," jawab bebai ano. "Temondo cawamu," cawa Isa. 18 "Mani niku radu kawin lima kali, rik bakas sai hurik jama-jama niku tano lain hak kajongmu." 19 "Tano nyak pandai Tuan ajo nabi," cawa bebai udi. 20 "Nenek muyang sekam nyumbah Allah di bukit inji, kidang bangsa Tuan cawa bahwa angkah di Yerusalem gaoh rangni jelma nyumbah Allah." 21 "Percayado," ani Isa jama ia, "sai waktu jelma haga nyumbah Bapa, lain hak di bukit inji, rik lain juga di Yerusalem. 22 Keti ulun Samaria nyumbah sai mak keti kenal, sedangko sekam jelma Yahudi nyumbah Ia sai sekam kenal, mani keselamatan ratong jak ulun Yahudi. 23 Kidang waktuni haga ratong, malahan radu ratong, bahwa jama kuasa Ruh Allah jelma-jelma haga nyumbah Bapa injuk Allah sai benor injuk sai dimirakko Bapa. 24 Mani Allah udi Ruh, rik angkah jama kuasa Ruh Allah jelma-jelma dapok nyumbah Bapa injuk repa Ia wat." 25 Bebai udi cawa jama Isa, "Nyak pandai Raja Penyelamat (sai disebut Almasih) haga ratong. Kik Ia ratong, Ia haga ngeni pandai sunyin hal jama neram." 26 "Nyakdo Ia," cawa Isa, "Nyak sai tano sedang cawa jama niku." 27 Waktu senodo jelma-jelma sai nutuk Isa muloh. Tian hiran ngeliak Isa cawa jama sai bebai. Kidang mak sai jelma pun jak tian sai betanya jama bebai udi, "Ibu perlu api?" atau sai betanya jama Isa, "Mengapi Bapak cawa jama bebai udi?" 28 Maka bebai udi ninggalko runcungni di dudi kak raduni tegar mik kota rik cawa jama ulun-ulun di disan, 29 "Ija liak jelma sai ngeni pandai jama nyak sunyin hal sai pernah kuguaiko. Mungkin kedo Ia udi Raja Penyelamat?" 30 Maka jelma-jelma ano pun ninggalko kota kak raduni mik jama Isa. 31 Sementara seno jelma-jelma sai nutuk Ia ngurau Isa mengan. "Bapak Guru," cawa tian, "silako mengan." 32 Kidang Isa ngejawab, "Wat kanikan jama Nyak, sai mak keti pandai." 33 Maka jelma-jelma sai nutuk Ia mulai saling betanya, "Api wat jelma ngusung kanikan untuk Ia?" 34 Kak raduni Isa cawa, "Kanikan-Ku iado nutuk kehaga-Ni Ia sai ngutus Nyak, rik ngeraduko guaian sai diserahko-Ni jama Nyak. 35 Keti cawa, 'Epak bulan lagi musim panen.' Kidang Nyak cawa jama niku: Liakdo kebun-kebun sai radu menguning, siap untuk digetas! 36 Jelma sai ngegetas radu mulai nerima upahni rik ngumpulko hasil untuk hurik sai sejati rik kekal. Maka jelma sai nabor rik jelma sai ngegetas ngasi senang jama-jama. 37 Peribahasa inji benor juga, 'Sai jelma nanom, sai lain ngegetas!' 38 Nyak ngayun keti mik ngegetas mik kebun sai mak keti usahako; ulun lain radu beguai di dudi, rik keti nerima untung jak guaian tian." 39 Lamon ulun Samaria penduduk kota udi percaya jama Isa, mani bebai udi cawa, "Ia ngucakko jama nyak sai sunyinni sai pernah kuguaiko." 40 Maka waktu ulun-ulun Samaria udi betungga jama Isa, tian ngilu nihan in Ia tinggal jama tian. Jadi Isa tinggal di dudi rua rani sakani. 41 Kak raduni lebih lamon lagi ulun percaya jama Isa mani api sai diajarko-Ni tenggalan jama tian. 42 Tian cawa jama bebai udi, "Sekam percaya tano, lain hak mani api sai niku cawako jama sekam, kidang mani sekam tenggalan radu ngedengi Ia, rik pandai bahwa Ia sangun Penyelamat dunia." 43 Rua rani tinggal di Sikhar kak raduni, Isa mik Galilea. 44 Isa tenggalan radu cawa, "Sai nabi mak dihormati di negerini tenggalan." 45 Kidang waktu Ia sampai di Galilea, jelma-jelma di dudi nyambut Ia jama senang hati, mani tian wat di Yerusalem waktu Rani Buka Paskah, rik radu ngeliak unyinni sai diguaiko Isa. 46 Kak raduni Isa muloh mik Kana di Galilea, di disando Ia pernah ngubah way jadi anggor. Di kota seno wat sai pegawai pemerintah, anakni sedang meruyuh di Kapernaum. 47 Waktu ia ngedengi bahwa Isa radu ratong mik Galilea jak Yudea, ia mik jama Isa rik ngehagako Isa ratong mik Kapernaum untuk munyaiko anakni sai hamper mati. 48 Isa cawa jama pegawai pemerintah udi, "Kik keti mak ngeliak keajaiban-keajaiban, keti mak percaya." 49 "Tuan," jawab pegawai pemerintah udi, "gelukdo ratong semakkung anakku mati." 50 Cawa Isa jama ia, "Mikdo anakmu munyai." Jelma udi percaya jama cawani Isa, kak radu ia mik. 51 Di tengah renglaya, jelma-jelma sai ngelayani ia ratong jama ia rik ngabarko, "Anak Tuan radu munyai." 52 Kak raduni ia betanya jama tian pukul pira sanak udi mulai munyai. Tian ngejawab, "Nambi kira-kira pukul sai tengah rani ruyuhni lebon." 53 Kak raduni bakni sanak seno ingok bahwa waktu saat senodo Isa cawa jama ia, "Anakmu munyai." Maka ia rik sunyin keluargani percaya jama Isa. 54 Senodo keajaiban kerua sai disani Isa di Galilea seraduni Ia ratong jak Yudea.

5:1 Radu jak seno wat perayaan Yahudi, maka Isa mik Yerusalem. 2 Di Yerusalem redik "Rangok Biri-biri" wat sai kulam, sai delom bahasa Ibrani dikeni gelar Betesda. Di dudi wat lima serambi. 3 Di serambi-serambi udi lamon jelma meruyuh pepedoman; wat sai buta, wat sai timpang, rik wat sai lumpuh. [Tian sunyinni nunggu way di kulam udi beguncang. 4 Mani kekala malaikat Tuhan regah mik delom kulam ano rik ngeguncangko wayni. Rik jelma meruyuh sai mula-mula kuruk mik delom kulam udi waktu way beguncang haga munyai jak penyakik api gaoh sai dideritani.] 5 Di rang seno juga wat sai jelma bakas sai radu meruyuh telu puluh walu tahun sakani. 6 Isa ngeliak ia pepedoman di disan, rik pandai bahwa ia radu saka nihan meruyuh; maka Isa betanya jama ia, "Haga mak niku munyai?" 7 Jelma meruyuh udi ngejawab, "Bapak, mak ngedok jelma di dija untuk ngurukko nyak mik delom kulam waktu way beguncang. Rik sementara nyak nuju kulam, ulun lain radu kuruk mena." 8 Maka Isa cawa jama ia, "Minjakdo, iwakko apaimu rik lapahdo." 9 Waktu seno juga jelma udi munyai. Ia ngiwakko apaini rik lapah. Hal seno tejadi waktu rani Sabat. 10 Ulihni seno jelma-jelma sai bekuasa Yahudi cawa jama jelma sai ampai munyai ano, "Rani inji rani Sabat. Niku mak ngasi ngiwakko apaimu." 11 Kidang jelma udi ngejawab, "Jelma sai ngunyaiko nyak seno ngayun nyak ngiwakko apaiku rik lapah." 12 "Sapa Ia sai ngayun niku ngiwakko apaimu rik lapah?" tanya tian. 13 Kidang jelma sai radu munyai udi mak pandai sapa jelmani, mani Isa radu lebon jak hantara jelma lamon udi. 14 Kak raduni Isa betungga jama jelma udi di delom Lamban Ibadah, rik cawa jama ia, "Tano niku radu munyai. Dang bedusa lagi, in mak ngalami hal sai lebih burak lagi." 15 Maka mikdo jelma udi kak raduni ngeni pandai jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi bahwa Isado sai ngunyaiko ia. 16 Rik ulihni udi tian mulai nyusahko Isa, mani Ia ngunyaiko jelma waktu rani Sabat. 17 Kidang Isa cawa jama tian, "Bapa-Ku terus beguai sampai tano, rik Nyak pun beguai." 18 Cawa-cawa seno nyani jelma-jelma sai bekuasa Yahudi makin berusaha untuk ngebunuh-Ni. Tian ngelakuko seno, lain hak ulih Ia ngelanggar atoran agama mengenai rani Sabat, kidang juga mani Ia cawa bahwa Allah udi Bapa-Ni; retini Ia ngegegohko diri-Ni jama Allah. 19 Isa ngejawab ulun-ulun udi injuk reji, "Percayado, Anak mak dapok ngelakuko api-api jama kuasa tenggalan. Ia angkah ngelakuko api sai Ia liak dilakuko ulih Bapa-Ni. Mani api sai dilakuko ulihni Bapa, reno juga sai dilakuko ulih Anak. 20 Mani Bapa mengasihi Anak rik nunjukko jama Ia sunyinni sai dilakuko-Ni tenggalan. Malah Bapa haga nunjukko jama Ia perbuatan-perbuatan sai lebih balak lagi, hingga keti hiran. 21 Bapa ano ngebangkitko ulun mati, rik ngeniko tian hurik sejati rik kekal; reno juga Anak ngeni hurik kekal jama jelma sai haga dikeni-Ni hurik. 22 Bapa tenggalan mawat ngehakimi sapa pun. Sunyinni kekuasaan untuk ngehakimi radu diserahko jama Anak-Ni. 23 Bapa ngelakuko inji in sunyinni jelma ngehormati Anak injuk tian ngehormati Bapa. Jelma sai mak ngehormati Anak mak juga ngehormati Bapa sai ngutus Anak. 24 Temon nihan cawa-cawa-Ku inji: Jelma sai memperhatiko cawa-cawa-Ku, rik percaya jama Ia sai ngutus Nyak, ngedok hurik sejati rik kekal. Ia mak haga dihukum; ia radu lepas jak kematian rik mansa kehurikan. 25 Percayado: Haga ratong waktuni -- malah radu sampai waktuni -- ulun mati haga ngedengi suara Anak Allah. Rik jelma sai ngedengini haga hurik. 26 Injuk Bapa tenggalan sumber hurik, Ia ngejadiko Anak-Ni sumber hurik muneh. 27 Ia radu ngeniko jama Anak-Ni hak untuk ngehakimi, mani Ia Anak Manusia. 28 Dang keti hiran ngedengi hal inji, mani waktuni haga ratong bahwa unyinni jelma sai radu mati ngedengi suara-Ni, 29 kak raduni luah jak kuboran. Jelma sai radu bebuat baik haga bangkit untuk hurik. Kidang jelma sai radu ngelakuko sai jahat haga bangkit untuk dihukum." 30 "Nyak mak dapok bebuat api-api atas kehaga-Ku tenggalan. Nyak angkah ngehakimi nutuk jama sai diperintahko Allah. Rik keputusan-Ku adil, mani Nyak mak nutuk kehaga tenggalan, kidangni kehagani Bapa sai ngutus Nyak. 31 Kik Nyak ngeni kesaksian tentang diri tenggalan, kesaksian udi mak dapok dipercaya. 32 Kidang wat ulun lain sai ngeni kesaksian tentang Nyak, rik Nyak pandai bahwa kesaksian-Ni ano temon. 33 Keti radu ngirim utusan jama Yohanes, rik ia radu ngeni kesaksian sai benor tentang Nyak. 34 Hal inji Kucawako, lain hak mani Nyak memerluko kesaksian jak manusia, kidang in keti diselamatko. 35 Yohanes udi injuk lampu sai nyala rik memancarko cahaya. Untuk sementara waktu keti senang nerima cahayani ano. 36 Kidang kesaksian-Ku lebih balak jak kesaksian Yohanes. Api sai tano Kulakuko, yakdo guai sai ditugasko Bapa jama Nyak, ngebuktiko bahwa Bapa radu ngutus Nyak. 37 Rik Bapa sai ngutus Nyak juga ngeni kesaksian tentang Nyak. Keti makkung pernah ngedengi suara-Ni atau ngeliak rupa-Ni. 38 Cawa-cawa-Ni mak tesegok di delom hatimu mani keti mak percaya jama Nyak sai diutus-Ni. 39 Keti belajar Alkitab mani nyangko bahwa jama cara seno keti ngedok hurik sejati rik kekal. Rik Alkitab udi tenggalan ngeni kesaksian tentang Nyak. 40 Kidang keti mak haga ratong jama Nyak untuk dapok hurik kekal. 41 Nyak mak nyepok pujian jak manusia. 42 Nyak kenal keti. Nyak pandai keti mak mengasihi Allah delom hatimu. 43 Nyak ratong jama kuasa Bapa-Ku, kidang keti mak nerima Nyak. Kidang kik jelma lain ratong jama kuasani tenggalan, keti haga nerima ia. 44 Repa bang keti dapok percaya, kik keti nyepok pujian jak peperda keti, rik mak berusaha nyepok pujian jak Allah sai Esa? 45 Dang nyangko Nyak haga nyalahko keti di hadapan Bapa. Justru sai haga nyalahko keti yakdo Musa, ia sai keti harapko. 46 Kik keti percaya jama Musa, keti haga percaya jama Nyak, mani tentang Nyakdo ia nulis. 47 Kidang kik keti mak percaya jama api sai ditulis Musa, repa keti dapok percaya jama api sai Kucawako?"

6:1 Pira-pira waktu jak seno Isa mik seberang Danau Galilea, sai disebut juga Danau Tiberias. 2 Sesampaini di dudi, lamon jelma nutuk Ia mani tian radu ngeliak keajaiban-keajaiban sai disani-Ni jama ngunyaiko ulun-ulun sai meruyuh. 3 Isa cakak mik atas bukit, kak radu mejong di dudi jama jelma-jelma sai nutuk Ia. 4 Pada waktu seno radu redik Rani Buka Paskah Yahudi. 5 Waktu Isa ngeliak dikeliling-Ni, Ia ngeliak jelma beduyun-duyun ratong jama Ia. Maka Ia cawa jama Filipus, "Di dipa neram dapok ngebeli kanikan, in sunyinni jelma inji dapok mengan?" ( 6 Isa radu pandai api sai haga dilakuko-Ni, kidang Ia cawa injuk reno mani Ia haga nguji Filipus.) 7 Filipus ngejawab, "Ruti sai regani rua ratus duit perak mak cukup untuk jelma-jelma inji, sekalipun unggal jelma angkah dapok cutik gaoh." 8 Sai jelma sai nutuk Isa sai bareh, yakdo Andreas, puarini Simon Petrus, cawa, 9 "Di dija wat sanak bakas ngedok lima ruti rik rua iwa. Kidang api retini ano untuk jelma selamon inji?" 10 "Kayundo jelma-jelma udi mejong," ani Isa. Di rang udi wat lamon jukuk, jadi jelma-jelma udi mejong di jukuk -- sunyinni wat kira-kira lima ribu ulun bakas. 11 Kak raduni Isa ngakuk ruti ano, raduni ngucap syukor jama Allah. Kak raduni jak seno Ia ngebagi-bagiko ruti ano jama ulun lamon. Kak raduni Ia ngebagi-bagiko iwa udi, rik tian mengan sepuas-puasni. 12 Seraduni sunyinni mengan sampai betong, Isa cawa jama jelma-jelma sai nutuk Ia, "Kumpulko kelebihan kanikan udi; dang sampai wat sai tetok." 13 Kak raduni tian ngumpulko rua belas bakul latap kelebihan kanikan jak lima ruti sai dikanik ulih jelma lamon udi. 14 Waktu ulun lamon ngeliak keajaiban sai disani Isa, tian cawa, "Temon, injido Nabi sai diharapko ratong mik dunia!" 15 Isa pandai tian haga ratong untuk memaksa Ia jadi raja tian. Ulihni seno mikdo Ia nyingker mik daerah bebukit. 16 Waktu rani mulai di bingi, jelma-jelma sai nutuk Isa regah mik danau. 17 Raduni tian cakak jukung nyeberangi danau udi nuju Kapernaum. Rani radu kelam kidang Isa makkung juga ratong jama tian. 18 Sementara ano danau mulai begelora mani angin badai. 19 Seraduni belayar kira-kira lima atau enam kilometer, tian ngeliak Isa ratong mik jukung jama lapah di atas way. Tian merabai nihan. 20 Kidang Isa cawa jama tian, "Dang rabai, inji Nyak." 21 Raduni jama senang hati tian nerima Ia mik delom jukung, rik waktu seno juga jukung tian ano sampai di rang tujuan. 22 Jemoh ranini jelma lamon sai masih tinggal di seberang danau, sadar bahwa jenoni angkah wat sai jukung di disan. Tian pandai bahwa jelma-jelma sai nutuk Isa radu mik jama jukung udi, sedangko Isa mak nutuk. 23 Kak raduni pira-pira jukung jak kota Tiberias ratong rik belabuh di redik rang jelma lamon udi nganik ruti seraduni Tuhan ngucap syukor. 24 Waktu jelma lamon udi ngeliak bahwa baik Isa atau jelma-jelma sai nutuk Ia mak ngedok di dudi, tian juga cakak jukung-jukung udi rik mik Kapernaum nyepok Isa. 25 Waktu jelma-jelma udi betungga jama Isa di seberang danau, tian betanya jama Ia, "Bapak Guru, kapan Bapak sampai di dija?" 26 Isa ngejawab, "Temon, keti nyepok Nyak lain ulihni keti radu ngerti maksud keajaiban-keajaiban sai Kusani, kidang mani keti radu mengan sampai betong. 27 Dang hak beguai untuk dapok kanikan sai dapok bela rik busuk. Beguaido untuk dapok kanikan sai mak dapok busuk rik sai ngeni hurik sejati rik kekal. Kanikan udi haga dikeniko ulih Anak Manusia jama niku, mani Ia radu dilantik ulih Allah Bapa." 28 Raduni tian betanya jama Ia, "Sekam haga bebuat api untuk ngelakuko kehaga Allah?" 29 Isa ngejawab, "Injido sai dikehagako Allah jak keti: percayado jama Ia sai diutus Allah." 30 "Kik injuk reno," cawa tian, "bukti api sai dapok Bapak keniko in sekam ngeliak rik percaya jama Bapak? Api sai haga Bapak lakuko? 31 Nenek muyang sekam nganik manna di padang gurun, injuk tetulis di delom Alkitab, 'Ia ngeni tian nganik ruti jak surga!' " 32 Raduni Isa cawa jama tian, "Percayado: Lain hak Musa, melainko Bapa-Kudo sai ngeni jama niku ruti sai sebenorni jak surga. 33 Mani ruti sai dikeni Allah yakdo Ia sai regah jak surga rik ngeni hurik jama manusia di dunia." 34 "Bapak," ani tian, "keniko jama sekam ruti udi selalu." 35 "Nyakdo ruti sai ngeni hurik," cawa Isa jama tian. "Jelma sai ratong jama Nyak mak haga betoh luot untuk selamani. Rik jelma sai percaya jama Nyak mak haga mahu lagi selamani. 36 Kidang injuk radu Kucawako jama niku, walaupun keti radu ngeliak Nyak, keti mak percaya. 37 Sunyinni jelma sai dikeniko Bapa jama Nyak haga ratong jama Nyak. Nyak mak haga nulak sapa pun sai ratong jama Nyak. 38 Mani Nyak regah jak surga, lain hak untuk ngelakuko kehaga tenggalan, melainko kehaga Ia sai ngutus Nyak. 39 Rik injido kehagani Ia sai ngutus Nyak: in jak sunyinni jelma sai dikeniko jama Nyak, mak sai pun lebon; kidang in Nyak ngebangkitko tian waktu Rani Kiamat. 40 Sangun injido kehagani Bapa-Ku: In sunyinni sai ngeliak Anak rik percaya jama Ia ngedok hurik sejati rik kekal, rik Nyak ngehurikko luot waktu Rani Kiamat." 41 Jelma-jelma Yahudi mulai ngomel jama Isa, mani Ia cawa: "Nyak ruti sai regah jak surga." 42 Tian cawa, "Kan inji Isa, anakni Yusuf? Sekam kenal emak bapak-Ni. Repa bang Ia dapok cawa bahwa Ia regah jak surga?" 43 Kak raduni Isa cawa jama tian, "Dang ngomel. 44 Mak sai jelma pun dapok ratong jama Nyak, kik Bapa sai ngutus Nyak, mak ngusung ia jama Nyak; rik sapa sai ratong, haga Kubangkitko waktu Rani Kiamat. 45 Di delom Buku Nabi-nabi tetulis injuk reji: 'Sunyinni jelma haga diajar ulih Allah.' Jadi sunyinni jelma sai ngedengi Bapa rik belajar jak Ia, ratong jama Nyak. 46 Udi mak bereti bahwa wat jelma sai radu ngeliak Bapa. Angkah Ia sai ratong jak Allah, radu ngeliak Bapa. 47 Pandai mawat: Jelma sai percaya, ngedok hurik sejati rik kekal. 48 Nyakdo ruti sai ngeni hurik. 49 Nenek muyangmu nganik manna di padang gurun rik tian mati juga. 50 Kidang mak injuk reno jama ruti sai ratong jak surga; jelma sai nganik ruti udi mak mati. 51 Nyakdo ruti sai ratong jak surga -- ruti sai ngeni hurik. Jelma sai nganik ruti inji haga hurik selamani. Ruti sai haga Kukeniko untuk kehurikan manusia di dunia yakdo daging-Ku." 52 Ngedengi seno, ulun-ulun Yahudi betangkar peperda tian. "Repa bang jelma inji dapok ngeniko daging-Ni jama neram untuk dikanik?" cawa tian. 53 Raduni Isa cawa jama tian, "Percayado: Kik keti mak nganik daging Anak Manusia rik nginum rah-Ni, keti mak haga temon-temon hurik. 54 Jelma sai nganik daging-Ku rik nginum rah-Ku ngedok hurik sejati rik kekal rik Nyak haga ngebangkitkoni pada Rani Kiamat. 55 Mani daging-Ku temon kanikan, rik rah-Ku temon inuman. 56 Jelma sai nganik daging-Ku rik nginum rah-Ku, tetap besatu jama Nyak, rik Nyak jama ia. 57 Bapa sai hurik udi, ngutus Nyak rik Nyak pun hurik jak Bapa. Reno muneh jelma sai nganik daging-Ku haga hurik jak Nyak. 58 Injido ruti sai ratong jak surga: lain hak ruti injuk sai dikanik nenek muyangmu. Mani seraduni nganik ruti ano, tian mati muneh. Kidang jelma sai nganik ruti inji haga hurik selama-lamani." 59 Sunyinni ano diucakko ulih Isa waktu Ia ngajar di lamban ibadah di Kapernaum. 60 Seraduni ngedengi cawa-cawa Isa ano, lamon di hantara jelma-jelma sai nutuk Ia cawa, "Pengajaran inji biak nihan. Sapa sai dapok nerimani?" 61 Isa tenggalan pandai bahwa jelma-jelma sai nutuk Ia ngomel tentang hal seno. Maka Ia cawa, "Api keti tesinggung ulihni cawa-cawa seno? 62 Repa jadini kanah kik keti ngeliak Anak Manusia cakak luot mik rang-Ni sai mula-mula? 63 Sai nyani manusia hurik yakdo Ruh Allah. Kekuatan manusia mak ngedok gunani. Cawa-cawa sai Kuucakko jama niku inji yakdo cawa-cawa Ruh Allah rik cawa-cawa sai ngeni hurik. 64 Kidang wat muneh di hantara keti sai mak percaya." (Isa radu pandai jak mulani, sapa-sapa sai mak percaya, rik sapa sai haga ngekhianati-Ni.) 65 Raduni Isa cawa luot, "Renodo sebabni Nyak ngeni pandai jama niku bahwa mak sai jelma pun dapok ratong jama Nyak, kik Bapa mak memungkinkoni." 66 Mulai saat seno lamon jelma-jelma sai nutuk Ia ninggalko Ia, rik mak haga nutuk Ia lagi. 67 Raduni Isa betanya jama kerua belas jelma-jelma sai nutuk Ia, "Api keti juga haga ninggalko Nyak?" 68 "Tuhan," ani Simon Petrus jama Ia, "jama sapa sekam haga mik? Cawani Tuhan ngeni hurik sejati rik kekal. 69 Sekam radu percaya rik yakin bahwa Tuhando utusan suci jak Allah." 70 Isa ngejawab, "Nyakdo sai milih keti rua belas jelma inji? Kidang sai di hantara keti yakdo sitan!" 71 Sai Isa maksud iado Yudas anak Simon Iskariot. Mani meskipun Yudas sai jak kerua belas jelma sai nutuk Isa, ia haga ngekhianati Isa.

7:1 Radu jak seno Isa mik dipa-dipa di Galilea. Ia mak haga mik daerah Yudea mani jelma-jelma sai bekuasa Yahudi di dudi bemaksud ngebunuh Ia. 2 Pada waktu seno radu redik Rani Buka Pondok Daun. 3 Maka puari-puari Isa cawa jama Ia, "Tinggalko rang inji rik mikdo mik Yudea, in jelma-jelma sai nutuk Niku dapok ngeliak muneh guai-Mu. 4 Mak ngedok jelma sai haga nyegokko api sai ia lakuko, kik ia mirak jadi tekenal. Kik Niku ngelakuko hal-hal injuk reno, seluruh dunia haga pandai." ( 5 Mani puari-puari-Ni tenggalan juga mak percaya jama Ia.) 6 "Makkung waktuni untuk-Ku," ani Isa jama tian, "kidang untuk keti, unggal waktu dapok. 7 Dunia inji mak mungkin nyuohko keti. Kidang Nyak sangun dinyuohko ulih dunia, mani Nyak selalu ngucakko jama dunia bahwa perbuatanni jahat. 8 Mikdo keti tenggalan mik perayaan ano. Nyak mak mik, mani makkung waktuni untuk Nyak." 9 Renodo cawa Isa jama puari-puari-Ni, rik Ia pun tinggal di Galilea. 10 Seraduni puari-puari-Ni mik perayaan udi, hema-hema Isa mik tenggalan mak dipandai ulun. 11 Selama perayaan ano, jelma-jelma sai bekuasa Yahudi nyepok Ia rik betanya-tanya, "Di dipa Ia?" 12 Lamon jelma mulai sesiah mengenai Ia. Wat sai cawa: "Ia jelma betik." Wat juga sai cawa: "Mawat! Ia nyesekko jelma lamon." 13 Kidang mak sai jelma pun bani cawa terang-terangan tentang Ia mani tian merabai jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi. 14 Tengah-tengah perayaan, Isa kuruk mik delom Lamban Ibadah, raduni mulai ngajar. 15 Jelma-jelma sai bekuasa Yahudi hiran rik cawa, "Repa bang jelma inji dapok pandai reno lamonni, padahal Ia mak pernah sekula?" 16 Isa ngejawab, "Sai Kuajarko inji lain ajaran-Ku, kidangni ajaran Ia sai ngutus Nyak. 17 Jelma sai haga nuruti kehaga Allah, haga pandai api ajaran-Ku ratongni jak Allah atau jak Nyak-Ku tenggalan. 18 Jelma sai ngeni ajaranni tenggalan nyepok kehormatan untuk dirini tenggalan. Kidang jelma sai nyepok kehormatan bagi Ia sai ngutusni, jelma udi jujor, mak ngedok penipuan jama ia. 19 Kan Musa radu ngeni perintah-perintah Allah jama niku? Kidang jak hantara keti mak ngedok sai nuruti perintah-perintah ano. Mengapi keti haga ngebunuh Nyak?" 20 Jelma lamon udi ngejawab, "Niku luangan! Sapa haga ngebunuh Niku?" 21 Isa ngejawab, "Angkah sai guaian sai Kuguaiko di rani Sabat, rik keti hiran. 22 Musa ngeni keti atoran untuk besunat -- walaupun sunat udi sebenorni mak berasal jak Musa, kidang jak bapak-bapak leluhur semakkung Musa. Ulihni seno, waktu rani Sabat pun keti haga nyunat jelma. 23 Kik keti ngelakuko seno in dang ngelanggar atoran Musa tentang sunat, mengapi keti butong jama Nyak mani ngunyaiko badan jelma sunyinni waktu rani Sabat? 24 Dang ngehakimi jelma bedasarko sai keliakan, kidang bedasarko keadilan." 25 Kak raduni wat pira jelma Yerusalem cawa, "Kan inji jelma sai sedang disepok untuk dibunuh? 26 Liakdo Ia cawa jama leluasa di hadapan umum, rik mak ngedok sai cawa api-api jama Ia! Api mungkin jelma-jelma sai nguasai neram radu menyadari bahwa Ia inji Raja Penyelamat? 27 Kidang kik Raja Penyelamat udi ratong, mak sai jelma pun pandai jak ipa asal-Ni! Padahal ram pandai jak ipa asalni jelma inji." 28 Kak raduni, sedang Isa ngajar di delom Lamban Ibadah, Ia beseru jama suara sai keras, "Jadi keti pandai sapa Nyak inji, rik jak ipa asal-Ku? Nyak mak ratong atas kehaga-Ku tenggalan. Nyak diutus ulih Ia sai berhak ngutus Nyak, rik Ia dapok dipercaya. Kidang keti mak kenal Ia. 29 Nyak kenal Ia, mani Nyak asalni jak Ia, rik Iado sai ngutus Nyak." 30 Waktu saat seno tian mirak nangkok Isa, kidang mak ngedok sai bani nyating Ia, mani makkung sampai waktuni. 31 Lamon jak hantara jelma-jelma udi mulai percaya jama Ia, rik cawa, "Kik Raja Penyelamat udi ratong, api Ia dapok ngelakuko lebih lamon keajaiban jak ulun inji?" 32 Jelma-jelma Farisi ngedengi injuk repa ulun lamon udi sesiah-siah tentang Isa. Ulih seno, jama-jama imam-imam kepala, tian ngayun pira-pira pengawal Lamban Ibadah mik nangkok Isa. 33 Isa cawa jama ulun lamon di delom Lamban Ibadah, "Angkah serebok gaoh Nyak masih jama-jama keti. Kak raduni seno Nyak haga muloh jama sai ngutus Nyak. 34 Keti haga nyepok Nyak, kidang mak dapok ngehalu Nyak; mani keti mak dapok ratong mik rang di dipa Nyak wat." 35 Raduni jelma-jelma sai bekuasa Yahudi cawa peperda tian, "Jelma sinji haga mik dipa hingga ram mak dapok ngehalu Ia? Api Ia haga mik jama jelma-jelma Yahudi sai tinggal di luah negeri di hantara jelma Yunani, rik ngajar ulun Yunani? 36 Api maksud-Ni jama cawa bahwa neram haga nyepok Ia kidang mak dapok ngehalu-Ni rik bahwa neram mak dapok ratong mik rang di dipa Ia wat?" 37 Waktu rani paling akher jak perayaan udi, yakdo rani sai paling penting, Isa cecok di delom Lamban Ibadah raduni beseru, "Jelma sai mahu hagani ratong jama Nyak untuk nginum. 38 Mengenai jelma sai percaya jama Nyak, tetulis delom Alkitab: 'Jak delom hatini ngalerdo aleran-aleran way sai ngeni hurik.' " ( 39 Isa cawa tentang Ruh Allah, sai haga diterima ulih jelma-jelma sai percaya jama Ia. Mani pada waktu seno Ruh Allah makkung dikeniko; mani Isa makkung dimuliako jama kematian-Ni.) 40 Lamon jelma ngedengi api sai dicawako ulih Isa, rik di hantara tian wat sai cawa, "Ulun inji pasti Nabi udi!" 41 Sai lain cawa, "Injido Raja Penyelamat!" Kidang wat juga sai cawa, "Ah, masa Raja Penyelamat ratong jak Galilea? 42 Delom Alkitab tetulis bahwa Raja Penyelamat yakdo keturunan Daud rik haga ratong jak Betlehem, yakni pekon Daud." 43 Akherni jelma-jelma mulai betangkar mengenai Isa. 44 Wat sai haga nangkok Ia, kidang mak sai jelma pun nyating Ia. 45 Waktu pengawal-pengawal Lamban Ibadah sai dikayun mik nangkok Isa ratong luot, imam-imam kepala rik jelma-jelma Farisi ano betanya jama tian, "Mengapi keti mak ngusung Ia mik dija?" 46 Pengawal-pengawal udi ngejawab, "Wah, makkung pernah wat ulun cawa injuk Ia!" 47 "Api keti juga radu disesekko ulih Ia?" cawa jelma-jelma Farisi udi. 48 "Api wat jak jelma-jelma sai nguasai ram atau jelma Farisi sai percaya jama Ia? 49 Kidang ulun lamon inji, tian mak mengenal hukum Musa, rik injuk repa pun juga tian radu tekutuk." 50 Salah sai di hantara ulun Farisi udi yakdo Nikodemus sai pernah ratong jama Isa. Nikodemus cawa jama ulun-ulun Farisi sai lain. 51 "Menurut Hukum, sai jelma mak ngasi dihukum semakkung perkarani didengi rik perbuatanni diperiksa." 52 "Api niku jak Galilea?" jawab tian. "Periksa gaoh Alkitab! Niku haga ngeliak bahwa mak ngedok nabi sai asalni jak Galilea!" [ 53 Seraduni jak seno, sunyinni jelma mulang mik lamban.

8:1 Kidang Isa mik di Bukit Zaitun. 2 Jemoh ranini pagi-pagi Ia mik luot di Lamban Ibadah, rik lamon jelma ratong jama Ia. Isa mejong, raduni mulai ngajar tian. 3 Sementara seno, guru-guru agama rik jelma-jelma Farisi ngusung jama Ia sai bebai sai kedapokan bezinah. Tian ngayun bebai udi cecok di tengah-tengah, 4 kak raduni cawa jama Isa, "Bapak Guru, bebai inji kedapokan sedang bebuat zinah. 5 Di delom Hukum Musa wat atoran bahwa bebai injuk reno inji haga ditayar jama batu sampai mati. Tano repa pendapat Bapak?" 6 Tian betanya injuk reno untuk ngejebak Ia, in tian dapok nyalahko Ia. Kidang Isa sungguk gaoh, rik nulis jama jari-jari-Ni di tanoh. 7 Waktu tian terus ngedesak, Ia ngiwakko ulu-Ni rik cawa jama tian, "Jelma sai mak ngedok dusa jak hantara keti, tagando ia sai mula-mula nayarko batu jama bebai ano." 8 Radu jak seno Isa sungguk luot rik nulis lagi di tanoh. 9 Seraduni ngedengi Isa cawa injuk reno, mikdo tian ninggalko rang seno, sai-sai mulai jak sai tuha. Akherni Isa tinggal tenggalan di dudi jama bebai sai masih cecok di rangni. 10 Raduni Isa ngiwakko ulu-Ni rik cawa jama bebai udi, "Di dipa tian sunyinni? Api mak ngedok sai ngehukum niku?" 11 "Mawat, Pak," jawabni. "Baikdo," ani Isa, "Nyak juga mak ngehukum niku. Tano mikdo, dang bedusa luot."] 12 Isa cawa luot jama ulun lamon, cawa-Ni, "Nyakdo terang dunia. Jelma sai nutuk Nyak mak haga lapah delom kekelaman, kidang ngedok terang kehurikan." 13 "Tano Niku ngeni kesaksian tentang diri tenggalan," ani ulun Farisi udi jama Ia, "kesaksian-Mu mak benor." 14 Isa ngejawab, "Meskipun Nyak ngeni kesaksian tentang diri-Ku tenggalan, kesaksian-Ku benor; mani Nyak pandai jak ipa Nyak ratong rik mik dipa Nyak mik. Keti mak pandai jak ipa Nyak ratong rik mik dipa Nyak mik. 15 Keti ngehakimi jelma jama cara manusia; Nyak mak ngehakimi sai jelma pun. 16 Kidang seandaini Nyak ngehakimi ulun, keputusan-Ku ano adil, mani Nyak mak tenggalan; Bapa sai ngutus Nyak wat jejama Nyak. 17 Di delom Hukum Musa tetulis injuk reji: Kesaksian sai benor yakdo kesaksian jak rua jelma. 18 Sai ngeni kesaksian tentang diri-Ku wat rua -- Nyak rik Bapa sai ngutus Nyak." 19 "Bapa-Mu udi di dipa?" cawa tian. Isa ngejawab, "Keti mak kenal Nyak maupun Bapa-Ku. Andaikata keti kenal Nyak, pasti keti kenal Bapa-Ku juga." 20 Sunyinni udi diucakko Isa waktu Ia sedang ngajar di Lamban Ibadah redik kutak-kutak duit persembahan. Kidang mak sai jelma pun sai nangkok Ia, mani makkung sampai waktuni. 21 Isa cawa luot jama tian, "Nyak haga mik, rik keti haga nyepok Nyak, kidang keti haga mati di delom dusamu. Rang Nyak mik, keti mak dapok ratong." 22 Maka jelma-jelma sai bekuasa Yahudi cawa, "Halokni Ia haga bunuh diri, mani Ia cawa, 'Rang Nyak mik, keti mak dapok ratong.' " 23 Raduni Isa cawa jama tian, "Keti ratong jak bah; kidang Nyak ratong jak atas. Keti jak dunia; Nyak lain hak jak dunia. 24 Senodo sebabni Nyak cawa jama niku, bahwa keti haga mati di delom dusa-dusamu. Rik sangun keti haga mati delom dusa-dusamu, kik mak percaya bahwa 'Nyakdo Ia sai disebut NYAK WAT'." 25 "Sapa Niku sebenorni?" tanya tian. Isa ngejawab, "Untuk api cawa luot jama keti! 26 Masih lamon hal tentang keti sai haga Kucawako rik hakimi. Kidang Ia sai ngutus Nyak dapok dipercaya. Rik Nyak ngeni pandai jama dunia api sai Kudengi jak Ia." 27 Tian mak ngerti bahwa Ia sedang cawa jama tian tentang Bapa. 28 Ulihni seno Isa cawa jama tian, "Kanah kik keti radu langgarko Anak Manusia, keti haga pandai bahwa, 'Nyakdo Ia sai disebut NYAK WAT', rik keti haga pandai bahwa mak ngedok sai pun sai Kulakuko jak diri-Ku tenggalan. Nyak angkah ngucakko api sai diajarko Bapa jama Nyak. 29 Rik Ia sai ngutus Nyak wat jejama Nyak. Ia mak pernah naganko Nyak tenggalan, mani Nyak selalu ngelakuko api sai nyenangko hati-Ni." 30 Seraduni Isa ngucakko sunyinni seno, lamon ulun percaya jama Ia. 31 Kak raduni Isa cawa jama ulun-ulun Yahudi sai radu percaya jama Ia, "Kik keti hurik nutuk ajaran-Ku keti temon-temon jelma sai nutuk Nyak, 32 maka keti haga mengenal Allah sai benor, rik ulihni seno keti haga dibebasko." 33 "Sekam inji keturunan Abraham," ani tian. "Makkung pernah sekam jadi hamba sapa pun! Api maksud-Mu jama cawa, 'Keti haga dibebasko'?" 34 "Temon benor cawa-Ku inji," ani Isa jama tian. "Jelma sai bebuat dusa, yakdo hamba dusa. 35 Rik sai hamba mak ngedok rang sai tetap di delom keluarga, sedang anak untuk selama-lamani ngedok rang delom keluarga. 36 Ulihni seno, kik Anak ngebebasko keti, keti temon-temon bebas. 37 Sangun Nyak pandai keti inji keturunan Abraham. Kidang keti haga ngebunuh Nyak, mani keti mak haga nerima pengajaran-Ku. 38 Api sai Kuliak jama Bapa-Ku, senodo sai Kucawako. Sedang keti ngelakuko api sai diajarko bapakmu jama niku." 39 Tian ngejawab, "Bapak sekam yakdo Abraham." "Sekirani keti temon-temon anak Abraham," ani Isa, "pasti keti ngelakuko api sai dilakuko ulih Abraham. 40 Nyak nyampaiko jama niku kebenoran sai Kudengi jak Allah, kidang keti haga ngebunuh Nyak. Abraham mak bebuat injuk reno! 41 Keti ngelakuko api sai dilakuko ulih bapakmu tenggalan." Jawab tian, "Sekam lain hak anak-anak haram. Bapa sekam angkah sai, yakdo Allah tenggalan." 42 Raduni Isa cawa jama tian, "Kik Allah udi Bapamu, keti haga ngasihi Nyak, mani Nyak ratong jak Allah. Nyak mak ratong jama kehaga tenggalan, kidang Iado sai ngutus Nyak. 43 Api sebabni keti mak ngerti api sai Kucawako? Mani keti mak tahan ngedengi ajaran-Ku. 44 Iblisdo bapakmu rik keti haga nuruti kemauan bapakmu. Jak permulaan iblis ano jelma sai ngebunuh. Ia mak pernah mihak sai benor, mani mak ngedok sai benor jama ia. Kik ia bebuhung, ano wajar, mani radu injuk reno sifatni. Ia pembuhung rik asal sunyinni kebuhungan. 45 Kidang Nyak ngucakko kebenoran, rik ulihni senodo keti mak percaya jama Nyak. 46 Sapa jak hantara keti dapok ngebuktiko bahwa wat dusa jama Nyak? Kik Nyak ngucakko kebenoran, mengapi keti mak percaya jama Nyak? 47 Jelma sai asalni jak Allah, ngedengi cawa Allah. Kidang keti lain jak Allah, ulihni seno keti mak haga ngedengi." 48 Ulun-ulun Yahudi udi ngejawab Isa, "Kan temon cawa sekam bahwa Niku ulun Samaria sai kekurukan sitan?" 49 Isa ngejawab, "Nyak mak kekurukan sitan. Nyak ngehormati Bapa-Ku, kidang keti ngehina Nyak. 50 Nyak mak nyepok kehormatan untuk diri tenggalan. Wat sai ngusahako kehormatan untuk-Ku, rik Iado sai ngehakimi. 51 Temon-temon cawa-Ku inji, jelma sai nurut cawa-Ku selama-lamani mak haga mati." 52 Raduni ulun-ulun Yahudi udi cawa jama Isa, "Tano sekam pandai Niku inji temon-temon kekurukan sitan! Abraham tenggalan radu mati, reno muneh unyinni nabi. Kidang Niku cawa, 'Jelma sai nurut cawa-Ku, selama-lamani mak haga mati.' 53 Kik Abraham tenggalan radu mati, rik nabi-nabi sunyinni juga radu mati, Niku inji sapa? Masa Niku lebih balak jak bapak sekam Abraham!" 54 Isa ngejawab, "Kik Nyak nyepok kehormatan untuk diri-Ku tenggalan, kehormatan udi mak ngedok retini. Sai ngehormati Nyak yakdo Bapa-Ku sai keti anggap Allah keti, 55 padahal keti mak kenal Ia. Kidang Nyak kenal jama Ia. Sekirani Nyak cawa bahwa Nyak mak kenal Ia, maka Nyak jelma pembuhung, gegoh injuk keti. Nyak kenal Ia, rik menaati cawa-Ni. 56 Bapakmu Abraham senang nihan bahwa ia haga ngeliak rani-Ku. Ia radu ngeliakni rik ia senang!" 57 Raduni ulun-ulun Yahudi cawa jama Isa, "Umor-Mu makkung wat lima puluh tahun, rik Niku radu ngeliak Abraham?" 58 Isa ngejawab, "Temon Nyak cawa jama niku: semakkung Abraham laher, Nyak radu wat." 59 Raduni ulun-ulun Yahudi ano ngakuk batu untuk nayar Ia; kidang Isa segok, raduni mik ninggalko Lamban Ibadah.

9:1 Waktu Isa lapah, Ia ngeliak ulun buta semenjak laher. 2 Jelma-jelma sai nutuk Isa betanya jama Isa, "Bapak Guru, mengapi ulun inji dilaherko buta? Api ulihni ia tenggalan bedusa atau ulihni emak bakni bedusa?" 3 Isa ngejawab, "Ia buta lain hak ulihni dusani tenggalan atau dusa ulun tuhani, kidang in ulun dapok ngeliak kuasa Allah bekerja delom dirini. 4 Selama pagun dawah, neram haga ngerjako guaini Ia sai ngutus Nyak. Bingi haga ratong, rik sai jelma pun mak dapok beguai. 5 Selama Nyak di dunia inji, Nyakdo terang dunia." 6 Seraduni cawa injuk reno Isa melui mik tanoh, rik ngaduk lui-Ni ano jama tanoh. Kak raduni Ia ngolesko di mata jelma udi, 7 raduni cawa jama ia, "Mikdo kecah pudakmu di Kulam Siloam." (Siloam retini 'Diutus'.) Raduni jelma udi mik ngecahko pudakni. Waktu ia muloh, ia radu dapok ngeliak. 8 Tetangga-tetanggani rik ulun-ulun sai semakkungni ngeliak ia ngilu-ngilu, sunyinni cawa, "Kan ia inji jelma sai biasani mejong ngilu-ngilu?" 9 Wat sai cawa, "Sangun ia." Kidang wat muneh sai cawa, "Lain, ia angkah mirip jelma udi." Kidang jelma udi tenggalan cawa, "Nyakdo ia." 10 "Repa jadini sampai niku dapok ngeliak?" ani tian jama ia. 11 Ia ngejawab, "Jelma sai gelarni Isa nyani cutik tanoh litak, raduni ngoleskoni di mataku rik cawa, 'Mikdo kecah pudakmu di Kulam Siloam.' Raduni nyak mik. Waktu nyak ngecahko pudakku, nyak dapok ngeliak." 12 "Di dipa jelma udi?" tanya tian. Ia ngejawab, "Mak pandai." 13 Rani seno yakdo rani Sabat waktu Isa ngaduk tanoh jama lui-Ni untuk nyani ulun buta ano dapok ngeliak. Maka jelma sai jenoni buta ano diusung jama ulun-ulun Farisi. 15 Tian juga betanya jama ia repa bang ia dapok ngeliak. Ia ngejawab, "Ia ngepikko litak di mataku, raduni nyak ngecahkoni rik nyak dapok ngeliak." 16 Pepira di hantara jelma-jelma Farisi udi cawa, "Mak mungkin jelma sai ngelakuko inji asalni jak Allah, mani Ia mak ngindahko rani Sabat." Kidang jelma lain cawa, "Dipa mungkin jelma sai bedusa ngelakuko keajaiban-keajaiban injuk inji?" Raduni timbul pertentangan pendapat di hantara tian. 17 Maka ulun-ulun Farisi betanya luot jama jelma udi, "Api pendapatmu tentang Ia sai nyani niku ngeliak?" "Ia nabi," jawab jelma udi. 18 Kidang jelma-jelma sai mimpin Yahudi udi mak haga percaya bahwa ulun udi sangun buta semakkungni rik tano dapok ngeliak. Ulihni seno tian ngurau ulun tuhani, 19 rik betanya, "Temondo inji anakmu sai cawamu laher buta? Repa bang ia dapok ngeliak tano?" 20 Emak bak jelma udi ngejawab, "Sangun inji anak sekam; rik ia sangun buta jak laher. 21 Kidang repa ia dapok ngeliak tano, sekam mak pandai. Rik sapa sai nyani ia dapok ngeliak, seno pun sekam mak pandai. Tanya gaoh jama ia, ia radu dewasa; ia dapok ngejawab tenggalan." 22 Emak bak jelma udi cawa injuk reno mani tian merabai jama jelma-jelma sai mimpin Yahudi; mani tian udi radu sepakat, bahwa jelma sai ngakui Isa sebagai Raja Penyelamat, mak ngasi lagi kuruk lamban ibadah. 23 Renodo sebabni emak bakni jelma seno cawa, "Ia radu dewasa; tanya gaoh jama ia." 24 Raduni tian ngurau luot jelma sai jenoni buta ano, rik cawa jama ia, "Besumpahdo bahwa niku haga cawa sai benor. Sekam pandai jelma udi jelma bedusa." 25 "Api Ia bedusa atau mawat," jawab jelma udi, "nyak mak pandai. Kidang sai hal sai nyak pandai, tumbai nyak buta, tano nyak ngeliak." 26 Raduni tian cawa lagi jama ia, "Ia bebuat api jama niku? Repa Ia nyani niku ngeliak?" 27 Jelma udi ngejawab, "Radu kuceritako jama niku, kidang keti mak haga ngedengi. Mengapi keti haga ngedengini luot? Api keti haga jadi jelma sai nutuk Ia muneh?" 28 Raduni tian maki ia rik cawa, "Nikudo jelma sai nutuk Ia; sekam lain! Sekam jelma sai nutuk Musa. 29 Sekam pandai bahwa Allah radu cawa jama Musa. Kidang tentang jelma inji, sekam mak pandai jak ipa asal-Ni." 30 Jelma udi ngejawab, "Aneh nihan bahwa keti mak pandai jak ipa asal-Ni, sedang Ia radu nyani nyak dapok ngeliak. 31 Ram pandai bahwa Allah mak ngedengiko ulun bedusa, melainko jelma sai ngehormati Allah, rik ngelakuko kehaga-Ni. 32 Radu jak permulaan dunia makkung pernah kedengian wat jelma nyani jelma sai laher buta dapok ngeliak. 33 Kik jelma udi lain jak Allah, Ia mak dapok bebuat api-api." 34 Jawab tian, "Api? Niku sai latap dusa jak laher, niku haga ngajar sekam?" Maka jak seno ia dilarang kuruk mik lamban ibadah. 35 Isa ngedengi bahwa tian radu ngucilko jelma udi jak lamban ibadah. Ia nyepok jelma udi rik cawa jama ia, "Api niku percaya jama Anak Manusia?" 36 Ulun udi ngejawab, "Sapa Ia, Tuan? Tulung keni pandai in nyak percaya jama Ia." 37 "Niku radu ngeliak Ia," jawab Isa. "Iado tano sai sedang cawa jama niku." 38 "Nyak percaya, Tuhan," cawa jelma udi, raduni sujud di hadapan Isa. 39 Isa cawa, "Nyak ratong mik dunia inji untuk ngehakimi; in jelma sai buta dapok ngeliak, rik ulun sai dapok ngeliak jadi buta." 40 Pira-pira ulun Farisi sai wat di dudi ngedengi Isa cawa injuk reno, raduni tian betanya jama Ia, "Maksud-Mu sekam inji buta muneh?" 41 Isa ngejawab, "Sekirani keti buta, keti mak bedusa. Kidang ulihni keti cawa, 'Sekam ngeliak,' seno retini keti pagun bedusa."

10:1 "Temon benor cawa-Ku inji: Jelma sai kuruk delom kandang biri-biri liwat kuta, mak ngeliu rangok, kidang manjek liwat renglaya bareh, ulun udi pemaling rik perampuk. 2 Kidang jelma sai kuruk liwat rangok, iado gembala biri-biri. 3 Penjaga kandang ngebukak rangok untuk ia, rik biri-biri nutuk suarani waktu ia ngurau tian jama gelarni masing-masing rik nuntun mik luah. 4 Seraduni biri-biri udi diusung mik luah, gembala udi lapah di hadap, rik biri-biri udi nutuk ia mani tian kenal suarani. 5 Tian mak haga nutuk ulun bareh, malah haga tegar jak ulun udi, mani mak kenal suarani." 6 Isa nyeritako perumpamaan udi, kidang tian mak ngerti api sai dimaksudko-Ni. 7 Maka Isa cawa sekali lagi, "Temon benor cawa-Ku inji: Nyakdo rangok untuk biri-biri. 8 Sunyinni sai ratong semakkung Nyak yakdo pemaling rik perampuk, kidang biri-biri mak ngedengiko suara tian. 9 Nyakdo rangok. Sapa sai kuruk liwat Nyak haga selamat; ia luah kuruk rik dapok kanikan. 10 Pemaling ratong angkah untuk maling, untuk ngebunuh rik untuk nyadang. Kidang Nyak ratong in manusia mansa hurik -- hurik belimpah-limpah. 11 Nyakdo gembala sai betik. Gembala sai betik ngeniko nyawani untuk biri-birini. 12 Jelma upahan sai lain hak gembala rik lain muneh sekedau biri-biri udi, haga tegar ninggalko biri-biri kik ia ngeliak serigala ratong. Maka biri-biri udi haga diterkam rik dicerai-beraiko serigala. 13 Jelma upahan udi tegar, mani ia beguai untuk upah. Ia mak peduliko biri-biri udi. 14 Nyakdo gembala sai betik. Gegoh injuk Bapa mengenal Nyak rik Nyak mengenal Bapa, injuk reno juga Nyak mengenal biri-biri-Ku rik tian pun kenal Nyak. Nyak nyerahko nyawa-Ku untuk tian. 16 Pagun wat biri-biri bareh juga milik-Ku, kidang mak tegolong delom kumpulan biri-biri inji. Tian juga haga Kuusung rik tian haga ngedengi suara-Ku. Tian sunyinni haga jadi bekantik jama sai gembala. 17 Bapa mengasihi Nyak mani Nyak nyerahko nyawa-Ku, untuk nerimani luot. 18 Mak sai jelma pun dapok ngakukni jak Nyak. Nyak nyerahkoni atas kehaga-Ku tenggalan. Nyak bekuasa untuk nyerahkoni, rik bekuasa ngakukni luot. Renodo tugas sai Kuterima jak Bapa-Ku." 19 Mani Isa cawa injuk reno, jelma-jelma Yahudi mulai betangkar. 20 Lamon sai cawa, "Ia kekurukan sitan! Ia luangan! Untuk api keti ngedengiko Ia?" 21 Kidang wat juga sai cawa, "Jelma sai kekurukan sitan mak cawa injuk reno! Dapok kedo sitan nyani jelma buta dapok ngeliak?" 22 Di Yerusalem ulun-ulun sedang ngerayako Rani Buka Peresmian Lamban Ibadah. Pada waktu seno musim ngison. 23 Isa sedang lapah di Serambi Salomo di delom Lamban Ibadah, 24 waktu ulun-ulun Yahudi ratong bekumpul di sekeliling Isa. Tian cawa, "Sampai kapan Bapa haga naganko sekam ragu-ragu? Ucakko terus terang, kik Bapa temon-temon Raja Penyelamat." 25 Isa ngejawab, "Radu Kuucakko jama niku, kidang keti mak percaya. Guai-guai sai Kulakuko atas gelar Bapa-Ku, ngeni bukti tentang Nyak. 26 Keti mak percaya mani keti mak tegolong biri-biri-Ku. 27 Biri-biri-Ku ngedengiko suara-Ku. Nyak kenal tian, rik tian nutuk Nyak. 28 Nyak ngeni tian hurik sejati rik kekal, rik untuk selamani tian mak haga binasa. Mak sai jelma pun dapok ngerampas tian jak culuk-Ku. 29 Bapa-Ku, sai radu ngeniko tian jama Nyak, ngelebihi sunyinni. Rik mak sai jelma pun dapok ngerampas tian jak culuk Bapa. 30 Nyak rik Bapa yakdo sai." 31 Kak raduni ulun-ulun Yahudi ngakuk lagi batu untuk nayar Isa. 32 Kidang Isa cawa jama tian, "Keti radu ngeliak Nyak ngelakuko lamon guaian sai betik, sai ditugasko Bapa jama Nyak. Jak sunyinni guaian seno, sai sepa sai nyebabko keti haga nayar Nyak?" 33 Ulun-ulun Yahudi udi ngejawab, "Lain hak ulih guaian-guaian-Mu sai betik udi sekam haga nayar Bapa jama batu, kidang ulihni Bapa ngehujat Allah. Bapa sai jelma manusia haga ngejadiko diri-Mu Allah." 34 Kak raduni Isa ngejawab, "Kan di delom Buku Hukummu tetulis: Allah cawa, 'Keti yakdo diwa'? 35 Ram pandai bahwa api sai tetulis delom Alkitab belaku untuk selamani. Jadi kik Allah ngeni sebutan 'diwa' jama ulun-ulun sai nerima cawa-Ni, 36 mengapi keti ngucakko Nyak ngehujat Allah mani cawa Nyak Anak Allah? Padahal Nyak dipilih ulih Bapa rik diutus mik dunia. 37 Kik Nyak mak ngelakuko guaian sai ditugasko Bapa, dang percaya jama Nyak. 38 Kidang mani Nyak ngeguaikoni, percayado jama api sai Kulakuko udi, meskipun keti mak haga percaya jama Nyak. Injuk reno keti pandai rik ngerti bahwa Bapa tetap besatu jama Nyak, rik Nyak tetap besatu jama Bapa." 39 Tian berusaha luot nangkok Isa, kidang Ia lulos jak tian. 40 Isa muloh mik seberang Way Yordan, rang Yohanes tumbai ngebaptis, raduni tinggal di dudi. 41 Lamon jelma ratong jama Ia. Tian cawa, "Yohanes mak ngelakuko keajaiban-keajaiban, kidang sunyinni sai dicawakoni tentang ulun inji temon." 42 Kak raduni lamon jelma di disan percaya jama Isa.

11:1 Sai jelma gelarni Lazarus tinggal di Betania jejama puarini Maria rik Marta. 2 Maria yakdo bebai sai nuangko minyak rum di cukut Tuhan, rik ngelapni jama buokni. Suatu ketika Lazarus meruyuh. 3 Kerua puarini ngabarko jama Isa, "Tuhan, puari sekam sai Tuhan kasihi meruyuh." 4 Waktu Isa ngedengi kabar seno, Ia cawa, "Penyakik udi mak haga nyebabko kematian. Inji tejadi in Allah diagungko, rik in ulih seno Anak Allah juga diagungko." 5 Isa sayang jama Marta, Maria rik Lazarus. 6 Kidang waktu Isa dapok kabar bahwa Lazarus meruyuh, Ia sengaja tinggal di rang-Ni rua rani lagi. 7 Kak radu jak seno ampai Ia cawa jama jelma-jelma sai nutuk Ia, "Ija ram muloh mik Yudea." 8 Tian ngejawab, "Bapak Guru, ampai gaoh ulun-ulun Yahudi haga nayar Bapak jama batu rik tano Bapak haga muloh luot mik dudi?" 9 "Kan waktu dawah sakani rua belas jam?" ani Isa. "Jelma sai lapah waktu dawah, mak tehantuk mani ia ngeliak terang dunia inji. 10 Kidang jelma sai lapah di bingi tehantuk, mani mak ngedok terang jama ia." 11 Renodo ani Isa. Kak raduni Ia cawa luot, "Kantik ram Lazarus radu pedom, kidang Nyak haga mik minjakko ia." 12 Jelma-jelma sai nutuk Isa cawa, "Tuhan, kik Lazarus pedom, kanah ia haga munyai." 13 Maksud Isa yakdo bahwa Lazarus radu mati. Kidang tian nyangko maksud Isa yakdo bahwa Lazarus pedom biasa. 14 Ulihni seno Isa cawa jama tian terus terang, "Lazarus radu mati. 15 Kidang Nyak senang muneh Nyak mak ngedok di dudi, mani lebih betik untuk keti, in keti dapok percaya. Ijado ram mik tano jama Lazarus." 16 Tomas sai disebut "Si Kembar" cawa jama kantik-kantikni jelma sai nutuk Isa, "Ija ram nutuk, tagando ram mati jejama Ia." 17 Waktu Isa sampai di rang udi, Lazarus radu epak rani sakani dikubor. 18 Betania redik Yerusalem, kira-kira telu kilometer jaohni. 19 Lamon ulun Yahudi radu ratong jama Marta rik Maria untuk ngehibur tian mani kematian puarini. 20 Waktu Marta ngedengi Isa ratong, ia luah untuk nyambut Isa, sedangko Maria tinggal di lamban. 21 Ani Marta jama Isa, "Tuhan, seandaini Tuhan wat di dija waktu seno, pasti puariku mak mati. 22 Walaupun injuk reno nyak pandai bahwa tano inji muneh Allah haga ngeni api gaoh sai Tuhan ngilu jama Ia." 23 "Puarimu haga hurik luot," ani Isa jama Marta. 24 Marta ngejawab, "Nyak pandai Lazarus haga hurik luot kik ulun mati dihurikko waktu Rani Kiamat." 25 "Nyakdo sai ngeni hurik rik ngehurikko ulun mati," ani Isa jama Marta. "Jelma sai percaya jama Nyak haga hurik, walaupun ia radu mati. 26 Rik jelma hurik sai percaya jama Nyak, selama-lamani mak haga mati. Percaya kedo niku haga hal seno?" 27 "Tuhan," jawab Marta, "nyak percaya Tuhan Anak Allah, Raja Penyelamat sai haga ratong mik dunia inji." 28 Seraduni Marta cawa injuk reno, ia mik ngurau Maria, puarini rik sesiah jama ia, "Bapak Guru wat di dija; Ia nanyako niku." 29 Ngedengi seno, Maria geluk-geluk minjak, terus mik nungga Isa. 30 Waktu seno, Isa makkung kuruk mik pekon. Ia pagun di rangni Marta nungga Ia. 31 Jelma-jelma Yahudi sai sedang ngehibur Maria di lamban, ngeliak Maria minjak rik geluk-geluk mik luah; jadi tian mik nutuk ia, mani tian nyangko ia mik kubor untuk miwang. 32 Waktu Maria sampai di rangni Isa rik ngeliak Ia, sujuddo Maria di hadapan-Ni rik cawa, "Tuhan, seandaini Tuhan wat di dija waktu seno, pasti puariku mak mati." 33 Waktu Isa ngeliak Maria miwang, rik jelma-jelma Yahudi sai ratong jejama Maria juga miwang, hati-Ni sedih, rik Ia keliakan teharu nihan. 34 Maka betanyado Ia jama tian, "Di dipa keti nguborko ia?" "Ija liak Tuhan," jawab tian. 35 Kak raduni Isa miwang. 36 Jelma-jelma Yahudi udi cawa, "Liak, bukan main sayang-Ni jama Lazarus!" 37 Kidang wat di hantara tian sai cawa, "Ia nyani jelma buta ngeliak, mengapi Ia mak dapok nyegah in Lazarus dang mati?" 38 Isa teharu nihan, kak raduni mik kubor. Kuboran udi yakdo guha sai disalok jama batu balak. 39 "Singkerko batu ano," ani Isa. Marta, puari jelma sai mati ano, ngejawab, "Kidangni, Tuhan, ia radu epak rani dikubor. Tantu radu behimbau busuk!" 40 Isa cawa jama Marta, "Kan radu Kuucakko jama niku: Kik niku percaya, niku haga ngeliak hara balak kuasa Allah!" 41 Raduni tian nyingkerko batu udi. Radu jak seno Isa cungak mik langit rik cawa, "Nerima juga Bapa, mani Bapa radu ngedengiko Nyak. 42 Nyak pandai Bapa selalu ngedengiko Nyak, kidang Nyak ngucakko inji, untuk jelma-jelma sai wat di dija; in tian percaya bahwa Bapado sai ngutus Nyak." 43 Seraduni cawa injuk reno, Isa beseru jama suara keras, "Lazarus, luahdo!" 44 Maka luahdo jelma sai radu mati ano. Culuk rik cukutni masih tebungkus kain kafan, rik pudakni tesalok jama kain penyalok pudak. "Lepasko kain kafanni in ia bebas lapah," ani Isa jama ulun-ulun udi. 45 Lamon jak ulun-ulun Yahudi sai ratong jama Maria, percaya jama Isa waktu tian ngeliak kejadian ano. 46 Kidang pira-pira jak hantara tian mik jama ulun Farisi rik ngelaporko api sai radu dilakuko ulihni Isa. 47 Ulihni seno jelma-jelma Farisi rik imam-imam kepala ngadako rapat jama Mahkamah Agama. Tian cawa, "Ram haga bebuat api? Jelma inji nyani lamon keajaiban! 48 Kik ram naganko Ia terus injuk reji sunyinni jelma haga percaya jama Ia. Rik akherni jelma sai bekuasa di Roma haga ratong rik ngehancorko Lamban Ibadah rik sunyinni bangsa neram!" 49 Sai jak tian gelarni Kayafas, imam agung jama tahun seno cawa, "Keti mak pandai api-api. 50 Api keti mak menyadari bahwa demi rakyat, lebih baik sai jelma mati jak sunyinni jelma hancor?" 51 Sebenorni Kayafas ngucakko ano, lain hak jak pikeranni tenggalan. Kidang sebagai imam agung tahun ano ia menubuatko bahwa Isa haga mati untuk bangsa Yahudi. 52 Rik lain hak untuk bangsa Yahudi gaoh, kidang juga untuk ngumpulko rik mempersatuko anak-anak Allah sai tecerai-berai. 53 Mulai rani seno jelma-jelma sai bekuasa Yahudi besekongkol untuk ngebunuh Isa. 54 Ulihni seno Isa mak lagi tampil di muka umum di kalangan ulun Yahudi. Ia ninggalko Yudea, kak raduni mik kota sai gelarni Efraim redik padang gurun. Di dudi Ia tinggal jejama jelma-jelma sai nutuk Ia. 55 Pada waktu seno radu redik Rani Buka Paskah Yahudi. Lamon jelma jak pekon-pekon radu mik Yerusalem untuk nyelenggarako upacara pengecahan diri semakkung perayaan ano. 56 Tian nyepok Isa, rik waktu bekumpul di Lamban Ibadah, tian cawa peperda tian, "Injuk repa pendapatmu? Halokni Ia mak ratong mik perayaan inji." 57 Tian ngucakko ano mani imam-imam kepala rik ulun-ulun Farisi radu ngeluahko perintah bahwa jelma sai pandai di dipa Isa wat, haga ngelaporko in Ia dapok ditangkok.

12:1 Enam rani semakkung Rani Buka Paskah, Isa mik Betania. Di rang seno tinggal Lazarus sai radu dibangkitko ulih-Ni jak mati. 2 Di dudi Isa dijamu ulih tian, rik Marta ngelayani. Lazarus rik kuari-kuari mejong mengan jama Isa. 3 Kak raduni Maria ratong jama kira-kira setengah liter minyak rum narwastu sai mahal nihan. Ia nuangko minyak udi di cukut Isa, kak raduni ngelap jama buokni. Sunyinni lamban ano jadi merum ulihni minyak rum udi. 4 Kidang Yudas Iskariot, salah sai jak jelma sai nutuk Isa -- sai kak raduni ngekhianati Isa -- cawa, 5 "Mengapi minyak rum udi mak dijual gaoh jama rega telu ratus duit perak, rik duitni dikeniko jama ulun mejerih?" 6 Yudas cawa injuk reno lain hak mani ia memperhatiko jelma mejerih, kidang ulihni ia pemaling. Ia risok ngakuk duit jak kas milik jejama sai disegokko jama ia. 7 Kidang Isa cawa, "Taganko bebai ano! Ia ngelakuko inji untuk rani penguboran-Ku. 8 Jelma mejerih selalu wat di hantara keti, kidang Nyak mak selalu jama keti." 9 Lamon ulun Yahudi ngedengi bahwa Isa wat di Betania, jadi tian mik di disan. Tian mik lain hak ulihni Isa gaoh, kidang juga mani tian haga ngeliak Lazarus sai radu dibangkitko jak mati ulih-Ni. 10 Reno sebabni imam-imam kepala haga ngebunuh Lazarus juga; 11 ulihni ia nyebabko lamon ulun Yahudi ninggalko tian rik percaya jama Isa. 12 Jemoh ranini jelma lamon sai radu ratong untuk ngerayako Paskah ngedengi bahwa Isa sedang delom lapahni nuju Yerusalem. 13 Tian ngakuk bulung-bulung palem raduni mik nyambut Ia, sambil besurak-surak, "Pujido Allah! Diberkatido Ia sai ratong atas gelar Tuhan. Diberkatido Raja Israel!" 14 Isa mansa sai keledai ngura, rik di cakakni. Maka tejadido sai tetulis delom Alkitab: 15 "Dang rabai, putri Sion! Liakdo Rajamu ratong, cakak keledai ngura!" 16 Pada waktu seno jelma-jelma sai nutuk Isa makkung ngerti sunyinni ano. Kidang seraduni Isa diagungko jama kematian-Ni, ampai tian ingok bahwa sai dilakuko ulun-ulun tehadap-Ni radu tetulis delom Alkitab mengenai Ia. 17 Jelma-jelma sai hadir waktu Isa ngurau Lazarus luah jak kubor rik ngebangkitko jak mati, terus ngeni kesaksian tentang hal seno. 18 Reno sebabni ulun lamon udi mik jama Isa mani tian ngedengi bahwa Iado sai radu nyani keajaiban udi. 19 Maka ulun-ulun Farisi cawa peperda tian, "Ram mak dapok bebuat api-api! Liak gaoh, sunyinni dunia mik nutuk Ia!" 20 Di hantara jelma-jelma sai mik Yerusalem untuk bebakti pada waktu perayaan udi wat muneh pepira ulun Yunani. 21 Tian ratong jama Filipus rik cawa, "Kantik, kik dapok, sekam mirak betungga jama Isa." (Filipus asalni jak Betsaida di Galilea.) 22 Raduni Filipus mik ngeni pandai hal seno jama Andreas, radu jak seno tian rua nyampaiko jama Isa. 23 Isa cawa jama tian, "Radu waktuni Anak Manusia diagungko. 24 Sangun temon cawa-Ku inji: Kik sebiji gandum mak ditanom delom tanoh rik mati, ia haga tetap tinggal sebiji. Kidang kik biji gandum udi mati, ampai ia haga ngehasilko lamon gandum. 25 Jelma sai nyintai hurikni haga kelebonan hurikni. Kidang jelma sai nyuohko hurikni di dunia inji, haga memeliharani untuk hurik sejati rik kekal. 26 Jelma sai haga ngelayani Nyak haga nutuk Nyak; in jelma sai ngelayani-Ku dapok jama-jama di dipa Nyak wat. Jelma sai ngelayani Nyak haga dihormati Bapa-Ku." 27 "Hati-Ku cemas; api sai haga Kuucakko tano? Musti kedo Nyak ngucakko, 'Bapa luputko Nyak jak saat inji'? Kidang justru untuk ngalami saat penderitaan injido Nyak ratong. 28 Bapa, agungko gelar-Mu!" Raduni kedengiando suara jak langit ngucakko, "Nyak radu ngagungko-Ni, rik Nyak haga ngagungko-Ni luot." 29 Jelma lamon sai wat di dudi ngedengi suara udi. Tian cawa, "Udi guntor!" Kidang wat juga sai cawa, "Lain! Malaikat cawa jama Ia!" 30 Kak raduni Isa cawa jama tian, "Suara udi kedengian, lain hak untuk kepentingan-Ku, kidang untuk kepentinganmu. 31 Tano radu waktuni dunia dihakimi; tano jelma sai bekuasa di dunia inji digulingko. 32 Kidang Nyak inji, kik Nyak radu ditinggiko di atas bumi, Nyak haga narik sunyinni jelma jama Nyak." 33 Ia cawa injuk reno untuk nunjukko repa carani Ia haga mati. 34 Jelma lamon udi cawa jama Ia, "Menurut Buku Hukum sekam, Raja Penyelamat haga hurik selama-lamani. Repa bang Niku dapok cawa bahwa Anak Manusia haga ditinggiko di atas bumi? Sapa Anak Manusia ano?" 35 Isa ngejawab, "Angkah untuk serebok gaoh terang udi wat hantara keti. Jadi, lapahdo selama terang udi masih wat, in keti dang ditimpa kekelaman. Ulun sai lapah di delom kelam mak pandai mik dipa ia mik. 36 Percayado jama terang udi, selama terang udi masih wat jama niku, in keti jadi anak-anak terang." Seraduni Isa cawa injuk reno, Ia mik jak udi rik mak haga nunjukko jama tian. 37 Walaupun radu lamon keajaiban sai disani Isa di hadapan tian, tian mak percaya jama Ia. 38 Maka tejadido api sai diucakko Nabi Yesaya, "Tuhan, sapa sai percaya jama kabar sekam? Jama sapa kuasa Tuhan diliakko?" 39 Renodo sebabni tian mak dapok percaya, mani Yesaya radu cawa juga, "Allah cawa, 40 'Nyak ngebutako mata tian, nyani tian tegar hati; in mata tian dang ngeliak, pikeran tian dang ngerti. In tian dang muloh jama Nyak, kak raduni Nyak ngunyaiko tian.' " 41 Yesaya cawa injuk reno mani ia radu ngeliak kemuliaan Isa, rik cawa mengenai Ia. 42 Walaupun injuk reno, lamon jelma, bahkan jak hantara jelma sai bekuasa Yahudi percaya jama Isa. Kidang tian mak bani ngakui seno terus terang, mani tian rabai dang-dang ulun Farisi mak ngeni tian kuruk lamban ibadah. 43 Tian lebih gering mansa pujian manusia jak penghargaan Allah. 44 Radu jak seno Isa beseru, "Jelma sai percaya jama Nyak, lain hak jama Nyak ia percaya, kidang jama Ia sai ngutus Nyak. 45 Rik jelma sai ngeliak Nyak, ngeliak Ia sai ngutus Nyak. 46 Nyak ratong mik dunia inji sebagai terang, in sunyinni jelma sai percaya jama Nyak dang tinggal delom kelam. 47 Jelma sai ngedengi ajaran-Ku, kidang mak nurut -- lain hak Nyak sai ngehukum ia. Mani Nyak ratong lain hak untuk ngehakimi dunia inji, kidang untuk nyelamatkoni. 48 Jelma sai nulak Nyak rik mak ngedengi cawa-Ku, radu wat sai ngehakimini. Cawa sai Kusampaiko, senodo sai haga ngehakimi waktu Rani Kiamat. 49 Mani Nyak mak cawa jak kehaga-Ku tenggalan; Bapa sai ngutus Nyak, Iado sai merintah jama Nyak api sai haga Kuucakko rik Kusampaiko. 50 Rik Nyak pandai bahwa perintah-Ni ano ngeni hurik sejati rik kekal. Maka Nyak nyampaiko injuk sai diajarko Bapa jama Nyak."

13:1 Serani semakkung Rani Buka Paskah, Isa pandai bahwa radu waktuni Ia ninggalko dunia inji untuk muloh jama Bapa-Ni. Ia mengasihi jelma-jelma sai jadi milik-Ni di dunia, rik Ia tetap mengasihi tian sampai penghabisan. 2 Isa rik jelma-jelma sai nutuk Ia sedang mengan di bingi. Iblis radu ngurukko niat di delom hati Yudas anakni Simon Iskariot untuk ngekhianati Isa. 3 Isa pandai bahwa Bapa radu nyerahko sunyinni kekuasaan jama Ia. Ia pandai muneh bahwa Ia ratong jak Allah rik haga muloh jama Allah. 4 Ulihni seno Ia cecok, ngebukak jubah-Ni, rik ngikok anduk di tengah-Ni. 5 Radu jak seno Ia nuangko way mik delom sai baskom, kak raduni mulai ngebasuh cukut jelma-jelma sai nutuk Ia rik ngelap jama anduk sai diikok di tengah-Ni. 6 Sampaido Ia jama Simon Petrus, sai cawa, "Tuhan, masa Tuhan sai ngebasuh cukutku?" 7 Isa ngejawab, "Tano niku mak ngerti api sai Kulakuko inji, kidang kanah niku haga ngerti." 8 "Dang, Tuhan," ani Petrus jama Isa, "Dang sekali-kali Tuhan ngebasuh cukutku!" Kidang Isa ngejawab, "Kik Nyak mak ngebasuhmu, niku mak ngedok hubungan jama Nyak." 9 Simon Petrus cawa, "Kik injuk reno, Tuhan, dang angkah cukutku, kidang culuk rik uluku muneh!" 10 "Jelma sai radu mandi, radu mekecah unyinni," ani Isa jama Petrus. "Ia mak perlu dikecahko lagi; kecuali cukutni. Keti inji radu mekecah, kidang mak unyinni." ( 11 Isa radu pandai sapa sai haga ngekhianati-Ni. Renodo sebabni Ia cawa, "Keti inji radu mekecah, kidang mak unyinni.") 12 Seraduni Isa ngebasuh cukut tian, Ia makaiko luot jubah-Ni rik mejong luot. Raduni Ia cawa jama tian, "Ngerti mak keti api sai ampai gaoh Kuguaiko jama keti? 13 Keti ngurau Nyak Guru rik Tuhan. Rik sangun injuk reno. 14 Kik Nyak sebagai Tuhan rik Gurumu ngebasuh cukutmu, keti wajib juga saling ngebasuh cukut. 15 Nyak ngeni teladan inji jama keti, in keti juga ngeguaiko api sai radu Kuguaiko jama keti. 16 Temon nihan cawa-Ku inji: Sai jelma hamba mak lebih balak jak tuanni, rik sai utusan mak lebih balak jak sai ngutusni. 17 Kik keti radu pandai sunyinni inji, bebahagiado keti kik ngelakukoni. 18 Api sai Kuucakko inji lain hak mengenai keti unyinni. Nyak pandai sapa-sapa sai radu Kupilih. Kidang api sai tetulis delom Alkitab, haga tejadi, yakdo 'Jelma sai mengan jama-jama Nyak, haga ngelawan Nyak.' 19 Hal seno Kusampaiko jama niku tano, semakkung tejadi, in kik hal ano tejadi kanah, keti haga percaya bahwa Nyakdo Ia sai disebut NYAK WAT. 20 Temon nihan cawa-Ku inji: Sapa nerima jelma sai Kuutus, nerima Nyak. Rik sapa nerima Nyak, nerima Ia sai ngutus Nyak." 21 Seraduni Isa cawa injuk reno, Ia jadi teharu nihan. Raduni Ia ngucakko, "Temon nihan cawa-Ku inji: Salah sai jak hantara keti haga ngekhianati Nyak." 22 Jelma-jelma sai nutuk Ia ngeliak hiran nihan peperda tian mani mak pandai sapa sai dimaksud. 23 Jelma sai nutuk sai disayang Isa mejong di kebelah Isa. 24 Simon Petrus ngeni isyarat jama Ia, in ia betanya jama Isa sapa sai dimaksud. 25 Maka jelma sai nutuk udi redik jama Isa, rik betanya, "Sapa ia, Tuhan?" 26 Isa ngejawab, "Jelma sai Kukeni ruti sai Kucelupko delom cumbung, iado jelmani." Maka Isa ngakuk sepotong ruti, dicelupkoni mik delom cumbung; raduni dikenini jama Yudas anak Simon Iskariot. 27 Seraduni Yudas nerima ruti udi, iblis kuruk mik delom hatini. Raduni Isa cawa jama ia, "Guaiko geluk api sai haga niku guaiko." 28 Mak sai jelma pun jak tian sai mejong mengan di disan ngerti mengapi Isa cawa injuk reno jama Yudas. 29 Wat sai nyangko Isa ngayun Yudas ngebeli sai hal sai diperluko untuk pesta ano, atau ngeni duit cutik jama jelma mejerih -- mani Yudas sai nyating duit kas tian. 30 Seraduni Yudas nerima ruti ano, ia langsung luah. Rani radu bingi. 31 Seraduni Yudas mik, Isa cawa, "Tano Anak Manusia diagungko, rik Allah diagungko liwat Ia. 32 Kik Allah diagungko liwat Ia, Ia pun haga diagungko Allah liwat diri-Ni tenggalan. Malah Allah haga ngagungko-Ni geluk. 33 Anak-anak-Ku, Nyak mak haga tinggal mesaka lagi jama keti. Keti haga nyepok Nyak, kidang injuk sai radu Kuucakko jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi, reno muneh Kuucakko jama keti; di rang Nyak mik, keti mak dapok ratong. 34 Perintah ampai Kuucakko jama niku: Kasihido peperda keti. Gegoh injuk Nyak ngasihi keti, injuk reno juga keti haga saling mengasihi. 35 Kik keti saling mengasihi, sunyinni jelma haga pandai bahwa keti jelma-jelma sai nutuk Nyak." 36 "Tuhan, Tuhan haga mik dipa?" Simon Petrus nanya jama Isa. Jawab Isa, "Mik dipa Nyak mik, niku mak dapok nutuk tano. Niku haga nutuk Nyak kanah." 37 "Tuhan, mengapi nyak mak dapok nutuk Tuhan tano?" tanya Petrus luot. "Nyak rila mati untuk Tuhan!" 38 Isa ngejawab, "Temon kedo niku rila mati untuk Nyak? Pandai mak, semakkung manuk ngakut kanah, niku radu telu kali cawa bahwa niku mak ngenal Nyak!"

14:1 "Dang hatimu gelisah," ani Isa jama tian. "Percayado jama Allah, rik percayado jama Nyak-Ku muneh. 2 Di lamban Bapa-Ku wat lamon rang tinggal. Nyak mik di disan untuk nyediako rang untuk keti. Nyak mak haga cawa injuk reno jama niku, sekirani ano mak injuk reno. 3 Seraduni Nyak mik nyediako rang untuk keti, Nyak haga muloh rik nyunsung keti, in di dipa Nyak wat, di disan juga keti wat. 4 Rang Nyak mik keti pandai renglayani?" 5 Raduni Tomas cawa jama Isa, "Tuhan, sekam mak pandai mik dipa Tuhan mik, repa sekam pandai renglayani?" 6 Isa ngejawab, "Nyakdo renglaya untuk mengenal Allah rik mansa hurik. Mak sai jelma pun dapok ratong jama Bapa, kik mak ngeliu Nyak. 7 Sekirani keti kenal Nyak, pasti keti haga kenal Bapa-Ku muneh. Tano keti radu kenal Ia, rik radu ngeliak Ia." 8 Maka Filipus cawa jama Isa, "Tuhan, tunjukko Bapa jama sekam, in sekam puas." 9 Kidang Isa ngejawab, "Radu reno saka Nyak jejama keti, rik makkung juga niku kenal Nyak, Filipus? Jelma sai radu ngeliak Nyak, radu ngeliak Bapa. Injuk repa niku dapok ngucakko, 'Tunjukkodo Bapa jama sekam'? 10 Filipus! Niku percaya, bahwa Nyak besatu jama Bapa, rik Bapa besatu jama Nyak? Api sai Kuucakko jama niku, mawat Kuucakko jak diri-Ku tenggalan. Bapa sai tetap besatu jama Nyak, Iado sai ngeguaiko sunyinni seno. 11 Percayado jama Nyak, bahwa Nyak besatu jama Bapa rik Bapa besatu jama Nyak. Atau semawat-mawatni, percayado ulih api sai radu Kuguaiko. 12 Temon nihan cawa-Ku inji: Jelma sai percaya jama Nyak, haga ngeguaiko api sai radu Kuguaiko, -- malah ia haga ngeguaiko sai lebih balak lagi -- mani Nyak mik jama Bapa. 13 Rik api gaoh sai keti kilu atas nama-Ku, seno haga Kuguaiko untuk keti, in Bapa diagungko liwat Anak. 14 Api gaoh sai keti kilu atas nama-Ku, haga Kulakuko." 15 "Kik keti mengasihi Nyak, keti haga ngejalanko perintah-perintah-Ku. 16 Nyak haga ngilu jama Bapa, rik Ia haga ngeniko jama niku Sai Nulung bareh, sai haga tinggal jejama keti untuk selama-lamani. 17 Ia udi Ruh Allah sai haga nyatako kebenoran tentang Allah. Dunia mak dapok nerima Ia, mani mak ngeliak atau mengenal-Ni. Kidang keti kenal Ia, mani Ia tinggal jama-jama keti rik haga besatu jama keti. 18 Keti mak haga Kutinggalko tenggalan injuk yatim piatu. Nyak haga muloh jama niku. 19 Tinggal serebok gaoh dunia mak ngeliak Nyak lagi. Kidang keti haga ngeliak Nyak. Rik mani Nyak hurik, keti pun haga hurik. 20 Kik rani seno ratong, keti haga pandai bahwa Nyak besatu jama Bapa, keti besatu jama Nyak, rik Nyak besatu jama keti. 21 Jelma sai nerima perintah-perintah-Ku rik ngeguaikoni, ia sai mengasihi Nyak. Bapa-Ku haga mengasihi jelma sai mengasihi Nyak. Nyak pun haga mengasihi jelma ano rik nyatako diri-Ku jama ia." 22 Yudas (lain hak Yudas Iskariot) betanya jama Isa, "Tuhan, mengapi, Tuhan haga nyatako diri jama sekam rik lain hak jama dunia?" 23 Isa ngejawab, "Jelma sai mengasihi Nyak, haga nuruti ajaran-Ku. Bapa-Ku haga mengasihi ia. Bapa rik Nyak haga ratong jama ia tinggal jejama ia. 24 Jelma sai mawat mengasihi Nyak, mak nuruti ajaran-Ku. Ajaran sai keti dengi ano, lain jak Nyak, kidang jak Bapa sai ngutus Nyak. 25 Sunyinni seno Kuucakko jama niku selama Nyak masih jejama keti. 26 Kidang Ruh Allah, Sai Nulung sai haga diutus Bapa atas gelar-Ku, Iado sai haga ngajar keti sunyinni rik ngingokko keti sunyin sai radu Kukeni pandai jama niku. 27 Sejahtera Kutinggalko jama keti. Sejahtera-Ku tenggalan sai Kukeniko jama niku. Sai Kukeniko ano lain injuk sai dikeniko dunia jama niku. Dang gelisah, dang rabai. 28 Keti radu ngedengi Nyak cawa, 'Nyak haga mik, kidang Nyak haga ratong luot jama niku'! Kik keti mengasihi Nyak, keti haga senang Nyak mik jama Bapa, mani Bapa lebih balak jak Nyak. 29 Nyak ngeni pandai seno jama niku tano, semakkung sunyinni tejadi, in kik tejadi kanah, keti haga percaya. 30 Nyak mak haga cawa lebih lamon luot jama keti, mani radu waktuni jelma sai bekuasa di dunia inji ratong. Kidang ia mak bekuasa atas diri-Ku. 31 Kidang sunyinni ano haga tejadi in dunia menyadari bahwa Nyak mengasihi Bapa rik ngeguaiko sunyinni sai diperintahko Bapa jama Nyak. Nah, ija ram mik jak ija."

15:1 Cawa Isa luot, "Nyak batang anggor sai sejati, rik Bapa-Ku yakdo tukang kebunni. 2 Unggal cabang-Ku sai mak bebuah, dipelok-Ni, rik unggal cabang sai bebuah, dikurangi bulungni rik dikecahko-Ni in lebih lamon lagi uahni. 3 Keti radu mekecah mani ajaran sai Kukeniko jama niku. 4 Tetapdo besatu jama Nyak rik Nyak pun haga tetap besatu jama keti. Cabang tenggalan mak dapok bebuah, kecuali kik ia tetap jama batangni. Reno juga keti angkah dapok bebuah, kik tetap besatu jama Nyak. 5 Nyakdo batang anggor, rik keti cabang-cabangni. Jelma sai tetap besatu jama Nyak rik Nyak jama ia, haga bebuah lamon; mani tanpa Nyak, keti mak dapok bebuat api-api. 6 Jelma sai mak tetap besatu jama Nyak, haga ditokko injuk cabang, raduni jadi menyangu. Cabang-cabang sai injuk sedi haga dikumpulko rik ditokko delom apui, kak raduni disuah. 7 Kik keti tetap besatu jama Nyak rik ajaran-Ku tinggal delom hatimu, ngilu jama Bapa api gaoh sai keti haga; kiluanmu ano haga dipenuhi. 8 Kik keti bebuah lamon, Bapa-Ku diagungko; rik injuk reno keti temon-temon jadi jelma-jelma sai nutuk Nyak. 9 Injuk Bapa mengasihi-Ku, injuk reno muneh Nyak mengasihi keti. Hagani keti tetap hurik injuk jelma sai Kukasihi. 10 Kik keti ngejalanko perintah-perintah-Ku, keti tetap setia jama kasih-Ku, gegoh injuk Nyak tetap setia jama kasih Bapa mani ngejalanko perintah-perintah-Ni. 11 Sunyinni Kukeni pandai jama niku, in kegembiraan-Ku wat delom hatimu, rik kegembiraanmu jadi sempurna. 12 Injido perintah-Ku: Kasihi peperda keti, gegoh injuk Nyak mengasihi keti. 13 Jelma sai paling mengasihi kantik-kantikni yakdo jelma sai ngeni hurikni untuk tian. 14 Keti ano kantik-kantik-Ku, kik keti ngeguaiko api sai Kuperintahko jama niku. 15 Keti mak lagi Kuurau hamba, mani hamba mak pandai api sai sedang diguaiko tuanni. Keti Kuurau kantik, mani sunyinni sai Kudengi jak Bapa, radu Kukeni pandai jama niku. 16 Lain hak keti sai milih Nyak. Nyakdo sai milih keti, rik ngayun keti mik untuk bebuah lamon -- uah-uah sai mak dapok binasa. Maka Bapa haga ngeniko jama niku api gaoh sai keti kilu jama Ia atas gelar-Ku. 17 Injido perintah-Ku jama niku: Kasihi peperda keti." 18 "Kik dunia nyuohko keti, ingokdo bahwa Nyak radu lebih mena dinyuohko dunia. 19 Sekirani keti milik dunia, keti haga dikasihi ulih dunia injuk kedauni. Kidang Nyak radu milih keti jak dunia inji, jadi keti lain lagi milik dunia. Reno sebabni dunia nyuohko keti. 20 Ingokdo api sai radu Kucawako jama niku, 'Hamba mak lebih balak jak tuanni.' Kik tian radu nganiaya Nyak, tian haga nganiaya keti muneh. Kik tian nuruti ajaran-Ku, tian haga nurut ajaranmu muneh. 21 Sunyinni udi haga tian lakuko tehadap keti, mani keti jelma sai nutuk Nyak, mani tian mak kenal Ia sai ngutus Nyak. 22 Sekirani Nyak mak ratong rik mak ngucakko sunyinni seno jama tian, tian mak bedusa. Kidang tano tian mak ngedok alasan luot untuk dusa tian. 23 Jelma sai nyuohko Nyak, nyuohko Bapa-Ku. 24 Sekirani di tengah-tengah tian Nyak mak ngelakuko hal-hal sai makkung pernah diguaiko ulun bareh, tian mak bedusa. Kidang tano tian radu ngeliak api sai Kuguaiko, rik tian nyuohko Nyak maupun Bapa-Ku. 25 Kidang radu seharusni injuk reno, in tejadido api sai tetulis delom Buku Hukum tian, yakdo: 'Tian nyuohko Nyak tanpa alasan.' 26 Nyak haga ngutus jama niku Sai Nulung sai asalni jak Bapa. Iado Ruh sai haga nyatako kebenoran tentang Allah. Kik Ia ratong, Ia haga ngeni kesaksian tentang Nyak. 27 Rik keti juga haga ngeni kesaksian tentang Nyak, mani keti radu jejama Nyak radu jak mula-mula.

16:1 Sunyinni seno Kukeni pandai jama niku in keti dang murtad. 2 Keti haga diluahko jak lamban-lamban ibadah. Rik haga ratong waktuni bahwa jelma sai ngebunuh keti haga nyangko ia ngabdi jama Allah. 3 Tian ngelakuko seno jama niku mani tian makkung mengenal Bapa maupun Nyak. 4 Kidang tano Kuucakko ano jama niku, in kik ano tejadi kanah, keti ingok bahwa Nyak radu ngeni pandai jama niku." "Hal inji mawat Kukeni pandai jama niku jak mula-mula, mani Nyak masih jejama keti. 5 Kidang tano Nyak haga mik jama Ia sai ngutus Nyak; rik mak sai jelma pun jak keti betanya mik dipa Nyak mik. 6 Tano malah hatimu jadi sedih, mani Nyak ngucakko hal seno jama niku. 7 Kidang Nyak nyawako sai benor jama niku: Lebih betik untuk keti, kik Nyak mik; mani kik Nyak mak mik, Sai Nulung udi mak haga ratong jama niku. Kidang kik Nyak mik, Nyak haga ngutus Ia jama niku. 8 Kik Ia ratong, Ia haga nyatako jama dunia reti sebenorni jak dusa, jak api sai benor, rik jak hukuman Allah. 9 Ia haga nyatako bahwa mak percaya jama Nyak yakdo bedusa; 10 bahwa Nyak benor, mani Nyak mik jama Bapa rik keti mak haga ngeliak Nyak luot; 11 rik bahwa Allah radu mulai ngehukum, mani jelma sai bekuasa di dunia inji radu dihukum. 12 Lamon luot sai haga Kucawako jama niku, kidang tano inji keti makkung sanggup nerimani. 13 Kidang kik Ruh ano ratong, yakdo Ia sai nyatako kebenoran tentang Allah, keti haga dibimbing-Ni untuk mengenal sunyinni kebenoran. Ia mak haga cawa jak diri-Ni tenggalan kidang nyatako api sai radu didengi-Ni, rik Ia haga ngeni pandai jama niku api sai haga tejadi dikemudian rani. 14 Ia haga ngagungko Nyak, mani api sai disampaiko-Ni jama niku, diterima-Ni jak Nyak. 15 Sunyinni sai wat jama Bapa juga kedau-Ku. Reno sebabni Nyak cawa bahwa api sai disampaiko Ruh jama niku, diterima-Ni jak Nyak." 16 "Tinggal serebok gaoh keti mak haga ngeliak Nyak lagi, rik muneh tinggal serebok lagi keti haga ngeliak Nyak." 17 Pira-pira jelma sai nutuk Isa mulai betanya peperda tian, "Api maksudni Ia cawa jama ram: 'Tinggal serebok gaoh keti mak haga ngeliak Nyak lagi, rik muneh tinggal serebok lagi keti haga ngeliak Nyak'? Api muneh maksudni jama: 'Nyak mik jama Bapa'?" 18 Tian betanya terus, "Api retini, 'serebok'? Ram mawat ngerti Ia cawa tentang api!" 19 Isa pandai tian haga betanya jama Ia. Jadi Ia cawa, "Jeno Kucawako, 'Tinggal serebok gaoh, keti mak haga ngeliak Nyak lagi, rik muneh tinggal serebok lagi keti haga ngeliak Nyak.' Senodo sai keti persoalko di hantara keti? 20 Percayado, keti haga miwang rik bebatui, kidang dunia haga begembira. Keti haga besusah hati, kidang kesusahanmu haga berubah jadi kegembiraan. 21 Kik sai bebai hamper ngelaherko, ia susah, mani radu waktuni ia menderita. Kidang reno anakni laher, bebai seno lupa jama penderitaanni mani senang bahwa sai upi laher delom dunia. 22 Reno muneh jama keti: Tano keti besusah hati, kidang Nyak haga betungga luot jama keti, maka hatimu haga senang; rik mak sai jelma pun dapok ngakuk kegembiraan seno jak hatimu. 23 Waktu rani seno, keti mak haga betanya api-api luot jama Nyak. Percayado: Api gaoh sai keti kilu jama Bapa atas gelar-Ku, ano haga dikeniko Bapa jama niku. 24 Sampai saat inji keti makkung ngilu api-api atas gelar-Ku. Ngiludo, maka keti haga nerima, in kegembiraanmu sempurna." 25 "Sunyinni inji Kucawako jama niku jama kiasan. Kidang haga ratong waktuni, Nyak mak makai kiasan lagi, kidang cawa terus terang jama niku tentang Bapa. 26 Waktu seno keti haga ngilu jama Bapa atas gelar-Ku; in keti pandai, Nyak mak haga ngilu jak Bapa untuk keti, 27 mani Bapa tenggalan mengasihi keti. Ia mengasihi keti mani keti mengasihi Nyak, rik percaya bahwa Nyak ratong jak Allah. 28 Sangun Nyak asalni jak Bapa, rik radu ratong delom dunia. Kidang tano Nyak ninggalko dunia untuk muloh jama Bapa." 29 Raduni jelma-jelma sai nutuk Isa cawa jama Ia, "Tano Tuhan cawa terus terang rik mak makai kiasan, 30 rik sekam pandai bahwa Tuhan pandai sunyinni. Mak perlu sai jelma pun nanyako api-api jama Tuhan. Ulihni seno sekam percaya Tuhan ratong jak Allah." 31 Isa ngejawab tian, "Jadi percaya kedo keti tano? 32 Ingok! Waktuni haga ratong, malah radu ratong, keti haga dicerai-beraiko. Keti haga mulang mik lamban masing-masing rik ninggalko Nyak tenggalan. Kidang Nyak mak tenggalan mani Bapa wat jejama Nyak. 33 Sunyinni inji Kucawako in keti mansa sejahtera mani besatu jama Nyak. Di dunia keti haga menderita. Kidang tabahko hatimu! Nyak radu ngalahko dunia!"

17:1 Seraduni cawa injuk reno, Isa cungak mik langit rik cawa, "Bapa, tano radu sampai waktuni. Agungkodo Anak-Mu, in Anak-Mu pun ngagungko Bapa. 2 Bapa radu ngeni kuasa atas sunyin manusia jama Anak, in Ia ngeni hurik sejati rik kekal jama sunyinni jelma sai Bapa keniko jama Ia. 3 Injido hurik sejati rik kekal; in jelma mengenal Bapa, satu-satuni Allah sai benor, rik mengenal Isa Almasih sai diutus ulih Bapa. 4 Nyak radu ngagungko Bapa di atas bumi inji rik nyelesaiko pekerjaan sai Bapa tugasko jama Nyak. 5 Bapa! Agungkodo Nyak tano jama Bapa, jama keagungan sai Kukedau jejama Bapa semakkung dunia inji dijadiko. 6 Nyak radu memperkenalko Bapa jama jelma-jelma di dunia inji sai radu Bapa keniko jama Nyak. Tian kedauni Bapa, rik Bapa radu ngeniko tian jama Nyak. Tian radu nuruti cawani Bapa. 7 Tano tian pandai bahwa sunyinni sai Bapa keniko jama Nyak asalni jak Bapa. 8 Radu Kusampaiko jama tian cawa sai Bapa keniko jama Nyak; rik tian radu nerimani. Tian pandai bahwa Nyak benor-benor ratong jak Bapa rik tian percaya bahwa Bapado sai ngutus Nyak. 9 Nyak bedua untuk tian. Nyak mak bedua untuk dunia melainko untuk jelma-jelma sai radu Bapa keniko jama Nyak, mani tiando kedau-Ni Bapa. 10 Sunyinni milik-Ku yakdo milik Bapa muneh, rik sunyinni milik Bapa yakdo milik-Ku juga. Nyak diagungko di hantara tian. 11 Tano Nyak ratong jama Bapa. Nyak mak tinggal luot di dunia; kidang tian wat di dunia. Bapa sai suci! Jagado tian jama kekuasaan gelar Bapa, yakdo gelar sai radu Bapa keniko jama Nyak -- in tian jadi sai, gegoh injuk Bapa rik Nyak muneh sai. 12 Sewaktu Nyak pagun jejama tian, Nyak radu ngejaga tian jama kekuasaan gelar Bapa -- gelar sai Bapa keniko jama Nyak. Nyak radu ngejaga tian rik mak sai jelma pun jak tian lebon, kecuali ia sai sangun radu seharusni lebon; in injuk reno tejadido api sai tetulis delom Alkitab. 13 Tano Nyak ratong jama Bapa. Sunyinni inji Kucawako sementara Nyak pagun di dunia; in tian jama sepenuhni ngerasako kegembiraan-Ku. 14 Nyak radu nyampaiko jama tian cawani Bapa, rik dunia nyuohko tian, mani tian lain hak milik dunia, gegoh injuk Nyak juga lain hak milik dunia. 15 Nyak mak ngilu in Bapa ngakuk tian jak dunia inji, kidang Nyak ngilu in Bapa ngejaga tian jak si Jahat. 16 Gegoh halni injuk Nyak lain hak milik dunia, tian pun lain hak milik dunia. 17 Jadikodo tian milik khusus Bapa liwat kebenoran; cawa Bapa anodo kebenoran. 18 Injuk Bapa radu ngutus Nyak mik dunia, injuk reno muneh Nyak ngutus tian mik dunia. 19 Untuk kepentingan tian, Nyak nyerahko diri sebagai milik khusus Bapa, in tian pun jadi milik khusus Bapa liwat kebenoran. 20 Lain injuk tian inji gaoh Nyak bedua. Nyak muneh bedua untuk jelma-jelma sai haga percaya jama Nyak ulihni kesaksian tian inji. 21 Nyak harap, Bapa, in tian unyinni besatu, injuk Bapa besatu jama Nyak, rik Nyak jama Bapa. Semoga tian besatu jama Ram in dunia percaya bahwa Bapa sai ngutus Nyak. 22 Nyak radu ngeni tian keagungan sai Bapa keniko jama Nyak, in tian besatu, gegoh injuk Ram juga besatu; 23 Nyak jama tian, rik Bapa jama Nyak; in tian benor-benor sai. Maka dunia haga pandai bahwa Bapado sai ngutus Nyak, rik bahwa Bapa mengasihi tian injuk Bapa mengasihi Nyak. 24 Bapa, Nyak mirak in tian, sai Bapa keniko jama Nyak, wat jama-jama Nyak di rang Nyak wat, in tian ngeliak keagungan-Ku; yakdo keagungan sai Bapa keniko jama Nyak, mani Bapa mengasihi Nyak semakkung dunia dijadiko. 25 Bapa sai adil! Dunia mak mengenal Bapa, kidang Nyak mengenal Bapa; rik jelma-jelma inji pandai bahwa Bapa ngutus Nyak. 26 Nyak radu nyatako gelar Bapa jama tian; rik Nyak haga terus bebuat injuk reno, in kasih Bapa jama Nyak tetap delom hati tian rik Nyak besatu jama tian."

18:1 Seraduni Isa bedua, Ia jama jelma-jelma sai nutuk Ia mik seberang Way Kidron. Di dudi wat sai taman, rik Isa jama jelma-jelma sai nutuk Ia kuruk mik taman udi. 2 Yudas pengkhianat udi, pandai rang udi; mani Isa radu risok bekumpul di dudi jama-jama jelma-jelma sai nutuk Ia. 3 Maka Yudas mik rang udi ngusung sepasukan tentera Romawi rik pira-pira pengawal Lamban Ibadah sai dikayun ulih imam-imam kepala rik jelma-jelma Farisi. Tian ngusung senjata, lentera rik obor. 4 Isa pandai sunyin sai haga tejadi jama diri-Ni. Jadi Ia ngeredik jelma-jelma udi rik betanya, "Keti nyepok sapa?" 5 "Isa, jelma Nazaret," jawab tian. "Nyakdo Ia," ani Isa. Yudas sang pengkhianat cecok di disan jama tian. 6 Waktu Isa cawa jama tian, "Nyakdo Ia," tian sunyinni mundor raduni tumbak mik tanoh. 7 Sekali lagi Isa betanya jama tian, "Keti nyepok sapa?" "Isa ulun Nazaret," jawab tian. 8 "Radu Kuucakko Nyakdo Ia," ani Isa. "Rik kik sangun Nyak sai keti disepok keti, tagando tian sai bareh mik." ( 9 Jama cawa injuk reno, tejadido api sai radu dicawako Isa semakkungni: "Bapa, jak jelma-jelma sai Bapa keniko jama Nyak, mak sai jelma pun sai lebon.") 10 Simon Petrus sai ngusung sebilah pedang, dicabutni raduni melok hamba imam agung sampai putus cuping kananni. Gelar hamba ano Malkus. 11 Maka Isa cawa jama Petrus, "Kurukko luot pedangmu mik delom rangni! Api niku piker Nyak mak haga nginum piala penderitaan sai dikeniko Bapa jama Nyak?" 12 Raduni prajurit-prajurit Romawi jama komandanni rik pengawal-pengawal Yahudi nangkok rik ngikok Isa. 13 Mula-mula tian ngusung Isa ngehadap Hanas, bak mentuha Kayafas. Kayafas yakdo imam agung tahun seno. 14 Rik yakdo sai radu ngeni petuah jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi bahwa lebih betik sai jelma mati untuk sunyinni bangsa. 15 Simon Petrus rik sai jelma sai nutuk bareh nutuk Isa. Jelma sai nutuk sai bareh inji dikenal ulih imam agung; jadi ia nutuk kuruk jejama Isa mik tengebah lamban imam agung, 16 sedangko Petrus nunggu di luah, di rangok. Kak raduni jelma sai nutuk sai bareh udi mik luah rik cawa jama bebai sai ngelayani sai ngejaga rangok, raduni ngusung Petrus kuruk mik delom. 17 Bebai sai ngelayani penjaga rangok udi cawa jama Petrus, "Hai, kan niku juga salah sai jelma sai nutuk jelma udi?" "Lain," jawab Petrus. 18 Pada waktu seno udara ngison, jadi jelma-jelma sai ngelayani rik pengawal-pengawal radu nyalako apui harong rik tian manasko badan di dudi. Petrus mik di disan rik cecok bediang jejama tian. 19 Imam agung nanyai Isa tentang jelma-jelma sai nutuk Ia rik tentang ajaran-Ni. 20 Isa ngejawab, "Nyak selalu cawa terus terang di muka umum. Nyak selalu ngajar di lamban-lamban ibadah rik di Lamban Ibadah, rang jelma Yahudi biasani bekumpul. Mak pernah Nyak ngucakko api-api segok-segok. 21 Jadi mengapi Tuan nanyai Nyak? Tanya tian sai radu ngedengi Nyak ngajar. Pasti tian pandai api sai Kucawako." 22 Waktu Isa cawa injuk reno, salah sai pengawal di dudi nampar Ia rik cawa, "Bani nihan Niku cawa injuk reno jama imam agung!" 23 Isa ngejawab, "Kik Nyak ngucakko sai hal sai salah, ucakkodo di dija api kesalahanni! Kidang kik sai Kucawako udi sangun benor, mengapi niku nampar Nyak?" 24 Kak raduni Hanas ngayun ulun ngusung Isa jama terbelenggu mik Imam Agung Kayafas. 25 Simon Petrus masih juga cecok bediang di dudi. Jelma-jelma cawa jama ia, "Kan niku juga jelma sai nutuk jelma udi?" Kidang Petrus nyangkal, cawani, "Lain!" 26 Sai hamba imam agung, yakdo keluarga jak jelma sai cupingni dipelok Petrus, cawa, "Kan nyak ngeliak niku di taman udi jama Ia?" 27 Raduni Petrus nyangkal luot, "Mawat," -- rik tepat pada waktu seno manuk ngakut. 28 Pagi-pagi nihan tian ngusung Isa jak lamban Kayafas mik istana gubernur. Jelma-jelma Yahudi tenggalan mak kuruk mik delom istana, in tian mak jadi najis secara agama, mani tian haga nutuk nganik kanikan Paskah. 29 Ulihni seno Pilatus mik luah jama tian rik betanya, "Api pengaduanmu tehadap ulun inji?" 30 Tian ngejawab, "Seandaini Ia mak besalah, sekam mak haga ngusung-Ni jama Bapak Gubernur." 31 Pilatus cawa jama tian, "Akukdo Ia rik hakimi Ia menurut hukummu tenggalan!" Kidang jelma-jelma Yahudi udi ngejawab, "Sekam mak ngasi ngehukum mati jelma." ( 32 Inji tejadi in telaksana api sai dicawako Isa mengenai carani Ia haga mati.) 33 Pilatus kuruk luot mik istana rik ngurau Isa, raduni betanya, "Api kedo Niku raja ulun Yahudi?" 34 Isa ngejawab, "Api kedo pertanyaan inji jak niku tenggalan atau wat ulun bareh sai radu ngeni pandai jama niku tentang Nyak?" 35 Pilatus ngejawab, "Api nyak inji jelma Yahudi? Sai nyerahko Niku jama nyak iado bangsa-Mu tenggalan rik imam-imam kepala. Api sai radu Niku guaiko?" 36 Isa cawa, "Kerajaan-Ku lain jak dunia inji. Kik kerajaan-Ku jak dunia inji, jelma-jelma-Ku haga bejuang in Nyak dang diserahko jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi. Kidang sangun kerajaan-Ku lain jak dunia inji!" 37 Maka Pilatus betanya jama Ia, "Kik injuk reno, Niku raja?" Isa ngejawab, "Niku ngucakko bahwa Nyak inji raja. Nyak laher rik ratong mik dunia untuk sai maksud, yakdo ngeni kesaksian tentang kebenoran. Jelma sai jak kebenoran udi ngedengiko Nyak." 38 Pilatus betanya jama Ia, "Api retini kebenoran?" Raduni Pilatus mik luah luot jak istana rik cawa jama jelma-jelma Yahudi, "Nyak mak mansa sai kesalahan pun jama Ia. 39 Kidang menurut kebiasaanmu, nyak selalu ngelepasko sai tahanan waktu Rani Buka Paskah. Haga mak keti in nyak ngelepasko raja ulun Yahudi untuk keti?" 40 Tian ngejawab mekik-mekik, "Mawat, dang Ia, kidang Barabas!" (Barabas yakdo perampuk.)

19:1 Kak raduni Pilatus kuruk raduni ngayun jelma ngelecut Isa. 2 Prajurit-prajurit nyani sai mahkota jak ranting-ranting keruwi, raduni dipasang di atas ulu Isa. Radu jak seno tian makaiko Ia jubah bewarna ungu, 3 lalu bekali-kali ratong jama Ia rik cawa, "Hurik raja ulun Yahudi!" Kak raduni tian nampar Ia. 4 Radu jak seno Pilatus luah sekali lagi rik cawa jama jelma lamon udi, "Liak! Nyak ngusung Ia luah mik jama niku, in keti pandai nyak mak ngehalu sai kesalahan pun jama Ia." 5 Maka Isa luah jama makai mahkota ruwi rik jubah ungu. Pilatus cawa jama tian, "Liakdo jelma ano." 6 Waktu imam-imam kepala rik pengawal-pengawal ano ngeliak Isa, tian mekik, "Salibko Ia! Salibko Ia!" Pilatus cawa jama tian, "Akukdo Ia, rik salibko ulihmu tenggalan, nyak mak ngehalu sai kesalahan pun jama Ia." 7 Ulun-ulun Yahudi udi ngejawab, "Menurut hukum sekam, Ia haga dihukum mati mani Ia ngaku diri-Ni Anak Allah." 8 Waktu Pilatus ngedengi tian cawa injuk reno, ia lebih rabai. 9 Maka ia kuruk luot mik delom istana rik seraduni Isa diusung kuruk, Pilatus betanya jama Ia, "Niku asalni jak ipa?" Kidang Isa mak ngejawab. 10 Jadi Pilatus cawa luot, "Niku mak haga cawa jama nyak? Pandai mak, nyak ngedok kuasa ngebebasko Niku, rik kuasa nyalibko Niku!" 11 Isa ngejawab, "Kik Allah mak ngeniko kuasa ano jama niku, niku sama sekali mak ngedok kuasa atas-Ku. Ulihni seno jelma sai nyerahko Nyak jama niku, lebih balak dusani jak niku." 12 Waktu Pilatus ngedengi seno, ia berusaha untuk ngelepasko Isa. Kidang jelma-jelma Yahudi mekik-mekik, "Kik Tuan ngebebasko Ia, Tuan lain kantikni Kaisar! Jelma sai ngaku dirini raja, yakdo musuh Kaisar!" 13 Waktu Pilatus ngedengi cawa-cawa seno, ia ngusung Isa luah raduni mejong di kursi pengadilan di rang sai gelarni Lantai Batu. (Di delom bahasa Ibrani gelarni Gabata.) 14 Waktu seno hamper pukul rua belas dawah, rani semakkung Rani Buka Paskah. Pilatus cawa jama jelma-jelma udi, "Inji rajamu!" 15 Tian mekik-mekik, "Bunuh Ia! Bunuh Ia! Salibko Ia!" Pilatus betanya, "Harus kedo nyak nyalibko rajamu?" Imam-imam kepala ngejawab, "Angkah Kaisar satu-satuni raja sekam!" 16 Maka Pilatus nyerahko Isa jama tian untuk disalibko. Tian ngakuk Isa, raduni ngusung Ia mik. 17 Isa mik luah mikul salib-Ni tenggalan mik rang sai gelarni "Rang Tengkorak". (Di delom bahasa Ibrani disebut Golgota.) 18 Di disan Ia disalibko. Jejama Ia wat muneh rua jelma bareh sai disalibko; sai di kebelah kiri, sai di kebelah kanan rik Isa di tengah-tengah. 19 Di kayu salib Isa, Pilatus ngayun masang tulisan inji: "Isa jak Nazaret, Raja Ulun Yahudi". 20 Lamon jelma Yahudi ngebaca tulisan ano, mani rang Isa disalibko udi mak jaoh jak kota. Tulisan udi delom bahasa Ibrani, Latin, rik Yunani. 21 Imam-imam kepala cawa jama Pilatus, "Dang nulis 'Raja ulun Yahudi', melainko tulisdo, 'Ulun inji cawa, Nyak Raja ulun Yahudi.' " 22 Kidang Pilatus ngejawab, "Sai radu kutulis, tetap tetulis." 23 Seraduni prajurit-prajurit udi nyalibko Isa, tian ngakuk kawai-Ni. Kawai udi dibagi epak: masing-masing mansa sai bagian. Tian ngakuk juga jubah-Ni. Jubah udi mak ngedok serukanni -- ditenun jak atas sampai di bah. 24 Prajurit-prajurit udi cawa peperda tian, "Dang ram pelok-pelok jubah inji. Ija ram ngundi untuk nantuko sapa sai ngasi ngedapokkoni." Hal seno tejadi in telaksana api sai tetulis delom Alkitab, yakdo: "Tian ngebagi-bagiko kawai-Ku, rik ngetokko undi untuk jubah-Ku." Rik sangun prajurit-prajurit udi bebuat injuk reno. 25 Di redik salib Isa cecok emak-Ni Isa, puari bebai emak-Ni, Maria kajongni Klopas, rik Maria Magdalena. 26 Waktu Isa ngeliak emak-Ni rik jelma sai nutuk sai dikasihi-Ni cecok di dudi, Ia cawa jama emak-Ni, "Emak, udi anak Emak." 27 Kak raduni Isa cawa jama jelma sai nutuk Ia ano, "Udi emakmu." Jak seno jelma sai nutuk ano nerima emakni Isa untuk tinggal di lambanni. 28 Isa pandai bahwa tano sunyinni radu selesai, rik in api sai tetulis delom Alkitab dapok tejadi, Ia cawa, "Nyak mahu." 29 Di dudi wat sai cumbung latap jama way anggor sai peros. Maka sai bunga karang dicelupkoni mik delom way anggor udi, rik dicucukkoni di setangkai hisop, raduni diulurkoni mik beber Isa. 30 Isa nyicip way anggor udi raduni cawa, "Radu selesai!" Raduni Ia nyunggukko ulu-Ni rik mati. 31 Jelma-jelma sai bekuasa Yahudi mak haga mayat-mayat jelma-jelma sai disalibko udi tetap tegantung di kayu salib pada rani Sabat, apilagi sekali inji Sabat udi Rani Buka sai khusus. Mani rani waktu Isa disalibko tepat semakkung rani Sabat udi, ulun-ulun Yahudi ngilu izin jama Pilatus untuk matohko cukut jelma-jelma sai radu disalibko rik ngeregahko mayat-mayat udi jak kayu salib. 32 Maka prajurit-prajurit udi mik matohko mena pai cukut kerua jelma sai disalibko jama-jama Isa. 33 Waktu tian sampai jama Isa, tian ngeliak Ia radu mati. Jadi tian mak matohko cukut-Ni. 34 Kidang tenai Isa dicucuk jama tumbak ulih sai jelma jak prajurit-prajurit udi; rik geluk luahdo rah rik way. 35 Jelma sai ngeliak tenggalan kejadian ano, yakdo sai ngeni pandai hal ano, in keti juga percaya. Rik kesaksianni ano benor, rik ia pandai bahwa ano benor. 36 Hal seno tejadi in telaksana api sai tetulis delom Alkitab, yakdo "Mak sai pun jak tulan-Ni haga dipatahko". 37 Di delom Alkitab muneh tetulis: "Tian haga ngeliak Ia sai radu tian tikam". 38 Radu jak seno Yusuf jak Arimatea ngilu izin jak Pilatus untuk ngakuk mayat Isa. (Yusuf yakdo jelma sai nutuk Isa kidang secara segok-segok, mani ia rabai jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi.) Pilatus ngeni izin jama ia, jadi ia mik ngakuk mayat Isa. 39 Nikodemus, sai sekeji pernah ratong jama Isa waktu di bingi, mik muneh jejama Yusuf. Nikodemus ngusung ramuan mur rik gaharu -- sunyinni kira-kira telu puluh kilogram lamonni. 40 Kerua jelma udi ngakuk mayat Isa kak raduni ngebungkusni jama kain kafan jama-jama ramuan herum udi menurut adat penguboran jelma Yahudi. 41 Di rang Isa disalibko wat sai taman. Di delom taman udi wat sai kuboran ampai, sai makkung pernah dipakai untuk penguboran jelma. 42 Mani kuboran udi redik, rik rani Sabat hamper mulai, tian nguborko Isa di disan.

20:1 Waktu rani Minggu pagi, waktu masih kelam, Maria Magdalena mik kuboran. Ia ngeliak batu penyalokni radu digiser jak lubang kubor udi. 2 Maka ia tegar nyepok Simon Petrus rik jelma sai nutuk sai dikasihi Isa, rik cawa jama tian, "Tuhan radu diakuk jak kubor, rik nyak mak pandai di dipa Ia dipikko." 3 Raduni Petrus rik jelma sai nutuk bareh udi mik kuboran. 4 Tian rua tegar, kidang jelma sai nutuk bareh udi lebih geluk jak Petrus, rik ia sampai lebih geluk di kuboran. 5 Ia ngeliak mik delom kuboran rik ngeliak kain kafan tegelitak di dudi, kidang ia mak kuruk. 6 Simon Petrus nyusul jak kudan, raduni langsung kuruk mik delom kuboran udi. Ia ngeliak kain kafan tegelitak di dudi, 7 kidang kain sai diikok di ulu Isa mak ngedok diredikni melainko tegulung tenggalan. 8 Kak raduni jelma sai nutuk sai lebih mena sampai di kuboran, kuruk muneh. Ia ngeliak rik percaya. ( 9 Sampai pada waktu ano tian makkung ngerti api sai tetulis delom Alkitab bahwa Ia haga bangkit jak mati.) 10 Radu jak seno jelma-jelma sai nutuk Isa mulang. 11 Maria Magdalena cecok di hadap kuboran sambil miwang. Sambil miwang, ia ngeliak mik delom kuboran, 12 raduni ngeliak rua malaikat bekawai handak. Tian mejong dibekas rang mayat Isa, sai malaikat di bagian ulu, rik sai barehni di bagian cukut. 13 Malaikat-malaikat udi betanya, "Ibu, mengapi miwang?" Maria ngejawab, "Tuhanku radu diakuk, rik nyak mak pandai Ia dipikko di dipa." 14 Seraduni cawa injuk reno, ia ngerilong mik kudan rik ngeliak Isa cecok di dudi. Kidang ia mak pandai bahwa udi Isa. 15 Isa betanya jama ia, "Ibu mengapi miwang? Ibu nyepok sapa?" Maria nyangko ano tukang kebun, jadi ia cawa, "Pak, kik Bapak sai ngalihko Ia jak ija, tulung ucakko jama nyak di dipa Bapa ngepikko Ia, in nyak dapok ngakuk-Ni." 16 Isa cawa jama ia, "Maria!" Maria ngerilong jama Isa raduni cawa delom bahasa Ibrani, "Rabuni!" (Retini "Guru".) 17 "Dang nyating Nyak," ani Isa jama ia, "mani Nyak makkung cakak mik Bapa. Kidang mikdo jama puari-puari-Ku, rik keni pandai jama tian bahwa tano Nyak cakak mik Bapa-Ku rik Bapamu, Allah-Ku rik Allahmu." 18 Maka Maria mik ngeni pandai jama jelma-jelma sai nutuk Isa bahwa ia radu ngeliak Tuhan rik bahwa Tuhan radu ngucakko sunyinni ano jama ia. 19 Waktu rani Minggu seno muneh, waktu radu manom, jelma-jelma sai nutuk Isa bekumpul di sai lamban sai rangokni tekunci, mani tian rabai jama jelma-jelma sai bekuasa Yahudi. Tiba-tiba Isa ratong rik cecok di tengah-tengah tian rik cawa, "Salam sejahtera bagimu." 20 Seraduni cawa injuk reno, Ia nunjukko jama tian culuk rik tenai-Ni. Waktu ngeliak Tuhan, tian riang nihan. 21 Raduni Isa cawa jama tian sekali lagi, "Salam sejahtera bagimu. Gegoh Bapa ngutus Nyak, injuk reno muneh Nyak ngutus keti." 22 Raduni Ia nyebuko napas-Ni jama tian rik cawa, "Terimado Ruh Allah. 23 Kik keti ngampuni dusani jelma, Allah juga ngampuni. Kik keti mak ngampuni dusa jelma, Allah juga mak ngampuni." 24 Tomas (sai disebut si "Kembar"), sai jak rua belas jelma sai nutuk Isa, mak ngedok jejama sai bareh waktu Isa ratong. 25 Maka jelma-jelma sai nutuk Isa sai bareh cawa jama Tomas, "Sekam radu ngeliak Tuhan!" Kidang Tomas ngejawab, "Kik nyak makkung ngeliak bekas paku di culuk-Ni, makkung ngepikko jariku di bekas katan paku ano rik makkung ngepikko culuk di tenai-Ni, sekali-kali nyak mak haga percaya." 26 Seminggu kak raduni jelma-jelma sai nutuk Isa wat luot di rang udi, rik Tomas hadir muneh. Sunyinni rangok tekunci. Kidang Isa ratong rik cecok di tengah-tengah tian, kak raduni cawa, "Salam sejahtera bagimu." 27 Kak raduni Isa cawa jama Tomas, "Liakdo culuk-Ku, rik pikko jarimu di dija. Ulorko culukmu rik pikko di tenai-Ku. Dang ragu-ragu lagi, kidang percayado!" 28 Tomas cawa jama Isa, "Tuhanku rik Allahku!" 29 Maka Isa cawa jama ia, "Niku percaya mani radu ngeliak Nyak, bukan? Bebahagiado jelma sai percaya walaupun mak ngeliak Nyak!" 30 Masih lamon lagi keajaiban-keajaiban bareh sai disani Isa di hadap jelma-jelma sai nutuk Ia, kidang mak ditulis di delom buku inji. 31 Kidang sunyinni inji ditulis, in keti percaya bahwa Isa yakdo Raja Penyelamat, Anak Allah, rik mani percaya jama Ia, keti mansa hurik.

21:1 Radu jak seno Isa ngeliakko diri sekali lagi di Danau Tiberias jama jelma-jelma sai nutuk Ia. Injuk rejido tejadini: 2 Suatu rani Simon Petrus, Tomas sai disebut si Kembar, Natanael jak Kana di Galilea, anak-anak Zebedeus, rik rua jelma sai nutuk Isa sai barehni, lagi bekumpul. 3 Ani Simon Petrus jama sai bareh, "Nyak haga mik nangkok iwa." "Sekam nutuk," ani tian jama ia. Maka mikdo tian cakak jukung. Kidang sepanjang bingi ano tian mak nangkok api-api. 4 Waktu matarani mulai terbit, Isa cecok di pantai, kidang tian mak pandai bahwa ano Isa. 5 Isa cawa jama tian, "Anak-anak, api keti ngedok iwa?" "Mawat," jawab tian. 6 Isa cawa jama tian, "Tebarko jalamu mik kebelah kanan jukung, kanah keti mansa iwa." Raduni jala ano tian sebarko, kidang mak sanggup narikni luot mani lamon iwa di delomni. 7 Jelma sai nutuk sai dikasihi Isa cawa jama Petrus, "Udi Tuhan!" Waktu Simon Petrus ngedengi bahwa udi Tuhan, ia makai kawaini (mani ia mak bekawai) raduni terjun mik delom way. 8 Jelma-jelma sai nutuk sai bareh nyusul mik darak jama jukung, sambil narik jala sai latap jama iwa. Tian mak sepira jaoh jak darak, kira-kira seratus meter gaoh. 9 Waktu tian regah jak jukung, tian ngeliak wat bara apui rik iwa di atasni rik ruti. 10 Isa cawa jama tian, "Cuba usung mik dija pira-pira iwa sai ampai keti tangkok." 11 Simon Petrus cakak jukung, raduni nyiret jalani mik darak. Jala udi latap jama iwa sai balak-balak; sunyinni wat seratus lima puluh telu iwa. Rik walaupun selamon udi, jalani mak cabik. 12 Isa cawa jama tian, "Ija mengan." Mak sai jelma pun jak jelma-jelma sai nutuk Ia bani betanya, "Bapak sapa?" Mani tian pandai bahwa Ia Tuhan. 13 Kak raduni Isa ngeredik tian, ngakuk ruti ano, rik ngeniko jama tian. Ia bebuat injuk reno muneh jama iwa udi. 14 Injido ketelu kalini Isa ngeliakko diri jama jelma-jelma sai nutuk Ia seraduni Ia dibangkitko jak mati. 15 Seraduni tian mengan, Isa cawa jama Simon Petrus, "Simon, anak Yona, api niku lebih mengasihi Nyak jak tian inji mengasihi Nyak?" "Benor, Tuhan," jawab Petrus, "Tuhan pandai nyak mencintai Tuhan." Isa cawa jama ia, "Peliharado biri-biri-Ku." 16 Untuk kerua kalini Isa betanya jama ia, "Simon anak Yona, api niku mengasihi Nyak?" "Benor, Tuhan," jawab Petrus, "Tuhan pandai nyak mencintai Tuhan." Isa cawa jama ia, "Peliharado biri-biri-Ku." 17 Untuk ketelu kalini Isa betanya jama ia, "Simon anak Yona, api niku mengasihi Nyak?" Petrus jadi sedih mani Isa betanya jama ia sampai telu kali. Maka Petrus ngejawab luot, "Tuhan, Tuhan pandai sunyinni. Tuhan pandai nyak mencintai Tuhan!" Raduni Isa cawa jama ia, "Peliharado biri-biri-Ku. 18 Temon benor cawa-Ku inji: Waktu niku masih mengura, niku tenggalan ngikok tengahmu, rik mik di dipa gaoh niku haga. Kidang kik niku radu metuha kanah, niku ngulorko culukmu, rik ulun bareh sai ngikok niku rik ngusung niku mik dipa niku mak haga mik." 19 (Jama cawa-cawa ano Isa nunjukko injuk repa Petrus haga mati kanah untuk ngagungko Allah.) Radu jak seno Isa cawa jama Petrus, "Tutuk Nyak!" 20 Waktu Petrus ngerilong, ia ngeliak di kudanni jelma sai nutuk sai dikasihi Isa. (Iado sai mejong redik Isa waktu mengan rik sai betanya jama Ia, "Tuhan, sapa sai haga ngekhianati Tuhan?") 21 Ngeliak ia, Petrus betanya jama Isa, "Tuhan, repa jama jelma inji?" 22 Isa ngejawab, "Andaikata Nyak haga ia tinggal hurik sampai Nyak ratong, seno lain urusanmu. Kidang niku, tutuk Nyak!" 23 Maka tesebardo kabar di kalangan jelma sai nutuk Isa bahwa jelma sai nutuk ano mak haga mati. Padahal Isa mak ngucakko bahwa jelma sai nutuk udi mak haga mati, melainko: "Andaikata Nyak haga ia tinggal hurik sampai Nyak ratong, ano lain urusanmu." 24 Jelma sai nutuk anodo sai ngeni kesaksian tentang kejadian-kejadian inji. Iado juga sai radu nulisni. Rik ram pandai bahwa api sai dicawakoni benor. 25 Pagun lamon hal bareh sai diguaiko ulih Isa. Andaikata sunyinni udi ditulis sai per sai, nyak rasa mak cukup rang di seluruh bumi untuk memuat sunyinni buku sai haga ditulis udi.