La Palabra de Dios hecha hombre
1 Jesucristo ìyacaté bàaluité ipíchawáise idàbacawa yái èeriquéi. Yái Jesucristoca, yácata Tàacáisi imàaquéerica wáalíacawa Dios ìwali. Iyacaté abédanaméeri íiwitáise Dios yáapicha, yái Dios yáapichéerica Jesucristo. Yácata Wacuèriná Dioscani, yái Jesucristoca, bàaluité èeri, siùca nacáide. 2 Yái Jesucristoca, yáté ìyaca Dios yáapicha èeri ipíchawáise. 3 Dios imàacacaté Jesucristo idàbaca macái wawàsi. Canácata wawàsi ìyéerica càmíirité Jesucristo idàba, canásíwa. Yácata imàníiricaté macáita. 4 Yái Jesucristoca, yácata yèerica nacáuca, macáita yái ìyéerica. Yái Jesucristo yèerica macái wawàsi icáuca, yácata nacái imàaquéerica wenàiwica náalíacawa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá machacàníiri iyú báisíiri tàacáisi ìwali càide iyúwa camalási imàacacaalí waicáca amaláwaca. 5 Yái Jesucristoca imàacaca wáalíacawa ìyaca càide iyúwa camalási icànéeri catéeri irìculé. Yàanàacaté aléi èeri irìculé amalácaténá imànica wenàiwicanái íiwitáise yéewanápiná càmita quirínama namàni càide iyúwa catéeri íiwitáise Satanás ichùulìaná nía. Satanás càmitaté idé imawènìadaca íichawa Jesucristo. 6 Néeseté idècunitàacá Jesucristo ìyaca chái èeri irìcu, néenialíté ìyaca asìali Dios ibànuèricaté íipidenéeri Juan el Bautista. 7 Dios ibànùacaté Juan icàlidacaténá tàacáisi Dios inùmalìcuíse, icàlidacaténá nacái wenàiwicanái irí Jesucristo yàanàacaté, yái amaléerica imànica wenàiwicanái íiwitáise náalíacaténáwa càinácaalí iyú náalimá nàyaca machacàníiri iyú. Dios ibànùacaté Juan, yéewacaténá wenàiwicanái neebáidaca Jesucristo itàacái idécanáamité néemìaca Juan icàlidaca Jesucristo iináwaná ìwali. 8 Yái Juanca càmitaté amalá imànica wenàiwica íiwitáise. Quéwa Dios ibànùacaté Juan icàlidacaténá Jesucristo iináwaná ìwali, yái imàaquéerica wenàiwica náalíacawa càinácaalí iyú náalimá nàyaca machacàníiri iyú. 9 Yái Jesucristoca, yácata abéerita amaléerica imànica macái wenàiwica íiwitáise yeebáidéeyéica itàacái náalíacaténáwa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá machacàníiri iyú; yácata yàanèericaté aléi èeri irìculé. 10 Yái báisíiri Tàacáisica íipidenéerica Jesucristo yèepunícatéwa chái èeri irìcu. Ewita Dios imàacacáanítaté Jesucristo idàbaca canánama chái èeri irìcuírica, càicáaníta èeri mìnanái càmitaté náalíawa cawinácaalíni, càmita nacái cayába naicácani. 11 Jesucristo yàanàacaté aléi èeri irìculé idàbéericaté irípináwa, néese níái wenàiwica Jesucristo imàníiyéicaté càmitaté natàida cayábani. 12 Quéwa cawinácaalí wenàiwica iwàwéeyéica Jesucristo, yeebáidéeyéi nacái itàacái, yá Jesucristo imàacaca Dios yéenibeca nía. 13 Dios yéenibeca nía, quéwa càmita càide iyúwa wenàiwica imàníiná yéenibewa, càmita nacái iyúwa wenàiwica iwàwáaná imànica iiná iyúwa. Dios càmíiri imàni càide iyúwa wenàiwica imàníiná. Dios yeedácáita nía yéenibepináwa iyúwata iwàwáaná imànica. 14 Yái báisíiri Tàacáisica íipidenéerica Jesucristo, yàanàacaté aléi èeri irìculé, yá yèepunícatéwa iyúwa asìali. Yá yèepunícatéwa wáapicha achúma èeríinata, idènièri abéerita cayábéeri íiwitáisewa, icàlidéeri nacái abéerita yái báisíiri tàacáisica. Wadéca waicáca máiníiri cachàinica íiwitáise, icànéeri icamaláná chènuníiséeri iyúwa, yácáináta abéerita Dios Iirica, yái Jesucristoca. 15 Juan el Bautista icàlidacaté cachàiníiri iyúni Jesucristo iináwaná ìwali. Juan íimaca: “Yácata nucàlidéericatécué pirí ìwali núumacaalíté áiba máiníiri cachàinica nuícha yàanàanápináté núamirìcubàa. Cachàiníirica nuíchani, ìyacáináté bàaluitésíwa nupíchawáise, ipíchawáiseté numusúaca nuicá èeri”, íimaca yái Juanca. 16 Máiní cayábéeri íiwitáise, yái Jesucristoca, yá imànica walí madécaná cayábéeri quéwanáta mamáalàacata, macáita wía yeebáidéeyéica itàacái. 17 Dios imàacacaté profeta Moisés yéewáidaca wàawirináimi israelitanái namànicaténáté càide iyúwa Dios ichùulìaná nía quéwa Jesucristo idéca yáasáidaca walí cáinináca Dios iicáca wenàiwica. Jesucristo yéewáida wía nacái macái Dios itàacái báisíiri iyú. 18 Canácatàacá áiba Jesucristo íicha iiquéeri Dios, quéwa Jesucristo, yái Dios Iiri abéerita, yácata Wacuèriná Dioscani, yái Jesucristoca, cáininéerica Dios iicáca; yái Jesucristo yácata abéerita imàaquéerica wáalíaca Wáaniri Dios ìwaliwa, càinácaalí Dios íiwitáise ìyaca.
Juan el Bautista da testimonio de Jesucristo
19 Bàaluité Juan el Bautista icàlidacaté Dios itàacái wenàiwicanái irí. Néese judío íiwacanánái ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená irìcu nabànùaca wenàiwica Juan yàatalé, abénaméeyéi sacerdote, levita nacái íibaidéeyéica templo irìcu. Nabànùaca nía nasutácaténá néemìawa Juan cawinácaalíni. 20 Yá Juan icàlidaca nalí iináwanáwa machacànita báisíiri iyú. Iimaca nalí: —Càmita Mesías núaquéi, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèripiná walí, wía israelitaca —íimaca yái Juanca. 21 Néese nasutáca néemìawa àniwani: —Néeni, ¿cawiná pía? ¿Profeta Elíassica pía yàanèerica àniwa càide iyúwaté áiba profeta íimáaná? —náimaca. Néese Juan íimaca nalí: —Càmita núa yái —íimaca yái Juanca. Néese náima irí mamáalàacata: —Néese, ¿píasica profeta Dios ibànuèripináca walí càide iyúwaté profetanái íimáaná wàawirináimi irí? —náimaca. Néese Juan íimaca: —Càmíiri —íimaca yái Juanca. 22 Néese náimaca irí: —Néeni, ¿cawiná pía? Iwàwacutá wáalíacawa machacàníiri iyú wacàlidacaténá nalíni, níái ibànuèyéica wía. ¿Càiná píimaca pìwaliwa? —náimaca irí. 23 Néese Juan íimaca nalí: —Núaca yái asìali icàlidéerica nalí cachàiníiri iyúni, manacúali yùucubàa càináwàiri, càide iyúwaté profeta Isaías itànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Yá núumaca nalí: ‘Càide iyúwa wenàiwicanái ichùnìacaalí machacàníiri àyapu Náiwacali irípináwa, càitacué nacái iwàwacutácué pichùnìaca píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná, pitàidacaténácué cayábéeri iyúni’, cài núumaca nalí —íimaca yái Juanca. 24 Níái wenàiwica yèeyéicatéwa Juan yàatalé, fariseonái ibànùacaté nía. 25 Yá nasutáca néemìawa Juan: —Néeni, càmicaalí Mesías pía, yái wacuèrinápiná Dios ibànuèripináca walí, wía israelitaca, càmicaalí nacái profeta Elías pía, yàanèerica àniwa, càmicaalí nacái profeta pía Dios ibànuèripinácaté walí càide iyúwaté profeta Moisés íimáaná wàawirináimi irí, néese, ¿cáná pibautizá wenàiwica? —náimaca. 26 Juan íimaca nalí: —Nubautizá wenàiwica úni yáaculé, quéwa ìyaca pèewi áiba càmíiricuéca píalía ìwali. 27 Yàanàaca núamirìcubàawa. Máiní cachàiníiri íiwitáise nuícha. Nuíwacalicani, yái yàanèeripináca; nuicáca núawawa càiride iyúwa yàasu wenàiwica càmíiri cachàini náicha canánama, máinícáiná cayábéerica nuíchani —íimaca yái Juanca. 28 Càité Juan icàlidaca nalíni aléera íipidenácataléca Betania, ìyéerica abéemàalé Jordán inanába íicha, Juan ibautizácatalé wenàiwica.
Jesús, el Cordero de Dios
29 Néeseté mapisáináami àniwa Juan iicáca Jesús yàacawa ipualé. Juan íimaca Jesús ìwali: “¡Piicácué Dios yàasu Cordero, yéetéeripináwa càide iyúwa nanúacaalí oveja wàlisài iyúwa sacrificio nabáyawaná ìwalíisewa. Yácata yùuwichèeripinácawa Dios yàasu yùuwichàacáisi iyú èeri mìnanái ibáyawaná ìwalíise! 30 Nudéca nucàlidacuéca pirí iináwaná ìwali núumacaalítécué pirí: ‘Aiba yàanàapinácawa núamirìcubàawa, yácata cachàiníiri nuícha, ìyacáináté bàaluité nupíchawáise ipíchawáiseté numusúaca nuicá èeri’, càité núumacué pirí. 31 Núa nacái càmitaté núalía càiríinácaalíni, yái Dios ibànuèripinácaté walí, quéwa nudéca nùanàaca nubautizácaténá wenàiwica úni yáaculé yéewanápiná Israel itaquénáinámi náalía naicácani”, íimaca yái Juanca. 32 Néese Juan el Bautista íimaca àniwa: “Nudéca nuicáca Espíritu Santo iricùacawa chènuníise càiride iyúwa unùcu iicácanáwa, yá Espíritu Santo iyamáacawa ìwali. 33 Néese càmitàacáwa núalíawa mamáalàacata cawinácaalíni, quéwa Dios, yái ibànuèrica núa nubautizáanápiná wenàiwica úni yáaculé íimaca nulí: ‘Piicápiná Espíritu Santo iricùacawa iyamáacawa abéeri asìali ìwali, yásí píalíacawa yácata yái ibànuèripináca Espíritu Santo wenàiwicanái irí, yái Espíritu yàacawéeridéeripináca níawa, ibautizácaténá náiwitáise Espíritu Santo ichàini iyú’, cài íimaca nulí yái Diosca. 34 Nudéca nuicáca càide iyúwa Dios íimáanáté nulí ìwali, íná nucàlidacué piríni, Dios Iiricani”, íimaca yái Juanca.
Los primeros discípulos de Jesús
35 Néeseté mapisáináami àniwa, Juan el Bautista ìyaca néeni àniwa pucháiba yéewáidacalé yáapichawa. 36 Juan iicáca Jesús yèepunícawa néenibàa, yá Juan íimaca yéewáidacalénái iríwa: —¡Piicácué Dios yàasu Cordero yéetéeripináwa càide iyúwa nanúacaalí oveja wàlisài iyúwa sacrificio nabáyawaná ìwalíisewa! —íimaca yái Juanca. 37 Néese níái pucháiba Juan yéewáidacaléca idécanáami néemìaca Juan íimáaná nalí, yá nàacawa Jesús yáamíisewa. 38 Néese Jesús iwènúa iicáidaca nalí, nàacawa yáamíisewa, yá íimaca nalí: —¿Càinásicué piwàwa? —íimaca nalí. Néese náimaca irí: —Pía yéewáidéerica wía, ¿alénásica picapèe? —náimaca irí. 39 Néese Jesús íimaca nalí: —Wàacué waicáca —íimaca nalí. Iná nàacawa yáapicha, yá naicáca alénácaalí ìya. Yá nayamáacawa yáapicha yáté èerica déecucáiná èeri a las cuatrota táica nàanàacaalíté néré. 40 Abéeri néená íipidená Andrés, níái pucháiba yéemièyéica Juan el Bautista íimáaná néese nàacawa Jesús yáamíisewa. Yái Andrésca, yácata Simón Pedro iméeréerica. 41 Néese Andrés yàacawa caquialéta icutáca ibèeriwa Simón. Yá Andrés íimaca Simón irí: —Wadéca wàanàaca yái Mesíasca (íimáanáca “Cristo” griego itàacái iyú), yái wacuèrinápiná Dios ibànuèrica walí, wía israelitaca —íimaca yái Andrésca. 42 Néese Andrés itéca Simón Jesús yàatalé. Yá Jesús iicáidaca Simón irí, yá íimaca irí: —Píacata Simón, Juan ìiri. Quéwa siùcade numàaca píipidená Cefas (íimáanáca Pedro griego itàacái iyú) —íimaca yái Jesúsca.
Jesús llama a Felipe y a Natanael
43 Néeseté mapisáináami àniwa Jesús iwàwa yàacawa Galilea yàasu cáli néré, yá Jesús yàanàaca Felipe. Yá íimaca Felipe irí: —Aquialé, pìawa núapicha, yéewacaténá nuéwáidacaléca pía —íimaca yái Jesúsca. 44 Yái Felipe Betsaida ìyacàlená néeséeri alé nacáide Andrés, Pedronái ìyacataléca. 45 Néese Felipe yàaca icutáca Natanael, yá Felipe íimaca Natanael irí: —Wadéca wàanàaca yái asìali profeta Moisés itànèericaté iináwaná ìwali. Yácata Jesús, yái Nazaret ìyacàlená néeséerica náiméerica ìwali José ìirimica —íimaca. 46 Néese Natanael íimaca: —Canáca cayábéeri wenàiwica Nazaret ìyacàlená irìcu —íimaca yái Natanaelca. Quéwa Felipe íimaca irí: —Aquialé, pìaca piicácani —íimaca. 47 Néese Jesús iicáca Natanael yàacawa ipualé, yá Jesús íimaca Natanael ìwali: —Aca néese israelitasíwa, ìyéerica machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, canácatáita ichìwáida áibanái —íimaca yái Jesúsca. 48 Néese Natanael íimaca Jesús irí: —¿Càinásica pidéená píalía nùwali? —íimaca. Néese Jesús íimaca irí: —Nuicácaté pía ipíchawáise Felipe imáidaca pía pìyacaalíté higuera yéetaná yáamibàa —íimaca yái Jesúsca. 49 Néese Natanael íimaca irí: —Nuíwacali, ¡Dios Iirica pía! ¡Píacata yái icuèripináca wía, wía Israel itaquénáinámica! —íimaca. 50 Jesús íimaca irí: —¿Peebáidasica nutàacái núumacáinácáita pirí nuicácaté pía higuera yéetaná yáamibàa? Mesúnamáita piicápiná áiba wawàsi cachàiníwanái —íimaca yái Jesúsca. 51 Jesús íimaca nacái: —Péemìacué cayába, áibaalípiná piicápiná capìraléeri cáli yàacùacawa, yásí Dios yàasu ángelnái namichàacawa nuícha, nalicùacawa àniwa nùwali, núa asìali Dios néeséerica —íimaca yái Jesúsca.
Una boda en Caná de Galilea
1 Néesetécáwa máisibáaná èeri irìcu, abéeri asìali icásàacawa áiba yàcalé irìcu íipidenácatalé Caná, Galilea yàasu cáli íinata. Yá namànica irí fiesta. Jesús yáatúa ìyaca fiesta néré. 2 Néese Jesús ìyaca nacái néeni wáapicha, wía yéewáidacaléca, namáidacáiná wía wàacaténá waicáca náapicha fiesta. 3 Néese uva ituní imáalàacawa náicha, yá Jesús yáatúa úumaca irí: —Idéca imáalàacawa náicha uva ituníca —úumaca. 4 Quéwa Jesús íimaca ulí: —Núatúa, ¿cánásica cài píimaca nulí? Càmitàacá nuénáiwaná yàanàa —íimaca yái Jesúsca. 5 Quéwa Jesús yáatúa íimaca nalí níái iwacuèyéica nalí yàacàsi: —Pimànicué macáita iyúwata ichùulìanácué pía —úumaca. 6 Nàyacaté néré seis namanùbaca catùa manuínaméeyéi íba icatùalená, nàucùacaténá nalìculé úni, càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná, iwàwacutácáiná judíonái imànica culto nacáiri náibacaténá nàasuwa, nacáapi nacáiwa ipíchawáise nayáaca nayáacaléwa masacàacaténá Dios iicáca nía. Abénaméeyéi catùa manuínaméeyéi náalimá napuníacawa cincuenta litro imanùbaca úni iyú, áibanái setenta litro imanùbaca iyú náalimá nacái napuníacawa. 7 Néese Jesús íimaca nalí níái íibaidéeyéica néré: —Pipuníadacué níái catùa úni iyú —íimaca yái Jesúsca. Yá napuníadaca nía macáita, àta catùa inùma nérénama. 8 Néese Jesús íimaca nalí: —Siùca peedácué achúmanamata catùa irìcuíse, yá pitécuéni fiesta íiwacali irí, yáalimáidacaténáni —íimaca yái Jesúsca. Yá namànica iyúwata Jesús íimáaná. 9 Yá fiesta íiwacali yáalimáidaca úni iwènuéricatéwa uva ituní iyú, quéwa càmita yáalíawa síisáanácaalíté needá yái uva ituníca. Níawamita íibaidéeyéica néré náalíacawa ìwali napuníadacáináté catùa yáawami úni iyú. Néese fiesta íiwacali imáidaca yàataléwa yái asìali wàlisàiri cáinuca imàníiricaté matrimonio. 10 Yá fiesta íiwacali íimaca irí: —Aibanái namànicaalí fiesta, yá nàaca nàirapiná quéechacáwa cayábéeri yáwanái uva ituní, néese idécanáami nàiraca madécaná, yá yàaca nàirapiná áiba báawatéerita. Quéwa pidéca pidènìaca yái cayábéeri yáwanái àta siùca nacáide —íimaca. 11 Yái cayábéeri wawàsi Jesús imàníirica nalí Caná ìyacàlená néré Galilea yàasu cáli íinata, yácata idàbáanéeri cayábéeri imàníirica càmíirica wenàiwica idé imànica. Càita yáasáidaca nalí íiwitáise chènuníiséeriwa. Ináté wía yéewáidacaléca weebáidaca itàacái cachàiníwanái. 12 Néesecáwa Jesús yàacawa Capernaum ìyacàlená néré. Jesús yáatúa ùacawa yáapicha, yéenánái nacái, wía nacái yéewáidacaléca wàacawa yáapicha. Yá wàyaca néeni máisiba èeritasica.
Jesús purifica el templo
13 Néenialíté mawiénica judíonái yàasu culto íipidenéeri Pascua wawàwalicaténá càinácaalíté iyú Dios iwasàaca wàawirináimi Egipto yàasu cáli íicha. Wàacawa Jesús yáapicha Jerusalén ìyacàlená néré. 14 Néese Jesús iwàlùacawa templo ibàacháwalená irìculé, yá iicáca wenàiwicanái iwéndéeyéica pacá, oveja nacái, unùcu nacái. Nawéndaca pìrái wenàiwica irí iwàwéeyéica imànica sacrificio Dios irí nabáyawaná ìwalíisewa, ofrenda piná nacái. Nàyaca nacái áibanái icambiéyéica plata wenàiwica íicha. Yáawinéeyéicawa yàasu mesa iwéréwa nacambiacaténá náicha plata. 15 Néese Jesús ìwacáidaca íyanási, yá imànica cabèesi nacáiri, yá icalùadaca namusúawa macáita wenàiwica templo ibàacháwalená irìcuíse, nàasu pìrái yáapichawa, ovejanái, pacá nacái. Néese níái icambiéyéica plata wenàiwica íicha needácaténá nalíwa plata, yá Jesús yúucaca nàasu moneda canánama cáli íinatalé, yá nacái itamàaca yúucawa náicha nàasu mesa canánama. 16 Néese Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú níái iwéndéeyéica unùcu: —¡Pitécué yái yàasusi templo íicha! ¡Picácué pimàni Núaniri Dios icapèe iyúwa nawéndacàalu! —íimaca yái Jesúsca. 17 Néese wía yéewáidacaléca wawàwalicaté tàacáisi rey David itànèericaté Dios Iiri inùmalìcuíse cuyàluta Salmos irìcu. Iimacaté: “Máiní báawa nuicáca yái namàníináca báawéeri wawàsi pìasu templo irìcu, pía Nucuèriná Dios; namànipiná nulí báawéeri máinícáiná cáinináca nuicáca picapèe”, íimacaté yái Dios Iirica. 18 Néese abénaméeyéi judío íiwacanánái ibàluèyéicawa néeni náimaca Jesús irí: —¡Canáca yéewaná pimusúadaca nía templo ibàacháwalená íicha! Báisícaalí Mesíasca pía, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèrica walí, wía israelitaca, néese pimàni waicá áiba wawàsi càmíirica wenàiwica idé imànica píasáidacaténá pidènìaca Dios íiwitáise —náimaca. 19 Jesús íimaca nalí: —Ewitanica pimáalàidacáanítacué yái temploca, càicáaníta numichàidapiná ibàlùawa àniwani máisiba èeri irìcuwa —íimaca yái Jesúsca. 20 Néese níái judío íiwacanánái náimaca irí: —Nadéca náibaidaca cuarenta y seis camuí namànicaténá yái temploca. Càmita pidé pimichàidaca ibàlùawa àniwani máisiba èeri irìcu —náimaca irí. 21 Quéwa Jesús itàanícaté ìyaca ìwaliwata iyúwa templo. 22 Iná idécanáamité Jesús imichàacawa yéetácáisi íicha, néese wía yéewáidacaléca wawàwalicaté yái tàacáisi Jesús icàlidéericaté nalí, ínáté weebáidaca manuísíwata Dios itàacái profetanái itànèericaté Jesús ìwali. Weebáidacaté nacái Jesús itàacái.
Jesús conoce a todos
23 Idècunitàacá Jesús ìyaca Jerusalén ìyacàlená néeni iicácaténá náapicha judíonái yàasu culto Pascua, yáté madécaná neebáidaca Mesíascani, yái Jesúsca, israelita icuèrinápiná Dios ibànuèrica nalí, naicácáináté Jesús imànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica. 24 Quéwa Jesús yáalíacawa càmita neebáida itàacái báisíiri iyú yáalíacáiná macáita náiwitáise. 25 Càmitaté iwàwacutá áibanái icàlidaca Jesús irí nàwali níái wenàiwicaca, yácáiná Jesús yáalíacawa macáita wenàiwica íiwitáise.
Jesús y Nicodemo
1 Iyacaté fariseo íipidenéeri Nicodemo, abéeri judío íiwacanánái yéená máiníiri cáimiétacanáca. 2 Yái Nicodemo yàacawa ipáchiaca Jesús yàatalé táiyápi itàanícaténá yáapicha. Nicodemo yàacawa néré táiyápicáwa ipíchaná yàacawéeyéiná fariseo náalíacawa ìwali ipáchianá Jesús. Yá Nicodemo íimaca Jesús irí: —Pía yéewáidéerica wía, wáalíacawa pìwali Dios idéca ibànùaca pía péewáidáanápiná wía. Cài wáalíacawa càmicáiná yáalimá áiba imànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càide iyúwa pimàníiná, càmicaalí Dios yàacawéerida nía —íimaca yái Nicodemoca. 3 Néese Jesús íimaca irí: —Péemìa cayábani, càmicaalí Dios imàaca wenàiwica imusúaca iicá èeri àniwa wàlisài iyú, néese càmita yéewa yáalíacawa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa —íimaca yái Jesúsca. 4 Néese Nicodemo isutáca yéemìawa Jesús: —¿Càinásica béeri asìali yáalimá imusúacawa wàlisài iyú àniwa? ¿Yáalimásica iwàlùacawa yáatúa idèerìculéwa imusúacaténá iicá èeri wàlisài iyú àniwa? —íimaca yái Nicodemoca. 5 Jesús íimaca irí: —Péemìa cayábani, macái wenàiwica namusúaca naicá èeri idàbáanéeri yàawiría úni nacáiri yèewi. Néeseta quéwa iwàwacutá Espíritu Santo imàacaca wàlisài náiwitáise, nadènìacaténá nacáucawa chènuníiséeri Espíritu Santo yèerica nalí. Càita yéewa Dios yàasunáica nía, Dios icùanápiná nía. 6 Cawinácaalí wenàiwica imusuéricawa inanái íicha, idènìaca iináwa chái èeri irìcuírica, quéwa cawinácaalí wenàiwica Espíritu Santo imàaquéerica wàlisài íiwitáise, idènìaca Espíritu Santo. 7 Píalimáida péemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisi núuméerica pirí: ‘Iwàwacutá Dios imàacaca wenàiwica imusúaca iicá èeri àniwa wàlisài iyú’, cài núumaca pirí. 8 Péemìa comparación: Cáuli ipùaca àta alénácaalí Dios imàacaca cáuli yàacawa. Yá péemìaca cáuli isàna quéwa càmita píalíawa síisáanácaalí yàawa yái cáulica. Càmita nacái píalía ìwali alénácaalí yàawa. Càita nacái càmita píalimá píalíacawa càinácaalí iyú Espíritu Santo wàlisài imànica wenàiwica íiwitáise, nadènìacaténá nacáucawa chènuníiséeri Espíritu Santo yèerica nalí —íimaca yái Jesúsca. 9 Néese Nicodemo isutáca yéemìawa Jesús àniwa: —Néeni, ¿càinásica yéewaná càicani? —íimaca. 10 Jesús íimaca irí: —Píacata caináwanéeri yéewáidéerica Israel itaquénáinámi, ¿cáná càmita píalíawa ìwali yái núumáanáca? 11 Péemìa cayábani, watàaníca ìwali yái wáaliérica ìwali, wacàlidacué nacái piríni, yái waiquéerica, quéwa càmitacué peebáida watàacái. 12 Càmicaalícué peebáida nucàlidacaalícué pirí ìwali yái Dios imàníirica chái èeri irìcu, néese, ¿càinásicué píalimá peebáidaca nucàlidacaalícué pirí ìwali yái Dios imàníirica chènuniré? 13 “Canáca áiba nuícha chái èeri irìcu ìyéericaté chènuniré icàlidacaténá càinácaalí ìyáaná néré, abéerita núa yái iricuèricatéwa chènuníise, núa asìali Dios néeséerica, núa chènuníiséerica. 14 Péemìacáwa comparación: Bàaluité madécaná wàawirináimi iwàwacaté yéetácawa àapi iyú àapinái yaamíacáináté nía manacúali yùucubàa càináwàiri. Néese profeta Moisés imànicaté àapi yéenáiwaná bronce imànicaná. Néeseté Moisés imichàidaca àapi yéenáiwaná àicu cáaléeri ìwali yéewanápináté macáita wenàiwica naicáidaca irí, níái àapi yaamiéyéicaté. Naicáidacaalíté yéenáiwanási irí, yáté cáuca nía iculále íicha. Càita nacái iwàwacutá wenàiwicanái imichàidaca núa chènuniré cruz ìwali, núa asìali Dios néeséerica, yéewanápiná macái wenàiwica naicáidaca nulí. 15 Càita Dios imàacapiná namànica nulí yéewanápiná macáita cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái càmita náucawa Dios íicha càiripináta, néese nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha —íimaca yái Jesúsca.
El amor de Dios para el mundo
16 “Máiní cáinináca Dios iicáca macái èeri mìnanái íná cài imànica nalí: ibànùaca nalí Iiriwa abéerita yéewanápiná macáita cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica Dios Iiri itàacái càmita náucawa Dios íicha càiripináta, néese nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha. 17 Càmicáináté Dios ibànùa Iiriwa aléi èeri irìculé yùuwichàidacaténá èeri mìnanái nabáyawaná ìwalíise. Néese Dios ibànùacaté Iiriwa iwasàacaténá nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. 18 “Càmita Dios yùuwichàidapiná càiripináta cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica Dios Iiri itàacái. Quéwa Dios idéca íináidacawa yùuwichàidáanápiná càiripináta cawinácaalí càmíiyéica yeebáida Dios Iiri itàacái, yái Dios Iirica abéerita, càmicáiná neebáidani. 19 Dios idéca íináidacawa yùuwichàidáanápiná nía, cawinácaalí càmíiyéica yeebáida Dios Iiri itàacái. Péemìa comparación: Yái Dios Iiri ìyaca càide iyúwa camalási chái èeri irìcu, imàaquéeri waicáca cayába yácáiná Dios Iiri yáasáidaca wenàiwicanái irí cabáyawanáca nía. Quéwa níái èeri mìnanáica càmíiyéica yeebáida Dios Iiri itàacái casíimáica namànica nabáyawanáwa catácáiná náiwitáise, íná càmita cayába naicá Dios Iiri yáasáidéerica cabáyawanáca nía. 20 Péemìa comparación: Cawinácaalí wenàiwica imàníiyéica ibáyawanáwa càmita nàawa camalási yàatalé ipíchaná áibanái naicáca yái báawéerica namàníirica, càita nacái cawinácaalí càmíiyéica yeebáida Dios Iiri itàacái báawaca naicáca Dios Iiri manuísíwata, náuca nacái náichawani, ipíchaná yáasáidaca áibanái iicá nabáyawaná. 21 Quéwa cawinácaalí yeebáidéeyéica báisíiri tàacáisi càmita cài namàni. Néese, namàacaca áibanái iicáca macáita namàníirica yéewacaténá áibanái náalíacawa namànica càide iyúwa Dios iwàwáaná”, íimaca yái Jesúsca.
Juan el Bautista vuelve a hablar de Jesús
22 Néeseté Jesús yàacawa wáapicha, wía yéewáidacaléca Judea yàasu cáli íinatalé. Yá wàyaca néeni máisibáwanái èeri. Yá Jesús imàacaca wabautizáca wenàiwicanái, náasáidacaténá nawènúadacaté náiwitáisewa Dios irípiná. 23 Juan el Bautista ibautizácaté yàacawa wenàiwica nacái Enón ìyacàlená néré mawiénita Salim ìyacàlená irí ìyacáiná néeni manùba úni. Ináté wenàiwica yàanàaca néré. Yá Juan ibautizáca nía. 24 Càité imànica ipíchawáiseté romanonái icuèyéicaté wàasu cáli náucaca Juan el Bautista presoíyéi ibànalìculé. 25 Néese abénaméeyéi néená Juan yéewáidacalénái, abéeri judío nacái nadàbaca natàaníca nalíwáaca ùuléeri wawàsi iyú, ìwali càiríinácaalí ibautizá cayábáwanái, Juan el Bautistasica, càmicaalí nacái Jesús yéewáidacalénáisica. 26 Iná Juan yéewáidacalénái yàacawa Juan yàatalé. Yá náimaca irí: —Pía yéewáidéerica wía, yáara asìali ìyéericaté píapicha abéemàalé Jordán inanába íicha, yái picàlidéericaté walí ìwali, siùca macáita nàacawa yàatalé nabautizácaténáwa, yá nàacawa yáapicha, yéewáidacalécaténá nía —náimaca. 27 Néese Juan íimaca nalí: —Dios imàacaca walí íibaidacalési iyúwata iwàwáaná imàacaca wáibaidacalépiná, íná yéewa wáalíacawa Dios idéca imàacaca cachàiníirica nuíchani, yái Jesúsca. 28 Bàaluité péemìacuéca nucàlidáanáté nalí machacàníiri iyúni càmíirita Mesías núa, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèrica walí, wía israelitaca. Néese, núumacatécué pirí núata yái wenàiwica Dios ibànuèrica Mesías ipíchalé. 29 Péemìacué comparación: Asìali yeedácaalí yàacawéetúapináwa, yá natéca úa ùacawéeri yàataléwa, yá casíimáica iwàwa, itàaníca casíimáiri iyú náapicha. Néese yái asìali yàacawéeriná ibàluèricawa néeni, máiní casíimáica yéemìaca yàacawéeriná itàacáiwa. Yá casíimáica íináidacawa yàacawéeriná ìwaliwa mànacàu yàanàacáiná ùyacaténá ùacawéeri yáapichawa. Càita nacái núa. Casíimáica nuínáidacawa wenàiwica nàacáináwa Jesús yàatalé, yàasunáicaténá nía. 30 Iwàwacutá macáita nuéwáidacalé manùbéeyéi nàacawa nuícha nàacaténá Jesús icàaluíniná cachàinicáiná nuícha càiripinátani —íimaca yái Juanca.
El que viene de arriba
31 Juan el Bautista íimaté nacái: “Yái Dios Iiri yàanèerica chènuníise, yácata cachàiníiri náicha canánama. Quéwa núa, imusuéricaté iicá èeri càide iyúwa macái wenàiwica ìyáaná, nùyaca chái èeri irìcu càide iyúwa asìali ìyáaná meedá, nucàlida nacái ìwali yái wawàsi Dios imàaquéerica núalíacawa ìwali chái èeri irìcu. Quéwa yái Dios Iiri yàanèerica chènuníise, yácata cachàiníiri náicha canánama. 32 Icàlida nacái ìwali yái iiquéerica chènuniré, yá nacái yéemièrica quéwa máisibáwanáita nía cài yeebáidéeyéica itàacái. 33 Quéwa cawinácaalí yeebáidéerica Dios Iiri itàacái, yái wenàiwicaca yáasáidaca yeebáidaca Dios itàaníca báisíiri iyú. 34 Yái Jesús Dios ibànuèrica itàaníca Dios inùmalìcuíse, Dioscáiná idéca yàaca irí Espíritu Santo manuísíwata, càmita Dios imáisanìa Espíritu Santo Jesús íicha. 35 Cáinináca Wáaniri Dios iicáca Iiriwa, idéca nacái Dios imàacaca Iiri icùanápiná macáita. 36 Cawinácaalí yeebáidéerica Dios Iiri itàacái, idènìaca icáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha, quéwa cawinácaalí càmíirica iwàwa yeebáidaca Dios Iiri itàacái, canáca icáuca càmíiri imáalàawa, néese yùuwichàapinácawa manuísíwata Dios yàasu yùuwichàacáisi iyú”, íimaca yái Juanca.
Jesús y la mujer de Samaria
1-2 Néeseté fariseonái náalíacawa Jesús idènìaca yéewáidacalénáiwa manùbéeyéi Juan el Bautista íicha: Náalíacaté nacáiwa Jesús imàacaca wabautizáca manùbéeyéi wenàiwica Juan el Bautista íicha. Jesús càmitaté ibautizá wenàiwica, néese imàacaca wabautizáca nía. 3 Jesús yáalíacawa fariseonái íináidacawa caluéri iyú ìwali, íná Jesús yàacawa Judea yàasu cáli íicha. Yá yèepùacawa yàacawa Galilea yàasu cáli nérépiná. 4 Jesús iwàwacutácaté ichàbacawa Samaria yàasu cáli íinatalé. 5 Iná yàanàaca wáapicha, wía yéewáidacaléca, Sicar ìyacàlená néré Samaria yàasu cáli íinata. Yái yàcaléca ìyaca mawiénita Jacob yàasu cáli irí, yái cálica Jacob yèericaté ìiri iríwa íipidenéericaté José. 6 Iyaca néeni utàwi nacáiri nàisèeri irìcuíse úni íipidenéeri Jacob yàasumi. Jesús yàanàaca néré chamàléeri yàacawa àyapu iyú, yá yáawinacawa mawiénita utàwi nacáiri irí, yái nàisèerica irìcuíse úni. Wàanàacaté néré batéwacaalíté machacànica èeri. 7-8 Néese wàacawa yàcalé irìculé, wía Jesús yéewáidacaléca, wawènìacaténá wayáapináwa. Néese inanái Samaria yàasu cáli néeséechúa ùanàaca uìsàacaténá úni. Yá Jesús íimaca ulí: —Pìa nuìra úni —íimaca ulí. 9 Quéwa càmita cayába judíonái, samaritanonái nacái naicáyacacawa. Càmita nacái nàira náapichawáaca bacàa irìcuíse úni. Iná úái Samaria yàasu cáli néeséechúaca úumaca Jesús irí: —Píacata judíosàiri, ¿cáná pisutá nuícha úni, núa Samaria yàasu cáli néeséechúaca? —úumaca. 10 Néese Jesús íimaca ulí: —Càmita píalíawa ìwali yái cayábéerica Dios iwàwéerica imànica pirí. Càmita nacái píalíawa cawinácaalí núa, núa isutéerica píicha úni. Píalíacaalí cawinácaalí núatá, yásí pisutáca nuícha únitá, yá nùaca pirí cáuri únitá —íimaca yái Jesúsca. 11 Néese úumaca irí: —Néeni, canáca pirí úni yàalu peedácaténá úni, máiní depuíwalécani yái única. ¿Síisáaná peedápiná cáuri úni? 12 Wàawirimi Jacob imàacacaté walí yái utàwica wàisèeripiná irìcuíse úni. Yeedácatáicaté ìirapináwa úni. Càita nacái Jacob yéenibe, ipìranái nacái nàiracaté úni chái. ¿Píasica cachàiníiri wàawirimi Jacob íicha? —úumaca. 13 Néese Jesús íimaca ulí: —Cawinácaalí wenàiwica ìiréeyéica yái única ìyéerica chái, mamáalàacata nèepùaca macàlaca nawàwa àniwa. 14 Quéwa cawinácaalí ìiréerica úni nuèrica irí càmita quirínama yèepùa macàlaca iwàwa àniwa. Néese úni nuèrica irí, imichàapinácawa mamáalàacata iwàwalìcu yàacaténá irí icáuca càmíiri imáalàawa —íimaca yái Jesúsca. 15 Uái inanáica úumaca Jesús irí: —Uwé, pìa nulí única yéewanápiná càmita nuèpùawa macàlaca nuwàwa àniwa, càmita nacái iwàwacutá nuèpùaca nuìsàaca úni àniwa —úumaca. 16 Jesús íimaca ulí: —Pìa pimáidaca pìacawéeriwa. Pité néeseni —íimaca yái Jesúsca. 17 Néese úumaca irí: —Canácata nunìri —úumaca. Néese Jesús íimaca ulí: —Pidéca picàlidaca nulí báisíiri iyúni canáca pinìri. 18 Pidéca pidènìaca cinco namanùbaca pinìrináiwa, yá pidéca piúcaca píichawa macáita nía. Asìali pìyéerica yáapicha càmíirita pinìri. Iná pidéca picàlidaca nulí báisíiri iyúni —íimaca yái Jesúsca. 19 Néese úái inanáica idécanáami uémìacani, yá úumaca irí: —Siùca nuínáidacawa cawàwanáta profetaca pía, icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse. 20 Wàawirináimi samaritano nàacaté Dios icàaluíniná chái manuíri dúli íinata, quéwa píacué judíoca, píimacuéca iwàwacutáanása macái wenàiwica nàaca Dios icàaluíniná Jerusalén ìyacàlená néenibàata —úumaca. 21 Néese Jesús íimaca ulí: —Péemìa nulí cayába, peebáida nutàacái. Mesúnamáitacué pìapiná Wáaniri Dios icàaluíniná, quéwa càmitacué iwàwacutápiná pìanàaca aléi dúli íinatalé, càmitacué nacái iwàwacutá pìacawa Jerusalén ìyacàlená irìculé. 22 Píacué samaritanoca càmitacué píalía Dios ìwali pièricuéca icàaluíniná. Quéwa wía judíoca wáalíaca Dios ìwali yái wèerica icàaluíniná, yácáiná judíosàiricani yái iwasèeripináca wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. 23 Quéwa máiní mesúnamáita, siùca èeri nacái, cawinácaalí báisíiyéica iwàwa yàaca Wáaniri Dios icàaluíniná nàapiná icàaluíniná báisíiri iyú manuísíwata macái nawàwalìcuísewa càide iyúwa Espíritu Santo iwàwáaná, yácáiná Wáaniri Dios iwàwa cài wenàiwica yàaca icàaluíniná. 24 Canáca Dios iiná càide iyúwa wenàiwica iiná èeri irìcuírica íná càmita idé wenàiwica iicáca Dios. Càita nacái càmita wáalimá waicáca watuí iyúwa càinácaalí iyú wenàiwica yàaca Dios icàaluíniná, nàacáiná icàaluíniná nawàwalìcuísewa. Iwàwacutá wenàiwica nàaca Dios icàaluíniná báisíiri iyú macái nawàwalìcuísewa, càide iyúwa Espíritu Santo iwàwáaná —íimaca yái Jesúsca. 25 Néese úái inanáica úumaca: —Núalíacawa Mesías yàanàanápiná (íimáanáca “Cristo” griego itàacái iyú), yái wacuèrinápináca Dios ibànuèripiná walí. Mesías yàanàacaalípiná, yásí icàlidaca walíwa macáita, wáalíacaténá wéemìaca cayába —úumaca. 26 Jesús íimaca ulí: —Núacata yái, itàaníirica píapicha —íimaca yái Jesúsca. 27 Idécanacáita cài Jesús íimaca, wíacata Jesús yéewáidacaléca wàanàaca néré, yá wáináidacawa waicáidaca Jesús irí itàanícáiná inanái yáapicha. Quéwa cáaluca wasutáca wéemìawani íná canáca wéená isutéeri yéemìawa Jesús cáná yéewaná itàaní úapicha. 28 Néese úái inanáica umàacaca ùasu úni yàaluwa, yá uèpùacàatécatawa yàcalé irìculé. Yá úumaca wenàiwicanái irí: 29 —Aquialécué, piicá abéeri asìaliquéi icàlidéerica nulí macáita nudéená numànica. ¿Píináidasicué cawàwanáta Mesíascani, yái wacuèrinápiná Dios ibànuèrica walí? —úumaca. 30 Néese namusúacawa yàcalé irìcuíse, yá nàacawa Jesús yàatalépiná. 31 Quéwa ipíchawáiseté yàcalé mìnanái nàanàaca Jesús yàatalé, yá wía, yéewáidacaléca wasutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata. Yá wáimaca irí: —Wáiwacali, piyáa piyáacaléwa —wáimaca. 32 Quéwa Jesús íimaca walí: —Nudènìa nuyáapináwa áibata càmíiricuéca píalíawa ìwali —íimaca yái Jesúsca. 33 Néese wía yéewáidacaléca wáimaca walíwáaca: —¿Cawàwanáta áibanái idéca yàaca iyáapiná? —wáimaca. 34 Quéwa Jesús íimaca walí: —Casíimáipináca núa idécanáami numànica càide iyúwa Dios iwàwáaná, yái ibànuèrica núa, idécanáami numáalàidaca numànica yái íibaidacalésica Dios ichùulièricaté numànica, càide iyúwacué casíimáiná pía pidécanáamicué piyáaca piyáacaléwa. 35 Péemìacué comparación: Picácué píima piríwáaca: ‘Iwàwacutéeri báinúaca quéeri àta needácataléta bànacalé ìyacaná’, picácué píima. Núumacué pirí, piicácué macáita níái wenàiwicaca yàanèeyéica wàatalépiná. Càica níade iyúwa bànacalé ìyacaná quíiréeri, mesúnamáicáináta neebáidapiná nutàacái, yásí wàwacáidaca nía nulípiná nùasunáicaténá nía, càide iyúwa wenàiwica yeedácaalí bànacalé ìyacaná. 36 Cawinácaalí ìwacáidéerica nulí wenàiwica nùasunáipiná, càipiná nùaca iwèniwa: Numàacaca casíimáicani iicácáiná wenàiwica neebáidaca nutàacái. Cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái needápiná nalíwa nacáucawa càmíiri imáalàawa. Péemìacué comparación: Bànacalé íiwacali ichùulìaca yàasu wenàiwicanáiwa náibaidáanápiná bànacalé yùucubàa. Abéeri wenàiwica ibànacaalí ituíná, yásí casíimáipinácani áiba íibaidéeri yáapicha yeedéeripiná ìyacanási quíiracaalíni. Càita nacái cawinácaalí icàlidéerica nutàacái idàbáanéeri yàawiría wenàiwicanái irí, yá nacái áiba wenàiwica iwènúadéerica nulípiná náiwitáise, yá casíimáica nawàwa abédanamata, níái pucháibaca íibaidéeyéica nulí. 37 Báisíta ìyaca càide iyúwa comparación íimáaná watàacái iyú: ‘Abéeri náiwacali yàasu wenàiwica ibàna ituíná, néese náiwacali yàasu wenàiwicanái áibanái needáca bànacalé ìyacaná quíiracaalíni’, íimaca yái comparaciónca. 38 Càita nacái nudéca nubànùacuéca pía piwènúadáanápiná nulí wenàiwica íiwitáise nùasunáicaténá nía, càide iyúwa náiwacali yàasu wenàiwicanái yeedácaalí bànacalé ìyacaná aléera náiwacali yàasu wenàiwica áibanái ibànacatalécaté. Càide iyúwa comparación íimáaná: Náiwacali yàasu wenàiwica idéca ibànaca ituínási, néese náiwacali yàasu wenàiwicanái áibanái needápiná bànacalé ìyacaná quíiracaalíni. Càita nacái píacué: Uái inanáica udéca ucàlidaca yàcalé mìnanái irí nuináwaná ìwali, càide iyúwa udéca nacáicaalí ubànaca ituínási, néesecué piwènúadapiná nulíwa náiwitáise, níái yàcalé mìnanáica. Yásí pìwacáidacué nulí níawa nùasunáipiná càide iyúwa wenàiwica yeedácaalí bànacalé ìyacaná quíiracaalíni —íimaca yái Jesúsca. 39 Uái inanáica ucàlidacaté Jesús iináwaná ìwali nalí níái ìyéeyéica yàcalé irìcu ìyéerica Samaria yàasu cáli íinata. Uumaca nalí: “Idéca icàlidaca nulí macáita nudéená numànica”, úumaca. Iná yéewa madécaná wenàiwica neebáidaca Jesús itàacái Mesíascani, yái nacuèrinápiná Dios ibànuèripinácaté nalí. 40 Ináté níái samaritanoca idécanáami nàanàaca Jesús yàatalé, yá nasutáca íicha wawàsi iyamáanápináwa náapicha. Jesús ìyacaté náapicha pucháiba èeri. 41 Yá madécaná áibanái yeebáidaca Jesús itàacái néemìacáiná icàlidáaná nalíni. 42 Yá náimaca ulí úái inanáica: —Siùca weebáidaca Jesús itàacái càmíirita abé pitàacái ìwalíise, néese wadéca wéemìaca itàacái. Yá wáalíacawa báisíiri iyú Jesús ìwali Mesíascani, yái wacuèrinápiná Dios ibànuèrica walí, yái iwasèeripináca èeri mìnanái Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha —náimaca.
Jesús sana al hijo de un oficial del rey
43 Néeseté idécanáami Jesús ìyaca náapicha pucháiba èeri, yá yàacawa Samaria yàasu cáli íicha, yá idàbaca yàacawa àniwa Galilea yàasu cáli nérépiná. 44 Jesús íimacáiná: Profeta yàasu cáli néeséeyéi càmita neebáida profeta itàacái, yái itàaníirica Dios inùmalìcuíse, càmita nacái naicácani cáimiétaquéeri iyú. 45 Jesús yàanàacaté Galilea yàasu cáli néré, yá níái ìyéeyéica néeni natàidaca Jesús cayábéeri iyú nàyacáináté Jerusalén ìyacàlená néeni naicácaténá Pascua yàasuná culto, íná yéewa naicácaté macáita yái Jesús imàníiricaté néenibàa, yái càmíirica áiba wenàiwica idé imànica. 46 Néese Jesús yàanàaca áiba yàcalé néré íipidenácatalé Caná, Galilea yàasu cáli íinatalé imàacacataléca úni iwènúacawa uva ituní iyú. Aiba yàcalé íipidenácatalé Capernaum ìyaca mawiénita Caná ìyacàlená irí. Iyacaté Capernaum ìyacàlená mìnali, gobierno yàasu wenàiwica máiníiri cachàinica íibaidéerica rey irí, yái reyca icuèricaté nàasu cáli. Yá cáuláicaca gobierno yàasu wenàiwica ìiri. 47 Yái gobierno yàasu wenàiwica yéemìacanacáita Jesús iináwaná ìwali yàanàanáté Galilea yàasu cáli néré Judea yàasu cáli íicha, yá yàaca iicáca Jesús. Isutáca Jesús íicha wawàsi yàanápináwa icapèe néré ichùnìacaténá ìiri iwàwéeri yéetácawa. 48 Néese Jesús íimaca irí: —Iwàwacutácué peebáidaca nutàacái éwita càmicáaníta piicá numànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica. Quéwa, càmitacué piwàwa peebáidaca nulí àta piicácaalítacué numànica áiba wawàsi imàaquéericuéca píináidacawa piicáidaca nulí —íimaca yái Jesúsca. 49 Quéwa gobierno yàasu wenàiwica íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, pìacàatétawa nucapèe néré ipíchaná nuìri yéetácawa —íimaca. 50 Néese Jesús íimaca irí: —Pèepùawa picapèe néréwa. Cáuca pìirica. Idéca mecuní ichàbacawa íicha —íimaca yái Jesúsca. Yá asìali yeebáidaca Jesús itàacái, íná yèepùacawa icapèe nérépináwa. 51 Néese mawiénicaalíténi icapèe iríwa, yá yàasu wenàiwicanái namusúacawa icapèe irìcuíse náipunitáidacani. Yá náimaca irí: —¡Cayábaca pìirica! ¡Cáucáani! —náimaca. 52 Néese isutáca yéemìawa nía càinácaalíté hora irìcu idé mecuní ichàbacawa íicha. Yá náimaca irí: —Táquicha a la unata táicalé mecuní ichàbacawa íicha —náimaca. 53 Néese yáaniri yáalíacawa hora ìwali, yáta horaca Jesús íimacatáicata irí: “Cáuca pìirica. Idéca mecuní ichàbacawa íicha”, càité íimaca yái Jesúsca. Yá yeebáidaca Jesús itàacái, macái yéenánái yáapichawa. 54 Yácata pucháibáaná wawàsi Jesús imàníirica, yái càmíirica wenàiwica idé imànica idécanáamité yèepùacawa Judea yàasu cáli íicha Galilea yàasu cáli néré.
Jesús sana al paralítico de Betzata
1 Néeseté àniwa judíonái namànica áiba culto Jerusalén ìyacàlená irìcu, íná Jesús yàacawa néré àniwa. 2 Jerusalén ìyacàlená néeni ìyacaté abéeri úni yàalu manuíri náiquéericaté cáli yèewiré mawiénita Jerusalén iwáiná inùma irí, abéeri inùma íipidenéeri Ovejanái yàasu. Yái úni yàalu manuírica íipidenéeri Betzata hebreo itàacái iyú idènièri itéesewa cinco namanùbaca capìima nacáiyéi manuínaméeyéi. 3 Madécaná cáuláiquéeyéi wenàiwica nàyaca macái capìima irìcu mawiénita úni yàalu manuíri irí. Nàyaca néeni matuíyéi, éeruíyéi yàabàli nacái, máapinéeyéi nacái. Yá nalìacawa cáli íinata natuíyàacaténá úni icusúanícawa. 4 Yácáiná áibaalíté ángel iricùacawa chènuníise yèewìadacaténá úni. Néese cawinácaalí idàbáanéeri cáuláiquéeri iricùacawa úni yáaculé, yásí cayábacani, yá uláicái ichàbacawa íicha càinácaalí uláicái wenàiwica idènièrica. 5 Néese ìyaca cáuláiquéeri asìali cáuláiquéeyéi yèewi. Cáuláicacaténi treinta y ocho camuí. 6 Néeseté Jesús yàanàaca néré, yá iicáca yái cáuláiquéeri irièricawa néenibàa. Jesús yáalíacáinátéwa iináwaná ìwali yái cáuláiquéerica yùuwichàacatéwa madécaná camuí, íná Jesús íimaca irí: —¿Piwàwasica cayábaca pía àniwa? —íimaca yái Jesúsca. 7 Yái cáuláiquéerica íimaca irí: —Néeni, canáca nulí áibanái itéenápiná núa úni yáaculé icusúacaalíwa yái única. Macái yàawiríata nuwàwacaalí nulicùacawa néré, yá áiba iricùacawa nupíchalé —íimaca. 8 Néese Jesús íimaca irí: —Pimichàawa. Pichùnìa pìalubáiwa, pìanáwa —íimaca yái Jesúsca. 9 Yáta cayábaca yái asìalica. Néese yeedáca yàalubáiwa, yá idàbaca yèepunícawa. Quéwa Jesús ichùnìacani sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa. 10 Iná abénaméeyéi judío íiwacanánái náimaca irí yái cáuláiquéerimica: —Siùca sábado wayamáidacatáicawa, íná càmita wàawirináimi íiwitáise imàaca pèepunídaca pìalubáiwa —náimaca. 11 Néese yái asìali íimaca nalí: —Yáara ichùnièrica núa íimaca nulí: ‘Pichùnìa pìalubáiwa, pìanáwa’, íimaca nulí —íimaca yái cáuláiquéerimica. 12 Néese nasutáca néemìawani: —¿Cawiná ichùulìa pichùnìaca pìalubáiwa, pìanápináwa? ¿Cawiná cài íimaca pirí? —náimaca. 13 Quéwa yái asìali càmita yáalíawa cawinácaalíni yái ichùnièricaténi madécanácáiná wenàiwica ìyaca néeni, Jesús nacái yàacatéwa íicha. 14 Néesecáwa Jesús yàanàaca yái asìalica templo irìcu. Yá Jesús íimaca irí: —Péemìa cayába. Idéca cayábaca pía uláicái íicha. Picá pimàni pibáyawanáwa quirínama ipíchaná áiba yùuwichàacáisi báawéeríwanái yàanàaca pìwali —íimaca yái Jesúsca. 15 Néese yái asìali yàacawa icàlidaca judío íiwacanánái irí Jesús iináwaná ìwali ichùnìacaténi. 16 Iná níái judío íiwacanánáica nàuwideca namànica Jesús, nasàiwicaca irí wawàsi nacái mamáalàacata ichùnìacáináté wenàiwica sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa. 17 Quéwa Jesús íimaca nalí: —Núaniri Dios íibaidaca mamáalàacata, càita nacái nuíbaidaca —íimaca yái Jesúsca. 18 Iná níái judío íiwacanánáica máiní cachàiníwanái nawàwaca nanúacani. Yá báawaca naicácani ichùnìacáiná wenàiwica sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa. Icàlidaca nacái iináwaná ìwaliwa càide iyúwa abéeri Dios inacáiri, íimacáiná Dios ìwali yáaniricani.
La autoridad del Hijo de Dios
19 Néeseté Jesús íimaca judío íiwacanánái irí: “Péemìacué cayábani, núaquéi Dios Iiri càmita yéewa numàni wawàsi nulínáamitawa. Numànica abéerita yái nuiquéerica Núaniri Dios imànica. Macáita yái Núaniri Dios imàníirica, càita nacái numànica, núa Dios Iirica. 20 Cáininácáiná Núaniri Dios iicáca núa, íná yáasáidaca nulí macáita yái imàníirica. Yáasáidapiná nacái nuicá wawàsi cachàiníwanái, imàaquéeripinácué píináidacawa piicáidaca nulí. 21 Càide iyúwa Núaniri Dios imichàidáaná wenàiwica yéetácáisi íicha yàacaténá nacáuca àniwa, càita nacái numànica, núa Dios Iirica: Nùaca nacáuca cawinácaalí nuwàwéeyéica idènìaca icáucawa. 22 Canácatáita Núaniri icàlida wenàiwica iináwaná ìwali yùuwichàidáanápiná nía nabáyawaná ìwalíisewa, Dioscáiná idéca imàacaca nucàlidáanápiná naináwaná ìwali macáita wenàiwica báawéeyéica, nùuwichàidáanápiná nía nabáyawaná ìwalíisewa, núa Dios Iirica. 23 Idé cài Núaniri Dios imànica yéewacaténá macái wenàiwica nàaca nucàaluíniná, núa Dios Iirica, càide iyúwa nàaná Núaniri Dios icàaluíniná. Cawinácaalí wenàiwica càmíirica yàa nucàaluíniná, càmita nacái nàaca Núaniri Dios icàaluíniná, yái ibànuèrica núa. 24 “Péemìacué cayábani, cawinácaalí yéemièrica nutàacái cayábéeri iyú, yeebáida nacái Dios itàacái, yái ibànuèrica núa, yái wenàiwicaca idènìaca siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa, yá ìyapiná càiripináta Dios yáapicha. Iná càmita iwàwacutápiná nuémìaca áibanái icháawàanáca iináwaná ìwali càinácaalíté imàni ibáyawanáwa, ìyacáiná càide iyúwa wenàiwica imichèericawa yéetácáisi íicha, idènìacáiná siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa. 25 Péemìacué cayábani, máiní mesúnamáita wenàiwicanái canéeyéi icáuca càmíiri imáalàawa néemìanápiná nutàacái. Yá néemìaca nàyaca nutàacái siùca, núa Dios Iirica. Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái, nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapichawa. 26 Càide iyúwa Núaniri Dios idènìaná ichàiniwa yàacaténá nacáuca càmíiri imáalàawa, càita nacái idéca imàacaca nudènìaca nuchàiniwa, núa Iirica, nùacaténá nacáuca càmíiri imáalàawa. 27 Núaniri Dios idéca ichùulìaca nucàlidaca èeri mìnanái iináwaná nùuwichàidáanápiná nía nabáyawaná ìwalíisewa, núa Dios Iirica, wenàiwicacáiná nacái núa, núa asìali Dios néeséerica. 28 Picácué píináidawa máiní càulenéericani yái tàacáisi nucàlidéericuéca pirí, yácáiná áiba èeriwa macáita yéetéeyéimiwa néemìapiná nutàacái, núa Dios Iirica, numáidacaalípiná níawa. 29 Néemìacaalípiná numáidáaná nía, yásí namichàacawa càliculìi irìcuíse. Cawinácaalí imàníiyéicaté cayábéeri, namichàapinácawa nàyacaténá càiripináta Dios yáapicha, quéwa cawinácaalí imàníiyéicaté ibáyawanáwa, namichàapinácawa nàuwichàacaténáwa càiripináta”, íimaca yái Jesúsca.
Pruebas de la autoridad de Jesús
30 Jesús íimacaté judío íiwacanánái irí: “Càmita yéewa numànica wawàsi nulínáamitawa. Nucàlidapiná wenàiwicanái iináwaná ìwali nùuwichàidáanápiná nía nabáyawaná ìwalíisewa càide iyúwa Núaniri Dios ichùulìaná. Nucàlidapiná nacái naináwaná ìwali machacàníiri iyú nùuwichàidáanápiná níawa, càmicáiná numàni càide iyúwa nuwàwáaná. Néese numànica càide iyúwa Núaniri Dios iwàwáaná yái ibànuèrica núa aléi èeri irìculé. 31 Nucàlidacaalí nuináwaná ìwaliwa máiníiná cachàinica núatá, yásí yéewaná piyúunáidacuéca canéerica iwèni meedátáni, yái nutàacáica. 32 Quéwa ìyacaté áiba icàlidéericaté nuináwaná ìwali cawinácaalí núa, yácata Juan el Bautistami. Yá núalíacawa icàlidacaté nùwali báisíiri iyú. 33 Pibànùacatécué wenàiwica nasutácaténáté néemìawa Juan el Bautista càinácaalíté íimaca nùwali. Yáté icàlidaca nuináwaná ìwali báisíiri iyú. 34 Quéwa càmíiri máiní iwàwacutéeriwa nulí wenàiwicanái itàacái. Nucàlidacáitacué pirí ìwali yái tàacáisi Juan icàlidéericaté nùwali yéewanápinácué peebáidaca nutàacái nuwasàacaténácué pía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. 35 Péemìacué comparación: Juan ìyacaté càide iyúwa lámpara ipucuéricawa, icànéeri wenàiwicanái ìwali. Càita Juan yéewáidacatécué pía amalácaténácué píiwitáise pìyáanápinácué machacàníiri iyú. Yáté achúma èerita casíimáicatécué piwàwa péemìaca Juan itàacái. 36 Quéwa ìyaca áiba wawàsi cawèníiri Juan itàacái íicha. Yái numàníirica càmíirica áiba wenàiwica idé imànica, càide iyúwa Núaniri Dios ichùulìaná numànica, yácata yáasáidaca báisíiri iyúcani Dios idéca ibànùaca núa. 37 Núaniri Dios, yái ibànuèrica núa, yácata nacái imàaquéericaté profetanái itànàaca tàacáisi nuináwaná ìwali bàaluité Dios imàacacáináté natànàaca itàacái, éwitacué càmicáaníta píalimá péemìaca Núaniri Dios itàaníca, càmitacué nacái píalimá piicácani. 38 Quéwa càmitacué piwàwa peebáidaca Dios itàacái Dios ibànuèricatécué pirí, càmicáinácué piwàwa peebáidaca nutàacái, núa asìali Dios ibànuèrica. 39 Pidécuéca péewáidacawa cayábéeri iyú Dios itàacái ìwali profetanái itànèericaté Dios inùmalìcuíse piyúunáidacáinácué pìyapináca càiripináta ìwalíise yái péewáidáanácuécawa meedá Dios itàacái ìwali, quéwa Dios itàacái icàlidaca nuináwaná ìwali. 40 Quéwa éwita Dios itàacái icàlidacáaníta nùwali, càicáanítacué càmita piwàwa peebáidaca nulí pidènìacaténácué picáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha. 41 “Càmita nucutá mamáalàacata wenàiwicanái naicáanápiná núa càiride iyúwa máiníirica cachàinica chái èeri irìcu. 42 Núalíacuéca nuicá píiwitáise. Yá núalíacawa càmitacué cáininá piicáca Dios. 43 Núaniri Dios idéca ibànùacuéca nùa pìatalé, quéwa càmitacué pitàida núa cayába, càmitacué nacái peebáida nutàacái. Quéwa áibacaalí péenácué yàanàa icàlidéeri yàasu tàacáisiwa meedá, yásí peebáidacuéca itàacái nutàacái íicha. 44 Càmitacué píalimá peebáidaca nutàacái, piwàwacáinácué meedá pimànica iyúwa pinacáiyéi iwàwáaná cayábacaténácué naicáca pía. Càmitacué piwàwa pimànica càide iyúwa Dios iwàwáaná, yái abéerita Diosca, yéewacaténácué casíimáica iicáca pía. 45 Picácué píináidawa nucháawàanápinácué piináwaná ìwali Núaniri Dios iríwa. Càmita iwàwacutá nucháawàacuéca piináwaná ìwali, ìyacáiná áiba icháawèericuéca piináwaná ìwali, yái profeta Moisés itànèericaté tàacáisi pibáyawaná ìwalicué, éwitacué piyúunáidacáaníta Moisés yàasu tàacáisi iwasàanápinácué pía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. 46 Profeta Moisés itànàacaté tàacáisi nuináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse. Quéwa càmitacué peebáida Moisés yàasu tàacáisi báisíiri iyú. Báisícaalícué peebáidaca Moisés yàasu tàacáisitá, yá peebáidacuéca nutàacái nacáitá Moiséscáiná itànàacaté nuináwaná ìwali. 47 Quéwa càmitacué peebáida tàacáisi profeta Moisés itànèericaté nuináwaná ìwali, íná càmita nacáicué peebáidapiná yái tàacáisi nucàlidéeripinácuéca pirí”, íimaca yái Jesúsca.
Jesús da de comer a cinco mil hombres
1 Néesetécáwa, Jesús yàacawa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha, áibaalí íipidenéeri Tiberias. Wía yéewáidacaléca wàacawa yáapicha. 2 Manùbéeyéi wenàiwica nàacawa Jesús yáamiwáise àta alénácaalí yàawa, naicácáináté imànica madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica ichùnìacaténá cáuláiquéeyéi. 3 Néese Jesús yàacawa dúli íinatalé, yá yáawinacawa wáapicha wía yéewáidacaléca. 4 Mawiénicaté Pascua yàasu èeri judíonái imànicatáicaté yàasu cultowa máiníiri iwàwacutácawa nalí íipidenéeri Pascua. 5 Néese Jesús iicáidaca nalí níái manùbéeyéi wenàiwicaca yèeyéicawa yàatalépiná. Iná Jesús íimaca Felipe irí: —¿Alénásica yéewa wawènìaca nayáapiná níái manùbéeyéi wenàiwicaca? —íimaca yái Jesúsca. 6 Jesús isutáca yéemìawani yáalimáidacaténá iicáwa Felipe, yáalíacaténáwa càinácaalí Felipe íináidáanáwa, Jesúscáiná yáalíacatéwa càinácaalí imàníinápináté wàacaténá wenàiwica iyáapiná. 7 Néese Felipe íimaca: —Càmita wáalimá wàaca nayáapiná. Ewita wadènìacaalí doscientos denario imanùbacatá, yái doscientos èeri iwènicatái, càicáaníta caná yéewanáwa wawènìaca pan cayába yáaliméeripiná wàaca nayáatá, ibatàa púubanamáanápinátá —íimaca. 8 Néese abéeri wéená, wía yéewáidacaléca, íipidenéeri Andrés, yái Simón Pedro iméeréerica, íimaca Jesús irí: 9 —Iyaca chái abéeri sùmài idènièri cinco namanùbaca cebadéeri panca, pucháiba cubái imìdecaná nacái, quéwa càmita náalimá níái manùbéeyéi wenàiwicaca —íimaca yái Andrésca. 10 Néese Jesús íimaca walí: —Pichùulìacué náawinacawa canánama —íimaca yái Jesúsca. Iyacatái madécaná masicái, yá náawinacawa. Nàyaca cawàwanáta cinco mil namanùbaca asìanái. Càmita waputàa càisimalénácaalí inanái, sùmanái nacái. 11 Néese Jesús yeedáca níái panca icáapi irìculéwa, yá yàaca Dios irí cayábéeri. Néese isubèriadaca nía, yàaca walíni, wía yéewáidacaléca, yéewacaténá wawacùaca wenàiwicanái iríni, níái yáawinéeyéicawa néeni. Càita nacái Jesús imànica cubái imìdecaná yáapicha, yá wawacùaca nalíni, càinácaalíté imanuíca nawàwa nayáaca. 12 Idécanáami nayáaca cadénama, yá Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: —Pìacué peedá yéenáimi imàaquéericawa, ipíchaná yúucacawa —íimaca yái Jesúsca. 13 Iná wàaca weedáca pan yéenáimi imàaquéericawa, yá wapuníadaca doce namanùbaca mapíiri pan yéenáimi iyú, yái imàaquéericawa cinco namanùbaca cebadéeri pan íicha. 14 Níái wenàiwicaca naicácáiná Jesús imànica yái càmíirica áiba wenàiwica idé imànica, íná náimaca nalíwáaca: —Báisíta yácata yái profeta icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse, yái wacuèrinápiná càide iyúwaté profeta Moisés itànàanáté tàacáisi ìwali yàanèeripinácaté aléi èeri irìculé —náimaca. 15 Quéwa Jesús yáalíacawa nawàwáaná náibàacani cachàiníiri iyú namàacacaténá Jesús iyúwa nàasu rey icùanápiná nía, íná Jesús yàacawa náicha dúli íinatalé ìyacaténá abéerita.
Jesús camina sobre el agua
16 Táicacaalíté yàacawa, néese wía yéewáidacaléca walicùa wàacawa Galilea icalìsaniná néré. 17 Néese wawàlùacawa barca irìculé, yá wadàbaca wachàbaca wàacawa abéemàalé calìsa íicha wàanàacaténá Capernaum ìyacàlená nérépiná. Idé catáca wàwali quéwa Jesús càmíiritàacá yàanàa wàatalé. 18 Néese manuíri màladàca imichàacawa cáulicáiná ipùa wía cachàini. 19 Néese máadáiní watenácaté cawàwanáta cinco kilómetro, seis kilómetro idècuni cawàwanáta, yá waicáca Jesús yèepuníiriwa úni inànìacubàa, mawiénita yàacawa wàasu barca irí. Yá cáaluca wía báawanama, càmicáiná wáalía waicácani. 20 Quéwa Jesús íimaca walí: —¡Núaquéi, picácué cáalu pía! —íimaca walí. 21 Néese casíimáiri iyú weedáca Jesús barca irìculé, yáta barca yàanàaca wawàwacataléca wàacawa.
La gente busca a Jesús
22 Mapisáita àniwa níái manùbéeyéi wenàiwicaca wamàaquéeyéicaté abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha nawàwacaté nacutáca Jesús. Náalíacawa càmitaté Jesús yàawa wáapicha, wía yéewáidacaléca táicalémi watécaalíté yái abéeri barcaca ìyéericaté néeni. 23 Quéwa abénaméeyéi wenàiwica Tiberias ìyacàlená néeséeyéi nàanàaca barca irìcu mawiénita cáli irí yái cálica wenàiwica iyáacatáicaté pan idécanáamité Wáiwacali yàaca Dios irí cayábéeri. 24 Néese wenàiwicanái càmicáináté nàanàa Jesús, càmicáiná nacái nàanàa wía, wía Jesús yéewáidacaléca, ínáté nawàlùacawa madécaná barca irìculé nachàbacaténá calìsa nàanàanápiná Capernaum ìyacàlená néré nacutácaténáni, yái Jesúsca. Yá nachàbaca calìsa.
Jesús, el pan de la vida
25 Idécanáamité nàanàaca abéemàalé calìsa íicha, yá nàanàaca Jesús. Náimaca irí: —Pía, yéewáidéerica wía, ¿càicaalínáté pìanàa aléi? —náimaca. 26 Quéwa Jesús íimaca nalí: —Péemìacué cayába, càmitàacáwa píalía péemìaca càinácaalí íimáaná yái numàníirica càmíirita áiba wenàiwica idé imànica. Píalíacáitacuéwa piyáacaté piyáacaléwa cadénama meedá, íná picutácuéca núa yàacàsi ìwalinápiná meedá. 27 Picácué máiní cáinináca piicáca piyáacaléwa chái èeri irìcu imáalàapinácáináwa meedá caquialéta yái yàacàsica. Néese, iwàwacutácué cawèníirica piicáca yái yàacàsica yèerica picáuca càmíiri imáalàawa, yái Dios yúuleca nuèripinácuéca pirí, núa asìali Dios néeséerica. Yácáiná Núaniri Dios idéca imàacaca nudènìaca nuchàiniwa nùacaténácué picáuca càmíiri imáalàawa —íimaca yái Jesúsca. 28 Néese náimaca Jesús irí: —¿Càinásica iwàwacutá wamànica wamànicaténá càide iyúwa Dios iwàwáaná? —náimaca. 29 Jesús íimaca nalí: —Dios iwàwacué peebáidaca nutàacái, núa wenàiwica Dios ibànuèrica —íimaca yái Jesúsca. 30 Néese nasutáca néemìawani: —¿Càiríiná wawàsi áiba wenàiwica càmíiri idé imànica pimàníiripiná waicá yéewanápiná weebáidaca pitàacái? ¿Càinásica píalimá pimànica? 31 Wàawirináimi nayáacaté pan nacáiri èeri imanùbaca íipidenéericaté maná nèepunícaalítéwa manacúali yùucubàa càináwàiri, càide iyúwaté profeta itànàaná Dios itàacái Salmos irìcu: ‘Imàacacaté pan nacáiri yúuwàacawa chènuníise èeri imanùbaca nayáapiná’, cài profeta itànàacaté Moisés iináwaná ìwali —náimaca. 32 Jesús íimaca nalí: —Péemìacué cayába, Moisés càmitaté yàa nayáapiná pan chènuníiséeri. Yácata Núaniri Dios yèericaté nalíni, èeri imanùbaca, quéwa siùcáisede yàacué pirí yái báisíiri yàacàsi chènuníiséerica. 33 Núacata yái Dios yúule cáurica Dios yèericuéca pirí, núa iricuèricawa chènuníise, yá nùaca nacáuca càmíiri imáalàawa níái èeri mìnanáica —íimaca yái Jesúsca. 34 Néese nasutácani: —Uwé, pìa wayáa yái yàacàsica mamáalàacata —náimaca. 35 Jesús íimaca nalí: —Núacata yái yàacàsica yèerica wenàiwicanái icáuca càmíiri imáalàawa. Ewita piyáacáanítacué piyáacaléwa èeri irìcuíri yàacàsi, càicáaníta máapitacué pía àniwa, macàlacué nacái piwàwa àniwa. Quéwacué peebáidacaalí nulí, pimànicaalícué nacái càide iyúwa nuwàwáaná, yásí matuíbanáicuéca piwàwa Dios yáapicha càiripináta, càide iyúwa casíimáiná wenàiwica càmíiyéica máapi, càmíiyéi nacái macàla iwàwa. 36 Quéwa nudéca nucàlidacuéca piríni, éwitacué piicácáaníta yái numàníirica, càicáanítacué càmita peebáida nutàacái mamáalàacata. 37 Cawinácaalí Núaniri Dios imàaquéeyéica nùasunáipiná, níata yeebáidapiná nutàacái. Néese macáita yeebáidéeyéica nutàacái, canácatáita núuca nuíchawa nía. 38 Càmita nùanàa chènuníise numànicaténá meedá iyúwa nuwàwáaná. Néese nudéca nùanàaca numànicaténá càide iyúwa Núaniri Dios iwàwáaná, yái ibànuèrica núa. 39 Núaniri Dios yái ibànuèrica núa càmita iwàwa yúucacawa nuícha abéeri nùasu wenàiwicanái yéená, Dios imàaquéeyéica yeebáidaca nutàacái. Néese Dios iwàwa numichàidaca nía yéetácáisi íicha èeri imáalàacaalípináwa. 40 Yácáiná Núaniri Dios iwàwa nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha macáita wenàiwica yeebáidéeyéica Dios Iirica núa, yeebáidéeyéi nacái nutàacái. Néese numichàidapiná níawa yéetácáisi íicha èeri imáalàacaalípináwa —íimaca yái Jesúsca. 41 Néese níái judío íiwacanánáica nadàbaca natàaníca báawéeri iyú Jesús ìwali íimacáináté: “Núacata yái Dios yúuleca chènuníiséeri Dios yèericuéca pirí, nùacaténácué picáuca càmíiri imáalàawa”, íimaca. 42 Yá náimaca nalíwáaca: —¡Yácata Jesús meedá, yái José ìirimica! Wáalíaca waicáca isèenái, yáanirimi, yáatúa nacái. ¡Ichìwaca meedá yái icàlidacáiná iricùacasawa chènuníise! —náimaca. 43 Néese Jesús íimaca nalí: —Picácué cài pitàaní piríwáaca. 44 Abéerita Núaniri Dios imàaquéeri wenàiwica neebáidaca nutàacái, yéewanápiná nùasu wenàiwicaca nía. Yá numichàidapiná níawa yéetácáisi íicha èeri imáalàacaalípináwa. 45 Profeta Isaías itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Càité íimaca: ‘Dios yéewáidapiná macái wenàiwica’, cài itànàaca. Iná yéewa macáita yéemièyéica Núaniri Dios itàacái, yéewáidéeyéi nacáiwa ìwali, neebáidapiná nutàacáiwa. 46 “Canácatàacá áiba nuícha iiquéeri Núaniri Dios. Abéerita núa, yái Dios ibànuèrica chènuníise, nudéca nuicácani. 47 Péemìacué cayába, cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái idènìaca siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa. 48 Núacata yái yàacàsica yèerica wenàiwica icáuca càmíiri imáalàawa. 49 Pìawirináimicué nayáacaté nayáacaléwa èeri imanùbaca, yái pan nacáirica íipidenéericaté maná Dios ibànuèricaté nalí chènuníise idècunitàacá nèepunícawa manacúali yùucubàa càináwàiri. Nayáacaté maná èeri imanùbaca, quéwa béeyéicaalíté nía, yáté néetácawa càide iyúwa macái èeri mìnanái yéetáanáwa. 50 Quéwa nucàlidacué pirí nùwaliwa, núacata yái yàacàsica iricuèricawa chènuníise: Cawinácaalí wenàiwica iyéerica yái yàacàsica, ìyapiná càiripináta Dios yáapicha. 51 Núacata yái yàacàsi cáurica iricuèricawa chènuníise: Cawinácaalí iyéerica yái yàacàsi cáurica, idènìapiná icáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha. Yái yàacàsi nuèripináca nalí, yácata nuiná yái. Yá numàacapiná nuináwa nuétácaténáwa yéewanápiná èeri mìnanái nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha —íimaca yái Jesúsca yéewáidacaténá nía imàacáanápináté icáucawa. 52 Néese níái judío íiwacanánáica nadàbaca natàaníca nalíwáaca chàinisíiri iyú. Yá néemíanícawa, náimaca nalíwáaca: —¡Canáca yéewaná yàaca wayáa iináwa yái asìalica! —náimaca. 53 Jesús íimaca nalí: —Péemìacué cayábani, càmicaalícué piyáa nuiná, núa asìali Dios néeséerica, càmicaalícué nacái pìira nuíraná, càmitacué pidènìapiná picáucawa càmíiri imáalàawa. 54 Cawinácaalí iyéerica nuiná, ìiréeri nacái nuíraná, idènìaca siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa; néese numichàidapinácani yéetácáisi íicha èeri imáalàacaalípináwa. 55 Cayábéeri yàacàsi yái nuináca. Cayábéeri nacái nuíraná wenàiwica ìirapiná. 56 Cawinácaalí iyéeri nuiná, ìiréeri nacái nuíraná, ìyaca abédanamata núapicha, núa nacái nùyaca abédanamata yáapicha. 57 Núaniri Dios yái ibànuèrica núa ìyaca càiripináta. Núa nacái nùyaca càiripináta Núaniricáiná yàaca nucáuca. Càita nacái cawinácaalí iyéerica nuiná, yá nùaca nacái icáuca càmíiri imáalàawa. 58 Nucàlidacué pirí nùwaliwa yái yàacàsica iricuèricawa chènuníise. Yái yàacàsica càmíiricata càide iyúwa maná yái pan nacáirica pìawirináimi iyéericatécué, quéwaté béeyéicaalí nía, yá néetácatéwa càmicáiná yéewa maná yàaca nacáuca càmíiri imáalàawa. Quéwa cawinácaalí iyéerica yái yàacàsica nuèripináca irí, idènìapiná icáucawa càmíiri imáalàawa —cài Jesús icàlidaca nalí comparación, yéewáidacaténá nía iwàwacutáanápináté imàacaca icáucawa yéewacaténá yàasu wenàiwica nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa. 59 Càité Jesús yéewáidaca judíonái nàwacáidáyacacaalítéwa néewáidacàalu irìcuwa Capernaum ìyacàlená néeni.
Palabras de vida eterna
60 Néeseté manùbéeyéi néená níái yèepuníiyéicatéwa Jesús yáapicha quéechatécáwa, idécanáamité néemìaca Jesús itàacái yéewáidéerica iyú nía, yá náimaca nalíwáaca: —Máiní càulenáca weebáidaca yái tàacáisi icàlidéerica walí. ¡Càmita wawàwa weebáidaca itàacái! —náimaca. 61 Quéwa Jesús yáalíacawa natàaníca báawéeri iyú itàacái ìwali. Yá íimaca nalí: —¿Cánácué báawa péemìacani, yái nucàlidéericuéca pirí? 62 Néese, ¿càinásicué píináidacawa piicácaalícué núa, asìali Dios néeséerica, numichàacawa chènuniré àniwa, aléera nùyacataléca bàaluité? 63 Abéerita Espíritu Santo yèeri wenàiwica icáuca càmíiri imáalàawa. Canácaalí Espíritu Santotá, yásí canéerica iwèni meedá yái nuinácatá. Yái comparación nucàlidéericuéca pirí yàacàsi ìwali íimáanáca Espíritu Santo yàacuéca picáuca càmíiri imáalàawa peebáidacaalícué nutàacái báisíiri iyú. Càmita íimáaná iwàwacutácué piyáaca nuinásíwa. 64 Quéwa nàyaca abénaméeyéi pèewi càmíiyéipiná idènìa icáucawa càmíiri imáalàawa càmicáiná neebáida nutàacái —íimaca yái Jesúsca. Cài Jesús íimaca yácáiná idàbacatáiseté imáidaca yéewáidacalénáiwa quéechatécáwa, yáté yáalíacawa cawinácaalí nía càmíiyéipinácaté yeebáida itàacái, yáalía nacáiwa chánácaalí wéená itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáni. 65 Néese Jesús íimaca nalí nacái: —Iná nudéca nucàlidacuéca piríni canácata yáaliméeri nùasu wenàiwicapiná càmicaalícáwa Núaniri Dios imàaca yeebáidaca nutàacái —íimaca yái Jesúsca. 66 Néese madécaná néená níái yèepuníiyéicatéwa quéechatécáwa Jesús yáapicha nèepùacawa íicha. Càmita quirínama nàacawa yáapicha. 67 Néese Jesús isutáca yéemìawa wía, wía yéewáidacaléca, doce wamanùbaca. Yá íimaca walí: —¿Néenicué nacái pía yèeyéipináta nacáiwa? —íimaca yái Jesúsca. 68 Quéwa Simón Pedro íimaca irí: —Wáiwacali, canácata áiba yéewáidéeri wía. Abéerita pía icàlidéeri walí càinácaalí iwàwacutáaná wamànica wadènìacaténá wacáucawa càmíiri imáalàawa. 69 Weebáidaca pitàacái. Wáalíaca nacái mabáyawanéeri Mesíasca pía, yái wacuèrináca, yái cáuri Dios Iirica —íimaca yái Pedroca. 70 Jesús íimaca walí: —Nudéca nuedácuéca pía, píacué docéeyéica imanùbaca. Quéwa abéeri péenácué Satanás yàasu —íimaca yái Jesúsca. 71 Càité Jesús icàlidaca Judas ìwali, yái Simón Iscariote ìirimi. Ewita abéeri wéenácáanítani, wía yéewáidacaléca doce wamanùbaca, càicáaníta Judas itéenápinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáni.
Los hermanos de Jesús no creían en él
1 Néese Jesús yèepunícatéwa Galilea yàasu cáli íinatabàa. Càmitaté iwàwa ìyaca Judea yàasu cáli íinata, níacáiná judío íiwacanánái nawàwacaté nanúacani. 2 Quéwa mawiénicaté judíonái yàasu culto abéeri semanéerica íipidenéeri Enramadas, nàyacaténáté capìima irìcu. 3 Iná Jesús yéenánái náimaca irí: —Picá piyamáawa chái, néese pìawa Judea yàasu cáli néré yéewacaténá pìasu wenàiwica ìyéeyéica néeni naicáca yái pimàníiricasa càmíirica áiba wenàiwica idé imànica. 4 Aiba iwàwacaalí manùba wenàiwica náalía naicácani, néese càmita imàni wawàsi ibàacanéeri iyú. Báisícaalí píalimá pimànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica, yá iwàwacutá pimànicani manùba wenàiwica yàacuésemi —náimaca. 5 Càica Jesús yéenánái icàlidaca iríni, càmicáiná nacái neebáida irí. 6 Néese Jesús íimaca nalí: —Càmitàacá nuénáiwaná yàanàa, quéwacué píalimá píibaidaca pìasu wawàsiwa macái èeri imanùbaca. 7 Aibanái èeri mìnanái càmíiyéica yeebáida nutàacái càmitacué yéewa báawaca naicáca pía, quéwa báawaca naicáca núa numàacacáiná náalíacawa nabáyawaná ìwaliwa. 8 Pìacuéwa culto néré, núa quéwa càmitàacá nùawa siùca, càmicáinátàacá nuénáiwaná yàanàa cayába —íimaca yái Jesúsca. 9 Néese idécanáami cài icàlidaca nalíni, yá Jesús iyamáacawa náicha Galilea yàasu cáli néré.
Jesús en la fiesta de las Enramadas
10 Néeseté idécanáami Jesús yéenánái yàacawa, yá Jesús yàacawa nacái Jerusalén ìyacàlená nérépiná. Càmita quéwa yàawa manùba wenàiwica yáapicha; yàacawa batéwa ibàacanéeri iyú. 11 Néese judío íiwacanánái nacutácani culto yaalí, Jerusalén ìyacàlená irìcu. Yá nasutáidaca néemìawa wenàiwicanái: —¿Alénásica yáara asìalica? —náimaca. 12 Nía nacái wenàiwicaca natàaníca ibàacanéeri iyú nalíwáaca Jesús ìwali: “Cayábéeri íiwitáise”, náimaca. Quéwa áibanái náimaca: “Càmíirita cayába, ichìwáidacáiná wenàiwica meedá”, náimaca. 13 Quéwa macáita natàaníca Jesús ìwali ibàacanéeri iyú cáalucáiná naicáca judío íiwacanánái, níái báawéeyéica iicáca Jesús. 14 Idècunitàacá namànica culto semana ìwalìabàacatái, yáté Jesús iwàlùacawa templo irìculé. Yá idàbaca yéewáidaca wenàiwica néré. 15 Níái judío íiwacanánáica náináidacawa manuísíwata néemìaca Jesús yéewáidáaná. Yá náimaca ìwali: —¡Canéeri iwèni meedá yàasu tàacáisi càmicáináté yéewáidawa wàasu escuela irìcu! —náimaca nawènúadacaténá wenàiwica íiwitáise Jesús íicha. 16 Néese Jesús íimaca nalí: —Yái nuéwáidéericuéca pía ìwali càmíirita nùasu tàacáisi. Nucàlidacué pirí yàasu tàacáisi yái Núaniri Dios, yái ibànuèrica núa. 17 Aibacaalí iwàwa imànica càide iyúwa Dios iwàwáaná, yásí yáalíacawa nuéwáidaca nía Dios yàasu tàacáisi iyú; náalía nacáiwa càmita nuéwáida nía nùasu tàacáisi iyúwa meedá. 18 Cawinácaalí itàaníirica íiwitáise iyúwa meedá iwàwa wenàiwicanái yàaca íimiétacaná, quéwa núa iwàwéeri wenàiwicanái yàaca Núaniri Dios íimiétacaná, yái ibànuèrica núa. Iná nutàaníca báisíiri iyú, núacáináta yái báisíirica, càmita nacái nuchìwa. 19 “Profeta Moisés icàlidacaté pìawirináimicué iríni càinácaalí Dios iwàwáanácué pimànica. Quéwa canácatacué pèewi áiba imàníirica càide iyúwa Dios iwàwáaná. ¿Cánácué piwàwa pinúaca núa? —íimaca yái Jesúsca. 20 Néese níái wenàiwicanáica náimaca irí: —¡Demonio ìyaca piwàwalìcu idacuèri píiwitáise, íná máiwitáiseca pía meedá! ¡Canácata iwàwéeri inúaca pía! —náimaca. 21 Néese Jesús íimaca nalí: —Macáitacué píináidacawa manuísíwata piicáidaca yái numàníiricaté áiba sábado bàaluité piyamáidacatáicuécawa, nuchùnìacaalíté cáuláiquéeri asìali, íná báawacuéca piicáca núa numànicáiná yái wawàsi píiméericuéca ìwali càmíiricasa Dios imàaca wamànica sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa. 22 Quéwa Dios imàacaca wáibaidaca sábado irìcu iwàwacutácaalí wamànica áiba cayábéeri wawàsi Dios ichùulièrica wamànica. Càita ìyaca circuncisiónca. Profeta Moisés yéewáidacaté nía circuncisión ìwali, càide iyúwaté wàawirináimi imàníináté circuncisión néenibe asìanái iríwa madécaná camuí Moisés ipíchawáise. Yái Moisés yéewáidacaté nía iwàwacutáanácué pimànica circuncisión sùmài irí abéeri semana idénáami imusúaca iicá èeri éwita ìyacáaníta sábado piyamáidacatáicuécawa. Iná pimànicuéca circuncisión péenibe asìanái iríwa càinácaalí èeri iwàwacutácatáicué pimànicani, yéewacaténácué pimànica machacàníiri iyú càide iyúwa Dios ichùulìaná. 23 Càita pimànicuéca càide iyúwa profeta Moisés ichùulìaná wàawirináimi Dios inùmalìcuíse, yá pimànicuéca circuncisión péenibe asìanái iríwa éwitacué iwàwacutácáaníta pimànicani sábado irìcu wayamáidacatáicawa, idènìacaalí abéeri semana yái sùmàica. Néese, ¿cánácué báawa piwàwa núapicha ìwalíise yái nuchùnìanáca macái iiná yáara asìalica cáuláiquéerimica sábado piyamáidacatáicuécawa? 24 Picácué picháawàa wenàiwica iináwaná ìwali ipíchawáisecué píalía nàwali cayába càinácaalí namàníiná. Iwàwacutácué píináidacawa cáalíacáiri iyú ipíchawáise picàlidacuéca naináwaná ìwali. Néese, pitàanícué báisíiri iyú —íimaca yái Jesúsca.
Jesús habla de su origen
25 Idécanáamité néemìaca Jesús íimáaná, néese abénaméeyéi ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená néeni nadàbaca náimaca nalíwáaca: —¡Yácata Jesús, yái asìali judío íiwacanánái nacutéerica nanúacaténáni! 26 Piicácué yái, itàaníca iyúwa iwàwáaná itàaníca macái wenàiwica yàacuésemi, quéwa wáiwacanánái càmita nàalàa cachàiníiri iyúni. Cawàwanáta wáiwacanánái náináidacawa ìwali Mesíascani, wacuèrinápiná wía judíoca, Dios ibànuèrica walí. 27 Quéwa càmita yéewa Mesíascani, wáalíacáináwa ácatáiséericaalí yái asìalica, quéwa Mesías yàanàacaalípiná, yá canáca yáaliéripiná ìwali síisáanéericaalíni —náimaca. 28 Idècunitàacá Jesús yéewáidaca wenàiwica templo irìcu, yá yéemìaca yái náiméerica ìwali. Néese Jesús íimaca cachàiníiri iyú: —Piyúunáidacuéca píalíacawa nùwali. Piyúunáidacué nacái píalíacawa síisáanéericaalí núa. Quéwa càmita nùanàa numànicaténá càide iyúwa nuwàwáaná, néese nudéca nùanàaca Dios ibànùacáiná núa, yái Dios báisíirica, càmíiricué píalía ìwali. 29 Núalíaca Dios ìwali nùanàacáiná yàatanáise. Ibànùa nacái núa néese —íimaca yái Jesúsca. 30 Néese judío íiwacanánái nawàwa náucaca Jesús presoíyéi ibànalìculé, quéwa càmitaté náibàani càmicáinátàacá Jesús yéenáiwaná yàanàa nanúacatáipinácaténi. 31 Quéwa madécaná wenàiwica neebáidaca Mesíascani, yái judío icuèrinápináca Dios ibànuèrica nalí. Yá náimaca nalíwáaca: —Iwàwacutá Mesíascani yái asìalica imànicáiná macái íiwitáaná yái càmíirica áiba wenàiwica idé imànica càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi Mesías ìwali Dios inùmalìcuíse, yái Mesías yàanèeripinácaté icùacaténá wía, wía israelitaca —náimaca.
Los fariseos intentan arrestar a Jesús
32 Néeseté abénaméeyéi fariseo néemìaca wenàiwicanái itàaníca ibàacanéeri iyú nalíwáaca Jesús ìwali. Iná fariseonái, sacerdote íiwacanánái yáapicha nabànùaca nàasu úwináiwa icuèyéica templo náibàacaténá Jesús náucáanápináni presoíyéi ibànalìculé. 33 Iná Jesús íimaca: —Nùyacué pèewi achúma èerita. Néese nuèpùacawa Dios yàataléwa yái ibànuèricaté núa. 34 Néese picutápinácué núawa, quéwacué càmita pidé pìanàaca núawa càmicáinácué yéewa pìanàaca néré nùyacatalépináca —íimaca yái Jesúsca. 35 Néese judíonái náimaca nasutáca néemìawa níawáaca: —¿Alénásica yàawa yái asìalica càmicatalépinácasa wadé wàanàacani? Cawàwanáta yàacawa wéenánái yàatalé ìyéeyéica càmíiyéi judío yèewiré yéewáidacaténá càmíiyéi judío. Quéwa canápináta meedá yàacawa, càmicáiná neebáida itàacái. 36 ¿Càinásica íimáaná? ‘Picutápinácué núawa quéwacué càmita pidé pìanàaca núawa càmicáinácué yéewa pìanàaca néré nùyacatalépináca’, cài íimaca —náimaca, naicáaníca Jesús iquíniná.
Ríos de agua viva
37 Aiba èerité namáalàidáanápiná namànica culto, máiníiri iwàwacutácawa nalí yái èerica. Yá Jesús ibàlùacawa nàacuésemi, yá íimaca cachàiníiri iyú, icàlidaca nalí comparación: —Piwàwacaalícué picáucawa càmíiri imáalàawa càide iyúwa macàléeyéi iwàwa nawàwacaalí úni, néese peebáidacué nutàacái. Yásí nùacué picáuca càmíiri imáalàawa, càide iyúwa wàacaalí nàiraca úni, cawinácaalí macàléeyéica iwàwa. 38 Càide iyúwa Dios itàacái íimáaná profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse, cawinácaalí wenàiwica yeebáidéerica nutàacái, idènìapiná cáuri úni iwàwalìcuwa, yái úni cáurica yèerica icáuca càmíiri imáalàawa càide iyúwa cayábéeri únibàa depuíwéeri canácatáita chuìni —íimaca yái Jesúsca. 39 Jesús icàlidaca nalí yái comparaciónca yéewáidacaténá nía Espíritu Santo ìwali, yái icuèripinácaté náiwitáise cawinácaalí yeebáidéeyéica Jesús itàacái. Yái úni cáurica íimáanáca càicanide iyúwa Espíritu Santo. Quéwa néenialíté càmitàacá Espíritu Santo yàanàaca aléi èeri irìculé càmicáinátécá Jesús yéetáwa, càmicaalítécá nacái imichàawa chènuniré ìyacaténá cáimiétacanéeri iyú Dios yáapicha. Ináté càmitàacá yéewa Espíritu Santo yàanàaca aléi èeri irìculé.
División entre la gente
40 Néeseté abénaméeyéi néená níái wenàiwicaca idécanáami néemìaca Jesús itàacái, yá náimaca: —Báisícata profetacani yái Jesúsca, càide iyúwa profeta Moisés itànàanáté tàacáisi profeta ìwali yàanèeripinácaté yéewáidacaténá wía —náimaca. 41 Aibanái íimaca: —Mesíascani, yái wacuèrinápiná Dios ibànuèrica walí, wía judíoca —náimaca. Quéwa áibanái íima: —Càmita yéewa wacuèrinápiná Mesías yàanàaca Galilea yàasu cáli néese. 42 Iwàwacutá rey David itaquérinámicani yái Mesíasca, càide iyúwaté Dios itàacái íimáaná profetanái itànèericaté. Iwàwacutá nacái imusúaca iicá èeri Belén ìyacàlená irìcu, yái yàcaléca David imusúacatalécaté iicá èeri. Quéwa yái asìalica Jesús, Nazaret ìyacàlená néeséeri meedá. Iná càmita yéewa Mesíascani —náimaca, càmicáináté néemìa Jesús iináwaná ìwali imusúacaté iicá èeri Belén ìyacàlená irìcu, rey David itaquérinámi nacáicani, yái Jesúsca. 43 Càita náináidacawa Jesús ìwali, íná càmita abédanama náiwitáise náapichawáaca níái wenàiwicaca. 44 Aibanái nawàwa náibàacani quéwa càmitaté náibàani.
Las autoridades no creían en Jesús
45 Néeseté úwinái icuèyéica templo nèepùacawa fariseonái yàatalé, sacerdote íiwacanánái nacái. Yá náimaca úwinái irí: —¿Cánácué càmita pité néeseni? —náimaca. 46 Néese úwinái íimaca nalí: —¡Canátàacá áiba wenàiwica itàaníirica àta siùca nacáide càide iyúwa itàaníiná yáara asìalica! —náimaca. 47 Néese fariseonái náimaca nalí: —¿Pimàacasicué ichìwáidaca pía nacái càide iyúwa ichìwáidáaná áibanái? 48 Canácata wéená wía náiwacanánáica, wía nacái fariseoca, canácata wéená yeebáidéeri itàacái. 49 Quéwa áibanái wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái, canéeyéica iwèni meedá nía, càmíiyéi yáalíawa Dios itàacái ìwali, Dios yúuquéeyéipiná íichawa meedá —náimaca. 50 Néese Nicodemo yái fariseo ipáchiéricaté Jesús yàatalé áiba catá ìyaca néeni fariseonái yèewi, judío íiwacanánái nacái. Yá Nicodemo íimaca nalí: 51 —Dios itàacái càmita ibatàa wanúaca wenàiwica àta wéemìacataléta icàlidaca iináwanáwa, wáalíacaténáwa ìwali yái imàníináca —íimaca yái Nicodemoca. 52 Néese náimaca Nicodemo irí: —¿Píatasica Galilea yàasu cáli néeséeri nacái? Pitàaníca máiwitáiséeri iyú meedá càide iyúwa canéeyéi iwèni Galilea yàasu cáli néeséeyéica. Pìa péewáidacawa Dios itàacái ìwali profetanái itànèericaté, yásí píalíacawa canáca profeta imusuéricatéwa Galilea yàasu cáli néese —náimaca naimáichacáináté abénaméeyéi profeta nàanàacaté Galilea yàasu cáli néese. 53 Néese nèepùacawa macáita nacapèe néréwa.
La mujer adúltera
1 Quéwa Jesús yàacatéwa dúli néré íipidenéechúa Olivos, íimáanáca olivo inàlimaná. 2 Néese mapisáita àniwa amalácaalí yàacawa nawicáu, yá Jesús yèepùacawa templo néré. Manùbéeyéi wenàiwica nàacawa yàatalé, yá Jesús yáawinacawa yéewáidacaténá nía. 3 Néese abénaméeyéi yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu, fariseonái nacái natéca inanái Jesús yàatalé, abéechúa inanái canìríichúa. Nàanàacaté úa idècunitàacá uimáca áiba asìali yáapicha càmíirica unìrisíwa. Yá nabàlùadaca úa nàacuésemi níái ìyéeyéica néeni. 4 Yá náimaca Jesús irí: —Pía yéewáidéerica wenàiwica, wadéca wàanàaca úái inanáica idècunitàacá uimáca áiba asìali yáapicha càmíirica unìrisíwa. 5 Dios itàacái profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse íimaca iwàwacutáanápiná wanúaca úa íba iyú cawinácaalí inanái iiméechúaca áiba asìali yáapicha càmíirica unìrisíwa. Néeni pía, ¿càinásica píimaca ùwali úái inanáica? —náimaca. 6 Nasutáca néemìawa Jesús yéewanápiná náalimáidaca naicáwa Jesús nacháawàacaténá iináwaná ìwali itàacái ìwalíisewa. Néese Jesús yáawiacawa itànàaca cáli ìwali icáapi ipùata iyúwa. 7 Quéwa nasutáca néemìawa Jesús mamáalàacata. Néese Jesús ibàlùacawa machacànita àniwa, yá íimaca nalí: —Néeni, cawinácaalícué péenáquéi mabáyawanéeri, yásí iwàwacutá idàbaca inúaca úa íba iyú —íimaca yái Jesúsca. 8 Néese Jesús yáawiacawa itànàaca cáli ìwali àniwa icáapi ipùata iyúwa. 9 Quéwa idécanáami néemìacani, yá nadàbaca nawàwalica macái báawéeri namàníirica, Dios imàacacáiná nawàwalica nabáyawanáwa. Yá nàacawa náicha abéerinamata namanùbaca iyúwa. Níái béeyéica náicha canánama, yá idàbaca nàacawa náicha quéechacáwa, néese ùuculìiyéi nàacawa náicha. Idécanáamité fariseonái macáita nèepùacawa náicha, yá Jesús ibàlùacawa machacànita àniwa. Yá iicáca úái inanáica ibàluèchúacawa abéechúata. 10 Néese Jesús isutáca yéemìawa úa: —¿Néeni níái icháawèeyéica piináwaná ìwali? ¿Canátasica iwàwéeri inúaca pía pibáyawaná ìwalíisewa? —íimaca yái Jesúsca. 11 Néese úumaca Jesús irí: —Nuíwacali, canácata iwàwéeri yùuwichàidaca núa —úumaca. Néese Jesús íimaca ulí: —Uwé, núa nacái càmita nùuwichàida pía. Siùcade pìawa, picá pimàni pibáyawanáwa àniwa —íimaca yái Jesúsca.
Jesús, la luz del mundo
12 Néeseté wenàiwicanái ìwacáidáyacacawa Jesús yàatalé àniwa, yá íimaca nalí: —Péemìacué comparación: Càica núade iyúwa camalási chái èeri irìcu nuéwáidacáiná èeri mìnanái náalíacaténá Dios ìwali. Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái càmita nèepuníwa catéeri náiwitáise yáapichawa iyúwa wenàiwica càmíiyéica yáalía Dios ìwali, íná càmita namàni mamáalàacata nabáyawanáwa. Néese, amaláca numànica náiwitáise, náalíacaténá Dios ìwali, nùacáiná nacáuca càmíiri imáalàawa —íimaca yái Jesúsca. 13 Néese fariseonái náimaca Jesús irí: —Canéeri iwèni meedá pitàacái picàlidacáiná piináwaná ìwaliwata, íná caná yéewaná wenàiwica yáalíacawa asáisí báisícaalíni —náimaca. 14 Jesús íimaca nalí: —Cawèníiriquéi yái nucàlidéerica éwita nucàlidacáaníta nuináwaná ìwaliwani, núalíacáináwa síisáanácaalí nùanàa, núalía nacáiwa alénácaalípiná nùawa. Quéwa càmitacué píalíawa síisáanácaalí nùanàaca, alénácaalí nacái nùapináwa. 15 Pidécuéca píimaca áibanái ìwali iwàwacutáanása Dios yùuwichàidaca nía nabáyawaná ìwalíisewa. Quéwa píináidacuéca meedáwa èeri mìnanái íiwitáise iyú. Néese càmita cài nuínáidacawa. Càmita nacái nuémìa naináwaná ìwali chái èeri irìcu nùuwichàidacaténá nía. 16 Quéwa núumacaalí siùca nàwalitá iwàwacutáaná nùuwichàidaca níatá, yásí nùuwichàidaca nía machacàníiri iyútá, càmicáiná nuínáidawa nulínáamitawa nùuwichàidáanápiná níatá, néese nuínáidacawa abédanamata Núaniri Dios yáapichawa càide iyúwa iwàwáaná. 17 Dios itàacái profeta Moisés itànèericaté bàaluité íimaca: Abédanamacaalí pucháiba wenàiwica íiwitáise náapichawáaca nacàlidáanápiná áibanái iináwaná ìwali, yásí cawènica natàacái. 18 Uwé, nàyaca pucháiba icàlidéeyéica nuináwaná ìwali cawinácaalí núa: Núacata icàlidéerica nuináwaná ìwaliwa, yácata nacái Núaniri Dios, yái ibànuèrica núa, icàlida nacái nuináwaná ìwali cawinácaalí núa. Yá abédanamacata wáiwitáise wáapichawáaca, íná yéewa cawèníirica watàacái pucháibacáiná wía —íimaca yái Jesúsca. 19 Néese náimaca Jesús irí: —Wadéca wéemìaca piináwaná ìwali càmita píalíawa cawinácaalíté píanirimica —náimaca. Néese Jesús íimaca nalí: —Núalíacawa càmitacué píalíawa cawinácaalí núa, càiná nacái nuíwitáise. Núalíacawa nacái càmitacué píalía Núaniri Dios ìwali. Píalíacaalícuéwa cawinácaalí núatá, yá píalíacuécawa nacái Núaniri Dios ìwalitá —íimaca yái Jesúsca. 20 Càité Jesús íimaca idècunitàacá yéewáidaca wenàiwicanái templo irìcu, mawiénita ofrenda yàalu irí náucacataléca nàasu platawa namàaquéericaté Dios irípiná ofrenda iyú. Quéwa càmitaté náibàani càmicáinátécáwa Jesús yéenáiwaná yàanàa nanúacatáipináténi.
“A donde yo voy, ustedes no pueden ir”
21 Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa, níái judío íiwacanánáica: —Yá nùacawa mesúnamáita, néese picutápinácué núawa, nuwasàacaténácué pía yùuwichàacáisi íicha, quéwa càmitacué pidé pìanàaca núa, íná péetápinácuécawa méetàuculé Dios íicha pibáyawaná yáapichacuéwa. Nùacawa aléera canácatalépináca yéewanácué piwàlùacawa —íimaca yái Jesúsca. 22 Néese judío íiwacanánái náimaca nalíwáaca: —Cawàwanáta inúapináca yáawawa íná cài íimaca yàanápináwa alénácaalí caná yéewaná wawàlùacawa —náimaca naicáaníca Jesús iquíniná. 23 Néese Jesús íimaca nalí: —Eeri mìnanáicuéca pía, quéwa núaquéi chènuníiséeri. Pìyacuéca chái èeri irìcu quéwa càmita èeri mìnali núa. 24 Iná nudéca núumacuéca pirí péetáanápinácawa méetàuculé Dios íicha pibáyawaná yáapichawa. Càmicaalícué peebáida iyúwa núumáanácué pirí cawinácaalí núa, yásí péetácuécawa pibáyawaná yáapichawa —íimaca yái Jesúsca. 25 Néese náimaca Jesús irí: —¿Cawiná pía? —náimaca. Néese Jesús íimaca nalí: —Nudàbacaalíté nuéwáidaca wenàiwica, nucàlidacatécué piríni mamáalàacata nuináwanáwa cawinácaalí núa. Siùcade canápináta meedá nutàanícuéca píapicha càmicáinácué piwàwa peebáidaca nutàacái. 26 Iyaca madécaná wawàsi nucàlidacaténácué pirí péemìacaténácué pibáyawaná ìwaliwa. Quéwa yái ibànuèrica núa itàaníca báisíiri iyú, yá nacái tàacáisi nucàlidéerica èeri mìnanái irí yácata tàacáisi nuémièrica icàlidaca, yái ibànuèrica núa —íimaca yái Jesúsca. 27 Quéwa níái judío íiwacanánáica càmita náalíawa Jesús icàlidaca ìyaca Yáaniri Dios ìwaliwa. 28 Iná Jesús íimaca nalí: —Pimichàidacaalípinácué núa cruz ìwali pinúacaténácué núa, núa asìali Dios néeséerica, yásí píalíacuécawa nùwali núacata yái càide iyúwacué núumáaná pirí. Píalíapinácué nacáiwa càmita numàni wawàsi nulínáamitawa, néese, nucàlidaca càide iyúwa Núaniri Dios yéewáidáaná núa. 29 Yái Núaniri Dios ibànuèrica núa ìyaca núapicha. Càmita Núaniri imàaca núa abéerita numànicáiná mamáalàacata càide iyúwa iwàwáaná —íimaca yái Jesúsca. 30 Jesús idécanáami cài íimaca, yá madécaná wenàiwica neebáidaca itàacái.
Los hijos de Dios y los esclavos del pecado
31 Néeseté Jesús íimaca nalí abénaméeyéi judío icàlidéeyéica neebáidáanása itàacái: —Peebáidacaalícué mamáalàacata nutàacái pimànicaténácué càide iyúwa nuchùulìanácué pía, yásí nuéwáidacalécuéca pía báisíiri iyú. 32 Yásí píalíacuécawa ìwali yái nutàacái báisíirica. Yá nutàacái báisíirica iwasàapinácué píawa —íimaca yái Jesúsca. 33 Náimaca irí: —Wíaquéi Abraham itaquénáinámi, canácatáita áibanái yàasu wenàiwica wía. ¡Canáca yéewaná píimaca walí piwasàanápinása wíawa! —náimaca. 34 Jesús íimaca nalí: —Péemìacué cayába, cawinácaalí imàníiyéica ibáyawanáwa mamáalàacata, namànica meedá càide iyúwa nabáyawaná ichùulìaná nía, càide iyúwa áibanái wenàiwica íibaidáaná mawèníiri iyú náiwacali iríwa, yàasu wenàiwicacáiná nía. 35 Náiwacali càmita íima yàasu wenàiwica ìwaliwa: ‘Nuénásàiriquéi’, càmita íima. Néese íimaca yéenibe ìwaliwa: ‘Nuìrica yái’, cài íimaca. 36 Iná núa Dios Iirica, nuwasàacaalícué pía pibáyawaná íichawa, yásí càmitacué iwàwacutá pimànica càide iyúwa pibáyawaná ichùulìanácué pía, Dios yéenibecáinácué pía báisíta. 37 Núalíacawa Abraham itaquénáinámicuéca pía, quéwa piwàwacué pinúaca núa càmicáinácué peebáida nutàacái. 38 Nucàlidacué pirí ìwali yái báisíiri tàacáisica Núaniri Dios yáasáidéerica nulí. Quéwa núalíacawa pimànicuéca càide iyúwa píaniri íimáanácué pirí —íimaca yái Jesúsca. 39 Náimaca Jesús irí: —Abrahamquéi wàawirimica, canáca áiba wáaniri —náimaca. Quéwa Jesús íimaca nalí: —Báisícaalícué Abraham itaquénáinámica pía piwàwalìcuísewatá, yá pimànicuéca càide iyúwaté Abraham imàníinátá. 40 Quéwa éwita nucàlidacáanítacué pirí báisíiri iyúni càide iyúwa Dios yéewáidáaná núa, càicáaníta piwàwacué pinúaca núa meedá. ¡Càmitaté Abraham iwàwa inúaca wenàiwica Dios ibànuèyéicaté Abraham yàatalé! 41 Pimànicuéca meedá càide iyúwa píaniri imàníiná —íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca Jesús irí: —Càmíiyéica wáatúa yéenibe úalani irìcuíse wíaquéi. Wadènìa abéerita Wáaniriwa wèerica icàaluíniná, yái Diosca. Càmita wáuca wáichawani wàacaténá ídolo cuwáinái yéenáiwaná icàaluíniná —náimaca. 42 Néese Jesús íimaca nalí: —Báisícaalícué Diosquéi píaniricatá, yásí cáininácuéca piicáca núatá, Dios néeséericáiná núa, ìyéerica chái. Càmita nùanàa nùasu wawàsi ìwaliwa meedá, néese Dioscata yái ibànuèrica núa numànicaténá càide iyúwa iwàwáaná. 43 ¿Cánácué càmita píalimá píalíaca péemìaca yái nucàlidéericuéca pirí? Núalíacawa càmitacué meedá piwàwa peebáidaca nutàacái, íná càmitacué píalimá píalíaca péemìaca càinácaalí íimáaná. 44 Píaniricué yácata Satanásca. Píacué nacái yàasu wenàiwicaca. Piwàwacué nacái pimànica càide iyúwa iwàwáaná. Satanás idéca iwàwaca inúaca wenàiwica mamáalàacata èeri idàbacatáisewa àta siùca nacáide. Càmita íináidawa báisíiri tàacáisi ìwali, báawacáiná Satanás iicácani. Itàaníca yáawamita chìwái mamáalàacata càide iyúwa íiwitáise iyáaná, cachìwéericáiná meedáni. Yácata chìwái yáanirica, yái Satanásca, imàacacáiná wenàiwica itàaníca chìwái. 45 Quéwa nucàlidacáinácué pirí báisíiri tàacáisi, íná càmitacué peebáida nutàacái. 46 Macáitacué píalíacawa nùwali mabáyawanéerica núa. Nucàlidacué pirí báisíiri iyúni, íná ¿cánácué càmita peebáida nutàacái? 47 Dios yéenibe neebáidaca itàacái quéwa càmitacué Dios yéenibe pía, íná càmitacué piwàwa peebáidaca itàacái —íimaca yái Jesúsca.
Cristo existe desde antes de Abraham
48 Néese judío íiwacanánái náimaca Jesús irí: —Báisíta wacàlidacaté pìwali machacàníiri iyúni wáimacaalíté pìwali samaritanosàirica pía, càmíiri judío ìiri meedá. Iyaca nacái demonio piwàwalìcu idacuèrica píiwitáise, íná máiwitáiseca pía meedá —náimaca. 49 Jesús íimaca nalí: —Canáca demonio nuwàwalìcu. Yái numàníirica numànicani núasáidacaténá cayábéerica Núaniri Dios yéewanápiná wenàiwicanái yàaca icàaluíniná. Quéwa càmitacué piicá núa cáimiétaquéeri iyú. 50 Càmita nucutá wenàiwica nacàlidacaténá cayábéeri nùwali, quéwa Núaniri Dios iwàwaca wenàiwicanái yàaca nulí cayábéeri, yá Dios yáasáidapiná cawinácaalí cabáyawanéeyéi. 51 Péemìacué cayábani, cawinácaalí wenàiwica imàníirica càide iyúwa nutàacái íimáaná, idènìaca siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa —íimaca yái Jesúsca. 52 Néese judío íiwacanánái íimaca irí: —Siùca wáalíacawa báisíiri iyú demonio ìyaca piwàwalìcu. Néetácatéwa macáita profetaca icàlidéeyéicaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse bàaluité, Abraham nacái yéetácatéwa. Néese, ¿cáná cài píimaca: ‘Cawinácaalí imàníirica càide iyúwa nutàacái íimáaná, idènìaca siùcáisede icáucawa càmíiri imáalàawa’, cáná cài píimaca? 53 ¡Pía càmíiri cachàini íicha yái wàawirimi Abrahamca! Abraham yéetácatéwa, nía nacái profetaca néetácatéwa nacái. Càmita yéewa cachàiníiri náicha pía. ¡Càmita máiní cachàiníirica pía càide iyúwa piyúunáidáaná! —náimaca. 54 Jesús íimaca nalí: —Nucàlidacaalí nuináwaná ìwaliwa cayábéerica núatá, yásí canéerica iwèni meedátáni, yái nutàacáica. Quéwa Núaniri Dios icàlidaca nùwali cayábéerica núa, yácata Dios picàlidéericué ìwali Picuèrinásacué Dioscani. 55 Quéwa càmitacué píalía Dios ìwali càinácaalí íiwitáise ìyaca. Núacata yái yáaliérica Dios ìwali. Núumacaalí càmitasa núalía Dios ìwalitá, yásí nucàlidaca nuchìwawatá càide iyúwacué pía. Quéwa núalíaca Dios ìwali báisíiri iyú, nuebáida nacái càide iyúwa íimáaná. 56 Pìawirimicué Abraham casíimáica iwàwa bàaluité Dios imàacacáináté Abraham yáalíacawa nuénáiwanápiná ìwali, nùanàacatáipináté aléi èeri irìculé. Yáté Abraham yáalíacawa nùanàanápináté, íná yéewa casíimáicaté Abraham iwàwa manuísíwata —íimaca yái Jesúsca. 57 Néese judío íiwacanánái náimaca Jesús irí: —Càmitàacá pidènìa cincuenta camuí. Càmita yéewa pidé piicáca wàawirimi Abraham, Abrahamcáiná ìyacaté néese siùca dos mil camuí —náimaca. 58 Jesús íimaca nalí: —Péemìacué cayábani, núacata yái ìyéericaté càiripináta ipíchawáiseté Abraham imusúaca iicá èeri, núacáiná yái Diosca —íimaca yái Jesúsca icàlidacaténá iináwanáwa Dioscani, yái càmíirica imáalàawa. 59 Néese náibàaca íba nanúacaténá Jesús íba iyú quéwa Jesús ibàacawa náicha. Yá imusúacawa templo irìcuíse. Yá yàacawa manùbéeyéi wenàiwica yèewibàa; càité Jesús ichàbacawa náicha.
Jesús da la vista a un hombre que nació ciego
1 Néeseté Jesús idècunitàacá yèepunícawa áibalépiná wáapicha wía yéewáidacaléca, yá iicáca matuíri asìali. Quéwa yáta asáináni matuírita. 2 Néese wasutáca wéemìawa Jesús, wía yéewáidacaléca. Wáimaca irí: —Wáiwacali, ¿cánásica imusúawa matuíri iyú yái asìalica? ¿Isèenái ibáyawaná ìwalíisesica cài matuíca yái asìalica, càmicaalí nacái, ibáyawaná ìwalíisetasicawa? —wáimaca. 3 Néese Jesús íimaca walí: —Càmita ibáyawaná ìwalíisewéera, càmita nacái isèenái ibáyawaná ìwalíisewéera. Yái asìalica imusúacawa matuíri iyú yéewanápiná macái wenàiwica yáalíacawa Dios ichùnìacani, naicácaténá Dios cáimiétaquéeri iyú. 4 Péemìacué comparación: Iwàwacutá wenàiwica náibaidaca èeríapi idècunitàacá amaláca nawicáu. Catácaalí nàwali, yá càmita náalimá náibaidaca. Càita nacái iwàwacutácué wamànica cayábéeri siùca èeri càide iyúwa Dios iwàwáaná, yái ibànuèrica núa. Nuénáiwaná yàanàaca mesúnamáita nuétácatáipináwa, néese càmita yéewa nuíbaidaca. 5 Idècunitàacá nùyaca chái èeri irìcu, yá càica núade iyúwa camalási icànéeri wenàiwica ìwali, amalácáiná numànica náiwitáise náalíacaténá Dios ìwali —íimaca yái Jesúsca. 6 Néese Jesús idécanáami cài íimaca, néese yàapìsáidaca cáli yèewiré. Yá yèewìadaca cáli isàbecaténáni. Néese ipusúaca cáli matuíri ituí íimami ìwali. 7 Néese Jesús íimaca irí: —Pìa píibaca pituíwa úni yáaculé namusúadacatáiseca úni íipidenéeri Siloé náiquéericaté cáli yèewiré —íimaca yái Jesúsca. (Yái íipidenéerica Siloé íimáanáca: “Ibànuèri”.) Néese matuíri yàaca íibaca yáawawa néré. Néese idécanáami yèepùacawa icapèe néréwa, yá catuícani. 8 Néese áibanái wenàiwica matuírimi imanùbacanái naicácani. Aibanái nacái náalíaca naicácani naicácáináté isutáca plata wenàiwica íicha iwènìacaténáté iyáapináwa. Néese níái yáaliéyéica iicácani nasutáca néemìawa níawáaca: —¿Càmitasica yái asìalica matuíri yáawinéericatéwa àyapu idùlepi isutácaténá plata wenàiwica íicha yéewanápiná iwènìaca iyáapináwa? —náimaca. 9 Abénaméeyéi íima: —Yácata yái —náimaca. Aibanái náima: —Càmíiri, áibacata yái, quéwa càiride iyúwa iicácanáwa —náimaca. Quéwa yái asìali íimaca: —Núacata yái matuírimica —íimaca. 10 Néese náimaca irí: —¿Néeni? ¿Cáná yéewa catuíca pía? —náimaca. 11 Yá íimaca nalí: —Yáara asìali íipidenéerica Jesús yèewìadaca cáli yáawiruní yèewiwa. Yá ipusúaca cáli nutuí íimami ìwali, yá íimaca nulí: ‘Pìawa úni yàalu néré namusúadacatáiseca úni íipidenéeri Siloé, yái manuíri yàaluca náiquéericaté cáli yèewiré. Píiba pituíwa úni iyú’, íimaca nulí. Yá nùacawa néré. Yá idécanáami nuíbaca nutuíwa, yá nuicáidaca —íimaca yái asìalica. 12 Néese nasutáca néemìawani: —¿Alénásica yáara asìalica? —náimaca. Yá íimaca nalí: —Càmita núalíawa —íimaca.
Los fariseos interrogan al ciego que fue sanado
13-14 Sábado yáté èerica, judíonái iyamáidacatáicawa Jesús yèewìadacaalíté cáli catuícaténá imànica matuíri. Iná abénaméeyéi wenàiwica natéca matuírimi fariseonái yàatalé. 15 Néese fariseonái nasutáca néemìawa matuírimi cáná yéewaná iicáidaca. Yá íimaca nalí: —Idéca ipusúaca cáli nutuí íimami ìwali. Néese nuíbaca nutuíwa, yá nuicáidaca —íimaca. 16 Néese abénaméeyéi fariseo náimaca irí: —Yáara asìali imàníirica cài càmita yéewa Dios néeséericani, íibaidacáiná sábado wayamáidacatáicawa, wía judíoca —náimaca. Quéwa áibanái fariseo náimaca: —Cabáyawanácaalítáni, néese càmita yéewa imàniquéi càmíirica wenàiwica idé imànicatá —náimaca. Iná càmita abédanama náiwitáise Jesús ìwali, níái fariseoca. 17 Yá nasutáca néemìawa matuírimi àniwa. Yá náimaca irí: —¿Néeni pía? ¿Càiná píimaca ìwali yáara asìali catuírica imànica pía? —náimaca irí. Néese íimaca nalí: —Núumacué pirí profetacani, icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse —íimaca. 18 Quéwa judío íiwacanánái càmita neebáida matuínáani, néese catuícani íná namàacaca matuírimi yàacawa náicha, néese namáidaca matuírimi isèenái. 19 Nasutáca néemìawa matuírimi isèenái: —¿Pìirisica yáara asìalica? ¿Idésica imusúacawa matuíwaca? Néeni, ¿cáná yéewa catuí siùcanide? —náimaca. 20 Néese isèenái náimaca nalí: —Wáalíacawa wàiriquéera. Wáalíaca nacáiwa imusúacatéwa matuíwaca. 21 Quéwa càmita wáalíawa càinácaalí iyú yéewaná catuíca siùcanide. Càmita nacái wáalíawa cawinácaalí ichùnìa ituí. Pisutácué péemìawani. Béericáináni íná yáalimá icàlidacuéca piríni —náimaca. 22 Càité isèenái náimaca, cáalucáiná naicáca judío íiwacanánái. Níái judío íiwacanánáica abédanamata náiwitáise náucacaténá wenàiwica judíonái yéewáidacàalu íicha, cawinácaalí icàlidéerica Jesús ìwali Mesíascani yái judío icuèrinápináca Dios ibànuèrica. 23 Iná matuírimi isèenái náimaca: “Pisutácué péemìawani béericáináni”, cài náimaca. 24 Néese judíonái namáidaca matuírimi àniwa. Náimaca irí: —Picàlida walí báisíiri iyúni Dios iicápiná. Wáalíacawa cabáyawanéerica yáara asìalica Jesús —náimaca. 25 Néese íimaca nalí: —Càmita núalíawa ìwali cabáyawanéericasicani mabáyawanéericaalíni. Abéerita núalíawa báisíiri iyú matuíricaté núa quéwa siùcade catuíca núa —íimaca. 26 Néese náimaca irí àniwa: —¿Càiná imàni pirí? ¿Càiná imàni ichùnìacaténá pituí? —náimaca. 27 Yá íimaca nalí: —Nudéca nucàlidacuéca piríni, néese càmitacué peebáida. ¿Cánácué piwàwa nucàlidaca pirícué iináwaná ìwali àniwa? Cawàwanáta piwàwacué pìacawa yáapicha nacái yéewáidacalénáipiná —íimaca iicáaníca naquíniná. 28 Néese nacuísaca náichawa matuírimi báawéeri iyú, yá náimaca irí: —¡Píacata yáara asìali yéewáidacaléca meedá! Wía quéwa, profeta Moisés yéewáidacaléca wía. 29 Wáalíacawa Dios itàaníca Moisés yáapicha bàaluité, quéwa càmita wáalíawa síisáanéericaalí yáara Jesúsca, cawinácaalí íiwitáise iyú nacái imàni wawàsi, íná càmita yéewa idé yàanàaca Dios néese —náimaca. 30 Néese yái matuírimi íimaca nalí, iicáaníca naquíniná: —¡Yée, canácatàacá nuémièri càiri wawàsi àta siùca nacáide! Píatacué icàlidéeyéica iináwanáwa píalíanásacué Dios ìwali, siùca píimacuéca càmitasacué píalíawa síisáanéericaalí Jesús, cawinácaalí íiwitáise iyú nacái imàni wawàsi, quéwa idéca ichùnìaca nutuí, nuicáidacaténá àniwa. ¿Cánácué càmita píalíawa? ¿Dàalasicué píiwita? 31 Wáalíacawa cayábéeri iyú Dios càmita yéemìa cabáyawanéeyéi isutáaná íicha. Yeebáida abéta nasutáaná íicha cawinácaalí yèeyéica icàaluíniná, imàníiyéi nacái càide iyúwa Dios iwàwáaná. 32 Canácatàacá wéemièri àta siùca nacáide áiba wenàiwica iináwaná ìwali chái èeri irìcu yáaliméeri ichùnìaca wenàiwica imusuéricawa matuíri iyú. 33 Càmicaalí yàanàa Dios yàatanáisetá, néese càmita idé imànica càiri wawàsitá —íimaca. 34 Néese judío íiwacanánái nacuísaca náichawa matuírimi báawéeri iyú àniwa, yá náimaca irí: —Pía cáanáiri ibáyawaná, imusuériwa cabáyawanéeri, canáca yéewaná péewáidaca wía, wía yáaliéyéica madécaná píicha —náimaca. Yá náucacani néewáidacàalu íichawa.
Ciegos espirituales
35 Néeseté Jesús yáalíacawa matuírimi iináwaná ìwali, judío íiwacanánái náucacani néewáidacàalu íichawa. Iná Jesús yàanàaca yái matuírimica, yá íimaca irí: —¿Néeni, peebáidasica Dios Iiri itàacái, yái asìali Dios néeséerica? —íimaca ìwaliwa yái Jesúsca. 36 Yá asìali íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, picàlida nulí cawinácaalíni yáara asìalica Dios néeséerica, nuebáidacaténá itàacái —íimaca. 37 Jesús íimaca irí: —Pidéca piicácani. Núaca yái Dios néeséerica, yái itàaníirica píapicha —íimaca yái Jesúsca. 38 Néese asìali ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná. Yá íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, nuebáidaca pitàacái —íimaca. 39 Néese Jesús íimaca: —Nudéca nùanàaca aléi èeri irìculé núasáidacaténá cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái, cawinácaalí nacái càmíiyéica yeebáida. Nùanàaca catuícaténá numànica náiwitáise cawinácaalí yáaliéyéica cabáyawanáca. Néese cawinácaalí iyúunáidéeyéica catuíca íiwitáise, càica níade iyúwa matuíyéi càmíiyéi yáalimá iicáidaca nayúunáidacáiná mabáyawanáca nía —íimaca yái Jesúsca. 40 Néese abénaméeyéi fariseo ibàluèyéicawa mawiénita Jesús irí néemìacani, íná náimaca Jesús irí: —Wíata quéwa càmíiyéi matuí íiwitáise, wía yéewáidéeyéica wenàiwica Dios ìwali —náimaca. 41 Néese Jesús íimaca nalí: —Báisícaalícué càmita píalíawa pibáyawanáwa ìwalitá, yásí càmita máiní cabáyawanácuéca píatá, quéwa éwitacué píalíacáanítawa pibáyawaná ìwaliwa, càicáaníta càmitacué peebáida nutàacái, íná cabáyawanácuéca pía —íimaca yái Jesúsca.
El pastor y sus ovejas
1 Néeseté Jesús íimaca: “Péemìacué cayába comparación. Aibanái iwàwacaalí iwàlùacawa oveja icorralni irìculé càmíirica nàasu, càmita nawàlùawa corral inùma irìcubàa, néese náiríacawa meedá iwáiná ìwali. Yá wáimaca nàwali cayéedéeyéica nía. 2 Quéwa áiba iwàluèriwa inùma irìcubàa, yá wáimaca ìwali pastor, yái icuèrica ipìra ovejanáiwa. 3 Aiba wenàiwica icuèrica corral inùma, yàacùaca inùma yéewacaténá oveja icuèriná iwàlùacawa. Yàasu ovejanái yéemìaca nacuèriná itàacáiwa. Yá imáidaca yàasu ovejanáiwa náipidená ìwali. Yá yeedáca nía corral irìcuíse. 4 Idécanáami yeedáca macáita yàasu ovejanáiwa corral irìcuíse, néese yàacawa napíchalé. Yàasu ovejanái nàacawa yáamíise náalíacáiná néemìaca isàna. 5 Càmita nàawa yáamíise yái càmíirica náalía néemìaca itàacái. Napìanícawa meedá íicha càmicáiná náalía néemìaca itàacái cawinácaalí càmíirica náalía naicá”, íimaca yái Jesúsca. 6 Càité Jesús yéewáidaca nía comparación iyú quéwa càmita náalía néemìaca càinácaalí íimáaná.
Jesús, el buen pastor
7 Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa: “Péemìacué cayába nucàlida piríni càinácaalí íimáaná yái comparaciónca: Càica núade iyúwa corral inùma ovejanái ìyacatáica. Níái ovejaca íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái nùasunáipiná. 8 Macái cachìwéeyéi yàanèeyéicaté nupíchatécáwa icàlidéeyéicaté ichìwawa Dios ibànùacasa nía, càica níade iyúwa cayéedéeyéi meedá, quéwa nùasu wenàiwica càmitaté néemìa nalí, càide iyúwa ovejanái càmicaalí neebáida itàacái càmíirica nacuèriná. 9 Càica núade iyúwa corral inùma. Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái nuwasàapiná níawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Yásí nucùapiná nùasu wenàiwicawa, yá nàyapiná matuíbanáita càide iyúwa ovejanái imusúacaalíwa èeríapi, yá nàanàaca nayáapináwa cayábéeri, néese nèepùa nawàlùacawa táiyápi nayamáidacaténáwa. 10 “Aibanái cachìwéeyéica càica níade iyúwa cayéedéeyéi, yàanèeyéica iyéedùaca, nanúacaténá nacái, namáalàidacaténá nacái ovejanái. Càita nacái cachìwéeyéi nawàwaca namànica báawéeri áibanái irí. Quéwa nudéca nùanàaca nùacaténá èeri mìnanái icáuca càmíiri imáalàawa yéewanápiná nàyaca casíimáiri iyú. 11 Càica núade iyúwa cayábéeri pastor icuèrica yàasu ovejanáiwa, nucùacáiná nùasu wenàiwicawa yeebáidéeyéica nutàacái. Yá nacái numàacapiná nucáucawa nùasu wenàiwicanái íichawalínáwa. 12 Quéwa áiba íibaidéeri icuèrica áibanái irí napìra ovejanái yeedácaténá iríwa plata meedá, càmita icùa oveja cayába. Néese iicácaalí caluéri cuwèesi lobo yàanàaca, yá imàacaca ovejanái, yá ipìacawa náicha icalùniwa càmicáiná oveja icuèrináni, càmita nacái náiwacalini. Néese caluéri cuwèesi lobo íibàaca abéeri oveja, yá áibanái oveja napìa nacàlàlìacawa. 13 Yái asìali ipìacawa náicha íibaidacáiná meedá plata ìwalinápiná. Càmita nacái cáininá iicáca ovejanái. Càita nacái nàyaca abénaméeyéi icàlidéeyéica iináwanáwa nawàwáanása nacùaca nùasu wenàiwica. Càmita namàaca nacáucawa nùasu wenàiwicanái íichawalíná. 14-15 “Núacata yái cayábéeri pastor icuèrica cayába yàasu wenàiwicanáiwa. Càide iyúwa Núaniri Dios yáalíaná iicáca núa, càide iyúwa nacái núalíaná nuicáca Núaniri Dioswa, càita nacái núalía nuicáca nùasu wenàiwicanáiwa, náalía nacái naicáca núa. Yá numàacapiná nucáucawa nùasu wenàiwicanái íichawalínáwa. 16 Nudènìa nacái nùasu wenàiwica áibanái càmíiyéica israelita, iwàwacutéeyéica nacái nuedáca. Yá neebáidapiná nutàacáiwa, yásí nùwacáidaca níawa abédanamacaténá macáita náiwitáise náapichawáaca níái nùasu wenàiwicaca yéewanápiná abéerita núa icuèripiná nía. 17 “Cáinináca Núaniri Dios iicáca núa numàacapinácáiná nucáucawa nùasunái íichawalínáwa, yéewanápiná nuedáca nulíwa nucáucawa àniwa, nucáucàacaténáwa. 18 Canácata yáaliméeri inúaca núa àta numàacacaalíta nanúaca núa. Quéwa numàacapiná nanúaca núa. Dios idéca ichùulìaca numàacáanápiná nucáucawa. Nudènìa nacái nuchàiniwa nuedáanápiná nulíwa nucáucawa àniwa, nucáucàacaténáwa Núaniri Dioscáiná idéca ichùulìaca numàníinápiná cài”, íimaca yái Jesúsca. 19 Néese judíonái idécanáami néemìaca yàasu tàacáisi, yáté càmita abédanamata náiwitáise náapichawáaca. 20 Madécaná náimaca: —¡Picácué péemìa irí! Demonio idacùaca íiwitáise íná máiwitáisecani —náimaca. 21 Quéwa abénaméeyéi íimaca: —Demonio idacùacaalí íiwitáisetá, néese càmita yéewa itàaní cáalíacáiri iyútá, càmita nacái yáalimá ichùnìa matuíyéitá —náimaca.
Los judíos rechazan a Jesús
22 Néeseté àniwa unìabépi, Jerusalén ìyacàlená mìnanái namànicaté culto nawàwalicaténá áiba èerimité masacàacatái namànicaté templo Dios irípiná. 23 Yá Jesús ìyaca templo irìcu, ìipìnaca abéeri imàdáaná irìcubàa íipidenácatalé Pórtico de Salomón. 24 Néese judío íiwacanánái nàwacáidáyacacawa, nabàlùacawa Jesús itéesebàa. Yá náimaca irí: —Picá máiní pidècunìacawa picàlidáanápiná walí báisíiri iyúni cawinácaalí pía. Báisícaalí Mesíasca pía, yái wacuèrinápiná Dios ibànuèrica walí, néese picàlida walí amaléeri iyúni —náimaca irí. 25 Jesús íimaca nalí: —Nudéca nucàlidacuéca piríni quéwa càmitacué peebáida nutàacái. Yái numàníirica Núaniri Dios íiwitáise iyúwa, yáasáidaca amaléeri iyúni cawinácaalí núa. 26 Quéwa càmitacué peebáida nutàacái càmicáinácué nùasu wenàiwica pía. 27 Nùasu wenàiwicanái náalía néemìaca nutàacái càide iyúwa ovejanái náalíaná néemìaca nacuèriná itàacáiwa. Núalía nacái nuicáca nía, yá namànica càide iyúwa nuchùulìaná nía. 28 Yá nùaca nacáuca càmíiri imáalàawa, íná càmita namáalàapináwa. Canácata áiba yáaliméeri yeedáca nía nucáapi irìcuíse. 29 Cachàiníiri náicha canánama yái Núaniri Dios, yái yèerica nulí nùasu wenàiwicanái. Yá canácata yáaliméeri yeedáca nía Núaniri icáapi irìcuíse. 30 Càide iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, càita nacái nùyaca —íimaca yái Jesúsca. 31 Néese judío íiwacanánái náibàaca íba àniwa nanúacaténá Jesús íba iyú. 32 Quéwa Jesús íimaca nalí: —Nudéca numànica madécaná wawàsi cayábéeri pìacuésemicué Núaniri Dios ichàini iyúwa. ¿Càiríinácué ìwalíise piwàwa pinúaca núa íba iyú ìwalíise yái numàníináca? —íimaca yái Jesúsca. 33 Judío íiwacanánái íimaca irí: —Càmita wanúa pía ìwalíise yái pimàníináca cayábéeri, néese wawàwa wanúaca pía pitàanícáiná báawéeri iyú Dios ìwali. Eeri mìnalicáiná meedá pía quéwa picàlidaca piináwaná ìwaliwa Dioscasa pía —náimaca. 34 Néese Jesús íimaca nalí: —Pidécuéca picàlidaca piináwanáwa piléecasa Dios itàacái. Uwé, yái cuyàluta profetanái itànèericaté Dios inùmalìcuíse íimaca: ‘Núumacatécué pirí càicuéca píade iyúwa Dios ìyáaná’, càité íimaca yái Diosca israelitanái irí, yàacaalíté nalí itàacáiwa. 35 Wáalíacawa canácata yáaliméeri imáalàidaca Dios itàacái, néese báisícatani càiripináta. Yáté Dios íimaca càica níade iyúwa Dios ìyáaná, níái wenàiwicaca Dios yèeyéicaté irí itàacáiwa nacàlidacaténá áibanái iríni. 36 Càita nacái núa. Dios idéca imàacaca nuíbaidaca irípiná, yá ibànùaca núa aléi èeri irìculé nuyúudàacaténá èeri mìnanái. Iná, ¿cánácué yéewa cài píimaca nùwali nutàaníinása Dios ìwali báawéeri iyú núumacáiná Dios Iirica núa? 37 Càmicaalí numàni càide iyúwa Núaniri Dios imàníinátá, néese càmitacué iwàwacutá peebáidaca nutàacáitá. 38 Quéwa numànicáiná càide iyúwa Núaniri Dios imàníiná, íná iwàwacutácué peebáidaca nutàacái ìwalíise yái numàníináca éwitacué càmicáaníta peebáida yái tàacáisi nucàlidéerica. Néese peebáidacaalícué nutàacái ìwalíise yái numàníináca, yásí píalíacuécawa amaléeri iyú càica núade iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, Núaniri Dios nacái càicanide iyúwa núa —íimaca yái Jesúsca. 39 Néese Jesús idécanáami icàlidaca nalíni, yá nawàwa náibàacani àniwa, quéwa càmita nadé náibàacani Jesús yàacáináwa náicha. 40 Néese Jesús yèepùacawa abéemàalé Jordán inanába íicha. Yá iyamáacawa néré Juan el Bautista ibautizácatalécaté wenàiwica. 41 Madécaná wenàiwica yàacawa néré néemìacaténá Jesús itàacái. Yá náimaca nalíwáaca: —Ewitaté càmicáaníta Juan imànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáaníta báisíiricata macáita tàacáisi Juan icàlidéericaté ìwali yái asìalica —náimaca Jesús ìwali. 42 Yá madécaná wenàiwica neebáidaca Jesús itàacái idècunitàacá yéewáidaca nía néenibàa.
Muerte de Lázaro
1 Néese ìyacaté áiba asìali iculuériwa íipidenéeri Lázaro, abéeri Betania ìyacàlená mìnali. Nàyaca néeni nacái Lázaro yéenánái inanái pucháiba. Uucha íipidenéechúa María, ubèeru íipidenéechúa nacái Marta. 2 Uái Maríaca, úacata Lázaro yéenásàatúa, yùucuèchúapinácaté pumèníiri isàni Wáiwacali yàabàli ìwali. Yá uchuìdaca yàabàli uíwita ibáiná iyúwa. 3 Níái Lázaro yéenánái pucháibaca nabànùaca tàacáisi Jesús irí ìyéerica abéemàalé Jordán inanába íicha. Náimaca: —Wáiwacali, pìacawéeriná iculúacawa —náimaca irí. 4 Idécanáami Jesús yéemìacani, yá íimaca walí, wía yéewáidacaléca: —Yáara mecuní càmita inúapináni. Néese mecuní yáasáidapiná wenàiwicanái iicá Dios íiwitáise cachàiníiri, nàacaténá Dios icàaluíniná; yáasáidapiná nacái wenàiwicanái iicá nuíwitáise cachàiníiri, núa Dios Iirica —íimaca yái Jesúsca. 5-6 Ewita Jesús cáininéeyéicáaníta iicáca Martanái, Lázaro nacái, càicáaníta idécanáami yéemìaca iináwaná iculúacawa yái Lázaroca, yá Jesús iyamáacawa néeni pucháiba èeri, abéemàalé Jordán inanába íicha. 7 Yá néese íimaca walí wía yéewáidacaléca: —Wàacuéwa Judea yàasu cáli néré àniwa —íimaca walí. 8 Néese wáimaca irí: —Wáiwacali, táquicha tàacáwa judío íiwacanánái ìyéeyéica néeni nawàwacaté nanúaca pía íba iyú. ¿Cáná piwàwa pìacawa néré àniwa? —wáimaca irí. 9 Néese Jesús íimaca walí: —Péemìacué comparación: Iyaca doce imanùbaca hora camalási èeri imanùbaca; wenàiwica yèepunícaalíwa èeríapi, yá càmita yúuwàawa amalácáiná iicáca chái èeri irìcu. 10 Quéwa yèepunícaalíwa táiyápi, yásí yúuwàacawa càmicáiná asái iicáidaca —íimaca walí yái Jesús wáalíacaténáwa judío íiwacanánái càmitaté náalimápiná nanúacani àta Dios imàacacatalépináta nanúacani. 11 Néese Jesús íimaca walí àniwa: —Yái wàacawéerináca Lázaroca iimáca ìyaca, quéwa nùacawa néré nucawàidacaténáni —íimaca walí yái Jesúsca, yáalíacáináwa yéetácatéwa yái Lázaroca. 12 Néese wía yéewáidacaléca wáimaca Jesús irí, wayúunáidacáiná Lázaro iimácáita meedá: —Wáiwacali, iimácaalí ìyaca, yásí mecuní ichàbacawa íicha —wáimaca irí. 13 Quéwa Jesús iwàwaca wáalíaca wéemìaca Lázaro yéetácatéwa, néese wayúunáidaca Jesús itàaníca iimácái ìwali meedá. 14 Yá Jesús íimaca walí amaléeri iyú: —Lázaro idéca yéetácawa. 15 Casíimáica nuwàwa, canácáiná néeni núa nuchùnìacaténáni idècunitàacá cáucani, cayábacáiná cachàini pirícuéni, yéewanápinácué peebáidaca nulí manuísíwata. Quéwa, wàacué waicácani —íimaca yái Jesúsca. 16 Iná Tomás, áibaalí náiméerica ìwali Gemelo, íimaca walí wía Jesús yéewáidacaléca áibanái: —Wàacué nacái wéetácawa yáapicha yái Wáiwacalicawa —íimaca yái Tomásca.
Jesús, la resurrección y la vida
17 Néeseté wàacawa Jesús yáapicha Betania ìyacàlená néré. Yá wàanàacaté néré, wéemìaca Lázaromi iináwaná irìacawa báinúaca èeri càliculìi irìcu. 18 Yái Betania ìyacàlená ìyaca mawiénita Jerusalén ìyacàlená íicha, máisiba kilómetro idècuni ìyaca íichawáaca. 19 Madécaná judíonái nàanàacaté nàacawéeridacaténá María, Marta nacái yéetácáinátéwa náicha néenásàirimica. 20 Yá nacàlidaca Marta irí Jesús yàanàaca. Yá Marta imusúacawa capìirìcuíse ùaca uípunitáidaca Jesús. María uyamáacawa capìi irìcuta. 21 Yá Marta íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, pìyacaalíté wáapichatá, yá càmita yéetáwatéi nuénásàirimica. 22 Quéwa núalíacawa Dios imàníinápiná pirí siùcade macáita iyúwata pisutáanáca íichawa, éwita nuénásàiri idéca yéetácawa —úumaca. 23 Jesús íimaca ulí: —Péenásàiri yèepùapiná cáuca —íimaca yái Jesúsca. 24 Marta íimaca: —Báisíta, núalíacawa yèepùanápiná cáuca àniwani namichàacaalípináwa macái yéetéeyéimicawa èeri imáalàacaalíwa canánama —úumaca. 25 Jesús íimaca: —Núacata yái imichàidéeripináca yéetéeyéimiwa. Núacata yái yèeripináca nacáucawa èeri imáalàapinácaalíwa. Cawinácaalí yeebáidéerica núa, éwita yéetácaalíwa, càicáaníta yèepùapináta cáuca àniwa èeri imáalàapinácaalíwa. 26 Néenialípiná macáita cáuyéicáwaca yeebáidéeyéica núa, èeri imáalàacatáipináwa, canácatáita néetápináwa. ¿Marta, peebáidasica nutàacái? —íimaca yái Jesúsca. 27 Yá úumaca: —Báisíta, Nuíwacali, nuebáidaca pitàacái. Núalíacawa Mesíasca pía, judío icuèrinápináca, yái Dios Iirica, wacuèricaté Dios ibànuèripináca walí aléi èeri irìculé —úumaca.
Jesús llora junto al sepulcro de Lázaro
28 Néeseté utàanícadénáami Jesús yáapicha, yá Marta yàacawa umáidaca uénásàatúa Maríawa. Yá úumaca ulí ibàacanéeri iyú: —Wáiwacali ìyaca aléde, iwàwacutáca pía —úumaca ulí. 29 Néese María uémìacaalíni, yá ùacawa uípunitáidacani, yái Jesúsca. 30 Quéwa Jesús càmita iwàlùawa yàcalé irìculé, ìyacáwaca alé Marta íipunitáidacatáicani. 31 Néese níái judío úapichéeyéica ìyéeyéica capìi irìcu, naicácanacáita umusúacawa capìi irìcuíse, yá nàaca nacáiwa úamiwáise nayúunáidacáiná ùacawa càliculìi nérépiná uícháanícaténá néenibàa. 32 Néese María ùanàaca Jesús yàatalé, yá ubàlùacawa ùuluì ipùata iyúwa irí. Yá María íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, pìyacaalíté wáapichatá, yá càmita yéetáwatéi nuénásàirimica —úumaca irí. 33 Jesús iicácáiná uícháaníca úái Maríaca, nía nacái judío úapichéeyéica, yá achúmaca íináidacawa iwàwawa manuísíwata, yái Jesúsca. 34 Yá íimaca nalí: —¿Aléná nabàlìani? —íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca irí: —Wáiwacali, aquialé, pìa piicáca néréni —náimaca irí. 35 Néese Jesús ituíyáa imusúaca nacáiwa. 36 Iná judíonái náimaca nalíwáaca: —Piicácué, cáininácaté iicáca yáara yéetéerimicawa —náimaca. 37 Quéwa áibanái judíonái yéená náimaca: —Yái ichùnièricaté matuíri, ¿cáná càmita ichùnìa Lázaromi ipíchanáté yéetácawa? —náimaca nalíwáaca.
Resurrección de Lázaro
38 Néese, máiní báawaca Jesús yéemìaca natàacái. Yá máiní báawaca iwàwa. Yá yàacawa càliculìi yàatalé, yái utàwi nabàlièrica inùma manuíri íba iyú. Yái càliculìi náicacaté dúli ibàlài irìcu, yéewanápiná càliculìicani, càide iyúwa capìi imàdáaná. 39 Néese Jesús íimaca nalí: —Peedácué íba càliculìi inùma íicha —íimaca yái Jesúsca. Uái Martaca, yéetéeriwa yéenásàatúamica, úumaca Jesús irí: —Wáiwacali, yáaséeriquéera, idènìacáiná báinúaca èeri yéetácadénáamiwa —úumaca. 40 Jesús yàalàaca úa: —Núumacaté pirí, peebáidacaalí núa, yásí piicáca Dios íiwitáise cachàiníiri —íimaca yái Jesúsca. 41 Néese needáca manuíri íba càliculìi inùma íicha. Jesús iicáidaca chènuniré, íimaca Dios irí: —Núaniri, nùaca pirí cayábéeri peebácáiná nulí iyúwa nusutáaná píicha. 42 Núalíacawa báisíiri iyú peebáca càiripináta nulí iyúwata nusutáaná píicha. Quéwa cài núumaca pirí yéewacaténá níái wenàiwicaca neebáidaca pidéca pibànùaca núa —íimaca yái Jesúsca. 43 Néese Jesús idécanáami cài íimaca Dios irí, yá iicáidaca càliculìi irìculé. Yá íimaca cachàiníiri iyú: —¡Lázaro, pimusúawa síisaara! —íimaca yái Jesúsca. 44 Yá yéetéerimiwa imusúacawa nadacuèri macáita ìwalíise wáluma iyú, yàabàli, icáapi nacái, néepuèri nacái inàni wáluma iyú, càide iyúwa judíonái yéepùaná yéetéerimiwa. Yá Jesús íimaca nalí: —Piwasàacué íichani. Pimàacacué yèepunícawa —íimaca yái Jesúsca. Yá nawasàaca íicha yái néepùanácani.
Conspiración para arrestar a Jesús
45 Idécanáamité naicáca Jesús imichàidaca Lázaro yéetácáisi íicha, yá madécaná judío neebáidaca Jesús itàacái, níái judío yàacawéeridéeyéicaté María, naicáca nacái yái Jesús imàníirica. 46 Quéwa abénaméeyéi nàacawa fariseonái yàatalé, yá nacàlidaca fariseonái irí ìwali yái Jesús imàníirica. 47 Iná fariseonái, sacerdote íiwacanánái nacái nàwacáidáyacacawa Junta Suprema yáapicha, níái israelita íiwacanánáica béeyéica. Yá náimaca nalíwáaca: —¿Càinásica yéewa wamànica? Yáara asìalica imànica ìyaca madécaná wawàsi cachàiníiri càmíiri áiba wenàiwica idé imànica. 48 Wamàacacaalí imànica cài mamáalàacata, yásí macáita wàasu cáli néeséeyéi neebáidapiná Mesíascani, yái wacuèrinápináca wía judíoca. Néese namànipiná ùwicái wacuèrinánái romanonái íipunitawa, íná romanonái nàanàapiná wáipunita, yásí namáalàidaca wàasu templo, wàasu cáli néeséeyéi nacái —náimaca. 49 Quéwa abéeri néená íipidenéeri Caifás, yácata sacerdote íiwacaliná yáté camuíca, íimaca nalí: —Píacué càmíiyéita yáalíawa, dàaléeyéicuéca íiwita pía meedá. 50 Càmitacué nacái píalíawa cayábáanápiná cachàini pirícuéni wanúacaalí abéeri asìali ipíchaná macái wàasu cáli néeséeyéi imáalàacawa —íimaca yái Caifásca. 51 Quéwa yái Caifásca càmita icàlida càiri tàacáisi íiwitáise iyúwata, néese ìyacáináté sacerdote íiwacaliná yáté camuíca, ínáté Dios imàacaca Caifás icàlidaca tàacáisi Dios inùmalìcuíse íiméerica Jesús yéetáanápinátéwa judíonái íichawalíná. 52 Càmita yéetáanápinátéwa abéta judíonái íichawalíná, néese macái èeri mìnanái íichawalíná yéewanápiná nàyaca Dios yéenibe macái cáli íinatabàa. 53 Iná yáté èerica judío íiwacanánái náináidacawa nanúanápináté Jesús. 54 Iná Jesús càmita yèepuníwa judíonái yèewibàa, néese yàacawa Judea yàasu cáli íicha wáapicha wía yéewáidacaléca. Yáté wàacawa Efraín ìyacàlená néré ìyéerica mawiénita manacúali yùucu càináwàiri, canácatalé máiní wenàiwica. Jesús iyamáacawa néeni wáapicha wía yéewáidacaléca. 55 Mawiénicaté judíonái yàasu culto Pascua, íná madécaná yàcalé mìnanái nàacawa Jerusalén ìyacàlená néré namànicaténá quéechacáwa áiba culto nacáiri masacàanápiná Dios iicáca nía, ipíchawáiseté namànica Pascua yàasuná culto. 56 Yá macái wenàiwica nacutáca Jesús Jerusalén ìyacàlená irìcubàa. Nabàlùacawa templo irìcu, yá nasutáca néemìawáaca. Yá náimaca: —¿Càiná píináidacawa? ¿Yàanàasica aléi iicácaténá culto, càmitasica yàanàa? —náimaca. 57 Fariseonái, sacerdote íiwacanánái nacái nachùulìacaté macái wenàiwica nacàlidáanápiná nalíni náalíacaalí alénácaalí ìya Jesús, náibàacaténáni.
Una mujer derrama perfume sobre Jesús
1 Seis èeri ipíchawáiseté judíonái yàasu culto Pascua, Jesús yàacatéwa Betania ìyacàlená néré, yái yàcaléca ìyacatáiquéi Lázaro, yái asìali Jesús imichàidéericaté yéetácáisi íicha. Wía Jesús yéewáidacaléca wàacawa yáapicha. 2 Aibanái imànica yàacàsi Jesús iyáacalépiná. Uái Martaca uwacùaca nalí nayáapiná. Lázaro abéeri néená níái yáawinéeyéicawa iyáaca iyáacaléwa Jesús yáapicha mesa iwéré. 3 Néese María itéca catùa idènièchúa trescientos gramos, batéwa medio litro yái séenásica pumèníirica isàni yáawamíiri íipidenéeri nardo, quéwa máiníiri cawènica. Yá ùucùaca pumèníiri isàni Jesús yàabàli ìwali. Néese uchuìdaca yàabàli àniwa uíwita ibáiná iyúwa. Yá macáita wenàiwica capìi irìcuíyéi namìaca isàni pumèniwaca. 4 Néese Simón ìirimi íipidenéeri Judas Iscariote, abéeri Jesús yéewáidacalé yéená itéeripinácaté Jesús yùuwidenái, náibàacaténáni, íimaca Jesús irí: 5 —¿Cáná pimàaca úucaca plata meedá máiwitáiséeri iyú? ¿Cánáté càmita pichùulìa uwéndacani yái séenási pumèníirimica trescientos denario ìwalinápiná, yái abéeri camuí iwènicatáica, yéewanápiná wayúudàaca catúulécanéeyéi? —íimaca yái Judas Iscarioteca. 6 Yái Judas quéwa càmita catúulécaná iicáca wenàiwica. Cayéedéericáita meedáni, iwàwéeri iyéedùaca plata wàasu plata yàalu irìcuíse, Judascáiná icùacaté wàasu plata, wía Jesús yéewáidacaléca, yáté áibaalí iyéedùaca yàacawa wàasu plata púubanamataté. 7 Néese Jesús íimaca Judas irí: —Pimàaca umànica iyúwa uwàwáaná. Picá pisàiwica ulí wawàsi. Udènìacaté yái pumèníirica isàni ùucùacaténá nùwalini nusànipiná nabàlìacaténá nuinámi càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná. 8 Catúulécanéeyéi wenàiwica nàyacuéca píapicha mamáalàacata càiripináta íná yéewacué píalimá piyúudàaca nía piwàwacatáicatacué piyúudàaca nía. Núa quéwa càmíirita ìyapiná píapichacué càiripináta chái èeri irìcu —íimaca yái Jesúsca.
Conspiración contra Lázaro
9 Madécaná judío yáalíacatéwa Jesús ìyaca Betania ìyacàlená irìcu. Nàacawa néré naicácaténá Jesús, yá nawàwacaté naicáca Lázaro nacái, yái asìali Jesús imichàidéericaté yéetácáisi íicha. 10 Iná sacerdote íiwacanánái náináidacawa nanúanápiná Lázaro nacái. 11 Madécanácáiná judío nayamáidacaté neebáidaca sacerdote íiwacanánái itàacái, neebáidáanápiná Jesús itàacái. Càité neebáidaca Jesús itàacái naicácáiná cáuca Lázaro.
Jesús entra en Jerusalén
12 Madécaná wenàiwica nàanàacaté Jerusalén ìyacàlená néré naicácaténá Pascua yàasuná culto. Néese mapisáita àniwa néemìaca tàacáisi Jesús iináwaná ìwali yàanàanápináté Jerusalén ìyacàlená néré. 13 Iná nawichùaca wisìri nacáiri ibáiná, yá natéca báinási nacáapi irìcuwa náasáidacaténá casíimáica nía Jesús ìwali. Yá namusúacawa Jerusalén ìyacàlená irìcuíse náipunitáidáanápiná Jesús natàidacaténáni. Yá namáidaca nàacawa casíimáiri iyú: —¡Wàacué Dios irí cayábéeri! ¡Cayábéeriquéi Wacuèrináca, yái wenàiwica Dios ibànuèrica walí, icùacaténá wía! ¡Cayábéeriquéi Wacuèrináca, wía Israel itaquénáinámica! —náimaca. 14 Jesús yàanàaca burro, yá yáawinacawa burro íinata, iwàlùacaténáwa Jerusalén ìyacàlená irìculé, càide iyúwaté profeta itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: 15 “Picácué cáalu pía, píacué ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená irìcu, áibaalí íipidenácatalé Sión. Piicácué, Picuèriná yàanàaca pìatalécué, cáimiétacanéeri, matuíbanáiri iyú nacái, yáawinéericawa burro wàlisài íinata”, íimacaté yái Diosca. 16 Quéechatécáwa, wía Jesús yéewáidacaléca càmitaté wáalía wéemìaca càinácaalíté íimáaná yái wenàiwicanái imàníirica Jesús irí. Quéwa néesecáwa idécanáamité Jesús imichàacawa chènuniré ìyacaténá cáimiétacanéeri iyú Dios yáapicha, átata wawàwalica profetanái itànàacaté tàacáisi Jesús ìwali Dios inùmalìcuíse càinácaalíté wenàiwica namànipináca Jesús irí. 17 Néese níái wenàiwica iyéeyéicaté Jesús yáapicha imáidacaalíté Lázaro càliculìi irìcuíse, imichàidacaténáni yéetácáisi íicha, yá nacàlidaca áibanái irí Jesús iináwaná, yái naicáanácaté Jesús icáucàidaca Lázaro. 18 Iná manùbéeyéi wenàiwica nàaca náipunitáidaca Jesús néemìacáináté iináwaná Jesús imàníiná yái càmíirica áiba wenàiwica idé imànica. 19 Quéwa fariseonái náimaca nalíwáaca: —¿Cánácué pidècunìawa mamáalàacata? Iwàwacutá wamáalàidacani caquialéta. Piicácué, ¡macái èeri mìnanái yàacawa yáapicha! —náimaca.
Unos griegos buscan a Jesús
20 Manùbéeyéi wenàiwica yàanàacaté nàacaténá Dios icàaluíniná Pascua yàasuná culto yaalí Jerusalén ìyacàlená irìcu. Nàyaca nèewi abénaméeyéi Grecia yàasu cáli néeséeyéi, càmíiyéi judío. 21 Yá nàacawa natàaníca Felipe yáapicha yái Betsaida ìyacàlená mìnalica Galilea yàasu cáli íinatéerica ìyaca. Yá nasutáca Felipe íicha wawàsi manuísíwata. Náimaca irí: —Néeni, pimàni walí cayábéeri, pité wía Jesús yàatalé watàanícaténá yáapicha —náimaca. 22 Yá Felipe yàacawa icàlidaca naináwaná Andrés irí. Néese Felipe, Andrés nacái nàaca nacàlidaca Jesús iríni. 23 Néese Jesús íimaca nalí: —Nuénáiwaná idéca yàanàaca nuétáanápináwa yéewacaténá Dios imàacaca cáimiétacanéerica núa chènuniré, núa asìalica Dios néeséerica. 24 Péemìacué comparación. Càica núade iyúwa trigo ituíná íimi. Càmicaalí ituíná yúuwàawa cáli yèewiré ìyacaténá iyúwa yéetéerimiwa, néese ìyaca abéerita càiripináta. Quéwa iwàlùacaalíwa cáli yèewiré iyúwa yéetéerimiwa, yásí idàwinàacawa needácaténá manùba ìyacaná quíiracaalíni. Càita nacái núa, iwàwacutá nuétácawa yéewacaténá madécaná wenàiwica nadènìaca nacáucawa càmíiri imáalàawa. 25 Cawinácaalí càmíirica iwàwa yeebáidaca nutàacái cáininácáiná iicáca icáucawa chái èeri irìcu, imáalàidaca íichawa icáucawa. Quéwa cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái éwita nanúacaalíni cruz ìwali càmicáiná cáininá iicáca nuícha icáucawa, idènìapiná icáucawa càmíiri imáalàawa Dios yáapicha càiripináta. 26 Aibacaalí iwàwa íibaidaca nulípiná iwàwacutá yeebáidaca nutàacái imànicaténá càide iyúwa nuwàwáaná. Cawinácaalí íibaidéerica nulípiná ìyapiná núapicha nùyacatalé chènuniré. Cawinácaalí íibaidéerica nulípiná, Núaniri Dios imàacapiná cáimiétacanéericani, yái wenàiwica íibaidéerica nulípiná —íimaca yái Jesúsca.
Jesús anuncia su muerte
27 Néeseté Jesús íimaca: “¡Siùca máiní cáaluca nuínáidacawa nuwàwawa! ¿Càinásica núumapiná Núaniri Dios iríwa? ¿Núumasica irí: ‘Núaniri, piwasàa núa íicha yái yùuwichàacáisica’, núumasica irí? ¡Càmíirita! Nudéca nùanàaca nùuwichàacaténáwa”, íimaca yái Jesúsca. 28 Néese Jesús íimaca Dios irí: “Núaniri, pimàaca wenàiwica náalíacawa máiníiri cachàinica pía”, íimaca yái Jesúsca. Néese níái wenàiwica ibàluèyéicawa néenibàa néemìaca tàacáisi chènuníise. Yá tàacáisi íimaca: “Nudéca numàacaca wenàiwica náalíacawa cachàinica núa, yá cài numàacapiná náalíacawa àniwa”, íimaca yái tàacáisica. 29 Néese áibanái wenàiwica ibàluèyéicawa néenibàa idécanáami néemìaca tàacáisi, yá náimaca néemìacasa énu nacáiri isàna, càide iyúwa tiríricaalí èeri isàna. Abénaméeyéi quéwa náimaca: —Angel itàaníca yáapicha —náimaca. 30 Néese Jesús íimaca nalí: —Dios idéca itàaníca nulí, éwita núalíacáaníta yeebáca nulí càide iyúwa nusutáaná íicha, quéwa itàaníca nulí píalíacaténácuéwa Dios yeebáca nulí càide iyúwa nusutáaná íicha. 31 Mesúnamáita Dios yùuwichàidapiná macái èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái, yásí Dios yúucapiná méetàuculé báawéeri Satanás, yái ichùulièrica èeri mìnanái íiwitáise siùcade. 32 Yá namichàidacaalípiná núawa cruz ìwali chènunibàa, yásí wenàiwica macái cáli néeséeyéi neebáidapiná nutàacái —íimaca yái Jesúsca. 33 Càité Jesús icàlidaca walíni wáalíacaténáwa yéetáanápinátéwa cruz ìwali. 34 Níái wenàiwicaca náimaca Jesús irí: —Wadéca waléeca Dios itàacái profetanái itànèericaté Mesías ìwali Mesías ìyáanápiná càiripináta, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèrica walí wía judíoca. Quéwa pidéca picàlidaca pìwaliwa, yái asìali Dios néeséericasa, iwàwacutáanápinása nanúaca pía cruz ìwali. ¿Cawinásica yáara asìali Dios néeséerica? —náimaca. 35 Néese Jesús íimaca nalí: —Achúma èeritacué nuéwáidaca pía amalácaténácué píiwitáise. Peebáidacué nutàacái siùcata. Picácué pichàbáida péenáiwanáwa, ipíchanácué piúcacawa méetàuculé Dios íicha càiripináta. Cawinácaalí càmíiyéica yeebáida nutàacái, catáca náiwitáise, càmita náalíawa náucáanápinácawa càiripináta. Càica níade iyúwa wenàiwica yèepuníiriwa catéeri irìcu, càmíiri yáalíawa alénácaalí yàawa. 36 Núata càiride iyúwa camalási íná peebáidacué nutàacái idècunitàacá nùyaca píapicha, amalácaténácué píiwitáise, pèepuníinápiná Dios yáapicha —íimaca yái Jesúsca. Jesús idécanáami icàlidaca nalíni, yá yàacawa náicha. Iyamáacawa náicha ibàacanéeri iyú.
Por qué los judíos no creían en Jesús
37 Ewita Jesús imànicáanítaté madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica judíonái yàacuésemi, càicáaníta manùbéeyéi càmita neebáida itàacái. 38 Ináté macáita ichàbacawa càide iyúwaté profeta Isaías itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Isaías íimacaté: “Pía, Wacuèriná Dios, canácata yeebáidéeri walí wàasu tàacáisi wacàlidéerica nalí pinùmalìcuíse. Canácata yáaliériwa píiwitáise ìwali, càmicáiná neebáida pitàacái”, íimaca yái Isaíasca. 39 Isaías icàlidacaté cáná yéewa càmita náalimá neebáidaca. Isaías íimacaté: 40 “Dios imàacacaté matuíca náiwitáise, càmíiyéi nacái yáalíawa. Iná càmita náalimá náalíaca néemìaca itàacái càinácaalí íimáaná, càmita nacái neebáida báisíiri iyú; càmita náalimá nawènúadaca náiwitáisewa Dios irípiná, íná càmita Dios iwàlisàida nawàwa”, íimacaté yái Isaíasca. 41 Càité Isaías icàlidacaté nalíni, iicácáináté yéenáiwanási nacáiri íimáanáca Jesús ìyáanápináté cáimiétacanéeri iyú Dios yáapicha chènuniré. Yáté Isaías icàlidaca tàacáisi Jesús ìwali. 42 Quéwa madécaná judío neebáidaca Jesús itàacái. Abénaméeyéi judío íiwacanánái neebáida nacái quéwa ibàacanéeri iyúta, cáalucáiná naicáca nanacáiyéiwa fariseo ipíchaná náucaca nía judíonái yéewáidacàalu íicha. 43 Náimaca nawàwáanása cayábaca Dios iicáca náiwitáise, quéwa máiní cachàiníwanái nawàwaca cayábaca nanacáiyéi iicáca nía, íná nabàaca naináwanáwa neebáidáaná Jesús itàacái, ipíchaná nanacáiyéi báawaca naicáca nía Jesús ìwalíise.
Las palabras de Jesús juzgarán a la gente
44 Jesús íimacaté cachàiníiri iyú: “Cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái, càmita yeebáida abéerita nutàacái, néese yeebáida nacái Núaniri Dios itàacái yái ibànuèrica núa aléi. 45 Cawinácaalí yáaliérica nùwali càinácaalí nuíwitáise ìyaca, yáalíaca ìwali nacái yái Núaniri Diosca, yái ibànuèrica núa aléi. 46 Càica núade iyúwa camalási. Nudéca nùanàaca aléi èeri irìculé yéewanápiná amaláca náiwitáise cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái, yéewacaténá càmita nàya càide iyúwa wenàiwica càmíiyéi yáalía Dios ìwali. 47 Aibacaalí yéemìa nutàacái quéwa càmíiri yeebáida, càmitàacá nùuwichàida siùcanide, càmicáiná nùanàa aléi èeri irìculé nùuwichàidacaténá wenàiwica, néese nudéca nùanàaca nuwasàacaténá wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. 48 Aibacaalí báawa iicáca núa, càmíiri nacái yeebáida nutàacái, ìyaca áiba wawàsi yáasáidéeripiná cabáyawanácani: Yái tàacáisi nucàlidéerica, yácata yáasáidéeripiná cabáyawanácani, èeri imáalàacaalípináwa. 49 Càmicáiná nutàaní nùasu wawàsiwa. Núaniri Dios yái ibànuèrica núa aléi, yácata ichùulièrica núa nucàlidáanápiná tàacáisi inùmalìcuíse, nuéwáidáanápiná nacái wenàiwica. 50 Yá núalíacawa nadènìanápiná nacáucawa càmíiri imáalàawa macáita wenàiwica yeebáidéeyéica iyúwa Núaniri Dios ichùulìaná. Iná yái nucàlidéericuéca pirí, yá nucàlidacuéca piríni càide iyúwa Núaniri Dios ichùulìaná núa”, íimaca yái Jesúsca.
Jesús lava los pies de sus discípulos
1 Iwàwacutácaté abé èeri ipíchawáise judíonái imànicaté nàasu cultowa íipidenéeri Pascua. Jesús yáalíacawa yéenáiwaná yàanàacaté yàanápináwa èeri íicha yèepùacaténáwa Yáaniri Dios yàataléwa. Cáininácaté Jesús iicáca wía, mamáalàacata manuísíwata, wía yàasu wenàiwica ìyéeyéica chái èeri irìcu, càita nacái cáininácaté iicáca wía àta yéetácatalétawa. 2-4 Satanás imàacacaté Judas íináidacawa itéenápiná Jesús yùuwidenái náibàacaténáni. Yái Judas, Simón Iscariote ìiricani. Jesús nacái yáalíacatéwa yàanàacaté Dios yàatanáise, yáalíacaté nacáiwa yèepùanápinátéwa Dios yàatalé àniwa. Jesús nacái yáalíacatéwa Dios imàacacaté Jesús icùaca macáita Dios íiwitáise iyú. Néese idècunitàacá Jesús iyáaca iyáacaléwa wáapicha, wía yéewáidacaléca, yá yàacawa mesa íicha, imàacaca íichawa yàasu ruana nacáiriwa yúuquéeri ìwalíisewa. Yá idacùaca wáluma ìwalìabàawa. 5 Néese Jesús yùucùaca úni ponchera irìculé. Yá imànica walí cayábéeri, idàbaca íibaca wàabàli, wía yéewáidacaléca, yá ichuìdaca wàabàli wáluma iyú, yái wáluma idacuèrica ìwalìabàawa càide iyúwa wáiwitáise ìyáaná wía judíoca, càmicáináté wamàni walíwáaca yái cayábéerica. 6 Yàanàaca Simón Pedro yàatalé íibacaténá Pedro yàabàli, quéwa Pedro íimaca Jesús irí: —Nuíwacali, ¡càmita cayába píiba nùabàli, càmicáiná nùasu wenàiwica pía! —íimaca yái Pedroca. 7 Jesús íimaca irí: —Siùca càmita píalía péemìaca càinácaalí íimáaná yái numàníirica pirícué quéwa áibaalípiná yásí píalía péemìacani —íimaca yái Jesúsca. 8 Quéwa Pedro íimaca irí: —¡Canácatáita nubatàa píibaca nùabàli! —íimaca yái Pedroca. Jesús íimaca irí: —Càmicaalí nuíba pìabàli, néese càmita nùasu wenàiwica pía —íimaca yái Jesúsca. 9 Néese Simón Pedro íimaca irí: —Iyá, Nuíwacali, pìapìdáida núa, píiba nùabàli, nucáapi nacái, nuíwita nacái macáita, numànicáiná nubáyawanáwa nucáapi iyúwa, nuíwitáise iyú nacáiwa —íimaca yái Pedroca. 10 Quéwa Jesús íimaca irí: —Péemìa comparación: Aibacaalí yàapìdáaníca quéechatécáwa, yá masacàacani. Casacàaca meedá yàabàli, ìipìnacáiná àyapulìcubàa, íná íibacáita yàabàliwa. Càita nacái píacué. Nudéca nùapìdáidacuéca píiwitáise masacàacaténácué Dios iicáca pía, numàacacáináté nuwàwawa pibáyawaná íichacué peebáidacáinácué nutàacái. Néese pimànicaalícué pibáyawanáwa áibaalí àniwa, iwàwacutácué picàlidaca píichawani nuíbacaténácué píicha yái báawéerica pimàníirica áibaalípiná chái èeri irìcu, càide iyúwa wáibacaalí wenàiwica yàabàli. Quéwa abéeri péenácué casaquèeri meedá íiwitáise mamáalàacata —íimaca yái Jesúsca. 11 Jesús yáalíacatéwa chánácaalí wéená itéeripináté yùuwidenái náibàacaténáni, ínáté Jesús íimaca: “Abéeri péenácué casaquèeri meedá íiwitáise mamáalàacata”, cài íimaca yái Jesúsca. 12 Néese idécanáami Jesús íibaca wàabàli, yá yúucaca ìwalíisewa yàasu ruana nacáiriwa àniwa. Yá yáawinacawa mesa iwéré àniwa. Iimaca walí: —Siùcade nucàlidacué piríni càinácaalí íimáaná yái nuíbáanácuéca pìabàli. 13 Píimacuéca nùwali yéewáidéeri wía, Wáiwacali nacái. Yá cayábéeriquéi píimáanácuéca cài nùwali, núacáináta càiri. 14 Núa, yái yéewáidéericuéca pía, Píiwacalicuéca nacái, nudéca nuíbaidaca pirípinácué càiride iyúwacué pìasu wenàiwica càmíiri cachàini náicha canánama íibaidéericué pirípiná, numànicaténácué pirí yái cayábéerica nuíbáanácuéca pìabàli. Nudéca nuíbaidacuéca pirípiná càide iyúwa pìasu wenàiwica càmíiri cachàini náicha canánama íibaidéericué pirí, éwitacué Píiwacalicáaníta núa, íná iwàwacutácué píibaidaca pirípináwáaca pimànicaténácué piríwáaca cayábéeri. 15 Nudéca cài núasáidacuéca piríni pimànicaténácué cayábéeri piríwáaca càide iyúwa numàníinácué pirí. 16 Péemìacué comparación: Canáca yàasu wenàiwica cachàiníiri íiwacali íichawa. Iná picácué píináidawa cachàiníiyéicuéca nuícha pía. Càide iyúwa nuíbaidáanácuéca pirípiná, càita nacái iwàwacutácué píibaidaca pirípináwáaca. 17 Píalíacaalícué péemìaca càinácaalí íimáaná yái núuméericuéca pirí, píibaidacaalícué nacái pirípináwáaca càide iyúwa nuchùulìanácué pía, yásí casíimáicuéca piwàwawa. 18 “Càmita macáicué cài núumaca pìwaliwa. Núalíacawa nàwali níái nuedéeyéica nùasunáipináwa. Quéwa iwàwacutá macáita ichàbacawa càide iyúwaté profeta itànàaná tàacáisi nùuwide ìwali Dios inùmalìcuíse bàaluité. David íimacaté: ‘Yái nùacawéeriná iyéericaté iyáacaléwa núapicha, yácata idé yùuwideca imànica núa, imànicaténá nulí báawéeri’, íimacaté yái Davidca. 19 Yá nucàlidacuéca piríni ipíchawáise nùuwide imànica nulí báawéeri. Néese idécanáami cài imànica nulí, yásí peebáidacuéca nutàacái, Diosca núa, yái càmíirica imáalàawa. 20 Péemìacué cayába, cawinácaalí yeebáidéerica nùasu wenàiwica itàacái, yeebáida nacái nutàacái. Néese nacái, cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái, yeebáida nacái Dios itàacái yái Dios ibànuèrica núa aléi —íimaca walí yái Jesúsca.
Jesús anuncia que Judas lo traicionará
21 Idécanáamité Jesús icàlidaca walíni, néese máiní achúmaca iwàwa. Yá íimaca walí amaléeri iyú: —Péemìacué cayába, abéeri péenácué itéeripiná nùuwidenái náibàacaténá núa —íimaca yái Jesúsca. 22 Néese wía yéewáidacaléca waicáidáidaca walíwáaca. Càmita wáalíawa càiríinácaalí yái cài Jesús íimaca ìwali. 23-24 Núa Juan, yái yéewáidacalé cáininéerica Jesús iicáca, núawinacawa nùyaca mawiénita Jesús irí. Iná Simón Pedro yúucaca icáapiwa nulí nusutáanápiná nuémìawa Jesús càiríinácaalí yái cài Jesús íimaca ìwali. 25 Iná núawiacawa Jesús ipualé, nusutácaténá nuémìawani. Yá núumaca irí: —Nuíwacali, ¿càiríiná yái cài píimaca ìwali? —núumaca irí. 26 Jesús íimaca nulí: —Yácata yái núapúadéerica irípiná pan quírápieli irìculé —íimaca yái Jesúsca. Iná idécanáami yáapúadaca pan, yá yàaca Judas iríni, yái Simón Iscariote ìirica. 27 Néese Judas yeedácanacáita iríwa pan yéená isàbéeri, yá Satanás iwàlùacawa Judas iwàwalìculé ichùulìacaténá Judas íiwitáise. Néese Jesús íimaca Judas irí: —Yáara wawàsi pimàníiripináca, pìa pimànica ráunamáitani —íimaca yái Jesúsca. 28 Yáté èerica canáta wéenáquéi yáaliériwa cáná yéewa Jesús icàlidaca Judas iríni. 29 Abénaméeyéi wéená nayúunáidaca Jesús ichùulìaca Judas iwènìanápináté yàacàsi wamáapuèrica Pascua piná. Aibanái wéená nayúunáida nacái Judas yàacaténá plata catúulécanéeyéi irí. Judascáiná icuèrité wàasu plata. 30 Iná Judas idécanáami iyáaca iríwa pan yéená isàbéerica, yá imusúacawa wáicha machacànita. Yá catáca ìwali.
El nuevo mandamiento
31 Ináté idécanáami Judas yèepùacawa wáicha, yá Jesús íimaca walí: —Siùcáisede wenàiwica naicápiná núa cáimiétaquéeri iyúwa, núa asìali Dios néeséerica. Núasáidapiná nalíwa nacái cachàinica Dios íiwitáise. 32 Càide iyúwa núasáidáanápiná nalíwa cachàinica Dios íiwitáise, càita nacái Dios yáasáidapiná nalíwa cachàinica nacái nuíwitáise, núa asìali Dios néeséerica. Càicatanica Dios imànipiná mesúnamáisíwata. 33 Péemìacué nulí pía nuénánáica cáininéeyéica nuicáca, nùyacué píapicha achúma èerita. Yá picutápinácué núawa quéwa núumacué pirí càide iyúwa núumáanáté judío íiwacanánái irí: Càmitacué yéewa pìacawa núapicha siùca aléera nùacatalépinácawa. 34 Nuchùulìacué pía pimàníinápiná áiba wawàsi wàlisàita: Cáininácué piicáyacacawa. Càide iyúwa cáinináanácué nuicáca pía, càita nacái iwàwacutácué cáinináca piicáyacacawa. 35 Cáininácaalícué piicáyacacawa, yásí macái èeri mìnanái yáalíacuécawa pìwali nuéwáidacalécuéca pía —íimaca yái Jesúsca.
Jesús anuncia que Pedro lo negará
36 Néese Simón Pedro isutáca yéemìawa Jesús: —Nuíwacali, ¿alénápinásica pìawa? —íimaca yái Pedroca. Yá Jesús íimaca irí: —Aléera nùacatalépinácawa càmita yéewa pìacawa núapicha siùca, quéwa áibaalípiná yásí pìacawa núami néréwa —íimaca yái Jesúsca. 37 Yá Pedro íimaca irí: —¡Càmíirita, Nuíwacali! Núalimáca nùacawa píapicha siùcasíwata. Ewita iwàwacutáca nuétácawa píichawalíná, yá cayábaca nuétácawa —íimaca yái Pedroca. 38 Néese Jesús íimaca irí: —¿Báisítasica pimàacaca nanúaca pía nuíchawalíná? Càmíirita, máinícáiná càulenáca píichani. Péemìa cayába, ipíchawáise cawámai itàaca, yá pimànipiná pichìwawa máisiba yàawiría, píimapiná càmitasa píalía nùwali ipíchaná nanúaca pía núapicha —íimaca yái Jesúsca.
Jesús, el camino al Padre
1 Néeseté Jesús íimaca walí wía yéewáidacaléca: “Picácué cáalu pía. Manuícué píináidaca piwàwawa Dios ìwali, nùwali nacái. 2 Núaniri Dios icapèe ìyéerica chènuniré idènìaca imàdáanáwa madécaná wenàiwica ìyacatáipiná. Canácaalí ìyéeri nérétá, yá càmitacué nucàlida pirítáni. Yá nùacawéera nuchùnìacaténácué pìyacatáipiná. 3 Nudécanáamicué nùacawa píicha, yá nuchùnìacuéca nacái pìyacatáipiná, yásí nuèpùacawa néese àniwa, yá nutécué pía núapichawa, yéewacaténácué pìyapináca núapicha aléera nùyacataléca. 4 Píalíacuécawa alénácaalí nùawa. Píalíacué nacáiwa càinácaalí iwàwacutáaná pimànica pìacaténácuéwa néré nacái”, íimaca yái Jesúsca. 5 Néese Tomás íimaca Jesús irí: —Wáiwacali, càmita wáalíawa alénácaalí pìawa. Iná càmita yéewa wáalíacawa càinácaalí iwàwacutáaná wamànica wàacaténáwa néré —íimaca. 6 Jesús íimaca irí: —Iwàwacutácué peebáidaca nutàacái pìacaténácuéwa Núaniri Dios yàatalé. Núalíacawa, nuémìaca nacái macáita báisíiri tàacáisi Dios ìwali. Núacata yái yèerica nacáuca càmíiri imáalàawa macáita wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái. Canácata yáaliméeri yàacawa Núaniri Dios yàatalé àta yeebáidacaalíta nutàacái. 7 Píalíacáinácué nùwali, íná píalíapinácué nacáiwa Núaniri Dios ìwali, yá siùcáisede píalíacuécawa Dios ìwali. Piicácatécué Dios madécaná èeri, íná píalíacuéca ìwali —íimaca yái Jesúsca. 8 Néese Felipe íimaca irí: —Wáiwacali, pimàaca waicáca Píaniri Dios, yásí casíimáica wawàwa. Yácata abéerita wawàsi iwàwacutáwa walí —íimaca. 9 Jesús íimaca irí: —Felipe, nudéca nùyacuéca píapicha madécaná èeri. ¿Cáná càmitàacáwa píalíawa cawinácaalí núa? Cawinácaalí wenàiwica yáaliérica nùwali yáalía nacái Núaniri Dios ìwali. Iná iwàwacutá càmita pisutá nuícha numàacáanápinácué piicáca Núaniri Dios. Pidécuéca piicácani. 10 Iwàwacutá peebáidaca nùyaca càide iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, Núaniri Dios nacái ìyaca càide iyúwa nùyáaná. Yái nucàlidéericuéca pirí càmita nutàaní nunùmalìcuísewa. Néese nutàaníca Núaniri Dios inùmalìcuísewa. Càmita nacái numàni nùasu wawàsiwa chái èeri irìcu, néese Núaniri Dios ìyaca nuwàwalìcu, yácata imàníirica iyúwa iwàwáaná imànica. 11 Peebáidacué nùyaca càide iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, Núaniri Dios nacái ìyaca càide iyúwa nùyáaná. Càmicaalícué píalimá peebáidaca yái núuméerica pirícué nùyáaná iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, néese peebáidacué piicácáiná yái numàníirica càmíirita áiba wenàiwica idé imànica. 12 Péemìacué cayába, cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái, imànipiná càide iyúwa numàníiná. Imànipiná nacái cachàiníiri íicha yái numàníirica nùacáináwa Núaniri Dios yàataléwa. 13 Macáita cayábéeri wawàsi pisutéeripinácué Dios íicha nunùmalìcuíse càide iyúwa nuwàwáaná nuchùulìacáinácué pisutáanápiná Dios íichani, yá numànipinácuéca piríwani yéewacaténá núa yái Dios Iirica núasáidaca macái wenàiwica irí máiní cachàinica Núaniri Dios íiwitáise. 14 Macáita cayábéeri wawàsi pisutéeripinácué nuícha càide iyúwa nuwàwáaná, yá numànipinácuéca piríwani —íimaca yái Jesúsca.
Jesús promete enviar el Espíritu Santo
15 Néeseté Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca. Yá íimaca walí: “Báisícaalícué cáinináca piicáca núa, yásí pimànicuéca càide iyúwa nuchùulìaná pía. 16 Yá nusutápiná Núaniri Dios íichawa ibànùanápinácué pirí áiba Yàacawéeridéeripinácué píawa, yái Espíritu Santo yéewáidéeripinácuéca pía báisíiri tàacáisi iyú Dios ìwali, yàalèeripinácué pía nacái. Yásí Espíritu Santo yàacawéeridacué píawa càiripináta. Canácatáitacué imàaca píawa. 17 Quéwa èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái, càmita náalimá needá nawàwalìculéwani, yái Espíritu Santoca, càmicáiná náalimá naicácani, càmíiri nacái náalía ìwali, quéwa píalíacué ìwali ìyacáinácué píapicha siùca. Yásí mesúnamáita iyamáacuéwa piwàwalìcuwa càiripináta icùacaténácué píiwitáise. 18 “Càmita numàacapinácué pía abéerita iyúwa canéeyéi isèenái. Nuèpùa nùanàaca nùyacaténácué píapicha àniwa. 19 Achúma èeri áibanái èeri mìnanái càmíiyéica yeebáida nutàacái, càmitanica naicápiná núawa quirínama, quéwacué piicácata núa àniwa. Yásí cáuca núa àniwa íná yéewa picáucàapinácuéca nacáiwa. 20 Néenialípiná idécanáami Espíritu Santo yàanàaca, yásí píalíacuécawa nùyaca càide iyúwa Núaniri Dios ìyáaná, pìyacué abédanamata nacái núapicha, nùya nacái piwàwalìculécué. 21 Cawinácaalí yeebáidéerica iyúwa nuchùulìanáni, yá nacái imàníirica càide iyúwa núumáaná, yácata yáasáidéerica báisíiri iyú cáinináca iicáca núa. Núaniri Dios nacái cáininéeripiná iicáca cawinácaalí wenàiwica cáininéerica iicáca núa. Yá nacái cáinináca nuicápinácani, yá nùanàapináca yàatalé numàacacaténá yáalíaca nùwali báisíiri iyú”, íimaca walí yái Jesúsca. 22 Néese Judas, (càmíirita quéwa Iscariote), íimaca Jesús irí: —Wáiwacali, ¿cánásica pimàacapiná píawawa waicácaténá pía, quéwa càmita pimàacapiná píawawa èeri mìnanái naicácaténá pía? —íimaca irí. 23 Néese Jesús íimaca irí: —Càmicáiná cáininá naicáca núa. Cawinácaalí cáininéerica iicáca núa, yeebáidaca nutàacái; Núaniri Dios nacái cáininéeripiná nacái iicácani. Yá nacái Núaniri Dios, núa nacái wàanàapináca wàyacaténá yáapicha. 24 Quéwa, cawinácaalí càmíirica cáininá iicáca núa, càmita nacái yeebáida nutàacái. Yái tàacáisi péemièricuéca nucàlidaca pirí, càmíirita nutàacái, néese Núaniri Dios itàacáicani, yái ibànuèrica núa. 25 “Nucàlidacuéca pirí macáita yái tàacáisica idècunitàacá nùyaca píapicha. 26 Quéwa nudécanáamicué nùacawa píicha, yá nusutápiná Núaniri Dios íichawa, yásí ibànùacué pirí yái Yàacawéeridéeripinácuéca píawa, yái Espíritu Santoca, iyúudàanápinácué pía nulípiná, yàalèeripinácué pía nacái. Yá Espíritu Santo yéewáidapinácuéca píawa píalíacaténáwa macáita wawàsi ìwali. Yá imàacapinácuéca piwàwalica macáita yái nucàlidéericuéca pirí. 27 “Nùacaalípináwa, yá numàacacué matuíbanáica piwàwa càide iyúwa matuíbanáiná nuwàwa, càmita càide iyúwa áibanái èeri mìnanái ìyáaná càmíiyéica yeebáida nutàacái. Picácué achúma píináidacawa piwàwawa, picácué nacái cáalu piwàwa. 28 Nucàlidacué pirí nùanápinácuéwa píicha, néese nuèpùapinácué nùyaca píapicha àniwa. Báisícaalícué cáinináca piicáca núa manuísíwatatá, yásí casíimáicuéca piwàwatá péemìacáinácué nùanápináwa Núaniri Dios yàataléwa cachàinicáiná nuícha Núaniri Dios. 29 Nucàlidacuéca piríni ipíchawáise nùacawa yéewanápiná idécanáami nùacawa, yásí peebáidacuéca yái nucàlidéericuéca pirí. 30 “Siùca canáca nulí èeri nutàaníinápinácué déecuíri iyú píapicha, Satanáscáiná yàanàaca mesúnamáisíwata, yái ichùulièrica èeri mìnanái íiwitáise càmíiyéica yeebáida nutàacái. Quéwa Satanás càmita yáalimá imawènìadaca íichawa núa. 31 Néese, éwita Satanás càmicáaníta yáalimá imawènìadaca núa, càicáaníta numàacapiná cài imànica, núasáidacaténá macái èeri mìnanái irí cáinináca nuicáca Núaniri Dioswa, numàni nacái càide iyúwa ichùulìaná núa. Pimichàacuéwa. Wàanácuéwa —íimaca walí yái Jesúsca.
La vid verdadera
1 Idècunitàacá wàacawa, Jesús íimacaté walí, wía yéewáidacaléca: “Péemìacué comparación: Càica núade iyúwa abéyéeri uva yéetaná máiníiri cawènica. Núaniri Dios ìyaca càide iyúwa icuèrica abéyéeri uva yéetaná. 2 Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái càica níade iyúwa abéya yàana. Macái wenàiwica càmíiyéica imàni càide iyúwa Núaniri Dios iwàwáaná càica níade iyúwa abéya yàana màyacanéeri. Néese Núaniri Dios yúucaca nía méetàuculé càide iyúwa wawichùacaalí yàana abéya íicha, macái yàana màyacanéerica. Néese cawinácaalí wenàiwica imàníiyéica càide iyúwa Núaniri Dios iwàwáaná, càica níade iyúwa abéya yàana càyacanéeri. Níái yeebáidéeyéica nutàacái, Dios itéca náicha càinácaalí báawéeri ìyaca nalí, namànicaténá cayábéeri cachàiníwanái, càide iyúwa wawichùacaalí cáaléeri yàana ipùata cayábéeri yàana íicha masacàacaténá yái yàanaca yéewanápiná idènìaca ìyacanáwa cayábéeri manùbéeri nacái. 3 Siùcáisede masacàacuéca píiwitáise, Núaniri Dioscáiná idéca imàacaca iwàwawa pibáyawaná íichacué, peebáidacáinácué nutàacái. 4 Picácué piwènúada píiwitáisewa nuícha yéewanápinácué nùyaca piwàwalìcu mamáalàacata. Péemìacué comparación: Abéya yàana càmita yéewa càyacanáni méetàuculé abéya íicha. Càita nacái càmitacué píalimá pimànica cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná píináidacaalícuéwa nuícha. 5 “Càica núade iyúwa abéyéeri uva yéetaná. Píatacué càiyéide iyúwa abéya yàana. Cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái mamáalàacata, yá nùyaca iwàwalìcu, yásí imànica madécaná cayábéeri. Càmicáinácué píalimá pimànica cayábéeri méetàuculé nuícha. 6 Cawinácaalí càmíirica yeebáida nutàacái mamáalàacata, Núaniri Dios yúucapiná méetàuculéni, càide iyúwa wáucacaalí yàanami méetàuculé, macáita yàana màyacanéeri àta míisicatalétani, néese wenàiwica yeedáca yàanami náucacaténá nía quichái irìculé neemácaténáni. 7 “Peebáidacaalícué nutàacái mamáalàacata, càmicaalícué nacái piimáicha tàacáisi nuéwáidéeri iyú pía, yá pisutácué nuícha numàníinápinácué pirí càinácaalí cayábéeri piwàwéericuéca, yá numànicuéca piríwani. 8 Pimànicaalícué madécaná cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná, yásí áibanái naicápiná Núaniri Dios cáimiétaquéeri iyú. Càita nacái píasáidapinácuéca nuéwáidacalécuéca pía. 9 Cáininácuéca nuicáca pía càide iyúwa cáinináaná Núaniri Dios iicáca núa, íná peebáidacué mamáalàacata nutàacái píasáidacaténácué cáinináca piicáca núa càide iyúwa cáinináanácué nuicáca pía. 10 Pimànicaalícué iyúwa nuchùulìaná pía, yásí cáininácuéca nuicáca píawa càide iyúwa cáinináaná Núaniri iicáca núa numànicáiná iyúwa ichùulìaná núa. 11 “Càicuéca núumaca pirí casíimáicaténácué piwàwa núapicha, yéewanápiná nacái casíimáicuéca pía manuísíwata. 12 Nuchùulìacué cài pimànica: Cáininácué piicáyacawa càide iyúwa cáinináanácuéca nuicáca pía. 13 Péemìacué comparación: Aibacaalí imàacaca icáucawa yàacawéeriná íichawalínáwa, yásí wáalíacawa báisíiri iyú cáinináca iicáca yàacawéerináwa macái iwàwalìcuísewa. Càita nacái numàacapiná nucáucawa píichawalínácué cáininácáinácué nuicáca pía. 14 Néese, pimànicaalícué mamáalàacata iyúwa núumáaná, cáininácaténácué piicáyacacawa, yásí nùacawéeyéinácuéca pía. 15 Càmitacué quirínama núuma pìwali nùasu wenàiwicacuéca pía, càmicáiná yàasu wenàiwica yáalíawa ìwali yái íiwacali imàníináca. Néese núumacué pìwali nùacawéeyéinácuéca pía nucàlidacáinácué pirí macáita yái Núaniri Dios íimáanáca nulí. 16 Càmitaté peedácué núa píiwacalipináwa. Néese nuedácatécué pía nùasunáipináwa, yá nudéca nuchùulìacuéca pía pimàníinápiná cayábéeri, yéewacaténácué nacái yái cayábéerica pimàníiricuéca iyamáacawa càiripináta. Yásí Núaniri Dios imànicuéca piríwa càinácaalí cayábéeri wawàsi pisutéeripinácuéca íicha nunùmalìcuíse, pisutácaalícué càide iyúwa nuwàwáaná. 17 Iná nuchùulìacué cài pimànica: Cáininácué piicáyacacawa”, íimaca walí yái Jesúsca.
El mundo odia a Jesús y a los suyos
18 Jesús íimacaté walí: “Aibanái èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái báawapiná naicácuéca píawa, íná piwàwalicué báawáanáté naicáca núa quéechaté ipíchawáiseté báawaca naicácuéca pía. 19 Pìyacaalícué càide iyúwa èeri mìnanái ìyáanátá, yá cáininácuéca èeri mìnanái iicáca píatá, càide iyúwa cáinináaná naicáyacacawa. Quéwa nudéca nuedácuéca pía èeri mìnanái yèewíise, peebáidacaténácué nutàacái, íná báawaca naicácuéca pía càmicáinácué pìya càide iyúwa nàyáaná. 20 Piwàwalicué yái núuméericatécué pirí: ‘Canáca yàasu wenàiwica cachàiníiri íiwacali íichawa’, càité núumaca. Càita nacái càmita yéewacué cachàinica nuícha pía. Iwàwacutácué piùwichàacawa càide iyúwa nùuwichàanáwa. Abénaméeyéi nàuwideca namànica núa, íná nàuwidecuéca nacái namànica píawa. Quéwa áibanái yeebáidaca nutàacái, íná neebáidapiná nacái iyúwa péewáidáanácué nía. 21 Quéwa áibanái càmíiyéi yeebáida nutàacái namànipiná pirí báawéeriwa peebáidacáinácué nutàacái càmicáiná náalía Dios ìwali, yái ibànuèrica núa aléi. 22 “Càmicaalíté nùanàatá nucàlidacaténá wenàiwicanái irí nutàacáiwatá, yá càmita cabáyawaná nía nùwalíisetá. Quéwa siùcáisede canáca yéewaná náimaca càmíinápinása cabáyawaná nía nùwalíise néemìacáináté núumaca nalí nudéca nùanàaca Dios yàatanáise. 23 Máiníiyéi cabáyawanáca níara wenàiwicaca càmíiyéica yeebáida nutàacái, yácáiná cawinácaalí báawéerica iicáca núa, idéca báawaca iicáca núa báawacáináté iicáca Núaniri Dios quéechatécáwa. 24 Càmicaalíté numàni nàacuésemi yái càmíirica áiba wenàiwica idé imànicatá, yá càmita cabáyawaná nía nùwalíisetá. Quéwa éwita naicácáaníta cài numànica, càicáaníta báawaca naicáca núa, báawa nacái naicáca Núaniri Dios. 25 Quéwa iwàwacutá macáita ichàbacawa càide iyúwaté rey David icàlidáaná tàacáisi nunùmalìcuíse bàaluité. David íimacaté: ‘Máiní báawacaté naicáca núa éwita canácáaníta ìwalíise báawáanápiná naicáca núa’, cài íimacaté nunùmalìcuíse yái Davidca. 26 “Quéwa nudécanáami nuèpùacawa Núaniri Dios yàataléwa, yásí nubànùacué piríwa Espíritu Santo, yái Espíritu Dios yàatanáiséerica, itàaníirica báisíiri iyú, yái Yàacawéeridéericuéca pía. Espíritu Santo yàanàapiná, yásí yéewáidacuéca píawa nùwali yéewanápinácué picàlidaca nuináwaná ìwali. 27 Pidécuéca pìyaca núapicha mamáalàacata nudàbacatáiseté nuéwáidaca wenàiwica àta siùca nacáide, íná picàlidapinácué nuináwaná ìwali èeri mìnanái iríwa”, íimaca walí yái Jesúsca.
1 Jesús íimaca walí àniwa: “Nudéca nucàlidacuéca piríni ipíchaná piwènúadacuéca píiwitáisewa nuícha isicúata, nadàbacaalípiná nàuwideca namànicuéca pía. 2 Yásí náucacué píawa judíonái yéewáidacàalu íicha, càmitacué quirínama nabatàa piwàlùacawa néré àniwa. Aibaalípiná nayúunáida nacái náibaidaca nàyaca Dios irípiná nanúacaalícué píawa. 3 Yá namànipinácué pirí báawéeri càmicáiná náalía Núaniri Dios ìwali, nùwali nacái. 4 Nucàlidacuéca piríni siùcata yéewanápinácué nadàbacaalípiná namànicuéca pirí báawéeri, yásí piwàwalicuéca nudéca nucàlidacuéca piríni”, íimaca yái Jesúsca.
Lo que hace el Espíritu Santo
Jesús íimacaté walí àniwa: “Idàbacaalíté nuéwáidaca wenàiwica, càmitaté nucàlidacué piríni piùwichàanápinácuéwa nulípiná, nùyacáinátécué píapicha. 5 Quéwa siùcáade yá nùacawa nùyacaténá yáapicha yái Dios ibànuèricaté núa aléi. ¿Cánácué càmita pisutá péemìawa núa siùcade ìwali yái nùanápinácawa Núaniri Dios yàataléwa? Iwàwacutácué casíimáica piwàwa núapicha. 6 Quéwa, máiní achúmacuéca piwàwa siùca nucàlidacáinácué piríni. 7 Quéwa, péemìacué cayába. Cayába cachàiníwanái pirícuéni nuèpùanápinácawa Núaniri Dios yàataléwa. Càmicaalí nuèpùawa Núaniri Dios yàataléwa, néese càmita yàanàa yái Yàacawéeridéeripinácuéca pía, yái Espíritu Santoca. Quéwa nùacaalípináwa, yá nubànùacuéca piríwani. 8 Espíritu Santo yàanàapiná, yásí imàacaca èeri mìnanái náalíacawa cabáyawanáca nía. Imàacapiná náalíacawa nacái nudéca nùyaca machacàníiri iyú Dios iicá. Espíritu Santo imàacapiná náalíacawa nacái càinácaalí iwàwacutáanápiná namànica nàyacaténá machacàníiri iyú. Espíritu Santo imàacapiná nacái náalíacawa Dios yùuwichàidáanápiná cabáyawanéeyéi wenàiwica. 9 Espíritu Santo imàacapiná náalíacawa cabáyawanáca nía càmicáiná neebáida nutàacái. 10 Yá Espíritu Santo imàacapiná èeri mìnanái náalíacawa nudéca nùyaca machacàníiri iyú Dios iicá íná yéewa nùacawa Núaniri Dios yàataléwa. Espíritu Santo imàacapiná nacái náalíacawa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá machacàníiri iyú Dios iicá, càmicáinácué piicá núa chái èeri irìcu. 11 Espíritu Santo imàacapiná èeri mìnanái náalíacawa nacái Dios yùuwichàidáanápiná níawa càiripináta. Càipiná náalíacawa Dioscáiná idéca íináidacawa yùuwichàidáanápiná Satanás càiripináta, yái ichùulièrica èeri mìnanái íiwitáise. 12 “Iyaca madécaná nucàlidéeripinácué pirí, quéwacué siùca càmita píalimá píalíaca péemìaca macáita, càinácaalí íimáaná. 13 Quéwa Espíritu Santo yàanàapiná, yái itàaníirica báisíiri iyú, yásí yéewáidacuéca píawa macái báisíiri tàacáisi ìwali, càmicáiná icàlidapiná yàasu wawàsiwa, néese icàlidapiná macáita càinácaalí tàacáisi Dios icàlidéeri irí. Néese Espíritu Santo imàacapinácué píalíacawa càinácaalí ichàbáanáwa áiba èeriwa. 14 Espíritu Santo imàacapiná wenàiwica náalíacawa cachàinica nuíwitáise, icàlidacáinácué pirí nutàacái péemìacaténácué càinácaalí íimáaná. 15 Macáita yái Núaniri Dios idènièrica nudènìata nacái yáapichani, íná núumacué pirí Espíritu Santo icàlidapinácué piríwa nutàacái, imàacacué nacái píalíaca péemìacani, càinácaalí íimáaná. 16 “Achúmáanatàacá càmitacué piicápiná núa, néese mesúnamáita piicápinácué núa àniwa nùacáinácá Núaniri Dios yàataléwa”, íimaca walí yái Jesúsca.
La tristeza se cambiará en alegría
17 Néeseté abénaméeyéi wéenánái wía yéewáidacaléca, náimaca nalíwáaca: —¿Càinásica íimáaná yái tàacáisica? Idéca íimaca walí achúmáanatàacá càmíinápinása waicáni, néese mesúnamáitasa yèepùa waicápináca àniwani, yàacáinásacáwa Yáaniri Dios yàataléwa. 18 ¿Càinásica íimáaná yái tàacáisica ‘achúmáanatàacá’? Càmita wáalíawa càinácaalí ìwali itàaní —náimaca. 19 Néese Jesús yáalíacawa wawàwaca wasutáca wéemìawa ìwalini. Yá íimaca walí: —Nudéca núumacuéca pirí achúmáanatàacá càmitacué piicápiná núawa, néesecué mesúnamáita piicápinácué núa àniwa. ¿Pisutásicué péemìawa píawáaca ìwali yái tàacáisica? 20 Péemìacué cayábani. Achúmáanatàacá píicháanípinácuéca, yá achúmapinácuéca piwàwa nanúacaalí núawa, quéwa áibanái èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái, casíimáipináca nawàwa. Quéwa éwita achúmacáanítacué piwàwa maléená èeri nuétácái ìwalíise, càicáaníta mesúnamáita casíimáicuéca piwàwa nuétácái ìwaliwa. 21 Péemìacué comparación: Achúmaca inanái iwàwa ùasu èericaalí yàanàaca umusúadáanápiná iicá èeri. Yá achúmaca uwàwa ùuwichàacáináwa cáiwíiri iyú, quéwa idécanáami asáica uìri, yásí uimáichaca yái cáiwíirica, máinícáiná casíimáica uwàwa umusúadacáiná iicá èeri. 22 Càita nacái siùcade achúmacuéca piwàwa. Quéwa nuèpùapinácawa nuicácuéca pía àniwa, yásí máinícué casíimáica piwàwa, yá canácata yáaliméeripiná achúmaca imànicuéca piwàwa àniwa. 23 “Néenialípiná càmitacué iwàwacutá pisutáca péemìawa núa, yácáiná Espíritu Santo yéewáidapinácué píawa. Péemìacué cayába, Núaniri Dios imànipinácué piríwa càinácaalí cayábéeri wawàsi pisutéericuéca imàníinápiná pirí, pisutácaalícué Dios íicha nunùmalìcuíse càide iyúwa nuwàwáaná. 24 Càmitàacá pisutácué Núaniri Dios íicha nunùmalìcuíse imàníinápinácué pirí cayábéeri càide iyúwa nuwàwáaná. Pisutácué Dios íicha nunùmalìcuíse imàníinápiná pirí cayábéeri, yásí imànicuéca piríwani càide iyúwa nuwàwáaná, yéewacaténácué casíimáica piwàwa manuísíwata —íimaca walí yái Jesúsca.
Jesucristo, vencedor del mundo
25 Jesús íimacaté walí àniwa: “Nudéca nuéwáidacuéca pía càulenéeri comparación iyú. Quéwa áibaalípináwa càmitacué nutàaní pirí comparación iyú. Néese nutàanípinácué pirí amaléeri iyú Núaniri Dios ìwaliwa, píalíacaténácué péemìaca ráunamáitani, càinácaalí íimáaná. 26 Néenialípiná pisutápinácué Dios íicha nunùmalìcuíse imàníinápinácué pirí cayábéeri càide iyúwa nuwàwáaná, yá càmita iwàwacutá nusutáca Dios íicha manuísíwata pirípinácué. 27 Cáininácáiná Dios iicácuéca pía, íná càmita iwàwacutá nusutáca Dios íicha manuísíwata pirípinácué. Cáininácuéca Dios iicáca pía cáininácáinácué piicáca núa, peebáidacuéca nacái nùanàacaté Dios yàatanáise. 28 Nudéca nùacawa Núaniri Dios yàatanáisewa nùanàacaténá aléi èeri irìculé. Siùcáade nuèpùacawa èeri íicha nùacaténáwa àniwa Núaniri Dios yàataléwa”, íimaca walí yái Jesúsca. 29 Néese wía, Jesús yéewáidacaléca wáimaca irí: —Siùca pitàaníca pìyaca amaléeri iyú, càmita picàlida pìyaca càulenéeri comparación. 30 Siùca wáalíacawa píalíacawa macáita wawàsi. Càmita iwàwacutá wasutáca wéemìawa pía píalíacáinátawa càinácaalí wáináidáanáwa wawàwalìcuísewa píalíacáináwa wáiwitáise ìwali. Iná weebáidaca pìanàacaté Dios yàatanáise —wáimaca irí. 31 Néese Jesús íimaca nalí: —Piyúunáidacuéca peebáidaca nutàacái tài íiméeri iyú macái piwàwalìcuísewa, quéwa càmitàacáwa cachàinicué píiwitáise nùwali. 32 Mesúnamáisíwatacué pipìacuécawa picàlàlìacawa nuícha, yá pimàacapinácuéca núa abéeritawa. Quéwa càmita máiní abéerisíwa núa, Núaniricáiná ìyaca núapicha. 33 Nucàlidacuéca pirí macáita yái tàacáisica yéewacaténácué matuíbanáica pía peebáidacáinácué nutàacái. Chái èeri irìcu piùwichàapinácawa, quéwa pichàiniadacué piwàwawa. Nudéca numawènìadaca Satanás íiwitáise cachàiníiri, yái ichùulièrica èeri mìnanái íiwitáise namàníinápiná nabáyawanáwa, íná yéewacué píalimápiná pimawènìadaca píichawa Satanás nacái —íimaca walí yái Jesúsca.
Jesús ora por sus discípulos
1 Néeseté idécanáami Jesús icàlidaca walíni, yá iicáidaca chènuniré, yá íimaca Dios irí: “Núaniri, idéca nuénáiwaná yàanàaca. Pimàaca èeri mìnanái náalíacawa cachàinica nuíwitáise, núa Pìirica, yéewanápiná numàaca nacái náalíacawa cachàinica píiwitáise. 2 Pidéca pimàacaca nulí píiwitáisewa nucùanápiná èeri mìnanái canánama, nùacaténá nacáuca càmíiri imáalàawa, níái pièyéica nulí nùasunáipiná, núa Pìirica. 3 Nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa níái yáaliéyéica wàwali, pía abéerita Dios báisíirica, núa nacái Jesucristo yái pibànuèrica aléi èeri irìculé. 4 “Nudéca núasáidaca nalí cachàinica píiwitáise chái èeri irìcu, íná nudéca numáalàidaca numànica macáita càide iyúwaté pichùulìaná numànica. 5 Iná Núaniri siùcade pimàaca cáimiétacanéerica núa píapicha chènuniré càide iyúwaté nùyáaná píapicha bàaluitésíwa èeri ipíchawáise. 6 “Pidéca peedáca níái wenàiwicaca èeri mìnanái yèewíise pìacaténá nulí nía nùasunáipiná. Yá nudéca numàacaca náalíaca pìwali iyúwa pìyáaná. Quéechatécáwa pìasunáica nía, yá pidéca pìaca nulí nía nùasunáipiná, nadéca nacái namànica càide iyúwa pichùulìaná nía. 7 Siùca náalíacawa macáita yái numàníirica, yá nacái tàacáisi nuéwáidéerica iyú nía, nudéca numànicani pichàini iyú, yái pichàini pimàaquéerica nulí. 8 Nudéca nucàlidaca nalíni yái tàacáisica pièricaté nulí, yá neebáidaca nulíni. Náalíacawa báisíiri iyúcani nùanàacaté pìatanáise. Neebáida nacái pibànùanáté núa. 9 “Nusutáca nalí píicha manuísíwata. Càmita nusutá píicha áibanái èeri mìnanái irípiná càmíiyéi yeebáida nutàacái. Néese nusutáca píicha nalí níái pièyéica nulí pìasunáicáiná nía. 10 Macáita níái nùasunáica níacata pìasunái nacái. Macáita níái pìasunáica níacata nùasunái nacái. Nàyacáiná machacàníiri iyú, íná náasáidaca cachàinica nuíwitáise. 11 “Siùcáade càmita nuyamáawa chái èeri irìcu, quéwa nayamáapinácawa chái èeri irìcu, idècunitàacá nùyaca píapicha. Pía, Núaniri mabáyawanéerica, picùa nía pirípináwa pichàini iyúwa neebáidáanápiná mamáalàacata pitàacái, níái pièyéica nulí nùasunáipiná, yéewacaténá abédanamaca náiwitáise náapichawáaca càide iyúwa abédanamáaná nuíwitáise píapicha. 12 Idècunitàacá nùyaca náapicha chái èeri irìcu, yá nucùacaté nía pirípiná pichàini iyú, níái pièyéica nulí nùasunáipiná. Canácata néená yúuquéeriwa nuícha, abéerita meedá yáara yúuquéericatéwa quéechatécáwa. Iná yéewa macáita ichàbapinácawa iyúwa profetanái itànàanáté tàacáisi ìwali pinùmalìcuíse bàaluité. 13 “Siùcáade nùacawa pìatalé, Núaniri. Quéwa idècunitàacá nùyaca chái èeri irìcu, yá nusutáca píicha nalí casíimáicaténá nawàwa manuísíwata càide iyúwa casíimáiná nuwàwa. 14 Nudéca nucàlidaca nalí pitàacái quéwa báawaca èeri mìnanái iicáca nía càmicáiná nàya càide iyúwa èeri mìnanái ìyáaná, càide iyúwa núa nacái càmíiná nùya càide iyúwa èeri mìnanái ìyáaná. 15 Càmita nusutá píicha pitéenápiná nía èeri íicha, néese nusutáca píicha picùanápiná nía Satanás íicha yái báawéerica. 16 Càide iyúwa càmíiná nùya èeri mìnanái íiwitáise ìwali, càita nacái níái yeebáidéeyéica nutàacái càmíiyéita nacái ìya èeri mìnanái íiwitáise ìwali. 17 Masacàaca pimànica náiwitáise pitàacái báisíiri iyúwa náibaidacaténá pirí càide iyúwa piwàwáaná. Báisíiri tàacáisica yái pitàacáica. 18 Càide iyúwa pibànùanáté núa èeri mìnanái yèewiré, càita nacái nubànùaca níái nùasunáicawa èeri mìnanái yèewiré càmíiyéica yeebáida nutàacái. 19 Yá siùcáade numàacapináca nucáucawa náichawalíná numànicaténá càide iyúwa piwàwáaná yéewanápiná masacàaca pimànica náiwitáise pitàacái báisíiri iyúwa náibaidacaténá pirípiná càide iyúwa piwàwáaná. 20 “Càmita nusutáca píicha abéta nalí níái yeebáidéeyéica nutàacái, néese nusutáca píicha nacái áibanái irípiná yeebáidéeyéipiná nutàacái áibaalípiná néemìacaalípiná nuéwáidacalénái icàlidaca nalíni. 21 Núaniri, nusutáca píicha pimàacáanápiná abédanamaca náiwitáise náapichawáaca macáita manuísíwata, càide iyúwa abédanamáaná wáiwitáise wáapichawáaca. Càide iyúwa pìyáaná núapicha, nùyáaná nacái píapicha, càita nacái pimàacaca abédanamaca náiwitáise náapichawáaca nàyacaténá abédanamata wáapicha, yéewanápiná áibanái èeri mìnanái neebáidaca pidéca pibànùaca núa aléi. 22 Pidéca pimàacaca núasáidaca nalí chái èeri irìcu cachàinica píiwitáise. Núa nacái, nudéca numàacaca náasáidaca áibanái irí cachàinica píiwitáise yéewanápiná abédanamaca náiwitáise náapichawáaca càide iyúwa abédanamáaná wáiwitáise wáapichawáaca. 23 Nùyaca nawàwalìcu, pía nacái ìyaca nuwàwalìcu abédanamacaténá náiwitáise náapichawáaca manuísíwata, yéewanápiná èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái náalíacawa pidéca pibànùaca núa, yéewanápiná nacái náalíacawa cáinináca piicáca níái nùasunáica càide iyúwa cáinináaná piicáca núa. 24 “Núaniri, pidéca pìaca nulí nía nùasunáipiná. Nuwàwaca nàyaca núapicha aléera nùyacatalépiná naicácaténá pimàacáaná macáita naicáca núa cáimiétaquéeri iyú nùyacaalípiná píapicha chènuniré, cáininácáináté piicáca núa bàaluitésíwa èeri ipíchawáise. 25 Pía, Núaniri mabáyawanéeri, áibanái èeri mìnanái càmíiyéi yeebáida nutàacái càmita náalía pìwali, quéwa núalíaca pìwali. Níái nacái nùasunáica náalíacawa pibànùacaté núa aléi. 26 Nudéca numàacaca náalíacawa píiwitáise ìwali. Yá numàacapiná mamáalàacata náalíaca pìwali càiripináta yéewanápiná cáinináca naicáyacacawa càide iyúwa cáinináaná piicáca núa, yéewanápiná nacái nùyaca nawàwalìcu”, íimaca yái Jesúsca isutáca walípiná Yáaniri Dios íichawa.
Arrestan a Jesús
1 Jesús idécanáami isutáca walípiná Dios íicha, yá yàacawa wáapicha wía yéewáidacaléca, wàacaténáwa abéemàalé únibàa íicha, íipidenéeri Cedrón. Iyaca néeni bànacalé inàlimaná. Yá Jesús iwàlùacawa néré wáapicha wía yéewáidacaléca. 2 Judas, yái yèericatéwa wáicha itécaténá Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, yáalíacawa ìwali yái bànacaléca, Jesús ìyacáináté néeni wáapicha madécaná yàawiría, wía yéewáidacaléca. 3 Iná Judas yàanàaca bànacalé inàlimaná néré, itéeri yáapichawa madécaná romanonái yàasu úwinái, áibanái nacái judíonái yàasu úwinái icuèyéica templo. Sacerdote íiwacanánái, fariseonái nacái nabànùacaté nàasu úwináiwa Judas yáapicha. Nadènìaca nacáapisàiwa. Naté nacái nàasu béeriasiwa, lámpara nacái nacamalápináwa, catácáiná nàwali. 4 Quéwa Jesús yáalíacawa càinácaalí namàníinápináté irí, íná imusúacawa náipunita, yá isutáca yéemìawa nía: —¿Cawinácué picutá? —íimaca yái Jesúsca. 5 Náimaca irí: —Jesús Nazaret ìyacàlená néeséerica wacutá —náimaca irí. Néese Jesús íimaca nalí: —Núaquéi —íimaca yái Jesúsca. Judas, yái itéerica Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, ibàlùacawa néeni úwinái yáapicha. 6 Idété Jesús íimaca: “Núaquéi”, yáta cáaluca nía Jesús íicha, yá néerúacawa íicha, yá náuwàacawa cáli íinatalé nacalùniwa. 7 Néese Jesús isutáca yéemìawa nía àniwa: —¿Cawinácué picutá? —íimaca. Néese náimaca àniwa: —Jesús Nazaret ìyacàlená néeséerica wacutá —náimaca irí. 8 Iná Jesús íimaca nalí àniwa: —Nudéca nucàlidacuéca piríni nuináwanáwa núaquéi. Picutácáinácué núa, néese pimàacacué nèepùacawa níái núapichéeyéica —íimaca yái Jesúsca. 9 Yá macáita ichàbacawa càide iyúwaté Jesús íimáanáté: “Núaniri, níái pièyéica nulí nùasunáipiná canácata néená yúuquéeriwa nuícha”, càité íimaca yái Jesúsca, iwàwacáináté icùaca wía yùuwichàacáisi íicha, wía yéewáidacaléca. 10 Néese Simón Pedro, idènièrica espada machete nacáiri, yá iwatàaca espada yàalu irìcuísewa, yáalimáidaca ipéliacatatá quéwa isasàacáita meedá asìali yùuwi yéewápuwáiséechúa yái íipidenéerica Malco, sacerdote íiwacaliná yàasu wenàiwicaca. 11 Quéwa Jesús íimaca Pedro irí: —Píiyàa pìasu espadawa yàalu irìculéwa. Iwàwacutá nùuwichàacawa manuísíwata càide iyúwa Núaniri Dios iwàwáaná —íimaca yái Jesúsca.
Jesús ante Anás
12 Néeseté níái úwinái, náiwacali yáapichawa, nía nacái judíonái yàasu úwinái icuèyéica templo náibàaca Jesús. Yá nadacùaca náichawa icáapi. 13 Néese quéechacáwa natéca Jesús Anás icapèe néré. Caifás icuíricani yái Anásca. Néenialíté sacerdote íiwacalinácani yái Caifásca. 14 Yái Caifás, yácata icàlidéericaté judío íiwacanánái irí cayábáanápináté cachàiníwanái nalíni abéeri asìali yéetácaalípinátéwa macái wenàiwica íichawalíná, ipíchaná romanonái inúaca macáita judíonái.
Pedro niega conocer a Jesús
15 Néese Simón Pedro, núa Juan nacái, wàacawa Jesús yáamiwáise déecuta. Wàanàaca sacerdote íiwacaliná icapèe néré, yá namàacaca nuwàlùacawa Jesús yáamiwáise capìi ibàacháwalená irìculé, yácáiná sacerdote íiwacaliná yáalía iicáca núa. 16 Pedro ibàlùacawa bàacháwáiséeri inùma íicha. Iná nùacawa bàacháwa íicha nutécaténá Pedro núapichawa bàacháwa irìculé. Yá nusutáca wawàsi inanái íicha icuèchúaca capìi inùma bàacháwáise umàacáanápiná Pedro iwàlùacawa. Yá umàacaca iwàlùacawa. 17 Néese usutáca uémìawa Pedro: —¿Píasica nacái abéeri néená níái Jesús yéewáidacaléca? —úumaca Pedro irí. Néese Pedro íimaca ulí: —Càmita núani —íimaca yái Pedroca, ipíchaná náibàacani. 18 Néese casalínicaté nàwali níái sacerdote yàasu wenàiwicaca ìyéeyéica néeni, úwinái nacái icuèyéica templo, íná napucúadacaté quichái, yá nàanabàca. Pedro yàanabàca nacái náapicha quichái.
El sumo sacerdote interroga a Jesús
19 Idècunitàacá Pedro ìyaca bàacháwáise manuíri capìi íicha, yá capìi irìcu sacerdote íiwacaliná idàbacaté isutáca yéemìawa Jesús wàwali macáita wía yéewáidacaléca. Isutáca yéemìawa Jesús nacái càinácaalí ìwali yéewáida wenàiwica. 20 Jesús íimaca irí: —Càmita nuéwáida nía ibàacanéeri iyú. Nudéca nucàlidaca tàacáisi macái wenàiwica yàacuésemi. Nudéca nuéwáidaca wenàiwica mamáalàacata judíonái yéewáidacàalu irìcu, templo irìcu nacái, aléde nàwacáidáyacacatalécawa macái judíoca. 21 ¿Cáná pisutá péemìawa núa? Pìa pisutáca péemìawa áibanái yéemièyéicaté nutàacái càinácaalíté ìwali nuéwáidaca nía. Náalíacawa ìwali yái nucàlidéerica nalí —íimaca yái Jesúsca. 22 Idécanáami Jesús cài íimaca nalí, néese abéeri néená níái úwi icuèyéica templo inúaca Jesús inàni ìwali. Yá íimaca Jesús irí: —Picá cài pitàaníca sacerdote íiwacaliná irí —íimaca. 23 Jesús íimaca irí: —Nutàanícaalí báawéeri iyú, picàlida nulíni càinácaalí báawéeri nutàaní. Quéwa càmicaalí nutàaní báawéeri iyú, néese canácata yéewaná picapèedáidaca núa —íimaca yái Jesúsca. 24 Néese Anás ichùulìaca úwinái natéca Jesús nadacuèrimi Caifás yàatalé yái áiba sacerdote íiwacaliná.
Pedro niega otra vez a Jesús
25 Idècunitàacá Pedro ibàlùaníca yàanabàca ìyaca, yá áibanái ìyéeyéica néeni nasutáca néemìawani: —¿Càmitasica pía nacái abéeri néená níái Jesús yéewáidacaléca? —náimaca. Quéwa Pedro imànica ichìwawa àniwa. Yá íimaca nalí: —Càmíirita núa —íimaca yái Pedroca, cáalucáináni, ipíchaná náibàacani. 26 Néese sacerdote íiwacaliná yàasu wenàiwica, abéeri yéenásàiriná yái asìali Pedro isasèericaté yùuwi, yácata isutáca yéemìawa Pedro nacái. Yá íimaca Pedro irí: —¿Càmitasica pía yái nuiquéericaté Jesús yáapicha bànacalé inàlimaná néeni? —íimaca. 27 Yá Pedro imànica ichìwawa àniwa, íimaca càmitasa yáalía Jesús ìwali, yáta cawámai itàaca.
Jesús ante Pilato
28 Néeseté natéca Jesús Caifás icapèe íicha gobernador romanosàiri icapèe nérépiná. Amaláca yàacawa nawicáu, íná càmita nawàlùawa gobernador càmíiri judío icapèe irìculé, náimacáiná càmitasa nawàwa casacàaca nía Dios íicha ìwalíise yái nawàlùanácawa càmíiri judío icapèe irìculé. Càide iyúwaté profeta Moisés ichùulìaná nía, casacàacaalí Dios iicáca nía yáté èerica, yá càmita náalimá nayáaca nayáacaléwa Pascua yàasuná culto yaalí. 29 Iná gobernador Pilato imusúacawa icapèe íichawa itàanícaténá náapicha. Yá íimaca nalí: —¿Càinácué ibáyawaná pirí yái asìalica? —íimaca. 30 Néese náimaca irí: —Càmicaalí imàni ibáyawanáwatá, néese càmita waté pìatalétáni —náimaca. 31 Pilato íimaca nalí àniwa: —Pitécuéni piùwichàidacuéni càide iyúwa pìawirináimi íiwitáise íimáaná —íimaca yái Pilatoca. Níái judíoca náimaca Pilato irí àniwa: —Píacué romanonái icuèyéica wàasu cáli càmitacué pibatàa wanúaca wenàiwica cruz ìwali, wía judíoca —náimaca irí. 32 Càité namànica càide iyúwaté Jesús icàlidáanáté ìwaliwa nanúanápináténi cruz ìwali, níái càmíiyéica judío. 33 Pilato yèepùa iwàlùacawa icapèe manuíri irìculéwa. Yá imáidaca yàataléwa Jesús. Pilato íimaca Jesús irí: —¿Píatasica judío icuèrinápiná? —íimaca. 34 Jesús íimaca irí: —¿Pisutásica péemìawa núa píináidacáináwa pisutáanápiná péemìa núa, càmicaalí nacái, pisutásica péemìawa núa áibanái icàlidacáiná piríni? —íimaca yái Jesúsca. 35 Pilato íimaca irí àniwa: —¡Núa càmíirita judío! Péenánái judíonái, nía nacái sacerdote íiwacanánái nadéca natéca pía nùatalé nacháawàacaténá piináwaná ìwali. ¿Càiná báawéeriquéi pimànica? —íimaca. 36 Néese Jesús íimaca irí: —Càmita nucùa wenàiwica càide iyúwa èeri mìnanái icùaná yàasu wenàiwicawa chái èeri irìcu. Nucùacaalí cài nùasu wenàiwicawatá, yá nudènìaca nùasu úwináiwatá imàníiyéipiná úwi ipíchaná nùuwidenái íibàaca núa presoíri iyú natécaténá núa judío íiwacanánái yàatalétá. Quéwa càmita nucùa nùasunáiwa èeri mìnanái íiwitáise ìwali —íimaca yái Jesúsca. 37 Néese Pilato isutáca yéemìawa Jesús àniwa: —¿Néeni, píatasica abéeri nacuèriná? —íimaca. Néese Jesús íimaca. —Báisíta, núaquéi càide iyúwa píimáaná. Nacuèrináca núa. Numusúacaté nuicá èeri nucàlidacaténá nalí báisíiri tàacáisi. Cawinácaalí wenàiwica iwàwéeyéica yáalíacawa báisíiri tàacáisi ìwali, néemìaca cayába nucàlidáanáca nalíni —íimaca yái Jesúsca. 38 Néese Pilato íimaca Jesús irí: —Canácata yáaliméeri yáalíacawa càiríinácaalíni, yái píiméerica ìwali báisíiricasa tàacáisica —íimaca yái Pilatoca.
Jesús es sentenciado a muerte
Néese Pilato idécanáamité cài isutáca yéemìawa Jesús, yá Pilato imusúacawa icapèe íichawa àniwa itàanícaténá judíonái yáapicha. Iimaca nalí: —Càmita nuicá ìwali ibáyawaná yái asìalica. 39 Quéwa, càide iyúwacué píiwitáise ìyáaná, nuwasàapinácué piríwa abéeri presoíri Pascua yàasuná culto yaalíwa. ¿Piwàwasicué numàacaca yèepunícawa pirí Jesús, yái judío icuèrináca? —íimaca yái Pilatoca. 40 Néese macáita néemíanícawa: —¡Càmíirita! ¡Piwasàa walí Barrabás! —náimaca néemíanícawa. Yái Barrabásca abéeri presoíri imàníiricaté ùwicái romanonái yàasu gobierno íipunita.
1 Néeseté Pilato ichùulìaca yàasu úwináiwa nacapèedáidaca Jesús mabàleta cachàiníiri cabèesi iyú. Yá nacapèedáidaca Jesús báawanama àta íimami ichalàacatalétawa íicha. 2 Néese úwinái namànica tuíri culèpi nacáiri icàyuwaniná càiride iyúwa romano icuèriná yàasu corona. Yá náiyàaca corona Jesús íiwita ìwali nacuèrinásàiri naicácaténásatáni, naicáanícaténá meedá Jesús iquíniná. Néese náucaca ruana nacáiri Jesús ìwalíise, abéeri ruana nacáiri cáaléeri quíiréeri nacái càiride iyúwa romano icuèriná ibàle, nacuèrinásàiri naicácaténásatáni. 3 Néese nàacawa yàatalé abéerinamata namanùbaca iyúwa, càide iyúwa nàaca nacáicaalí icàaluíniná, quéwa naicáanícáita iquíniná meedá, càmita báisíiri iyú nàa icàaluíniná. Yá náimaca irí: —¡Casíimái piwàwa, pìyaca manùba èeri, píasa judío icuèrinásàirica! —náimaca, càide iyúwaté romano íiwitáise natàidáaná nacuèrináwa, naicáanícaténá meedá Jesús iquíniná. Yá nanúadáidaca Jesús inàni ìwali. 4 Néese Pilato imusúacawa àniwa itàanícaténá judíonái irí. Yá íimaca nalí: —Piicácué yái, nudéca nutécuéca pìataléni, yéewacaténácué píalíacawa càmita nuicá ìwali ibáyawaná, canásíwa —íimaca. 5 Néese namusúadaca Jesús capìi irìcuíse idènièri tuíri culèpi nacáiri icàyuwaniná íiwita ìwaliwa, idènièri ìwalíisewa bàlesi quíiréeri nacái. Yá Pilato íimaca nalí: —¡Piicácuéni, yácata yái asìalica! —íimaca. 6 Néese sacerdote íiwacanánái, nía nacái judíonái yàasu úwi icuèyéica templo, naicácanacáita Jesús, yá nadàbaca néemíanícawa. Náimaca: —¡Pinúacuéni! ¡Pitàtàacuéni cruz ìwali! —náimaca. Néese Pilato íimaca nalí: —Píatacué ité itàtàawani cruz ìwali, càmicáiná nuicá ìwali ibáyawaná, canásíwa —íimaca. 7 Níái judíoca náimaca: —Wadènìaca wàawirináimi yàasu tàacáisiwa íiméerica iwàwacutáaná yéetácawa icàlidacáiná iináwanáwa Dios Iiricasani —náimaca. 8 Néese idécanáami Pilato yéemìaca natàacái, yá cáaluca manuísíwatani. 9 Yèepùa iwàlùacawa icapèe manuíri irìculéwa àniwa, yá Pilato isutáca yéemìawa Jesús: —¿Síiséeríiná pía? —íimaca. Quéwa Jesús càmíirita itàaní. 10 Néese Pilato íimaca irí: —¿Cáná càmita pitàaní nulí? Píalíacawa núalimá nuchùulìaca natàtàaca pía cruz ìwali, íná iwàwacutá picàlidaca nulí piináwanáwa numàacáanápiná pèepunícawa càmicaalí piwàwa péetácawa —íimaca. 11 Néese Jesús íimaca irí: —Càmicaalí Dios ibatàa pimànica càide iyúwa iwàwáanátá, yá canácata píaliméeri pimànica nulítá, íná yáara wenàiwica ibànuèricaté núa presoíri iyú pìatalé, máiní yáwanái ibáyawaná píicha —íimaca yái Jesúsca. 12 Yáta Pilato icutáca càinápinácaalí iyú yáalimá imàacaca Jesús yèepunícawa, quéwa judío íiwacanánái néemíanícawa: —¡Pimàacacaalí yèepunícawa yái asìalica, néese càmita quirínama cayába píapicha emperador romanosàirica, yái píiwacalisíwa icuèrica macái cáli imanùbaca! ¡Cawinácaalí wenàiwica iwàwéerica icùaca wenàiwica iyúwa nacuèriná, yùuwideca imànica píiwacali emperador! —náimaca. 13 Néese, idécanáami Pilato yéemìaca natàacái, yá ichùulìaca úwinái natéenápiná Jesús capìi irìcuíse. Yá Pilato yáawinacawa yàasu yàalubáisi íinatawa yéemìacataléca wenàiwica iináwaná, íipidenácatalé Gabata hebreo itàacái iyú, áibaalí íipidenácatalé íba sàabadanaméeyéi. 14 Yáté èerica Pascua yàasuná culto ipíchawáiséeri, yáté judíonái nachùnìaca yàacàsi nayáacaténá nayáacaléwa Pascua yaalí, càmicáiná yéewaná náibaidaca Pascua yàasuná culto yaalí. Néese mawiénicaalíté machacànica èeri, yá Pilato íimaca judíonái irí: —¡Piicácué yái picuèrináca! —íimaca. 15 Quéwa néemíanícawa: —¡Pinúacuéni! ¡Pinúacuéni! ¡Pitàtàacuéni cruz ìwali! —náimaca. Pilato íimaca nalí: —Càmita cayába nutàtàacué picuèriná cruz ìwali —íimaca. Quéwa sacerdote íiwacanánái náimaca: —¡Canáca áiba wacuèriná emperador romanosàiri íicha! —náimaca. 16 Ináté Pilato yèepùadaca nalí Jesús natàtàacaténáni cruz ìwali. Yá natécani.
Jesús es crucificado
17 Néeseté natéca Jesús yàcalé íicha. Jesús itéca yàacawa yàasu cruzwa. Néese nàanàaca néré íipidenácatalé La Calavera íimáanáca “Iiwitasi yáapimi ìyacatalé” (áibaalí íipidenácatalé Gólgota hebreo itàacái iyú). 18 Néese natàtàacani cruz ìwali. Yá natàtàaca nacái áibanái cruz ìwali. Nabàlùadaca abéeri cruz Jesús inanàcubàa, abéeri cruz nacái abéemàawáise. Yá nabàlùadaca Jesús yàasu cruz bamuchúamibàa nalí. 19 Pilato gobernador ichùulìacaté nachanàidaca tàacáisi Jesús yàasu cruz ìwali. Yá tàacáisi íimaca: “Jesús, Nazaret ìyacàlená néeséeri, yái judío icuèrináca.” 20 Yá madécaná judío iléeca tàacáisi úwináicáiná natàtàacaté Jesús cruz ìwali mawiénita Jerusalén ìyacàlená irí. Yá náalimá naléeca tàacáisi natànàacáináté máisiba tàacáisi iyúni: hebreo itàacái iyú, latín itàacái iyú nacái, griego itàacái iyú nacái. 21 Ináté judíonái yàasu sacerdote íiwacanánái nàacawa Pilato yàatalé. Yá náimaca irí: —Báawéeriquéi meedá yái tàacáisica pichùulièrica natànàaca íiméerica ‘Judío icuèriná’, íná pichùulìa natànàaca áibata àniwa. Pichùulìa cài natànàanápiná: ‘Yái íiméerica ìwaliwa judío icuèrinácasani’, cài pichùulìaca natànàanápináni —náimaca. 22 Quéwa Pilato íimaca nalí: —Numàacaca càitanide iyúwa natànàanácani —íimaca. 23 Néese idécanáami úwinái natàtàaca Jesús cruz ìwali, yá nàwacáidaca ibàlemi, naseríaca báinúacanama nàwaliwáacani, yá macái úwisàiri imanùbaca yeedáca iríwa abéeri yéená. Néese úwinái yeedáca ináawanimi cáaléeri càmíiri isucúacaná, yái wáluma ináawaniná iyàacanéeri chènuníise àta cáliaculénama. 24 Iná úwinái náimaca nalíwáaca: —Picácué wacacanáidani, waseríanápiná wàwaliwáacani. Cayába wáucaca wáichawa suerte ìwalinápiná wáalíacaténáwa càinácaalí wéená yeedéeripiná wáichani —náimaca. Càita namànica càide iyúwaté profeta itànàanáté tàacáisi Jesús inùmalìcuíse bàaluité. Càité íimaca “Naseríaca nàwaliwáaca nubàlemi, yá náucaca náichawa suerte nunáawanimi ìwalinápiná nacái, càinácaalí néená yeedéeripiná iríwani”, cài profeta itànàacaté tàacáisi Jesús inùmalìcuíse. Càité namànica níái úwináica. 25 Jesús yáatúa ibàlùacawa mawiénita Jesús yàasu cruz irí, uénásàatúa nacái. Uyaca náapicha nacái María, úái Cleofas yàacawéetúaca. María Magdalena ìyaca náapicha nacái. 26 Jesús iicáca yáatúawa ibàluèchúacawa núapicha mawiénita cruz irí, núa yéewáidacaléca cáininéerica Jesús iicáca, yá Jesús íimaca yáatúa iríwa: —Yái nuéwáidacaléca, piicá càinide iyúwa pìiriwa —íimaca yái Jesúsca. 27 Néese Jesús íimaca nulí, núa Juanca: —Picùa úa càide iyúwa píatúawa —íimaca yái Jesúsca. Yá nucùacaté úa nuénánái yáapichawa nucapèerìcuwa idécanáamité Jesús yéetácawa.
Muerte de Jesús
28 Néeseté Jesús yáalíacawa imáalàidacaté imànica macáita càide iyúwaté Dios ichùulìaná imànica, íná Jesús íimaca: —Macàlaca nuwàwa —íimaca nalí imànicaténá càide iyúwaté áiba profeta itànàanáté Dios itàacái bàaluité. 29 Uyaca néeni catùa ipuniéchúawa uva ituní iyú càaméeri ìiracaná. Yá náisapiaca esponja wáluma nacáiri uva ituní iyú. Yá nadacùaca wáluma nacáiri isàbéeri hisopo yéetaná yàana ipùatalìcu, yái hisopo sitùa nacáirica. Néese namichàidacani mawiénita Jesús inùma irí, yéewacaténá ibèrùacani. 30 Yá Jesús ibèrùaca achúmanamata íisapiacaténá inùmawa iyú yái uva ituníca càaméeri ìiracaná, yéewacaténá itàaníca cachàiníiri iyú. Néese Jesús íimaca: —Nudéca numáalàidaca numànica macáita càide iyúwaté Dios ichùulìaná numànica —íimaca yái Jesúsca. Néese icùadaca íiwitawa, yá imàacaca icáucawa yàacawa iiná íichawa.
Un soldado abre con su lanza el costado de Jesús
31 Yáté èerica viernes ipíchawáiseté judíonái iyamáidacawa Pascua yàasuná culto yaalí. Iná judíonái càmitaté nawàwa yéetéeyéimiwa ichéecami ichanàacawa cruz ìwali nàasu sábado irìcu nayamáidacatáicawa. Yáté èerica nayamáidacatáicawa máiníirica iwàwacutácawa nalí namànicaténá nàasu cultowa íipidenéeri Pascua. Iná nasutáca Pilato íicha wawàsi ichùulìanápiná úwinái inúaca imalàawa nacàwa yáapi, níái ichanèeyéicawa cruz ìwali néetácaténáwa ráunamáita, yéewacaténá áibanái nalicùadaca nachéecami cruz íicha. 32 Iná úwinái yàaca inúaca imalàawa icàwa yáapi yái idàbáanéerica nàanàaca. Namalàata nacái icàwa yáapi yái áiba natàtèerica mawiénita Jesús irí. 33 Quéwa nàacawa Jesús yàatalé, yá naicáca yéetácatéwa, íná càmita nanúa namalàawa icàwa yáapi. 34 Quéwa abéeri úwi isutàaca Jesús ibàlài irìcu ùlibàna iyú. Yáta íiranámi imusúacawa icháuná irìcuíse úni nacáiri yèewi. 35 Nudéca nucàlidacani iyúwaté nuicáanáténi, núa Juanca, nuicácáináté Jesús yéetácatéwa ipíchawáiseté úwi isutàaca ibàlài irìcu ùlibàna iyú. Iná yéewa nucàlidacuéca pirí báisíiri iyúni. Núalíacawa nucàlidacuéca pirí báisíiri iyúni, peebáidacaténácué nacái Jesús itàacái. 36 Namànicaté macáita Jesús irí càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi bàaluité Dios inùmalìcuíse Mesías ìwali, yái judío icuèrinápiná Dios ibànuèripinácaté nalí. Profeta itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: “Picácué pimalàa yáapi, yái oveja wàlisàica pinuéricuéca Pascua yàasuná culto piná”, íimacaté yái Diosca. 37 Aiba profeta nacái itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse Mesías ìwali. Profeta íimacaté: “Naicáidapiná irí, yái asìali nasutèericaté”, càité itànàaca yái profetamica.
Jesús es sepultado
38 Néesetécáwa José, abéeri Arimatea ìyacàlená mìnali, yàacawa Pilato gobernador yàatalé, yá isutáca Pilato íicha Jesús iinámi. Yái Joséca yeebáidacaté Jesús itàacái quéwa ibàacanéeri iyúta quéechacáwa cáalucáináté José judío íiwacanánái íicha. Yá Pilato imàacaca José yeedáca Jesús iinámi, íná José yàaca yeedáca Jesús iinámi cruz íicha. 39 Nicodemo nacái, yái yèericatéwa áiba catá itàanícaténá Jesús yáapicha, yàanàaca néré itéeri nacái treinta kilo pumèníiri isàni, yèewìadéericaté pucháiba pumèníiyéi isàni íiwitáaná iyú, íipidenéeyéi mirra, áloe nacái áiba. 40 Càité Nicodemo yeedáca Jesús iinámi José yáapicha. Yá néepùacani cáaléeri wáluma iyú náisapièricaté pumèníiri isàni iyú, Nicodemo itéerica. Namànicaté càide iyúwa judíonái imàníiná yéetéeyéimiwa irí ipíchawáise nabàlìaca nía. 41 Iyacaté bànacalé inàlimaná mawiénita irí yái nanúacatáica Jesús. Bànacalé inàlimaná yèewi ìyaca wàlisài càliculìi canácáwa nabàlièri yéetéerimiwa néré. Yái càliculìica áibanái íicacaté dúli ibàlài irìcu yéewanápiná càliculìicani, capìi imàdáaná nacáiri. 42 Nalìadaca Jesús iinámi càliculìi irìculé mawiénicáiná cruz iríni yái càliculìica, catácáiná nacái yàacawa yáté èerica viernesca, ipíchawáise sábado judíonái iyamáidacatáicawa.
La resurrección de Jesús
1 Mapisáisíwata domingo irìcu, María Magdalena ùacatéwa càliculìi néré catácatái tàacáwa. Yá uicáca manuíri íba ibàluèricawa méetàucuta càliculìi inùma íicha, yái íba nabàlìanáca càliculìi inùma. Yái càliculìica áibanái íicacaté dúli ibàlài irìcu yéewanápiná càliculìicani, capìi imàdáaná nacáiri. 2 Néeseté upìacawa wàatalé, yái Simón Pedro, núa Juan nacái yái yéewáidacalé cáininéerica Jesús iicáca. Yá úumaca walí: —¡Nadéca needáca Wáiwacali iinámi càliculìi irìcuíse, yá càmita wáalíawa alénácaalí náucani! —úumaca. 3 Néese Pedro, núa nacái Juan, wàaca waicácaténá càliculìi nérépiná. 4 Wía asìanái wapìacawa pucháibanamata. Nupìacawa cachàini Pedro íicha. Yá idàba nùanàaca càliculìi néré. 5 Yá núawia nuicáidaca càliculìi irìculé, yái càliculìi náiquéericaté dúli ibàlài irìcu iyúwa capìi imàdáaná. Nuicáca ibàlemi, yái néepùanácaté Jesús iinámi. Càmita quéwa nuwàlùawa càliculìi irìculé. 6 Néese, Simón Pedro yàanàa núamiwáise, yá iwàlùacawa càliculìi imàdáaná irìculé. Pedro nacái iicáca yái ibàlemica. 7 Iicáca nacái wáluma néepuèricaté iyú Jesús íiwitami. Méetàucuta irìawa áiba wáluma íicha ituwièriwa cayába. 8 Néese núa Juan, yái idàbáanéerica yàanàaca càliculìi néré, nuwàlùacawa nacái nuicácaténá néré. Nuicáca iyúwa ìyáaná, yá nuebáidaca Jesús imichàacatéwa yéetácáisi íicha. 9 Càmicáináté wáalía wéemìaca cayába quéechatécáwa càinácaalíté Dios itàacái íimáaná íiméericaté ìwali iwàwacutáanápináté Jesús imichàacawa yéetácáisi íicha. 10 Néese, wía pucháiba yéewáidacaléca wèepùacatéwa wacapèe néréwa.
Jesús se aparece a María Magdalena
11 Quéwa María Magdalena uyamáacatéwa mawiénita càliculìi irí. Idècunitàacá uícháaníca, yá úawia uicáidaca càliculìi imàdáaná irìculé. 12 Yá uicáca pucháiba ángel cabalèenaméeyéi ibàle yáawinéeyéicawa Jesús iinámi irìacatáicawa. Abéeri yáawinéeriwa Jesús íiwitami néeni. Aiba nacái yáawinéeriwa yàabàlimi néeni. 13 Níái ángelca náimaca ulí: —Néeni, ¿cáná píicháaní? Càmita iwàwacutá píicháaníca —náimaca. Yá úumaca nalí: —Nadéca natéca Nuíwacali iinámi, yá càmita núalíawa alénácaalí náucani —úumaca úái María Magdalenaca. 14 Udécanacáita cài úumaca, néese uwènúaca uicáidaca uémaléwa báawata, yá abéeri wenàiwica ibàlùacawa néeni. Càmita quéwa úalíawa Jesúscani. 15 Néese Jesús íimaca ulí: —¿Néeni? ¿Cáná píicháaní? Càmita iwàwacutá píicháaníca. ¿Cawiná picutá? —íimaca yái Jesúsca. Uyúunáidéeri meedá icùaca bànacalé inàlimaná càliculìi ìyacatáica. Iná úumaca irí: —Píatasica idéca itécani, néese pimàni nulí cayábéeri, picàlida nulíni alénácaalí pirìadani, nutécaténáni —úumaca irí. Yá uwènúacawa íicha àniwa. 16 Néese Jesús íimaca ulí: —¡María! —íimaca ulí. Yá uèpùa uwènúa uicáidaca irí àniwa, yá úumaca irí hebreo itàacái iyú: —¡Raboni! —úumaca irí (íimáanáca “Nuíwacali”). Yá úuwàa ulìacawa unùmáawawa Jesús irí, uíbàaca yàabàli ìwali ùacaténá icàaluíniná, càide iyúwaté judío íiwitáise ìyáaná. 17 Quéwa Jesús íimaca ulí: —¡Picá píibàa nùwali!, iwàwacutácáiná numichàacawa Núaniri Dios yàataléwa. Pìawa picàlidacaténá nuénánái iríni, níara nuéwáidacaléca, siùcasíwata numichàapinácawa Núaniri Dios yàataléwa, Píaniri Dios yàatalécué nacái —íimaca yái Jesúsca. 18 Iná María Magdalena ùacawa ucàlidaca walíni, wía Jesús yéewáidacaléca. Yá úumaca walí: —¡Wáiwacaliquéi nudéca nuicáca siùcasíwatàacáwa! —úumaca walí. Ucàlidaca nacái walí yái íimáanáca ulí.
Jesús se aparece a los discípulos
19 Néeseté idécanáami catáca walí yái domingomica, wía Jesús yéewáidacaléca wàwacáidáyacacawa capìi irìcu. Yá wabàlìacaté macái capìi inùma llave iyú cáalucáiná wía ipíchaná judío íiwacanánái nanúaca wía nacái. Yáta Jesús ìyaca wèewi. Yá íimaca walí: —¿Néenicué? Matuíbanáicué pía —íimaca yái Jesúsca. 20 Idécanáami cài íimaca walí, yá yáasáidaca waicá icáapiwa, útuwi yáami, ibàlàirìcu nacáiwa ùlibàna yáami. Yá casíimáica wawàwa waicácáiná báisícata Wáiwacalicani. 21 Néese Jesús íimaca walí àniwa: —Matuíbanáicué pía. Càide iyúwa Núaniri Dios ibànùanáté núa, càita nacái nubànùapinácué píawa pimànicaténácué càide iyúwa nuchùulìaná —íimaca walí yái Jesúsca. 22 Néese Jesús ipùa icalésawa wapualé yáasáidacaténá wadènìanápiná wacáucawa wàlisàiwa. Yá íimaca walí: —Peedácué nuícha Espíritu Santo, icuèripinácué píiwitáise. 23 Aibanái iwènúadacaalí íiwitáisewa Dios irípiná, yá numàacaca pirícué nuíwitáisewa picàlidáanápinácué nalí Dios imàacaca iwàwawa nabáyawaná íicha. Quéwa cawinácaalí càmíiyéica iwènúada íiwitáisewa Dios irípiná, yá numàacaca pirícué nuíwitáisewa picàlidáanápinácué nalí Dios càmita imàaca iwàwawa nabáyawaná íicha —íimaca walí yái Jesúsca.
Tomás ve al Señor resucitado
24 Tomás áibaalí íipidenéeri Gemelo, abéeri wéená wía Jesús yéewáidacaléca doce wamanùbaca, càmitaté ìya wáapicha Jesús yàanàacaalíté wèewiré. 25 Néese wía Jesús yéewáidacaléca áibanái wáimaca Tomás irí: —Wadéca waicáca Wáiwacaliwa —wáimaca. Quéwa Tomás íimaca walí: —Càmicaalícáwa nuicá icáapi icháuná útuwi yáamica, yá nacái càmicaalícá numàaca nucáapi ipùatawa néeni útuwi yáami irìcu, yá nacái càmicaalícá numàaca nucáapiwa ibàlài icháunálìcu ùlibàna yáami, yá càmitàacá núalimá nuebáidaca cáucani —íimaca. 26 Néeseté abéeri semana idénáami, wía Jesús yéewáidacaléca wàwacáidáyacacawa àniwa capìi irìcu. Tomás ìyacaté néeni wáapicha. Néese éwita wabàlìacáanítaté capìi inùma llave iyú, macái capìi inùma, càicáaníta Jesús yàanàaca néré, ibàlùacawa wèewi. Yá itàidaca wía. Iimaca walí: —¿Néenicué? Matuíbanáicué pía —íimaca yái Jesúsca. 27 Néese Jesús íimaca Tomás irí: —Pimàaca picáapi ipùatawa nucáapi icháuná irìcu útuwi yáamica, yá piicáida nucáapi irí. Pimàaca picáapiwa nubàlài icháuná irìcu, ùlibàna yáamica. Picá píináidawa mamáalàacata càide iyúwa wenàiwica càmíiri yeebáida, néese ¡peebáida nudéca numichàacawa yéetácáisi íicha! —íimaca yái Jesúsca. 28 Néese Tomás íimaca Jesús irí: —¡Nuíwacali, píacata Nucuèriná Dios! —íimaca yái Tomásca. 29 Jesús íimaca irí: —Tomás, siùca peebáidaca átata piicácáiná núa. Casíimáipináca áibanái yeebáidéeyéipiná nutàacái éwita càmíiyéicáaníta iicá núa —íimaca yái Jesúsca.
El porqué de este libro
30 Wía Jesús yéewáidacaléca waicácaté Jesús imànica madécaná wawàsi íiwitáise cachàiníiri iyúwa. Quéwa càmita nutànàa macáita chái cuyàluta irìcu. 31 Nudéca nutànàaca yái tàacáisica peebáidacaténácué Jesús itàacái Mesíascani, yái judío icuèrinápináca Dios ibànuèricaté walí, Dios Iiricani, yéewanápinácué pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa chènuniré, píacué yeebáidéeyéica Jesús itàacái.
Jesús se aparece a siete de sus discípulos
1 Néesetécáwa àniwa Jesús imàacaca yáawawa waicácani, wía yéewáidacaléca Galilea icalìsaniná néeni, áibaalí íipidenéeri Tiberias icalìsaniná. Càité imànica: 2 Siete wamanùbaca wía ìyéeyéicaté néeni: Simón Pedro; Tomás nacái, áibaalí íipidenéeri Gemelo; Natanael nacái, Caná ìyacàlená mìnali, Galilea yàasu cáli íinatéeri yàcaléca; wía nacái Zebedeo yéenibe pucháibaca; áibanái nacái Jesús yéewáidacalé pucháiba. 3 Yá Simón Pedro íimaca walí: —Nùacá nuíbàaca cubái —íimaca yái Pedroca. Néese wáimaca irí: —Uwé. Wàata nacáiwa píapicha —wáimaca. Yá wàaca wawàlùacawa barca irìculé. Yá máadáiní wacamáaca wèepunícawa táiyápinama. Quéwa canácata wacaméerica. 4 Néeseté amalácaalí yàacawa, yá Jesús imàacaca yáawawa waicácani càina íinata idècunitàacá wàyaca úni yáacubàa barca irìcu. Quéwa wía yéewáidacaléca càmitaté wáalía waicácani. 5 Néese Jesús imáidaca walí calìsa icàinalená íinatáise. Iimaca walí: —¡Néenicué, nùacawéeyéiná! ¿Canátacué picaméeri? —íimaca imáidaca walí. Néese wáimaca irí: —Canáca wacaméeri —wáimaca irí. 6 Néese Jesús íimaca walí: —Piúcacué pìasu chinchorrowa yéewápuwáise barca íicha, yásí píibàacuéca nía —íimaca. Néese wamànica càide iyúwa ichùulìaná wía, quéwa càmita wáalimá weedáca wàasu chinchorrowa úni yáacuíse manùbacáiná níái cubáica ìyéeyéica irìcu. 7 Néeseté núa Juan, yái yéewáidacalé cáininéerica Jesús iicáca, núumaca Pedro irí: —¡Yácata báisí Wáiwacali! —núumaca. Simón Pedro yéemìacanacáita Wáiwacalicani, yá ìwalica ibàlewa iwatàacáináté íichawani idècunitàacá íibaidaca. Yá Simón Pedro ipisìacawa úni yáaculé, yá imàlacawa càina íinatalépiná yàanàacaténá Jesús yàatalé ráunamáita wapíchalépiná. 8 Wía yéewáidacaléca áibanái wàanàaca càina néré barca irìcu. Yá wawatàidaca chinchorro ipuniériwa cubái iyú barca yáamíisewa. Càmita máiní déeculé wía càina íicha, cawàwanáta wàyaca cien metro idècuni càina íicha weedácaalíté níái cubáica. 9 Wamusúacanáamiwa barca irìcuíse, yá waicáca abéeri cubái irìadéeri quichái imení íinata pan yáapicha. 10 Jesús íimaca walí: —Peedácué néená níái cubáica píibèeyéica —íimaca yái Jesúsca. 11 Yá Simón Pedro iwàlùacawa barca irìculé, yá iwatàidaca chinchorro càina íinatalé, yái chinchorro ipuniéricawa manuínaméeyéi cubái iyú. Yá waputàaca nía, ciento cincuenta y tres namanùbaca manuínaméeyéi cubáica. Ewita manùbacáaníta nía, càicáaníta càmita namàdá chinchorro. 12 Néese Jesús íimaca walí: —Aquialé, pìacué piyáaca piyáacaléwa —íimaca yái Jesúsca. Yá canácata wéená wía yéewáidacaléca isutéeri yéemìawa cawinácaalíni wáalíacáináwa Wáiwacalicani. 13 Néese Jesús yàacawa quichái néré, yá yeedáca pan icáapi irìculéwa, yá iwacùaca walíni, wía yéewáidacaléca, yá iwacùaca nacái walí yái cubáica. 14 Yácata máisibáaná yàawiría Jesús imàacaca yáawawa waicácani wía yéewáidacaléca, idécanáamité imichàacawa yéetácáisi íicha.
Jesús habla con Simón Pedro
15 Néeseté wadécanáami wayáaca wayáacaléwa, yá Jesús íimaca Simón Pedro irí: —Simón, Jonás ìiri, ¿cáininásica piicáca núa náicha? —íimaca yái Jesúsca. Pedro íimaca irí: —Báisíta, Nuíwacali, píalíacawa cayábaca nuicáca pía —íimaca yái Pedroca. Néese Jesús íimaca irí àniwa: —Péewáida nùasu wenàiwica siùquéeyéica tàacáwa idàba yeebáidaca nutàacái. Picùa nía càide iyúwa oveja icuèriná icùacaalí oveja cáininéeri iyú, níái oveja púubanaméeyéi yáanaca —íimaca yái Jesúsca. 16 Néese Jesús isutáca yéemìawa Pedro àniwa. Jesús íimaca irí: —Simón, Jonás ìiri, ¿cáininásica piicáca núa? —íimaca yái Jesúsca. Pedro íimaca irí: —Báisíta, Nuíwacali, píalíacawa cayábaca nuicáca pía —íimaca yái Pedroca. Néese Jesús íimaca irí: —Picùa nùasu wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái. Picùa nía càide iyúwa oveja icuèriná icùacaalí oveja cayábéeri iyú —íimaca yái Jesúsca. 17 Néese Jesús isutáca yéemìawa àniwani máisiba yàawiríanápiná. Jesús íimaca Pedro irí: —Simón, Jonás ìiri, ¿cayábasica piicáca núa? —íimaca yái Jesúsca. Yá achúmaca Pedro iwàwa, Jesús isutácáiná yéemìawani máisiba yàawiría cáinináaná iicácani. Yá Pedro íimaca irí: —Nuíwacali, píalíacawa macáita ìwali. Píalíacawa cayábaca nuicáca pía —íimaca yái Pedroca. Néese Jesús íimaca irí: —Péewáida nùasu wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái. Péewáida nía nutàacái iyú càide iyúwa oveja icuèriná icutácaalí ipìra iyáapináwa. 18 Péemìa cayába. Bàaluité ùuculìiricaalíté pía, yáté pìwalica pibàlewa, yá pìacatéwa àta alénácaalíté piwàwa pìacawa, quéwa béericaalípiná pía, yásí piducúaca pìanawa, yá áibanái nadacùapiná pìwalìabàa, yá natépiná píawa càmicatalé piwàwa pìacawa —íimaca yái Jesúsca. 19 Jesús icàlidaca Pedro iríni wéemìacaténá Pedro yéetáanápinátéwa cruz ìwali, yáasáidacaténá èeri mìnanái irí cachàinica Dios íiwitáise Pedro yéetácaalípinátéwa Jesús ìwali yeebáidacáiná Jesús itàacái. Néese Jesús íimaca Pedro irí: —¡Pìawa núamiwáise! —íimaca yái Jesúsca.
El discípulo a quien Jesús quería mucho
20 Néeseté Pedro iwènúacawa iicáidaca íinataléwa, yá iicáca nùacawa náamíisewa, núa Juanca. Núacata yái yéewáidacalé cáininéerica Jesús iicáca. Núacata yái yáawinéericatéwa mawiénita Jesús irí wayáacaalíté wayáacaléwa Pascua yaalí Jesús yáapicha; núacata yái isutéericaté yéemìawa Jesús: “Nuíwacali, ¿cawiná yái itéeripináca piùwidenái náibàacaténá pía?” núumacaté Jesús irí. 21 Néese Pedro iicáca núa, yá isutáca yéemìawa Jesús: —Nuíwacali, ¿néeni yái asìalica? ¿Càinácaalí ìyáanápiná? —íimaca yái Pedroca. 22 Jesús íimaca Pedro irí: —Nuwàwacaalí ìyaca àta nùanàacatalépináta àniwa, càmita iwàwacutá píalíacawa nuíwitáise. Iwàwacutá peebáidaca nutàacái mamáalàacata —íimaca yái Jesúsca. 23 Iná áibanái yeebáidéeyéica Jesús itàacái nayúunáidaca càmíinápiná nuétáwa. Quéwa Jesús càmita cài íima. Néese íimacaté: “Nuwàwacaalí ìyaca àta nùanàacatalépináta àniwa, càmita iwàwacutá píalíacawa nuíwitáise”, càité íimaca yái Jesúsca. 24 Núacata yái Juanca, Jesús yéewáidacalécaté, yái icàlidéerica Jesús iináwaná ìwali. Nudéca nutànàacuéca piríni. Macáita wáalíacawa nudéca nucàlidaca báisíiri iyúni. 25 Jesús imànicaté manùba càmíiri nutànàa ìwali. Natànàacaalí macáita yái Jesús imàníiricatá, yá cuyàluta napuníadaca macái chái èeritá.