Ruᵽuko'a jũjerimaji, Juan imaekaki, ᵽo'imajare wãrõekaki
1 Ikuᵽaka sime Jesús, Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki majaroka. Tuᵽarã Maki kime. Ã'mitirikõrĩ je'e: jiitakaja ima sime kimajaroka. 2 Ikuᵽakaja simaroyireka're ãrĩwa'ri Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji Isaías wãmeiki imaekakite o'oeka, Tuᵽarãte Kimakire jaika mirãka: “Miruᵽubaji aᵽika yirika bojarimajire yiᵽũatarãñu. Suᵽa imarĩ meyarũki ruᵽu yirika bojaweirimaji kimarãñu, ba'iaja nabaaika naja'ataokaro'si. 3 Ᵽo'imajamatorã kimarãñurõ'õrã kire ã'mitirirĩ etarãñurãte jãjirokaᵽi ikuᵽaka kẽrĩrãñu: ‘Imatikaja, suᵽabatirã jia ᵽuᵽajoaekaja mija imabe, Maiᵽamakire ikuᵽarõ'õᵽiji etarãka simamaka. Ba'iaja baabekaja jia oyiaja ᵽuᵽajoabaraka mija imabe’, kẽrĩrãñu, Tuᵽarãte ãrĩka”, ãrĩwa'ri Isaías imaroyirekakite o'oeka. Juanre baarũkia ᵽuᵽajoaweibaraka i'suᵽaka Isaías imaroyikakite o'oeka. 4 I'suᵽaka kio'oeka be'erõ'õ, ñoaka sajaritikarã Juanre etaeka ᵽo'imajare imaberikarõ'õrã. Suᵽa imarĩ, ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjebaraka, ikuᵽaka nare kijaika: “Ba'iaja mija baaika ja'atatirã Tuᵽarãrika bojariroka ãñu uᵽakaja mija baabe. I'suᵽaka mija baamaka ĩawa'ri, ba'iaja mija baakoᵽeikareka ye'kariabaraka Tuᵽarãte mijare wayuĩarãñu. I'suᵽaka mija baarãka be'erõ'õᵽi ruᵽuko'a mija jũjerũjebe”, Juanre nare ãrĩka. 5 Rĩkimarãja Judeakarã, suᵽabatirã Jerusalénkarãoka ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etarijarika kire ã'mitiyaokaro'si. I'suᵽaka netamaka ritaja ᵽo'imajare imaeka wãjitãji, “Ikuᵽaka ba'iaja baaiki ñime”, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte nabojaroyika be'erõ'õᵽi Jordán wãmeiriarã Juanre nare ruᵽuko'a jũjeroyika. 6 Ruᵽuko'a nare jũjerimaji camello ᵽoyaᵽi kĩkeka jariroiki kimaeka. Suᵽabatirã wa'ibikirãwẽko ajeakaka kiwa'eyoka imaeka. I'suᵽakajaoka ẽorã ñimia, mumiokoaᵽitiyika ba'arijayuka kimaeka. 7-8 —Yibe'erõ'õᵽi ᵽuri aᵽika etarãki. Yi'i ᵽuri, i'suᵽakamarĩka ñime. Yire tẽrĩwa'ribaji õñuka kimamaka, yi'i ᵽuri marãkã'ã baatirã kiũ'ᵽuko'a kuterã yuruᵽaberijĩki ñime. Tuᵽarãte mija ã'mitiriᵽẽamaka ĩawa'ri, okoaᵽitakaja mijare ruᵽuko'a yijũjeyu. Yibe'erõ'õᵽi etarãki ᵽuri Esᵽíritu Santo mijare ña'ajããrãki. I'suᵽaka mijare kibaarãka simamaka, Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja jia baarijayurã mija imarãñu,— ãᵽaraka Juanre nare wãrõroyika.
Juan ᵽõ'irã eyatirã “Ruᵽuko'a yire mijũjebe”, Jesúre ãrĩka
9 I'sia ᵽoto Galilea ka'iaᵽi Nazaret wãmeika imaekarõ'õrã Jesúre a'rika. Toᵽi a'ririjari Juan ᵽõ'irã keyaeka. Torã keyaeka ᵽoto Jordán wãmeiriarã ruᵽuko'a Juanre kire jũjeka. 10 Riakaᵽi Jesúre marĩrĩkaekarõ'õjĩte wejeᵽemarã yu'awa'ri, kĩaeka ᵽoto, wejeᵽema wiritaeka. I'suᵽaka sabaaeka ᵽoto okoiᵽakoa uᵽaka imaekarã ña'rĩjãitirã Esᵽíritu Santore kireka ña'rĩro'ika. 11 I'suᵽaka sabaaeka be'erõ'õjĩte wejeᵽemarõ'õᵽi, ikuᵽaka Tuᵽarãte ãrĩka: —Mi'i imaki Yimaki wãtaka ñoñuka. Jia jĩjimaka ñime mika,— kire kẽrĩka.
Satanáre korikoᵽeka Jesúre ba'iaja baarika ĩaokaro'si
12 Toᵽi mae ᵽo'imajamatorã Jesúre ke'ewa'rika Esᵽíritu Santo. 13 I'suᵽaka kire kibaaeka ᵽoto ĩ'ᵽarã ᵽo'imajarakarĩmi Jesúre torã imataᵽaeka. Torã kimaeka ᵽoto, “¿Yaje ritaitaka Tuᵽarãte takaja yi'yuka kime?”, ãrĩwa'ri kire korirĩ Satanáre kiᵽõ'irã ᵽemakotowirika. I'suᵽaka kire kibaako'omakaja ba'iaja baaberikaki Jesús. Suᵽabatirãoka ᵽo'imajamato imaekarõ'õ simamaka, werika wa'iro'sitakaja imaekarõ'õ simako'omakaja ángelrãkare kire ĩarĩrĩroyika.
Galilea ka'iarã mamarĩtaka Jesúre wãrõũ'mueka
14 Juanre wẽkomaka imariwi'iarã Herodete tarũjeka be'erõ'õ Galilearã Jesúre a'rika. Torã keyaeka ᵽoto, “Ikuᵽaka Tuᵽarãrika bojariroka ima”, ãrĩwa'ri ᵽo'imajare kiwãrõeka. 15 Torãjĩrã mae, —Mae sarã seyarũkia, koyiaja sajariwa'yu, mamarokaᵽi Tuᵽarãte ᵽo'imajare jã'meũ'murũkia. I'suᵽaka simamaka ba'iaja mija baaika i'yoᵽiᵽaraka saja'atatirã, Tuᵽarãrika bojariroka takaja mija ã'mitiriᵽẽabe kirirã mija imaokaro'si,— ãrĩwa'ri nare kiwãrõeka.
Wa'ibaarimaja imaekarãte Jesúre akaeka kika wãrũrimaja nimaokaro'si
16 I'tojĩrã mae, Galilea ᵽa'warijeᵽi a'ririjaᵽaraka, Simón, suᵽabatirã kibe'erõ'õkaki Andrés wa'ibaarimaja imaekarãte Jesúre ĩatõᵽoeka. I'suᵽakaja ᵽa'warã wãᵽua taabaraka nimaekarõ'õrã naᵽõ'irã keyaeka. 17 Naᵽõ'irã eyatirã, —Dajoa yika. Wa'ibaarimaja imariᵽotojo, mae ᵽuri yire ã'mitiriᵽẽawa'ri, ᵽo'imajare yiro'si rẽarimaja mijare ñimarũjerãñu,— nare kẽrĩka. 18 I'suᵽaka nare kẽrĩka ᵽotojo sarãja nawãᵽua yiatatirã kika na'rika. 19 Toᵽi ate sa'riwa'ribaji a'ririjaᵽaraka, Santiago, kibe'erõ'õkaki Juanka nimaeka ᵽoto Jesúre nare ĩatõᵽoeka. Ĩ'rã ĩ'ᵽarã nimaeka Zebedeo makarã. Kũmuarã wãᵽua jiebaraka nimaeka. 20 I'suᵽaka imaekarãte ĩatõᵽotirã nare kiakaeka. I'suᵽaka nare kẽᵽakã'ã kika na'rika naro'si mae. I'suᵽaka simamaka nakũmuarã naᵽaki Zebedeore tuika, kire jeyobaarimajaᵽitiyika.
Satanárika ima ña'rĩjãikakite Jesúre jieka
21 Galilea ᵽa'warõ'õᵽi a'ritirã Caᵽernaúm wejearã kika wãrũrimajaᵽitiyika Jesúre eyaeka. Judíotatarãte jẽrĩtaroyikarĩmi simaeka ᵽoto narẽrĩriwi'iarã Jesúre kãkaeka. Torã kãkatirã mae ᵽo'imajare kiwãrõũ'mueka. 22 Tuᵽarãte kire ãrĩrijayu uᵽakaja jia nare kiwãrõeka ã'mitiritirã, “Kiwãrõika uᵽaka wãrõirãte ã'mitirikoribeyurã yija ime. Jia wãjitãji ᵽuᵽajoaiki imarĩ tẽrĩtaka wãrõrimaji kime”, narĩᵽuᵽajoaeka. 23-24 I'suᵽaka nimaekarõ'õrã ĩ'rĩka Satanárika ima ña'rĩjãikakite imaeka. —Jesús, Nazaretkaki, ¿dakoa oka mika yijareka imamaka, yijare mijo'ayu? ¿Koᵽakaja yijare riatatiyarĩji mi'tayu bai je'e? Mire ñiawãrũyu, Tuᵽarãte ᵽũataekaki mima imarĩ, ba'iaja baakoribeyuka mime,— Jesúre kẽrĩka akaserebaraka. 25 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, —Mijaia'si. Kire mija'atabe,— Jesúre kire ãrĩka. 26 I'tojĩte mae ᵽo'imajire taratatirã jãjia akasererikaᵽi ikiᵽi Satanárika kireka ima ᵽorika. 27 I'suᵽaka ima ĩakoriberikarã imarĩ, ritaja torã imaekarãte marãkã'ã baawãrũberijĩka najarika. I'suᵽaka imawa'ri, natiyiaja ikuᵽaka narĩbu'aeka: —¿Marãkã'ã kibaayu? Mamaka wãrõrimiji simarijiyu. I'suᵽakajaoka kijã'meika uᵽakaja Satanárika ima ᵽariji kire yi'yua,— ᵽo'imajare ãrĩka. 28 I'suᵽaka kibaaekarõ'õjĩte ritaja Galilea ka'iakarãre sõrĩᵽataeka.
Ᵽedro mañeko wãmarĩa imaekakote Jesúre tããeka
29 I'suᵽaka baaweatirã Jesúre ᵽoriwa'rika narẽrĩriwi'iareka kimaekarõ'õᵽi. Santiago, Juan Jesúka a'rikarã Simón, Andréka ĩ'ᵽarãrika wi'iarã. 30 Torã neyaeka ᵽoto ikuᵽaka Jesúre narĩka: —Simón mañeko wãmarĩtaka imako. Suᵽa imarĩ koᵽeyurũkiareka takaja ᵽeyuko koime,— narĩka. 31 Toᵽi koᵽõ'irã eyatirã koᵽitakarã ñi'atirã kore kibaimi'mataeka. I'suᵽaka kore kibaaeka ᵽotojo wãmarĩa koimakoᵽeka koreka o'rika. I'suᵽaka jariwa'ri, nare ba'ariji'abaraka koimaeka mae.
Rĩkimarãja risirika nareka imamaka wãmarĩa imaekarãte Jesúre jieka
32 I'sirĩmi aiyate ka'raeka be'erõ'õ rĩkimarãja jĩñurã, Satanárika ima ña'rĩjãikarãteoka Jesús ᵽõ'irã ne'eeyaeka. 33 Nimauᵽatiji i'sia wejeakarã rẽrĩkarã kimaeka wi'ikoᵽerekarã. 34 I'suᵽaka nabaamaka, ritajakaka risirika nareka imaekarãte kijieka. Suᵽabatirãoka Satanárika ima ña'rĩjãikarãte jiebaraka, “Tuᵽarã Maki mime”, kire ãrĩwãrũrũkirã nimako'omakaja, sakijairũjeberika.
Galilea ka'iarã tuᵽaraka, judíorãkare rẽrĩriwi'iarã Jesúre wãrõroyika
35 Toᵽi ate, bikitojo ñamiji ᵽo'imajamatorã Jesúre a'rika, Tuᵽarãka jairĩ. 36 I'suᵽaka baarĩ ke'rika be'erõ'õ kimabeᵽakã'ã ĩawa'ri, Simón kijeyomarãᵽitiyika kire mo'arĩ na'rika. 37 Suᵽa imarĩ, kimaekarõ'õrã eyatirã, —Ritaja ᵽo'imajare mire mo'ayuma,— kire narĩeyaeka. 38 I'suᵽaka kire narĩko'omakaja ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Dajoa, aᵽewejearã Tuᵽarãrika mabojataᵽarĩ, i'suᵽakaro'siji yi'taeka simamaka,— nare kẽrĩka. 39 I'suᵽaka nare kẽrĩka be'erõ'õᵽi Galileaka'ia ritatojo kijeyomarãᵽitiyika kituritaᵽaeka mae. I'suᵽaka tuᵽaraka torã narẽrĩriwi'ia imaekarõ'õrã rakakaja kiwãrõroyika. I'suᵽaka baataᵽabaraka Satanárika ima ña'rĩjãikarãteoka kijieka.
Kiᵽo'iarã kãmia ᵽo'ijirikakite Jesúre jieka
40 I'suᵽaka turitaᵽabaraka kimaeka ᵽoto kiᵽo'iarã kãmia ᵽo'ijirikakite Jesús ᵽõ'irã etaeka. Kiᵽõ'irã etatirã, kiwãjitãji kiñukuruᵽaeka kire jiyiᵽuᵽayeewa'ri. I'suᵽaka baatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Yire mijieriyaᵽaye'e, yire mijiebe.— 41 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, Jesúre kire wayuĩaeka mae. Suᵽa imarĩ kire rabetirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Ã'ã yiyaᵽaika sime. I'suᵽaka simamaka jia mijaᵽe mae,— kire kẽrĩka. 42 I'suᵽaka kire kẽrĩkarõ'õjĩteje kãmia kireka imakoᵽeka yayaeka. 43-44 I'suᵽaka imakoᵽekakite a'rirã baaeka ruᵽu ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Mia'mitiᵽe. Mire yibayaika majaroka ritaja ᵽo'imajare bojaᵽibabekaja, wãrũaja a'ritirã miᵽo'ia mibeaᵽe kurarãkakakite. Kire samibeawearãka ᵽoto Moisés imaekakite nare jã'meroyika uᵽakaja mibaabe. I'suᵽakajaoka jia miᵽo'ia jayua imarĩ, jĩjimaka imawa'ri ĩ'ᵽarã wĩ'ñaka wẽkoakaka Tuᵽarãro'si kurare joeĩjirã kire mijibe. I'suᵽaka kibaarãka be'erõ'õᵽi, “Kãmika rataki imakoᵽeroyiraᵽakiji jia kiᵽo'ia jayu mae”, ᵽo'imajare mireka ãrĩwãrũrãñu,— kire kẽrĩka. 45 I'suᵽaka kire kẽrĩko'omakaja ritaja ᵽo'imajare sakibojaᵽibaᵽataeka. I'suᵽaka kẽñua ã'mitiritirã, Jesús ᵽõ'irã rĩkimarãja ᵽo'imajare rẽrĩka kire ĩarika yaᵽawa'ri. I'suᵽaka nimaeka simamaka, wejeñe'metãjirã ᵽuri kituriberiroyika. I'suᵽaka simako'omakaja rĩkimarã ᵽo'imajare imabeyurõ'õrã ᵽuri kituritaᵽaroyika. I'suᵽaka kimaroyika simako'omakaja ritaja wejeakarã rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etaeka.
Ritaja kiᵽo'ia rĩ'meᵽatabeyuka imariᵽotojo õñia imaekakite Jesúre jieka
1-2 I'suᵽaka ñoaᵽañaka kimataᵽaeka be'erõ'õ, Caᵽernaúm wejearã Jesúre ᵽe'rietaeka ate. I'suᵽaka simamaka ã'mitiritirã, rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã rẽrĩka mae. I'suᵽaka baawa'ri wi'ia ᵽurutẽrĩbakarãja nimaeka. I'suᵽakajaoka simaeka ᵽẽteᵽẽ'rõtoᵽioka koᵽereka wã'ta. I'suᵽaka nimamaka nare kiwãrõeka mae. 3 I'suᵽaka baabaraka kimaeka ᵽoto botarakamarãre kiᵽõ'irã etaeka. Ritaja kiᵽo'ia rĩ'meᵽatabeyukate kiᵽeyurũki ᵽemaᵽi ne'era'aeka. 4 Rĩkimarãja ᵽo'imajare imaeka imarĩ marãkã'ã baatirã kãkawãrũberiwa'ri, wi'iᵽema ĩ'rãtiji imaekarõ'õrã kire ne'emirĩwa'rika. Toᵽi mae, Jesúre imaeka ko'aᵽito wi'iruᵽututua naᵽoaeka. I'suᵽaka baatirã kiᵽeyurũkiaᵽi Jesús ᵽõ'irã kire naja'aruetaeka. 5 “Jia yire yi'riwa'ri, i'suᵽaka nabaayu”, nareka kẽrĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka ᵽuᵽajoabaraka, —Yijeyomaki, mae ba'iaja mibaaikareka mireka sayijieyu,— ritaja kiᵽo'ia rĩ'meᵽatabeyukate kẽrĩka. 6-7 I'suᵽaka kire kẽrĩka ᵽoto, ikuᵽaka ᵽuᵽajoabaraka Moiséte jã'meka wãrõrimajare ruᵽajiyeka: “¿Dako baaerã i'suᵽakataka ĩ'ĩre jaiyu je'e? I'suᵽaka ãᵽaraka ‘Tuᵽarã uᵽakatakaja ñime’, kiõrĩkoᵽeyu ruku bai je'e. Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki ba'iaja mabaaika jũjewãrũrimaji”, narĩᵽuᵽajoaeka. 8 I'suᵽaka ᵽuᵽajoabaraka nimaeka Jesúre õrĩwãrũeka. —¿Dako baaerã suᵽa mija ᵽuᵽajoayu? 9-10 ¿Diroka kire ñarĩjĩkareka jia mija ᵽuᵽarijĩñu ruku? “Ba'iaja mibaaikareka jia mijayu mae”, kire ñarĩjĩka, “¿Yaje rita kire kẽrĩtiyayu?”, ni'ioka ãrĩwãrũberijĩka sime. “Mi'mitirã, miᵽeyurũkia me'ewa'ᵽe”, kire ñarĩjĩka ᵽuri ñañu uᵽakaja simamaka ĩatirã “Rita kẽñu”, yireka mija ãrĩrãñu. Ᵽo'imaja Ma'mi ñimamaka, Tuᵽarãte yire ᵽũataeka ika ka'iareka ba'iaja ᵽo'imajare baaika yijũjeokaro'si. Suᵽa imarĩ “Rita, i'suᵽaka kibaaokaro'si Tuᵽarãja kire jã'meiki”, yireka mija ãrĩwãrũerã, ikuᵽaka mijare yibeaerã baayu,— nare kẽrĩka. Torãjĩrã mae, ritaja kiᵽo'ia rĩ'meᵽatabeyuka imaekakite ikuᵽaka kẽrĩka: 11 —Mi'mirĩkatirã miᵽeyurũkia me'eᵽe'riwa'ᵽe miwi'iarã,— kire kẽrĩka. 12 Suᵽa kẽrĩka ᵽotojo kimi'mirĩkaeka. Ᵽo'imajare rĩkimarãja ĩaeka wãjitãji mi'mirĩkatirã, kiᵽeyurũkiaᵽitiyika kiᵽoriwa'rika. I'suᵽaka nare kibaabeamaka ĩatirã ritaja torã imaekarã ᵽo'imajare jĩjimaka jarika. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãreka jia ᵽuᵽajoawa'ri ikuᵽaka narĩka: —Jiitakaja Tuᵽarãte baaika maekaka ᵽuri samaiyu. Ikuᵽaka kibaaika ĩakoribeyurã maimaroyiraᵽe ruᵽu,— narĩka.
Levíre, “Dajoa yika wãrũrimaji mimaerã”, Jesúre ãrĩka
13 Torãjĩrã ate, Jesúre ᵽa'warijerã a'rika. Rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etamaka, Tuᵽarãrika nare kiwãrõeka. 14 Suᵽa nare baaweatirã, toᵽi o'riwa'rikõrĩ Leví, Alfeo makire kĩatõᵽoeka. Romatatarã ĩᵽarimarãro'si niñerũ jẽñeĩjirũkirõ'õrã ruᵽaki. Naro'si i'suᵽaka baarimaji imarĩ, ritaja ᵽo'imajare imᵽuesto kĩjirũjerijarika. Kire ĩatõᵽotirã ikuᵽaka Jesúre ãrĩka: —Dajoa yika.— I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, Levíre Jesúka a'rika mae. 15 Kika ke'rika simamaka kiwi'iarã eyatirã Jesúre kika ba'aeka. I'suᵽakajaoka rĩkimarãja Romawejeakarã ĩᵽarimarãro'si nañu uᵽakaja waᵽa jẽñeĩjirimajare, suᵽabatirã aᵽerã “Ba'iaja baarimaja nime”, ᵽo'imajare ãrĩroyikarã ᵽariji Jesúka ba'aekarã. I'suᵽaka nabaaeka kire ã'mitiriᵽẽairã jariwa'ri. Suᵽabatirã kika wãrũrimajaoka imaekarã naka. 16 Jesúre i'suᵽaka baabaraka imaeka ᵽoto fariseokaka ᵽuᵽajoairã imariᵽotojo, Moiséte jã'meka wãrõrimajare nare ĩaeka. Nare ĩatirã, ba'iaja baarimajaka imarika yaᵽabeyurã imarĩ, Jesúka wãrũrimajare ikuᵽaka narĩka: —¿Dako baaerã ba'iratarãka mijare wãrõrimajire ba'ayu?— narĩka. 17 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Jesúre nare yi'rika: —Jia dako risiriji'yumarĩaja imarã ᵽuri ĩkobaarimajire yaᵽabeyurã. Wãmarĩa imarã ᵽuri ĩkobaarimajire nare ĩkobaarika yaᵽairã. I'suᵽakaoka sime yiro'si. “Ba'iaja baabeyurã yija ime”, ãñurãte jeyobaaokaro'simarĩa yi'taeka. “Ba'iaja yija baarijayuareka i'yoa yija ime”, ãñurãte ba'iaja baaika naja'ataokaro'si yi'taeka. I'suᵽaka simamaka naka ñimarijayu,— nare kẽrĩka.
“¿Marãkã'ã simamaka, ba'abekaja imatirã Tuᵽarãka jairika sime?”, ãrĩwa'ri Jesúre najẽrĩaeka
18 Ĩ'rãkuri, Juan ruᵽuko'a jũjerimajika wãrũrimaja, suᵽabatirã fariseokaka ᵽuᵽajoairã ĩ'rãrĩmi Tuᵽarãte takaja ᵽuᵽajoabaraka ba'abekaja imaroyikarã. I'suᵽaka nimarijayua ĩairã imarĩ, ikuᵽaka Jesúre najẽrĩaeka ĩ'rãrimarã: —Juanre wãrũekarã Tuᵽarãte takaja ᵽuᵽajoabaraka nimarĩmi ba'abeyurã. I'suᵽakajaoka fariseokaka ᵽuᵽajoairãte ime. ¿Dako baaerã mika wãrũirã ᵽuri i'suᵽaka baabeyurã je'e?— kire narĩka. 19 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Ikuᵽaka sime. Naᵽitañi'aika niaerã no'yibojairã ᵽuri sĩawa'ri jĩjimaka imarã. Kika nimarõ'õjĩte takaja jĩjimakaᵽi kika naba'ayu ruᵽu. I'suᵽakajaoka imarã nime yika wãrũrimaja. Yika wãrũbaraka nima ᵽototakaja jĩjimaka ba'abaraka nime ruᵽu. 20 Yire nañi'arãñurĩmi ᵽuri, yika nimabesarãka simamaka, ba'iaja ᵽuᵽayurã nima imarĩ, ba'abekaja nimarãñu. 21 Aᵽeroka ã'mitirikõrĩ je'e: Saya bikijakaka, mamakaᵽi maᵽãijĩ'aberijĩka. Mamaᵽãiᵽi samaᵽãijĩ'ajĩka, samajũjeika ᵽoto, baie'ewa'ri bikijakato beriwa'ri jã'rĩbaji sajarijĩka simamaka. Ikuᵽaka ãrĩrikoᵽakaja sime saya bikijakakaᵽi mijare yibojawãrõika: Mamakukukaka majaroka mijare yiwãrõika mamarĩ imara'aekakuku ᵽitiyika mija ᵽuᵽajoarukea'si. 22 Ã'mitirikõrĩ je'e: Iyaokoa mamaka ima wa'ibikirãwẽko ajea bikijaka baaeka wajorã maᵽaaberijĩka. Bikijaka wajorã samaᵽaamaka berijĩka simamaka. I'suᵽaka simako'omakaja i'suᵽakarãja samaᵽaajĩka, sarãja saririjĩñu. I'suᵽaka simamaka, mamaka ima iyaokoa wa'ibikirãwẽko ajeakaka baaeka mamawajorã samaᵽaajĩkareka jia simajĩñu. Ã'mitirikõrĩ je'e: mamakukukaka majaroka mijare yiwãrõika ã'mitiriᵽẽatirã, bikija mamarĩ mija baaroyika uᵽakatakaja baabekaja mija imabe,— nare kẽrĩka.
Jẽrĩtarirĩmi simako'omakaja Jesúka wãrũrimajare trigo rika e'etirã ba'aeka
23 Judíotatarãte jẽrĩtaroyikarĩmi rioa imaekarõ'õᵽi Jesúre tẽrĩo'rika kika imaekarãka. Torã a'ririjaᵽaraka kika wãrũrimajare õterikia e'etirã naba'aeka. 24 I'suᵽaka sanaba'amaka ĩatirã, fariseokaka ᵽuᵽajoairã ikuᵽaka Jesúre najẽrĩaeka: —Yaje. Jẽrĩtarirĩmi ba'iraberika imabeyua. Mika wãrũrimaja õterikia e'etirã naba'aika, ba'irabeirã uᵽaka nabaayu. Irĩmi i'suᵽaka baarika jãjika maro'si sime,— fariseokaka ᵽuᵽajoairãte ãrĩka. 25 I'suᵽaka kire narĩko'omakaja ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Davidka imaroyikarã ba'arika naro'si imabeᵽakã'ã kẽsia imawa'ri, marãkã'ã nabaaeka ¿yaje mija õñu je'e? 26 Ã'mitirikõrĩ je'e: Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia ajeakaka baaeka imaroyika ᵽoto, kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki Abiata wãmeiki kimaeka. Kẽsirabawa'ri Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã kãkatirã ᵽan imatiyaika Tuᵽarãte jia baawa'ri naᵽããroyikakaka Davidre ba'aeka. Moisés imaroyikaki kurarãka imarãtakaja “Sanaba'arũ”, kẽrĩka simako'omakaja i'suᵽaka kibaaeka. Sakiba'aeka ᵽoto kijeyomarãteoka Davidre saji'aeka. I'suᵽaka nare kiruᵽutamaka ĩatirã, Tuᵽarãte kire boebariberika,— nare kẽrĩka. 27 I'suᵽaka nare ãrĩweatirã, ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka ate: —Jia ᵽo'imajaro'si simaerã Tuᵽarãte jẽrĩtarirĩmi baaeka. “Jẽrĩtarirĩmi nimarũkiakaka takaja yi'ᵽaraka ᵽo'imajare imarãñu”, ãrĩwa'rimarĩa Tuᵽarãte nare ᵽo'ijiaeka. 28 Suᵽa imarĩ Ᵽo'imaja Ma'mi ñimamaka, jẽrĩtarirĩmi imarikakaka Tuᵽarãte yire jã'mewãrũrũjeka. I'suᵽaka ñima simamaka, “Ikuᵽaka irĩmi mija baabe, ika ᵽuri jiamarĩa ima”, ãrĩwãrũiki ñime,— nare kẽrĩka.
Kiᵽitaka baikõkotaeka imaekakite Jesúre jieka
1 I'sia be'erõ'õ narẽrĩriwi'iarã Jesúre kãkaeka ate. Torã ĩ'rĩka kiᵽitaka baikõkotaekakite imaeka. 2 Jesúre torã kãkamaka ĩatirã ikuᵽaka fariseokaka ᵽuᵽajoairãte ikuᵽaka ᵽuᵽajoaeka: “Jẽrĩtarirĩmi ba'irabebeyurã maima simako'omakaja, ¿kiᵽitaka baikõkotaekakite Jesúre jierãñu ruku?”, kireka narĩᵽuᵽajoaeka. “I'sirĩmi i'suᵽaka kibaarãkareka, kire mokabaarãñu. ‘Tuᵽarãte Moisés imaekakite o'orũjeka yi'riberiwa'ri ba'iaja kibaayu’, marĩrãñu”, narĩᵽuᵽajoaeka. 3 I'suᵽaka naᵽuᵽajoako'omakaja ikuᵽaka Jesúre ãrĩka kiᵽitaka baikõkotaekakite: —Ᵽo'imaja wãjitãji mimi'mirĩkabe.— 4 I'suᵽaka kire ãrĩweatirã, ikuᵽaka Jesúre ãrĩka torã imaekarãte: —¿Marãkã'ã jẽrĩtarirĩmi nimarijarirũ ãrĩwa'ri Tuᵽarãte i'sirĩmi maro'si ᵽo'ijiaeka je'e? ¿Jía, ba'ia, suᵽabatirã ᵽo'imajare tããrika, nare jããrika, diba'i jiibaji ima je'e?— nare kẽrĩka. I'suᵽaka nare kẽrĩko'omakaja okamarĩaja kire na'mitirika. 5 I'suᵽaka nimamaka boebakaᵽi nare ĩabaraka, ba'iaja kiᵽuᵽarika simauᵽakaja kiᵽitaka baikõkotaekakite nawayuĩabeᵽakã'ã. I'suᵽaka imariᵽotojo mae ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Miᵽitaka mitĩᵽatabe.— I'suᵽaka kire kẽrĩka ᵽotojo kiᵽitaka tĩᵽatatirã jia kijarika mae. 6 I'sia kibaamaka ĩatirã fariseokaka ᵽuᵽajoairãte ᵽoriwa'rika Herodes ᵽo'imajaᵽitiyika jaiokaro'si. “¿Marãkã'ã baatirã Jesúre majããjĩñu?”, ãrĩokaika naka najaibu'aeka. Rĩkimarãja ᵽa'warijerã Jesúre imaekarõ'õrã ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etaeka 7 I'sia be'erõ'õ kimaekarõ'õᵽi ᵽoriwa'ritirã Galilea ᵽa'warijerã Jesúre a'rika kika wãrũrimajaᵽitiyika. Torã ke'rika ᵽoto tokarã ᵽariji rĩkimarãja ᵽo'imajare kika a'rika. 8 Torãjĩrã mae, “Jiitaka Jesúre baabearijayu”, ᵽo'imajare ãᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri, rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etaeka. Judea, Jerusalén, Idumea, Jordánria i'siᵽẽ'rõtorã, Tiro suᵽabatirã Sidónkarã nimaeka. I'siaraka wejekarã ñoakurirã imarã imariᵽotojo kire ĩarĩ netaeka. 9-10 I'suᵽaka netaeka imarĩ, rĩkimarãja jĩñurãte tããrijayuka kimamaka, “Kire yija rabejĩkareka, jia yija jarijĩñu”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri kire naraberiyaᵽaeka. I'suᵽaka simamaka kika wãrũrimajare ikuᵽakã'ã kẽrĩka: “Kũmua mija mo'abe, ᵽo'imajare rĩkimarãja yire rabewã'imarĩrijitoika simamaka. Yire natẽrĩtajĩkareka kũmuarã yijãijĩñu”, nare kẽrĩka. 11 Suᵽabatirã Jesúre ĩatirã Satanárika ima ña'rĩjãikarã ĩ'rĩka uᵽakaja kiwãjitãji ñukuruᵽatirã ikuᵽaka nakasereroyika: —Tuᵽarã Makitakiji mime,— kire narĩka. 12 I'suᵽaka naᵽakã'ã, —Ᵽo'imajare samija bojaᵽiba'si,— jãjirokaᵽi nare kẽrĩroyika.
Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã kika wãrũbaraka imarũkirãte Jesúre wã'maeka
13-15 I'sia be'erõ'õ ĩmimaᵽemarã mirĩwa'rirã kibaaeka ᵽoto, kire jiyuekarakamakire kiakaeka. Ĩmimaᵽemarã kika neyaeka ᵽoto ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarãre kiwã'maeka kijeyomarãro'si. I'suᵽaka nare baatirã, “Yirika ᵽo'imajare wãrõtaᵽarĩ mijare yiᵽũatarãñu. Suᵽabatirã Satanárika ima ña'rĩjãirãte ᵽo'imajareka ‘Mija ᵽoᵽe’, mija ãrĩrãka uᵽakaja naᵽorirãñu”, nare kẽrĩka. 16 Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã kiwã'maekarã ikuᵽaka nawãmea imaeka: Simón wãmeikiteje ĩ'ᵽaroka wãmeiki kimarika yaᵽawa'ri, Ᵽedro Jesúre kire wãmejĩ'aeka. 17 Aᵽerã kijeyomarã wãmea ikuᵽaka imaeka: Santiago, kibe'erõ'õkaki Juanᵽitiyika, Zebedeo makarã nimaeka. Ĩ'rã ĩ'ᵽarãte Boanerges Jesúre wãmeyeeka. Nokaᵽi samarĩjĩkareka, “Wĩᵽo makarã”, ãrĩrika simaeka. 18 Aᵽerã imaekarã: Andrés, Feliᵽe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Alfeo maki Santiago, Tadeo, suᵽabatirã imaekaki, Simón, Celotekaka ᵽuᵽajoaeka mirãki. 19 Suᵽabatirã Judas Iscariote. Iki imaerã baaekaki Jesúre bojajããrimaji.
“Satanárikaᵽi Jesúre ba'irabeyu”, ãrĩwa'ri kire nokabaaeka
20 Nare e'eweatirã, kika wãrũrimajaka wi'iarã ate Jesúre ᵽe'rika. Torã neyaeka ᵽoto rĩkimarãja ᵽo'imajare naᵽõ'irã rẽrĩka ate. Suᵽa imarĩ no'ojĩteoka maba'awãrũberijĩka naro'si simaeka. 21 I'suᵽaka kire nabaaika ã'mitiriwa'ri, “Jiamarĩa ᵽuᵽajoaiki kime je'e mae”, kirĩrãre kireka ãrĩka. Suᵽa imarĩ kire akarĩ netaeka nawi'iarã kire e'ewa'yaokaro'si. 22 Moiséte jã'meka wãrõrimaja Jerusalénᵽi etaekarã ikuᵽaka Jesúreka ãrĩkarã: —Satanárika ima ĩᵽamaki Beelzebú kiᵽuᵽakarã ña'rĩjãikaki kime. Suᵽa imarĩ Beelzeburikaᵽi ba'iaja nareka ña'rĩjãikarãte kiᵽoatayu,— ãrĩwa'ri ba'iaja kireka najaika. 23 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, “I'suᵽakamarĩa sime”, ãrĩwa'ri nare bojaokaro'si Jesúre nare akaeka: —¿Yaje ikuᵽaka kirikaja Satanáre baajĩñu ruku? “Ᵽo'imajire ba'iaja jũaerã kireka miña'rĩjãibe”, ãrĩriᵽotojo ¿marãkã'ã baatirã “Kireka miᵽoᵽe”, ãrĩwa'ri kirikaja kẽrĩwãrũjĩñu ruku? I'suᵽakamarĩa sime. 24 Ikuᵽaka sime aᵽea: Ĩ'rãtata imariᵽotojo najããribu'atirã, jia ĩ'rãtiji ᵽuᵽaritiirã nimawãrũberijĩñu. 25 I'suᵽakajaoka simajĩñu ĩ'rãwi'irekaja imarãro'si. 26 I'suᵽakajaoka simajĩñu Satanáro'si. Kirika imaka kijĩrĩjĩka jãjimarĩka jariwa'ri dakoa kibaawãrũberijĩñu,— Jesúre nare ãrĩka. 27 Ikuᵽaka aᵽeroka nare kibojaeka ate: —Ĩ'rĩka o'yiokaki wi'iarã kiba'irĩjia ẽ'marĩ eyajĩkire, “Ãja'a, miro'si simarũ”, ãrĩwa'ri kire ĩjiberijĩki. I'suᵽaka baabeyuka kimamaka, o'yiokakire werika baatirã, kire kiᵽi'ᵽejĩka be'erõ'õᵽi ᵽuri kiba'irĩjia kẽ'majĩñu. I'suᵽakajaoka sime yiro'si. Satanáre tẽrĩwa'ribaji imaki imarĩ, Satanárika ima ña'rĩjãikarãreka yiᵽoatarijayu. I'suᵽaka baawa'ri kijã'mekoᵽeirãte kiro'si yikũmuriarijayu. Suᵽa imarĩ i'suᵽaka yibaaokaro'si yire jeyobaabeyuka kime Satanás,— Jesúre nare ãrĩka. 28 Ikuᵽaka nare kibojañujuka: —Rita mijare ñañu. Ᵽo'imajare ritaja ba'iaja baarijayua, suᵽabatirã ritaja ba'iaja Tuᵽarãreka najaika, i'yoᵽi'riwa'ri kire sanaye'kariarũjemaka, ye'kariawãrũiki kime Tuᵽarã. 29 I'suᵽaka simako'omakaja Esᵽíritu Santorikaᵽi Satanárika ima ña'rĩjãikarãre yijiemaka ĩatirã, “Beelzeburikaᵽi nare kijieyu”, ãñurãte, ba'iaja nabaaika ye'kariaberijĩki kime Tuᵽarã,— Jesúre nare ãrĩka. 30 “Beelzebú kiᵽuᵽakarã ña'rĩjãikaki imarĩ, i'suᵽaka Jesúre baawãrũyu”, kireka ĩ'rãrimakire ãrĩka ã'mitiritirã, i'suᵽaka Jesúre nare ãrĩka.
“Ikuᵽaka imarã nime yibe'erõ'õkarã, suᵽabatirã yiᵽakoarã”, Jesúre ãrĩka
31 Torã ᵽo'imajaka jaibaraka Jesúre imaeka ᵽoto kiᵽakore etaeka, kibe'erõ'õkarãᵽitiyika. Torã eyatirã ᵽẽterãja natuika. Ᵽẽteᵽi imatirã kire nakarũjeka. 32 I'suᵽaka naᵽakã'ã Jesús wã'tarã ruᵽataekarãte ikuᵽaka kire ãrĩka: —Miᵽako, mibe'erõ'õkarãᵽitiyika ᵽẽterã imarã. Mire niariyaᵽayu nañu,— kire narĩka. 33 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Mako koime yiᵽako? ¿Nirã nime yibe'erõ'õkarã? Mae mijare yibojaerã baayu.— 34 Suᵽa nare ãrĩtirã kiᵽõ'irã ruᵽaekarãte ĩabaraka ikuᵽaka kẽrĩka: —Yibe'erõ'õkarã, suᵽabatirã yiᵽakoarãjaoka mija ime yika imarã. 35 Mia je'e, ikuᵽaka sime: Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka yi'yurã imarã yibe'erõ'õkarã, suᵽabatirã yiᵽakoarã,— nare kẽrĩka.
Õterikia õterimajire õteika ᵽuᵽajoatirã Jesúre nare bojawãrõeka
1 I'sia be'erõ'õ Galilea ᵽa'warijerã Jesúre wãrõeka ate. Torã rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã etaeka. I'suᵽaka nimamaka ĩawa'ri kũmuarã kijãiruᵽaeka. Ᵽo'imaja ᵽuri nimauᵽatiji ᵽa'warije ka'iareka oyiaja imaekarã. 2 I'suᵽaka nimamaka ĩ'rãba'ikakamarĩaᵽi bojawãrõbaraka ikuᵽaka nare kẽrĩka: 3-8 —Ã'mitirikõrĩ je'e: Õterimaji õterikiyaᵽea õterĩ ke'rika. Sakiõterũkirõ'õrã eyatirã sakitaaeka ᵽoto ĩ'rãri'o ma'arã jũjika wĩ'ñaka ba'aeka. Aᵽea ña'rĩka ãta watoᵽekarã kũᵽajĩ ka'ia imarõ'õrã. Torã ña'rĩka wãrũaja ᵽu'ririᵽotojo aiyaᵽeka sajoemaka jia rĩkoariberiwa'ri sajĩrĩka. Aᵽea ña'rĩka wi'siwatoᵽekarã. I'suᵽaka imaekarõ'õrã ña'rĩka ᵽuri ᵽu'ririᵽotojo jia jãjiberiwa'ri saruiberika. Aᵽea jia ka'ia imaekarõ'õrã ña'rĩka. I'suᵽarõ'õrã ña'rĩka ᵽuri jia jãjitirã ᵽu'rika. Suᵽa imarĩ ĩ'rãrijũki treinta rakao sarikarika, aᵽerijũki sesenta rakao, aᵽerijũki ᵽuri cien rakao rikarika,— ãrĩwa'ri nare kibojaeka. 9 I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka nare kẽrĩka mae: —I'tojĩrãja sime sakaka majaroka. Samija ã'mitiriwãrũye'e jia samija ᵽuᵽajoabe ᵽuri,— nare kẽrĩka.
¿Marãkã'ã simamaka bojawãrõrikakakaᵽi ᵽo'imajare miwãrõyu? ãrĩwa'ri Jesúre najẽrĩaeka
10 I'sia be'erõ'õ Jesúre ĩ'rĩkaja imaeka ᵽoto kiᵽõ'irã imaekarã suᵽabatirã kika wãrũrimajaᵽitiyika rẽrĩtirã ikuᵽaka kire narĩka: —¿Marãkã'ã ãrĩrika mibojawãrõyu?— 11 I'suᵽaka naᵽakã'ã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Bikija ᵽo'imajare sõrĩberika simako'omakaja maekaka ᵽuri ritaja kirirãte jã'mebaraka jia mija imaerã Tuᵽarãte mijare sõrĩrũjerijayu. Aᵽerãte ᵽuri kire ã'mitiriᵽẽabeyurã nimamaka bojawãrõrikakakaᵽi yibojarijayu. 12 Ã'mitirikõrĩ je'e, bikija Tuᵽarã majaroᵽũñurã no'oeka ikuᵽaka ãñua: “Saniaika simako'omakaja ĩabeyurã uᵽakaja nimarijayu. I'suᵽakajaoka yibojaika ã'mitiritiyariᵽotojo ã'mitiriᵽẽabeyurã uᵽakajaoka nimarijayu. I'suᵽaka imabekaja, kire takaja ã'mitiriᵽẽairã imawa'ri, ‘Ba'iaja yibaaika miye'kariabe’, ãrĩwa'ri Tuᵽarãte jẽñeirã nimajããeka. I'suᵽaka ãñurã nimarikareka sareka nare kiwayuĩajããeka”,— Jesúre nare ãrĩka.
“Ikuᵽaka ãrĩrika sime õterikia õterimajire sõteika majaroka”, ãrĩwa'ri Jesúre nare sabojawaᵽu'ataeka
13 Suᵽabatirã mae ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka ate: —¿Yaje õterikia õterimaji majaroka mija õrĩwãrũbeyu bai je'e? I'suᵽaka mijare yimajarobojako'a mija õrĩᵽũabesarãkareka, aᵽea mijare yibojakoᵽerãkaoka mija õrĩᵽũabesarãñu je'e,— nare kẽrĩka. 14 I'suᵽaka ãrĩtirã ikuᵽaka nare sakibojajiika: —Õterikia õterimaji ãrĩwa'ri mijare yibojako'a Tuᵽarãrika bojataᵽarimaji uᵽakaja sime. Suᵽa imarĩ Tuᵽarã majarouᵽakaja sime õterikiyaᵽea. 15 Ĩ'rãrimarã ᵽo'imaja imarã ma'arã õterikiyaᵽea ña'ataeka uᵽaka imarã. I'suᵽaka imarã nimamaka Tuᵽarãrika na'mitirikoᵽeika be'erõ'õ Satanáre nareka saye'kariayu, kũᵽajĩji sanorĩkoᵽeikareka. 16 Aᵽerã ᵽo'imaja imarã, ãta watoᵽekarã kũᵽajĩ ka'ia imarõ'õrã õterikiyaᵽea ña'rĩka uᵽaka imarã. Tuᵽarãrika ã'mitiritirã jĩjimaka nimakoᵽeyu. 17 I'suᵽaka nimako'omakaja Tuᵽarãrika jia nare ña'rĩjãibeyurã imarĩ, nayi'yuaᵽi ãrĩwa'ri oka nare imamaka, suᵽabatirã saᵽareaoka aᵽerãte nare ĩariᵽe'yomaka, ñojimarĩji Tuᵽarãrika na'mitirikoᵽeika naja'atayu. 18-19 Aᵽerã ᵽo'imaja imarã wi'siwatoᵽekarã õteriki yaᵽea ña'rĩka uᵽaka imarã. Tuᵽarãrika ã'mitiririᵽotojo naᵽuᵽakarãja jiitaka oyiaja imarika jitoirã nime. I'suᵽakajaoka “Rĩkimakaja niñerũ yija rikarãka jia yija imarãñu”, ãᵽaraka waᵽuju naᵽuᵽaka nare ᵽakiyu. I'suᵽaka imawa'ri, sareka takaja ᵽuᵽaribaraka imarijayurã imarĩ, Tuᵽarãrika naye'kariyu. Suᵽa imarĩ saye'kariyurã imarĩ kiyaᵽaika uᵽakaja baabeyurã nime. 20 Aᵽerã ᵽuri Tuᵽarãrika jĩjimakaᵽi ã'mitiririjayurã. Ikuᵽaka nime: Jia ka'ikirõ'õrã õterikiyaᵽea ña'rĩka jia jãjia ᵽu'riwa'ri rĩkimakaja saruika. Ĩ'rãrijũki treinta rakao sarikarika, aᵽerijũki sesenta rakao, aᵽerijũki ᵽuri cien rakao rikarika. I'sia rikarika uᵽaka imarã nime Tuᵽarãrika jia ã'mitiriᵽẽairã. Jia kire yi'yurã imarĩ, kiyaᵽaika uᵽaka oyiaja baairã nime,— nare kẽrĩka.
Ᵽeria yaaboaika uᵽaka ᵽuᵽajoatirã, Jesúre nare bojawãrõeka
21 Ikuᵽaka nare kẽrĩka ate: —Ᵽeria mawããyu, jia yaaboairõ'õ imarika yaᵽawa'ri. I'suᵽaka simamaka jotorokarã mu'aᵽããrũkimarĩa sime. 22 I'suᵽakajaoka sime ika mijare yibojaika jia ᵽo'imajare õrĩᵽũabeyua simako'omakaja Tuᵽarãja “Ikuᵽaka sime”, kẽrĩrãka ᵽoto sanorĩrãñu. 23 Mijare yibojaika jia mija õrĩwãrũriyaᵽaye'e, jia samija ᵽuᵽajoabe ᵽuri,— nare kẽrĩka. 24 I'suᵽakajaoka nare kẽrĩka: —Mijare ñañua mija ã'mitiriᵽẽabe. Samija ã'mitiriᵽẽaika ko'aᵽitorãja, “Ikuᵽaka simekã'ã”, mija ãrĩwãrũokaro'si Tuᵽarãte mijare jeyobaarãñu. I'suᵽaka ᵽemawa'ribaji kibaarãñu jiitakarãja mijare jeyobaarũkika imarĩ. 25 I'suᵽakajaoka jiibaji õrĩrika yaᵽawa'ri sã'mitiyukate saᵽemawa'ribaji sakiõñaokaro'si Tuᵽarãte kire jeyobaarãñu. Sã'mitiriᵽẽariyaᵽabeyukate ᵽuri kũᵽajĩ kiõrĩkoᵽeika, Tuᵽarãte kireka saye'kariarãñu,— nare kẽrĩka. 26-27 I'suᵽaka ᵽuᵽajoatirã ikuᵽakaoka Jesúre nare ãrĩka: —Maiᵽamaki Tuᵽarãrirã jiikuku kio'arũjerũkiakaka mijare yibojaerã baayu mae. Õterikiyaᵽea jia ᵽu'yu uᵽaka nime. Ĩakõrĩ je'e: Õterimajire õterikia õteika be'erõ'õ ñamiareka, ĩmiarekaoka, kikãñu ᵽoto, kãrĩbeyuka kima ᵽotooka sakiᵽu'rirũjemakamarĩa ᵽu'ritirã, saᵽu'riweiyu. I'suᵽaka sime “Sõñu uᵽakaja saᵽu'yu ikuᵽaka sime”, kẽrĩberiko'omakaja. 28 Jia ka'ia imawa'ri, sõñu uᵽakaja jãjia sajayurõ'õrãja ᵽu'ririjayua sime õterikia. Mamarĩ saᵽu'yu ᵽoto ritabijĩkaja sime. I'suᵽaka sima be'erõ'õ jo'babajijũki jariwa'ri saᵽũñuayu. Torãjĩrã koᵽakaja saruiyu mae. 29 Õterikia boᵽakã'ã ĩatirã, “Saye'eye'e”, ãrĩᵽuᵽajoatirã saba'iᵽite se'erĩ a'yu. Õterikia ᵽu'ririjayu uᵽakajaoka sime Tuᵽarãrirãro'si. “I'suᵽaka sime”, narĩwãrũberiko'omakaja, Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka jia baairã nare kijarirũjerijayu,— nare kẽrĩka.
“Õterikia mostaza wãmeijũki yaᵽe uᵽaka sime”, ãᵽaraka Tuᵽarãte jã'merũkiakaka Jesúre wãrõeka
30 Aᵽeroka ikuᵽaka nare kibojaeka ate: —Tuᵽarãte ritaja kirirã imarãte jã'merũkiakaka jiibaji mija õñaokaro'si, ikuᵽaka majaroka mijare yiwãrõerã baayu. 31 Õterikia mostaza yaᵽea moteika uᵽaka nime Tuᵽarãrirã. Ritaja aᵽea õteriki yaᵽea kũᵽajĩbajirĩjiaka sime mostaza yaᵽea. 32 I'suᵽaka simako'omakaja saᵽi ᵽu'ritirã aᵽea õteriki tẽrĩwa'ribaji ĩmirã saᵽu'riweiyu. I'suᵽaka imawa'ri rĩkimakaja ñoaka sarĩᵽia imamaka ijia jãjia yaaika ᵽoto wĩ'ñaka sarã ru'yu. Ã'mitirikõrĩ, i'suᵽakajaoka nime Tuᵽarãrirã naro'si. Mamarĩ rĩkimamarĩrãja kire ã'mitiriᵽẽairãte imako'omakaja, sabe'erõ'õbaji ᵽuri rĩkimarãja kire ã'mitiriᵽẽairãte imarijarirãñu,— nare kẽrĩka. 33 Norĩwaᵽu'ataekarõ'õjĩrã, i'suᵽaka rĩkimaka majarobojarikaᵽi ᵽo'imajare kibojawãrõroyika. 34 I'suᵽakaᵽi oyiaja ᵽo'imajare kiwãrõroyika. Suᵽa simako'omakaja ĩ'rĩkaja kika wãrũrimajaᵽitiyika kimaroyika ᵽoto ᵽuri, bojawãrõrirokakaka jia nare kibojawaᵽu'ataroyika.
Werika wejea nare baaeka Jesúre o'ataeka
35 I'sirĩmiji na'irã simaeka ᵽoto ikuᵽaka kika wãrũrimajare Jesúre ãrĩka: —Dajoa, ᵽa'wa mawaata'riwa'rirã.— 36 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ᵽo'imajare a'ribojaweatirã, Jesúre jãmaeka kũmurã najãika. Suᵽa imarĩ saᵽi naka ke'rika mae. Aᵽea kũmuareka imaekarãoka nabe'erõ'õ tẽrĩwa'rikarã. 37 Torã natẽrĩrijarika ᵽoto jãjia wĩrõa baeũ'mueka. Sabaemaka jãjia ᵽakuwa'ri kũmuarã jimarĩa okoa jãika. Suᵽa imarĩ kũmuarã okoa ᵽurueka mae. 38 I'suᵽaka simako'omakaja kiruᵽuko'a ñu'takarã ᵽeatatirã kũmui'toᵽearã Jesúre kãrĩjãmaeka. I'suᵽaka kimamaka ĩatirã, kika wãrũrimajare kire tõrõeka. —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Maña'mirã baayu. ¿Jia bai miro'si sime je'e?— kire narĩka. 39 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri, mi'mirĩkatirã ikuᵽaka kẽrĩka: —Mibaea'si wĩrõa, i'suᵽakajaoka ᵽakuri,— sakẽᵽakã'ã so'rika mae. Wĩrõa baetiyika, suᵽabatirã okoa ᵽakurimarĩa jarika 40 Torãjĩrã mae, —¿Dako baaerã mija kĩkiko'o je'e? ¿Jia yire yi'riberiwa'ri “Yijare ĩarĩrĩwãrũiki kime”, yireka ãrĩbeyukajirã mija ime bai?— nare kẽrĩka. 41 I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja jimarĩa ᵽuᵽatawa'ri, “¿Maki kime ruku ĩ'ĩ? Wĩrõa, okoa ᵽariji kire yi'yua”, ãᵽaraka najẽrĩabu'aeka.
Gerasa ka'iareka Satanárika ima ña'rĩjãikaki majaroka
1 I'suᵽaka simaeka be'erõ'õ Jesúre kika imaekarãᵽitiyika Gerasa ka'iarã tẽrĩeyaeka. 2 Tẽrĩeyatirã Jesúre marĩwa'rika ᵽoto ĩ'rĩka Satanárika ima ña'rĩjãikakite kire torika. Majaka ãta wi'iarã nataroyikarõ'õᵽi Jesús ᵽõ'irã ketaeka. 3 Torã kimaeka wejabiritika uᵽaka oyiaja imaroyikaki imarĩ. Ᵽerumijiaᵽi kire naᵽi'ᵽeroyika simako'omakaja ñojimarĩji ᵽi'ᵽeberikaki uᵽaka kijariroyika. 4 Ĩ'rãkurimarĩa kiãñaraka, kiᵽitakaoka kire naᵽi'ᵽeko'omakaja sakitũrũtataroyika. I'suᵽaka kimamaka ᵽo'imajare marãkã'ã kire baawãrũberiroyika. 5 I'suᵽaka imaki imarĩ, ĩmi, ñamioka, ĩmima watoᵽekarã, majaka nataroyikarõ'õrã akaseretaᵽabaraka kituritaᵽaroyika. I'suᵽaka imataᵽabaraka tĩmarĩji ãtaᵽi kiᵽo'ia kiwa'etaᵽaroyika. 6 I'suᵽaka kimaekarõ'õᵽi Jesúre ĩatirã kiᵽõ'irã kirĩrĩra'aeka. Kiᵽõ'irã eyatirã kiwãjitãji kiñukuruᵽaeka, “Marãkã'ã yibaaberijĩki kime”, kiᵽuᵽaka kire ãrĩka simamaka. 7-8 I'suᵽaka kimamaka, ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Mia'mitiᵽe Satanárika ima. Ĩ'ĩre kiᵽuᵽakareka mimarõ'õᵽi miᵽoᵽe,— kire kẽrĩka. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, —Jesús, Tuᵽarã tẽrĩrikaja imatiyaiki Maki mime. ¿Marãkã'ã yire mibaaerã baayu mae je'e? Tuᵽarãte ĩaika wãjitãji, “ ‘Ba'iaja mibaaika ᵽarea ba'iaja mire baabesarãki yi'i mae’, yire meᵽe”,— akasererikaᵽi Satanárika ima ña'rĩjãikakite ãrĩka Jesúre. 9 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —¿Marãkã'ã miwãmea?— I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã, —Legión ñime, rĩkimarã ba'irã yija ima simamaka.— 10 Suᵽabatirã “Ika ka'iaᵽi yijare miᵽoata'si”, jimarĩ Jesúre kẽrĩrijarika. 11 I'suᵽaka simaeka ᵽoto nakoyikurirã rĩkimakaja ba'abaraka jẽjewẽkoa ᵽa'itaeka ĩmimajã'ãreka. 12 I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka Satanárika ima kire ãrĩka: —Kireka yijare miᵽoataye'e, “Jẽjẽwẽko ᵽuᵽakarã mija ña'rĩjãibe”, yijare meᵽe,— ãᵽaraka kire najẽñeka. 13 I'suᵽaka naᵽakã'ã, —Torã mija a'ᵽe,— nare kẽrĩka. Toᵽi mae ĩmirĩjireka ña'rĩjãitiirã imakoᵽekarãre ᵽorika, jẽjewẽkoa imaekarã ña'rĩjãiokaro'si. Suᵽa imarĩ jẽjewẽkoa dos mil rakamaki imaekarã Satanárika ima nare ña'rĩjãimaka jãjia narĩrĩwa'rika. Rĩrĩwa'ritirã ᵽusiᵽemarã eyatirã toᵽi naña'rĩka ᵽa'warã. I'suᵽaka baawa'ri nimauᵽatiji naña'miᵽataeka. 14 I'suᵽaka sabaamaka sĩarĩrĩrimaja rĩrĩwa'ritirã, wejearã, wejematorãoka ᵽo'imajare sanabojaeka. Toᵽi mae “¿Dakoa suᵽa baaika?”, ãrĩwa'ri ᵽo'imajare ĩarĩ a'rika. 15 Jesúre imaekarõ'õrã eyatirã, ikuᵽaka Satanárika ima kireka ña'rĩjãika imakoᵽeroyikakite imamaka niaeka: “Jariroaka jããekaki, i'suᵽakajaoka kimaroyika uᵽakamarĩaja, jia kiᵽuᵽaka jaᵽakã'ã, ña'rĩyaaekaja ruᵽaki kime mae”, ᵽo'imajare ãrĩᵽuᵽajoaeyaeka. I'suᵽaka kimamaka ĩatirã, jimarĩa Jesúre nakĩkika “Tẽrĩritakiji kime”, ãrĩwa'ri. 16 Suᵽabatirã Satanárika ima kireka Jesúre ᵽoataekakaka, suᵽabatirãoka jẽjewẽkoa baaekakaka ĩãekarãte bojaeka aᵽerãte. 17 I'suᵽaka kibaaika ã'mitiritirã Gerasakarã Jesúre kĩkiwa'ri nawejeaᵽi kiᵽe'ririka nayaᵽaeka. 18 I'suᵽaka nimamaka toᵽi ᵽe'rira'aerã kũmuarã kijãika ᵽoto ikuᵽaka Satanárika ima kireka ᵽoritaᵽaekakite kire ãrĩka: —Mika a'ririka yaᵽatiyarĩji yiyaᵽayu yi'ioka,— kire kẽrĩkoᵽeka. 19 I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Yika a'ᵽekaja, miwi'iarã miᵽe'riwa'ᵽe. “Yire wayuĩaiki imarĩ, jia Maiᵽamakire yire baayu”, ãrĩwa'ri mirĩrãre mibojaokaro'si,— kire kẽrĩka. 20 I'suᵽaka kẽrĩka yi'riwa'ri kiᵽe'rika. Ᵽe'riwa'ritirã Decáᵽolireka imaeka wejearã Jesúre kire baaeka majaroka kibojataᵽaeka. I'suᵽaka kibaaeka ã'mitiritirã marãkã'ã ᵽo'imajare ãrĩwãrũberika, i'suᵽaka ima ã'mitirikoriberikarã imarĩ.
Jairo makore Jesúre tããeka
21 Torãjĩrã kũmua ke'rikaᵽiji Jesúre ᵽe'rira'aeka ate. Saᵽi ᵽe'rietatirã ᵽa'warijerã kirĩkamarika ᵽoto, rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã rẽrĩka. 22 I'suᵽaka nimaeka ᵽoto judíorãkare rẽrĩriwi'i ĩᵽamaki, Jairo wãmeikite Jesús ᵽõ'irã etaeka. Suᵽabatirã kiwãjitãji kiñukuruᵽaeka. 23 Suᵽabatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Yimakore ᵽuᵽaririrã baayu. Miᵽitaka koᵽo'iarã mija'aᵽearika yiyaᵽatiyayu kojãjiokaro'si,— kire kẽrĩka. 24 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã, Jesúre kika a'rika mae. Toᵽi koᵽakaja rĩkimarãja kĩĩrika ᵽo'imajare kika a'rika. 25 Na'rika nawatoᵽekaᵽi ĩ'rãko wãmarĩa imaekakote torã imaeka. Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakakuri wejejẽ'rãka koeyawa'rika ᵽu'uriweoko jĩsia ka'wisijũabaraka. 26 Ĩ'rĩkaremarĩa ĩkobaarimajare kore nikobaarũjekoᵽeroyika. I'suᵽaka nabaaika waᵽa koniñerũ imakoᵽeka ritaja nare kõjiᵽataroyika. I'suᵽaka baariᵽotojo jã'rĩbaji kojaririjarika. 27 I'suᵽaka baabaraka koimaeka ᵽoto “Wãmarĩa imarãte jimarĩa Jesúre bayayu”, ãrĩrika koã'mitiriroyika. I'suᵽaka simamaka koimaeka wã'tarã Jesúre etamaka ĩatirã, rĩkimarãja ᵽo'imajare imaeka watoᵽekaᵽi kiᵽẽterõ'õrã koeyaeka. 28 Jesúre imaekarõ'õrã eyatirã “Kijariroaka yiraberãkareka jia yijarirãñu”, kõrĩᵽuᵽajoaeka koᵽuᵽarõ'õᵽi. I'suᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri kijariroaka korabeka mae. 29 I'suᵽaka kobaaeka ᵽotojo koreka so'rika mae. “Risirika yireka imakoᵽeika o'yua mae”, kõrĩwãrũeka. 30 Kijarijoaka korabeka be'erõ'õ, “Tẽrĩrika ñimaᵽi ĩ'rĩkate tããñu”, kiᵽuᵽakaᵽi Jesúre ãrĩtika. Suᵽa imarĩ jorowa'ritirã ikuᵽaka ᵽo'imajare kẽrĩka: —¿Maki yijariroaka rabeko'oka?— 31 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã kika wãrũrimajare ikuᵽaka ãrĩka: —Miᵽõ'irã rĩkimarãja imarã mire rabeirã. ¿Marãkã'ã simamaka “¿Maki yijariroaka rabeko'oka?”, meñu?— 32 I'suᵽaka kire narĩka simako'omakaja ᵽo'imajare ĩabaotabaraka kire rabekakite kimo'arijarika. 33 I'suᵽaka kimaeka ᵽoto “Yi'i, risirika ñima yire o'yaokaro'si mire rabeko'oko”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri kiᵽõ'irã koeyaeka. I'suᵽaka koᵽuᵽaka imako'omakaja kire kĩkiwa'ri tarariᵽotojo kiwãjitãji koñukuruᵽaeka. I'suᵽaka baatirã kobaaeka uᵽakaja kire kobojaeka. 34 I'suᵽaka kõᵽakã'ã, wayuĩarimaji imarĩ, ikuᵽaka kore kẽrĩka: —Mae mia'mitiᵽe yiwãyuĩaiko. Yire yi'riwa'ri, jia mijayu mae. “Yirisirika yire o'yua”, ãrĩwa'ri jĩjimaka miᵽe'riwa'ᵽe mae,— kore kẽrĩka. 35 I'suᵽaka kore kẽrĩka ᵽoto judíorãkare rẽrĩriwi'i ĩᵽamaki Jairo wi'iakarãre etaeka. Torã eyatirã ikuᵽaka Jairote narĩka: —Mimako ᵽuᵽaririko'oko. “Yimakore mibayaᵽe”, wãrõrimajire merĩa'si mae,— kire narĩka. 36 I'suᵽaka narĩko'omakaja, —Ba'iaja ᵽuᵽaribekaja, yire miyi'ᵽe,— Jesúre kire ãrĩka. 37 Ᵽedro, Santiago, suᵽabatirã Santiago rĩ'ĩ Juan maekarakamarã tarãreje Jesúre akawa'rika. 38 Naka a'ritirã, rẽrĩriwi'i ĩᵽamaki wi'iarã jimarĩa oᵽaraka nimaekarõ'õrã keyaeka. 39 I'suᵽaka nimamaka, ikuᵽaka nare kẽrĩeyaeka: —¿Dako baaerã mija oyu? Ᵽuᵽariribeyuko me'rõre ime. Kãrĩkako koime,— kẽrĩka oᵽaraka imaekarãte. 40 “Koᵽakaja ᵽuᵽariritiyaekako koime”, ãrĩwa'ri Jesúre neeka. I'suᵽaka nimamaka ĩatirã, nare kiᵽorirũjeka. Suᵽabatirã ᵽuᵽaririkakote imaeka kurarakarã koᵽakiarã, suᵽabatirã kika imaekarã maekarakamarãᵽitiyika kikãkaeka. 41 Naka kãkatirã koᵽitakarã kore ñi'atirã ikuᵽaka kore kẽrĩka: —Talitá cum,— kore kẽrĩka. (Mokarokaᵽi marĩjĩkareka, “Me'rõ, mimi'mibe, mire ñañu”, ãrĩrika sime i'siroka). 42 I'suᵽaka kẽrĩka ᵽotojĩji mi'mirĩkatirã, kojaarĩkawa'rika. Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakakuri wejejẽ'rãka eyawa'yuko koimaeka. Õñia kojariᵽe'ᵽakã'ã ĩawa'ri, marãkã'ãoka ãrĩwãrũberijĩka najarika kika imaekarã, i'suᵽaka ima ĩakoriberikarã imarĩ. 43 I'tojĩte, —Aᵽerãte samija boja'si,— nare kẽrĩka. Suᵽabatirã ba'arika koro'si nare ke'era'arũjeka.
Nazaretwejearã Jesúre a'rika
1 Torãjĩrã mae, kika wãrũrimajaᵽitiyika Jesúre a'rika, kime'rãrĩ kimaeka wejearã. 2 Torã eyatirã jẽrĩtarirĩmi simaeka ᵽoto ᵽo'imajare kiwãrõũ'mueka judíorãkare rẽrĩriwi'iarã. Kire ã'mitiritirã, “Jiitakaja õñuka kime”, ãrĩwa'ri marãkã'ã narĩwãrũberika, i'suᵽaka jaikite ã'mitirikoriberikarã imarĩ. I'suᵽaka kibaamaka ikuᵽaka ᵽo'imajare kireka ãrĩka: —¿Marãkã'ã baatirã jiitakaja ĩ'ĩre õrĩᵽũayu? ¿Maki kire wãrõekaki ruku? Maikoribeyua ᵽariji ritaja baabeaiki kime,— narĩka. 3 Suᵽabatirã ikuᵽaka narĩka aᵽea: —María maki, õ'õrã yaᵽua yi'yerimaji kime. Suᵽabatirã Santiago, José, Judas, Simónᵽitiyika nama'miji kimema. Iki kima simamaka kibe'erõ'õkarã rõmijãoka õ'õrã makaja imarã,— torã imaekarãte ãrĩka. I'suᵽaka simamaka “Yija uᵽakaja imaki imarĩ imatiyabeyuka kime”, ãrĩwa'ri kire na'mitiriᵽẽariyaᵽaberika. 4 I'suᵽaka naᵽuᵽajoamaka, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Tuᵽarãro'si bojaĩjirimajire “Jiitaka mare kibojayu”, ritaja ᵽo'imajare kireka ãñuka kime. I'suᵽaka simako'omakaja kiᵽo'ijirika wejeareka, kitã'omajataka ᵽuri i'suᵽaka ãrĩbeyurã,— kẽrĩka. 5 Suᵽa imarĩ jia kire nayi'ribeᵽakã'ã, maikoribeyua nare kibeawãrũberika. I'suᵽaka imariᵽotojo ĩ'rãrimarãre takaja kiᵽitaka ja'aᵽeatirã wãmarĩa nimaeka nareka kijieka. 6 Kitã'omajare kire ã'mitiriᵽẽabeᵽakã'ã marãkã'ã ãrĩwãrũberijĩka Jesúre jarika. I'suᵽaka imariᵽotojo aᵽea wejearã ᵽo'imajare wãrõtaᵽarĩ ke'rika mae.
Jesúre kika wãrũrimajare Tuᵽarãrika nawãrõtaᵽaokaro'si mamarĩ kiᵽũataũ'mueka
7 Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã kika wãrũrimaja imaekarãte Jesúre akaeka. Suᵽabatirã kirika nare ja'ajiyetirã, —Satanárika ima ᵽo'imajareka ña'rĩjãikarãte mija ᵽoatabe mijaro'sioka,— nare kẽrĩka. I'suᵽaka nare ãrĩweatirã ĩ'ᵽarimaki oyiaja Jesúre nare ᵽũataeka aᵽea wejeareka imaekarãte wãrõtaᵽaokaro'si. 8 —Torã mija a'rirãka ᵽoto ᵽan, yaiᵽi'ia, niñerũoka mija e'ewa'ria'si. I'suᵽaka simako'omakaja mija tu'ua takaja mija e'ewa'ᵽe. 9 Suᵽabatirãoka ũ'ᵽuko'a, jariroaka mija jããika takaᵽiji mija a'ᵽe,— nare kẽrĩka. 10 Ikuᵽakaoka ate nare kẽrĩka: —Wejearã yirika bojarĩ mija eyaũ'murãñu, wi'itakarãja mija imabe, aᵽe wi'i, aᵽe wi'irã baabekaja. Aᵽea wejearã mija a'rirãka ᵽoto takaja toᵽi mija ᵽoᵽe. 11 Mija eyarijarirãka wejerakakaja mijare e'etoriberiwa'ri, Tuᵽarãrika ã'mitiriᵽẽarika nayaᵽabesarãkareka, jãjiaᵽi nare jaika ka'wisijũabekaja nare mija ja'atabe. Toᵽi a'rirãka ᵽoto, ikuᵽaka mija baabe: Mija ũ'ᵽuko'arã ka'ia uyua eika mija ᵽajeᵽatebe “Yijare mija ã'mitiriᵽẽabeyua simamaka, Tuᵽarãte mijare ba'iaja mijare baarãñu”,— ãrĩwa'ri kika wãrũekarãte kẽrĩka. 12 I'suᵽaka nare kẽrĩka be'erõ'õ ᵽo'imajare wãrõrĩ na'rika mae. Suᵽa imarĩ naᵽõ'irã eyatirã ikuᵽaka nare narĩka: “Ba'iaja mija baaika ja'atatirã Tuᵽarãte mija ã'mitiriᵽẽabe”, neyaekarõ'õrã imaekarãte nabojarijarika. 13 I'suᵽakajaoka Satanárika ima ña'rĩjãika imaekarãte nareka sanajieroyika. I'suᵽakajaoka rĩkimarãja wãmarĩa imaekarãte iyebakaᵽi yo'yebaraka, narisirika nareka ima no'ataroyika.
Ikuᵽaka sime Juanre reyaekakaka
14 Ritaja maikoribeyua Jesúre baabearoyika ã'mitiritirã ᵽo'imajare sabojaᵽibaeka. Ᵽo'imajare i'suᵽaka ãñua ĩᵽi Herodesoka sõrĩkaki. I'suᵽaka ᵽo'imajare ãñua ã'mitiritirã ikuᵽaka ĩ'rãrimarãre ãrĩka: —Juan, ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjerimajiji kime je'e aᵽeyari. Reyariᵽotojo ate õñia jarijĩki imarĩ, maikoribeyua kibeayu je'e aᵽeyari,— narĩka. 15 Aᵽerã ikuᵽaka ãrĩkarã: —Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji imaroyikaki Elías kime je'e aᵽeyari,— narĩka. I'suᵽaka narĩko'omakaja aᵽerimarã ᵽuri ikuᵽaka ãrĩkarã: —Bikija Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaja imaroyikarã uᵽaka kime je'e aᵽeyari,— narĩka. 16 I'suᵽaka najaimaka ã'mitiritirã, ikuᵽaka Herodete ãrĩka kiro'si: —Juan bikija kiruᵽuko'a yita'terũjekaki imariᵽotojo õñia jariᵽe'ritirã i'suᵽaka kibaabearijayu je'e aᵽeyari ate,— kẽrĩka. 17-18 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, Juanre najããerã baaeka ruᵽu, kirĩ'ĩ Feliᵽe rũmu Herodías wãmeikore ẽ'matirã Herodete koka imaeka. I'suᵽaka kibaamaka, ikuᵽaka Juanre kire ãrĩka: —Herodías mirĩ'ĩ rũmure me'maeka ba'iaja mibaayu, Tuᵽarãte jã'meika yi'riberiwa'ri,— ãrĩwa'ri kire kibojakoᵽeroyika. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, koka jia imarika yaᵽawa'ri Herodete kire ñi'arũjeka kisurararãkare. Kire ñi'atirã ᵽerumijiaᵽi ᵽi'ᵽetirã, wẽkomaka imariwi'iarã kire natarika. 19-20 “I'suᵽaka kijaika waᵽa kire jããrika sime”, ãrĩᵽuᵽajoaekako imarĩ, Herodíare kire jããrũjerika yaᵽaeka. I'suᵽaka koᵽuᵽajoako'omakaja, Herodes ᵽuri “Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja jia wãjia baaiki Juanre ime”, ãrĩwa'ri jia jiyiᵽuᵽaka kireka õrĩkaki. Suᵽa imarĩ Juanre kojããrũjeriyaᵽako'omakaja kiyaᵽaberikoᵽeka. I'suᵽakajaoka Juanre bojaroyika jĩjimakaᵽi ã'mitirikaki imariᵽotojo “Kibojaika uᵽakaja yiyi'riye'e”, ãrĩriᵽotojo, sareka ña'rĩyaarĩ kimawãrũberika. 21 I'suᵽaka Juanka kimako'omakaja “Ikuᵽaka yibaajĩkareka, yiᵽuᵽajoaika kitá'tewãrũberijĩñu je'e”, Herodíasre ãrĩᵽuᵽajoaekarĩmi seyaeka. I'suᵽaka kõrĩᵽuᵽajoaekarĩmi Herodete ᵽo'ijirika wejejẽ'rãka sarãkutorika. Suᵽa imarĩ kiro'si ba'irabeĩjirimaja ĩᵽarimarãre, suᵽabatirã surararãka ĩᵽarimarãreoka, Galilea ka'iakarã imatiyarimajareoka kiakaeka, “Mabayaarirã”, ãrĩwa'ri. 22 Ritaja kiakaekarãte rẽrĩkarõ'õrã kãkatirã Herodías makore nare bayatããbeaeka jĩjimaka nimaokaro'si. “Jiitaka mare kobaabeayu”, Herodes kijeyomarãᵽitiyika ãrĩᵽuᵽajoaekarã. I'suᵽaka imawa'ri ikuᵽaka kore kẽrĩka: —¿Dakoa mire ñijirika miyaᵽayu maekaka jiitakaja mibaaika waᵽa? Miyaᵽaikaja mire ĩjirã i'suᵽaka ñañu. 23 Mire ᵽakibeyuka yi'i, ika ka'iakaki ĩᵽi imarĩ, ritaja yiba'irĩjia waᵽajã'rĩakaka ñe'metãjirõ'õjĩrã mire ĩjijĩki imarĩ suᵽa mire ñañu,— Herodías makore kẽrĩka. 24 I'suᵽaka kore kẽᵽakã'ã, koᵽakore jẽrĩarĩ ko'rika mae. —¿Dakoa kire yijẽñerãñu ruku, ma'i?— kore kõrĩka. I'suᵽaka kõᵽakã'ã, —“Juan ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjerimaji ruᵽuko'a yiyaᵽayu”, kire meᵽe,— kore kõrĩka. 25 I'suᵽaka kore kõᵽakã'ã, jajuaja a'ritirã koĩᵽamaki Herodes ᵽõ'irã koeyaeka. Kiᵽõ'irã eyatirã ikuᵽaka kire kõrĩka: —Juan ruᵽuko'a yiyaᵽayu. I'suᵽaka simamaka kimarõ'õrã a'ritirã, sata'tetirã, seroarã saᵽeatatirã yire samijibe maekakaja,— kire kõrĩka. 26 I'suᵽaka kõᵽakã'ã jimarĩa Herodete ba'iaja ᵽuᵽarika. Juanre jããrika yaᵽabeririᵽotojo, mamarĩji kore kẽrĩka kijaita'ariyaᵽaberika. Ᵽo'imajare ã'mitirika wãjitãji, “Miyaᵽaikaja mire ñijirãñu”, kẽrĩtika simamaka, kojẽñeikaja kore kĩjirã baaeka. 27 I'suᵽaka simamaka ñojimarĩji ĩ'rĩka kisurarate Juan ruᵽuko'a ta'terĩ kiᵽũataeka. 28 Torã eyatirã Juan ruᵽuko'a ta'tetirã, seroᵽemarã saᵽeatatirã sake'era'aeka. I'suᵽaka baarĩ ke'rikarõ'õᵽi ᵽe'rietatirã Herodías makore sakĩjika. Suᵽa imarĩ iko mae koᵽakore sĩjikako. 29 I'suᵽaka Juanre nabaaeka ã'mitiritirã, kika wãrũeka mirãrãte kiᵽo'imirãka e'erĩ etaeka sayayeokaro'si.
Cinco mil rakamarã imaekarãte Jesúre ji'aeka
30 I'suᵽaka simaeka be'erõ'õ Jesúka wãrũrimaja kirika bojataᵽarĩ turikarãte ᵽe'rietaeka. Suᵽa imarĩ kiᵽõ'irã etatirã nawãrõtaᵽaeka majaroka kire nabojaeka. 31 I'suᵽaka simaeka ᵽoto torã rĩkimarãja ᵽo'imaja i'tarijayurã, ᵽe'ririjayurãoka imaekarã. I'suᵽaka simamaka kika wãrũrimajaka no'ojĩteoka maba'awãrũberijĩka Jesúro'si simaeka. Suᵽa imarĩ ikuᵽaka kika imaekarãte kẽrĩka: —Dajoa, ᵽo'imajamatorã kũᵽajĩ majẽrĩtaerã,— nare kẽrĩka. 32 I'suᵽaka nare kẽrĩka be'erõ'õ, kũmuaᵽi ᵽo'imajamatorã naka ke'rika mae. 33 Na'rirã baaeka ruᵽu rĩkimarãja ĩawãrũekarã. I'suᵽaka nabaamaka ĩatirã, ritaja wejeakarãre rĩrĩwa'rika Jesúre a'rikarõ'õrã. I'suᵽaka baaekarã imarĩ, kijeyomarãᵽitiyika torã keyabeyukajiji torã neyaweitika jãjia rĩrĩwa'rikarã imarĩ. 34 I'suᵽaka nabaaeka simamaka waata'rieyatirã marĩwa'rikõrĩ rĩkimarãja ᵽo'imajare imamaka Jesúre ĩaeka. Torã eyatirã, ovejawẽkoa nare ĩarĩrĩrimajire imabeyurã uᵽaka ᵽo'imajare imamaka kĩaeka. I'suᵽaka nimaeka Tuᵽarãrika nare wãrõrimajire imaberika simamaka. I'suᵽaka imaekarã nimamaka “Jia õrĩwãrũbeyurã nime. Suᵽa imarĩ marãkã'ã baawãrũberijĩñurã nime”, ãrĩwa'ri wayuĩaekaki imarĩ, ritajakaka nare kiwãrõũ'mueka mae. 35 Aiyate ka'rawa'rirã baaeka ᵽoto kika wãrũrimajare kika jairĩ etaeka. Ikuᵽaka kire narĩka: —Na'irã sajaritiyu mae. Ᵽõ'imamato sime õ'õ. Suᵽa imarĩ ba'arika imabeyua. 36 Suᵽa imarĩ wejekoyikurirã ba'arika waruaᵽaraka ᵽo'imajare imarõ'õrã sawaᵽaĩjiba'arĩ na'rirũ,— kire narĩka. 37 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Mijaja ba'arika nare mija ji'abe.— I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ikuᵽaka kire narĩka: —¿Ᵽan yija waᵽaĩjirãñu bai je'e waᵽajã'rĩtaka simako'omakaja? Rĩkimarãja ᵽo'imajare imamaka, dosciento rakato denario sawaᵽa simarãñu,— kire narĩka. 38 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿No'ojĩrãrakato ᵽan mija rikayu je'e? Mija ĩabe ruᵽu.— I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, —Ĩ'rãᵽitarakatojĩkaja sime. Suᵽabatirã wa'iaoka ĩ'ᵽarãjĩkaja ima,— kire narĩka. 39 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —“Ritario'ro jia taya imarõ'õrã mija ruᵽabe”, ᵽo'imajare mija ãᵽe.— 40 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, kẽrĩka uᵽakaja ᵽo'imajare nabaarũjeka. Suᵽa imarĩ nare najã'meka uᵽakaja nimaekarõ'õrã ĩ'rão'roreka cincuenta, aᵽerio'roreka cien rakamarã nimaeka. 41 Suᵽa imarĩ ᵽan ĩ'rãᵽitarakato imaeka, wa'ia ĩ'ᵽarã imaekaoka Jesúre e'erikaeka. Suᵽabatirã wejeᵽemarã yu'ayoitirã, “Jia mibaayu a'bi”, ãrĩweatirã, ᵽan kiña'kata'ruika mae. Suᵽabatirã “Ᵽo'imajare samija ᵽibabe”, ãrĩwa'ri kika wãrũrimajare sakĩjika mae. I'suᵽakajaoka kibaaeka ĩ'ᵽarã wa'ia imaeka ritaja ᵽo'imajaka sanaᵽibaba'aerã. 42 I'suᵽaka kibaamaka ritaja ᵽo'imajare ba'aeka, jia ña'ᵽirika najarikarõ'õjĩrã. 43 Sabe'erõ'õ, ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakaᵽi'i ᵽururika kika wãrũrimajare rẽaeka naña'ᵽika ᵽiyia. 44 Cinco mil rakamarã ĩmirĩja nimaeka saba'aekarã.
Okoᵽemaᵽi Jesúre turika
45 I'suᵽaka baaweatirã kika wãrũrimajare ikuᵽaka Jesúre ãrĩka: —Kũmuarã jãitirã i'siᵽẽ'rõtorã mija waata'riwa'ᵽe. Suᵽabatirã Betsaida wejearã yire mija ta'abe.— Kika wãrũrimajare waata'riwa'rika ᵽoto ᵽo'imajare a'yaokaro'si kimajaroka bojabaraka kimaeka ruᵽu. 46 I'suᵽaka baaweatirã, ĩmimakarã kimarĩwa'rika, Tuᵽarãka jairĩ. 47 Aiyate ka'raeka be'erõ'õ Galilea ᵽa'wa ñe'metãjirãja kũmua eyawa'rika, sarijeᵽi rĩkamaritirã Jesúre ĩamaka. 48 Wĩrõa jãjia baemaka jãjia nawẽ'ãko'omakaja sa'ribeᵽakã'ã kĩaeka. Suᵽa imarĩ bikitojo ñamiji okoᵽemaᵽi turitirã nakoyikurirã keyaeka. Nare kio'riwa'rirã baatikarã kire niatõᵽoeka. 49-50 Okoᵽemaᵽi kituᵽakã'ã ĩatirã, jimarĩa nakasereka, “Ᵽo'imaja oᵽirekoa sime je'e”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri. I'suᵽaka nimaeka jẽrãko'atirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Rikitubaka mija jaᵽe, kĩkibekaja. Yi'iji ñime,— kẽrĩka. 51 Suᵽa nare ãrĩtirã naᵽõ'i kũmuarã kijãika mae. Sarã kijãika ᵽoto wĩrõa o'rika mae. Suᵽa imarĩ i'suᵽaka kibaamaka ĩatirã marãkã'ã ãrĩwãrũberijĩka najarika, i'suᵽaka ĩakoriberikarã imarĩ. 52 Saruᵽubaji, ᵽan kũᵽajĩ imako'aᵽi ᵽo'imajare Jesúre ji'amaka ĩako'omakaja, “Tẽrĩwa'ribaji imaki Jesúre ime”, ãrĩbeyukajirã nimaeka, õrĩwãrũberikarã imarĩ.
Genesaretka'iakarã jĩñurãte Jesúre tããeka
53 Ᵽa'wa waata'riwa'ritirã Genesaret wãmeika ka'iarã neyaeka. 54 Waata'rieyatirã nakũmua ji'aᵽããtirã namarĩwa'rika ᵽotojĩteje torã imaekarãte Jesúre ĩawãrũeka. 55 Kire ĩatirã jajuaja na'rika aᵽerãte bojarĩ. Sã'mitiritirã wãmarĩa imaekarãte naᵽeyurũkiaᵽi ne'era'aeka kiᵽõ'irã. 56 Ke'riroyikarõ'õrãja kũᵽajĩriwejerã, jo'bariwejerã, wi'imatorãoka, kiᵽõ'irã neyaroyika. Suᵽabatirã rĩkimarãja ba'irĩjia ĩjibaraka ᵽo'imajare imaekarõ'õrã, jĩñurãte naᵽããjiyeroyika nare kitããokaro'si. Kijariroaka kũᵽajĩji nare kiraberũjerika yaᵽawa'ri jimarĩa jĩñurãte kire akaeka. Kijariroaka rabekarakamarãreje narisirika o'riᵽataeka mae.
“Mañekiarãte baaroyika uᵽakaja yi'yurã imarĩ, Tuᵽarãte jã'meka yi'ribeyurã nime”, ãrĩwa'ri Jesúre bojaeka 1 Fariseokaka ᵽuᵽajoairã, suᵽabatirã judíotatarãte jã'meka wãrõrimajaoka Jesús ᵽõ'irã etaekarã, Jerusalénrõ'õᵽi i'tatirã. 2 Kiᵽõ'irã eyatirã ĩ'rãrimarã kika wãrũrimajare ᵽitajũjebekaja ba'amaka niaeka. I'suᵽaka nabaamaka ĩatirã “Mañekiarã ᵽitajũjetirã oyiaja mare ba'arũjekarã. Kika wãrũrimaja ᵽuri ba'iaja baawa'ri ᵽitajũjebekaja ba'airã”, narĩᵽuᵽajoaeka. 3-4 (Ikuᵽaka nime, fariseokaka ᵽuᵽajoairã, suᵽabatirã aᵽerã natã'omaja judíorãkaoka: Nañekiarãte baaroyika uᵽakaja yi'yurã imarĩ, “Tuᵽarãte jia yijare ĩajiyurũkiaro'si sime”, ãrĩwa'ri naba'aerã baaika ruᵽu naᵽuriakaja ᵽitajũjerioyiaja nabaayu. I'suᵽakajaoka nabaarijayu ba'arika waᵽaĩjiᵽe'rietatirã. Suᵽabatirã ko'a, jotoa, seroa ᵽeruakaka baaeka najũjerijayu. I'suᵽakajaoka nabaayu naba'awearijayu rakakaja ĩ'rãtiji naruᵽarikũmua jia najũjerijayu. “Mañekiarãte yijare wãrõeka yija yi'riberirika yaᵽabeyuka Tuᵽarã. Suᵽa imarĩ kĩaika wãjitãji ba'iaja baairã yija imakoreka nawãrõeka uᵽakaja yija baayu”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri, i'suᵽaka nabaakoᵽeyu). 5 Suᵽa imarĩ Jesúka wãrũirãte ᵽitajũjebekaja ba'amaka ĩatirã, —¿Dako baaerã mika wãrũrimaja ᵽuri mañekiarãte jã'meka yi'ribeyurã? Miabe, ᵽitajũjebekaja naba'ayu,— kire narĩka fariseokaka ᵽuᵽajoairã, suᵽabatirã judíorãkare jã'meka wãrõrimajaoka. 6 Sã'mitiritirã ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —“Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja jia baairã yija ime”, ãrĩriᵽotojo mija ᵽuᵽajoaika uᵽakamarĩa mija ime. I'suᵽaka mija imakaka ᵽuᵽajoaweibaraka, Tuᵽarãro'si bojaĩjiokaro'si Isaías imaekakite o'oeka: “Ikuᵽaka ika ᵽo'imajareka Tuᵽarãte ãñu: ‘Yire jiyiᵽuᵽaka õñurã uᵽaka najaiko'omakaja, naᵽuᵽarõ'õᵽi yire jiyiᵽuᵽayeebeyurã nime. 7 Suᵽabatirã ᵽo'imajare jã'meka uᵽakaja nawãrõikakakaja “Tuᵽarãte jã'meka sime”, narĩrijayu. Suᵽa imarĩ dakoa waᵽamarĩaja yire najiyiᵽuᵽayeekoᵽeyu’ ”, kio'oeka,— nare kẽrĩka. 8 Toᵽi mae, ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka ate: —Tuᵽarãte jã'meika ã'mitiriᵽẽabeyurã imarĩ, mañekiarãte mijare wãrõeka ᵽuri jia mija ã'mitiriᵽẽayu,— nare kẽrĩka. 9 I'suᵽakajaoka ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Mañekiarãte wãrõeka takaja ã'mitiriᵽẽaokaro'si, Tuᵽarãte jã'meika ja'atarika ᵽuri jiitakaja õñurã mija imema. 10 Ikuᵽaka Moiséte ãrĩka mija ĩabe: “Miᵽakire, miᵽakoreoka yi'riwa'ri jia nare mibaabe”, ãrĩwa'ri kio'oeka. I'suᵽakajaoka, “Ĩ'rĩka kiᵽakire, kiᵽakoreoka ba'iaja baarijayukate majããkoᵽejĩñu”, ãrĩwa'ri kio'oeka. 11 Mija ᵽuri “Mañekiarãte ikuᵽaka mare wãrõeka”, ãrĩwa'ri sayi'yurã imarĩ, ikuᵽakakakaᵽi jã'merijayurã: “Yiᵽakire, yiᵽakoreoka jeyobaaberijĩki yi'i. Ritaja yirikaika Tuᵽarãro'si oyiaja ima. Iki ĩ'rĩkateje saᵽi yijeyobaarãñu”, ãñurãteje, “Jia nabaayu”, mija ãñu. 12 “I'suᵽaka ᵽuᵽajoairãro'si, kiᵽakiarãte kĩarĩrĩberikoᵽejĩka marã imabeyua”, mija ãrĩrijayu. 13 I'suᵽaka mija jaiyu, mañekiarãte baaroyiroka yi'yurã imarĩ, Tuᵽarãrika yi'ribeyurã mija jayu. Suᵽabatirãoka aᵽea rĩkimakaja ima i'suᵽaka mija baarijayua,— nare kẽrĩka. 14-16 I'suᵽaka nare ãrĩtirã ᵽo'imajare kiakaeka ikuᵽaka nare ãñaokaro'si: —Mae mija imauᵽatiji yire ã'mitiritirã mija õrĩᵽũabe. Ba'arika mija ba'aikamarĩa sime ba'iaja mijare baarũjeika Tuᵽarã ñakoareka. Mija ᵽuᵽakaᵽi “Ikuᵽaka yibaaye'e”, ãrĩᵽuᵽajoatirã ba'iaja mija baariᵽarea Tuᵽarãte mijare ĩariᵽe'yoyu,— nare kẽrĩka. 17 I'suᵽaka nare ãrĩweatirã wi'itõsiarã kika wãrũrimajaᵽitiyika Jesúre nare kãkataᵽawa'rika mae. Wi'itõsiarã kika kãkatirã, —Ᵽo'imajare miwãrõko'akaka yijare mibojajiibe,— kika wãrũrimajare kire ãrĩka. 18 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Yiwãrõko'a jia mija ã'mitiriwãrũberiko'o bai je'e mijaro'sioka? “Ᵽo'imajare ba'aikamarĩa ba'iaja nare baarũjeika Tuᵽarã ñakoareka”, ñarĩko'ojĩkaja ¿mija õrĩwãrũberiko'o bai je'e? 19 Maba'aika maᵽuᵽaka ña'rĩjãibeyua. Maba'aika mañe'mearã takaja ña'rĩjãirijayua. Suᵽabatirãoka maᵽo'iaᵽi ᵽorirũkiaja sime,— nare kẽrĩka. (Suᵽa imarĩ “Ritaja maba'aika jãjibaarimajimarĩka Tuᵽarãte ime”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka nare kẽrĩka). 20 Ikuᵽakajaoka nare kibojajiika ate: —Ba'iaja ᵽuᵽajoairã imarã ba'iaja baarijayurã. I'suᵽaka imarã nimamaka, Tuᵽarã ñakoareka ba'iaja nare sabaarũjerijayu. 21 I'suᵽaka imarã imarĩ, ba'iaja ᵽuᵽajoairã najayu. Suᵽabatirã “Yirũmumarĩko iko, yitĩmimarĩka ĩ'ĩ”, ãrĩrimarĩaja ba'iaja naka nabaawã'imarĩrijayu. Suᵽabatirã karee'erimaja, jããrimaja, rõmikirã imariᵽotojo aᵽerã rõmijãka ba'iaja baarijayurã, rõmijã tĩmiairã imakoᵽeirãoka i'suᵽakaja baarijayurã naro'si. 22 I'suᵽakajaoka aᵽikate ba'irĩjia rikaika oakiyurã, ritaja dika jariwa'ririmarĩaja ba'iaja baarijayurã, ᵽakirimaja, suᵽabatirã nayaᵽaika uᵽakaja i'yoᵽiᵽekaja ba'iaja baarijayurã, aᵽerã jia kiro'si imarijayurãte ã'mijĩairã imarã. Suᵽabatirã aᵽerãte ba'iaja jaijairibiyaokaro'si ᵽakirika nareka jairijayurã, “Aᵽerãte tẽrĩwa'ribaji imatiyairã yija ime”, ãñurã, i'suᵽakajaoka Tuᵽarãte yaᵽaikakaka ᵽuᵽajoabekaja, waᵽuju naᵽuᵽaka nare ãñu uᵽakaja baarijayurã nime. 23 Naᵽuᵽarõ'õᵽi ba'iaja ᵽuᵽajoairã imarĩ, i'suᵽaka ritaja nabaarijayu. I'suᵽaka imarã nimamaka Tuᵽarã ñakoareka ba'iaja nimarijayu,— nare kẽrĩka.
Judíotatamarĩko imariᵽotojo Jesúre ã'mitiriᵽẽaekako
24 I'suᵽaka kibojaeka be'erõ'õ a'ritirã Tiro wãmeika wejewã'tarã Jesúre eyaeka. Torã keyaeka ᵽoto kareaja wi'iarã keyariyaᵽakoᵽeka. I'suᵽaka kiᵽuᵽajoaeka imako'omakaja ᵽo'imajare sõrĩtika. 25 I'suᵽaka simamaka sã'mitiritirã ikuᵽarõ'õᵽiji ĩ'rãkote kiᵽõ'irã etaeka. Satanárika ima ña'rĩjãikako ᵽako koimaeka. I'suᵽaka komakore imamaka, kore kiwayuĩarika yaᵽawa'ri kiwãjitãji koñukuruᵽaeka. 26 Sirofeniciaka'iakako, judíotatamarĩko koimaeka. Toᵽi mae ikuᵽaka kire kõrĩka: —Yire mijeyobaabe. Yimako Satanárika ima ña'rĩjãikako koime. I'suᵽaka simamaka koᵽuᵽakareka simakoᵽeika miᵽoatarika yiyaᵽayu mae,— kire kõrĩka. 27 I'suᵽaka kõᵽakã'ã ikuᵽaka kore kẽrĩka: —Mae judíotatarã, yika wãrũrimajaka takaja ñimarãñu ruᵽu. Suᵽa imarĩ mimakore jierĩ nare ya'ritaᵽajĩka, jiamarĩa naro'si simajĩñu. Ĩakõrĩ je'e: I'suᵽaka mire yibaajĩkareka ᵽuri me'rãka ña'ᵽibeyukajirã ba'arika ẽ'matirã nayaiwẽkorĩjãka yiji'aika uᵽaka nare yibaajĩñu,— kore kẽrĩka. 28 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kire koyi'rika: —Rita meñu, ñiᵽamaki. I'suᵽaka simako'omakaja ba'arika ᵽeatarũkia rokarã me'rãka ba'aña'ruika saba'ayu yaiwẽkorĩjãka,— kõrĩka. (Ikuᵽaka ãrĩrika i'suᵽaka kire kõrĩka: “Mika wãrũrimajare wãrõbaraka mimako'omakaja, kũᵽajĩ yire mijeyobaarãka jia yiro'si simarãñu”). 29 I'suᵽaka kõᵽakã'ã ikuᵽaka kore kẽrĩka: —Jia miᵽuᵽajoaika simamaka, i'suᵽaka yire miyi'yu. I'suᵽaka simamaka Satanárika imakoᵽeika ᵽoyua mimakoreka mae. Suᵽa imarĩ miwi'iarã miᵽe'riwa'ᵽe,— kore kẽrĩka. 30 Kowi'iarã ᵽe'rieyatirã koᵽeyurũkiᵽemarã jia jãjiko komakore ᵽeyumaka kõieyaeka. Koᵽakaja Satanárika ima koreka ᵽorikako.
Ã'mitiribeyuka imarĩ jaiwãrũbeyukate Jesúre jieka
31 I'tojĩrã ate Tirowejeaᵽi Jesúre o'rika. Toᵽi o'riwa'ritirã Sidón wãmeika wejearã keyaeka. Toᵽi ke'rika, Decáᵽolisᵽi kio'rika. Suᵽabatirã toᵽi o'ritirã Galilea ᵽa'warã keyaeka. 32 Torã kimaeka ᵽoto ã'mitiribeyuka, jaiwãrũbeyuka kiᵽõ'irã ᵽo'imajare e'eeyaeka. Kire e'eeyatirã “Miᵽitaka kiᵽo'iarã mija'aᵽeabe kijiiokaro'si”, kire narĩka. 33 I'tojĩte ã'mitiribeyukate kire takaja aᵽerõ'õrã ke'ewa'rika. Torã mae kika takaja kimaekarõ'õrã ã'mitiribeyuka ã'mukoᵽea ĩ'ᵽaᵽẽ'rõtowã'tarãja kiᵽitawãjoa kikãkataeka. Suᵽabatirã kiᵽitawãjoaᵽi rijo'kaka e'etirã kirẽrõkakarã kirabeka. 34 Suᵽabatirã wejeᵽemarã yoimiatatirã, kire wayuĩawa'ri Jesúre yiataeka. I'suᵽaka baatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka mae: —Eᵽatá,— kire kẽrĩka. (Kiokaᵽi ᵽuri “Sawiritarũ”, ãrĩrika simaeka). 35 I'suᵽaka kẽrĩka ᵽotojo ã'mitiribeyuka imakoᵽekakite ã'mitiyuka jarika. I'suᵽakajaoka jia jaiwãrũbeyuka kimakoᵽekareka jia jaiki kijarika mae. 36 I'suᵽaka kire baaweatirã, ᵽo'imaja ᵽõ'irã etatirã ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —Aᵽerãte samija bojaᵽiba'si.— I'suᵽaka nare kẽrĩrijarika simako'omakaja, jãjibaji aᵽerãte sanabojarijariroyika. 37 I'suᵽaka kibaamaka jĩjimaka imawa'ri, ikuᵽaka narĩka: —Ã'mitiribeyurã, jaiwãrũbeyurãte ᵽariji jieiki kime. I'suᵽaka simamaka ritaja kibaaika jiitakaja sime,— narĩka.
Juañ 2
Cuatro mil rakamarã imaekarã ᵽo'imajare Jesúre ji'aeka
1 Torãjĩrã ate rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã rẽrĩka. Kika nimekã'ãja naba'arika ᵽurika mae. I'suᵽaka simamaka kika wãrũrimajare akatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: 2 —Ĩrãre wayuoka ñoñu, maekarakarĩmi sajaritiyu yika nima. Suᵽa imarĩ naba'arika ᵽuyua mae. 3 Naba'arika ᵽuyua simamaka, “Mija ᵽe'ᵽe”, nare ñarĩjĩkareka, ma'a ñe'metãjirãja nakẽsirabaña'rĩjĩñu yoeᵽi i'taekarã ᵽariji nima simamaka. I'suᵽaka simamaka nare yiji'ariyaᵽayu ruᵽu, ba'aweatirã naᵽe'yaokaro'si,— kika wãrũrimajare kẽrĩka. 4 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kire narĩka: —Ᵽo'imajare imabeyurõ'õ simamaka, marãkã'ã baatirã ba'arika nare maji'awãrũberijĩka sime,— kire narĩka. 5 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka kẽrĩka: —¿No'ojĩrã ba'arika mija rikayu je'e?— I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, —Ĩ'ᵽotẽñarirakato sime ᵽan,— narĩka. 6 Toᵽi mae ᵽo'imajare ka'iarã kiruᵽarũjeka. Ᵽan e'erikatirã ikuᵽaka kẽrĩka: “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kire kẽrĩka. Suᵽabatirã ᵽan ña'kata'ruitirã kika wãrũrimajare sakĩjika. Ĩ'rã ritaja ᵽo'imajare saᵽibaekarã mae. 7 Suᵽabatirãoka wa'imakarãka kũᵽajĩ imaeka. Wa'ia e'erikatirã, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kẽrĩka ate. Suᵽabatirã kika wãrũrimajare sakiᵽibarũjeka. 8 Nimaeka uᵽatiji ᵽo'imajare ba'aeka, jia ña'ᵽirika najarikarõ'õjĩrã. Sabe'erõ'õ, ĩ'ᵽotẽñarirakaᵽi'i ᵽururika kika wãrũrimajare rẽaeka naña'ᵽika ᵽiyia. 9 Cuatro mil rakamarã eyaerã baakõrĩ nimaeka saba'aekarã. Naba'aweaeka be'erõ'õ nare ke'ribojaeka. 10 I'sia be'erõ'õ kika wãrũrimajaka kũmuarã kijãika ate. Saᵽi Dalmanutaka'iarã na'rika.
“Maikoribeyua yijare mibaabeabe”, Jesúre narĩkoᵽeka
11 Torã keyaeka ᵽoto kire korirã kiᵽõ'irã fariseokaka ᵽuᵽajoairãte eyaeka. “Majẽñerãka uᵽakaja kibaawãrũbesarãkareka ‘Tuᵽarãte ᵽũataekakimarĩka kime marĩye'e’ ”, narĩka. I'suᵽaka simamaka ikuᵽaka kire narĩka: —“Tuᵽarãte ᵽũataekaki kime”, mireka yija ãrĩrã, yija ĩakoribeyua yijare mibearika yija yaᵽayu,— kire narĩka. 12 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ba'iaja ᵽuᵽariwa'ri jãjia kiyiataeka kire yi'riberikarã nimamaka. I'suᵽaka imawa'ri ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Dako baaerã maikoribeyua nare yibearika maekukukarãte yaᵽayu je'e? Ritama sime, mija ĩakoribeyua mijare beabesarãki yi'i,— nare kẽrĩka. 13 Suᵽabatirã Galilea ᵽa'wa i'siᵽẽ'rõtorã kika wãrũrimajaᵽitiyika nare kiwaata'ritaᵽawa'rika.
Levadura uᵽaka sime fariseokaka ᵽuᵽajoarika
14 Torã Jesúka a'rikõrĩ wãrũrimajare naba'arika ye'karirika. Suᵽa imarĩ ĩ'rãtojĩkaja ᵽan narikaeka kũmuarã. 15 I'suᵽaka simamaka mae ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —Fariseokaka ᵽuᵽajoarika levadura uᵽaka sime. Suᵽa imarĩ samija rakajebe. I'suᵽakajaoka Herodere imakakaoka mija rakajebe,— kika wãrũrimajare kẽrĩka. 16 I'suᵽaka nare kẽrĩka, norĩwãrũberika. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã natiyiaja jaibu'abaraka ikuᵽaka narĩka: —Ᵽan marikabeᵽakã'ã, suᵽa kẽñu,— narĩka. 17 I'suᵽaka najaika Jesúre õrĩka. Sõrĩtirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Dako baaerã, “Ᵽan imabeyuakaka”, mija jaiyu? ¿Yire õrĩbeyukajirã mija ime ruku bai je'e? I'suᵽakajaoka, ¿ᵽuᵽajoarika õrĩᵽũaberitiyairãja mija ime bai? 18-19 Mija ñakoa imako'omakaja mija ĩawãrũbeyu. Suᵽabatirã ã'mukoᵽea mijareka imako'omakaja mija ã'mitiriwãrũbeyu. ¿Ĩ'rãᵽitarakato ᵽan cinco mil rakamarã imarã ᵽo'imajare yiji'araᵽakakaka mija ye'kariritiyu bai je'e? ¿Naba'araᵽaka be'erõ'õ, ᵽiyia dikarakaᵽi'i sajariwa'raᵽaka mija rẽaraᵽe je'e?— nare kẽrĩka. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka narĩka: —Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakaᵽi'i yija ᵽorotaraᵽe.— 20 —Ĩ'ᵽotẽñarirakato ᵽan, cuatro mil rakamarã ᵽo'imajare yiᵽibaraᵽaka, naba'araᵽe ᵽiyia saro'si, ¿dikarakaᵽi'i sajariwa'raᵽe je'e?— nare kẽrĩka. —Ĩ'ᵽotẽñarirakaᵽi'i saᵽiyia yija ᵽorotaraᵽe,— kire narĩka. 21 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka ate: —I'suᵽaka yi'riwãrũirã imariᵽotojo, ¿dako baaerã “Ᵽan marikabeyuakaka mare kibojabeyu”, ãrĩwãrũbeyurã mija ime ruᵽu bai je'e?— nare kẽrĩka.
Betsaidawejeakaki ñakoãtimarĩka imaekakite Jesúre jieka
22 I'sia be'erõ'õ kika wãrũrimajaka Betsaida wejearã Jesúre eyaeka. Torã neyaeka ᵽoto ñakoãtimarĩkate ᵽo'imajare e'eetaeka kiᵽõ'irã. Torã kire e'eeyatirã kire kijierika yaᵽatiyawa'ri “Kire mirabebe”, ãᵽaraka kire najẽñeka. 23 I'suᵽaka naᵽakã'ã Jesúre kire tĩtiwa'rika weje a'riwa'ri ᵽañakarã. Torã kire e'eeyatirã, rijo'kakaᵽi kiñakoa wi'etirã, kiᵽitaka kire kija'aᵽeaeka. Suᵽabatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —¿Yaje miyoiyu?— 24 I'suᵽaka kẽrĩka be'erõ'õ kũᵽajĩ kĩaũ'mueka. Suᵽa imarĩ ikuᵽaka kiyi'rika mae: —Mae ᵽuritaka kũᵽajĩ yiyoiwa'tawa'yu. I'suᵽaka simako'omakaja ᵽo'imajare ñiakoᵽemaka, yaᵽua rĩ'meika uᵽaka oyiaja simamaka ñiayu,— kẽrĩka. 25 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã kiñakoarã Jesúre kiᵽitaka ja'aᵽeaeka ate. I'suᵽaka kire kibaaᵽe'aeka be'erõ'õᵽi ᵽuri, ĩ'rãkõ'rĩmatorãja ñakoaᵽaraka jia warioyiaja sõiᵽataeka kiro'si mae. 26 I'suᵽaka kijaᵽakã'ã ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Miwi'iarã miᵽe'riwa'ᵽe, wejeaᵽi o'ᵽekaja ᵽuri,— kire kẽrĩka.
“Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki mime”, Ᵽedrote ãrĩka
27 I'sia be'erõ'õ Jesús kika wãrũrimajaᵽitiyika a'ririjarikõrĩ, Cesarea de Filiᵽo wãmeika wejekoyikurirã neyarijarika. Torã ma'aᵽi na'ririjarika ᵽoto, kika wãrũrimajare ikuᵽaka kijẽrĩaeka: —Yireka ᵽuᵽajoatirã, “¿Maki kime”, ᵽo'imajare yireka ãñu?— nare kẽrĩka. 28 Toᵽi, —Ikuᵽaka ᵽo'imajare mireka ãñu: “Juan ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjerimaji kime”, aᵽerã ᵽuri, “Elías imaekaki kime”, ãñurã. Aᵽerã imarã, “Bikija ĩ'rĩka Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji imaekaki kime”, mireka nañu,— narĩka. I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kijẽrĩaeka: 29 —Mija je'e, “¿Maki kime”, yireka mija ãñu?— Toᵽiji ikuᵽaka Ᵽedrote kire yi'rika: —Mi'iji mime Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki,— kire kẽrĩka. 30 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã, —I'suᵽaka aᵽerãte mija bojaᵽiba'si ruᵽu,— nare kẽrĩka.
“Najããrũkikaro'siji ñime”, Jesúre ãrĩka
31 I'tojĩte ikuᵽaka Jesúre nare wãrõũ'mueka: —Yi'iji imaki Ᵽo'imaja Ma'mi. Bikija i'suᵽakaja yireka Tuᵽarãte ᵽuᵽajoatika simamaka, ba'itakaja jũarũkikaro'si ñime. I'suᵽaka simamaka kurarãka ĩᵽarimarã, Moiséte jã'meka wãrõrimaja, suᵽabatirã judíorãka ĩᵽarimarãte yire ĩariᵽe'yotirã yire najããrũjerãñu. Suᵽa yire nabaako'omakaja maekarakarĩmi be'erõ'õjo õñia yijariᵽe'rirãñu,— nare kẽrĩka. 32 I'suᵽaka nare sakibojaeka jia sanoñaokaro'si. I'suᵽaka Jesúre ãᵽakã'ã ã'mitiritirã, aᵽerõ'õrã Ᵽedrote kire e'ewa'rika. Torã mae, —“I'suᵽaka simarãñu”, yijare meñua mibojarika yaᵽabeyuka yi'i,— Ᵽedrote kire ãrĩkoᵽeka. 33 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, jorowa'ri kika wãrũrimajare Jesúre ĩaeka. I'suᵽaka nare ĩatirã ikuᵽaka Ᵽedrote kẽrĩka: —Yika wãrũrimaji mima simamaka, yibe'erõ'õrã imarũkika mime. I'suᵽaka simamaka, marãkã'ã baatirã yire jã'merimajimarĩka mime. Suᵽa imarĩ, Satanáre jaika uᵽakaja mijaiyu. Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽaka ᵽuᵽajoarikoᵽakaja waᵽuju ᵽo'imajare yaᵽaika uᵽakaja ᵽuᵽajoaiki mime,— Ᵽedrote kẽrĩka. 34 I'suᵽaka kire ãrĩweatirã aᵽerã kika wãrũrimajare, suᵽabatirã ritaja aᵽerã torã imaekarãte kiakaeka. Nare rẽrãkũ'atirã, ikuᵽaka kẽrĩka: —Ĩ'rĩka yiriki imarika yaᵽarãkiro'si, kiyaᵽaikakaka, suᵽabatirã kirikarãkakaka ᵽuᵽajoabekaja yire yi'ririᵽareaja ba'iaja kijũarãñu. Ikuᵽaka sime: Ba'iaja jũabaraka yaᵽua tetaeka kõkeiki kiyaᵽaika uᵽakaja baawãrũbeyuka. I'sirokaᵽi ᵽuᵽajoaiki imarĩ, yika a'rirũkika kime. 35 Ba'iaja jũabaraka reyarika yaᵽaberiwa'ri “Jesúre yaᵽaika uᵽakaja baabesarãki yi'i”, ãñuka õñia imajiᵽarika tõᵽobesarãki. Yire ã'mitiriᵽẽaiki imawa'ri, yirika bojariroka kibojaika ã'mitiriᵽe'yowa'ri najããrãki ᵽuri õñia imajiᵽarika tõᵽorãki. 36-37 Ĩ'rĩka õñia kima ᵽoto ba'irĩjiareka takaja ᵽuᵽariwa'ri ritaja tõᵽoiki ᵽuri, kireyarãka ᵽoto ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã a'rirãki. Ritaja ba'irĩjia tõᵽoeka mirãki imariᵽotojo, dakoa imabeyua saᵽi õñia imajiᵽarika kiwaᵽaĩjirũkia. Suᵽa imarĩ ba'irĩjia kitõᵽokoᵽeka, dako waᵽamarĩaja kiro'si sajarirãñu. 38 Ikuᵽaka sime ĩakõrĩ je'e: Maekaka ᵽo'imaja ba'iaja baarijayurã nima simamaka, Tuᵽarãte ja'atairã nime. Mia, i'suᵽaka imarãte ĩaika wãjitãji, yire yaᵽaberiwa'ri “Jesúrikimarĩka ñime, suᵽabatirã kiwãrõikaoka ã'mitiririyaᵽabeyuka ñime”, ãñurãte ᵽuri yiᵽe'rietarãñurĩmi i'suᵽakajaoka naka ñimarãñu yiro'sioka. I'suᵽaka naka ñimarãka simamaka “Yirirãmarĩrã mija ime”, nare ñarĩrãñu yiro'sioka. I'sia ᵽoto Ᵽo'imaja Ma'mi imarĩ, Yiᵽaki Tuᵽarãrika yaaboarikaᵽi yiᵽe'rietarãñu. Suᵽabatirãoka jiirã ángelrãka yika etarãñurã,— Jesúre ãrĩka.
1 Ate ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —Rita sime, tẽrĩwa'ribaji kirikaᵽi Tuᵽarãte jã'merũkia eyarãñu. I'suᵽaka simamaka õñia nimañujuju, ĩ'rãrimarã õ'õrã yika imarãte sĩarãñu,— nare kẽrĩka.
Kika wãrũrimajare ĩaeka wãjitãji aᵽeaja ĩoika Jesúre jarika
2 Ĩ'rõtẽñarirakarĩmi be'erõ'õ Ᵽedro, Santiago, Juan maekarakamarãre Jesúre ᵽusiᵽemarã akawa'rika. Torã neyaeka ᵽoto aᵽea ĩoika Jesúre jaᵽakã'ã niaeka. 3 Kijariroaka boitakaja ya'tarika sajarika, samajũjekoᵽemakaoka ᵽemawa'ribaji boiya'tarika sajarika. 4 I'suᵽaka Jesúre jarika ᵽoto, torã Elías, Moisés imaroyikarã kiᵽõ'irã ᵽemakotowirikarã. I'suᵽaka baatirã kika najaimaka maekarakamarã kiakawa'rikarãte sĩaeka. 5-6 I'suᵽaka sima ĩatirã naᵽuᵽataeka. I'suᵽaka simamaka ᵽuᵽatawa'ri, marãkã'ã ãrĩwãrũberiwa'riji ikuᵽaka Ᵽedrote ãrĩka: —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji, õ'õrã maimajĩka jiitaka sime. Mijaro'si maekarakawi'i ᵽesiwi'ia yija baarãñu. Miriwi'i, Moisériwi'i, suᵽabatirã Elíariwi'ioka yija baarãñu,— kire kẽrĩka. 7 I'suᵽaka kimaeka ᵽoto oko ũmakaka uᵽaka ruira'atirã nare sarubu'ataeka. I'suᵽaka baatirã ikuᵽaka nare sajaika sawatoᵽekaᵽi: —Ĩ'ĩ, kime Yimaki. Yiwãtaitakiji kime. Suᵽa imarĩ jia kire mija ã'mitiriᵽẽabe,— sãrĩka. 8 I'suᵽaka nare sãrĩka be'erõ'õ, ĩabaotaerã baakõrĩ ĩ'rĩkaja Jesúre rĩkakamaᵽakã'ã niaeka mae. 9 Ĩmimaᵽemarã nimaekarõ'õᵽi kika torã a'rikarãᵽitiyika Jesúre tu'ara'aeka ate. Natu'arijarika ᵽoto ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Mija ĩako'a aᵽerãte mija boja'si. Yi'i, Ᵽo'imaja Ma'mire reyarãka simako'omakaja õñia yijariᵽe'rirãka be'erõ'õ aᵽerãte samija bojarãñu,— nare kẽrĩka. 10 I'suᵽaka kẽrĩka jia yi'rikarã imarĩ, aᵽerãte sanabojaberika. I'suᵽaka simako'omakaja natiyiaja ᵽuri ikuᵽaka narĩbu'aeka: —¿Marãkã'ã ãrĩwa'ri “Reyariᵽotojo ate õñia yijariᵽe'rirãñu”, kẽrĩko'o ruku?— narĩka. 11 I'suᵽaka ãrĩkarã imarĩ ikuᵽaka kire najẽrĩaeka: —¿Dako baaerã, “Ᵽo'imajare jã'merũkika Tuᵽarãte ᵽũãtaerã baarãka ruᵽu Elías imaki mamarĩ etaũ'murãki”, Moiséte jã'meka wãrõrimajare ãñu?— narĩka. 12 I'suᵽaka naᵽakã'ã, —Rita sime suᵽa nañua. Elías imaekakite baaeka uᵽaka baarimaji etarãki mamarĩ. Etatirã, ritaja imatikaja nimaokaro'si ikuᵽaka ᵽo'imajare kẽrĩrãñu: “Koyiaja sajariwa'yu Tuᵽarãte ᵽũatarãkire etarũkia. I'suᵽaka simamaka Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baabaraka, kire ta'atikaja mija imabe.” Ikuᵽaka ñañua õrĩriᵽotojo “Ketarãka ᵽotorã jia kire mabaaye'e”, ᵽo'imajare ãrĩᵽuᵽajoakoᵽeyu. I'suᵽaka naᵽuᵽajoaika simako'omakaja, ikuᵽaka kijũarãñu ãrĩwa'ri Tuᵽarãrika bikija o'ora'aekarãte yireka ãrĩka: “Ᵽo'imaja Ma'mire ba'iaja ã'mika jũarãñu. Suᵽabatirã ‘Tuᵽarãte ᵽũataekakimarĩka mime’, ãᵽaraka ᵽo'imajare kire ᵽe'yorãñu.” 13 Rita sime. Elías imaekaki uᵽaka baarimaji etatiraᵽaki mae. I'suᵽaka simamaka nayaᵽaika uᵽakaja ba'iaja ᵽo'imajare kire baaraᵽe. I'suᵽaka kijũarũkia uᵽakaja ãñua Tuᵽarãrika no'oeka ᵽũñurã,— nare kẽrĩka.
Me'rĩ ᵽuᵽakareka Satanárika ima ña'rĩjãikakite Jesúre ᵽoataeka
14 Torãjĩrã mae aᵽerã kika wãrũrimaja ᵽõ'irã Jesúre ᵽe'rieyaeka ate. Torã keyaeka ᵽoto kika wãrũrimaja ᵽõ'irã rĩkimarãja ᵽo'imajare imaeka. Suᵽabatirã Moiséte jã'meka wãrõrimajare kika wãrũrimajaka okabojibu'abaraka nimamaka kĩaeyaeka. 15 “Ikuᵽarõ'õᵽiji Jesúre etarãñu je'e”, ãrĩᵽuᵽajoabekaja imaekarã imarĩ, ketamaka ĩawa'ri, jĩjimaitakaja ᵽo'imajare jarika. Jĩjimaka jariwa'ri kiᵽõ'irã narĩrĩwa'rika kire jẽñarĩ. 16 I'suᵽaka ᵽo'imajare imaekarõ'õrã eyatirã ikuᵽaka kika wãrũrimajare kijẽrĩaeka: —¿Dakoakaka naka mija okabojiko'o?— nare kẽrĩka. 17 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka ĩ'rĩkate ᵽo'imaja watoᵽekaᵽi kire yi'rika: —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Yimaki kiᵽuᵽakarã Satanárika ima kireka ña'rĩjãika imaki, suᵽabatirãoka okamarĩka kime. I'suᵽaka imaki kimamaka, miᵽõ'irã kire ye'era'ako'o. 18 Ikuᵽaka kire sabaarijayu: Yimakire ba'iaja sabaaika rakakaja jãjia kire saña'atarijayu. I'suᵽaka kire sabaaika ᵽoto kirijeaᵽi jõᵽotakaja ᵽoririjayua. Suᵽabatirãoka kioᵽia kã'rĩᵽaatabaraka ritikaja kijiyirijayu. I'suᵽaka kimamaka “Yimaki ᵽuᵽakarã Satanárika ima ña'rĩjãikakite mija ᵽoatabe”, ñarĩkoᵽeko'o mika wãrũrimajare. Suᵽa ñarĩko'omakaja sanaᵽoatawãrũberiko'o,— kire kẽrĩka. 19 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Jesúre ãrĩka ᵽo'imajare: —Yika ñoaka yibaarijayua ĩarijayurã imariᵽotojo, “¿Yaje rita Tuᵽarãrikaᵽi yijare kijeyobaatiyajĩñu ruku?”, ãñurã mija ime bai je'e ruᵽu. I'suᵽaka imarã imarĩ, yire mija ã'mitiriᵽẽaokaro'si ¿no'ojĩrã takaja mijare yiwãrõrãñu je'e? Mae, yiᵽõ'irã me'rĩre mija e'era'abe,— nare kẽrĩka. 20 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã Jesús ᵽõ'irã kire ne'ewa'rika. Jesúre ĩawa'ri, ikuᵽarõ'õᵽiji me'rĩreka imaekakire kire tarataeka. I'suᵽaka kire sabaamaka, jĩrĩña'rĩtirã kitũrũeka. I'suᵽaka baabaraka jõᵽoaja kirijokoᵽea jarika. 21 I'suᵽaka kibaamaka ĩatirã ikuᵽaka kiᵽakire kijẽrĩaeka: —¿Dikarakakuri wejejẽ'rãka mimakire eyawa'yu i'suᵽaka kima?— kire kẽrĩka. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kiyi'rika: —Kũᵽajĩka kimaeka ᵽotorãja i'suᵽaka yimakire imaũ'mueka. 22 Ĩ'rãkurimarĩa ᵽekaõ'toarã Satanárika ima kire ña'ataraᵽe, suᵽabatirã okoarãoka kire saña'ataroyiraᵽe kire riatariyaᵽawa'ri. I'suᵽaka simamaka sakaka jiewãrũiki mimaye'e, yijare miwayuĩarãkareka yijaro'si kire mijiebe,— kire kẽrĩka. 23 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri, ikuᵽaka kire kẽrĩka: —¿Dako baaerã, “Jiewãrũiki mimaye'e”, yire meñu je'e? Yire ã'mitiriᵽẽaiki mimarãkareka, “Dakoa ka'wisika imabeyua miro'si”, yire merĩrãñu,— kire kẽrĩka. 24 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka kiᵽakire ãrĩka: —“Yimakire kijiejĩñu je'e aᵽeyari”, ãrĩwa'ri mire ña'mitiriᵽẽayu. Suᵽa imarĩ jiibaji mire ña'mitiriᵽẽaokaro'si yire mijeyobaabe,— akasererikaᵽi kire kẽrĩka. 25 I'suᵽaka jaibaraka Jesúre imaeka ᵽoto rĩkimabaji ᵽo'imajare naᵽõ'irã rĩrĩra'amaka kĩaeka. Rĩkimarãja ni'tamaka kĩaekarãre kiᵽõ'irã etabeyukaji ikuᵽaka Satanárika ima kẽrĩka: —Mia'mitiᵽe, ᵽo'imajare okamarĩa imaerã, ã'mitiribeyurã nimaokaro'sioka nare imarũjeiki mimamaka me'rĩ ᵽuᵽakareka mire yiᵽorirũjeyu. Suᵽabatirã aᵽekurioka kireka miña'rĩjãibesarãñu,— sakẽrĩka. 26 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri tĩmarĩji akasererikaᵽi, tararikaᵽitiyika kire sariaña'taeka. Suᵽa kire baatirã kiᵽuᵽakareka ña'rĩjãikakite ᵽorika mae. Kiᵽoritaᵽaeka be'erõ'õ ᵽuᵽaririkaki uᵽaka me'rĩte jarika. Toᵽi kire ĩatirã, “Koᵽakaja jĩrĩka kimajaka ime”, ᵽo'imajare ãrĩka. 27 I'suᵽaka narĩko'omakaja kiᵽitakaᵽi kire ñi'atirã Jesúre kire baimi'mataeka. Ikuᵽaka kire kibaaeka ᵽotojo jia rĩkamañuka kijarika mae. 28 I'sia be'erõ'õ wi'iarã Jesúre kãkawa'rika. Torã kika wãrũrimajaka takaja kimaeka ᵽoto ikuᵽaka kire narĩka: —¿Dako baaerã yija ᵽuri Satanárika ima ᵽoatawãrũberiko'orã je'e?— kire narĩka. 29 Toᵽi ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Tuᵽarãte takaja jẽñetirã, i'suᵽaka ima mija ᵽoatawãrũrãñu. Ikiᵽi takaja sime i'suᵽaka baawãrũrika, dakoa imabeyua aᵽea,— nare kẽrĩka.
“Najããrũkika ñime”, ãrĩwa'ri Jesúre nare bojaeka ate
30-31 Toᵽi no'rika ᵽoto Galilea ka'iarã a'ririjaᵽaraka kiwãrũrimajare kiwãrõrijarika. Nare wãrõbaraka kimaekarõ'õ ᵽo'imajare õrĩrika kiyaᵽaberika. Ikuᵽaka nare kiwãrõeka: —Ĩ'rĩka imaki yire bojajããrũkika ᵽo'imajare yire ñi'aokaro'si. Ᵽo'imaja Ma'mire ñi'atirã, najããrãñu. Suᵽa yire nabaako'omakaja maekarakarĩmi be'erõ'õ õñia yijariᵽe'rirãñu,— nare kẽrĩka. 32 I'suᵽaka nare kijaibojarijarika kika wãrũrimajare õrĩwãrũberika. Sõrĩwãrũbeririᵽotojo, “ ‘Õrĩᵽũawãrũbeyurã mija ime ruᵽu bai je'e’, mare kẽrĩjĩñu aᵽeyari”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri kire sanajẽrĩaberika.
“¿Maki imaki makaki maro'si imatiyarũkika?”, ãᵽaraka natiyiaja Jesúka wãrũrimajare jaibu'aeka
33 Toᵽi no'riwa'rika Caᵽernaúm wejearã neyaeka. Torã eyatirã wi'iarã nakãkaeka. Wi'itõsiarã nimaeka ᵽoto, ikuᵽaka nare kijẽrĩaeka: —Ma'aᵽi mai'tarijariko'o ᵽoto ¿dakoakaka mija jaibu'arijariko'o?— nare kẽrĩka. 34 I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja, kire nayi'riberika. “¿Maki imaki ruku imatiyaiki?”, ãrĩwa'ri ma'aᵽi i'tarijaᵽaraka najaibu'arijarika kire nabojaribi'aeka. 35 Kire nayi'ribeᵽakã'ã, yuruᵽatirã kika wãrũrimajare kiakaeka. —Ĩ'rĩkate imatiyaiki imariyaᵽarãka, “Yiᵽemawa'ribaji imarã aᵽerã”, ãrĩwa'ri dako okamirãmarĩaja ritaja ᵽo'imajaro'si ba'irabeĩjirimaji kimarãñu,— nare kẽrĩka. 36 Suᵽa imarĩ nawatoᵽekarã imaekaki me'rĩre e'erikatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: 37 —Ĩ'ĩ me'rĩ imatiyaikimarĩka kime. I'suᵽaka kimako'omakaja, yire yi'riwa'ri ĩ'rĩkate jia kire baajĩka, jia yire baarika koᵽakaja i'suᵽaka kire kibaayu. Suᵽabaawa'ri yire ᵽũataekakiteoka i'suᵽakaja baaiki kime,— nare kẽrĩka.
“Ba'iaja maka imabeyuka ᵽuri majeyomaki kime”, Jesúre ãrĩka
38 Ikuᵽaka Juanre kire bojaeka: —Wãrõrimaji, miwãmeaᵽi Satanárika ima ᵽoataraᵽakire yija ĩaraᵽe. Maka imakoribeyuka kimaraᵽe. Satanárika ima ᵽoatarika mijã'meberikaki kimamaka, “I'suᵽaka mibaa'si”, kire yija ãrãᵽe,— Juanre kire ãrĩka. 39 Suᵽa kire kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kiyi'rika: —Jia kibaaraᵽe. I'suᵽaka baaikite mija jãjibaa'si. Ĩ'rĩka yire ã'mitiriᵽẽawa'ri maikoribeyua kibaabeaika be'erõ'õ ba'iaja yire jaiyuyebeyuka kime. 40 Ba'iaja mare baabeyuka imarĩ, maka imatikaki uᵽakaja kime. 41 Rita mijare yibojayu. Yirirã mija imamaka ĩawa'ri mijare jeyobaaikika jia jĩjimaka Tuᵽarãte imarãñu. Okoa kũᵽajĩ kisĩarãka ãrĩwa'ri ᵽariji “Jiika kime”, Tuᵽarãte kireka ãrĩrãñu. I'suᵽaka kibaaika waᵽa jia Tuᵽarãte kire jeyobaarãñu,— nare kẽrĩka.
“Ba'iaja baarika rakajekaja mija imabe”, ãrĩwa'ri Jesúre nare wãrõeka
42 Me'rĩre ĩatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Me'rãrĩjaka ima uᵽaka yire yi'yurãte imarijayu. Suᵽa simamaka, ba'iaja nare baarũjeikite jimarĩa ba'iaja Tuᵽarãte kire baarãñu. I'suᵽaka kijũakoreka aᵽikate ba'iaja kibaarũki ruᵽubaji, ãta jo'baka kiwãmuarã ji'abaatirã kire naña'metarikareka jia simajããeka kiro'si. 43-44 Ba'iaja baarika mija ja'atabe. Ĩakõrĩ je'e: Mija ᵽitakaᵽi ba'iaja mija baarijariye'e samija toata'tabe saᵽi ba'iaja mija baakoreka. Mija ᵽitaka ĩ'rãᵽẽ'rõto imabeᵽakã'ã jiamarĩa mijaro'si simakoᵽeko'omakaja Tuᵽarã ᵽõ'irã mija a'rirãñu. Ĩ'ᵽaᵽẽ'rõto ᵽitaka mijareka imamaka, ba'iaja mija baaika, tẽrĩwa'ribaji ba'iaja mijaro'si simarãñu ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã mija a'rirũkia. Ᵽeka jũ'rẽika yaribeyua ima torã. 45-46 Mija ũ'ᵽuaᵽi ba'iaja mija baarijariye'e ĩ'rãᵽẽ'rõto mija toata'tabe. Mija ũ'ᵽua ĩ'rãᵽẽ'rõto imabeᵽakã'ã jiamarĩa mijaro'si simakoᵽeko'omakaja Tuᵽarã ᵽõ'irã mija a'rirãñu. Ĩ'ᵽaᵽẽ'rõto mija ũ'ᵽua imamaka, ba'iaja mija baaika tẽrĩwa'ribaji ba'iaja mijaro'si simarãñu ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã mija a'rirũkia. 47 Mija ñakoaᵽi ba'iaja mija baarijarirãkarekaoka samija e'etabe. Mija ñakoa ĩ'rãᵽẽ'rõto imabeᵽakã'ã jiamarĩa mijaro'si simakoᵽeko'omakaja Tuᵽarã ᵽõ'irã mija a'rirũkirã mija jarirãñu. Ĩ'ᵽaᵽẽ'rõto mija ñakoa imamaka, ba'iaja mija baaika tẽrĩwa'ribaji ba'iaja mijaro'si simarãñu ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã mija a'rirũkia. 48 Ᵽeka jũ'rẽika yaribeyua ima torã. Suᵽa imarĩ jimarĩa naᵽo'ia bekoa ba'arijarirãka. 49 Mae imarã ᵽo'imaja ba'iaja jũaᵽatarũkirã nime. “Ᵽekaᵽi mooika be'erõ'õ rakajekaja maimaye'e”, ãrĩwãrũirã mija ime. I'suᵽakajaoka ba'iaja jũakoritirã, ba'iaja baarika mija ja'atarãñu, jiibaji Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽaokaro'si. 50 Mija ĩabe. Ba'arika yukiraika simamaka jia sajayu. I'suᵽaka simako'omakaja okaka sima sawayu ᵽoto ᵽuri, marãkã'ã baatirãoka okaka samabaawãrũbeyu ate. I'suᵽaka simamaka sataarikaja sime i'tojĩrã. Yukira ᵽuᵽajoatirã, yukira majããmaka jia maba'arika jayu uᵽaka jia mija baabu'aikaᵽi ãrĩwa'ri jiibaji imarã mija jarirãñu. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja baarija'atabekaja mija imarijaᵽe dakoa okamirãmarĩaja mija imaokaro'si,— nare kẽrĩka.
“Mija rõmia taabekaja”, ãrĩwa'ri Jesúre nare wãrõeka
1 Caᵽernaúm wejeaᵽi imatirã Judea ka'iarã Jesúre a'rika. A'ririjarikõrĩ, torã eyatirã Jordán wãmeiria kiwaata'rika. Aᵽeᵽẽ'rõtorã keyaeka ᵽoto, rĩkimarãja ᵽo'imajare kiᵽõ'irã rẽrĩka ate. Neyairõ'õrãja, nare kiwãrõrijariroyika uᵽakaja nare kiwãrõeka. 2 Ᵽo'imajare wãrõbaraka kimaeka ᵽoto fariseokaka ᵽuᵽajoairãte kiᵽõ'irã etaeka. “Jia kiyi'riwãrũberirũ”, ãrĩwa'ri ikuᵽaka kire najẽrĩaeka: —¿Ĩmirĩji kirũmure kija'ataika, ba'iaja baarika sime bai?— kire narĩka. 3 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã ikuᵽaka nare kiyi'rika: —¿Marãkã'ã Moiséte mijare jã'meka je'e?— 4 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka kire nayi'rika: —Ikuᵽaka simaeka Moisés imaroyikakite bojaeka: “Ĩ'rĩkate kirũmure taarika yaᵽajĩka, ᵽaᵽera kio'ojĩñu. ‘Mire yitaaerã baayu’, ãrĩwa'ri ᵽaᵽera o'oeka kore ĩjiweatirã naja'atabu'ajĩñu”, Moisés imaekakite ãrĩka,— fariseokaka ᵽuᵽajoairãte ãrĩka. 5 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽarika yaᵽaberikarã mija ñekiarãte imamaka i'suᵽaka Moiséte naro'si so'oeka. I'suᵽakajaoka sime mijaro'si. 6-7 I'suᵽaka kibaaeka simako'omakaja ᵽo'imajare kiᵽo'ijiaeka ᵽotorãja “Ĩmirĩji suᵽabatirã rõmoreoka Tuᵽarãte ᵽo'ijiaeka. Suᵽa imarĩ rõmie'etirã kiro'siji ĩmirĩjite imarãñu koka. I'suᵽaka simamaka kiᵽakiarãre kõrõtaᵽatirã kiᵽuᵽayariji kimarãñu koka mae. 8 I'suᵽaka imaki imarĩ kirũmuka ᵽuri rakakaja ᵽuᵽajoabeyurã najayu mae. Ĩ'ᵽarã imariᵽotojo ĩ'rĩka uᵽakaja sime naᵽuᵽaka”, ãrĩwa'ri sabojayu Tuᵽarãrika o'oeka ᵽaᵽera ᵽũñurã. 9 “I'suᵽaka nimarũ”, Tuᵽarãte ãñua simamaka, mija rõmia taabekaja mija imabe,— nare kẽrĩka. 10 Wi'iarã kãkawa'ritirã kijaikakaka kika wãrũrimajare kire jẽrĩaeka. 11 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Mamarĩ kirũmu imaekakote ja'atatirã aᵽeko ke'ekoᵽeiko kirũmumarĩko koime Tuᵽarã ñakoareka. Kirũmumarĩkoteje kiwã'imañua mamarĩkako kirũmutakore ba'iuᵽakaja baawa'ri i'suᵽaka kibaayu. 12 I'suᵽakajaoka sime rõmo kotĩmite ja'atatirã aᵽikaka kotĩmiarikoᵽeiki kotĩmimarĩka kime Tuᵽarã ñakoareka. Kotĩmitakimarĩkaka kowã'imañua simamaka mamarĩkaki kotĩmitakire ba'iuᵽakaja baawa'ri i'suᵽaka kobaayu,— Jesúre nare ãrĩka.
“Me'rãka yiᵽõ'irã i'tairãte mija jãjibaa'si”, Jesúre ãrĩka
13 Jesús ᵽõ'irã me'rãka ᵽo'imajare e'era'aeka. “Nare rabebaraka ‘Jia nare mibaabe, Tuᵽarã’, ãᵽaraka naro'si kijẽñerũ”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri kiᵽõ'irã me'rãka ne'ewa'rika. I'suᵽaka nabaamaka ĩatirã, ikuᵽaka Jesúka wãrũrimajare nare ãrĩka: —Jesúre najo'akoreka, kiᵽõ'irã nare mija e'era'a'si,— ᵽo'imajare narĩka. 14 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã Jesúre boebarika. I'suᵽaka imawa'ri kika wãrũrimajare ikuᵽaka kibojaeka: —Yiᵽõ'irã me'rãka etarika mija jãjibaa'si. Jiiᵽuᵽarãte jia ã'mitiriᵽẽairã nime me'rãka. Nimauᵽaka yire ã'mitiriᵽẽairãte jia Tuᵽarãte imaruᵽutarãñu. 15 Rita mijare yibojayu. Me'rãrĩjaka jia yi'yuakaka ᵽuᵽajoatirã Tuᵽarãte jia mija yi'ririjarijĩñu. I'suᵽaka yi'ribeyurãte ᵽuri Tuᵽarãte e'etoribesarãñu kijã'merũkirãro'si imarãñurãte,— kika wãrũrimajare kẽrĩka. 16 I'suᵽaka nare ãrĩweatirã me'rĩre ke'erikaeka. Ke'erikaeka rakamarãre naruᵽuko'arã kiᵽitaka ja'aᵽeatirã ikuᵽaka kẽrĩka: “Jia nare mibaabe”, ãᵽaraka Tuᵽarãte naro'si kijẽñeka.
Ĩ'rĩka niñerũ ba'iᵽite Jesúka jairĩ eyaeka
17 Toᵽi Jesúre a'rirã baaeka ᵽoto kiᵽõ'irã ĩ'rĩka ĩmirĩjite rĩrĩeyaeka. Jesús wãjitãji ñukuruᵽatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Jiitaki mime wãrõrimaji. Tuᵽarãka õñia ñimajiᵽariyaᵽayu. I'suᵽaka imaokaro'si ¿marãkã'ã yibaajĩñu ruku?— kire kẽrĩka. 18 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka kire kẽrĩka: —¿Dako baaerã, “Jiitaki mime”, yire meñu je'e? Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki jiika. 19 Tuᵽarãka õñia imajiᵽarika miyaᵽarãkareka kijã'meika uᵽakaja miyi'ririjaᵽe. Ã'mitirikõrĩ je'e: “Ᵽo'imaja jããbekaja. Rõmika imako'omakaja, aᵽekoka wã'imarĩbekaja. Karee'erimarĩa sime. ‘Ba'iaja kibaaraᵽe’, ãᵽaraka waᵽuju aᵽerãte bojaᵽakibekaja. Ᵽo'imajare ba'iaᵽiji ᵽakitirã naniñerũ mija ẽ'ma'si. Miᵽaki, miᵽakoreoka jia mija ã'mitiriᵽẽabe”, ãᵽaraka sabojayu Tuᵽarã majaroᵽũñurã o'oeka. I'sia õñuka mime,— kire kẽrĩka. 20 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽakã'ã kire kẽrĩka: —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Tuᵽarãte jã'meika õrĩwa'ri yime'rãrĩrãja jia sayi'ririjarikaki ñime,— kire kẽrĩka. 21 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri, Jesúre kire wayuĩaeka mae. Suᵽa imarĩ ikuᵽaka kire kẽrĩka: —Ĩ'rãba'ikaka mibaarika jariwa'yua ruᵽu. Miba'irĩjia aᵽerãte mijiᵽatabe sawaᵽa tõᵽoerã. Suᵽabatirã wayuoka baairãte samijibe. Suᵽa mibaarãkareka Tuᵽarã ᵽõ'irã eyatirã rĩkimabaji sawaᵽa mitõᵽorãñu. Suᵽa imarĩ ñañu uᵽakaja miyi'rirãka be'erõ'õᵽi yika wãrũrimaji imaokaro'si mi'tabe,— kire kẽrĩka. 22 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, rĩkimakaja ba'irĩjika imaki imarĩ, ba'iaja kiᵽuᵽariwa'rika. 23 Ke'rika be'erõ'õ kika wãrũrimajare ĩatirã ikuᵽaka Jesúre ãrĩka: —Rĩkimakaja ba'irĩjia rikairãro'si “Tuᵽarãte takaja yi'riwa'ri kiyaᵽaika uᵽakaja yibaarãñu”, ãrĩᵽuᵽajoarika ka'wisika sime,— nare kẽrĩka. 24-25 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, marãkã'ã marĩwãrũberijĩka naro'si simaeka. I'suᵽaka nimamaka ikuᵽaka nare kibojaeka ate: —Mija ã'mitiᵽe yijeyomarã. “Ritaja Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja yibaaye'e”, ãrĩtirã kirirã najayaokaro'si ka'wisitaka sime ᵽo'imajaro'si. Ã'mitirikõrĩ je'e: Camello jo'baki imarĩ, ᵽeruᵽota koᵽea kiwaᵽu'ribeyu. I'suᵽakajaoka “Ñiᵽamaki kimamaka, Tuᵽarãte takaja yaᵽaika uᵽaka yibaarãñu”, rĩkimaka ba'irĩjia rikairãte ãrĩwãrũbesarãñu,— kẽrĩka. 26 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitirikoriberikarã imarĩ, natiyiaja jaibu'abaraka ikuᵽaka narĩka: —I'suᵽaka simarãkareka maki Tuᵽarãka õñia imajiᵽarũkika imabeyuka mirãkiyu,— narĩka. 27 I'suᵽaka nimamaka ĩatirã ikuᵽaka Jesúre nare bojaeka: —Naᵽuᵽayariji tãrĩbeyurã ᵽo'imaja. I'suᵽaka simako'omakaja kire yi'yurãte Tuᵽarã ᵽõ'irã a'rirũkia, ritaja baawãrũiki kimamaka,— nare kẽrĩka. 28 Suᵽa kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka Ᵽedrote kire yi'rika: —Jia mia'mitiᵽe. Yija ba'irĩjia ja'ataraᵽarã imarĩ, mika yija imarijayu,— kire kẽrĩka. 29-30 Toᵽi ikuᵽaka kire kiyi'rika: —Rita mijare yibojayu. Aᵽerãte Tuᵽarãrika bojarĩ a'yurã, narĩrãre ja'atawa'rirãñurã. Nabe'erõ'õkarã, naᵽaki, naᵽako, namakarã, nawi'ia suᵽabatirã narioaoka naja'atawa'ririjarirãñu, yirika bojariroka bojarĩ na'ririjarirãka ᵽoto. Yirirã imarĩ yirika bojaokaro'si narĩrãre ja'atawa'yurãte, jia Tuᵽarãte baarãñu. Maekaka ritaja rikabaraka nima rĩkimabaji Tuᵽarãte nare ĩjirãñu. Wi'ia, rioa, nabe'erõ'õkarã, naᵽakoarã suᵽabatirã rĩkimarãja makarãritiirã nimaerã Tuᵽarãte nare ja'atarãñu. I'suᵽaka simako'omakaja yire na'mitiriᵽẽaika simamaka ba'iaja aᵽerãte nare baarãñu. I'suᵽaka naro'si simarãka simako'omakaja õñia imajiᵽarika Tuᵽarãte nare ja'atarãñu. 31 Rĩkimarãja maekaka imatiyarimaja imakoᵽeirã, Tuᵽarã ᵽõ'irã neyarãka ᵽoto imatiyabeyurã najarirãñu. Aᵽerã rĩkimarãjaoka maekaka imatiyarimajamarĩrã imarã, Tuᵽarã ᵽõ'irã neyarãka ᵽoto imatiyairã najarirãñu,— nare kẽrĩka.
“Najããrũkika ñime”, ãrĩwa'ri Jesúre nare bojaeka ate
32 I'suᵽaka nare kẽrĩka be'erõ'õ Jerusalénrã eyairõ'õrã imaeka ma'aᵽi na'rika. Torã a'ririjaᵽaraka kika wãrũrimajare kiruᵽutawa'rika. Kibe'erõ'õᵽi a'ᵽaraka ikuᵽaka najaibu'arijarika: “¿Dako baaerã kiruᵽu wayuᵽi'ribekaja Jerusalénrã ke'yu?”, narĩka. Kibe'erõ'õᵽi i'tarijarikarã ᵽo'imaja ᵽuri jimarĩa ba'iaja ᵽuᵽarikoᵽekarã. I'suᵽaka nimamaka ĩatirã, kika wãrũrimajaka takaja jaiokaro'si, ᵽo'imajamatorã nare ke'ewa'rika. Torã eyatirã “Ikuᵽaka simarãñu”, ãrĩwa'ri nare kibojaeka ba'iaja kire nabaariwã'imarĩrã baaekakaka. 33 —Jia mija ã'mitiᵽe. Jerusalénrã ma'rirã baayu. Torã ĩ'rĩka imaki Ᵽo'imaja Ma'mire bojajããrũkika. I'suᵽaka kibaamaka kurarãka ĩᵽarimarã ᵽõ'irã, suᵽabatirã Moiséte jã'meka wãrõrimaja ᵽõ'irãoka yire ne'ewa'rirãñu. Suᵽa imarĩ yire ne'etorirãka ᵽoto “Majããrũkika kimarũ”, yireka narĩrãñu. Suᵽabatirã “Ãja'a, kire mija jããbe”, ãrĩwa'ri judíotatamarĩrãte yire nijirãñu. 34 Suᵽabatirã ba'iaja yire naᵽo'imajĩ'ĩrãñu. I'suᵽakajaoka yire narijo'kaᵽaterãñu. Ajeaᵽi yire naᵽajerãka be'erõ'õ yire najããrãñu. I'suᵽaka nabaako'omakaja, maekarakarĩmi be'erõ'õ õñia yijariᵽe'rirãñu,— nare kẽrĩka.
Santiago Juanᵽitiyika “Ikuᵽaka yija yaᵽayu”, ãrĩwa'ri Jesúre najẽñeka
35 Toᵽi Zebedeo makarã Santiago, Juanᵽitiyika Jesús ᵽõ'irã eyatirã, ikuᵽaka kire narĩka: —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Mire yija jẽñeika miyi'ririka yija yaᵽayu,— kire narĩka. 36 I'suᵽaka kire naᵽakã'ã, ikuᵽaka kiyi'rika: —¿Marãkã'ã mijaro'si yibaarika mija yaᵽayu?— 37 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ikuᵽaka kire narĩka: —Ᵽemawa'ribaji wejeareka ritaja ᵽo'imajare mijã'merãñurĩmi seyarãka ᵽoto ikuᵽaka yijare mibaarika yija yaᵽayu: Ĩ'rĩkate ritaᵽẽ'rõto, aᵽikate kãkoᵽẽ'rõtoᵽi yijare miruᵽarũjebe mire jeyobaabaraka yija imaokaro'si,— kire narĩka. 38 I'suᵽaka naᵽakã'ã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Yire mija jẽñekoᵽeikakaka jia õrĩwãrũbeyurã mija ime. Ba'iaja ᵽo'imajare yire jũarũjerãñu. Yijũarãka uᵽakaja jũaokaro'si ¿yaje mija rakajeᵽããwãrũjĩñu je'e mijaro'sioka?— nare kẽrĩka. 39 —Ã'ã, rakajeᵽããwãrũjĩñurã yija,— kire narĩka. I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Rita mijare yibojayu. Ba'iaja yijũarãka uᵽakaja ba'iaja mija jũarãñu mijaro'sioka. 40 I'suᵽaka simako'omakaja mija yaᵽaika uᵽaka mijare ñimarũjewãrũbeyu. Ritaᵽẽ'rõto, kãkoᵽẽ'rõtorã yika ruᵽarũkirãte Yiᵽaki Tuᵽarãte wã'marãñu,— nare kẽrĩka. 41 I'suᵽaka kire narĩka, aᵽerã Jesúka wãrũrimaja ĩ'ᵽaᵽitarakamarã imaekarãte ã'mitirika. Suᵽa imarĩ Santiago, Juanre ã'mitiritirã, “ ‘Aᵽerãte tẽrĩwa'ribaji yija ime’, noñu ruku”, ãrĩwa'ri naboebarika. 42 I'suᵽaka nimamaka ĩatirã, nare akatirã ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —Ritaja wejeakarã ĩᵽarimarã naᵽo'imajare jãjiaᵽi jã'merijayurã, nayaᵽaika uᵽakaja nare baawã'imaᵽaraka. I'suᵽaka nare nabaaika õñurã mija ime. 43 Mija ᵽuri, nuᵽaka imabekaja. Yirirã imarãro'si ikuᵽaka sime: Mija watoᵽekarã ĩᵽi imariyaᵽaiki, “Ikuᵽaka ᵽo'imajare yaᵽayu”, ãrĩwa'ri nayaᵽaika uᵽakaja aᵽerãte jia kibaajĩkareka jia sime. 44 Imatiyarimaji imarika yaᵽaiki ᵽuri, aᵽerãte kijeyobaajĩkareka jia sime. I'suᵽaka imawa'ri naro'si ba'irabeĩjirimaji uᵽakaja kiba'iraberijarijĩkareka jia sime. 45 I'suᵽaka simamaka, Ᵽo'imaja Ma'mi ñimako'omakaja “Yiro'si ᵽo'imajare ba'irabeĩjirũ”, ãrĩwa'rimarĩa õ'õrã yi'taeka. I'suᵽaka imabekaja ᵽo'imajare jeyobaarimaji imaokaro'si õ'õrã yi'taeka. Suᵽa imarĩ ba'iaja nabaaika waᵽa naro'si reyarĩ õ'õrã yi'taeka,— nare kẽrĩka.
Bartimeo ñakoa Jesúre jieka
46 Jesús kika wãrũrimajaᵽitiyika Jericó wejearã nimaeka be'erõ'õ, toᵽi na'rika rĩkimarãja aᵽerãᵽitiyika. Naka ke'rika ma'arijerã ĩabeyuka Timeomaki, Bartimeore ruᵽaeka. Wayuoka baaiki imarĩ, niñerũ aᵽerãte kijẽñeroyika. 47 “Jesús Nazaretkaki o'yuka”, naᵽakã'ã ã'mitiritirã jãjia akasererikaᵽi ĩabeyukate kire akaeka. —Mia'mitiᵽe Jesús. Ĩᵽi David imaekaki riᵽarãmi mime. Ritaja ᵽo'imajare mijã'meokaro'si Tuᵽarãte wã'maekaki, yire miwayuĩabe,— ĩabeyukate kire ãrĩka. 48 I'suᵽaka kiakaseremaka ã'mitiriwa'ri, rĩkimarãja ᵽo'imajare kire waᵽeka “Miakaserea'si”, ãᵽaraka. I'suᵽaka narĩkoᵽeko'omakaja jãjibaji kiakasereka. —Mia'mitiᵽe David riᵽarãmi. Yire miwayuĩabe,— kire kẽrĩka. 49 I'suᵽaka kiakasereka ã'mitiritirã, Jesúre tuirĩkaeka mae. —Kire mija akabe yiᵽõ'irã ki'taokaro'si,— ᵽo'imajare kẽrĩka. Suᵽa kẽᵽakã'ã ĩabeyukate nakaeka. —Okajãjia mijaᵽe. Suᵽabatirã mimi'mirĩkabe. Jesúre mire akayu,— ᵽo'imajare kire ãrĩka. 50 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ᵽemakato kijariroaka e'etatirã, mi'maari ñojimarĩji Jesús ᵽõ'irã ke'rika. 51 Kiᵽõ'irã keyaeka ᵽoto, ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —¿Marãkã'ã mire yibaarika miyaᵽayu?— —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Jia ĩaiki yire mijariᵽe'rirũjerika yiyaᵽayu ate,— kire kẽrĩka. 52 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka kire kiyi'rika: —Yire ã'mitiriᵽẽawa'ri “Jesúre yire jierãñu”, merĩᵽuᵽajoamaka, mire yijieyu mae,— kire kẽrĩka. I'suᵽaka kẽrĩka ᵽotojo ĩabeyukate yoiki jarika mae. Suᵽa imarĩ, —Miᵽe'ririyaᵽaye'e, miᵽe'ᵽe mae,— Jesúre kire ãrĩka. I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja Jesús be'erõ'õ ĩabeyuka imakoᵽekakite a'rika.
Jerusalénrã Jesúre eyaeka
1-2 Jerusalén i'tara'arĩ Olivos wãmeika ĩmimakarã neyaeka. Torã ĩ'ᵽaweje wejea imaeka. Betagé, Betania wãmeika simaeka. Jerusalén koyikurirã eyatirã, ikuᵽaka kika wãrũrimaja ĩ'ᵽarãte kẽrĩka: —Maruᵽurõ'õrã imawejearã mija a'ᵽe. Torã burrowẽko makarãka ĩ'rĩka ji'aᵽããeka mija tõᵽorãñu. Ni'i ĩ'rĩkaoka ᵽo'imajire marĩᵽeikoribeyuka kime ruᵽu. Kire kutetirã, kire mija e'era'abe. 3 Aᵽerãte mijare jẽrĩamaka: “¿Dako baaerã kire mija e'ewa'yu?”, narĩrãka, ikuᵽaka mija yi'ᵽe: “Maiᵽamakire kire yaᵽayu. Suᵽa imarĩ sayija e'ewa'yu. Ñojimarĩji sakiᵽe'atarãñu ate”, ãrĩwa'ri nare mija bojabe,— nare kẽrĩka. 4-5 I'suᵽaka kẽrĩka ã'mitiritirã, na'rika. Torã eyatirã ma'arã burrowẽko makarãka niatõᵽoeka. Koᵽereka wã'tarã naji'aᵽããekaki kimaeka. Kire tõᵽotirã kire nakuteka. I'suᵽaka nabaamaka ĩatirã torã imaekarãre ikuᵽaka nare jẽrĩaeka: —¿Dako baaerã burrowẽko makarãka mija kuteyu?— narĩka. 6 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, Jesúre nare ãrĩrũjeka uᵽakaja nare nayi'rika. Suᵽa imarĩ “Jee, samija e'ewa'ᵽe”, narĩka burrowẽko ba'iᵽarã. 7 Suᵽa imarĩ Jesús ᵽõ'irã sane'ewarika. Suᵽabatirã sayaᵽãia nacamisa ᵽemarã nataᵽiaekaᵽi burrowẽko makarã ᵽemarã naᵽa'aeka. Saᵽa'aweatirã ne'eeyaeka ᵽotojo saᵽemarã kimarĩro'ika. 8 Rĩkimarãja ᵽo'imaja sayaᵽãia ᵽemakato e'etatirã ke'rika wãjitãji sanajitaᵽãᵽeka. “Yija ĩᵽamaki mime”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka nabaaeka jiyiᵽuᵽaka kire õrĩwa'ri. Aᵽerã wejeriᵽũñua e'etirã ja'aᵽãᵽekarã ke'rika wãjitãji. 9 Suᵽa imarĩ Jesúre ruᵽutaekarã, kibe'erõ'õ imaekarãoka jimarĩ najiiwariarika jĩjimaka imawa'ri. —“¡Jiitaki kime Tuᵽarã!”, ᵽo'imajare ãrĩrũ. ¡Mare kijã'meokaro'si Maiᵽamakite ᵽũataekakire etayu! Jia Tuᵽarãte kire baarũ ãrĩwa'ri. 10 Mañeki David imaekaki riᵽarãmite etayu mae. Suᵽa imarĩ jia maro'si sime Tuᵽarãte maro'si ᵽũataekakiᵽi ãrĩwa'ri. I'suᵽaka kibaamaka “Tuᵽarã, mabo'ikakuriᵽi imaki, tẽrĩwa'ribaji jiika mime”, nimauᵽatiji ᵽo'imajare ãrĩrũ,— ãrĩwa'ri najaika jĩjimaka imawa'ri. 11 I'suᵽaka nañuju Jerusalén wejearã Jesúre eyaeka. Torã eyatirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã kikãkaeka. Torã kãkatirã ritaja kĩaᵽibataeka. I'sia be'erõ'õ sarã'irã baamaka, Betaniarã kiᵽe'riwa'rika, ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã kika wãrũrimajaᵽitiyika.
Rikamarĩjũki simariᵽareaja Jesúre higuera kumuᵽurika
12 Aᵽerĩmi Betaniawejeaᵽi no'riwa'rika. O'riwa'ritirã na'ririjarika ᵽoto Jesúre kẽsirabaeka. 13 Yoeᵽi higuera wãmeika õteriki ritajũkia õimaka kĩaeka. Jia ᵽũñuijũki sõimaka “Rĩkimakaja rikaika sime je'e”, kẽrĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka simako'omakaja sawã'tarã eyatirã saᵽũñutakaja simamaka kĩaeka. Rikamarĩa simaeka, sarikayu jẽ'rãmarĩa simaeka imarĩ. 14 Rikamarĩjũki simamaka ĩatirã, ikuᵽaka sakẽrĩka: —Aᵽekurioka mirika ᵽo'imajare ba'arũkimarĩa mimarãñu,— ãrĩwa'ri sakikumuᵽurika. I'suᵽaka kijaika kika wãrũirãte ã'mitirika.
Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi waruarimaja suᵽabatirã waᵽaĩjirimajare Jesúre ᵽoataeka
15 Ate Jerusalénwejearã eyatirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iᵽẽte imaekarõ'õrã kikãkaeka kika wãrũrimajaᵽitiyika. Torã kãkaeyatirã waruaᵽaraka, waᵽaĩjibaraka imaekarãte kĩaeka. Suᵽabatirã aᵽetatarãrika niñerũ o'ae'ebaraka imaekarãte ĩatirãoka nare kiᵽoataeka. Niñerũ o'arimajare naniñerũ ᵽeatarũkirõ'õ kituriña'ruᵽateka. Suᵽabatirãoka niñerũ e'eokaro'si okoiᵽakoa ĩjirimaja ruᵽarikũmua kituriña'rũeka. 16 I'suᵽakajaoka, “Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iᵽẽteᵽi koyikuriji sime”, ãrĩwa'ri ba'irĩjia ne'ewa'riroyikarõ'õᵽi nare sake'ewa'rirũjeberika. 17 Suᵽabatirã ikuᵽaka ᵽo'imajare kiwãrõeka: —Kimajaroᵽũñurã o'oekarã ikuᵽaka Tuᵽarãte bojayu: “Ritaja tatarãte yika jaiokaro'si narẽrĩrũkiwi'i simarãñu yiwi'ia”, ãrĩwa'ri sabojayu Tuᵽarãrika o'oeka. Suᵽa imarĩ torã ba'irĩjia ĩjitirã niñerũ e'ebaraka mija ima kareba'arimaja wi'i uᵽaka samija baayu,— nare kẽrĩka. 18 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, “¿Marãkã'ã baatirã kire majããjĩñu?”, kurarãka ĩᵽarimarãre ãrĩᵽuᵽajoaeka, Moiséte jã'meka wãrõrimajaoka. “Jiitaka kiwãrõika”, ãrĩwa'ri ritaja ᵽo'imajare jaimaka ã'mitiritirã Jesúre nakĩkika. 19 Na'irã sajaᵽakã'ã Jerusalénrõ'õᵽi kika wãrũrimajaᵽitiyika Jesúre ᵽe'rika.
Rikamarĩjũki higuera jĩrĩka
20 Aᵽerĩmi bikitojo na'rika ᵽoto higuerajũki rikamarĩa imaeka wã'tarã neyaeka. Torã eyatirã sarĩkoa ᵽitiyika ritaja jĩrĩᵽataeka simamaka niaeka. 21 Toᵽi mae Jesúre jaika mirãka Ᵽedrote ᵽuᵽajoatõᵽoeka. —Miabe wãrõrimaji. Samikumuᵽuraᵽaka be'erõ'õ sajĩrĩka ime mae,— kire kẽrĩka. 22 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Jesúre bojaeka kika wãrũrimajare: —Tuᵽarãte mija ã'mitiriᵽẽabe. “Kire yija jẽñerãka kiyi'rirãñu”, ãrĩᵽuᵽajoairã mija imabe. 23 Rita mijare ñañu. Tuᵽarãte ã'mitiriᵽẽaiki imarĩ, “Ĩmimaka riakarã ka'raña'rĩrũ”, kẽñu uᵽakaja kiro'si sabaarãñu. I'suᵽaka “Tuᵽarãte yiro'si baabesarãñu je'e”, ãrĩᵽuᵽajoabekaja mija jẽñebe. “Yijẽñeika uᵽakaja kiyi'rirãñu”, ãrĩᵽuᵽajoabaraka kire mija jẽñebe. I'suᵽaka mija ᵽuᵽajoarãkareka mija yaᵽaika uᵽakaja simarãñu. 24 Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte jẽñetirã, “Yijẽñeika kiyi'ritiyayu”, mija ãrĩᵽuᵽajoabe mija ᵽuᵽakaᵽi. I'suᵽaka mija baarãkareka “Tuᵽarãte yi'rirãñu”, ãrĩwa'ri mijare yibojayu. 25-26 Tuᵽarãte jaibarakaja, mamarĩ ba'iaja aᵽerãte mijare baaika mija ye'kariᵽe. I'suᵽaka mija baabe, Maᵽaki mabo'ikakurirã imakioka ba'iaja mija baaika mijareka kiye'kariaokaro'si. I'suᵽaka simako'omakaja aᵽerãte ba'iaja baaika mija ye'kaririberijĩka, Maᵽaki mabo'ikakurirã imakioka ba'iaja mija baaika ye'kariaberijĩki kiro'si,— nare kẽrĩka.
¿Makire mire jã'memaka i'suᵽaka mibaayu? ãrĩwa'ri Jesúre najẽrĩaeka
27 I'sia be'erõ'õ Jerusalén wejearã ke'rika ate kika wãrũrimajaᵽitiyika. Torã eyatirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã kikãkaeka ᵽoto kurarãka ĩᵽarimarãre kiᵽõ'irã eyarĩkaeka, Moiséte jã'meka wãrõrimaja, suᵽabatirã judíorãka ĩᵽarimarãoka. 28 Torã eyatirã ikuᵽaka kire najẽrĩaeka: —¿Dako baaerã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iaᵽi ᵽo'imajare miᵽoataraᵽe? Suᵽabatirã ¿makire jã'meikaᵽi i'suᵽaka mibaaraᵽe?— kire narĩka. 29 I'suᵽaka naᵽakã'ã, ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Yi'ioka ĩ'rãba'ikaka mijare jẽrĩariyaᵽaiki. Yire mija yi'ᵽakã'ã ã'mitiritirã, yire jã'meiki wãmea mijare yibojarãñu. Ikuᵽaka mijare yijẽrĩariyaᵽayu: 30 ¿Juanre ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjeokaro'si maki kire jã'mekaki? ¿Tuᵽarã kire jã'mekakikã'ã? ¿Ᵽo'imajaja kire jã'mekarã bai? Yire mija yi'ᵽe,— nare kẽrĩka. 31 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, natiyiaja najaika. —¿Marãkã'ã kire mayi'rijĩñu ruku? “Juanre ᵽo'imajare ruᵽuko'a jũjerã Tuᵽarãte kire ᵽũataeka”, marĩjĩka, “¿Dako baaerã Juanre bojaraᵽaka mija yi'riberaᵽe?”, mare kẽrĩrãñu. 32 I'suᵽaka simako'omakaja, “Ᵽo'imajaja Juanre jã'mekarã”, marĩjĩka, ᵽo'imajare mare boebarirãñu. “Tuᵽarã Juanre ᵽũataekaki kiro'si bojaĩjirimaji kimaokaro'si”, ᵽo'imajare ãrĩᵽuᵽajoaika simamaka, ¿marãkã'ã Jesúre mayi'rirãñu ruku?— natiyiaja najaibu'aeka. 33 Suᵽa imarĩ, —Õrĩbeyurã yija,— kire narĩka. I'suᵽaka naᵽakã'ã, —Jee, yire jã'mekaki wãmea mijare bojabesarãki yi'ioka,— nare kẽrĩka.
“Yire mija yi'ribesarãkareka, ‘Aᵽerãte Yimakire yi'rirũ’, Tuᵽarãte ãrĩrãñu”, Jesúre nare ãrĩka
1 Bojawãrõrikaᵽi ikuᵽaka ᵽo'imajare kiwãrõũ'mueka ate. —Ĩakõrĩ je'e: Ĩ'rĩka iyarioa õterimajire imaeka. Sõteweatirã sakiwaeta'teka. Suᵽabatirã iyaka mukerũkia kibaaeka iyaokoa e'eokaro'si. I'suᵽaka baaweatirã ĩmiᵽañakarã wi'ia kibaaeka sĩarĩᵽaraka nimarũkirõ'õ. I'suᵽaka baaweatirã aᵽerãte ikuᵽaka kẽrĩka: “Yirioa mija tuerãkareka iyaka mija e'erãkakaka mijare ñijirãñu.” Suᵽabatirã turitaᵽarĩ nare ke'ritaᵽaeka mae. 2 Iyaka rẽrĩka ᵽoto ĩ'rĩka kiro'si ba'irabeĩjirimajire kiᵽũataeka iyaka kiro'si imaeka ke'eokaro'si. 3 Iyarioarã keyaeka ᵽoto kire ñi'atirã rioa tuerimajare kire ᵽajeka, kire iyaka ĩjiriyaᵽaberiwa'ri. Toᵽi mae “Me'ᵽe”, kire narĩka. Suᵽa imarĩ dakomarĩaja kiᵽe'rieyaeka kire jã'meᵽũataekaki ᵽõ'irã. 4 Iyaka ke'eetabeᵽakã'ã ĩatirã, aᵽika ba'iraberimajire kiᵽũataeka iyaka kire e'erũjebaraka. Iyarioarã keyaeka ᵽoto, kiruᵽuko'arã kire naᵽajeta'ruika. I'suᵽaka kire baatirã tĩmarĩji kire najairiwã'imarĩka. 5 I'suᵽaka kire nabaamaka ĩatirã, aᵽikate ate rioba'iᵽite ᵽũataeka. Torã keyamaka, rioa tuerimajare kire jããtorika mae. I'suᵽaka nare nabaawã'imaᵽakã'ã ĩawa'ri rĩkimarãre rioba'iᵽite ᵽũataeka. I'suᵽaka nare kiᵽũatako'omakaja ĩ'rãrimarãre jãjia naᵽajeka, aᵽerãte ᵽuri najããeka. 6 Suᵽa imarĩ kimaki ĩ'rĩkaja jariwa'rikaki mae. Jimarĩa kiwãtaki kimaeka. “Yimakire ᵽuri ‘Rioba'iᵽi maki kime’, ãrĩwa'ri kire nayi'rirãñu je'e”, kẽrĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri kimakire ᵽiyia kiᵽũataeka mae. 7 I'suᵽaka kiᵽuᵽajoaeka simako'omakaja rioba'iᵽi makire eyamaka ĩatirã, ikuᵽaka rioa tuerimajare jaibu'aeka: “Ika rioba'iᵽi maki kime. Kiᵽakire reyarãka be'erõ'õ kiro'si jariwa'rirũkia sime ika rioa. Kire majããerã ika rioa maro'si sajariwa'yaokaro'si”, narĩka. 8 I'suᵽaka ᵽuᵽajoawa'ri kire ñi'atirã kire najããeka. Suᵽabatirã kiᵽo'ia riorijerã nataaeka. I'tojĩrãja sime ika majaroka,— Jesúre nare ãrĩka. 9 I'suᵽaka nare bojaweatirã, ikuᵽaka ᵽo'imajare kijẽrĩaeka: —¿I'suᵽaka kiro'si ba'iraberimajare baaekarãte marãkã'ã rioba'iᵽite nare baarãñu ruku? Ikuᵽaka nare kibaarãñu: Rioa tuerimajare jããrĩ ke'rirãñu. Suᵽabatirã aᵽerãte rioa kĩarĩrĩrũjerãñu. 10-11 Mija ã'mitiᵽe. Tuᵽarã majaroᵽũñu ĩ'rãkõ'rĩmato ikuᵽaka bojaika ¿yaje mija ĩakoyu je'e? Ikuᵽaka Tuᵽarãro'si bojaĩjirimajire o'oeka: “Wi'ia baarimajare ãta ĩ'rõ taaeka. I'suᵽaka simako'omakaja, aᵽika i'sio ãtaᵽi wi'ia kibaamaka aᵽo ãta tẽrĩwa'ribaji imatiyaio sajarika. Nayaᵽaberikao imako'omakaja, i'sioᵽi ãrĩwa'riji maiᵽamaki Tuᵽarãte jia jiyia wi'ia baaeka. I'suᵽaka baaiki kimamaka, ‘Jiitaka sime’, jĩjimakaᵽi marĩᵽuᵽajoayu”, ãrĩwa'ri kibojaeka Tuᵽarãrika o'oekaki.— 12 I'suᵽaka Jesúre ãᵽakã'ã ã'mitiritirã, judíotata ĩᵽarimarãre kire ñi'ariyaᵽaeka. “ ‘Rioa ba'iraberimaja uᵽaka nime’, mareka ãrĩwa'ri i'suᵽaka majaroka Jesúre mare bojako'o”, narĩᵽuᵽajoaeka. I'suᵽaka simako'omakaja ᵽo'imajare kĩkiwa'ri kire nañi'aberika. Suᵽa imarĩ toᵽi na'rika mae.
“¿Yaje Romawejea ĩᵽamakire imᵽuesto mawaᵽaĩjijĩñu?”, ãrĩwa'ri Jesúre najẽrĩaeka
13 Ĩ'rãrimaki fariseokaka ᵽuᵽajoairã, Herodes jeyomarãoka Jesús ᵽõ'irã eyaekarã, niᵽamarãre nare ᵽũataeka simamaka. “Jesúre jia yijare yi'riwãrũbesarãkareka, kire yija okabaarãñu”, ãrĩwa'ri kiᵽõ'irã neyaeka. 14 Kiᵽõ'irã eyatirã ikuᵽaka narĩka: —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Rita oyiaja bojaiki mime. Ᵽo'imajare mire jaiyuyekoᵽeika dakoa jo'abeyua mire. Imatiyairã, imatiyabeyurãro'sioka kĩkibekaja Tuᵽarãrikakaka wãrõiki mime. Suᵽa imarĩ ikuᵽaka mire yija jẽrĩayu: ¿Yaje Romawejeakaki ĩᵽire jã'meika uᵽakaja imᵽuestos kire yija waᵽaĩjijĩñu ruku? Kire yija waᵽaĩjijĩkareka ¿Moisés imaekakite jã'meka ba'iaja baairã yija jarijĩñu bai?— 15 I'suᵽaka jiaᵽi kire narĩko'omakaja kire ᵽakirika naᵽakatarikoᵽeka Jesúre õrĩka. Suᵽa imarĩ ikuᵽaka nare kiyi'rika: —¿Dako baaerã mijare yiyi'yua ã'mitiritirã yire mija okabaariyaᵽayu? Ĩ'rãto niñerũ yiro'si mija e'era'abe ñiaokaro'si,— nare kẽrĩka. 16 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ĩ'rãto niñerũ kiro'si ne'era'aeka. Sĩatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Maki ᵽema sime samija ĩamaka? Suᵽabatirã, ¿maki wãmea sareka o'oeka sime?— nare kẽrĩka. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ikuᵽaka kire nayi'rika: —Ĩᵽi César ᵽema uᵽaka sime,— kire narĩka. 17 I'suᵽaka naᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Ĩᵽi César rika ima kire samija ĩjibe. I'suᵽakajaoka Tuᵽarãrika ima kireje samija ĩjibe,— nare kẽrĩka. I'suᵽaka Jesúre ãᵽakã'ã ã'mitiritirã okamarĩaja najarika õrĩtiyaiki kime ãrĩwa'ri.
¿Reyariᵽotojo õñia ᵽo'imajare jariᵽe'rirãñu ruku? ãrĩwa'ri Jesúre najẽrĩaeka
18 Suᵽa imarĩ ĩ'rãrimaki saduceokaka ᵽuᵽajoairãte eyaeka Jesúka jairĩ. “Ᵽo'imajare reyarãka be'erõ'õ õñia jariᵽe'ririka imabeyua”, ãñurã nimaeka. Suᵽa imarĩ Jesúre sakaka jẽrĩaokaro'si kiᵽõ'irã neyaeka. 19 —Mia'mitiᵽe wãrõrimaji. Ikuᵽaka maro'si Moisés imaekakite o'oeka: “Kima'mi makarãmarĩaja rũmure kireyataᵽajĩka, kima'mi rũmu mirãkote kibe'erõ'õkakire e'ejĩka marã imabeyua kika komakarãrirã”, ãrĩwa'ri Moisés imaekakite o'oeka,— kire narĩka. Suᵽabatirã ikuᵽaka narĩka ate: 20 —Ĩakõrĩ je'e: Bikija ĩ'rĩkate imaeka. Ĩ'rõtẽñarirakamarã kibe'erõ'õkarãre imaeka. Mamarĩ kirõmie'eũ'mueka nama'mi. Makarãmarĩaja kirũmure kireyataᵽaeka. 21 Suᵽa imarĩ kotĩmite reyataᵽamaka kibe'erõ'õkakite kore e'eka ate. I'suᵽakajaoka makarãmarĩaja kireyaeka kiro'si. Suᵽa imarĩ kibe'erõ'õjĩtekaki koka imaekaki. Nuᵽakajaoka kireyaeka. 22 I'suᵽakaja oyiaja kirĩrãre ritaja koka imakoriᵽatakoᵽeka. Koka makarãririmarĩaja nareyaᵽataeka. Nareyaᵽataeka be'erõ'õ koreyaeka narũmu imakoᵽeroyikako. 23 “Ᵽo'imaja reyariᵽotojo õñia jariᵽe'rirãñurã”, ãñuka mime. Karemarĩa rita bojaiki mimarãkareka, ¿ritaja narũmu koimaeka simamaka, ni'ika kotĩmiaritiyarãñu ruku õñia kojariᵽe'rirãka ᵽoto?— saduceokaka ᵽuᵽajoairãte ãrĩka Jesúre. 24-25 I'suᵽaka kire naᵽakã'ã, ikuᵽaka kiyi'rika: —Tuᵽarã majaroᵽũñurã o'oeka õrĩbeyurã mija ime. Suᵽabatirã “Ritaja baawãrũiki kime Tuᵽarã”, ãrĩwãrũbeyurã mija. I'suᵽaka imarã imarĩ, rukubaka ᵽuᵽajoairã mija ime. Õñia najariᵽe'rirãka ᵽoto rõmie'ebesarãñurã ᵽo'imaja. I'suᵽakajaoka simarãñu rõmijãro'si. Tuᵽarãte imarõ'õkarã ángelrãka uᵽaka ᵽo'imajare imarãñu. 26 Mae reyariᵽotojo õñia ᵽo'imajare jariᵽe'rirũkiakaka mijare yibojaerã baayu. ¿Moisés imaekakite o'oekakaka ĩakoribeyurã mija bai je'e? Yaᵽumakarãka jũ'rẽika watoᵽekaᵽi Tuᵽarãte ikuᵽaka ãrĩka Moisés imaekakite: “Mija ñeki Abraham imaekaki jia yire baarijayuka. I'suᵽakajaoka Isaac suᵽabatirã Jacob imaekarã jia yire baarijayurã”, Tuᵽarãte kire ãrĩka. 27 “Ĩ'rã maekarakamarã jia yire baabaraka imarijayurã”, Tuᵽarãte ãrĩka, õñia nimamaka. Tuᵽarã ᵽõ'irã nime, reyaekarã imariᵽotojo naririberika simamaka. Suᵽa imarĩ “Õñia ᵽo'imajare jariᵽe'ribesarãñu”, ãñurã imarĩ, tẽrĩrikaja rukubaka ᵽuᵽajoairã mija ime,— saduceokaka ᵽuᵽajoairãte kẽrĩka.
Imatiyairokakaka Tuᵽarãte jã'meika Jesúre bojaeka
28 Toᵽi mae saduceokaka ᵽuᵽajoairãte Jesúka jaika ᵽoto Moiséte jã'meka wãrõrimajire sã'mitiritirã, “Jia Jesúre nare yi'yu”, kẽrĩᵽuᵽajoaeka. Suᵽa ãrĩwa'ri Jesús ᵽõ'irã ke'rika kire jẽrĩaokaro'si. —¿Dika sime Tuᵽarãte jã'meika imatiyaika?— ãrĩwa'ri Jesúre kijẽrĩaeka. 29-30 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka kire kiyi'rika: —Tuᵽarãte jã'meika imatiyaikakaka ikuᵽaka sabojayu: “Mija ã'mitiᵽe Israelka'iakarã. Tuᵽarã ĩ'rĩkaja imaki Maiᵽamaki. Aᵽerãte mawayuĩaika tẽrĩwa'ribaji jia maiᵽamaki Tuᵽarãte mayi'ririjarijĩñu. I'suᵽakajaoka ritaja õrĩriᵽuᵽakirã maimaᵽitiyika jia Tuᵽarãte mayi'rijĩñu. Suᵽabatirã ĩ'rãmijiᵽiji ᵽuᵽajoatirã jia kire mabaarijarijĩñu”, ãrĩwa'ri sabojayu imatiyaika Tuᵽarãte jã'meika. 31 I'sia rokajĩtekaka ikuᵽaka bojaika: “Maᵽo'ia mawãtaika uᵽakajaoka aᵽerãte mawãtajĩñu.” Dika aᵽea ika ĩ'ᵽakurikaka Tuᵽarãte jã'meika tẽrĩwa'ribaji imatiyaika imabeyua,— Moiséte jã'meka wãrõrimajire kẽrĩka. 32 Suᵽa kẽᵽakã'ã ikuᵽaka Jesúre kiyi'rika: —Rita meñu wãrõrimaji. Ĩ'rĩkaja kime Tuᵽarã. Maki aᵽika imabeyuka kiuᵽaka imaki. I'suᵽaka meñua rita sime. 33 “Aᵽerãte mawãtaika tẽrĩwa'ribaji jia Tuᵽarãte mayi'ririjarijĩñu. Ritaja õrĩriᵽuᵽakirã maimaᵽitiyika jia Tuᵽarãte mayi'rijĩñu. Suᵽabatirã ĩ'rãmijiᵽiji ᵽuᵽajoatirã jia kire mabaarijarijĩñu. I'suᵽakajaoka maᵽo'ia mawãtaika uᵽakaja aᵽerãteoka mawãtajĩñu”, ãrĩwa'ri mibojaika imatiyaika sime. Moisés imaekakite jã'meka uᵽakaja Tuᵽarãte jia baawa'ri wa'iro'si ri'ia kiro'si majoeĩjiyu. I'suᵽaka mabaaika jia ima simako'omakaja Tuᵽarãte mayi'ririjayua, suᵽabatirã aᵽerãte mawãtarijayuaoka, tẽrĩrikaja imatiyaika sime,— kire kẽrĩka. 34 Jia kiyi'ᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Yire meñua ña'mitiyuareka, “Tuᵽarã, miyaᵽaika uᵽakatakaja yibaarãñu”, ãrĩwãrũrũkika mime. Kirikitaki mimatiyarika kũᵽajĩji mire jariwa'yua je'e,— kire kẽrĩka. I'suᵽaka Jesúre ãᵽakã'ã ã'mitiritirã, ni'i ĩ'rĩkaoka kire jẽrĩaberikaki mae, “Mare tẽrĩwa'ribaji õñuka kime”, ãrĩᵽuᵽajoawa'ri.
“¿Maki riᵽarãmi kime ruku Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki mijareka?”, ãrĩwa'ri Jesúre nare jẽrĩaeka
35 Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã wãrõbaraka kimaekarõ'õᵽi ikuᵽaka ᵽo'imajare kẽrĩka: —“Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki David imaekaki riᵽarãmi kimarãñu”, nañu Moiséte jã'meka wãrõrimaja. ¿Yaje rita nañu ruku jee? ¿Yaje kiriᵽarãmitakioka kimarãñu je'e mijareka? 36 I'suᵽaka naᵽuᵽajoaika simako'omakaja, kiriᵽarãmireka ĩᵽi Davidre jaika ᵽoto, “Ñiᵽamaki mime”, kireka kẽrĩka. I'suᵽaka simamaka, David imaekaki Esᵽíritu Santore kire jeyobaaekaᵽi ikuᵽaka kio'oeka: “Ñiᵽamakire ikuᵽaka Tuᵽarãte ãrĩka: ‘Ritaja ᵽo'imajare jã'merimaji mimarãñu. Suᵽa imarĩ yiritaᵽẽ'rõtorã miruᵽabe. I'suᵽaka mimarãka simamaka mimajamarãre yitẽrĩrãñu mire nayi'yaokaro'si’, Tuᵽarãte kire ãrĩka”, ãrĩwa'ri David imaekakire o'oeka. 37 “Ñiᵽamaki mime”, ĩᵽi Davidre kire ãᵽakã'ã, ¿yaje ruku kiriᵽarãmitakiji kime je'e? Davidre tẽrĩwa'ribaji kimema,— nare kẽrĩka. Jia nare kiwãrõmaka ã'mitiritirã, rĩkimarãja torã imaekarãte jĩjimaka jarika.
“Moiséte jã'meka wãrõrimaja ikuᵽaka ba'iaja baarijayurã”, Jesúre ãrĩka
38 Ikuᵽaka ᵽo'imajare kiwãrõeka ate: —Moiséte jã'meka wãrõrimajare baarijayu uᵽaka mija baakoreka jia mija ᵽuᵽajoabe. Mija ĩabe, ikuᵽaka nabaarijayu. “Imatiyairã yija ime”, ãrĩᵽuᵽajoairã imarĩ, jariroaka jía jããtirã ᵽo'imajare ĩaika wãjitãji naturirijayu. Suᵽabatirã wejeñe'metãji na'ririjayu ᵽoto jiaᵽi aᵽerãte nare jẽñerika nayaᵽayu. 39 Rẽrĩriwi'iarã nakãkaika ᵽoto imatiyarimajare ruᵽarõ'õrã oyiaja naruᵽariyaᵽarijayu. Baya nabaarijayu ᵽoto i'suᵽakajaoka imarika nayaᵽayu. 40 “Jia baairã maime”, ãrĩriᵽotojo, nañu uᵽakaja baabeyurã nime. Natĩmiarãte reyataᵽaekarãte ᵽakitirã, naba'irĩjia, nawi'iaoka nareka ne'marijayu. I'suᵽaka wayuoka baairãte wayuĩabeyurã imariᵽotojo ᵽo'imajare ĩaika wãjitãji, ñoaka Tuᵽarãka najaiyu. “Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja jia baairã nime”, ᵽo'imajare ãrĩᵽuᵽajoarũ ãrĩwa'ri i'suᵽaka kika najairijayu. I'suᵽaka nabaakoᵽeika jiamarĩa sime. I'suᵽaka ba'iaja nabaaika waᵽa, waᵽaĩjibaraka jimarĩa ba'iaja najũarãñu. Nuᵽaka mija baa'si jia mija ᵽuᵽajoabe,— Jesúre ãrĩka ritaja ᵽo'imajare.
Tĩmite reyataᵽaekako wayuoka baaiko imariᵽotojo niñerũ ĩjikako majaroka
41 Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã niñerũ jããrũkia wã'tarã Jesúre ruᵽaeka. Ᵽo'imajare niñerũ jããika kĩarijarika. Rĩkimaka ba'irĩjia rikairã rĩkimakaja niñerũ i'sikotorã jããekarã. 42 I'suᵽaka nabaairõ'õrã wayuoka baaikote eyaeka. Kotĩmite reyataᵽaekako koimaeka. Ĩ'ᵽato niñerũ yabirĩjiaka i'sikotorã kojããeka. Cobrekaka simaeka imarĩ, waᵽajã'rĩmarĩa simaeka koniñerũjĩka. 43 Suᵽa imarĩ kika wãrũrimajare akatirã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Jia mija ã'mitiᵽe. Wayuoka baaiko imariᵽotojo jia Tuᵽarãro'si i'kore ĩjiyu. Rĩkimaka ba'irĩjirã ᵽemajĩrã ĩjiko koime. 44 Rĩkimakaja ba'irĩjirã ᵽuri rĩkimaka niñerũ rikairã. Sakaka nijika simako'omakaja rĩkimakaja sajariwa'yu narika ruᵽu. I'ko ᵽuri wayuoka baaiko imariᵽotojo korikaikajĩka simauᵽatiji ĩjiᵽataiko. Ba'arika kowaᵽaĩjirũkia imakoᵽeikaja Tuᵽarãte kõjiᵽatayu,— kika wãrũrimajare kẽrĩka.
Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia nakuyeᵽaterãñu ãrĩwa'ri Jesúre bojaeka
1 Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia kimaekarõ'õᵽi kiᵽorika ᵽoto ikuᵽaka ĩ'rĩka kika wãrũrimajire kire ãrĩka: —Miabe wãrõrimaji. Jiitaka sime i'sia wi'ia. Jia jo'bari'o ãtakaka baaeka sime,— Jesúre kẽrĩka. 2 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiriwa'ri, ikuᵽaka Jesúre kire yi'rika: —Maekaka jiiwi'i samija ĩaika simako'omakaja, ñamajĩ ᵽo'imajare kuyeᵽaterũkia sime. Suᵽa imarĩ ika wi'iakaka ãta ĩ'ᵽari'o tuaᵽeᵽeka ᵽeyubesarãka, saririᵽatarãka simamaka,— nare kẽrĩka.
“Ritatojo wejea ririrã baarãka ruᵽu ikuᵽaka simarãñu”, Jesúre ãrĩka
3 I'sia be'erõ'õ Olivos wãmeika ĩmimaᵽemarã eyatirã Jesúre ruᵽaeka. I'sia ĩmima wãjitãji ñoakuri ᵽañakarã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia imaeka. Ᵽedro, Santiago, Juan, Andréᵽitiyika Jesús ᵽõ'irã na'rika naro'siji kire jẽrĩaokaro'si. 4 —Mibojaika, ¿marãᵽate i'suᵽaka simarãñu? I'suᵽaka simarũki ruᵽu, ¿dakoa yija ĩaũ'murãñu ruku?— kire narĩka. 5 I'suᵽaka naᵽakã'ã, ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Jia mija ᵽuᵽajoabe aᵽerãte mijare ᵽakikoreka. 6 Mija ĩabe. “Ᵽo'imajare yijã'meokaro'si Tuᵽarãte ᵽũataekaki ñime”, ãᵽaraka rĩkimarãja ᵽakirimajare eyarãñu. I'suᵽaka baawa'ri rĩkimarãja ᵽo'imajare naᵽakirãñu. 7 Mija koyikurirã imarãñurãte jĩrĩrãka ã'mitiritirã, mija kĩkia'si. Aᵽewejeakarãre ᵽitã'mua jẽ'rãta'arãka ã'mitiritirã, mija kĩkia'sioka. I'suᵽaka simarijarirãka imariᵽotojo ñojimarĩtaka riribesarãka ritatojo wejea ruᵽu. 8 Ĩ'rãtata jĩrĩrãñurã aᵽetataka. Suᵽabatirã ĩ'rãka'ireka imarã, aᵽeka'ireka imarãᵽitiyika jĩrĩrãñurã. Ĩ'rãrikõ'rĩmatorã ka'ia iyirãka. Suᵽabatirã ba'arika ᵽuᵽakã'ã, ba'arimarĩa ᵽo'imajare jarirãñu. I'suᵽaka jũairã imariᵽotojo satẽrĩwa'ribaji najũarijarirãñu ruᵽu. 9 Rakajekaja mija imabe. Mijare ñi'atirã ĩᵽarimarã ᵽõ'irã mijare ne'ewa'rirãñu. Suᵽabatirã rẽrĩriwi'itõsiarã mijare naᵽajeriwã'imarĩrãñu. Yire ã'mitiriᵽẽairã mija imamaka, ĩᵽarimarã wãjitãji mijare narĩkamarirũjerãñu. Na'mitirirãka wãjitãji yirika nare bojabaraka, “Jesúre ã'mitiriᵽẽairã yija ime”, mija ãrĩrãñu. 10 Ritatojo wejea ririrã baarãka ruᵽu ritaja ᵽo'imajare yirika bojaᵽatarũkia simarãñu. 11 Mijare ñi'atirã ĩᵽarimarã wãjitãji mijare ne'ewa'ᵽakã'ã, kĩkiwa'ri “¿Marãkã'ã nare mayi'rirãñu?”, ãrĩᵽuᵽajoabekaja mija imabe. Mija ãrĩrũkirõ'õjĩte eyarãka ᵽoto “Ikuᵽaka nare yija ãrĩrãñu”, ãrĩᵽuᵽajoairã mija imaokaro'si Esᵽíritu Santore mijare jeyobaarãñu. I'suᵽaka mijare kijeyobaarãka simamaka, ikiᵽi ãrĩwa'ri jia nare mija yi'riwãrũrãñu, mija õñu uᵽakaja mija ᵽuᵽajoikaᵽimarĩa,— nare kẽrĩka. 12 Ate nare kẽrĩka: —Yire yi'yurãte ikuᵽaka nabaarãñu. Ĩ'rĩka makarã imariᵽotojo yire yi'riᵽarea ĩ'rĩkate nañi'arũjerãñu kire najããokaro'si. Suᵽabatirã yire yi'yurã nimamaka naᵽakiji kimakarãte jããrũjerãki. I'suᵽakajaoka yire yi'yurãte ã'mijĩawa'ri naᵽakiarã majamarã jaritirã namakarãja nare jããrũjerãñurã. 13 Yire ã'mitiriᵽẽairã mija imamaka ĩawa'ri, ritaja ᵽo'imajare mijare ã'mijĩarãñu. I'suᵽaka simako'omakaja yire yi'ririja'atabeyurãte takaja ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã a'rirũkirã nimakoᵽeikareka Tuᵽarãte nare wayuĩarãñu. 14 Tuᵽarãte bojaĩjirimaji imaekakite o'oeka uᵽakaja “Ĩ'rãrĩmi Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã ĩ'rĩka ba'iaja baarimaji kimarũkimatorãja kimarãka mija ĩarãñu.” (Yi'i Marcos ika ᵽaᵽera yo'oika ĩarãñurã, jia samija õrĩwãrũbe). Tuᵽarãte yaᵽaberitiyaika kibaarãka ᵽoto Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia ba'iaja kijarirũjerãñu. I'suᵽaka simarãka ĩawa'ri, ñojimarĩji Judea ka'iarã imarãte ᵽusiarã ru'rimirĩrãkareka jia naro'si simarãñu. 15 Kiwi'i ᵽemarã imarãki toᵽi ruitirã, kiba'irĩjia e'erĩ kiwi'iarã kãkabekaja ñojimarĩji kiru'rirũ. 16 Rioa ba'irabebaraka imarãkioka, wi'iarã ima kicamisa ᵽemaᵽi kijããrijayuto e'erĩ kiᵽe'riberijĩñu. 17 Rõmijã yata imarãñurãro'si ka'wisika simarãñu naru'yaokaro'si. Ũᵽubaka me'rãka rikarãñurãro'sioka i'suᵽakaja simarãñu. 18 Ᵽu'ejẽ'rãka simarãka ᵽoto i'suᵽaka simakoreka Tuᵽarãte mija jẽñebe. 19 I'suᵽaka simarãka ᵽoto ba'itakaja ritaja ᵽo'imajare jũarãñu. Tuᵽarãte wejea ᵽo'ijiaekarãja ba'iaja najũarijarika ᵽemawa'ribaji ba'iaja ᵽo'imajare jũarãñu i'sia ᵽoto. I'suᵽaka simarãka be'erõ'õᵽi ᵽuri aᵽekurioka i'suᵽaka imarũkiaro'si marĩa simarãñu mae. 20 I'suᵽaka simako'omakaja “Ñoaitakaja i'suᵽaka jũabaraka nima'si, i'tojĩrãja simarũ”, Tuᵽarãte ãrĩrũkimarĩa simarikareka ritaja, ĩ'rĩkaoka jariwa'ririmarĩaja ᵽo'imajare ᵽurijããeka. I'suᵽaka imarũkia simako'omakaja kiwã'maekarãte wayuĩawa'ri ñoaitakamarĩaja i'suᵽaka kimarũjerãñu. 21 “Mija ĩabe õ'õrã Cristore ime”, ĩ'rĩka mijare ãrĩᵽakikoᵽerãkite mija ã'mitiriᵽẽa'si. Aᵽika ãrĩkaki, “Mija ĩabe õ'õrã kime Mesías, Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki kime”, mijare ãrĩrãkiteoka mija yi'ria'si. 22 Rĩkimarãja ᵽakirimajare eyarãñu. Ĩ'rãrimarã “Yi'i imaki Jã'merũkika Tuᵽarãte wã'maekaki”, ãrĩrãñurã. Aᵽerã imarãñurã “Yi'i imaki Tuᵽarãro'si bojaĩjirimaji”, ãñurã. Suᵽabatirã ᵽo'imajare ᵽakiokaro'si niakoribeyua nare baabearãñurã. Tuᵽarãte wã'maekarã ᵽariji nare ã'mitiriᵽẽarika yaᵽawa'ri, i'suᵽaka nabaakoᵽerãñu. 23 Jia õrĩwãrũtirã, “I'suᵽaka simarãka”, mija õrĩrã ikuᵽaka mijare ñañu. Suᵽa imarĩ rakajekaja mija imabe.
Ᵽo'imaja Ma'mire ᵽe'rietarũkiakaka
24 Ba'iaja ᵽo'imajare jũarãka be'erõ'õ aiyate ñamita'rirãñu. Ñamikakioka yaaboabesarãki. 25 Tã'ᵽia ña'rĩrãka. Ritaja wejeᵽemareka ima Tuᵽarãte rĩ'merũjerãñu. 26 I'suᵽaka simarãka ᵽotojĩ ritaja Ᵽo'imaja Ma'mire niarãñu ate. Oko ũmakaka watoᵽekaᵽi jia yaaboaika, suᵽabatirã tẽrĩwa'ribaji yirikaᵽi yi'tarãñu. 27 Tuᵽarãte imarõ'õkarã ángelrãkare yiᵽũatarãñu yiwã'maekarãte narẽaokaro'si. I'suᵽaka nare yijã'memaka ritatojo wejeareka ᵽo'imaja ima uᵽatataja rẽarĩ naᵽibirãñu. 28 Higuera wãmeika õterikiakaka ᵽuᵽajoabaraka mijare yiwãrõerã baayu mae. Higuera ritajũkia saᵽũñua so'aika ĩatirã, “Kũᵽajĩ sajariwa'yu ijijẽ'rãka seyarũkia”, marĩwãrũyu. 29 Suᵽa imarĩ yibojaika uᵽakaja simaũ'murãka ᵽoto, “Kũᵽajĩ sajariwa'yu Ᵽo'imaja Ma'mire etarũkia”, mija ãrĩwãrũrãñu mae. 30 Rita sime ika mijare yibojaika. Yibojaika uᵽakaja simarãka ᵽoto ĩ'rãrimarã maekaka imarãte õñia imarãñu ruᵽu. 31 Ika ka'ia, wejeᵽemaoka ririrũki oyiaja sime. I'suᵽaka simako'omakaja yirika ᵽuri ririrũkimarĩa sime. 32 Maki õrĩbeyuka yetarũkirĩmikaka. Mabo'ikakurirã imarã ángelrãkaoka õrĩbeyurã. Yi'i, Tuᵽarã Maki imariᵽotojo ñorĩbeyuoka yi'i. Maᵽaki Tuᵽarã ĩ'rĩkaja õñuka yetarũkirĩmikaka. 33 I'suᵽaka simamaka õrĩweitikaja mija imabe. Sõrĩbeyurã imarĩ, rakajekaja mija imarijaᵽe. 34 Jia mija ã'mitiᵽe, ika bojawãrõrikaᵽi mijare yibojaerã baaika: Ĩ'rĩka wi'iba'iᵽi imaekaki. Turitaᵽarĩ ke'rika ᵽoto, kiro'si ba'irabeĩjirimajare wi'ia kĩarĩrĩrũjeka. Ke'rirã baaeka ruᵽu “Ika mija ba'iraberika imarãka”, nare kẽrĩka. Koᵽereka tuerimaji “Yire ta'abaraka, õ'õrãja wi'ia ĩarĩᵽaraka mimabe”, kire kẽrĩka. 35 Kiuᵽakaja ya'rirãñu yiro'sioka. Suᵽa imarĩ jia yire ta'abaraka mija imabe, yi'tarũkia mija õrĩbeyua simamaka. “Na'irã, ñami ñe'metãji, karaka akarãka ᵽotojĩ, wãrĩrika ru'ara'arãka ᵽoto, i'tojĩte ki'tarãñu”, yireka ãrĩwãrũbeyurã mija ime. 36 Ikuᵽarõ'õᵽiji etatirã, “¿Dako baaerã mija kãñu, yiyaᵽaika uᵽaka baabekaja?”, mijare ñarĩkoreka, rakajekaja mija imarijaᵽe. 37 Mijaro'sitakamarĩa ikuᵽaka yibojaweiyu ritaja ᵽo'imajaro'si. Jia imatikaja yire ta'atikaja mija imarijaᵽe,— nare kẽrĩka.
“¿Marãkã'ã marĩjĩkareka Jesúre majããrũjejĩñu ruku?”, ãᵽaraka najaibu'aeka
1 Toᵽi mae, ĩ'ᵽarĩmi sajariwa'rika Ᵽascua baya ruᵽu. Levadura rukeberika ᵽan naba'aribaya simaeka. I'sia ᵽoto ᵽo'imajare õrĩbeyuju Jesúre ñi'arika kurarãka ĩᵽarimarãre ᵽakatarikoᵽeka, Moiséte jã'meka wãrõrimajaᵽitiyika. “¿Dikaᵽi kire okabaatirã kire majããrũjejĩñu?”, ãᵽaraka najaibu'aeka. 2 Ikuᵽaka ĩ'rãrimakire ãrĩka: —Ᵽascua baya simarãka ᵽoto Jesúre mañi'ajĩkareka, jimarĩa ᵽo'imajare boebarijĩñu. Boebariwa'ri ba'iaja nabaajĩkareka, marãkã'ã baatirã nare mokajããwãrũberijĩñu. Suᵽa imarĩ Ᵽascua baya simarãka ᵽoto, kire mañi'aberijĩñu ruᵽu,— narĩka.
Rõmore Jesús ruᵽuko'a ᵽemarã ruᵽuko'awearũkia yo'yekako
3 I'sia ruᵽubaji ᵽañaka Betania wejearã kimaeka ᵽotojĩ, Simón kãmia rabaeka mirãki wi'iarã Jesúre imaeka. Torã ba'abaraka nimaeka ᵽoto ĩ'rãko rõmore naᵽõ'irã eyaeka, ãta alabastro wãmeikakaka jotoa baaeka rikatirã. Satõsiareka nardo wãmeika iyebaka imaeka jia jiijĩsiakaka. Suᵽabatirãoka waᵽajã'rĩtakakaka simaeka. Alabastrojotoku'rea ᵽeᵽaru'atatirã Jesús ruᵽuko'arã iyebaka koyo'yeka kire jiyiᵽuᵽayeewa'ri. 4 I'suᵽaka kire kobaamaka ĩatirã, jimarĩa ĩ'rãrimarãre kore boebarika. I'suᵽaka imawa'ri, —¿Dako baaerã kiruᵽuko'arã iyebaka koyo'yeyu? Waᵽuju sakowe'weᵽateyu. 5 I'sia iyebaka trescientos denario rõ'õjĩrã waᵽajã'rĩa sime. Sawaᵽa tõᵽotirã wayuoka baairãte koĩjirĩ imakoᵽeyu,— ãᵽaraka ĩ'rãrimarãre jaibu'aeka natiyiaja. I'suᵽaka ãᵽaraka kore najaiyuyeka. 6 I'suᵽaka naᵽakã'ã, ikuᵽaka Jesúre nare ãrĩka: —Koimaᵽarũ. Jia yire baawa'ri i'suᵽaka kobaayu. 7 Mija watoᵽekarã imajiᵽarũkirã nime wayuoka baairã. Suᵽa imarĩ mija yaᵽarãka ᵽotojo nare mija jeyobaarijarijĩñu. Yi'i ᵽuri mijaka imajiᵽabesarãki. 8 Iko ᵽuri koᵽuᵽaka kore jiyuika uᵽakaja jia yire baaiko. Yireyarũki ruᵽu iyebaka jia jiijĩsia yire koyo'yeyu. Yire nayayerũkia ᵽuᵽajoaweiko uᵽaka i'suᵽaka yire kobaayu. 9 Rita ika mijare yibojayu. Ritaja wejeareka Tuᵽarãrika wãrõbaraka, jia yire kobaaeka mirãka ᵽo'imajare bojarijarirãñu. Suᵽa imarĩ jia kobaaeka ᵽuᵽajoabaraka, kore naye'kariribesarãñu,— nare kẽrĩka.
Jesúre nañi'aokaro'si karerõ'õᵽi Judare kire bojajããeka
10 Torãjĩrã mae kurarãka ĩᵽarimarãka jairĩ Judas Iscariotere a'rika. Jesúka wãrũrimaja ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarãkaki imaki kimaeka. “Jesúre mija ñi'aokaro'si, kimarõ'õrã mijare ye'ewa'rirãñu”, nare kẽrĩka. 11 I'suᵽaka nare kibojamaka ã'mitiritirã, jĩjimaka najarika. I'suᵽaka jariwa'ri, —Niñerũ mire yija ĩjirãñu,— kire narĩka. Suᵽa imarĩ “Ᵽo'imajamatorã Jesúre nañi'aerã, ¿marãkã'ã nare yibaarũjerãñu ruku?”, Judare ãrĩᵽuᵽajoaũ'mueka.
Jesúre ᵽiyia ba'aekakaka
12 Ᵽascua baya ũ'muroyikarĩmi levadura rukeberika ᵽan naba'aribaya seyaeka. I'sirĩmi oveja makarãka jããtirã naba'aroyika. Egiᵽtoka'iarã nañekiarãte imaeka ᵽoto Tuᵽarãte nare tããeka ᵽuᵽajoabaraka i'suᵽaka nabaaroyika. Suᵽa imarĩ kika wãrũrimajare ikuᵽaka kire jẽrĩaeka: —¿No'orã ba'arika baaweirĩ yija a'ririka miyaᵽayu, Ᵽascua baya ᵽoto maba'arũkia?— kire narĩka. 13 Toᵽi ĩ'ᵽarã kika wãrũrimajare ᵽũataweibaraka ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Wejearã mija eyarãka ᵽoto torã ĩ'rĩka jotoaᵽi okoa kõkewa'yukate mija ĩatõᵽorãñu. Kibe'erõ'õ mija a'ᵽe. 14 Kibe'erõ'õ a'ritirã, wi'iarã kikãkarãñurõ'õ ĩatirã, ikuᵽaka ãᵽaraka saba'iᵽite mija jẽrĩabe: “Yijare wãrõrimaji ikuᵽaka ãrĩko'oka: ‘¿No'orã sime yika wãrũrimajaka, Ᵽascua baya ᵽoto ba'arũkia nabaaweirũkirõ'õ?’, kẽrĩko'o”, mija ãᵽe. 15 I'suᵽaka mija ãᵽakã'ã ã'mitiritirã, ĩmiᵽẽ'rõtorã ima kuraraka jo'barõ'õjĩte mijare kibearãñu. Koᵽakaja najietikarõ'õ simarãñu. Suᵽa imarĩ i'sia kurarakarã maba'arũkia mija baaweibe,— nare kẽrĩka. 16 I'suᵽaka nare kẽrĩka be'erõ'õ, torã na'rika. Torã eyatirã Jesúre nare bojaeka uᵽakaja simamaka niaeka. Torã Ᵽascua bayarĩmi naba'arũkia nabaaeka mae. 17 Rã'iwa'ri neiᵽuᵽurõ'õ sajarika ᵽoto Jesúre torã eyaeka kika wãrũrimaja, ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarã kika imaroyikarãᵽitiyika. 18 Naka ba'abaraka ikuᵽaka nare kibojaeka: —Mija ã'mitiᵽe. Rita mijare yibojayu mae. Mawatoᵽekarã ĩ'rĩka imaki maka ba'ariᵽotojo, yimajãmarãre yire ñi'aokaro'si yire bojajããrũkika,— nare kẽrĩka. 19 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ba'iaja naᵽuᵽarika. Toᵽi mae nimarakamakiji ikuᵽaka kire ãᵽaraka najẽrĩaũ'mueka: —¿Yi'imarĩka i'suᵽaka baarãki ruku?— ãᵽaraka kire najẽrĩaeka. 20 Toᵽi mae ikuᵽaka nare kiyi'rika: —Ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamaki seroarã yika ᵽan ñu'aba'airãkaki kime. 21 Tuᵽarã majaroᵽũñurã sabojaika uᵽakaja simaerã baayu yiro'si. Ᵽo'imaja Ma'mi ñime. Yire ñi'atirã ᵽo'imajare yire jããrãñu. “Aᵽerãte kire ñi'arũ”, ãrĩwa'ri yire bojajããrãki ᵽuri, jimarĩa ba'iaja jũarãki. I'suᵽaka simamaka imaberiri kimakoᵽeka,— nare kẽrĩka. 22 Ba'abaraka nimekã'ãja ᵽan Jesúre e'eka. Sarikatirã, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kẽrĩka. I'suᵽaka ãrĩtirã sañakatarutirã nare sakĩjika. —Ãja'a, samija ba'abe. Ika ᵽan koᵽakaja yiᵽo'ia sime,— nare kẽrĩka. 23-24 Toᵽi ate ko'a ke'eka. Sarikatirã, “Jia mibaayu Tuᵽarã”, kẽrĩka. I'suᵽaka ãrĩtirã nare sakĩjika. Suᵽa imarĩ nimarakamakiji sanukueka be'erõ'õ ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Ika iyaokoa koᵽakaja yiriwea sime. Riweajurubaraka yireyarãkaᵽi ãrĩwa'ri rĩkimarãre Tuᵽarãte tããrãñu. I'suᵽaka yireyamaka ĩatirã, “Ba'iaja nabaaika yijũjerãñu”, Tuᵽarãte ãrĩka uᵽakaja kibaarãñu mae. 25 Rita mijare ñañu mae, Tuᵽarãte yire jã'merũjerũkia seyabeyukaji iyaokoa mijaka ukuokaro'simarĩa ñime. Yijã'meũ'murãñurĩmi seyarãka ᵽoto ᵽuri, aᵽeuᵽaka, mamaka iyaokoa yukurãñu mae,— nare kẽrĩka.
“ ‘Jesúre õrĩbeyuka yi'i’, yireka merĩrãñu”, Ᵽedrote kẽrĩka
26 Suᵽa imarĩ Tuᵽarã baya koyaweatirã Olivos wãmeika ᵽusiarã na'rika. 27 Torã na'rika ᵽoto ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Yire ã'mitiriᵽẽairã imariᵽotojo yire mija ja'atarãñu. Suᵽa imarĩ yire ja'atawa'ri rakakaja mija ᵽibiᵽaterãñu. Tuᵽarã majaroᵽũñurã ãñu uᵽakaja simarãñu. Ã'mitirikõrĩ je'e: “Oveja ĩarĩrĩrimajire yijããrãñu. I'suᵽaka yibaamaka kioveja ru'riᵽatarãka”, ãrĩwa'ri sabojayu. 28 Suᵽa imarĩ yire najããko'omakaja õñia yijariᵽe'rirãñu. I'suᵽaka imatirã mija ruᵽubaji Galileaka'iarã yeyarãñu. Suᵽabatirã torã mijare ye'etorirãñu,— nare kẽrĩka. 29 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Ᵽedrote kire ãrĩka: —Aᵽerã ᵽuri nimarakamakiji mire ja'atarãñurã je'e. Yi'i ᵽuri mire ja'atabesarãki,— kire kẽrĩka. 30 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Rita mire ñañu. Ire ñamiji karaka ĩ'ᵽakuri akaerã baarãka ruᵽubaji, maekarakakuri, “Jesúre õrĩbeyuka yi'i”, nare merĩrãñu,— Ᵽedrote kẽrĩka. 31 I'suᵽaka Jesúre kire ãrĩko'omakaja, ikuᵽaka Ᵽedrote kire ãrĩka: —Jẽno'otaka, “Mire ñorĩbeyu”, ãrĩbesarãki yi'i. Mikaja reyarũkika ᵽariji ñima simamaka, “Jesúre õrĩbeyuka yi'i”, ñarĩbesarãñu,— Ᵽedrote kire ãrĩka. Ᵽedrote ãrĩka uᵽaka oyiaja ĩ'rĩka uᵽakaja narĩka aᵽerãoka.
Getsemaní wãmeirõ'õrã Tuᵽarãka jairĩ Jesúre a'rika
32 Toᵽi mae Getsemaní wãmeirõ'õrã na'rika. Torã eyatirã kika imaekarãre ikuᵽaka kẽrĩka: —I'torã Tuᵽarãka jairĩ ya'yu. Õ'õrãja mija ruᵽabe ruᵽu,— nare kẽrĩka. 33 Torãjĩrã Ᵽedro, Santiago suᵽabatirã Juanre, kika ke'ewa'rika. Torã na'ririjayukã'ãja jimarĩ kiwayuᵽi'riũ'mueka. 34 I'suᵽaka imawa'ri ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Yiᵽuᵽakaᵽi yiwayuᵽi'ritiyayu “Reyatiyaerã yibaayu”, ãñurõ'õjĩrã. Õ'õrã mija tuibe ruᵽu. Kãᵽekaja yire mija ta'abe,— nare kẽrĩka. 35 Suᵽabatirã ñoakuriᵽañakarã ke'rika. Torã eyatirã ka'iarã mo'iᵽãñatirã, Tuᵽarãka kijaika ba'iaja ã'mika jũarika yaᵽaberikoᵽewa'ri. 36 Kika jaibaraka ikuᵽaka kire kẽrĩka: —A'bi, ritaja baawãrũiki mime. Suᵽa imarĩ yire najããkoreka, yire mijeyobaarika yiyaᵽayu. I'suᵽaka mire yijẽñeko'omakaja yiyaᵽaika uᵽakamarĩa mibaakoᵽejĩkaoka marã imabeyua. Miyaᵽaika uᵽakaja simarũ,— Tuᵽarãte kẽrĩka. 37 Tuᵽarãka jaiweatirã kiᵽe'riwa'rika maekarakamarãte imaekarõ'õrã. Kãrĩrikarekaja nosika ᵽotojĩ naᵽõ'irã keyaeka. I'suᵽaka nimamaka ĩatirã, ikuᵽaka Ᵽedrore kẽrĩka: —¿Simón, dako baaerã mikãñu? ¿Ĩ'rãkuri aiyajẽrã rõ'õjĩrãjĩkaja kãᵽekaja imaberijĩka mime bai je'e? 38 Rakajekaja Tuᵽarãte jẽñebaraka mija imabe, ba'iaja mija baakoreka. “Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja yija baarãñu”, ãñurã imariᵽotojo, mija ᵽo'iaᵽi ᵽuri samija rakajeᵽããwãrũbeyu. Suᵽa imarĩ Tuᵽarãte yaᵽaika uᵽakaja mija baawãrũbeyu,— nare kẽrĩka. 39 I'suᵽaka nare ãrĩweatirã Tuᵽarãka jairĩ ke'rika ate. Mamarĩ kire kijẽñeka uᵽakajaoka kire kẽrĩka ate. 40 I'suᵽaka baaweatirã kijeyomarã ᵽõ'irã kiᵽe'riwa'rika. Jimarĩa õõmaka nare baaeka simamaka kãrĩkarã nimaeka. I'suᵽaka nimaekarõ'õrã naᵽõ'irã keyamaka, tũrũtirã kiruᵽu ni'yoᵽi'rika. Suᵽa imarĩ marãkã'ã kire ãrĩwãrũberijĩñurã nimaeka. 41 Suᵽa nimekã'ãja Tuᵽarãka jairĩ ke'rika ate. I'sia be'erõ'õ naᵽõ'irã etatirã, —¿I'suᵽakaja kãᵽarakaja mija imañuju ruᵽu? Koᵽakaja yire nañi'arijẽ'rãka seyayu mae. Ᵽo'imaja Ma'mite nañi'aokaro'si bojajããrimajire koᵽakaja etayuju mae. Ba'iaja baarimajare yire kiñi'arũjerã baayu. 42 Mija mi'mibe. Dajoa kire matoyari,— kika wãrũrimajare kẽrĩka.
Jesúre nañi'aeka majaroka
43 I'suᵽaka Jesúre jaiyuju Judare etaeka. Jesúka wãrũrimaji ĩ'ᵽoũ'ᵽuarãe'earirakamarãkaki Judare imaeka. Rĩkimarãja ᵽo'imajare i'taeka kika. Sara, yaᵽua rikabaraka Jesúre ñi'arĩ ni'taeka. Kurarãka ĩᵽarimarã, Moiséte jã'meka wãrõrimaja, suᵽabatirã judíorãka ĩᵽarimarãre ᵽũataekarã nimaeka. 44 “Ikuᵽaka kire yibaarãñu”, ãrĩwa'ri Judare nare bojatikarã nimaeka. —Jesúre mija ĩawãrũokaro'si u'surikaᵽi kire yijẽñerãñu. I'suᵽaka yibaarãka be'erõ'õ kire ñi'atirã jia kire mija ĩarĩrĩwa'ᵽe,— nare kẽrĩka. 45 I'suᵽaka nare kẽrĩweaeka be'erõ'õ Jesús ᵽõ'irã eyatirã ikuᵽaka kire kẽrĩka: —¿Yaje mime wãrõrimaji?— I'suᵽaka kire ãrĩtirã kire kiu'sueka. 46 I'suᵽaka kibaamaka ĩatirã, Jesúre nañi'aeka. 47 I'suᵽaka kire nabaamaka ĩatirã, Jesús wã'tarã rĩkamarikaki sara baiwararĩ ke'etaeka. Saᵽi kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki ba'irabeĩjirimaji ã'mua kitoakõrõtaeka. 48 —¿Dako baaerã sara, yaᵽuaᵽitiyika yire ñi'arĩ mija i'tayu? ¿Karee'erimajire ñi'arirokaᵽi yire mija ñi'ariᵽakatayu bai? 49 Ĩ'rãrĩmi jariwa'ririmarĩaja mija watoᵽekarã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iareka mijare wãrõbaraka ñimaroyi. Torã ñimarijaraᵽaka ᵽoto yire ñi'arĩ mija etaberaᵽe ruᵽu. Yire mija ñi'aika, Tuᵽarã majaroᵽũñurã sabojaika uᵽakaja sime yiro'si,— Jesúre nare ãrĩka. 50 Suᵽa imarĩ kire nañi'amaka ĩatirã, kika wãrũrimajare nimauᵽatiji kire ru'ritaᵽawa'rika. 51 Kire ne'ewa'rika ᵽoto ĩ'rĩka bikirimaji kibe'erõ'õᵽi a'ririjarikaki. Sayaᵽãijĩka takaja wã'ojĩ'atirã kimaeka. Kibe'erõ'õ ke'ririjarika ᵽoto torã imaekarãte kire ñi'aᵽe'rotaeka. 52 I'suᵽaka kire baakoᵽewa'ri kisayaᵽãitakaja kireka naba'itatamaka, dakomarĩaja kiru'riwa'rika.
Judíotatarã ĩᵽarimarã imatiyaitata imaekarã, “Oka mireka ima”, Jesúre narĩka
53 Suᵽabatirã kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki imaekaki wi'iarã Jesúre ne'ewa'rika. Kire ne'eeyaeka ᵽoto kurarãka ĩᵽarimarãre nimauᵽatiji torã rẽrĩka. Moiséte jã'meka wãrõrimaja, suᵽabatirã judíorãka ĩᵽarimarãoka rẽrĩkarã. 54 I'suᵽaka nabaaeka ᵽoto Ᵽedrore ñoakuriᵽi a'ririjaᵽaraka kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki wi'i ᵽẽteta'teka imaekarõ'õrã keyaeka. Torã kãkatirã Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia tuerimajaka kiᵽekajũrĩruᵽaeka. 55 I'suᵽaka simaeka ᵽoto kurarãka ĩᵽarimarã, suᵽabatirã judíotatarã ĩᵽarimarã imatiyaitataoka “¿Dakoaᵽi Jesúre majããrũjejĩñu?”, ãrĩwa'ri jaibu'abaraka nimaeka. Suᵽa imarĩ “Ikuᵽaka ba'iaja Jesúre baaraᵽe”, ãrĩwa'ri bojarũkirãte nayaᵽakoᵽeka. I'suᵽaka nayaᵽaeka simako'omakaja ba'iaja oka kireka imaeka natõᵽoberika. 56 “Ika ba'iaja Jesúre baaraᵽe”, rĩkimarãja narĩᵽakiko'omakaja ĩ'rĩkate bojaeka uᵽakamarĩa nabojakoᵽeka. 57-58 Ĩ'rãrimarã mi'mirĩkatirã imabeyuaᵽiji ikuᵽaka ãᵽaraka kire nokabaaeka: —“Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia ᵽo'imajare baaeka yiᵽoaᵽaterãñu. I'suᵽaka simako'omakaja maekarakarĩmi be'erõ'õjo ate sayibaarãñu, ᵽo'imajare baaekamarĩa”, Jesúre ãᵽakã'ã yija ã'mitiraᵽe,— narĩka. 59 I'suᵽaka bojariᵽotojo ĩ'rĩka uᵽakamarĩa rukubaka oyiaja nabojaᵽakikoᵽeka ruᵽu. 60 Suᵽa imarĩ kurarãka ĩᵽamaki imatiyaiki nimauᵽati wãjitãji mi'mirĩkatirã ikuᵽaka Jesúre kijẽrĩaeka: —¿Dako baaerã nare miokae'eberitiyayu je'e? ¿Dakoaᵽi ãrĩwa'ri i'suᵽaka tĩmarĩtakaja mire nokabaayu je'e?— kurarãka ĩᵽamakire kire ãrĩka. 61 I'suᵽaka kẽrĩko'omakaja Jesúre kire okae'eberika. I'suᵽaka kimekã'ãja ikuᵽaka kurarãka ĩᵽamakite kire jẽrĩaeka ate: —¿Mi'iji bai mime Jã'merũkika Kiwã'maekaki, Tuᵽarã Maki?— kire kẽrĩka. 62 I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã ikuᵽaka Jesúre kire yi'rika mae: —Ã'ã, yi'iji ñime. Suᵽabatirã ñamajĩ Tuᵽarã ᵽõ'i ritaᵽẽ'rõtorã Ᵽo'imaja Ma'mite ruᵽamaka mija ĩarãñu. Suᵽabatirã ĩmiᵽi oko ũmaka watoᵽekaᵽi yiruira'amakaoka mija ĩarãñu,— kire kẽrĩka. 63 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, boebariwa'ri kiõñu uᵽakaja kijariroaka ᵽemakato kurarãka ĩᵽamakire baibebataeka. “ ‘Tuᵽarã uᵽakaja ñime’, kẽñu ruku”, ãrĩwa'ri i'suᵽaka kibaaeka. I'suᵽaka baawa'ri ikuᵽaka aᵽerã ĩᵽarimarãre kẽrĩka: —Dika ba'iaja baaiki kime aᵽerãte ãrĩrũkia jariwa'ribeyua mae, koᵽakaja ritaja ba'iaja kẽñua morĩwãrũᵽatayu. 64 Mijaoka ã'mitiriko'orã ba'iaja Tuᵽarãreka kijaiko'a. Suᵽa imarĩ ¿marãkã'ã kire mabaarãñu je'e mijareka?— ãrĩwa'ri kijẽrĩaeka kĩᵽarimarã jeyomarã imaekarãte. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, —Oka ba'iaja kiro'si ima simamaka jããrikaja sime kire,— nimarakamakiji narĩᵽataeka. 65 Suᵽabatirã ĩ'rãrimarã Jesúre rijo'kataᵽatebaraka kiñakoa ᵽi'ᵽetãtetirã kire naᵽajeka. Kire ᵽajebaraka ikuᵽaka kire najẽrĩaroyika: —¿Maki mire ᵽajeiki? Karemarĩa Tuᵽarãte mire bojarãkareka, “Iki yire ᵽajeko'oka”, merĩrãñu,— kire narĩwã'imarĩka. Kire e'ewa'ᵽaraka Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia tuerimajaoka kiᵽema ᵽajerijarikarã.
“Jesúre õrĩbeyuka yi'i”, Ᵽedrote ãrĩkarõ'õ
66 I'suᵽaka ba'iaja Jesúre baabaraka wi'itõsiarã nimaeka ᵽoto ᵽẽterãja Ᵽedrote imaeka ruᵽu. Torã kimaeka ᵽoto kurarãka ĩᵽamaki imatiyaikiro'si ba'iraberirõmore kiᵽõ'irã etaeka. 67 Ᵽedrote ᵽekaõ'to wã'tarã jũrĩruᵽamaka ĩatirã, ñoaka kire koyoirĩkaeka. Toᵽi ikuᵽaka kire kõrĩka: —Mi'ioka Jesús Nazaretkakika turiroyiraᵽaki mime,— kire kõrĩka. 68 I'suᵽaka kire kõᵽakã'ã, ikuᵽaka kore kiyi'rika: —I'suᵽaka meñua õrĩbeyuka yi'i, mijaikaoka ã'mitiriwãrũbeyuka yi'i,— kore kẽrĩka. I'suᵽaka kore ãrĩweatirã, koᵽereka imaekarõ'õᵽi kiᵽoriwa'rika ᵽoto karaka akaeka. 69 Toᵽi ate kire ĩatõᵽotirã ikuᵽaka torã imaekarãte kõrĩka: —Ĩ'ĩ imaki Jesúka wãrũrimajakakijioka kime,— nare kõrĩka. 70 I'suᵽaka kõᵽakã'ã “Kika wãrũrimajimarĩki yi'i”, Ᵽedrote ãrĩka ate. Ñoaᵽañaka imatirã ate torã imaekarãte ikuᵽaka kire ãrĩka: —Mi'ioka naka imaekaki, Galileakaki mime je'e aᵽeyari,— kire narĩka. 71 I'suᵽaka naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kiyi'rika: —¡I'suᵽaka mija ãñukate õrĩberitiyaiki're yi'i! Waᵽuju yiᵽakijĩkareka ba'iaja Tuᵽarãte yire baajĩñu,— kẽrĩka. 72 I'suᵽaka kẽñukã'ãja ate karaka akaeka. Sakamaka ã'mitiritirã, Jesúre kire bojaeka kiᵽuᵽakarã kire ña'rĩjãirarika, “Ĩ'ᵽakuri karaka akaerã baarãka ruᵽu maekarakakuri, ‘Jesúre õrĩbeyuka yi'i’, merĩrãñu.” I'suᵽaka Jesúre ãrĩka kire ña'rĩjãiraᵽakã'ã, jimarĩa Ᵽedrote orika.
Ᵽilato ᵽõ'irã Jesúre ne'eeyaeka
1 Suᵽabatirã aᵽerĩmi bikitojo ĩᵽarimarã imatiyarimaja nimauᵽatiji rẽrĩkarã ate. Kurarãka ĩᵽamarã, Moiséte jã'meka wãrõrimaja, suᵽabatirã judíorãka ĩᵽarimarãoka torã nimaeka. Rẽrĩtirã “Ikuᵽaka Jesúre mabaajĩñu”, ãᵽaraka najaibu'aeka. Toᵽi mae, Jesús ᵽitaka ᵽi'ᵽetirã Ᵽilato ᵽõ'irã kire ne'ewa'rika. 2 Kiᵽõ'irã kire ne'eeyaeka ᵽoto ikuᵽaka Ᵽilatore kire jẽrĩaeka: —¿Mi'i bai judíotatarã ĩᵽamaki?— kire kẽrĩka. I'suᵽaka kire kẽᵽakã'ã, ikuᵽaka Jesúre kire ãrĩka: —Mi'iji ãñuka i'suᵽaka,— kire kẽrĩka. 3 Suᵽabatirã kurarãka ĩᵽamarã rĩkimaka ba'iaja Ᵽilato wãjitãji Jesúre nokabaaeka. 4 Suᵽa imarĩ ikuᵽaka Ᵽilatore kire jẽrĩaeka ate: —¿Dako baaerã miokae'eberitiyayu je'e? ¿Ritaja mire nokabaaika mia'mitiribeyu bai je'e?— kire kẽrĩka. 5 I'suᵽaka kire kẽrĩko'omakaja Jesúre okae'eberika ruᵽu. Kiokae'ebeᵽakã'ã ĩawa'ri, i'suᵽaka imaekakite ĩakoriberiroyikaki imarĩ, marãkã'ã ãrĩberijĩka Ᵽilatore jarika.
“Jesúre najããᵽarũ”, narĩkakaka
6 Ĩ'rãkuri wejejẽ'rã rakakaja Ᵽascua baya simaroyika ᵽoto ĩ'rĩka wẽkomaka imariwi'iarã imakite Ᵽilatore ᵽoataroyika. I'suᵽaka kibaaroyika simamaka ĩ'rĩka sareka imaekakite kiᵽoatarika ᵽo'imajare yaᵽaeka. 7 I'suᵽaka nabaaeka ᵽoto wẽkomaka imariwi'iarã Barrabásre imaeka kika ba'iaja baaekarãᵽitiyika. Roma ĩᵽamakire yi'riberiwa'ri tokarã surararãkaka jĩᵽaraka ᵽo'imajare jããeka mirãki kimaeka. 8 Suᵽa imarĩ rĩkimarãja eyaekarã ikuᵽaka Ᵽilatore narĩka: —Mibaarijariroyika uᵽakaja, ĩ'rĩkate miᵽoatarika yija yaᵽayu,— kire narĩka. 9 I'suᵽaka kire naᵽakã'ã ikuᵽaka nare kẽrĩka: —¿Makire yiᵽoatarika mija yaᵽayu? ¿Yaje judíotatarã ĩᵽamakire yiᵽoatarika mija yaᵽayu je'e?— nare kẽrĩka. 10 “Jesúre ã'mijĩairã imarĩ, yiᵽõ'irã kurarãka ĩᵽamarãre kire e'eetayu”, ãrĩᵽuᵽajoaekaki imarĩ, kire ᵽoatarika yaᵽakoᵽekaki imarĩ, i'suᵽaka kẽrĩka. 11 Jesúre ᵽoatarika kiyaᵽako'omakaja kurarãka ĩᵽarimarã ᵽuri jãjirokaᵽi ikuᵽaka ritaja ᵽo'imajare ãrĩkarã: —“Barrabásre miᵽoatabe Jesús õ'toarã”, Ᵽilatore mija ãᵽe,— kurarãka ĩᵽamarãre ãrĩka. 12 “Barrabásre miᵽoatabe”, naᵽakã'ã ã'mitiritirã ikuᵽaka Ᵽilatore nare yi'rika: —I'suᵽaka yibaarãkareka, “Judíotatarã ĩᵽamaki”, mija ãñukate ᵽuri ¿marãkã'ã yibaarãñu je'e?— nare kẽrĩka. 13 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, akasererikaᵽi, —¡Yaᵽua tetaekarã kire miᵽatakĩarũjeᵽabe!— kire narĩka. 14 I'suᵽaka narĩko'omakaja, —¿Dakoa ba'iaja kibaaeka je'e?— nare kẽrĩka. I'suᵽaka kẽᵽakã'ã, jãjibaji nakasereka ate, —¡Yaᵽua tetaekarã kire miᵽatakĩarũjebe!— narĩka. 15 Suᵽa imarĩ ᵽo'imajaka jia imarika yaᵽawa'ri Barrabásre kiᵽoataeka mae. Jesúre ᵽuri, ajeakaka ᵽajerũkia nabaaeka imaroyikaᵽi surararãkare kiᵽajerũjeka. I'suᵽaka kire nabaaeka be'erõ'õᵽi, “Yaᵽua tetaekarã kire ᵽatakĩarĩ mija e'ewa'ᵽe”, Ᵽilatore nare ãrĩka. 16 I'suᵽaka kijã'meka simamaka toᵽi a'ritirã ĩᵽi Ᵽilato wi'itõsiarã nakãkaeka mae. Suᵽabatirã torã imaekarã surararãkare nakaeka nimauᵽatiji Jesús ᵽõ'irã narẽñaokaro'si. 17-18 Wi'itõsiarã nimauᵽatiji rẽrĩᵽatatirã jairoᵽemakato iyayaᵽea uᵽaka ĩoika Jesúre najããwã'imarĩka, ĩᵽire jããroyikakaka. Suᵽabatirã ᵽotatãkobu'ya baatirã, kiruᵽuko'arã tuatirã ikuᵽaka kire nawaᵽeriwã'imarĩka: —Jia ritaja mire najiyiᵽuᵽayeerũ, judíotata ĩᵽamaki,— kire ãᵽaraka, ba'iaja kire najaiwã'imarĩka. 19 Suᵽabatirã yaᵽuaᵽi kiruᵽuko'arã ᵽajerijaᵽaraka kire narijo'kataᵽaterijarika. Kiwãjitãji ñukuruᵽatirã eewã'imaᵽaraka kire nawaᵽeka. “¿Mi'i imaki ĩᵽi imatiyaiki bai?”, ãᵽaraka kire nawaᵽeka. 20 Kire eewã'imarĩweatirã kijairoᵽemakato iyayaᵽea uᵽaka ĩoika e'etirã mamarĩ kijããekatojo kire najããeka ate. Suᵽabatirã yaᵽua tetaekarã ᵽatakĩarĩ kire ne'ewa'rika mae.
Yaᵽua tetaekarã Jesúre ᵽatakĩarĩ ne'ewa'rika
21 Kire ne'ewa'rika ᵽoto Simón, Cirenewejeakakire naᵽõ'irã etaeka. Alejandro, Rufoᵽitiyika ĩ'ᵽarã ᵽaki kimaeka. Jerusalénwejearã eyatirã Jesús wã'taᵽi Simónre o'riwa'rirã baaeka ᵽoto Jesúre naᵽatakĩarũkia yaᵽua tetaeka surararãkare kire kõkerũjeka. 22 Suᵽabatirã Gólgota wãmeirõ'õrã Jesúre ne'ewa'rika. “Ruᵽuko'a ũ'ã ᵽusia”, ãrĩrika simaeka Gólgota. 23 Torã eyatirã iyaokoa, mirra ĩkoa rukeka kire nasĩamaka sakiukuberika. 24 Torãjĩrã mae Jesúre kijariroaka e'etatirã, yaᵽua tetaekarã kire naᵽatakĩaeka. Kijariroaka yaᵽawa'ri ikuᵽaka narĩka: “Ni'i kijariroaka e'erika mairã”, ãᵽaraka barewã'imarĩrikaᵽi surararãkare sakorika. I'suᵽaka barewã'imarĩrirokaᵽi kijariroaka kijããekato ne'eka mae. 25 Bikitojo botarakaoteñarirakakuri aiyajẽrã eyawa'rika ᵽoto kire naᵽatakĩaeka mae. 26 Kiruᵽuko'a bo'irã yaᵽuᵽãia o'oeka najĩ'ataeka. “Oka kireka imaeka ᵽareaja i'suᵽaka kijũayu”, narĩrũ ãrĩwa'ri i'suᵽaka nabaaeka. “Ĩ'ĩ kime judíotata ĩᵽamaki”, ãrĩwa'ri sarã no'ojĩ'aeka simaeka. 27 Torã ĩ'ᵽarã karee'erimajareoka naᵽatakĩaeka. Ĩ'rĩka kiritaᵽẽ'rõtoᵽi, aᵽika kikãkoᵽẽ'rõtorã nimaeka. 28 I'suᵽaka Tuᵽarã majaroᵽũñureka sabojatika simamaka i'suᵽaka kiro'si simaeka. Ã'mitirikõrĩ je'e: “Ba'iaja baairãᵽitiyika kimamaka, ba'iaja baaiki kime kiro'si”, ᵽo'imajare kireka ãrĩrãñu, ãrĩwa'ri o'oeka simaeka. 29 Jesús wã'taᵽi o'rikarã kire jiyiᵽuᵽayeeberiwa'ri naruᵽuko'a narĩ'meka. Ikuᵽaka ãrĩroyikarã: —¡Yaa! “Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'ia yiᵽoaᵽaterãñu. I'suᵽaka baatirã, maekarakarĩmi be'erõ'õ sayibaarãñu ate”, merãᵽe. 30 I'suᵽaka baaiki mimaye'e, mirikaᵽi miõñu uᵽakaja miᵽo'ia mitãbe. Suᵽabatirãoka yaᵽua tetaekarã mire naᵽatakĩaikaᵽioka miruira'abe,— jaiyuyebaraka kire narĩka. 31-32 Kurarãka ĩᵽarimarã, Moiséte jã'meka wãrõrimajaoka ikuᵽaka ãᵽaraka kire jaiyuyekarã: —Aᵽerãte tããekaki imariᵽotojo kiõñu uᵽakaja kiᵽo'ia ᵽuri kitãwãrũbeyu. Karemarĩa Mesías, Israelka'iakarã ĩᵽamakitaki kimarãkareka, kiruirãñu. Yaᵽua tetaekaᵽi kiruimaka ĩatirã, “Rita, ikiji mime”, kire marĩrãñu,— ᵽo'imajare narĩka. Jesús wã'tarã yaᵽua tetaekarã ᵽatakĩaekarãoka naka ĩ'rãtiji kire jaiyuyekarã.
Jesúre ᵽuᵽaririka
33 Wãjitãji aiyate eyawa'rika ᵽoto wejea ñamita'rika. Maekarakakuri aiyajẽrã be'erõ'õjĩrã saborika ate. 34 Saborika ᵽoto jãjirokaᵽi ikuᵽaka Jesúre jaiwataeka: —Eloí, Eloí, ¿lama sabactani?— kẽrĩka. (Hebreo okaᵽi ikuᵽaka ãrĩrika simaeka: “Tuᵽarã, Yiᵽaki, ¿dako baaerã yire miarĩrĩrija'atayu?”, ãrĩrika simaeka). 35 Kire ã'mitiritirã, ĩ'rãrimarã torã imaekarãte ikuᵽaka ãrĩka: —Tuᵽarãte bojaĩjirimaji imaekaki Elíasre kiakakoyu,— narĩka. 36 Suᵽa imarĩ ĩ'rĩka torã imaekaki okoarã samañu'amaka u'rie'eika e'erĩ rĩrĩwa'rikaki. Se'eetatirã iyaokoa kã'marikarã sakiñu'aeka. Suᵽabatirã Jesús rijearã yaᵽuaᵽi sakitaaruᵽakoᵽeka sakimi'mirĩtaokaro'si. I'suᵽaka kire baakoᵽetirã ikuᵽaka ᵽo'imajare kẽrĩka: —Jaika ruᵽu mija ta'abe. Elías imaekakire kire ruetamaka mairã,— nare kẽrĩka. 37 I'suᵽaka kẽrĩka be'erõ'õ jãjirokaᵽi akaseretirã Jesúre ᵽuᵽaririka mae. 38 Kiᵽuᵽaririkarõ'õjĩte Tuᵽarãte jiyiᵽuᵽaka õrĩriwi'iarã, sayaᵽãia mo'rĩa baata'teka imaeka ĩmiᵽi beriruika ka'iarã eyabaka. 39 Jesúre ᵽuᵽaririka ᵽoto surararãka ĩᵽamakire yaᵽua tetaeka wãjitãji yoirĩkamarĩka. Kiᵽuᵽariᵽakã'ã ĩatirã, —Tuᵽarã Makitakiji ĩ'ĩre imakoᵽeka mirãkiyu,— kẽrĩka. 40 Ñoakuriᵽañakaᵽi rõmijã ĩ'rãrimarãoka kiᵽuᵽariᵽakã'ã kire ĩaekarã. Nawatoᵽekarã nimaeka ikarakamarã aᵽerã: María Magdalena, suᵽabatirã María, José, kirĩ'ĩ Santiago ĩ'ᵽarã ᵽako koimaeka María. Suᵽabatirã aᵽeko Salomé imaekako. 41 Galileawejearã Jesúre imataᵽaeka ᵽoto kire jeyobaaeka mirãrã nimaeka ĩ'rã rõmijã. Rĩkimarãja rõmitika Jerusalénrã kika eyaekarãoka kiᵽuᵽariᵽakã'ã ĩaekarã.
Jesúre ᵽuᵽariᵽakã'ã ĩatirã ãta wi'iarã kire ne'ewa'rika
42-43 Torã aᵽika, José Arimateawejeakakire imaeka. (Judíotatarã ĩᵽarimarã imatiyaitatakaki kimaeka). Suᵽabatirãoka jiyiᵽuᵽaka ᵽo'imajare kire õñuka kimaeka. “Tuᵽarãte wã'maekaki imarĩ, ritaja ᵽo'imajare jia Jesúre jã'merãñu”, ãrĩrikaoka õñuka Josére imaeka. Jesúre ᵽuᵽaririka ᵽoto rã'irikoyiaja sajaritika simamaka, kũᵽajĩji sajariwa'rika jẽrĩtarirĩmi ruᵽu jieweibaraka nimaroyikarĩmi ᵽuririka. Suᵽa imarĩ ñojimarĩji ãta wi'iarã Jesús majaka natariyaᵽaeka. Suᵽa simamaka okajãjia jaritirã kĩkirimarĩaja Ᵽilato ᵽõ'irã a'ritirã Jesús ᵽo'ia Josére jẽñeka. 44-45 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, “Yee, ¿koᵽakaja kiᵽuᵽariritiyu bai?”, Ᵽilatore ãrĩᵽuᵽajoaeka. Suᵽa imarĩ surara ĩᵽamakire Ᵽilatore akaeka “¿Yaje rita simatiyayu?”, kire ãñaokaro'si. “Rita sime”, surararãka ĩᵽamakire kire ãrĩka ã'mitiritirã, Jesús ᵽo'ia Josére ke'erũjeka. 46 I'suᵽaka kẽᵽakã'ã ã'mitiritirã, Jesúre buteokaro'si ĩ'rãto sayaᵽãia boia jíakaka Josére waᵽaĩjika. Suᵽabatirã kiᵽo'ia ruerĩ ke'rika mae. Kire rueweatirã sayaᵽãiaᵽi Josére kire buteka. I'suᵽaka kire baatirã ãta wi'ia ᵽo'imajare baaekarã kire kitaeka. Sarã kire tatirã ãta jo'bakaᵽi sakitãteka. 47 María Magdalena, María, José ᵽakoᵽitiyika kire kitaekarõ'õ niaeka.
Õñia Jesúre jariᵽe'rika
1 Jẽrĩtarirĩmi, aiyate ka'raeka be'erõ'õ María Magdalena, María Santiago ᵽako suᵽabatirã Salomé wãmeikoᵽitiyika maekarakakorã ruᵽuko'a wearũkia jia jiijĩsia nawaᵽaĩjika, Jesús ᵽo'iarã yo'yeokaro'si. 2 Ba'irabeũ'murirĩmi bikitojo wãrĩrika ña'rĩᵽataeka ᵽoto na'rika ãta wi'iarã. Aiyate warara'aekarõ'õjĩte torã na'ririjarika. 3-4 Suᵽabatirã natiyiaja ikuᵽaka najaibu'arijarika: —Ãta jo'bakaᵽi ãta wi'ia natãteka, ¿maki maro'si se'etarãki ruku?— narĩbu'arijarika. Torã neyaeka ᵽoto ãta jo'baka aᵽerõ'õrã sataᵽamaka niaeka. 5 Ãta aᵽerõ'õrã taᵽamaka ĩatirã, sarã nakãkawa'rika. Torã kãkawa'ritirã ĩaᵽũataerã baakõrĩ nakãkawa'rika koᵽeritaᵽẽ'rõtoᵽi, ĩ'rĩka bikirimaji saya boia jããikite ruᵽamaka niaeka. Kire ĩatirã rõmijãte ᵽuᵽatatiyaeka. 6 Naᵽuᵽatamaka ĩawa'ri, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Mija ᵽuᵽata'si. Jesús Nazaretkaki yaᵽua tetaekarã naᵽatakĩaraᵽakite mo'arĩ mija i'tayu. I'suᵽaka simako'omakaja kimabeyu õ'õrã. Kiᵽuᵽariᵽakã'ã õ'õrã kire nayayeraᵽaka be'erõ'õ koᵽakaja õñia kijariᵽe'yu. Mia, õ'õrã kire natakoᵽeraᵽarõ'õrã karemarĩa kimajĩka. 7 Mija a'ᵽe. Kika wãrũrimaja mirãrãte, suᵽabatirã Ᵽedroreoka ikuᵽaka mija bojaᵽe: “Mija ruᵽubajirã Galilearã eyaokaro'si a'riweitiki Jesús. Mijare kibojatika uᵽakaja torã kire mija ĩatõᵽorãñu”, ãrĩwa'ri nare mija bojabe,— nare kẽrĩka. 8 I'suᵽaka kẽrĩka ã'mitiritirã, ᵽuᵽatatiyawa'ri tarabaraka rõmijãte ru'riᵽoriwa'rika. I'suᵽaka simaeka ĩatirã naᵽuᵽataeka simamaka, aᵽerãte samajaroka nabojaᵽibaberika.
Õñia kijariᵽe'rika be'erõ'õ María Magdalena wãmeika imaekakote Jesúre ᵽemakotowirika
9 Najẽrĩtaroyikarĩmi be'erõ'õkarĩmi bikitojo õñia Jesúre jariᵽe'rika. Bikitojo ñamiji õñia jariᵽe'ritirã María Magdalena ᵽõ'irã mamarĩtaka Jesúre ᵽemakotowiriũ'mueka. Ĩ'ᵽotẽñarirakamaki Satanárika ima koreka ña'rĩjãikarãte kiᵽoataeka mirãko koimaeka. 10-11 Kire ĩatirã, kika turitaᵽaeka mirãrãte bojarĩ ko'rika. Ba'iaja ᵽuᵽariwa'ri oᵽaraka nimaekarõ'õ naᵽõ'irã eyatirã ikuᵽaka nare kõrĩka: “Õñia Jesúre jayu ate. Kire ñiako'a simamaka ñañu”, ãᵽaraka nare kobojakoᵽeka. I'suᵽaka nare kobojako'omakaja kore nayi'riberika.
Kika wãrũeka mirãrã ĩ'ᵽarã ᵽõ'irã Jesúre ᵽemakotowirika
12 I'suᵽaka nare kõrĩkoᵽeka be'erõ'õ ĩ'ᵽarã Jesúka wãrũeka mirãrã Jerusalénᵽi na'ririjarika ᵽoto nare kiᵽemakotowirika aᵽeaja ĩoiki jaritirã. 13 Ᵽe'riwa'ritirã aᵽerã Jesúka wãrũeka mirãrãte sanabojaeka. “Jesúre yija ĩako'o”, nare nabojako'omakaja nare nayi'riberika ate.
“Ikuᵽaka yirika ᵽo'imajare mija wãrõrãñu”, ãrĩwa'ri Jesúre bojaeka
14 I'sia be'erõ'õ kika wãrũeka mirãrã ĩ'rõũ'ᵽuarãe'earirakamaki imaekarãre ba'aruᵽaekarõ'õrã Jesúre ᵽemakotowirika. Naᵽõ'irã ᵽemakotowiritirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Õñia yijariᵽe'raᵽaka be'erõ'õ, ¿dako baaerã aᵽerã yire ĩaraᵽarãte bojaraᵽaka mija yi'ririyaᵽaberitiyaraᵽe?— ãrĩwa'ri nare kiwaᵽeka. 15 I'suᵽaka nare ãrĩtirã, ikuᵽaka nare kẽrĩka: —Ritatojo wejearã mija a'ᵽe, yirika ritaja ᵽo'imajare õrĩᵽatarũ, ãrĩwa'ri nare sabojataᵽaokaro'si. 16 Yirika ã'mitiriᵽẽawa'ri, “Jesúre yi'yuka ñime mae”, ãrĩwa'ri kiruᵽuko'a jũjerũjeiki, ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã a'ribesarãki. I'suᵽaka simako'omakaja yirika ã'mitiriᵽẽabeyukaro'si ᵽuri ba'iaja kibaaika waᵽa ba'iaja imarika tiyibeyurõ'õrã Tuᵽarãte kire ᵽũatarãñu. 17 Mija ĩabe. Ikuᵽaka yire ã'mitiriᵽẽairãte nabaabearãñu: Yirirã nimamaka tẽrĩwa'ribaji yirikaᵽi Satanárika ima ña'rĩjãikarãreka ᵽoatarijarirãñurã. Suᵽabatirãoka aᵽerã oka norĩbeyua najairãñu. 18 Ãñaka nañi'akoᵽerãka, suᵽabatirã okoa rĩmaka nukukoᵽerãkaoka dakoa nare o'ribesarãñu. Ᵽo'imaja jĩñurã ᵽo'iarã naᵽitaka naja'aᵽearãka ᵽotojo ᵽo'imajare jãjirijarirãñu,— nare kẽrĩka.
Mabo'ikakurirã Jesúre a'rika
19 I'suᵽaka maiᵽamaki Jesúre nare ãrĩka be'erõ'õ Tuᵽarãte mabo'ikakurirã kire e'emiawa'rika. Suᵽa imarĩ kiᵽõ'irã kiritaᵽẽ'rõtoᵽi Jesúre ruᵽe mae, tẽrĩrikaja jiyiᵽuᵽaka õrĩrũkika imarĩ. 20 Kimirĩwa'rika be'erõ'õ kika wãrũeka mirãrãte kirika bojataᵽarĩ a'rika. I'suᵽaka bojataᵽabaraka nimaeka ᵽoto, niakoribeyua ᵽo'imajare nabeaokaro'si Maiᵽamakite nare jeyobaaroyika, “Rita sime nabojaika”, ᵽo'imajare ãñaokaro'si. I'tojĩrãja sime ruᵽu.