1

Jesucristo yucuna marí:

1-2 Uncá chiyó eja'ahuá i'imacá huacajé, Jesucristo i'imari. Nacaje Tupana pechu nacú i'imacare yucuna i'imajeri ricá. Tupana pechu que caja ripechu. Tupana queño'ótaca nacaje huacajé, Jesucristo i'imari rijhua'até re. 3 Jesucristo hua'até Tupana queño'ótari piyuqueja nacaje i'imacá. 4 Jesucristo a'arí inajlo cajmuchaji, iná i'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Rilamá'ata caja iná pechu palá, iná hue'epícaloje quehuácaje puráca'aloji raú penaje. 5 Rica'á iná liyá pu'uhuaré iná la'acare, iná manaicho iná la'acare caje. Uncá meño'ojó pu'uhuaré la'acana i'imalá rijhua'até. Marí caje penaje Jesucristo. 6 Apú queño'orí riyucuna i'imacana. Rií i'imari Juan. Tupana huacára'ari ricá, ri'imacáloje Jesucristo yucuna najló penaje. 7 Uncá chiyó riphá nanacu, Juanmi chu i'imari najló Jesucristo yucuna, nema'acáloje ra'apiyá penaje. Iná pechu lamá'atajeri Jesucristo, rehuíña'atacale iná quehuácaje puráca'aloji nacú. 8 Uncá Juanmi chu calé lamá'atari ina'uqué pechu i'imacá. Uncá meño'ojó rilamá'atala napechu, nahue'epícaloje quehuácaje puráca'aloji nacojé raú penaje. Riyucúnaja calé ri'imá najló. 9 Eyá nacaje Jesucristo la'acare aú ina'uqué hue'epiño mecajeca huani Tupana. Ñaqué caja nahue'epica mecajeca ricá ripuráca'alo rehuíña'atacare nacú necá aú. Ricá iphari marí eja'ahuá chojé i'imacá, rilamá'atacaloje piyuqueja ina'uqué pechu palá penaje. Quehuácaje puráca'aloji aú rila'á napechu palá. 10 Ricá, Jesucristo i'imari marí eja'ahuá chu i'imacá. Ina'uqué ri'imacá. Ricá queño'ótari eja'ahuá i'imacá. E'iyonaja uncá ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, hue'epílaño na ina'uqueca ri'imacá. 11 Riphá eja'ahuá nacojé riqueño'ótacare penájemi nacojé. E'iyonaja ricá'ana, judíona, uncá huátalaño ri'imacá. 12 Ne'iyajena que huaja calé huátaño ri'imacá. Napechu i'imá richojé caphí, ri'imatácaloje necá capichácajo liyá penaje. Nanácuja calé Tupana quemari, ne'emacáloje riyani penaje. 13 Uncá iná chi'inajlo que calé iná moto'ocá Tupánajlo, iná i'imacáloje riyani naquiyana penaje. Riyani i'imaño Tupana Pechu aú. Uncá ina'uqué pechu queja calé ne'emacá riyani. Tupánaja calé quemari ina'uqué naquiyana nacú, ne'emacáloje riyani penaje. 14 Jesucristo i'imari ina'uqué i'imacá marí eja'ahuá chu. Majó riphá i'imacá, rimoto'ocáloje ina'uqué que caja penaje. Ina'uqué ri'imacá maare huajhua'até. Huamácare ri'imacá. Rihuajhuena huecá. Rehuíña'ataque ina'uqué quehuácaje puráca'aloji nacú. Huamájica rila'ajica palá huani ina'uqué. Tupana I'irí huani ricá; pajluhuaja calé Ri'irí. Ri'irí ri'imacale, Tupana a'arí riñaté, rila'acáloje piyuque nacaje penaje. 15 Juanmi chu i'imaqueri Tupana I'irí yucuna ina'uquejlo i'imajica. E caja ehuaja ramá ricá. Ejomi rimá najló marí que: — Ricá po numá nacú ijló i'imacá: “Pajluhuaja iphájeri majó nopumí chojé. Ricá i'imajeri nuchaje huani. Uncá chiyó na i'imá, ricaja calé i'imari pamineco”. 16 Palá huani Jesucristo la'acá huecá ripalamane aú. Piyuqueja ina'uquéjloje penaje nacaje rila'acare. 17 Tupana huacára'ari ina'uqué i'imacá palá pajhua'atéchaca. Riyucuna Moisesmi chu i'imari ina'uquejlo i'imacá. Uncá pachá iná la'alá rihuacára'aca que Tupana huajájeri iná. Eyá Jesucristo, ricá i'imari piño riyucuna. Iqui'ija huani Tupana huátaca ina'uqué yucuna ri'imá huajló. Quehuácaje puráca'aloji nacú ripura'ó huajhua'até. 18 Uncá na calé amari Tupana i'imacá. Ri'irí huani, pajluhuaja ricá. Rara'apá pechu que caja ripechu. Ricá i'imari huajló riyucuna. Ri'imá riyucuna huajló, Tupana ahua'á huani ri'imacale.

Juan pura'acó palá Jesús nacú yucuna marí:

19 Judíona naquiyana i'imaño pajimila Jerusalén e. Reyá nahuacára'a ajopana ina'uqué i'ijnacá Juan i'imacá ejo, naquejá'acaloje riliyá riyucuno penaje. Nahuata hue'epícana na ina'uqueca ri'imacá, penaje nahuacára'a necá rejo. Sacerdótena naquiyana, levítana naquiyana, quele nahuacára'a Juan i'imacá ejo. 20 E nephá rinacu, nemá rijló: — ¿Picá chi Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje? Rimá najló pu'ucuja: — Uncá capichácajo liyá ina'uqué i'imatájeri calé nucá. Uncá nucá calé Tupana huacára'acare je'echú chiyá majó — que rimacá najló. 21 Nemá rijló: — ¡Eta! ¿Na chi picá? ¿Ilé Tupana puráca'alo ja'apátajeri Elías chi picá? — Uncá. Uncá ricá calé nucá — que Juan quemacá najló. Nemá piño rijló: — ¿Picá chi ilé Tupana puráca'alo ja'apátajeri nemájicare nacú, iphájeri majó aquijñojo? — Uncá caja ricá calé nucá — que rimacá najló. 22 Nemá piño rijló: — ¿Na ina'uqueca huani chi picá? Huahuacára'ajeño quejá'ajeño hualiyá piyucuna. Chuhua pimá huajló méqueca pimacá pinacuhuá. 23 Raú Juan quemari najló marí que rinacuhuá: — Nucá jahuíyo'ori ina'uquejlo pu'uteni chu. Marí que numacá najló: “Chuhua ilráca'alo ja'apátajeri nemájicare nacú, ipamá'ata ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá Huahuacára'ajeri pe penaje”. Marí que caja Isaíasmi chu quemacá nunacu i'imacá — que rimacá najló. 24 Fariséona huacára'acarena ne'emacá, quejá'año riyucuno riliyá. 25 Nemá piño rijló: — Uncá capichácajo liyá ina'uqué i'imatájeri calé picá. Uncá caja Elías calé picá. Uncá caja Tupana puráca'alo ja'apátajeri calé picá, Tupana huacára'acare majó i'imacá. ¡Eta! ¿Naje ta pila'á bautizar ina'uqué? 26 Aú Juan quemari najló: — Nucá la'arí bautizar ina'uqué juni aú. Re apú hue'iyá, uncá ihue'epila na ina'uqueca ricá. 27 Ricá iphájeri nopumí chojé. Iqui'i huani nuphácare ja'apí ricá, nuchaje huani ri'imacale. 28 Marí que napura'acó pajhua'atéchaca pajimila Betania e. Juni Jordán pa'anajo pitá pajimila i'imari. Rejeja Juan la'aqueri bautizar ina'uqué. 29 E caja Jesús chira'aró rehuá. Ramaca aú ricá rimá marí que rinacu: — Ohuéjana i'irí huenono Tupánajlo pu'uhuaré huala'acare chaya. Iyacá'o, ricá huani penaje huaíchaca, Tupana a'ajícare ina'uqué chaya penaje ricá. Nenoje ricá, rica'acáloje pu'uhuaré huala'acare huanaquiyá raú penaje. 30 Ricá po ilé numá nacú ijló i'imacá. Marí que numacá ijló i'imacá: “Apú iphájeri majó nopumí chojé”. Nuchaje huani ricá. Uncá chiyó na i'imá, ricaja calé i'imari”. 31 Uncá caja nuhue'epila na ina'uqueca ri'imacá. Majó nu'ujná; nula'á bautizar ina'uqué juni aú. Nu'umá caja riyucuna Israelmi chu laquénamijlo, nahue'epícaloje ricá Tupana huacára'acare majó nacojé penaje — que Juan quemacá najló. 32 E caja Jesús iphari Juan nacú. Ri'imá najhua'até mequetánaja re. E Juan la'arí ricá bautizar. Ejomi Juan quemari ajopánajlo: — Nomicha Tupana Pechu huitúca'aca je'echú chiyá majó. Túcu'uchi huitúca'aca que rihuitúqui'ichaca Jesús nacojé. E caja riyuricho rijhua'até. 33 Uncá caja nuhue'epila pamineco na ina'uqueca ri'imacá, i'ijnari majó. Tupana huacára'ari nula'acá bautizar ina'uqué. Ricá quemari nojló marí que i'imacá: “Pu'uhuacá pamájica Nupechu huitúca'aca pajluhuaja ina'uqué e'iyajé. Aú pimaje: ‘¿Ricá chi a'ajeri Tupana Pechu ina'uquejlo?’” que Tupana quemacá nojló rinacu i'imacá. 34 Caja nomicha chuhua rimacare nacú nojló i'imacá. Ñaquele chuhua numá rinacu: “Tupana I'irí ricá” — que Juan quemacá najló.

Necá Jesús huá'acarena pamineco ra'apiyatéjena penaje yucuna marí:

35 E muní que piño Juan i'imari re, iyamá ra'apiyatéjena hua'até. 36 E ramá Jesús ja'apaca a'ajnare que. Aú rimá rijhua'atéjenajlo: — Iyacá'o, amá ilé ja'apaca. Ohueja i'irí huenono Tupánajlo pu'uhuaré huala'acare chaya. Ricá huani penaje ilé. Tupana a'ajeri ina'uquejlo ricá ina'uqué chaya, nenócaloje ricá pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya penaje. 37 Marí que rimacá aú ra'apiyatéjena naquiyana, iyamá, i'ijnaño Jesús ápumi chu. 38 E Jesús yacá'aro riyámajo; amari na'apaca rápumi chu. Aú rimá najló: — ¿Na iculá? Nemá rijló: — Huehuíña'atajeri, ¿mere que chi picá? 39 Jesús quemari najló: — I'ijná nujhua'até, amíchachi mere que nucá. Raú ne'ejná rijhua'até; iphaño rejo; amaño mere queca ri'imacá. Caja pe'iyochá camú to'ocó. Aú rejé najúhua'a rijhua'até. 40 Iyamá necá jema'añó méqueca Juanmi chu quemacá Jesús nacú i'imacá. Ejomi ne'ejná Jesús hua'até. Pajluhuaja nanaquiyana ií i'imari Andrés; Simón e'ehué ri'imacá. 41 Ricá penaje i'ijnari pu'ucuja re'ehué Simón culaje. E ramá ricá; rimá rijló: — Caja huamicha ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje. 42 E Andrés huá'ari Simón ají que a'ajná ño'ojó Jesús i'imacá ejo. E Jesús yacá'aro richaje, rimá rijló: — Simón pií; Jonás i'irí picá. Chuhua no'ojica pií Pedro. (Jipa que quemacánaca Pedro napura'acó chu.)

Jesús huá'aca Felipe, Natanael, quele ra'apiyatéjena penaje yucuna marí:

43 E muní que Jesús huátari Galilea te'eré ejo i'ijnacana. Ri'ijná ají que a'ajná ño'ojó, amari Felipe. 44 Pajimila Betsaida eyaje ri'imacá. Ricá pajimila eyájena caja Andrés, Pedro, quele i'imacá. Jesús amari Felipe. E rimá rijló: — Pi'ijná nujhua'até, pi'imacáloje no'opiyateje penaje. — Je — que rimacá. 45 E Felipe i'ijnari Natanael culaje. E ramá ricá. A'ahuaná ja'apí riyá'o. E rimá rijló: — Nucá, ajopana hua'até, amíchaño ilé ina'uqué Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacare nacú. Moisesmi chu lana'arí riyucuna i'imacá. Ñaqué caja Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna lana'acá riyucuna i'imacá. Jesús, José i'irí, ricá nemájicare nacú. Nazaret eyaje ricá — que rimacá rijló. 46 Aú Natanael quemari rijló: — Uncá meño'ojó ri'imalajla palájne'eque, Nazaret eyaje ri'imacale. Felipe quemari rijló: — Pi'ijná nujhua'até, pamíchachi ricá. — Je — que rimacá rijló. Aú ri'ijná rijhua'até rejo. Iphaño Jesús nacú. 47 Jesús amaca aú ricá huaíchaca rimá rinacu marí que: — Ilé huaícha majó, Israélmi chu laquénami naquiyana ricá, Tupana huátacare ricá. Uncá na hua'até calé pajlaca ricá. 48 E Natanael quemari rijló: — ¿Meque la'ajé chi pihue'epí nucá? Jesús quemari rijló: — Uncá chiyó Felipe huá'ichari picá majó, nomicha piyá'ichaco a'ahuaná ja'apí. 49 Raú Natanael quemari rijló: — Huehuíña'atajeri, picá Tupana I'irí. Israelmi chu laquénami huacára'ajeri penaje caja picá. 50 Jesús quemari rijló: — Meque majopeja huani pipechu li'ichaco nochojé caphí, numíchacale pijló: “A'ahuaná ja'apí nomicha piyá'ichaco”. Richaje huani nula'ajica nacaje, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Picá amájeri méqueca nula'ajica ricá — que rimacá rijló. 51 E Jesús quemari piño rahua'á i'imacáñojlo: — Jema'á marí: Icá amájeño nula'ajica cajrú nacaje, Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, i'ijnajícale majó nuñaté a'ajé.

2

Jesús jehuíña'ataca juni cajmú caje jalá que caja yucuna marí:

1-2 Hueji que cala ejomi Jesús i'imari pajimila Caná ejo. Galilea te'eré nacú ricá pajimila. Nayucupéra'a ricá, ra'apiyatéjena hua'até, namácaloje apú huá'acaco penaje, nacajmo'ocóloje najhua'até penaje. Aú ne'emá rejo cajrú ina'uqué hua'até. Raló, María, i'imayo caja najhua'até. E caja nacajmóca'alo iphari rená chojé. 3 Re'iyá ne'eracala tajnáñari necá. Raú Jesús jaló quemayo Jesusjlo: — Caja hue'eracala tajícharo. 4 E Jesús quemari rojló: — ¿Naje pi'imichá riyucuna nojló? Uncá jo'ó noná iphala rená chojé. 5 E'iyonaja rumá pají chiyá sápajeñojlo: — Ila'á piyuqueja rimájica ijló que. — Je — que nemacá. 6 Pajluhua cuhuá'ata ca'alá i'ichí i'imari re. Jipa naquiyá la'acanami ri'imacá. Judíona lamá'ataca napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá huacajé naco'ó juni ricá i'ichí chojé. Pajlúhua'ala i'ichí ña'arí juni, cincuenta litros ca'ajná, setenta litros ca'ajná. 7 E caja Jesús quemari pají chiyá sápajeñojlo: — Ipitá juni i'ichí chojé pu'uteno ri'imajica ejená. — Je — que nemacá. Aú namano'otá ricá pu'uteno huaja. 8 E Jesús quemari najló: — Chuhua amo'ó i'ichí chiyá huejápaja, a'achachi ricá huayucupéra'ajerijlo. — Je — que nemacá. Aú namo'ó rinaquiyana; ne'ejnatá rijló ricá. 9 E nayucupéra'ajeri atá'ari ricá. Juni jehuíña'atacanami, cajmú caje jalá amúra'atacanami que caja ri'imacá. Uncá rihue'epila mere eyaca najña'acá ricá. Pají chiyá sápajeño, queleja hue'epiño riyucuna, namo'ocale ri'imacá. Ri'irá rinaquiyana huajápaja. E rihuá'a huá'acaro penaje maná. Riphá rijimaje. 10 E rimá rijló: — Piyuque ina'uqué a'añó pamineco palá nojé i'iracaje. Ritajnaco aú na'á najló apú i'iracaje majopéjari quemachi caja penaje. Eyá picá, a'arí caja penaje patá nojé i'iracaje — que rimacá rijló. 11 Marí que Jesús queño'ocá nacaje la'acana, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Galilea te'eré nacú pajimila Caná. Re riqueño'ó nacaje la'acana marí que huajé. Juni riqueño'óta cajmú caje jalá amúra'atacanami que caja ri'imacá. Raú ina'uqué hue'epiño piyuque hue'epica ricá. Raú caja ra'apiyatéjena hue'epiño Tupana huacára'acare majó ri'imacá. 12 Marí que rila'acá ejomi ri'ijná ají que pajimila Capernaum ejo. Raló, rejena, ra'apiyatéjena, quele i'ijnaño caja rijhua'até. Re ne'emá meque cálaja.

Jesús ja'apaca Tupana ñacaré chujena nacú yucuna marí:

13 Yehuicha nephaca fiesta jená chojé i'imacá. Pascua fiesta ií. Marí caje aú Jesús i'ijnari Jerusalén ejo. 14 Iphari Tupana ñacaré chojé. Re ramá ina'uqué a'acá ajopánajlo pirajina, nacánacaloje liñeru raú najluhua penaje. Jémana piracana, ohuéjana, túcu'uchina piracana, caje macá na'á najló. Ramá caja re liñeru apiyácajeño yá'aco. Liñeru napiyaca ina'uquejlo i'imacá. 15 Marí que ramaca aú rila'á naña'atájona penaje tupajuma naquiyá. Eta, ra'apá nanacu Tupana ñacaré chiyá. Ra'apá caja nacajena nacú, jémana piracana, ohuéjana, quele. Ra'apá caja ina'uqué re i'imacaño nacú. E caja ri'ijná liñeru apiyácajeño ahua'ajé. Eta, rica'á huichá naliñérute naliyá te'erí e'iyajé. Rejomi ripajno'otá namesané. 16 Túcu'uchina piracana a'ajéñojlo rimá: — Imujlúca'ata necá huaca'apojo. Ila'aniya Nora'apá ñacaré le'ejepelaji ñacarelana que — que rimacá najló. 17 Ra'apiyatéjena amaño méqueca ra'apaca nanacu Tupana ñacaré chiyá. Raú riphá napechu nacojé méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu: “Iqui'i nuhuátaca ina'uqué iphaca Tupana ñacaré ja'apí,” que rimacá rinacu. 18 E mequetana i'imajemi judíona naquiyana quemaño Jesusjlo: — ¿Na ca'ajná huacári'ichari pila'acá maapami pili'ichaje caje? ¿Na aú chi huahue'epeje picá? 19 Jesús quemari najló: — Icajya'atá marí Tupana ñacaré. Eyá hueji que cala i'imajemi nócho'otaje piño ricá rapumí chuhuá — que rimacá najló. 20 Aú nemá rijló: — Cuarenta y seis jarechí quetana naca'acá rila'acana nacú. ¡Eta! ¿Picá chi jácho'otajeri ricá hueji que cala i'imajemi? — que nemacá Jesusjlo. 21 Rinapona nacú Jesús quemari najló “Tupana ñacaré” que. Uncá nahue'epila méqueca rimacá najló i'imacá rihuacajé. 22 Ritaca'acá ejomi rimacápo'o piño i'imacá. Ejéchami ra'apiyatéjena hue'epica méqueca rimacá rinacuhuá i'imacá. Raú nala'á quehuaca que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que. Ñaqué caja nala'acá quehuaca que Jesús puráca'alo, rimajícare nacú najló i'imajica.

Jesús hue'epica ina'uqué pechu yucuna marí:

23 Fiesta pascua huacajé Jesús i'imari Jerusalén e. E'iyá cajrú ina'uqué jema'añó ra'apiyá, namácale rila'acá cajrú nacaje. 24 E'iyonaja Jesús hue'epiri necá. Uncá ra'apiyá jema'ajeño huani calé ne'emacá. 25 Uncá naje calé apú quemari rijló ajopana ina'uqué nacú, rihue'epícale piyuqueja napechu.

3

Jesús pura'acó Nicodemo hua'até yucuna marí:

1 Pajluhuaja ina'uqué i'imari. Rií i'imari Nicodemo. Fariseo naquiyana ri'imacá. Judíona huacára'ajeño naquiyana caja ri'imacá. 2 E caja Nicodemo i'ijnari Jesús chaje lapí. Riphá rinacu. E rimá Jesusjlo: — Huehuíña'atajeri, huahue'epí Tupana huacára'aca picá majó huehuíña'atajeri penaje. Cajrú huani nacaje pila'acá uncá meño'ojó iná la'alare. Uncá meque la'ajé iná la'alá pila'acá que. Tupana a'acale piñaté, pila'á piyuque huani nacaje. Nacaje palani huani pila'acare aú huahue'epí Tupana huacára'aca picá majó — que rimacá rijló. 3 E Jesús quemari rijló: — Pema'á marí: Uncachu iná moto'olaje piño, uncá Tupana hua'ateje calé iná — que rimacá rijló. 4 Nicodemo quemari rijló: — Eta, ¿Meque la'ajé chi iná moto'ójla piño, caja phíyu'uque iná i'imacachu? Uncá meño'ojó calé iná pa'ójla iná jaló huo chojé piño, iná moto'ocáloje huajé piño penaje — que rimacá rijló. 5 Jesús quemari rijló: — Pema'á marí: Uncachu iná moto'olá piño juni aú, Tupana pechu aú, iná i'imacáloje Tupana i'irí raú penaje, uncá meño'ojó iná iphala Tupana i'imacá ejo. Rijhua'até i'imacaño huacára'ajeri ricá. 6 Ina'uqué yaní moto'oñó; ina'uqué naquiyánaja necá. Eyá ina'uqué i'imaño piño Tupana yaní Ripechu queño'ocá aú najhua'até i'imacana. 7 Piquechíra'ataniya pipéchuhua íqui'i huani numacá aú ina'uqué nacú, namoto'ocáloje huajé que caja penaje. 8 Carená apho'orí rihuátaca ejo. Iná jema'á rimejé. E'iyonaja uncá iná hue'epila mere eyaca riqueño'ótaco. Uncá caja iná hue'epila meño'ojoca ra'apaca. Ñaqué caja uncá iná hue'epila méqueca Tupana Pechu ja'acó ina'uqué e'iyajé, ne'emacáloje Tupana yaní raú penaje — que Jesús quemacá Nicodémojlo. 9 Nicodemo quemari rijló: — ¿Meque chi quele pimá nacú nojló. 10 Aú Jesús quemari rijló: — Cajrú pehuíña'ataca Israelmi chu laquénami. ¿Uncá chi pihue'epila meque numacare nacú pijló? 11 Pema'á marí: Palá nu'umichaca riyucuna pijló. Huecá, Tupana hua'até, hue'epiño nacaje huapura'acaro nacojé. Nacaje huamácare nacú huapura'ó. E'iyonaja uncá na calé inaquiyana a'añó huapuráca'alo inacojó. 12 Uncá puhuichani calé ijló nacaje nacojé hue'epícana marí eja'ahuá chu i'imacare. E'iyonaja numacachu rinacu ijló, uncá caja jema'alá no'opiyá. ¿Meque ca'ajná jema'acajla no'opiyá, nu'umaquela ijló nacaje je'echú chu i'imacare yucuna. 13 Uncá na calé jácho'oro je'echú chojé i'imacá. Nucaja calé huitúca'ari reyá majó i'imacá. Nucá i'imaqueri rehuá. Ina'uquéjloje i'imacá nucá — que Jesús quemacá rijló. 14 Rimá piño rijló: — Júpimi, Moisesmi chu i'imacá huacajé, Moisesmi chu tára'atari a'ahuaná i'imacá. Ya'ajná pu'uteni meñaru chu ritára'ata ri'imacá. Rinacu jeí jenami pato'oró. Pejru'uhuá caje naquiyá la'acanami jeí jenami i'imacá. Ñaqué caja natára'atajica piño apaná a'ahuaná. Nucá i'imari ina'uquéjloje penaje, cúhua'ajero rinacu, nutaca'acáloje ina'uqué chaya penaje. 15 Raú caphí nochojé péchuruna i'imajeño matajnaco je'echú chu. 16 Iqui'ija huani Tupana huátaca ina'uqué. Ñaquele rihuacára'a Ri'irí huani majó eja'ahuá chojé i'imacá. Pajluhuaja huani Ri'irí. Iná pechu i'imacachu caphí richojé, ri'imatá iná capichácajo liyá, iná i'imacáloje matajnaco rijhua'até je'echú chu raú penaje. 17 Uncá Tupana huacára'ala Ri'irí eja'ahuá chojé i'imacá, rihuajácaloje ina'uqué penaje. Rihuacára'a ricá majó, ri'imatácaloje ina'uqué Tupánajlo capichácajo liyá penaje. Richojé ina'uqué i'imajeñó capichácajo liyá. 18 Caphí iná pechu i'imacachu Tupana I'irí chojé, uncá Tupana huajálaje iná. Uncachu iná pechu i'imalá caphí richojé, Tupana huajájeri iná. Uncá pachá iná la'alá quehuaca que rimacare Ri'irí nacú rihuajaje iná. 19 Tupana huajájeri ina'uqué uncá pachá napechu i'imalá caphí Jesucristo chojé ne'ematájeri penaje. Rihuajaje necá, uncale nahuátala ricá. Quemari ina'uquejlo quehuácaje puráca'aloji nacú, uncá nahuátala ricá. Richaje nahuata pajlácachi ja'apiyá jema'acana. Richaje caja nahuátaca pu'uhuaré la'acana. Cajeja nahuata najluhua, pu'uhuaré la'ajeño ne'emacale. 20 Namanaicho la'ajeño, pu'uhuaré la'ajeño, quele uncá huani huátalaño quehuácaje puráca'aloji. Uncá huani nahuátala rema'acana, pu'uhuaré nala'acare i'imacá piyá najló pu'uhuacá. 21 Eyá palá la'acaño, necá huátaño quehuácaje puráca'aloji jema'acana. Nahuata ra'apiyá i'imacana. Raú Tupana a'arí nañaté nacaje nala'acare aú. Aú calé ajopana amaño nala'acá palá huani ra'apiyá jema'acana aú.

Méqueca Juan Bautizar la'ajeri quemacá Jesucristo nacú yucuna marí:

22 Apú huacajé piño Jesús i'ijnari ra'apiyatéjena hua'até ají que Judea te'eré ejo. Re ri'imá najhua'até. Ra'apiyatéjena la'añó bautizar ina'uqué i'imacá. 23 Ma'apona que Juan la'acá bautizar ina'uqué Enón e. Pajimila Salim ahua'á ricá. Re Juan la'aqueri bautizar ina'uqué, cajrú juni i'imajícale re. Rejo cajrú ina'uqué i'ijnajica, rila'acáloje bautizar necá penaje. 24 Marí que la'acana nacú Juan i'imaqué rehuá, uncá chiyó naca'á ri'imacá ina'uqué huajáquelana chojé. 25 E apú huacajé Juan ja'apiyatéjena naquiyana aca'ácaño judíona naquiyana hua'até. Apojó nemacá paliyácaca bautizar la'acana nacú. Jimaje naca'ácaco pajhua'atéchaca. 26 Marí caje aú ne'ejná riyucuna i'imajé Juanjlo. Nephá rinacu. E nemá rijló: — Huehuíña'atajeri, Jordan pa'ajnajo pumitá hue'emacá huacajé, pajluhuaja ina'uqué iphari pinacu. Pimá huajló i'imacá na ina'uqueca ri'imacá. Chuhua ricá penájemi huacára'ari ra'apiyatéjena, nala'acáloje bautizar ina'uqué penaje. Chuhua piyuqueja ina'uqué i'ijnaño richaje, ra'apiyatéjena la'acáloje bautizar necá penaje — que nemacá rijló. 27 Raú Juan quemari najló: — Uncá na calé la'arí palá nacaje, uncachu Tupana a'alá iná ñaté. 28 Icá jema'añó méqueca numacá nunacuhuá i'imacá. Palá numacá ijló nunacuhuá: “Uncá nucá calé Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje. Ritucumaja calé Tupana huacára'ari nucá riyucuna i'imajé ina'uquejlo”, que numacá ijló nunacuhuá i'imacá. 29 Nahuá'acaco huacajé, pajluhuaja achiñá huá'acaro riyajalo penaje hua'até. Patarí ricá, jema'arí rimacare nacú. Pu'ují ripechu la'acó raú. Ñaqué caja pu'ují nupechu, cajrú ina'uqué i'imacale Jesucristo hua'até. 30 Palani nuchaje, nuchaje que ri'imajica ina'uquejlo. Lanáquiya majopéjari queja nu'umajica najló — que Juan quemacá najló.

Je'echú chiyaje Jesucristo. Riyucuna marí:

31 Ajopana ina'uqué chaje huani ricá, iphari je'echú chiyá majó i'imacá. Marí eja'ahuá chujena majopéjaruna necá. Marí eja'ahuá chu i'imacana nacú napura'ó. Eyá iphaca je'echú chiyá majó, pura'aró nacaje ramácare nacú Tupana i'imacá e. 32 Ripuráca'alo rema'acare re nacú hua'ató ripura'ó. Ajopana chaje huani ricá. E'iyonaja uncá na calé jema'arí ripuráca'alo ja'apiyá. 33 Jema'arí je'echú chiyaje puráca'alo ja'apiyá, quemari Tupana puráca'alo nacú: “Quehuácaje ricá.” 34 Tupana huacára'ari Jesucristo i'imacá, ra'apátacaloje ripuráca'alo ina'uquejlo penaje. Tupana a'arí rijló Ripechu, rihue'epícaloje Tupana hue'epica que caja raú penaje. 35 Tupana huajhué Ri'irí. Ra'á rijló piyuque nacaje. 36 Iná pechu i'imacachu caphí Tupana I'irí chojé, iná i'imajica hua'ajini huani rijhua'até je'echú chu raú, uncá iná tajnálajo. Uncachu iná jema'alá Tupana I'irí ja'apiyá, uncá ra'alá inajlo cajmuchaji. Uncachu ra'alá inajlo cajmuchaji, uncá iná i'imalaje matajnaco je'echú chu. Uncá pachá iná jema'alá ra'apiyá, chapú huani Tupana huajájica iná.

4

Jesús pura'acó pajluhuájaru Samaria eyájeru hua'até yucuna marí:

1 Marí que yucu iphaca fariséona nacú i'imacá: “Juan ja'apiyatéjena chaje íqui'ica Jesús ja'apiyatéjena. Richaje caja íqui'irunaca rila'acá bautizar ina'uqué,” que yucu i'imacá. 2 Uncá quehuaca calé nemacá. Uncá Jesús la'alá bautizar ina'uqué. Necaja calé, ra'apiyatéjena, la'añó bautizar necá. 3 Jesús hue'epica aú fariséona jema'acá riyucuna, rácho'o Judea te'eré eyá, ripa'acóloje Galilea te'eré ejo penaje. 4 E caja Jesús ja'apari ají que Samaria te'eré e'iyohuá. 5 Riphá pajimila Sicar nacojé. Te'erí Jacobmi chu a'acare ri'irimi chujlo, Josemi chujlo i'imacá, ahua'ajé riphá. 6 Re juni jamo'oquelana i'imacá. “Jacobmi chu jamo'oquelánami,” que na'acá rií. Rejé Jesús iphari. Caja raya'ó ja'apácaje nacú, raú rihuatána'a juni jamo'oquelana ahua'á. Rejé caápu'ucu i'imari nachá. 7-8 Aú ra'apiyatéjena i'ijnaño pajimila ejo a'ajnejí huarúhua'aje. Yámijo pajluhuájaru inanaru iphayo rejé juni amo'ojé. Samaria eyájeru ru'umacá. E Jesús quemari rojló: — Pa'á nojló juni, nu'urachi. 9 Raú rumá rijló: — ¿Meque la'ajé chi piquejá'a nuliyá juni, Judíona naquiyana pi'imacale? Samaria eyájeru nucá — que rumacá rijló. (Ijnú ruhuátaca rijló juni a'acana. Aú rumá rijló ilé que. Júpimi nachi'inami chuna nócaño pajhua'atéchaca i'imacá. Aú chapú napechu i'imacá panacuhuácaca judíona, Samaria eruna, hua'até.) 10 Jesús quemari rojló: — Uncá pihue'epila naca Tupana a'acá inajlo. Pihue'epíquela na ina'uqueca nucá, piquejá'ajla nuliyá juni. Raú no'ójla pijló juni. Juni no'ocare ina'uquejlo a'arí cajmuchaji najló, natajnaco piyá raú — que rimacá rojló. 11 Rumá rijló: — Eta uncá na i'imalá picapi. ¿Na aú chi pamo'ojé nojló juni? Ya'ajná riphuta chu ricá. ¿Meque la'ajé ca'ajná pamo'ójla nojló cari juni, a'acare inajlo cajmuchaji, iná i'imacáloje matajnaco raú penaje? — que rumacá rijló. 12 Rumá piño rijló'uqueca nucá, piquejá'ajla nuliyá juni. Raú no'ójla pijló juni. Juni no'ocare ina'uquejlo a'arí cajmuchaji najló, natajnaco piyá: — Chuchumi chu, Jacobmi chu, yuriri huajló marí juni amo'oquelana i'imacá. Ricami chu, riyánimi chuna, ripiránami chuna quele i'iraqueño richiyá. Palá huani rila'acá huecá raú. ¿Richaje chi pila'ajica huecá palá nacaje aú? — que rumacá rijló. 13 Rimá rojló: — Iná i'iracachu marí chiyá juni, rejomi maca'aní iná i'irataca piño juni. 14 Eyá ilé juni no'ocare, uncá iná núru'upi chu macára'atalajo piño raú. Juni amo'oquelana uncá tajnálaro que caja iná e'iyá ilé cajmuchaji no'ocare ina'uquejlo. Raú iná i'imacá matajnaco — que rimacá rojló. 15 Raú rumá rijló: — Eco pa'á nojló ilé caje juni, nu'ujnacá piyá majó piño juni amo'ojé. Uncá caja nunúru'upi chu macára'atalajo piño raú — que rumacá rijló. 16 Jesús quemari rojló: — Chuhua pipa'ó piño piñacaré ejo, pihuá'ichachi piyajná majó — que rimacá rojló. 17 Raú rumá Jesusjlo: — Uncá na i'imalá nuyajná. Rimá rojló: — Quehuaca jo'ó pimá nacú nojló. 18 Pajluhua té'ela quele achiñana hua'até pi'imacá. A'ajná pi'imacare hua'até me'etení, uncá piyajná huani calé ricá. “Uncá na i'imalá nuyajná”, que pimíchaca nojló. Quehuaca jo'ó pimíchaca nojló i'imichaca — que rimacá rojló. 19 Aú rumá rijló: — Chuhua nuhue'epí Tupana puráca'alo ja'apátajeri picá. 20 Huachi'inami chuna, Samaria erúnami chuna ne'emacá, i'ijnaqueño ca'ajnó ipuré ejo, napechu i'imacáloje pu'ují Tupana nacú re penaje. Eyá icá, judíona, quemaño Jerusalén ejo iná i'ijnacá, iná pechu i'imacáloje pu'ují Tupana nacú penaje — que rumacá rijló. 21 Jesús quemari rojló: — Pema'á no'opiyá. Rihuacajé huaícha pu'ují iná pechu i'imacá Tupana nacú majopeja. Uncá iná i'ijnalaje ipuré ejo; uncá caja iná i'ijnalaje Jerusalén ejo. 22 Icá Samaria eruna pechu i'imá Tupana nacú pu'ují. E'iyonaja uncá ihue'epila naca ricá. Eyá huecá, judíona, hue'epiño naca ricá. Pajluhuaja huanaquiyana i'imatájeri ina'uqué capichácajo liyá. Raú huahue'epí naca ricá. 23 Tupana Pechu ja'apiyá que iná pechu i'imacá rinacu pu'ují. Marí palani. Ripechu aú caja iná hue'epí naca ricá. Marí que Ripechu ja'apiyá i'imacaño pechu i'imacá pu'ují rinacu me'etení. Ñaqué caja ri'imajica najló. 24 Uncá Tupana napona i'imalá. Re ripechu; uncá iná amálare ricá. Ñaquele iná pechu aú ja iná pechu i'imá pu'ují rinacu. Marí que Tupana huátaca ina'uqué pechu i'imacá pu'ují rinacu — que rimacá rojló. 25 — Nuhue'epí pajluhuaja ina'uqué huaíchaca. Tupana huacára'ajeri ricá majó ina'uqué i'imatájeri penaje. Riphájica huacajé ri'imajé palá huani Tupana yucuna huajló piyuqueja — que rumacá Jesúsjlo. 26 Jesús quemari rojló: — Nucá po quele pimá nacú, iphari majó. Hua'até pipura'ó me'etení. 27 Ejéchami ra'apiyatéjena iphaca Jesús nacú, amaño ripura'acó rujhua'até. Napechu nacuja nemá: “¿Naje chi ripura'ó ilerú inanaru hua'até?” E'iyonaja uncá nemalá rojló: “¿Na pihuata?” que. Nahuata rijló quemacana: “¿Naje pipura'ó rujhua'até?” E'iyonaja nahuó la'aró ripiyá. 28 Nephaca aú nanacu ruhuitúca'ata ru'utelá te'erí e'iyajé. Ejomi rupa'ó ají que pajimila ejo riyucuna i'imajé ajopánajlo. Rumá najló: 29 — I'ijná nujhua'até, amíchachi pajluhuaja ina'uqué a'ajnare ricá. Piyuque nuyucuno ri'imichá nojló i'imichaca. Apala ricá ca'ajná Tupana huacára'acare majó i'imacá; ina'uqué i'imatájeri capichácajo liyá penaje ca'ajná ricá — que rumacá najló. 30 Aú nácho'o pajimila eyá; i'ijnaño rujhua'até Jesús i'imacá ejo. 31 Re'iyohuá que Jesús ja'apiyatéjena quemacá rijló: — Huehuíña'atajeri, chuhua pajñá pa'ajnehuá. 32 Rimá najló: — Re a'ajnejí nojló, nojñácaloje penaje. Uncá ihue'epila naca ricá. 33 Raú nemá pajlocaca. — ¿Na ca'ajná a'achari rijló a'ajnejí? 34 Jesús quemari najló: — Nula'acá aú Nuhuacára'ajeri huátaca que, a'ajnejí que caja nojló ricá. Rihuacára'a nula'acá nacaje. Nuñapátaca aú rila'acana, a'ajnejí que caja nojló ricá. 35 Nacaje ina'uqué ejátacare huajé que, nemá nacú: “Pa'u queta queri i'imajemi richa i'imajé huajló. Quetana hue'echú ca'alá i'imajica huajló”, que nemacá. Eyá nucá quemari: imaniya, “Re cajrú hue'echú ca'alá ina'uquejlo, nema'acáloje Tupana yucuna penaje”. Numá ijló, re cajrú ina'uqué, nema'ájla Tupana ja'apiyá me'etení, ne'emaquela najló riyucuna. 36 Ina'uqué jema'acachu Tupana ja'apiyá riyucuna jema'acana aú, Tupana a'ajeri riyucuna i'imajéñojlo rihuemí. Palá nala'acá necá riyucuna i'imacana najló aú. Tupana ja'apiyá jema'ajeño ne'emacale, ne'emajica matajnaco je'echú chu raú. Ajopana ca'ajná queño'oñó riyucuna i'imacana uncá jema'alaño riyucúnajlo. Raú naqueño'ó Tupana nacojé hue'epícana. Pumí chiyó ajopana piño ca'ajná i'imaño Tupana yucuna najló. Rihuacajé ca'ajná nema'á ra'apiyá. Tupana a'ajeri riyucuna i'imajéñojlo rihuemí, palá nala'acare huemí. Rihuacajé napechu i'imajé pu'ují. 37 Apa'amá puráca'aloji quemari marí que: “Apú ejátari nacaje icha ijí. Richa i'imacá ee apú caja ña'arí richa”. 38 Ñaqué caja ri'imajica ijló. Nuhuacára'aje i'ijnacá riyucuna i'imajé ajopánajlo. Ajopana jehuíña'atacarena necá penájenami ne'emajica. I'imajica aú nuyucuna najló, nema'ajé no'opiyá, ajopana jehuíña'atacale ne'emacá nunacu ipiyá. Ñaquele napalamane aú na'ajé nanacojó ipuráca'alo — que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo. 39-40 E caja ilerú inanaru iphayo piño rejo pajimila eruna hua'até. Ru'umá riyucuna najló. Raú cajrú pajimila eyájena i'ijnaño rujhua'até Jesús ejo. Nahue'epí Tupana huacára'aca Jesús i'imacá, rumacale najló: “Piyuque nuyucuno ri'imichá nojló i'imichaca” que. Caja nephá Jesús nacú. E nemá rijló: — Piyuró huajhua'até maare. Aú ripa'ó najhua'até; riyuró najhua'até iyamá cala quetana. 41 Ri'imá najló Tupana puráca'alo yucuna. Ehuá cajruca hue'epiño Tupana huacára'acare ri'imacá. Ripuráca'alo huani jema'acana aú nahue'epí ricá ri'imacá. 42 E nemá ilerú inanárujlo: — Pi'imacale aú huajló riyucuna, huahue'epí Tupana huacára'aca ricá majó. Chuhua uncá raú ja calé huahue'epica ricá. Caja huemi'ichá ripura'acó Tupana nacú. Caja huahue'epicha ricá huani Tupana huacára'acare majó eja'ahuá chojé i'imacá, ri'imatácaloje ina'uqué capichácajo liyá penaje — que nemacá rojló.

Jesús tejmo'ótaca nahuacára'ajeri i'irí yucuna marí:

43 Iyamá cala i'imajemi Jesús jácho'oro Samaria te'eré eyá. Ra'apá ají que yenojo Galilea te'eré ejo. 44 Uncá riyurilo rite'eré ehuá i'imacá, uncale nephala ra'apí rehuá. Rimá rinacuhuá marí que: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri te'eré eruna uncá iphálaño ra'apí.” Aú calé uncá riyurilo rehuá. 45 E caja riphá Galilea te'eré ejo. Namaca aú ricá palá napechu i'imacá rinacu, nanaquiyana amána'apa ri'imacale. Jerusalén e na'apátaca fiesta huacajé namá rila'acá ina'uqué e'iyayá cajrú nacaje, uncá meño'ojó iná la'alare. 46 Caja Jesús iphari rejo. Richira'ó ají que nate'eré e'iyohuá. Tajnaro pajimila Caná ejé. Re riqueño'óta júpimi que juni cajmú caje jalá amúra'atacanami que caja penaje i'imacá. Rejé riphá. Ya'ajná quemachi re apú pajimila, rií Capernaum. Re pajluhua ina'uqué i'imari. Ne'emacana hua'até sápajeri ri'imacá. Ritami ri'irí i'imacá. 47 E caja yucu i'imari: “Jesús jácho'ocharo Judea te'eré eyá. Iphíchari huajé majó Galilea te'eré nacojé”. Rema'acá aú riyucuna ri'ijná ají que Jesús amaje. Riphá rinacu; rajalaca ricá. E rimá rijló: — Aquíchaje huani nu'urí. Yehuíchaja huani ripechu capichaco. Pila'á nojló nacaje. Pi'ijná nujhua'até, pitejmo'óchiyachi nojló ricá — que rimacá Jesusjlo. 48 Aú Jesús quemari rijló: — Uncá ipechu i'imalá nochojé caphí, uncájica ee amá nacaje nula'acare, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. ¿Que chi ricá? — que rimacá rijló. 49 Raú ne'emacana hua'até sápajeri quemari rijló: — Quiñaja pi'ijnacá nujhua'até, nu'urí pechu capichaco piyá. 50 Jesús quemari rijló: — Pipa'ó piñacaré ejo. Caja chuhua peyajhueni pi'irí. Rema'á ra'apiyá. Aú caja ripa'ó ají que riñacaré ejo. 51 Rijhua'até sápajeño amaca aú ricá huaíchaca ne'ejná rijimaje. Nephácaco pajimájechaca rijhua'até. E nemá rijló: — Caja pi'irí tejmo'otaro. 52 Aú rimá najló: — ¿Méreje chami camú to'ocó ee ritejmo'otó i'imacá? Nemá rijló: — Lalemi, huajé camú to'ocó ee, jelo'ocajo ja'apari riliyá. 53 Raú rihue'epí pajñacani ritejmo'otaco Jesús quemacá aú: “Caja chuhua peyajhueni pi'irí” que. Ritejmo'ótacale ri'irí ya'ajnaya, caphí ripechu i'imacá Jesucristo chojé. Ñaqué caja riyajalo, riyani, quele pechu i'imacá caphí richojé. 54 Marí que ritejmo'ótaca ri'irí i'imacá. Raú rila'á piño nacaje uncá meño'ojó iná la'alare. Iyamá pe rila'acá nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare Galilea te'eré ejo riphaca ejomi. Judea te'eré eyá ri'ijná rejo i'imacá.

5

Betesda e Jesús tejmo'ótaca pajluhuaja ritami yucuna marí:

1 Judíona la'añó fiesta Jerusalén e i'imacá. Raú Jesús pa'aró rejo. 2 Pajimila nacú corral jipa naquiyá la'acanami chipúca'ari. Rinumaná i'imari cha'apá. Re apú rinumaná i'imari nemaqué nacú: “Ohuéjana le'ejé ricá.” Rahua'á juni yá'aro, rií Betesda. Marí que na'acá rií napura'acó chu, hebreo pura'acó chu. Juni cha pají yá'aro. Jipa naquiyá la'acanami ri'imacá. Pajluhua té'ela quele juni tujré i'imacá. 3 Juni turená nacú cajrú natámina pitacó. Que'iyapejena ne'emacá. Ne'iyajena i'imaño mejluruna; ne'iyajena uncá meño'ojó ja'apálaño palá; ne'iyajénajlo nanapona taca'átaro. Re juni turená natámina pitacó. Juni yoco'ocó nahuátaque, ri'imajícale marí que: 4 Apala, apala queja juni yoco'ocó. Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, huitúca'aqueri rejo juni yoco'ótaje. Pajluhua natámina naquiyana huitúca'aqueri racojé ajopana piyá riyoco'ocó quetana, riyo'ocola tejmo'ótari ricá riyaripune liyá. 5 Re ne'iyá apú ritami i'imari. Treinta y ocho quele jarechí quetana ri'imacá ritami. 6 E caja Jesús iphari rejo, amari rito'ocó re. Rihue'epí júpicha huani ri'imacá ritami caje hua'até. Aú rimá rijló: — ¿E pihuátaca tejmo'otácajo? 7 Aú ritami quemari Jesusjlo: — A'a. E'iyonaja uncá na i'imalá, rihuitúca'atacaloje nucá juni acojé riyoco'ocó quetana penaje. Nuhuitúca'ajla racojé. E'iyonaja quiñaja apú huitúca'aca racojé nupiyá — que rimacá rijló. 8 Jesús quemari rijló: — Pácho'o; pa'apachi; pijña'á picamané pijhua'ató. 9 Ejéchami ritami caje ja'apaca riliyá. Raú rácho'o; rijña'á ricamané rijhua'ató; ra'apá reyá. Nale'ejé huatána'acaje huacajé i'imari rihuacajé. 10 E judíona quemaño ritami penájemijlo: — ¿Uncá chi pema'alá Tupana ja'apiyá? Chuhuajá huatána'acaje huacajé. E'iyonaja pijña'á picamané. 11 E rimá najló: — Tejmo'óchiyari nucá quemíchari nojló: “Pa'apá, pijña'á picamané pijhua'ató” que. 12 Nemá rijló: — ¿Na ta chi quemíchari pijló ilé que? 13 Uncá ra'ajipalá najló. Uncá rihue'epila naca tejmo'ótaca ricá, cajrú ina'uqué e'iyohuá ri'imacale. Jesús ja'apíchami, aú uncá ramala ricá ne'iyohuá. 14 Quéchami Jesús iphácaco ricá penájemi hua'até Tupana ñacaré chu. E rimá rijló: — Pamá, caja pitejmo'ochiyo. Chuhua caja peyajhueni picá. Maare eyá huatucumó pila'aniya piño nacaje uncá Tupana huátalare caje. Pila'ajica ee nacaje uncá rihuátalare caje, richaje huani pila'ajico chapú reyá a'ajná ño'ojó — que rimacá rijló. 15 Eyá ricá penájemi i'ijnari riyucuna i'imajé judíona naquiyánajlo. Rimá najló: — Jesús, ricá tejmo'óchiyari nucá — que rimacá najló. 16 Marí caje aú judíona naquiyana huátaño Jesús la'acana chapú, ritejmo'ótacale ritami nale'ejé huatána'acaje huacajé. 17 Raú ne'ejná riyucuna quejá'aje Jesús liyá. Jesús quemari najló: — Nora'apá la'arí nacaje palani. Ñaquele nucá caja la'arí nacaje ñaqué caja — que rimacá najló. 18 Marí que rimacá aú richaje nayúcha'aco richá. Iqui'i nahuátaca rinócana i'imacá. Uncá paala najló ri'imacá, ritejmo'ótacale ina'uqué nale'ejé huatána'acaje huacajé. Chapú huani caja ri'imacá nanacu, rimacale Tupana nacú: “Nora'apá ricá” que. Marí que quemacana aú rila'á ricó Tupana queja caja.

Naca huacára'ari Tupana I'irí la'acá nacaje yucuna marí:

19 E caja Jesús quemari najló: — Jema'á marí: Nucá, Ri'irí, uncá meño'ojó nula'alá nacaje nocó. Nora'apá ja'apiyá que nula'acá nacaje. Rila'acá nacaje, que caja nula'acá. 20 Nora'apá huajhué nucá. Ñaquele rimá nojló nacaje nacú, nuhue'epícaloje rila'acana nacojé penaje. Rimaje piño nojló nacaje nacú, nula'acáloje penaje. Apú nacaje nula'acare chaje ri'imajica. Marí que ipechu i'imajica nunacu raú: “Meque piyuque huani la'ajeri ricá” que. 21 Nora'apá hue'epiri ina'uqué caja taca'acaño macápo'otacana. Nucá, Ri'irí, hue'epiri ñaqué caja cajmuchaji a'acana nuhuátacarenajlo. 22 Uncá Tupana calé quemajeri ina'uqué nacú mecajenaca necá: palá la'acaño ca'ajná, pu'uhuaré la'acaño ca'ajná. Caja ra'á nucá, numacáloje nanacu mecajenaca necá penaje. 23 Marí penaje ra'á nu'umacá, piyuque ina'uqué pechu i'imacáloje nunacu palá penaje. Nora'apá nacú napechu i'imacá, que caja napechu i'imacáloje nunacu penaje ra'á nu'umacá. Uncachu ina'uqué pechu i'imalá palá nunacu, uncá caja napechu i'imalaje palá Tupana nacú. Ricá huacára'ari nucá majó i'imacá. 24 Jema'á marí: A'ajeño nanacojó nupuráca'alo i'imajeño matajnaco je'echú chu. Nuhuacára'ajeri Tupana. Caphí richojé péchuruna i'imajeño matajnaco re. Marí que ri'imajica ee ijló, uncá Tupana huajálaje icá. Caphí Tupana chojé péchuruna icá i'imajica ee, icá ja'apájeño capichácajo chiyá cajmuchaji chojé. 25 ’Jema'á marí: Tupana I'irí nucá. Caja riphá rená chojé capichájeño penájenajlo, nema'acáloje nupuráca'alo penaje. Ra'apiyá jema'ajéñojlo Tupana a'ajeri huajé cajmuchaji, ne'emacáloje raú hua'ajini huani je'echú chu penaje. 26 Inajlo cajmuchaji a'ajeri Nora'apá, Tupana. Rimá caja nunacu ñaqué caja, no'ocáloje ina'uquejlo cajmuchaji penaje, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. 27 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Ñaquele ra'á nucá, numacáloje ina'uqué nacú méqueca ne'emajica. Rihuajaje necá, uncá la'alaño palá. Marí penaje ra'á nu'umacá. 28 Ipechu i'imaniya nunacu: “Meque piyuque huani péchuri ricá” que. Rihuacajé huaícha caja taca'acaño jema'ajeño nupuráca'alo. 29 Palá la'acáñomi chuna macápo'ojeño, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu penaje. Pu'uhuaré la'acáñomi chuna macápo'ojeño caja, najña'acáloje chapú caje yajhué panacu penaje — que Jesús quemacá najló.

Iná hue'epica quehuácaca Jesús puráca'alo yucuna marí:

30 Jesús quemari piño najló: — Uncá nula'alá nacaje nupechu queja. Noma'á Nora'apá ja'apiyá. Rihuacára'aca nucá queja nula'acá nacaje. Palani nacaje nula'acare, uncale nula'alá ricá nupechu queja. Nora'apá huacára'aca queja nula'acá nacaje. Ricá huacára'ari nucá majó i'imacá. 31 Nocó numaquela nunacuhuá, apala imacajla nunacu: “Uncá quehuaca calé rimacá rinacuhuá”. 32 Re apú. Ricá caja quemari nunacu numacá que caja. Raú nuhue'epí quehuácaca ricá. 33 Icá huacára'año inaquiyana riyucuna quejá'aje Juan liyá i'imacá. Quehuaca rimacá nunacu i'imacá. 34 Uncá na penaje calé nojló ina'uqué puráca'alo. E'iyonaja numá ijló marí que, iyurícaloje ichó nojló, nu'umatácaloje icá capichácajo liyá raú penaje. 35 Palani inajlo iná camaró lucúna'aqueja lapí, ripatacáloje iná camaré palá penaje. Ñaqué caja Juan puráca'alo i'imacá ijló, quehuaca rimacale ijló. Pu'ují ipechu i'imacá ripuráca'alo nacú mequetánaja. 36 Juan i'imari nuyucuna i'imacá. Cajrú ina'uqué jema'añó nuyucuna raú. Richaje íqui'ica nema'acá nuyucuna nacaje nula'acare aú. Nora'apá palamane aú calé nula'á ricá. Raú ina'uqué hue'epiño Nora'apá huacára'aca nucá majó i'imacá. 37 Nora'apá Tupana huacára'ari nucá majó i'imacá. Ricá caja huacára'ari ajopana lana'acá ina'uquejlo nuyucuna papera chojé i'imacá. Uncá jema'alá Tupana i'imacá yucu ijló; uncá caja amala ricá. 38 Uncá caja ripuráca'alo i'imalá ipechu nacú, uncale ipechu i'imalá caphí nochojé. Tupana huacára'acare majó nucá. 39 Marí que ipechu Tupana puráca'alo lana'aquéjami nacú: “Tupana puráca'alo quemari inajlo rinacu, méqueca iná la'acajla, iná i'imacáloje hua'ajini huani je'echú chu raú penaje”, que ipechu i'imacá rinacu. Marí que ipechu i'imacale rinacu, icá jehuíña'año Tupana puráca'alo lana'aquéjami nacú cajrú. Tupana puráca'alo, jehuíña'atacare nacú, quemari jo'ó nunacu. 40 E'iyonaja calé uncá i'ijnalá majó nuchaje cajmuchaji chaya, i'imacáloje hua'ajini huani je'echú chu raú penaje. 41 Uncá nuculala ajopana ina'uqué, napura'acóloje nunacu palá majopeja penaje. 42 Nuhue'epí uncá ihuajhué calé Tupana. 43 Tupana huacára'ari majó nucá ripuráca'alo aú. Aú calé nu'ujná majó. E'iyonaja uncá jema'alá no'opiyá. Apala apú iphájeri majó ripechu queja. Majopeja ripajlájica ca'ajná ijhua'até. Ricá ja'apiyá ca'ajná jema'ajé. 44 Uncá meño'ojó i'imalá no'opiyá jema'ajeño, ihuátacale ina'uqué pura'acó inacu palá. Uncá ihuátala napura'acó pu'uhuaré inacu nupuráca'alo jimaje. Uncá ihue'epila itucumó Tupana huátaca que la'acana, rimacáloje inacu palá penaje. Marí que ri'imacale ijló, uncá jema'alá no'opiyá. 45 Ipechu i'imaniya nunacu marí que: “Ricá quemájeri Tupánajlo pu'uhuaré huala'acare nacú, Tupana huajácaloje huecá penaje”. Uncá nucá calé quemájeri inacu. Tupana puráca'alo Moisesmi chu lana'acare i'imacá, chojé ipechu i'imá caphí. E'iyonaja calé uncá ila'alá rihuacára'aca que. Pachá Tupana huajájeri icá. 46 Jema'aquela Tupana puráca'alo ja'apiyá, Moisesmi chu lana'acare i'imacá, que caja jema'acajla no'opiyá. Moisesmi chu lana'arí nuyucuna i'imacá. 47 Uncaja que jema'á puráca'aloji ja'apiyá Moisesmi chu lana'acare, uncá caja jema'alaje nupuráca'alo ja'apiyá — que Jesús quemacá judíonajlo.

6

Jesús a'acá pajluhua té'ela quele mil ina'uquejlo a'ajnejí yucuna marí:

1 Jesús pura'aró najhua'até i'imacá. Quéchami ricuhuá'aca caesa pa'anajo pitá. Galilea caesa ií. Ricá caja caesa na'á rií Tiberias. 2 Cajrú ina'uqué i'ijnacá rápumi chu, namácale rila'acá cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Cajrú namájicano ritejmo'ótaca ina'uqué natámina i'imajícaño. 3-4 Rihuacajé yehuicha judíona le'ejé fiesta iphaca rená chojé. Jesús cuhuá'ari pa'anajo pitá. E nácho'o yenuri chuhuá, iphaño yenuri i'ihuátaje. Re riyá'o ra'apiyatéjena hua'até. 5 E Jesús pajno'oró riyámojo yacá'ajo, amari cajrú ina'uqué huaíchaca. Yehuicha nephátaca necá, aú rimá rijhua'ateje Felípejlo. — ¿Mere eyá huahuarúhua'aje a'ajnejí ileruna huaíchañojlo penaje? 6 Marí que rimacá rijló, rema'acáloje méqueca rimacá rijló penaje. Caja Jesús hue'epiri méqueca rila'ajica a'ajnejí najló. 7 E Felipe quemari rijló: — Hue'ejnaquela a'ajnejí huarúhua'aje dos cientos denarios aú, uncá riphálajla piyuque nanacojé, najñácaloje huejápajano rinaquiyana penaje — que rimacá rijló. 8 Re caja apú ra'apiyateje i'imari re rijhua'até. Rií i'imari Andrés; Pedro e'ehué ri'imacá. E rimá Jesusjlo: 9 — Re maare pajluhuaja yuhuají. Ricapi pajluhua té'ela ca'alá pan; ricapi caja iyajmela jíñana. Queleja maare. Uncá meño'ojó riphala íqui'iruna ina'uqué nacojé — que rimacá rijló. 10 Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: — Chuhua imicha najló, nayá'acoloje piyuqueja penaje. Cajrú jimichi palá nojé i'imacá rehuá. E piyuqueja nayá'o re'iyajé. Iqui'iruna ne'emacá. Achiñánaja calé nalapa'atá; cinco mil ca'ajná ne'emacá. 11 E Jesús ña'arí ricápojo pajluhua té'ela ca'alá pan. Quéchami ripura'acó Tupana hua'até. Rimá rijló: — Palá pili'ichaca huecá marí pan aú. Ejomi ra'á ra'apiyatéjenajlo pan, natamáca'atacaloje ricá piyuque ina'uqué yá'añojlo penaje. Pan rila'acá que caja rila'acá jíñana. E caja najñá ñó'ope na'ajnehuá nahuátaca ejé, namano'ocá ejé. 12 Rejomi Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: — Chuhua ihuayo'ochá rijlupemí ilé yurícharo, nacupaca piyá ricá. — Je — que nemacá. 13 Raú ne'emá rijlupemí huayo'ojé. Namano'otá iyamá iphata ji'imaji nacojé ca'alá cuhuá'ala pu'uteno huánija a'ajnejí lupemí aú. 14 Caja namá riqueño'ótaca a'ajnejí i'imacá. Raú rila'á nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Marí que rila'acá ejomi nemá pajlocaca: — Tupana puráca'alo ja'apátajeri jo'ó ricá. Caja queja ri'imacá Tupana pechu nacú, riphácaloje marí eja'ahuá chojé penaje — que nemacá pajlocaca Jesús nacú. 15 Jesús hue'epiri méqueca napechu nacú ri'imacá, na'acáloje ricá tejmuji aú ne'emacana penaje. Raú ri'ijnañáa necá. Rácho'o piño ipuré i'ihuátaje, ri'imacáloje ricoja re penaje.

Jesús ja'apaca juni jimahua yucuna marí:

16 E caja najúhua'a. Raú Jesús ja'apiyatéjena i'ijnaño caesa turenaje. 17 Huitúca'año jita chojé. Naqueño'ó caesa cuhuá'acana, nahuata pajimila Capernaum ejo pa'acano. E caja najúhua'a huani caesa chu, na'apá calajerúhuaca. Uncá jo'ó Jesús iphala nanacu rejé i'imacá. 18 Nacuhuá'aca ee cajrú carená queño'ocá ja'apácaje nachá. Raú cajrú juni yoco'ocó. 19 Caja nacuhuá'a cinco quilómetros ca'ajná, seis quilómetros quetana ca'ajná. Ejéchami namaca Jesús huaíchaca majó naloco'opani. Juni jimó richira'ó. Namaca ricá huaíchaca aú naquero'ó. 20 Rimá najló: — Iquero'oniyo, Jesús nucá. SAN JUAN 6 El Nuevo Testamento en Yucuna de Colombia, 2a ed., © 2011, Wycliffe Inc. 272 21 Raú nemá rijló, rihuitúca'acaloje jita chojé natu'ujhuejo penaje. Rihuitúca'a richojé. Hua'ató que nephaca punumaje chojé, nahuátaca i'ijnacana ejo nephá.

Ina'uqué culaca Jesús yucuna marí:

22 Ina'uqué naquiyana yuriño pa'anajo pitá i'imacá. Nahue'epí Jesús ja'apiyatéjena cuhuá'aca jita chuhuá. Caja penaje i'imacá re, ricá chu nacuhuá'a i'imacá. Nahue'epí caja uncá Jesús cuhuá'ala najhua'até i'imacá. 23 E'iyohuá que ajopana ina'uqué iphaca jita chuhuá rejé. Pajimila Tiberias eyájena ne'emacá. Najñaca pan lalemi que ejé nephá. Re Jesús quemari Tupánajlo: “Palá pila'acá huecá pan aú” i'imacá. Ejomi najñá ricá. Rejé nephá. 24 Amaño Jesús, ra'apiyatéjena, quele uncá i'imalaño re. Aú nahuitúca'a piño netane chojé, cuhuá'año Capernaum ejo Jesús culaje.

A'ajnejí que caja inajlo Jesús, iná i'imacáloje ripalamane je'echú chu penaje yucuna marí:

25 E caja nephá caesa pa'anajo pitá. Re nephata Jesús. E nemá rijló: — Huehuíña'atajeri, ¿Méquechami piphíchaca majó? 26 Jesús quemari najló: — Numá ijló a'ajnejí chaya i'ijichá majó, ajñácale a'ajnehuá lalemi imano'ocá ejé. Uncá i'ijnalacha majó nuchaje, ihue'epícale naca nucá, la'arí nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Noná que'ená nula'á raú. 27 Ihue'epíniya itucumajo a'ajnejí ña'acana ijluhua. Majopeja ricapichaco inajlo. Iná ajñá iná a'ajnehuá, iná i'imacáloje raú penaje. A'ajnejí que caja inajlo Tupana Pechu. Tupana quemari nunacu, no'ocáloje Ripechu ina'uquejlo, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Ihue'epí itucumó Tupana Pechu ja'apiyá i'imacana — que Jesús quemacá najló. 28 Nemá piño rijló: — ¿Meque iná la'acá, iná la'acáloje Tupana huátaca que penaje? 29 Rimá najló: — Tupana huátari ipechu i'imacá caphí nochojé, nu'umatácaloje icá capichácajo liyá penaje. Rihuacára'acare majó nucá — que Jesús quemacá najló. 30 Nemá piño rijló: — Pila'á piño huajló nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare, huamácaloje penaje, huapechu i'imacáloje caphí pichojé raú penaje. ¿Na ca'ajná pila'ajé piño huajló? 31 Hua'ajútayami chuna i'imajica pu'uteni meñaru chu huacajé najñaque a'ajnejí. Rií i'imari maná. “A'ajnejí Tupana huacára'ajicare najló je'echú chiyá ri'imajica”, que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu. Pila'á ñaqué caja huajló, huapechu i'imacáloje pichojé caphí raú penaje — que nemacá Jesusjlo. 32 E rimá najló: — Numá ijló uncá je'echú chiyaje huani calé a'ajnejí Moisesmi chu a'aqueri najló. Je'echú chiyaje huani a'ajnejí Nora'apá huacára'acare ijló i'imacá. 33 Nucá Tupana huacára'acare majó, a'arí cajmuchaji ina'uquejlo, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Marí caje a'ajnejí Tupana a'arí ina'uquejlo me'etení — que rimacá najló. 34 Aú nemá rijló: — Hue'emacana, pa'á huajló hue'echú ca'alá queja ilé a'ajnejí pimacare nacú. 35 Eyá Jesús quemari najló: — Nucá ilé caje a'ajnejí. Nucaja calé a'arí huajé cajmuchaji ina'uquejlo, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Uncá quehuí calé me'epejí huajé ajñácaño na'ajnehuajlo. Uncá caja huajé que i'iracaño juni núru'upi chu macára'atalo. Ñaqué caja caphí nochojé péchurunajlo nucá. Uncá na i'imalá capuhuini no'opiyá jema'ajéñojlo, napechu i'imacá piyá pu'ují raú. 36 Caja numá inacu: “Uncá jema'alaje no'opiyá” que. Caja amá nacaje nula'acare. E'iyonaja calé uncá jema'alá no'opiyá. 37 Tupana a'arí nojló ina'uqué no'opiyá jema'ajeño penaje. Necá jema'añó no'opiyá. Uncá nócho'otalaje necá nule'ejena ina'uqué e'iyayá. 38 Uncá nu'ujnalá majó je'echú chiyá, nula'acáloje nuhuátaca que penaje. Nu'ujná majó, nula'acáloje Nuhuacára'ajeri huátaca que penaje. 39 Nuhuacára'ajeri Tupana. Uncá rihuátala ina'uqué, ra'acárena nojló, capichaco riliyá. Pajluhuaja nanaquiyana, uncá caja rihuátala ricapichaco riliyá. Ñaquele rihuata numacápo'otaca nule'ejena caja taca'acaño i'imacá. Marí que ri'imajica caja penaje eja'ahuá iphájica rená chojé huacajé. 40 Nora'apá Tupana, huátari piyuqueja ina'uqué hue'epica naca nucá. Rihuata caja napechu i'imacá caphí nochojé. Uncá tajnálajeño penájena cajena ina'uqué je'echú chu. Nucá macápo'otajeri necá, caja taca'acaño, eja'ahuá iphájicaja rená chojé caja penaje huacajé — que Jesús quemacá najló. 41 E caja judíona naquiyana queño'oñó rimaná aca'acana, rimacale najló rinacuhuá: “Nucá huitúca'ari je'echú chiyá majó. A'ajnejí queja caja nucá ina'uquejlo.” 42 Aú nemá pajlocaca: — ¿Uncá chi José i'irí calé ricá Jesús? Huamána'apa rara'apá, raló, quele. ¡Eta, meque rimacá rinacuhuá: “Nucá huitúca'ari je'echú chiyá majó!” — que napura'acó pajhua'atéchaca rinacu. 43 E Jesús quemari najló: — Aca'aniya numaná pajhua'atéchaca. 44 Nora'apá calé la'arí ina'uqué pechu palá, nema'acáloje no'opiyá penaje. Necaja calé jema'añó no'opiyá. Eja'ahuá iphájicaja caja penaje rená chojé huacajé numacápo'otaje no'opiyá jema'ajéñomi chuna. 45 Tupana puráca'alo lana'aquéjami, ricá ripuráca'alo ja'apátajeñomi chuna lana'acare i'imacá, quemari marí que: “Tupana jehuíña'atajeri piyuque ina'uqué”, que rimacá. Ra'apiyá jema'ajeño, ileruna huátaño nucá nahuacára'ajeri penaje. 46 Uncá na calé amari Tupana. Nucaja calé amari ri'imacá, reyaje nu'umacale. 47 Jema'á marí: Caphí nochojé i'imacaño i'imajeño matajnaco je'echú chu. 48 A'ajnejí palamane ina'uqué i'imaño eja'ahuá chu. A'ajnejí que caja nucá ina'uqué naquiyánajlo. Nupalamane ne'emajica matajnaco je'echú chu. 49 A'ajútayami chuna ajñáqueño a'ajnejí, pu'uteni chu ne'emaqué huacajé. Ricá a'ajnejí ií i'imari maná. Uncá ne'emalá matajnaco raú. 50 A'ajnejí numacare nacú ijló iphari je'echú chiyá. Iná huátacachu inajluhua ricá, uncá iná tajnálajo raú je'echú chu. 51 Nucá a'ajnejí, iphácare je'echú chiyá. Cajmuni nucá. Ajñari marí a'ajnejí naquiyana i'imajeri hua'ajini huani je'echú chu. A'ajnejí no'ojícare, nunapona ricá, no'ocare ina'uquéjloje penaje, ne'emacáloje hua'ajini huani raú je'echú chu penaje — que Jesús quemacá najló i'imacá. 52 Marí que rimacá jimaje judíona naquiyana aca'ácaño pajhua'atéchaca. Ne'iyajena quemaño ajopánajlo. — ¿Meque la'ajé chi ra'ájla huajló rinapona naquiyana, huajñácaloje ricá penaje? 53 Eyá Jesús quemari piño najló: — Jema'á marí: Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Uncá ca'ajná ihuátala nunapona ajñacana. Uncá caja ca'ajná ihuátala nura i'iracana. Marí que ri'imajica ee ijló, uncá cajmuchaji i'imalaje ijló, i'imacáloje hua'ajini huani je'echú chu raú penaje. 54 Nunapona ajñájeño, nura i'irajeño, i'imajeño matajnaco je'echú chu. Nucá macápo'otajeri ilé cajena taca'acaje chiyá, eja'ahuá capichájico huacajé. 55 A'ajnejí huani nunapona; i'iracaje huani nura. 56 Huátaño najluhua ricá, i'imaño nujhuáque'ena. Ñaqué caja najhuáque'ehue nucá. 57 Nora'apá huacára'ari nucá majó i'imacá. Uncá tajnácajo penaje calé Nora'apá. Ricá a'arí nojló cajmuchaji; ripalamane nucá. Nupalamane piño nunapona ajñájeño, nura i'irajeño, i'imajeño matajnaco je'echú chu. 58 A'ajnejí numacare nacú ijló iphari je'echú chiyá i'imacá. Uncá ilé a'ajnejí que calé ricá, peñahuilánami chuna ajñájicare. Uncá ne'emalá matajnaco raú. Ajñari a'ajnejí numacare nacú, i'imajeri matajnaco je'echú chu — que Jesús quemacá najló. 59 Marí que Jesús jehuíña'ataca ne'emacá rinacu. Nahuacáca'alo ñacarelana chu, pajimila Capernaum e, rehuíña'ata ne'emacá.

Cajmuchaji yucuna marí:

60 Marí que rehuíña'ataca necá rinacu. Raú cajrú ra'apiyá jema'ajeño quemaño pajlocaca: — ¡Meque me'echuje huani caji rimíchaje nacú huajló! Uncá meño'ojó iná a'alare jená palá. Uncá meño'ojó iná a'alá iná nacojó ricá. 61 Ripechu aú ja Jesús hue'epiri naca'acá rimaná rimacare chona. Raú rimá najló: — ¿Uncá paala chi ijló quele numíchaje nacú ijló? 62 Piyuque ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. ¿Meque ca'ajná ipechu la'acojla, amáquela nucá jácho'ocojla je'echú chojé, nu'umacáloje júpimi nu'umacá ejo penaje? 63 Tupana Pechu a'arí cajmuchaji inajlo, iná i'imacáloje hua'ajini huani ripalamane je'echú chu penaje. Apú napona ajñacana uncá a'alá cajmuchaji inajlo, iná i'imacáloje matajnaco raú penaje. Ipechu i'imacáloje palá nochojé, penaje nupuráca'alo. I'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje ricá. 64 Re e'iyajena maare, uncá caphí calé ipechu nochojé — que rimacá najló. Jesús hue'epiri mecajenaca pechu uncá i'imalá richojé caphí. Uncá chiyó nachira'ó rijhua'até rihue'epí mecajenaca ne'emacá. Rihue'epí caja mecajeca a'ajeri ricá ripinánajlo i'imajica. 65 Rimá piño najló: — Caja numá ijló i'imacá, uncá na calé jema'arí no'opiyá, uncachu Nora'apá Tupana la'alá napechu palá, nema'acáloje no'opiyá raú penaje — que rimacá najló. 66 Rejeja cajrú ra'apiyá jema'ajeño yuriño ra'apiyá jema'acana. Reyá a'ajná ño'ojó uncá nachira'aló Jesús hua'até. 67 Eyá Jesús quemari iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjenajlo marí que: — ¿Ñaqué caja chi ja'apáñajica nucá? 68 Aú Pedro quemari rijló: — Hue'emacana, uncá meño'ojó hue'ejnañáalaja picá, hue'emacáloje apú ina'uqué ja'apiyatéjena penaje. Pipuráca'alo aú huahue'epí méqueca iná la'acá, iná i'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. 69 Caphí huapechu pichojé. Huahue'epí Tupana huacára'aca picá majó i'imacá. Tupana I'irí huani picá. Ricá uncá tajnácajo penaje calé i'imacá, I'irí picá — que Pedro quemacá Jesusjlo. 70 Jesús quemari najló: — Nucá i'ihuapari nujluhua icá ajopana ina'uqué e'iyayá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele icá. E'iyonaja calé re pajluhuaja inaquiyana, Jiñá Chi'ináricana hua'ateje ricá — que rimacá najló. 71 Rimacare nacú i'imari Judas Iscariote. Apú Simón i'irí ri'imacá. Nenoca Jesús huacajé ricá a'arí ripinánajlo ri'imacá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele Jesús ja'apiyatéjena naquiyana ri'imacá.

7

Uncá Jesús ejena pechu i'imalá caphí richojé yucuna marí:

1 Marí caje ejomi Jesús ja'apari piño Galilea te'eré e'iyohuá. Uncá rihuátala Judea te'eré ejo i'ijnacana, judíona naquiyana re i'imacaño, huátacale rinócana. Aú uncá ri'ijnalá rejo. 2 Rihuacajé yehuíchaja judíona le'ejé fiesta iphaca rená chojé. Peñahuilánami chuna la'aqueño naca'apé que caja nala'ajícano naca'apó nale'ejé fiesta huacajé. 3 Ehuá Jesús merénami quemacá Jesusjlo: — Piyuríniyo maare. Pi'ijná chuhua Judea te'eré ejo, pa'apiyá jema'ajeño, rehuájena, amácaloje méqueca pila'ajica nacaje rehuá penaje. 4 Iná huátacachu piyuque ina'uqué hue'epica iná la'acare nacojé, uncá micho'ojneji calé iná la'acá ricá. Piyuque hue'epica picá nacaje la'acana. Ñaquele pila'ajé ricá, piyuque ina'uqué amácaloje ricá penaje — que nemacá rijló. 5 Uncá caja Jesús merénami hue'epílaño na ina'uqueca huani Jesús i'imacá. 6 E Jesús quemari najló: — Uncá jo'ó riphala rená chojé nojló, nu'ujnacáloje rejo penaje. Eyá icá, uncá ñaqué caja calé ijló ricá. Ihuátaca que ila'acá nacaje. 7 Ina'uqué, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, ileruna pechu uncá i'imalá chapú inacu. Eyá nucá, napechu i'imacare nacú chapú nucá, numacale nacaje nala'acare nacú: “Uncá paala nala'acá” que. 8 Ñaquele icaja i'ijnajeño fiesta ja'apátaje. Nucá uncá i'ijnalaje ijhua'até. Uncá jo'ó riphala rená chojé palá nojló — que rimacá najló. 9 Aú riyuró Galilea te'eré nacú.

Jesús i'ijnacá fiesta ja'apátaje najhua'até yucuna marí:

10 E caja Jesús merénami i'ijnaño fiesta ja'apátaje. Júpichami Jesús i'ijnacá nápumi chu me'echú. 11 Fiesta e'iyá judíona naquiyana culaño Jesús i'imacá. Nemá pajlocaca: — ¿Mere ca'ajná ricá? 12 Cajrú re i'imacaño pura'acó Jesús nacú. Ne'iyajena quemaño rinacu: “Palájne'eque huani ricá.” Ajopana quemaño: “Uncá palájne'eque calé ricá. Majopeja pajlácata ricá ina'uqué hua'até.” 13 Palá rinacu péchuruna uncá pura'alaño rinacu cajrú ajopana ina'uqué hua'até, naquero'ocole nahuacára'ajeño judíona piyá. 14 Pe'iyochami na'apátaca fiesta. Ejéchami Jesús mujlúca'aca Tupana ñacaré chojé. E riqueño'ó nehuíña'atacana Tupana nacú. 15 E judíona pechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rihue'epílaca!” Nemá pajlocaca: — ¿Meque la'ajé chi rihue'epica piyuque nacaje nacojé? Uncá ri'imalá jehuíña'ajo. 16 Jesús quemari najló: — Nohuíña'atacare nacú icá, uncá nupuráca'alo calé ricá. Ilé huacára'ari nucá majó, puráca'alo ricá. 17 Tupana huátaca que la'acaño hue'epiño na liyájeca nupuráca'alo. Nahue'epí Tupana liyaje nupuráca'alo. Uncá nule'ejé calé ricá. 18 Apú ca'ajná pura'aró ripechu queja, rihuátacale ajopana ina'uqué pechu i'imacá rinacu palá. Eyá rihuacára'ajeri huátaca que pura'ajero, huátari ina'uqué pechu i'imacá palá Rihuacára'ajeri Tupana nacú. Quehuácaje puráca'alori ricá, uncá ripajlala. 19 ’Moisesmi chu yuriri ijló Tupana puráca'alo lana'aquéjami i'imacá. E'iyonaja uncá na calé jema'arí ra'apiyá — que Jesús quemacá najló. Eyá Jesús quemari piño najló: — ¿Naje chi ihuata nonócana? 20 Aú nemá rijló: — ¿Na huátari pinócana? Jiñá pechu pe'iyá, ñaquele pimá ilé que. 21 Jesús quemari najló: — Nula'á nacaje palani e'iyá i'imacá. Raú ipechu nacú ri'imá: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” Huatána'acaje huacajé nula'á ri'imacá. Pachá ipechu i'imá nunacu chapú. 22 Moisesmi chu quemari júpimi i'imacaño nacú, namata'acáloje queráco'opena chinuma penaje. Icá la'añó ñaqué caja napumí chojé. Moisesmi chu puráca'alomi aú imata'á queráco'opena chinuma. Riphácachu rená chojé huatána'acaje huacajé, imata'á caja nachinuma. 23 Ila'acáloje Moisesmi chu puráca'alomi quemacá que penaje, imata'á nachinuma huatána'acaje huacajé hua'ató. Eta, ¿Naje iyúcha'o nuchá i'imacá, nutejmo'ótacale ritami huatána'acaje huacajé i'imacá? Piyuque rinapona nutejmo'óta i'imacá. 24 Apala amá ina'uqué la'acá nacaje. Ramácana aú ipechu nacú ri'imá ca'ajná: “Pu'uhuaré rila'acá, uncá paala ricá”. Uncachu iná hue'epila palá ricá, uncá iná quemalá rinacu: “Pu'uhuaré rila'acá” que. Pamineco iná quejá'a riyucuna palá, iná hue'epícaloje na penájeca rila'acá ricá — que Jesús quemacá najló.

Jesús quemari rinacuhuá mere eyájeca ri'imacá yucuna marí:

25 E caja Jerusalén eyájena naquiyana quemaño ajopánajlo marí que Jesús nacú: — ¿Uncá chi ricá calé naculá, nenócaloje ricá penaje? 26 E'iyonaja maare ta ricá. Cajrú ina'uqué e'iyá ri'imá yucu huajló. Uncá meque huahuacára'ajeño la'alá ricá. Napechu i'imá ca'ajná rinacu: “Ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje ricá”, que ca'ajná napechu rinacu. 27 E'iyonaja uncá ñaqué calé ricá. Huahue'epí mere eyájeca ricá. Eyá ricá Tupana huacára'ajicare majó ina'uqué i'imatájeri penaje, uncá iná hue'epílaje mere eyájeca ri'imajica — que napura'acó pajhua'atéchaca rinacu. 28 Tupana ñacaré chu Jesús i'imari ina'uqué jehuíña'atacana nacú. Rema'acá aú napura'acó rinacu, rimá najló caphí marí que: — Ipechu i'imá nunacu: “Huamána'apa japi ricá” que. “Huahue'epí mere eyájeca ricá”, que ipechu i'imacá nunacu. Uncá nupechu queja calé nu'ujnacá majó. Pajluhuaja chuhuá péchuri, ricá huacára'ari nucá majó. Quehuácaje puráca'aloji chuhuá rila'acá nacaje. Uncá ihue'epila naca ricá. 29 Nucá amari ricá, reyá nócho'o i'imacá. Ricá huacára'ari nucá majó i'imacá — que Jesús quemacá najló, nahue'epícaloje raú Tupana huacára'acare majó ri'imacá. 30 Raú nahuata Jesús ña'acana, nahuajácaloje ricá penaje. E'iyonaja uncá na calé patarí ricá. Uncá jo'ó riphala rená chojé rijló. Ñaquele uncá nala'alajla ricá chapú rihuacajé. 31 Cajrú ina'uqué pechu i'imá Jesús nacú marí que: “Ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje ricá. Uncá na chá'atalajla ricá nacaje la'acana aú. Caja ra'á palá huajló rená que'ená, huahue'epícaloje ricá raú penaje,” que napechu i'imacá rinacu.

Nahuacára'aca policíana patacá Jesús yucuna marí:

32 Fariséona naquiyana jema'añó napura'acó pajhua'atéchaca Jesús nacú. Palá napura'acó rinacu. Aú necá, sacerdótena huacára'ajeño, quele huacára'año policíana patacá Jesús, naca'acáloje ricá calajeruni chojé penaje. E ne'ejná ri'imacá ejo. 33 Re ri'imá ina'uqué jehuíña'atacana nacú. Marí que rimacá piyuque ina'uquejlo: — Mequetánaja calé nu'umajica ijhua'até maárohua. Quéchami nupa'ajico Nuhuacára'ajeri ejo. 34 Rejomi iculaje nucá. Uncá meño'ojó amálaje nucá, uncale i'ijnalaje nu'umajica ejo — que rimacá najló. 35 Raú judíona naquiyana quemaño pajlocaca: — ¿Meño'ojó ca'ajná ri'ijnajé, rimá nacú huajló? Apala ri'ijnajé huanaquiyana judíona chaje, ajopana te'eré nacú i'imacaño ejo. Rejo ca'ajná ri'ijnajé, rehuíña'atacaloje necá penaje. 36 Rimicha huanacu: “Iculaje nucá. E'iyonaja uncá meño'ojó amálaje nucá, uncale i'ijnalaje nu'umajica ejo.” ¿Meque quemacana ca'ajná rimíchaca marí que i'imichaca? — que nemacá pajlocaca.

Ina'uquejlo cajmuchaji a'ajeri yucuna marí:

37 Yehuicha fiesta tajnaco huacajé nala'á cajrú huani fiesta caja penaje. Ehuá Jesús jácho'oco najimaje. E caphí rimacá najló: — Re ca'ajná e'iyajena maare, huátaño cajmuchaji ja'apiyá i'imacana, i'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Inúru'upi chu macára'ataco aú ihuata juni i'iracana. Que caja ihuátajica ee cajmuchaji ja'apiyá i'imacana, i'ijná majó nuchaje, no'ochí ijló ricá. 38 Caphí nochojé péchuruna e'iyá re cajmuchaji, juni amo'oquelana uncá tajnalo que ricá najló. Raú caphí nochojé péchuruna i'imajica matajnaco je'echú chu. Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá — que Jesús quemacá echú chu raú penaje. Inúru'upi chu macára'ataco ańajló. 39 Tupana Pechu nacú rimá najló i'imacá. Caphí Jesucristo chojé péchurunajlo Tupana a'arí Ripechu. Jesús i'imacá riyucuna najló huacajé, uncá jo'ó ra'alá ina'uquejlo Ripechu i'imacá. Jesucristo jácho'oro je'echú chojé yámijo riqueño'ó Ripechu a'acana caphí Jesucristo chojé péchurunajlo. Uncá panacojéchaca que calé napechu i'imacá Jesús nacú yucuna marí: 40 Ripuráca'alo jema'ajeño naquiyana quemaño marí que Jesús nacú: — Tupana puráca'alo ja'apátajeri ricá, peñahuilánami chuna quemájicare nacú: “Huaícha majó” que. Ricá penaje ricá. 41 Ajopana quemaño marí que rinacu: — Tupana huacára'ari ricá majó, ri'imatácaloje ina'uqué capichácajo liyá penaje. Ajopana piño quemaño rinacu: — ¿Uncá ca'ajná Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje calé ricá. Galilea eyaje ricá, quele nemá nacú. Aú huahue'epí uncá ricá calé ricá, ina'uqué i'imatájeri penaje. 42 Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu: “Davidmi chu laquénami naquiyana ri'imajica. Pajimila Belén eyaje ri'imajica. Ricá caja pajimila eyaje Davidmi chu i'imacá”, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu — que nemacá najló rinacu. 43 Uncá rejenohuaja calé napechu i'imacá pajhua'atéchaca. 44 Ne'iyajena huátaño Jesús ña'acana, naca'acáloje ricá calajeruni chojé penaje. E'iyonaja uncá na calé ña'arí ri'imacá.

Uncá nahuacára'ajeño pechu i'imalá caphí Jesús chojé yucuna marí:

45 E caja policíana pa'añó piño napumí chuhuá. Fariséona, sacerdótena huacára'ajeño, quele huacára'año ne'emacá, napatacáloje Jesús penaje, naca'acáloje ricá calajeruni chojé penaje. Nephá nanacu i'imacá. Uncá Jesús i'imalá najhua'até. Aú nemá najló: — ¿Naje chi ipi'ichó majó majopeja? Uncá ijña'alacha majó Jesús. 46 Aú policíana quemaño najló: — Uncá huahuátala rihuá'acana, palá rehuíña'atacale ina'uqué. Uncá na i'imalá ñaqué palá pura'acó, palá ripura'acó que — que nemacá najló. 47 Eyá fariséona quemaño najló: — ¿Ñaqué caja chi jema'acá pajlácachi ja'apiyá ajopana jema'acá que caja? 48 Uncá huahuacára'ajeño naquiyana, fariséona naquiyana, quele jema'alaño ilé ta ja'apiyá. 49 Uncá hue'epílaño Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que, necaja calé jema'añó ra'apiyá. Tupana huajájeri necá, uncá pachá nahue'epila méqueca ripuráca'alo quemacá — que nemacá najló. 50 Nicodemo i'imari caja najhua'até. Fariséona naquiyana ri'imacá. Ricá i'imari Jesús chaje lapí júpimi que. Penájemi i'imari najhua'até, napura'acóloje Jesús huajácana nacú penaje. E rimá ajopánajlo: 51 — Uncá paala huahuajácajla apú majopeja, uncachu huahue'epila na aú ca rila'acá rijluhua pu'uhuaré. Uncá caja huahuajala ricá, uncájica ee huayurí ripura'acó richayo pamineco. Marí que hue'emacana puráca'alo lana'aquéjami quemacá — que rimacá najló. 52 Aú nemá rijló: — Galilea eyájena pechu que pipechu ta. Majopeja i'imacaño i'imaño rehuá. Eco pehuíña'o Tupana puráca'alo lana'aquéjami nacú. Raú pihue'epeje méqueca rinacojé. Uncá Tupana puráca'alo ja'apátajeri i'imalajla Galilea eyaje — que nemacá Nicodémojlo.

Inanaru ñuju'uqueru yucuna marí:

53 E caja pajluhuano que napa'acó nañacaré chojé.

8

1 Jesús i'ijnari ají que a'ajná ño'ojó yenuri Olivos ejo. 2 E muní que lapiyami Jesús pa'aró Tupana ñacaré ejo. Piyuque ina'uqué re i'imacaño jahuacaño rejé richaje. E riyá'o, riqueño'ó nehuíña'atacana Tupana nacú. 3 Ehuá Tupana nacú jehuíña'atajeño, fariséona, quele huá'año pajluhuájaru inanaru ina'uqué e'iyajó. Caluyo ru'umacá. E'iyonaja nephata ru'umacá rujlapu hua'até la'acana nacú. 4 E nemá Jesusjlo: — Huehuíña'atajeri, marirú inanaru ta caluyo rucá. Huajé huamíchaca rula'acá rujlapu hua'até. 5 Moisesmi chu puráca'alo lana'aquéjami quemari huanacu, huenócaloje ñaqué la'ajeño jipa ca'acana nachá aú penaje. Marí que Moisesmi chu puráca'alo lana'aquéjami huacára'aca huecá. Eyá pijló ta, ¿Meque rinacojé? — que nemacá rijló. 6 Majopeja nemacá rijló, namácaloje méqueca rimacá raú penaje. Napechu i'imá: “Apala rimaje apojó huajló.” Aú nemajla rinacu: “Pu'uhuaré ripura'acó” que, narucátacaloje ricá nahuacára'ajeñojlo penaje. E caja Jesús acúhua'aro. Riqueño'ó lana'acaje te'erí jimá riyatehuana aú. 7 Pulapé nemacá ñaqué huani rijló. Aú rácho'o tára'ajo pu'ucú, rimá najló: — Re ca'ajná pajluhuaja maare hue'iyá uncá la'alá pu'uhuaré. Uncá caja rihue'epila rimanaicho la'acana. Ricá ca'ajeri ruchá jipa pamineco — que rimacá najló. 8 E racúhua'o piño, te'erí jimá lana'ajé. 9 Rimacá aú najló marí que nahue'epí méqueca nala'acá chapú ajopana. Namanaicho nala'acare i'imacá iphari napechu nacojé. Raú naqueño'ó pa'acajo pajluhuano, pajluhuano que. Peñahuilana queño'oñó pa'acajo pamineco. Apú, apú que napa'ataco piyuqueja. Jesusja calé yuriro ricoja ilerú inanaru hua'até. 10 Ejéchami Jesús jácho'oco piño tára'ajo pu'ucú. E riyacá'o rahua'ó, amari uncá na i'imalá. Rucaja calé ramá. E rimá rojló: — ¿Mere necá quemaño pinacu: “Uncá ina'uquélaru rucá” que? ¿Uncá chi na ca'alacha jipa pichá? 11 Rumá rijló: — Hue'emacana, uncá na ca'alacha jipa nuchá. Jesús quemari rojló: — Nucá, uncá caja ca'alaje jipa pichá. Chuhua pa'apá. ¡Pema'á! Pila'aniya piño pimanaicho ca'ajnó.

Ina'uqué pechu lamá'atajeri Jesucristo. Riyucuna marí:

12 E caja Jesús pura'aró piño ajopana ina'uqué hua'até. Rimá najló: — Nucá lamá'atari ina'uqué pechu, nahue'epícaloje palá Tupana nacojé raú penaje. Raú ne'emajé hua'ajini huani je'echú chu — que Jesús quemacá najló i'imacá. 13 E faríseona quemaño rijló: — Picá pura'aró pinacuhuaja. Uncá naje calé iná pura'ó ilé que iná nacuhuá. Uncá quehuaca calé quele pimacare pinacuhuá. 14 Raú Jesús quemari najló marí que: — Quehuaca jo'ó numacare nunacuhuá. Nupura'ó jo'ó nunacuhuá, nuhue'epícale mere eyájeca nucá. Nuhue'epí caja meño'ojoca nu'ujnajica. Eyá icá, uncá hue'epílaño mere eyájeca nucá. Uncá caja ihue'epila meño'ojoca nu'ujnajica. 15 Icá quemaño ajopana ina'uqué nacú ipechu queja, uncá ihue'epila palá. Eyá nucá, uncá ñaqué calé numacá majopeja nacaje ina'uqué la'acare nacú. 16 Numacachu ina'uqué nacú mecajenaca necá, numacá que necá. Uncá numalá nupechu queja nanacu. Nora'apá huacára'ari nucá majó i'imacá. Ricá hua'até huemacá ñaqueja caja nacaje nacú. 17 Moisesmi chu puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que: “Ñaqué caja iyamá ina'uqué quemacachu nacaje nacú, iná jema'á napuráca'alo ja'apiyá”, que rimacá i'imacá. 18 Iyamá huecá quemaño ñaqué nunacu. Nucá quemari nunacuhuá mere eyájeca nucá. Nora'apá quemari ñaqueja caja nunacu. Ricá huacára'ari nucá majó i'imacá — que Jesús quemacá najló i'imacá. 19 Eyá nemá rijló: — ¿Mere chi para'apá? Jesús quemari najló: — Uncá ihue'epila na ina'uqueca nucá. Uncá caja ihue'epila naca Nora'apá. Ihue'epíquela na ina'uqueca nucá, ñaqué caja ihue'epícajla naca Nora'apá — que Jesús quemacá najló. 20 Marí que Jesús jehuíña'ataca necá Tupana ñacaré chu. Pu'uhuacá riyá'aco caichama ahua'á, nalamá'atacare chojé liñeru ahua'á. E'iyonaja uncá na calé patarí ricá, naca'acáloje ricá calajeruni chojé penaje. Uncá jo'ó que riphala rená chojé rijló, ritaca'acáloje ina'uqué chaya penaje. Aú calé uncá meño'ojó nala'alá ricá chapú.

“Uncá meño'ojó i'ijnalaje nu'ujnajica ejo,” que Jesús quemacá najló. Riyucuna marí:

21 E caja Jesús quemari piño najló marí que: — Nu'ujnajica maare eyá, ejomi iculaje nucá. Uncá amálaje nucá. Pu'uhuaré ila'acare hua'atoja icapichajo. Uncá ichaje amácano i'imalaje. Nu'ujnajica ejo, uncá meño'ojó i'ijnalaje — que rimacá najló. 22 Raú judíona naquiyana quemaño pajlocaca: — Apala rinójica ca'ajná ricó. Ñaquele rimá huanacu, uncá meño'ojó hue'ejnalaje ri'ijnajica ejo. 23 Jesús quemari piño najló: — Maárohua cahuacájena naquiyana icá. Je'echú chiyaje nucá. Marí eja'ahuá chujena icá. Eyá nucá, uncá marí eja'ahuá chujena naquiyana calé nucá. 24 Ñaqué i'imacale numá inacu: Uncá ichaje amácano i'imalaje pu'uhuaré ila'acare liyá, uncale jema'alá no'opiyá numacare nunacuhuá. Pachá icapichajo pu'uhuaré ila'acare hua'atoja — que rimacá najló. 25 Raú nemá rijló: — ¿Na ina'uqueca picá? Jesús quemari najló: — Caja numá ijló. Nuqueño'ocá jehuíña'atacana huacajé numá nunacuhuá ijló. 26 Re cajrú nacaje numacáloje rinacu penaje, ihue'epícaloje pu'uhuaré ila'acare nacojé raú penaje. Huacára'ari nucá majó quemari quehuácaje puráca'aloji nacú. Noma'á ra'apiyá puráca'aloji no'opátacare ina'uquejlo — que Jesús quemacá najló. 27 Tupana, Rara'apá nacú rimacá najló. E'iyonaja uncá judíona hue'epílaño na nacuca rimacá najló. 28 Ñaquele Jesús quemari najló: — Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Acúhua'atajica ee nucá a'ahuaná apiyácacanami nacojé, ihue'epeje na ina'uqueca nucá. Ihue'epeje caja uncá nula'alá nuhuátaca queja. Ihue'epeje caja Nora'apá huacára'aca que numacá nacaje nacú. 29 Huacára'ari nucá majó i'imacá, nujhua'até caja ricá. Uncá Nora'apá yurila nocó huani nucá, nula'acale hua'ajini huani nacaje rihuátaca que — que Jesús quemacá najló. 30 Marí que rimacá aú cajrú ina'uqué jema'acá ra'apiyá. 31 Caja ne'iyajena jema'añó ra'apiyá, judíona ne'emacá. E rimá ra'apiyá jema'ajéñojlo marí que: — Uncaja que iyurí nupuráca'alo a'acana inacojó, nujhua'atéjena jo'ó icá. 32 Ihue'epí méqueca quehuácaje puráca'aloji quemacá, raú Tupana a'ajeri iñaté, i'imacá piyá pu'uhuaré la'acana nacú. Raú i'imajó pu'uhuaré la'acaño huacára'ajeri liyá — que rimacá najló. 33 Eyá ajopana piño quemaño rijló: — Abrahami chu laquénami huecá. Uncá na calé huahuacára'ajeri. Eta, ¿meque pimacá huanacu, hue'emacóloje pu'uhuaré la'ajeño huacára'ajeri liyá penaje? 34 Jesús quemari najló: — Jema'á marí: Namanaicho yá jema'ajéñojlo marí la'ajeño, pu'uhuaré la'ajeño, necá la'añó nahuacára'ajeri huátaca que. Ricapi necá. Mahuemiru nacarihuate hua'até sápajeño que caja necá. 35 Sápari mahuemiru ricarihuate hua'até, uncá yurílajo hua'ajini huani riñacaré chu rijhua'até. Ri'irija calé yuréjero ra'apiyá hua'ajini huani rejena hua'até. 36 Ñaqué caja nojló ricá. Tupana I'irí nucá. Nu'umatájica ee icá ihuacára'ajeri liyá, uncá i'imalaje rijhua'atéjena. Raú uncá ila'alaje pu'uhuaré rihuátaca que reyá a'ajná no'ojó. Tupana yaní i'imajé raú. 37 Caja nuhue'epí Abrahami chu laquénamica icá. E'iyonaja ihuata nonócana, uncale ihuátala nupuráca'alo a'acana inacojó. 38 Nora'apá huacára'aca que numacá ijló nacaje nacú. Ñaqué caja imacá nacaje nacú jara'apá huacára'aca que caja — que Jesús quemacá najló. 39 Raú nemá rijló: — Abrahami chu i'imari huajló huara'apá que. Rilaquénami huecá. Jesús quemari najló: — Abrahami chu naquiyánami i'imaquela, ila'ájla rila'ajica que caja. 40 Quehuaca numacá ijló: Ripuráca'alo noma'acare Tupana ja'apiyá, ricá no'opata ijló. E'iyonaja ihuata nonócana. Uncá huani Abrahami chu la'aqué ilé que huani. 41 Re apú jara'apá. Ricá la'arí nacaje, ñaqué caja i'ijnataca rápumi chu ricá — que Jesús quemacá najló. Nemá rijló: — Huecá hue'epiño naca huara'apá, uncá majopeja mano'ocaño yaní que calé huecá. Cahue'epícanami huara'apá, Tupana ricá — que nemacá rijló. 42 Eyá Jesús quemari najló: — Tupana i'imaquela jara'apá, ihuátajla nucá íqui'ija. Tupana i'imacá eyá nu'ujná majó i'imacá. Ñaquele maare nucá me'etení. Uncá nu'ujnalá majó nupechu queja; Tupánaja calé huacára'ari nucá majó i'imacá. 43 Uncá meño'ojó jema'alá numacare nacú ijló, uncá ihuátala nupuráca'alo jema'acana. Ñaquele uncá jema'alá ricá. 44 Jiñá Chi'ináricana, ricá jara'apá. Rijhua'atéjena icá. Ripechu nacú que caja ila'acá nacaje. Ina'uqué nójeri ricá, Jiñá Chi'ináricana. Caja queja ri'imacá riqueño'ocó huacajé. Uncá riyahua'achilo quehuácaje puráca'aloji hua'até. Uncá huani rimalá quehuácaje puráca'aloji nacú. Ripura'acochu, majopeja ripajlaca, ri'imacale richuhuájeja pajlácachi. Pajlácachina jara'apá huani ricá; pajlácachina huacára'ajeri caja ricá. 45 Quehuaca numacale ijló, uncá jema'alá no'opiyá. 46 Uncá pu'uhuaré la'ajeri calé nucá. Aú calé uncá na inaquiyana i'imalá maare, amari nula'acá pu'uhuaré. Quehuaca numacá ijló. ¿Naje uncá jema'alá no'opiyá? 47 Tupana hua'atéjena jema'añó Tupana puráca'alo ja'apiyá. Uncá Tupana hua'atéjena calé icá. Ñaqué i'imacale uncá ihuátala ra'apiyá jema'acana — que Jesús quemacá najló.

Uncá chiyó Abrahami chu i'imá, Jesucristo i'imari. Riyucuna marí:

48 Eyá judíona naquiyana quemaño Jesusjlo: — Huemá pinacu i'imacá: “Samaria eyaje ricá. Jiñá pechu i'imacare e'iyá ricá”, que huemacá pinacu i'imacá. Quehuaca jo'ó huemacá pinacu. 49 Jesús quemari najló: — Uncá jiñá pechu i'imalá no'iyá. Nula'á nacaje, ina'uqué pechu i'imacáloje palá Tupana nacú raú penaje. E'iyonaja calé chapú ipechu nunacu. 50 Uncá nucá calé quemari ina'uqué nacú, napechu i'imacáloje nunacu palá penaje. Re ricá apú, quemari nunacu. Ricá caja quemájeri ina'uqué nacú mecajenaca rijló necá. Nanaquiyana i'imajeño rijhua'até. Eyá ajopana rihuajaje. 51 Jema'á marí: Uncá tajnácajo penájena calé nupuráca'alo ja'apiyá jema'ajeño i'imajica. 52 Marí caje aú judíona naquiyana quemaño rijló: — Quehuaca huani huahue'epica jiñá pechu pe'iyá. Abrahami chu tajnaro i'imacá. Piyuqueja Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna taca'ataño caja i'imacá. Eyá picá ta quemari pipuráca'alo nanacojó a'ajeño nacú: “Uncá tajnácajo penájena calé necá” que. 53 Ajopana chaje huani Abrahami chu i'imacá. Ricá tajnaro i'imacá. ¿Abrahami chu chaje huani chi picá? Ñaqué caja Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna tajnátaco piyuque i'imacá. ¿Meque ca'ajná pipechu pinacuhuá? — que nemacá rijló. 54 Aú rimá najló: — Nocó numaquela nunacuhuá palá, uncá na penaje calé ricá ijló. Icá quemaño Nora'apá nacú: “Huachi'ináricana ricá”. Ricá caja quemari nunacu palá. 55 Uncá ihue'epila naca Tupana. Nucá calé amari ri'imacá. Numaquela rinacu: “Uncá nomálare ricá” que, pajlácachina naquiyana nu'umacajla icá que caja. Quehuaca, nucá amari ri'imacá. No'ó nunacojó nacaje rimacare nacú. 56 A'ajútami chu, Abrahami chu, hue'epiri eja'ahuá chojé iphájeri penaje nu'umacá. Raú pu'ují ripechu i'imacá, rihue'epícale marí que ri'imajica. Ñaquele pu'ují huani ripechu i'imacá raú — que Jesús quemacá najló. 57 Judíona quemaño piño rijló: — Uncá jo'ó cincuenta jarechí cha calé picá. Eta, ¿meque la'ajé chi pamácajla Abrahami chu i'imacá? 58 Jesús quemari najló: — Jema'á marí: Nucá i'imari pamineco, uncá chiyó Abrahami chu i'imá — que Jesús quemacá najló. 59 Marí cajé aú najña'á jipa nacápojo, naca'acáloje ricá Jesús cha penaje. E'iyonaja Jesús ata'aró napiyá. E rácho'o Tupana ñacaré chiyá; ne'iyohuaja que ra'apaca. E caja ri'ijná ají que a'ajná ño'ojó nehuami chuhuá que.

9

Jesús a'acá pajluhuaja mejlurú huánijlo amácaje yucuna marí:

1 E caja Jesús ja'apari ají que a'ajná ño'ojó. Re ramá apú ina'uqué. Mejlurú huani ri'imacá. Apicháca'aloja rimoto'ocá i'imacá. 2 E caja ra'apiyatéjena quemaño Jesúsjlo: — Huehuíña'atajeri, ¿Naje ca'ajná rimoto'ó apicháca'alo? ¿Na la'arí pu'uhuaré, ricá ca'ajná, richi'iná ca'ajná? 3 — Uncá pu'uhuaré rila'acare pachá calé rimoto'ó ilé que i'imacá — que Jesús quemacá najló— . Uncá caja richi'iná la'alaño pu'uhuaré. Uncá ricá calé apichátari ricá. Ina'uqué amácaloje me'etení méqueca Tupana la'ajica palá huani penaje, rimoto'ó mejlurú i'imacá. 4 Hue'echú ca'alá japi queja iná la'acá iná sápaca'ala. Lapí uncá meño'ojó iná sápala iná sápaca'ala nacú. Hue'echú ca'alá japi queja huajló ricá, nu'umacale maare. Ñaquele palani tu'ujné huala'acá Nuhuacára'ajeri sápaca'ala. 5 Nu'umacá marí eja'ahuá chu quetana nula'acá nacaje, ina'uqué hue'epícaloje Tupana nacojé raú penaje — que rimacá najló. 6 Marí que rimacá najló i'imacá. Ejomi ratupá rahui te'erí e'iyajé. Quéchami riquechípa'aca rahui te'erí hua'até. Quéchami ripato'otaca te'erí quechípa'acanami mejlurú huani ijlú chojé. 7 Ejomi rimá mejlurujlo: — Chuhua pi'ijná a'apitaquélaji ejo, pipíchachi pijlú chiyá. — Je — que rimacá. Aú ri'ijná ají que a'ajná ño'ojó, iphari a'apitaquélaji ejo. Siloé na'acá rií. “Huacára'acare” que Siloé que quemacana napura'acó chu. E caja riphá rejo. E ripá rijlú chiyá juni aú. Ejomi ripa'ó riñacaré chojé. Quejluni riphaca nanacu. 8 Riñacaré ahua'á i'imacaño amaño quejluni ricá, mejlurú penájemi. Mejluruja namájicano ri'imajica. Namaca aú ricá quejluni nemá pajlocaca: — ¿Uncá chi ricá calé quele yá'aquero ina'uqué liyá liñeru quejá'acana nacú? 9 Ne'iyajena quemaño rinacu: — A'a, ricá jo'ó quele. Ajopana piño quemaño rinacu: — Uncá ricá calé ricá. Ricá que huani amácanami ilé. Aú mejlurú penájemi quemari najló: — Nucá po mejlurú penájemi, imacare nacú. 10 E nemá rijló: — Eta, ¿meque la'ajé chi pamá me'etení? 11 Rimá najló: — Re pajluhuaja ina'uqué, Jesús na'acá rií, ricá li'ichari nucá marí que: Riquechípi'icha te'erí rahui hua'até. Quéchami ripato'ochíyaca ricá nujlú chojé. Rejomi rimicha nojló: “Chuhua pi'ijná a'apitaquélaji, Siloé ejo, pipíchachi pijlú chiyá”, que rimíchaca nojló. Je. Raú nu'ujichá rejo. Nupicha nujlú chiyá. Ejéchami nomíchaca palá — que mejlurú penájemi quemacá najló. 12 Nemá rijló: — ¿Mere chi ricá, quele ina'uqué pimá nacú? — Capí, uncá nuhue'epila — que rimacá najló.

Fariséona quejá'acare riyucuno mejlurú penájemi liyá yucuna marí:

13 Eyá nahuá'a mejlurú penájemi fariséona i'imacá ejo. 14 Jesús la'acá te'erí quechípa'acanami rahui hua'até huacajé, i'imari nale'ejé huatána'acaje rihuacajé. 15 E nephá fariséona nacú. Necá caja quejá'año mejlurú penájemi liyá riyucuna. Nemá rijló: — ¿Meque pili'ichaca, pamácaloje penaje? E rimá najló: — Pajluhuaja pato'ochíyari nujlú chojé te'erí rahui hua'até quechípa'aquejami. Quéchami nu'ujichaca nujlú chiyá ipaje. Nupicha nujlú chiyá, ejéchami nomíchaca. Ñaquele palá nomaca me'etení. 16 Raú fariséona naquiyana quemaño ajopánajlo: — Uncá Tupana hua'ateje calé ricá ja'apáchiyari ricá mejlucaje chiyá. Pamá méqueca rili'ichaca; risápicha huatána'acaje huacajé. Uncá rema'alá Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare i'imacá, ja'apiyá. Ajopana piño quemaño rinacu: — Pu'uhuaré la'ajeri ri'imaquela, uncá meño'ojó rila'alajla nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Marí caje aú uncá rejenohuaja calé napechu i'imacá rinacu. 17 Marí que napechu i'imacá aú naquejá'a piño mejlurú penájemi liyá riyucuna. Nemá rijló: — Picá ta ¿meque pijló quele ja'apáchiyari picá mejlucaje chiyá? E rimá najló: — Nojló ricá Tupana puráca'alo ja'apátajeri — que rimacá najló. 18 Judíona naquiyana pechu nacú ri'imá: “Majopeja ripajlaca ta. Uncá mejlurú huani calé ri'imacá.” Raú nahuá'a richi'iná maná. E nephá rejé nanacu. 19 E nemá najló: — ¿I'irí chi cari nemá nacú mejlurú ricá? ¿Meque la'ajé chi ramaca me'etení? 20 Raú richi'iná quemaño najló: — Huahue'epí marí hue'erí moto'ocá mejlurú i'imacá. 21 Uncá huahue'epila méqueca rila'acá, ramácaloje penaje. Uncá caja huahue'epila na ina'uqueca ja'apáchiyaca riliyá mejlucaji. Caja phíyu'uque cha ricá. Iquejá'a riliyá riyucuna, ri'imachi ijló riyucuna — que richi'iná quemacá najló. 22 Marí que richi'iná quemacá najló, nahuó la'acole judíona naquiyana ja'apejé. Caja nahuacára'ajeño quemaño ina'uquejlo marí que i'imacá: “Imájica ee Jesús nacú, ‘Tupana huacára'acare majó ricá’ que, uncá huayurila ijló jahuacácajo huahuacáca'alo ñacarelana chojé.” 23 Richi'iná huo la'acole judíona naquiyana ja'apejé nemá najló: “Iquejá'a riliyá riyucuna, caja phíyu'uque cha ricá” que. 24 E caja judíona naquiyana huá'año piño mejlurú penájemi maná. Raú ri'ijná piño rejo, iphari nanacu. E nemá rijló: — Chuhua pi'imá riyucuna huajló quehuaca, Tupana jimaje que pi'imacá que pi'imacá riyucuna. Huahue'epí quele ina'uqué ja'apáchiyari picá mejlucaji chiyá, uncá ina'uquélari ta ricá — que nemacá rijló. 25 E rimá najló: — Uncá nuhue'epila mecajeca ina'uqué ricá; uncá ina'uquélari ca'ajná ricá, palájne'eque ca'ajná ricá. Ricaja calé nuhue'epí, ra'apáchiya nuliyá mejlucaji. Uncá huani nomala i'imacá; me'etení caja nomaca palá. 26 Nemá piño rijló: — ¿Meque huani rili'ichaca picá i'imichaca? ¿Meque ra'apáchiyaca piliyá mejlucaji? 27 Rimá najló: — Caja nu'umichá ijló riyucuna. Uncá huani jema'alá no'opiyá. ¿Naje ta iquejá'a metú que huani riyucuna nuliyá? ¿E ihuátaca rijhua'atéjena i'imacana? 28 Raú napura'ó pu'uhuaré rinacu. Nemá rijló: — Picá ta jema'ajeri ra'apiyá. Eyá huecá jema'añó Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá. 29 Huahue'epí Tupana pura'acó Moisesmi chu hua'até i'imacá. Eyá ilé pimacare nacú huajló, uncá huahue'epila mere eyájeca ina'uqué ricá. 30 Marí caje aú mejlurú penájemi quemari najló: — ¡Meque apú caje huani quele imá nacú! Uncá ihue'epila mere eyájeca ricá. ¿Meque la'ajé calé ta ra'apáchiya nuliyá mejlucaje? 31 Huahue'epí uncá Tupana a'alá rinacojó pu'uhuaré la'acaño puráca'alo, napura'acochu rijhua'até. Eyá ajopana iphaño ra'apí. Rihuátaca que la'ajeño necá. Napura'acochu rijhua'até, ra'á rinacojó napuráca'alo. Ra'á nañaté raú. 32 Uncá huani nemalá apú nacú: “Ricá ja'apátari mejlurú moto'ocá liyá mejlucaji”. 33 Uncáquela Tupana hua'ateje ri'imalá, uncá na calé rila'ájla — que rimacá najló. 34 Raú nemá mejlurú penájemijlo: — Picá ta moto'orí uncá ina'uquélari penaje i'imacá. Uncá picá ta calé huehuíña'atajeri, pehuíña'atacaloje huecá Tupana nacú penaje — que nemacá rijló. Marí caje aú naca'á ricá ne'iyayó nahuacáca'alo ñacarelana chiyá. Reyá a'ajná ño'ojó uncá nahuátala ri'ijnacá nachaje nahuacáca'alo ñacarelana chojé.

Uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá mejluruna que caja necá Tupánajlo. Marí riyucuna:

35 Marí que nala'acá ri'imacá. Jesús hue'epiri méqueca naca'acá mejlurú penájemi nahuacáca'alo ñacarelana chiyá. E caja a'ajnare que riphácaco rijhua'até. E rimá rijló: — ¿E chi pipechu caphí Tupana I'irí chojé? 36 Rimá rijló: — Pimá nojló na ina'uqueca ricá, nupechu i'imachi caphí richojé. 37 Jesús quemari rijló: — Nucá po quele numá nacú. Hua'até pipura'ó me'etení. 38 Marí que rimacá aú mejlurú penájemi tára'aro ri'irúpachi aú Jesús jimaje. E rimá rijló: — Nuhuacára'ajeri, caphí nupechu chuhua pichojé. 39 E Jesús quemari piño rahua'á i'imacáñojlo: — Re ina'uqué naquiyana mejluruna que necá Tupánajlo. Nemá nanacuhuá: “Pu'uhuaré la'acaño huecá”. Ne'emá riyucuna Tupánajlo. Raú ramó nachaje pu'uhuaré nala'acare liyá, ne'emacáloje quejluruna que Tupánajlo raú penaje. Eyá ajopana i'imaño quejluruna que najluhua me'etení. “Uncá huala'alá pu'uhuaré”, que nemacá nanacuhuá. Ñaquele uncá Tupana amalo nachaje pu'uhuaré nala'acare liyá. Raú nayuró mejluruna que Tupánajlo. Marí caje i'imacáloje pu'uhuacá ina'uquejlo penaje nu'ujná majó i'imacá — que rimacá najló. 40 Fariséona naquiyana i'imaño Jesús ahua'á. Marí que rimacá aú nemá rijló: — ¿Mejluruna que caja chi huecá? 41 Raú Jesús quemari najló: — Ihue'epíquela inacuhuá mejluruna que, uncá Tupana huajálajla icá pu'uhuaré ila'acare pachá. E'iyonaja calé ihue'epí inacuhuá palá la'acaño que, ñaquele pu'uhuaré ila'acare yuriro ijhua'ató. Pachá Tupana huajájeri icá — que Jesús quemacá najló.

10

Jesús i'imari najló yucu, rehuíña'atacaloje necá Tupana nacú raú penaje. Riyucuna marí:

1 E caja Jesús quemari najló: — Jema'á marí: Apú ca'ajná uncá mujlúca'ala ohuéjana corral numaná chojé, piro'oqueji ricá, ata'acachi ricá. Rijiyo'otá ca'ajná ricá, chiyá rimujlúca'a richojé. 2 Eyá rinumaná chiyá mujlúca'aca, ohuéjana miná ricá. Nalamára'ajeri ricá. 3 Rinumaná hua'aphé me'etari nalamára'ajerijlo rinumaná, rimujlúca'acaloje richojé penaje. Rile'ejena ohuéjana hue'epiño nalamára'ajeri núru'upi mejé méqueca rihuá'aca najló. Rihuá'a najló neí aú. Marí que rihuá'aca najló aú neño'ó corral chiyá riloco'opani. 4 Rihuá'a necá corral chiyá, ejomi ra'apá natucumá. Rile'ejena ohuéjana, quele ja'apaño rápumi chu rijhua'até, nema'acale nalamára'ajeri núru'upi mejé. 5 Uncá ne'ejnalá apú ápumi chu, uncale namána'apa calé ricá. Neñaacoja ripiyá, nahue'epícale uncá nalamára'ajeri calé ricá. Rinúru'upi mejé aú nahue'epí ricá — que Jesús quemacá najló. 6 Marí que Jesús i'imacá najló yucu i'imacá. E'iyonaja uncá nahue'epila meque quemacánaca ricá.

Jesús lamára'ataca huecá palá yucuna marí:

7 E Jesús quemari piño najló: — Jema'á marí: Rinumaná chiyá ohuéjana mujlúca'año corral chojé. Rinumaná que caja nucá ina'uquejlo. Nupalamane aú namujlúca'aje Tupana i'imacá ejo. 8 Piyuque nutucumá iphácaño huátaño ina'uqué najluhua najhua'atéjena penaje. Piro'oquéjena necá; ata'acáchina caja necá. Uncá Tupana ja'apiyá jema'ajeño a'alaño nanacojó napuráca'alo. 9 Rinumaná que caja ina'uquejlo nucá, nupalamane aú ina'uqué mujlúca'ajeño Tupana i'imacá ejo. A'ajeño necó nojló, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje, necá nu'umataje capichácajo liyá. Ohuéjana lamára'ajeri amari palá ripirana. Rihuá'a necá na'ajné ejo, najñácaloje najluhua ricá penaje. Ñaqué caja nomaca palá nujhua'atéjena chapú nala'acá piyá. Nacaje nala'acare camu'ují nacú, no'ó najló ricá. 10 ’Piro'oqueji iphari, rata'acáloje penaje, rinócaloje penaje. Ricapichátacaloje nacaje penaje riphá. Eyá nucá, uncá ñaqué calé. Nucá iphari majó nupechu a'ajé ijló, palá huani i'imacáloje marí eja'ahuá chu raú penaje. I'imacáloje caja matajnaco je'echú chu raú penaje. 11 Palá lamára'aca ohuéjana que nucá ina'uquejlo. Palá lamára'aca ohuéjana a'arí ricó capichácajojlo ripirana chaya, rimejñátacaloje necá penaje. 12 Ohuéjana lamá'ajeri hua'até sápaca sápari, rijña'acáloje rijluhua risápaca'ala huemí penaje. Ohuéjana amácana nacú apala ramá yahui jeño'ocá ne'iyajé. Aú riñaó reyá, uncá paminá calé ri'imacale. Marí caje aú yahui ja'aró ohuéjana e'iyajé, jeño'ótano macajmala necá. 13 Rijhua'até sápajeri ñaaró. Uncá ra'alá ricó capichácajojlo nachaya, rimejñátacaloje necá penaje. Ricánacaloje liñeru rijluhua penájeja calé risapa. 14-15 Uncá ñaqué calé nucá nule'ejena ina'uqué hua'até. Palá nomaca necá. Nora'apá hue'epiri nucá; nucá hue'epiri caja Nora'apá. Ñaqué caja nuhue'epica nule'ejena ina'uqué. Necá hue'epiño caja nucá. Nucá taca'ajeri nachaya. 16 Re caja ajopana ina'uqué, nule'ejena penájena necá. Uncá jo'ó nujhua'atéjena calé necá me'etení. Nuhuá'aje najló piño, ne'emacáloje nujhua'até penaje. Necá jema'ajeño no'opiyá, raú nohuacátaje necá ajopana nujhua'atéjena hua'até pajlúhua'o chojé. Nucá, pajluhuaja, amájeri necá. 17 ’Nora'apá huátari nucá íqui'ija, nutaca'ajícale nujhua'atéjena ina'uqué chaya. Nutaca'ajica ejomi numacápo'ojo piño. 18 Ajopana ina'uqué nójeño nucá. Uncá meque nala'alajla nucá, uncáquela no'olajla nocó taca'acájejlo. Nuhuata nochó yurícana najló, nenócaloje nucá penaje. Caja Nora'apá quemari nunacu, nutaca'acáloje penaje. Rimá caja nunacu, numacápo'ocoloje penaje. Caja queja Nora'apá quemacá nojló i'imacá — que Jesús quemacá najló. 19 Marí que rimacá aú uncá panacojéchaca calé judíona pechu i'imacá rinacu. 20 Iqui'iruna ina'uqué quemaño ajopana nanaquiyánajlo: — ¿Naje a'á ripuráca'alo inacojó? Jiñá pechu ta re'iyá. Jehuíñami ta ricá. 21 Eyá ajopana quemaño marí que rinacu: — Jiñá pechu i'imaquela re'iyá, uncá meño'ojó ripura'alojla ripura'acó que caja. Uncá caja jiñá pechu e'iyari ja'apátala mejlucaji ina'uqué liyá — que nemacá Jesús nacú. E caja na'apá paliyácaca.

Uncá judíona naquiyana huátalaño Jesús i'imacá yucuna marí:

22 Yahuijá e'iyá ne'emá rihuacajé. Jerusalén e na'apata fiesta i'imacá. Júpimi que nachi'inami chuna ñapátaño Tupana ñacaré la'acana rapumí chojé. Chapú nanacu péchuruna cajya'ataño pamineco i'imacare. Rihue'epícana penaje nala'áno fiesta. 23 Jesús caja ja'apátari fiesta najhua'até i'imacá. E Jesús chira'aró Tupana ñacaré cópihua. Ricopi richira'acaro chuhuá nemá nacú: “Salomón copi ricá.” Rehuá Jesús chira'aró. 24 Ejéchami judíona naquiyana jahuacaco rinacojé tujlá que pajimájechaca. E nemá rijló: — ¿Méquetana júpica pimicho'otájica hualiyá na ina'uqueca picá? Picá Tupana huacára'acare majó pi'imajica ee, pimá huajló pu'ucuja pinacuhuá, huahue'epichi picá. 25 Raú Jesús quemari najló: — Caja numá ijló i'imacá. E'iyonaja uncá jema'alá no'opiyá. Nora'apá a'arí nuñaté, nula'acáloje nacaje uncá meño'ojó apú la'alare penaje. Nacaje nula'acá aú ina'uqué hue'epiño palá, Tupana huacára'acareca nucá. 26 E'iyonaja calé uncá huani jema'alá no'opiyá. Uncá nule'ejena ina'uqué calé icá. Ñaquele uncá jema'alá no'opiyá. Caja numá ijló rinacu apú huacajé i'imacá. 27 Nujhua'atéjena a'añó nupuráca'alo nanacojó. Nuhue'epí mécajenaca ina'uqué nujhua'atéjena. Nema'á no'opiyá. 28 Najló calé no'ó cajmuchaji, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Uncá nacapichálajo. Uncá na calé ña'ajeri nucápiya caphí péchuruna nochojé. 29 Nora'apá Tupana a'arí nojló ina'uqué; nule'ejena penájena necá. Ricá chá'atari piyuqueja ajopana. Ñaquele uncá na calé ña'ajeri necá ricápiya. 30 Panacojéchaca que huani huecá Nora'apá hua'até — que Jesús quemacá najló. 31 Marí que rimacá jimaje judíona naquiyana huátaño rinócana. Nahuata jipa ca'acana richá, nenócaloje ricá raú penaje. 32 E Jesús quemari najló: — Nula'á cajrú nacaje palani ijimaje, Nora'apá a'acale nuñaté i'imacá. ¿Mecaje apú nula'acare chona ihuata nonócana jipa aú? — que rimacá najló. 33 Raú judíona naquiyana quemaño rijló: — Uncá na pila'acare chona calé huaca'ajé jipa pichá. Pu'uhuaré pipura'acó Tupana nacú. Richona huaca'ajé pichá jipa. Ina'uqué jo'ó picá, e'iyonaja pila'á pinacuhuá Tupana que huani — que nemacá rijló. 34 Aú Jesús quemari najló: — Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que inacu: “Tupana que icá”, que rimacá. 35 Tupana puráca'alo quemacá que caja ricá. Uncá meño'ojó ri'imalá apojó. Riyurícarenajlo ripuráca'alo nacú rimá: “Tupana que necá”. Ñaquele uncá naje calé imá nunacu: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. 36 Tupana a'arí nucá, rihuacára'acaloje nucá majó penaje. E'iyonaja, imá nunacu: “Pu'uhuaré ripura'acó Tupana nacú,” numacale ijló nunacuhuá: “Tupana I'irí nucá” que. ¿Naje imá nunacu: “Pu'uhuaré ripura'acó” que? 37 Uncachu nula'alá Nora'apá Tupana quemacá que, jema'aniya no'opiyá. 38 Nula'á nacaje rihuátaca que. E'iyonaja uncá jema'alá no'opiyá. Nula'á Tupana huátaca que. Ila'á quehuaca ricá no'opiyá. Raú ihue'epeje panacojéchaca huani huapechu rijhua'até. 39 Marí que rimacá aú nahuata piño rijña'acana, naca'acáloje ricá calajeruni chojé penaje. E'iyonaja Jesús i'imaró naliyá. 40 E caja Jesús cuhuá'ari ají que juni Jordán pa'anajo pitá piño. Juan la'ajica bautizar ina'uqué i'imacá ejo riphá. Re riyuró. 41 E cajrú ina'uqué i'ijnacá rejo ramaje. Marí que ramájeño quemacá pajlocaca: — Uncá Juan la'aqué nacaje uncá meño'ojó iná la'alare i'imacá. Nacaje rimacare Jesús nacú i'imacá quehuaca ricá — que nemacá. 42 Ñaquele re cajrú ina'uqué pechu i'imacá caphí Jesucristo chojé.

11

Jesús macápo'oca Lázaromi chu yucuna marí:

1 Pajluhuaja ina'uqué i'imari. Rií i'imari Lázaro; pajimila e ri'imacá. Pajimila ií Betania. Re caja María, Marta, quele ñacaré i'imacá re. Ne'ehué i'imari Lázaro. 2 María, Lázaro e'ehueló, la'ayó Jesús marí que i'imacá: Roco'ó pu'umé jamarí jilá Jesús ji'imá nacojé i'imacá. Rejomi rolaca ricá ruhuilá aú rinaquiyá. Marí que rula'acá i'imacá. Rucá penájerumi María i'imacá. 3 Eyá caja Marta, María, quele e'ehué la'aró ritami i'imacá. Raú re'ehuelona huacára'año Jesusjlo yucu rapunana chu. Marí que nemacá rinacu: — Hue'emacana, ricá íqui'ija pihuátacare la'aró ritami. Aquíchaje huani ricá me'etení — que nahuacára'aca riyucuna Jesusjlo. 4 Aú Jesús quemari najló: — Uncá ritajnálajo ritami caje nacú. Tupana hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana. Nucá, Ri'irí, hue'epiri ñaqué caja piyuqueja nacaje la'acana. Ina'uqué jema'acáloje riyucuna penaje, rila'ó ritami i'imacá — que rimacá najló. 5 Palá huani Jesús pechu i'imajica nanacu. Marta, ro'ohueló, ne'ehué Lázaro, quele nacú ripechu i'imaqué palá. 6 Caja ne'emá rijló riyucuna: “Aquíchaje huani Lázaro,” que nemacá rijló rinacu i'imacá. E'iyonaja rejo'ocaja jo'ó riyuró iyamá cala quetana. 7 Quéchami rimacá ra'apiyatéjenajlo: — Chuhua i'ijná hue'ejnachi piño Judea te'eré ejo. 8 Raú ra'apiyatéjena quemaño rijló: — Huehuíña'atajeri, meyale judíona huátaño jipa ca'acana pichá re i'imacá, nenócaloje picá raú penaje. ¿Rejo chi pihuátaca pa'acajo? 9 E Jesús quemari najló: — Re mejáma'atani iyamá iphata ji'imaji nacojé quele camú jená quetana pajluhuaja hue'echú. Iná ja'apácachu hue'echú ca'alá japi, uncá iná ji'imá huara'aló nacaje nacojé, mejáma'atani chuhuá iná ja'apácale. 10 Majopeja iná ja'apácachu lapí iná ja'ó, uncale mejáma'atani i'imalá — que rimacá najló. (Marí que quemacánaca ricá rimacare nacú: Re hue'echú ca'alá nojló, nula'acáloje nusápaca'ala penaje. Uncá jo'ó riphala noná chojé, nenócaloje nucá penaje.) 11 Rejomi Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: — Ricá, íqui'ija huahuátacare, Lázaro, camáchiyaro. Chuhua nu'ujichaca rapótaje — que rimacá najló. 12 Eyá ra'apiyatéjena quemaño rijló: — ¿Meque quemacánaca chi quele pimá nacú: “Ricamáchiyaco” que? Raú ritejmo'otajo. ¿Marí que quemacana chi ricá? 13 Marí que Jesús huátaca ra'apiyatéjenajlo quemacana nacú i'imacá: “Caja Lázaro taca'arí” que. — E'iyonaja ra'apiyatéjena pechu nacú ri'imá: “Ricamáchiyaco japi, iná camátaco lapí que”. 14 E pu'ucuja Jesús quemacá najló: — Caja Lázaromi chu taca'arí. 15 Pu'ují nupechu, uncale hue'emalá rejo i'imacá. Palani caja ijló ricá, ihue'epícaloje na la'ajérica nucá raú penaje. Chuhua i'ijná huamíchachi ricá — que rimacá najló. 16 Raú Tomás, iyamá moto'ocaño naquiyana ri'imacá, quemari rijhuáque'enajlo: — I'ijná hue'ejnachi rijhua'até rejo, huataca'acáloje rijhua'até rejo penaje. 17 E caja ne'ejná; iphaño rejo. E ne'emá Lázaromi chu yucuna Jesúsjlo. Nemá rijló: — Pa'u que cálicha huecá nasa'acá ritami ejomi — que nemacá rijló. 18 Jerusalén ahua'á pajimila Betania. Iyamá quilometros eyá, apú quilometro pe'iyojé quetana júcaca reyá ricá. 19 Cajrú huani judíona i'imaño Marta, María, quele chaje. Napechu pala'ataje ne'ejná rejo, namácale chapú caje yajhué ne'ehuemi chu tajnaco pumí chiyá. 20 Nemá najló: “Jesús huaícha” que. Aú Marta i'ijnayo ají que a'ajná ño'ojó rijimajo. María, ro'ohueló, yuriyo nañacaré chu. 21 E caja Marta iphayo Jesús nacú, rumá rijló: — Pi'imaquela maare, uncá no'ohuemi chu taca'alajla. 22 E'iyonaja nuhue'epí Tupana la'acá pijló piyuque nacaje piquejá'acare riliyá — que rumacá Jesusjlo. 23 Jesús quemari rojló: — Pe'ehuemi chu macápo'ojero piño. 24 Aú Marta quemayo rijló: — A'a, nuhue'epícare jo'ó quele pimá nacú. Piyuque ina'uqué caja taca'acaño macápo'ojico huacajé, rimacápo'ojo najhua'até. Eja'ahuá iphájica caja penaje rená chojé huacajé, quéchami rimacápo'ojo piño — que rumacá Jesusjlo. 25 Eyá Jesús quemari piño rojló: — Ina'uqué caja taca'acaño macápo'otajeri nucá. Ina'uquejlo cajmuchaji a'ajeri caja nucá. Ina'uqué taca'añó. E'iyonaja caphí péchuruna nochojé i'imajeño piño — que rimacá rojló— . 26 Marí que ricá cajmurúnajlo: Nayurícachu nachó nojló, nu'umatácaloje necá Tupánajlo penaje, uncá huani natajnálajo. ¿E chi marí que pijló ricá? — que rimacá rojló. 27 — A'a, Nu'umacana — que rumacá— . Nuhue'epí Tupana huacára'aca picá majó Hue'ematájeri penaje. Tupana I'irí picá. Caja queja Tupana pechu nacú ri'imacá, pi'imacáloje marí eja'ahuá chu penaje — que rumacá rijló.

Jesús iyaca Lázaromi chu yucuna marí:

28 E caja Marta pa'ayó María maná huá'aje. Me'echú rumacá rojló: — Caja Jesús iphíchari. Rihuá'icha pimaná. 29 Marí que rumacá aú María jácho'oyo, i'ijnayo ají que Jesús amaje. 30 Ejo'ocaja ri'imá pajimila ahua'ája. Marta iphátaca ri'imacá eja. 31 Ruñacaré chu i'imacaño amaño María jácho'oco. Namá ro'opaca peyajhué a'ajná ño'ojó. Ruñacaré chu ne'emá najhua'até, napala'atácaloje napechu penaje. Namaca aú ru'ujnacá ají que a'ajná ño'ojó ne'ejná rópumi chu. Napechu i'imá: “Támijimina ca'aquelana ejo japi ru'ujichaca ro'ohuemi chu iyaje.” 32 E caja María iphayo Jesús i'imacá ejo. E rutára'o ru'urúpachi aú Jesús ji'imá nacojé. E rumá rijló: — Pi'imaquela maare, uncá no'ohuemi chu tajnálojla — que rumacá rijló. 33 Raú Jesús ja'amari re'iyohuá. Ramá ruyaca cajrú. Ñaqué caja ramaca rujhua'até i'ijnacaño iyaca. Aú camu'ují huani ripechu la'acó najhua'até. 34 — ¿Méreje que nato'otaca Lázaromi chu tami? — que rimacá najló. — Pi'ijná huajhua'até, pamíchachi ritami. — Je — que. 35 E caja nephá rejo. E Jesús iyari Lázaromi chu. 36 Raú judíona quemaño pajlocaca: — Pa. Meque íqui'ija huani rihuátaca Lázaromi chu i'imacá. 37 Ne'iyajena quemaño rinacu marí que: — Ricá lamá'atari mejluruna, namácaloje palá penaje. ¿Uncá meño'ojó chi rila'alajla nacaje i'imacá, Lázaromi chu taca'acá piyá? — que nemacá rinacu. 38 Riyúcha'aco a'acuhuaná Jesús ja'amari re'iyohuá. E ri'ijná támijimi a'acuná ahua'ajé. Ulahuí chu, jipa e'iyá ritami to'oró. Caja netá támijimi cha cajruni jipa aú i'imacá. 39 E Jesús quemari najló: — Jatachiya jipa ají ño'ojó pani rinumaná eyá. Raú Marta, Lázaromi chu e'ehuelomi, quemayo Jesusjlo: — Yee, apala pu'uhuareni ca'ajná rama yá'aco richu. Caja pa'u que cálicha huecá ritaca'acá i'imacá ejomi — que rumacá rijló. 40 E'iyonaja Jesús quemari rojló: — Caja numicha pijló maapami: “Caphí pipechu i'imajica ee Tupana chojé, pamájica Tupana la'acá palá huani” — que rimacá rojló. 41 E caja natatá jipa rinumaná eyá. E Jesús yacá'aro je'echú chojé. Rimá Tupánajlo: — Nora'apá, palá pili'ichaca nucá, pema'acale nupura'acó pijhua'até. 42 Nuhue'epí hua'ajini pema'acá nupura'acó pijhua'até. Mariruna ina'uquéjloje penaje nupura'ó pijhua'até me'etení, nahue'epícaloje pihuacára'acare nucá majó i'imacá — que rimacá Tupánajlo. Marí queja calé rimacá rijló i'imacá. 43 Ejomi rahuíyo'oco rimacá: — Lázaro, chuhua pácho'o majó liri chiyá. Pi'ijná majó — que rahuíyo'oca támijimijlo i'imacá. 44 Aú ja Lázaro jácho'oro majó. Riyáte'ela, ri'imá, quele i'imari mapíra'ataqueja a'arumacaji jítami aú. Apára'aqueja rijimá i'imacá a'arumacaji aú. E Jesucristo quemari najló: — Chuhua ihuicho'otá rinaquiyá ricá, ra'apachi. — Je — que. E nahuicho'otá ricá. Ejomi ra'apá. 45 Jesús macápo'ori Lázaro i'imacá. Marí caje aú cajrú judíona pechu i'imacá caphí Jesús chojé. María hua'até i'ijnacaño ne'emacá. Jesús macápo'oca Lázaro amájeño ne'emacá. 46 Quéchami ne'iyajena i'ijnacá ají que fariséona naquiyana amaje, ne'emacáloje méqueca namaca Jesús macápo'oca Lázaro yucuna najló penaje. E caja nephá nanacu. E ne'emá najló riyucuna. 47 Fariséona, sacerdótena huacára'ajeño, quele i'imaño re. Ne'emá najló riyucuna. Ejomi nahuacaco nachaje huacára'ajeño hua'até. E nanaquiyana quemaño ajopánajlo: — ¿Meque ta huala'ajica quele ca'ajná ina'uqué? Cajrú rila'acá nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Ina'uqué pechu i'imacáloje caphí richojé raú penaje rila'á ricá. 48 Uncájica ee huetá rapu riliyá, piyuque ina'uqué pechu i'imajla caphí richojé. Marí cajé jimaje ca'ajná Roma eyájena huacára'ajeño la'ajeño huecá chapú. Nahuacára'aje ca'ajná surárana majó, nacapichátacaloje huecá penaje. Tupana ñacaré hua'ató ca'ajná nacapichátaje — que nemacá najló. 49 Apú i'imari najhua'até. Rií i'imari Caifás. Sacerdótena huacára'ajeri ri'imacá rihuacajé. Na'á ri'imacá, ri'imacáloje nahuacára'ajeri pajluhuaja jarechí quetana penaje. E rimá najló: — Uncá huani ihue'epila ta. 50 Pajluhuaja ina'uqué taca'ajeri huachaya, huacapichaco piyá piyuque huani. Marí palani huajló — que rimacá najló. 51 Uncá ripechu queja calé Caifás quemacá marí que. Ri'imacáloje nahuacára'ajeri pajluhuaja jarechí quetana penaje na'á ri'imacá. Nahuacára'ajeri ri'imacale, Tupana quemari rijló rinacu. Raú rihue'epí Jesús taca'ajica Israelmi chu laquénami chaya. 52 Rihue'epí caja uncá nacháyaja calé ritaca'ajé. Tupana hua'atéjena penájena chaya caja ritaca'ajé. Ajopana te'eré nacú i'imacaño cajena hua'ató chaya ritaca'ajé. Tupana hua'atéjena i'imacáloje pajluhuaja pi necá que pajhua'atéchaca raú penaje. 53 Ñaqué i'imacale reyá a'ajná ño'ojó judíona huacára'ajeño pura'añó pajhua'atéchaca, nahue'epícaloje méqueca nenócajla Jesús penaje. 54 Marí caje aú uncá Jesús ja'apala pu'uhuacá huani judíona e'iyohuá. Rácho'o nate'eré eyá, Judea te'eré eyá. I'ijnari ají que a'ajná ño'ojó apú pajimila Efraín ejo. Pu'uteni chu ricá pajimila. Re riyuró ra'apiyatéjena hua'até. 55 E caja yehuicha nephaca fiesta la'acana ja'apejé. Pascua fiesta ií i'imacá. Marí caje aú cajrú ina'uqué i'ijnaño Jerusalén ejo, nalamá'atacaloje napéchuhua Tupánajlo penaje. Uncá chiyó fiesta iphá rená chojé, nalamá'atano napéchuhua Tupánajlo, napechu i'imacáloje palá raú Tupana nacú penaje. 56 Cajrú ne'emacá Jerusalén e. E caja naculá Jesús re. Tupana ñacaré chu ne'iyajena pura'añó pajhua'atéchaca Jesús nacú. Nemá apujlo, apujlo que: — ¿Meque pipechu nacú ricá? ¿E ri'ijnajica majó fiesta ja'apátaje, uncá ca'ajná? 57 Caja fariséona, sacerdótena huacára'ajeño, quele quemaño piyuqueja ina'uquejlo marí que i'imacá: — Amájica ee Jesús, eco i'imá riyucuna huajló, huapachíyachi ricá.

12

Pajluhuájaru inanaru aco'ocá nacaje jilá Jesús ji'imá nacojé yucuna marí:

1 Pajluhua cuhuá'ata que cala yuriro napé, nephácaloje nale'ejé fiesta ja'apejé penaje. Pascua fiesta ií. E caja Jesús i'ijnari ají que Betania ejo. Lázaro, Jesús macápo'ocare i'imacá, ricá ñacajela ejo ri'ijná. 2 Riñacaré chu nala'á a'ajnejí Jesús piyana i'imacá. Raú ne'ejná rejo na'ajnehuá ajñaje. Marta tamáca'atayo najló a'ajnejí. Ajopana ajñaño caja na'ajnehuá re najhua'até. Ne'iyá Lázaro i'imari. 3 Caja ne'emá na'ajnehuá ajñacana nacú. E'iyohuá que María i'ijnacá Jesús jimajo. Nacaje jilá i'imari rucapi pe'iyó litro que. Pu'umé jamarí ri'imacá; nardo, nacaje jilá ií i'imacá. Cahuemini huani ri'imacá. E caja María aco'oyó ricá Jesús ji'imá nacojé. Ejomi rumacára'a ricá ruhuilá aú. Rama moco'oró piyuque pají chuhuá. 4 Re caja Judas Iscariote i'imari. Simonmi chu i'irimi ri'imacá; Jesús ja'apiyatéjena naquiyana ri'imacá. Ricá a'arí Jesús pinánajlo ricá, nenoca ri'imacá huacajé. Ri'imá najhua'até. Ramaca aú rula'acá ilé que, rimá ajopánajlo: 5 — Cahuemini huani ta cari. Trescientos denarios rihuemí. ¿Naje uncá ro'olá ajopánajlo ricá, rujña'acáloje rujluhua liñeru penaje, ro'ocáloje camu'ují la'acaño ñaté raú penaje? — que rimacá najló. 6 Majopeja Judas quemacá ilé que runacu, ata'acachi ri'imacale. Uncá rihue'epila camu'ují la'acaño mu'ují i'imacá. Jesús ja'apiyatéjena liñérute lamá'atajeri ri'imacá. E'iyonaja uncá rilamá'ataque najló ricá; rata'aqueno rijluhua rinaquiyana. 7 Marí que rimacá aú Jesús quemari rijló: — Reja ru'umare. Rulamá'ata nacaje jilá nasa'ajica nutami huacajé penaje. 8 Camu'ují la'acaño i'imajeño ijhua'até ñaqueja. Eyá nucá, uncá nu'umalaje ijhua'até ñaqueja huani maare — que rimacá najló.

Nahuátaca Lázaro nócana yucuna marí:

9 Yucu i'imari: “Jesús i'ijnari Betania ejo” que. Cajrú judíona jema'añó riyucuna. Aú ne'ejná rejo Jesús amaje. Nahuata caja Lázaro amácana, ricá Jesús macápo'ocare i'imacá. 10 Ñaquele sacerdótena huacára'ajeño pechu nacú ri'imá, nenócaloje Lázaro penaje. 11 Jesús macápo'oca ricá ejomi cajrú judíona pechu i'imacá caphí Jesús chojé. Rilanaquiya nayurí sacerdótena huacára'ajeño ja'apiyá jema'acana. Marí caje jimaje nahuata Lázaro nócana i'imacá.

Jesús iphaca Jerusalén e'iyajé yucuna marí:

12 Caja cajrú ina'uqué i'ijnacá Jerusalén ejo fiesta la'ajé. Pascua fiesta ií. Nahue'epí muní que Jesús iphájica pajimila e'iyajé. 13 Raú ne'ejná re'iyohuá huejirí huirulá mata'acana nacú. Ejomi nácho'o pajimila eyá; i'ijnaño ají que a'ajná ño'ojó rijimajo; iphácaño rijhua'até iñe'epú chu. Marí que nahuíyo'otaca ricá: — Palájne'eque huani Tupana je'echú churí. Palájne'eque huani caja ricá Tupana huacára'acare majó. Palani huani Israelmi chu laquénami huacára'ajeri — que nahuíyo'otaca ricá. 14 E caja Jesús iphátari cahuarú caje. E reño'ó ranapeje yá'ajo, ra'apácaloje rinacu pajimila ejo penaje. Raú rila'á Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu i'imacá que. Marí que lana'aquéjami quemacá Jerusalén nacú i'imacá: 15 Jerusalén eruna, iquero'oniyo. Icá amájeño Ihuacára'ajeri iphaca majó cahuarú caje nacú. 16 Rihuacajé Jesús ja'apiyatéjena uncá hue'epílaño meque quemacánaca marí que rimacá rinacu. Nacúhua'ataca Jesús a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá ejomi nahue'epí ricá. Nahue'epí caja Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu i'imacá marí que. Jupichúnami lana'añó riyucuna marí que i'imacá. Ricá chuhuaja ri'imá i'imacá. 17 Jesús macápo'oca Lázaro huacajé cajrú ina'uqué i'imacá rijhua'até. Nema'á rahuíyo'oca rijló, rácho'ocoloje majó liri chiyá penaje. Jesús macápo'oca ricá amájeño i'imaño riyucuna ajopánajlo, ajopánajlo que. 18 Aú ne'ejná Jesús ejo, nahue'epícale rila'acá nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. 19 E Jesús ja'apari cahuarú caje nacú. E fariséona amaño ricá iphaca pajimila e'iyajé cajrú ina'uqué hua'até. Raú napura'ó pajhua'atéchaca necámica que. Nemá pajlocaca: — Chuhua uncá meque huala'alá. Iyacá'o, rijhua'até huánija chuhua ina'uqué.

Griégona naquiyana culaca Jesús yucuna marí:

20 Cajrú ina'uqué i'ijnaño Jerusalén ejo i'imacá, napechu i'imacáloje pu'ují Tupana nacú fiesta huacajé penaje. Re caja griégona naquiyana i'imaño. 21 E ne'ejná apú Jesús ja'apiyateje ahua'ajé, Felipe ahua'ajé. Pajimila Betsaida eyaje ri'imacá. Galilea te'eré nacú ricá pajimila. Nephá Felipe nacú. E nemá rijló: — Pila'á huajló nacaje. Pihuá'a huecá Jesús ejo, huahuata ramácana. 22 Raú Felipe i'ijnari riyucuna i'imajé Andresjlo. Ejomi necá iyamá i'ijnaño riyucuna i'imajé Jesusjlo. 23 E ne'emá riyucuna rijló. Jesús quemari najló: — Caja riphá rená chojé, Tupana la'acáloje nucá ajopana chaje huani penaje. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. 24 Jema'á marí: Uncachu iná ejátala nacaje icha ijí, pajluhuaja riyurico ricoja. Eyá iná ejátacachu ricá te'erí e'iyajé, ricapichaco queja rila'acó. Quéchami riphaca. Pajluhuaja rijí naquiyá iphaca, ricá a'arí cajrú richahuá. Ñaqué caja nucapichájico, cajrú nujhua'atéjena i'imacáloje raú penaje. 25 Re ina'uqué, hue'epiño caí nanacuhuá. Nahuata pajimato ina'uqué pechu i'imacá palá nanacu. Aú calé uncá nahuátala nujhua'atéjena i'imacana. Marí que hue'epícaño caí nanacuhuá capichájeño Tupana liyá. Eyá uncá hue'epílaño caí nanacuhuá ilé que, i'imajeño matajnaco je'echú chu nujhua'até. 26 Nojló nacaje la'ajeño jema'añó no'opiyá. Ne'emajé caja nu'umajica ejo nujhua'até. Palá huani Nora'apá la'ajica necá, la'añó nojló nacaje — que Jesús quemacá najló.

Jesús i'imacá ritaca'acá yucuna najló yucuna marí:

27 — Chuhuaca nomájica chapú chaje yajhué. ¿Meque numájica Nora'apajlo rinacu? ¿E numájica rijló: “Pi'imatá nucá chapú caje i'imajícare nunacu liyá?” Uncá numalaje ilé que rijló. Ricá penaje huani nuphá majó i'imacá — que rimacá najló. 28 E ripura'ó Tupana hua'até. Rimá rijló: — Pa'ayú, pila'á nacaje ina'uqué pechu i'imacáloje palá pinacu raú penaje. Ejéchami re i'imacaño jema'acá Tupana pura'acó rijhua'até je'echú chiyá majó. Rimá Jesusjlo: — Caja nula'á nacaje palani, ina'uqué pechu i'imacáloje palá nunacu raú penaje. Chuhua piño nula'ajica apú nacaje, napechu i'imacáloje pu'ují nunacu raú penaje — que Tupana quemacá rijló. 29 Ina'uqué, re i'imacaño, jema'añó ripura'acó rijhua'até. Uncá nema'alá ricá palá. Ne'iyajena quemaño ajopánajlo: — ¿Pichaní chi majáqui'icharo? Ajopana quemaño rinacu: — Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, puri'icharo rijhua'até je'echú chiyá. 30 E caja Jesús quemari najló: — Uncá nojló penaje calé rimicha ilé que nojló. Ijló penaje rimicha ilé que. 31 Chuhua Tupana huajájica nucá ina'uqué chaya. Pu'uhuaré nala'acare chona, namanaicho nala'acare chona, rihuajaje nucá. Reyá a'ajná ño'ojó uncá Jiñá Chi'ináricana i'imalaje nahuacára'ajeri. 32 Nacúhua'ataje nucá a'ahuaná apiyácacanami nacojé. Rejomi nulamá'ataje cajrú ina'uqué pechu, ne'emacáloje nujhua'atéjena raú penaje — que rimacá najló. 33 Marí que rimacá aú ina'uqué hue'epiño méqueca ritaca'ajica. 34 Raú nemá rijló: — Huema'á napura'acó Tupana puráca'alo lana'aquéjami hua'até huajló, ricá Moisesmi chu lana'acare i'imacá. Ricá quemari ina'uqué i'imatájeri nacú: “Uncá tajnácajo penaje calé ricá”, que rimacá. E'iyonaja picá quemari pinacuhuá: “Nacúhua'ataje nucá a'ahuaná apiyácacanami nacojé. Nucá i'imari ina'uquéjloje penaje”. Pitaca'ajé a'ahuaná apiyácacanami nacú. Uncá ca'ajná picá calé picá, Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacare nacú. 35 Jesús quemari najló: — Nula'á nacaje e'iyohuá. Nohuíña'ata caja icá palá Tupana nacú, ihue'epícaloje Tupana nacojé raú penaje. Mequetánaja nu'umajica ijhua'até. Jema'á no'opiyá icapichaco piyá Tupana liyá. Necá uncá jema'alaño no'opiyá, uncá hue'epílaño meño'ojoca ne'ejnajica. 36 Nunacojé ihue'epí Tupana nacojé. Ipechu i'imá nochojé caphí nu'umacá ijhua'até quetana maare. Raú i'imajé nujhua'atéjena — que Jesús quemacá najló. E ri'ijnañáa necá; rata'ó napiyá.

Judíona quemaño nájeca uncá napechu i'imalá caphí Jesús chojé. Riyucuna marí:

37 Jesús la'arí cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. E'iyonaja uncá ina'uqué pechu i'imalá caphí richojé. 38 Isaíasmi chu quemacá nanacu júpimi que, ñaqueja ne'ejnataca ricá. Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacá. Marí que rilana'acá riyucuna i'imacá: “Hue'emacana, uncá na'alaje nanacojó huapuráca'alo. Namaje meque piyuque huánica Tupana la'acá. 39 E'iyonaja uncá na'alaje nanacojó huapuráca'alo,” que rilana'acá i'imacá. Isaíasmi chu lana'arí apa'amá piño marí que: 40 “Tupana la'ajeri necá mejluruna que penaje. Rila'ajé caja necá ijnú, nahue'epica piyá meque quemacánaca nacaje rila'acare. Marí que rila'ajica necá, nayurica piyá necó Tupánajlo, rilamá'atacaloje napechu raú penaje,” que rilana'acá júpimi que i'imacá. 41 Marí que Isaíasmi chu quemacá i'imacá, rihue'epícale meque cajrú huánica Jesús la'ajica nacaje. Aú calé ri'imá riyucuna najló i'imacá. 42 Cajrú judíona naquiyana pechu i'imacá caphí Jesucristo chojé i'imacá. Nahuacára'ajeño naquiyana pechu hua'ató i'imari caphí richojé. E'iyonaja uncá ne'emalá riyucuna ajopana ina'uquejlo, naquero'ocole fariséona piyá, Uncá ne'emalá riyucuna ajopánajlo, fariséona ca'acá piyá necá nahuacáca'alo ñacarelana chiyá. Nahue'epíquela Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño ne'emacá, naca'ájla necá richiyá. 43 Nahuata Tupana pechu i'imacá palá nanacu. E'iyonaja richaje íqui'ica nahuátaca ajopana ina'uqué pechu i'imacá palá nanacu.

Tupana huajájica necá uncá a'alaño nanacojó Jesús puráca'alo yucuna marí:

44 E caja mejrí Jesús quemacá marí que najló: — Caphí ina'uqué pechu i'imacachu nochojé, caphí caja napechu Nora'apá chojé raú. Huacára'ari nucá majó ricá. 45 Nomájeño amána'apa nucá. Necá caja amána'apa ricá huacára'ari nucá majó. 46 Nohuíña'ata icá quehuácaje puráca'aloji nacú. Marí caje penaje nuphá eja'ahuá chojé i'imacá, caphí nochojé péchuruna i'imacá piyá pajlácaje puráca'aloji ja'apiyá. Nuphá majó, ne'emacá piyá pu'uhuaré la'acana nacú. 47 Apala ina'uqué jema'añó nupuráca'alo. E'iyonaja uncá na'alá nanacojó ricá. Uncá nucá calé huajájeri necá richona. Uncá nuphala majó ina'uqué huajájeri penaje. Nu'umatácaloje necá capichácajo liyá penaje nuphá majó i'imacá. 48 Riphájicaja rená chojé caja penaje huacajé, Tupana huajájeri necá, unca pachá ina'uqué a'alaño nupuráca'alo nanacojó. Uncá huátalaño nucá, uncá caja a'alaño nupuráca'alo nanacojó, cajena rihuajaje. 49 Uncá nupura'aló nupechu queja. Nora'apá, Nuhuacára'ajeri, huacára'ari nupura'acó nacaje nacú. Rihuacára'a caja nohuíña'ataca ina'uqué rinacu. 50 Iná hue'epícachu Nora'apá puráca'alo nacojé, iná hue'epí méqueca iná la'acá, iná i'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Ñaquele numá ijló nacaje nacú Nora'apá huacára'aca que — que Jesús quemacá najló.

13

Jesús ipacá ra'apiyatéjena ji'imá naquiyá yucuna marí:

1 Pajluhua cala yuriro ejo'ocaja natucumá, nephácaloje nale'ejé fiesta chojé penaje. Pascua fiesta ií. Jesús hue'epiri yehuicha riphaca rená chojé, rácho'ocoloje marí eja'ahuá chiyá penaje, ri'imacáloje Rara'apá hua'até penaje. Ñaqueja Jesús huátaca íqui'ija ra'apiyatéjena maare eja'ahuá chu ri'imacá quetana. Ri'ijnacá yámona rila'á piño nacaje najló, nahue'epícaloje raú íqui'ica rihuátaca necá penaje. Riyucuna marí: 2 E caja apú huacajé piño, lainchu Jesús, ra'apiyatéjena hua'até ajñaño na'ajnehuá. Judas Iscariote i'imari caja najhua'até. Simonmi chu i'irimi ri'imacá. Najñaca na'ajnehuá ee, Jiñá Chi'ináricana pechu ja'aró Judas e'iyajé. Raú ripechu la'aró apú que, ra'acáloje ripinánajlo Jesús penaje. 3 Jesús hue'epiri Rara'apá a'arí ri'imacá, ri'imacáloje piyuque ajopana chaje huacára'ajeri penaje. Rihue'epícare caja Tupana eyá riphaca, rejo ripa'ajico piño. 4 E caja najñá na'ajnehuá ra'apiyatéjena hua'até. E'iyohuá que Jesús jácho'oco. Rica'á richáyaje ra'arumacá rinaquiyó. Ejomi repo'ó ricó rihuachaphí chiyá tohuaya aú. 5 Rejomi raco'ó juni pachiya chojé. Quéchami riqueño'ocá ra'apiyatéjena ji'imá naquiyá ipacana. Ripá ne'emá naquiyá pajluhuano que. Ñaqué caja rimacára'aca ne'emá rihuachaphí chiyaje tohuaya aú. 6 Ehuá riphaca Pedro ji'ilaje. Ripajla ri'imá naquiyá. Aú Pedro quemari rijló: — Nuhuacára'ajeri, ¿E pihuátaca nu'umá naquiyá ipacana? 7 Jesús quemari rijló: — Me'etení uncá pihue'epila méqueca nula'acá. Rejomi pihue'epeje ricá — que rimacá Pédrojlo. 8 Aú Pedro quemari rijló: — Uncá pipalaje nu'umá naquiyá. Jesús quemari rijló: — Uncaja que nupá pi'imá naquiyá, uncá caja pi'imalaje nujhua'ateje. 9 Raú Simón Pedro quemari rijló: — Nuhuacára'ajeri, pipá nu'umá naquiyá, nuyáte'ela chiyá, nuhuíla'aru naquiyá, quele — que rimacá Jesusjlo. 10 Jesús quemari najló: — Huajé a'apitacá uncá naje calé ra'apitajla piño. Ri'imá naquiyaja ipacana palani, piyuqueja rinapona i'imacáloje mapisaru raú penaje. Ñaqué caja nula'acá ina'uqué pechu. Nuca'á pu'uhuareni napechu naquiyá, ne'emacáloje palá péchuruna raú penaje. Caja nuca'á ipechu naquiyá pu'uhuaré ila'acare. Palá péchuruna icá chuhuaca. Pajluhuaja calé maare huajhua'até, uncá palá péchuri calé ricá. Pu'uhuaré la'ajeri jo'ó ricá — que Jesús quemacá najló. 11 Rihue'epí mecajeca a'ajica ripinánajlo ricá. Aú calé rimá: “Pajluhuaja calé uncá palá péchuri calé ricá. Pu'uhuaré la'ajeri jo'ó ricá.” 12 Jesús ñapátari ne'emá naquiyá ipacana. Ejomi ra'á rinacuhuá ra'arumacá richaje. Ejomi riyá'o piño najhua'até. E rimá najló: — ¿E ihue'epica na nacuca nohuíña'achiya icá ji'imá naquiyá ipacana aú? 13 Icá quemaño nunacu: “Huehuíña'atajeri” que, “Hue'emacana” que. Marí que nunacu quemacana palani, ñaqué nu'umacale. 14 Jehuíña'atajeri nucá; ihuacára'ajeri caja nucá. E'iyonaja nupicha ji'imá naquiyá. Ijhua'até sápajeri queja nuli'ichaca nunacuhuá. Marí que caja ila'ajica pecohuácaca. Ipajica pe'emáchaca naquiyá. 15 Caja amicha méqueca nuli'ichaca palá, ñaqué caja ila'acáloje raú penaje. 16 Jema'á marí: Iná sápacachu apujlo, uncá iná carihuate chaje calé iná i'imacá. Iná sápacare hua'até, ricá i'imari iná chaje. 17 Caja ihue'epí meque quemacánaca numacare nacú ijló. Ila'ajica ee ricá i'imajé palá. 18 Uncá piyuque inaquiyana calé numá nacú. Nuhue'epí mecajenaca nu'uhuapacárena nujluhua. Re pajluhuaja, Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu queja ri'imajica. Marí que rimacá rinacu: “Ajñari ra'ajnehuá nujhua'até, chapú ramaca nucá”. 19 Numacare nacú, numá nacú ijló ri'imajica yámona. Ri'imajica ee, ihue'epeje Tupana huacára'acare majó nucá. 20 Jema'á marí: Ina'uqué huátajica ee íqui'ija nujhua'atéjena, necá caja huátajeño nucá. Huátaño nucá, huátaño caja Nuhuacára'ajeri — que Jesús quemacá najló.

Jesús quemari Judas nacú: “Ricá a'ajeri nupinánajlo nucá.” Riyucuna marí:

21 Marí que rimacá najló ejomi camu'ují huani ri'ijnataca ripéchuhua. Raú pu'ucuja rimacá najló: — Jema'á marí: Re pajluhuaja inaquiyana maare huajhua'até, ricá a'ajeri nupinánajlo nucá. 22 Marí que rimacá najló aú ra'apiyatéjena ijlú jeño'otaro pachájecaca. Uncá nahue'epila mecajeca nanaquiyana rimacare nacú. 23 Jesús ja'apiyateje, íqui'ija rihuátacare, i'imari Jesús ahua'á najñaca na'ajnehuá quetana. 24 Marí que rimacá aú Simón Pedro ca'arí riyáte'ela rijló, riquejá'acaloje riyucuna riliyá penaje, mecajeca ricá rimá nacú a'ajeri ripinánajlo ricá. 25 Raú ratató rahua'ajé huani. E rimá Jesúsjlo: — ¿Mecaje ricá pimicha nacú, a'ajeri pipinánajlo picá? 26 Jesús quemari rijló: — Chuhua nonóro'otajica pan marí jalá acojé. Quéchami no'ojica ricá a'ajeri nucá nupinánajlo. Aú ihue'epeje: “¿Ricá chi ricá?” — que rimacá rijló. E ranóro'ota pan ralá acojé. Quéchami ra'acá Judas Iscariótejlo ricá. Simonmi chu i'irimi Judas i'imacá. 27 Judas ña'arí pan anóro'otaquejami riliyá. Quéchami Jiñá Chi'ináricana pechu ja'acó Judas pechu e'iyajé. E Jesús quemari rijló: — Nacaje pila'ajícare, quiñaja pila'acá ricá. 28 Ajopana, rijhua'até ajñáucá caño na'ajnehuá, uncá hue'epílaño nájeca rimacá rijló ilé que. 29 Judas i'imari naliñérute lamá'atajeri i'imacá. Aú ne'iyajena pechu i'imá: “Apala Jesús huátari rihuarúhua'aca huajló nacaje, hua'apátacaloje fiesta raú penaje. Rihuata ca'ajná ra'acá camu'ují la'acáñojlo liñeru,” que napechu i'imacá. 30 Judas ña'acá pan anóro'otaquejami Jesús liyá ejomi ri'ijná reyá. Caja lapichá i'imari nachá.

Rihuacára'aca nala'acá nacaje huajé yucuna marí:

31 Caja Judas i'ijnari reyá i'imacá. Quéchami Jesús quemacá najló: — Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Chuhua cajrú ina'uqué hue'epíjica palá la'ajérica nucá. Ñaqué caja nahue'epíjica meque palá huani Tupana la'acá ina'uqué nupalamane. 32 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Nacaje nula'acá aú ina'uqué pechu i'imá palá Tupana nacú. Chuhua Tupana la'ajica nacaje, ina'uqué pechu i'imachi palá caja nunacu raú. Yehuíchaja rila'ajica ricá numacare nacú. 33 Nujhua'atéjena, chuhua uncá nu'umalaje júpija ijhua'até maare eja'ahuá chu. Icá culájeño nu'umajica. Numacá judíonajlo i'imacá que caja numacá ijló. Uncá meño'ojó i'ijnalaje nu'ujnajica ejo me'etení. 34 Chuhua nuhuacára'a ila'acá nacaje, huajé numacá rinacu: Ihuata íqui'ija pecohuácaca. Iqui'ija nuhuátaca icá que caja ihuátaca pecohuácaca. 35 Iqui'ija ihuá pechu i'imá palá Tupana nacútaca pecohuácaca aú piyuque ina'uqué hue'epéjeño nujhua'atéjenaca icá — que Jesús quemacá najló.

Pedro micho'otaca Jesús chaya yucuna marí:

36 E Pedro quemari Jesusjlo: — ¿Hue'emacana, meño'ojó chi pi'ijnajé me'etení? Jesús quemari rijló: — Nu'ujnajica ejo, uncá meño'ojó pi'ijnalaje nujhua'até me'etení. Nópumi chu pi'ijnajé rejo. 37 Pedro quemari rijló: — Nu'umacana, ¿naje uncá meño'ojó nu'ujnalá pijhua'até me'etení pi'ijnajica ejo? Apala nenoje nucá, pijhua'ateje nu'umacale. E'iyonaja calé nuhuata pijhua'até i'ijnacana — que Pedro quemacá rijló. 38 Raú Jesús quemari rijló: — ¿E chi quehuaca pimacá nojló? Numá pijló, pimicho'otájica nuchaya hueji que pe uncá chiyó capere yaca'á — que rimacá rijló i'imacá.

14

Jesusja calé huá'aca iná Tupana ejo yucuna marí:

1 ’Ipechu i'imaniya camu'ují. Ipechu i'imá Tupana chojé caphí, nochojé quele. 2 Re cajrú pucunaji Nora'apá i'imacá e, ina'uqué i'imacáloje re penaje. Uncá numalajla ijló, uncáquela ri'imalajla ñaqué. Ñaquele nu'ujnajé pucunaji lamá'ataje ipé penaje. 3 Nu'ujnajé itucumá apucuna lamá'ataje ipé. Quéchami nupa'ajico piño majó ihuá'aje nujhua'ató, i'imacáloje rejé nujhua'até penaje. 4 Icá hue'epiño meño'ojoca nu'ujnajica maare eyá. Ihue'epí caja méqueca iná la'acá, iná i'ijnacáloje rejo penaje — que Jesús quemacá najló. 5 Aú Tomás quemari rijló: — Hue'emacana, uncá huahue'epila meño'ojoca pi'ijnajica. ¿Meque la'ajé chi iná hue'epícajla rejo i'ijnacana nacojé? 6 Jesús quemari rijló: — Tupana ejo ina'uqué huá'ajeri nucá. Quehuácaje puráca'aloji yucuna i'imajeri caja nucá. Uncá tajnácajo penaje calé cajmuchaji a'ajeri nucá. Uncá na calé i'ijnajeri Nora'apá ejo. Caphí péchuruna nochojé, queleja i'ijnajeño Nora'apá ejo. 7 Ihue'epíquela na ina'uqueca nucá, ihue'epijla caja naca Tupana. Chuhuaca ihue'epica naca ricá; caja amá ricá — que rimacá najló. 8 Raú Felipe quemari rijló: — Hue'emacana, piya'atá huajló Para'apá, huamachi ricá, palá huapechu i'imacáloje raú penaje. 9 Jesús quemari rijló: — Felipe, ijhua'até po nucá júpicha huani. ¿Uncá chi pihue'epila na ina'uqueca nucá? Amari nucá, amari caja Nora'apá, Tupana. Eta, ¿Naje pimá nojló ilé que? 10 Nora'apá pechu que caja nupechu; nupechu que caja ripechu. Pajluhuaja pechu que caja huapechu rijhua'até. Uncá nuliyoja calé numacá nacaje nacú ijló. Nora'apá pechu que caja nupechu. Ñaquele rihuacára'a nula'acá nacaje rihuátacare caje. 11 Nora'apá pechu que caja nupechu; nupechu que caja ripechu. Jema'á no'opiyá. Uncaja que jema'á no'opiyá numacá que nunacuhuá, jema'á no'opiyá amácale nula'acá cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. 12 Jema'á marí: Ina'uqué pechu i'imajica ee nochojé caphí, necá caja la'ajeño nacaje nula'acá que caja. Nuchaje nala'ajica nacaje, nu'ujnajícale Nora'apá ejo. 13 Iquejá'a nacaje nuliyá nupuráca'alo aú, e no'ojé ijló ricá. Nucá, Tupana I'irí, la'ajeri nacaje ijló, ina'uqué hue'epícaloje raú piyuque nacaje la'ajérica Nora'apá, Tupana. 14 Piyuque nacaje iquejá'aje nuliyá nupuráca'alo aú, no'ojé ijló ricá — que Jesús quemacá najló.

Jesús i'imari najló Tupana Pechu yucuna.

15 E Jesús quemari piño najló: — Iqui'ija ihuátacachu nucá, a'ajé inacojó nupuráca'alo. 16 Nucá quemájeri Nora'apajlo, rihuacára'acaloje apú piño majó penaje. Ri'imacáloje ijhua'até hua'ajini huani ipechu pala'atájeri penaje, iñaté a'ajeri penaje. 17 Tupana Pechu ricá numá nacú. Ricá jehuíña'atajeri ina'uqué quehuácaje puráca'aloji nacú. Uncá Tupana a'alaje uncá jema'alaño ra'apiyajlo Ripechu, uncale nahue'epila ricá. Icaja calé hue'epiño ricá, ri'imacale ijhua'até. Ri'imajé caja e'iyá hua'ajini huani. 18 Uncá nuyurílaje icá cupáquejanami que maare. Nupa'ajó piño majó, nu'umacáloje ijhua'até penaje. 19 Mequetana i'imajemi uncá ajopana ina'uqué amálajeño nucá. Necá, uncá jema'alaño no'opiyá numá nacú. Icaja calé amájeño piño nucá. Icá i'imajeño hua'ajini huani nujhua'até, uncá tajnácajo penaje calé nu'umacale. 20 Tupana Pechu i'imajica e'iyá huacajé ihue'epeje Tupana hua'ateje nucá. Ihue'epeje nujhua'até icá, nu'umacá ijhua'até que caja. 21 Iná hue'epí mecajenaca huátaño nucá íqui'ija. Nahue'epí nupuráca'alo nacojé. Rimacá que la'acaño caja necá. Marí cajena huátaño nucá íqui'ija. Tupana huátari caja íqui'ija necá, huátaño nucá íqui'ija. Ñaqué caja nuhuátajica necá íqui'ija. Nula'ajé napechu palá, nahue'epícaloje na ina'uqueca nucá raú penaje — que rimacá najló. 22 — E Judas (uncá Judas Iscariote calé ri'imacá), quemari rijló: — Hue'emacana, pila'ajé huapechu palá, huahue'epichi na ina'uqueca picá. Eyá necá uncá jema'alaño pa'apiyá ¿naje uncá pila'alaje napechu palá ñaqué caja? — que rimacá rijló. 23 Jesús quemari rijló: — Iqui'ija huátaca nucá, a'arí nupuráca'alo rinacojó. Nora'apá hua'até huajhué caja ricá. Raú nucá, Nora'apá hua'até huajhué caja ricá. Raú, nucá, Nora'apá hua'até i'imaño rijhua'até. 24 Uncá huátala nucá íqui'ija, uncá caja a'alá rinacojó nupuráca'alo. Nupuráca'alo jema'acare, uncá nule'ejé calé ricá. Huacára'ari nucá majó le'ejé ricá. 25 ’Marí que numacá ijló nacaje nacú me'etení, nu'umacá maárohua ijhua'até quetana. 26 Nora'apá huacára'ajeri ijló Ripechu nupuráca'alo aú, ra'acáloje iñaté penaje, ripala'atácaloje ipechu penaje. Ricá jehuíña'atajeri icá piyuque nacaje nacú. Rila'ajé ipechu palá, ihue'epícaloje nacaje nacojé numacare nacú ijló penaje. 27 Nula'á ipechu palá, ihuó ca'acó piyá nacaje hua'até. Ipechu i'imacáloje nupechu que caja, penaje nula'á ipechu palá. Uncá nula'alá ipechu uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá la'acá ajopana pechu que caja. Ila'aniya ipéchuhua ujhuí nacaje nacú. Iquero'oniyo caja. 28 Nu'ujnañáajica icá; quéchami nupa'ajico piño majó, nu'umacáloje ijhua'até penaje. Caja nu'umá ijló nupa'ajico Nora'apá ejo yucuna. Iqui'ija ihuátaquela nucá, pu'ují ipechu i'imacajla riyucuna jema'acana aú. Pu'ují ipechu i'imacajla, nuchaje huani Nora'apá i'imacale. 29 Uncá chiyó ri'imá ñaqué, nu'umá riyucuna ijló. Ri'imajica quéchami, ipechu i'imacáloje caphí nochojé raú penaje nu'umá ijló riyucuna. 30 ’Uncá nupura'alajo cajrú ijhua'até me'etení. Uncá jema'alaño no'opiyá, huacára'ajeri huaícha chuhua. Uncá nuchá'atajeri calé ricá. 31 Nucá la'arí Nora'apá huacára'aca que, ina'uqué hue'epícaloje raú íqui'ija nuhuátaca Nora'apá. Chuhuaca jácho'o, hue'ejnachi maáreya — que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo.

15

Cajmú ina, ri'iché hua'até yucuna marí:

1 Marí que Jesús jehuíña'ataca ra'apiyatéjena: — Cajmú ina i'imacá ri'ichejlo que caja nucá ijló. Rina lamára'atajeri que caja Nora'apá. 2 Cajmú arúca'ari rihuirulá chiyá ri'iché naquiyá. Ri'iché que caja nojló nujhua'atéjena. Uncá la'alaño Nora'apá huátaca que, ri'iché mecharú que caja nojló necá. Iná ca'acá rihuiná quechani e'iyayá, que caja Nora'apá ca'acá ajopana ina'uqué e'iyayá necá, uncá la'alaño rihuátaca que. Eyá Nora'apá huátaca que la'ajeño, ri'iché quechani que caja necá rijló. Nora'apá ca'arí pu'uhuaré nala'acare palá la'acaño liyá, richaje nala'acáloje palá penaje. Iná ca'acá pu'uhuaré caje quechani e'iyayá, que caja Nora'apá ca'acá palá la'acaño pechu naquiyá pu'uhuaré nala'acare. Marí que ricá rihuiná quechani e'iyayá, que caja Nora'apá ca'acá ajopana ina'uqué e'iyayá necá, uncá la'alaño rihuátaca que. Eyá Nora'apá la'acá, richaje, richaje que nala'acáloje palá raú penaje. 3 Caja Nora'apá ca'arí inaquiyá pu'uhuaré ila'acare, a'acale inacojó nupuráca'alo. 4 Iyuríniya nujhua'até i'imacana, nu'umacáloje ijhua'até iñaté a'ajeri penaje. Uncá meño'ojó cajmú arúca'ala richa ri'iché naquiyá ricoja, uncachu ri'iché i'imalá rinaquiyá. Ñaqué caja ijló ricá. Uncá meño'ojó ila'alá Nora'apá huátaca que ipechu queja. Nucá a'ajeri iñaté rihuátaca que la'acana aú, uncaja que jácho'o nujhua'atéjena i'imacana chiyá. 5 Paijí ina i'imacá ri'ichejlo que caja ijló nucá. Ri'iché i'imacá rínajlo que caja nojló icá. Pajhua'atéchaca que huala'acachu nacaje ijhua'até, palá huani ila'acá nacaje Nora'apá huátaca que raú. Uncá meque la'ajé ila'alá nacaje rihuátaca que ipechu queja. No'ojica ee iñaté, ila'ajé nacaje rihuátaca que. 6 Nujhua'atéjena naquiyana jácho'ojico ee nujhua'atéjena i'imacana chiyá, ne'emajé cupáquejanami que nuliyá. A'ahuaná i'ichemi, júpimi que namata'acare, que caja ne'emajica. Ne'emajica ri'ichemi macajreni que najña'acare, nacupácaloje ricá siyá chojé penaje. 7 ’Uncájica ee jácho'o nujhua'atéjena i'imacana chiyá, iquejá'aje nacaje nuliyá ihuátacare caje, e no'ojé ijló ricá. Uncájica ee jácho'o nupuráca'alo ja'apiyá i'imacana chiyá, no'ojé ijló nacaje iquejá'acare nuliyá. 8 Ina'uqué pechu i'imá palá Nora'apá nacú namaca aú ila'acá palá. Raú caja nahue'epí nujhua'atéjena huani icá. 9 Iqui'ija Nora'apá huátaca nucá. Ñaqué caja nuhuátaca icá. Iyuríniya no'opiyá jema'acana, nuhuátacaloje icá íqui'ija ñaqueja penaje. 10 A'ajica ee inacojó nupuráca'alo, nuhuajhuénaja i'imajica ñaqueja. Ñaqué caja nojló ricá; noma'á Nora'apá ja'apiyá. Aú calé ñaqueja rihuajhué nucá. 11 ’Marí que numacá ijló, ihue'epícaloje rinacojé penaje, ipechu i'imacáloje pu'ují raú penaje. Nupechu i'imacá pu'ují que caja ipechu i'imacáloje raú penaje numá ijló. 12 Marí que nuhuacára'aca icá me'etení: Ihuata íqui'ija pecohuácaca. Iqui'ija nuhuátaca icá ejeja ihuátaca pecohuácaca. 13 Apú taca'arí ca'ajná ina'uqué rihuajhuena chaya, ne'emacóloje capichácajo liyá raú penaje. Raú iná hue'epí quehuácaca rihuajhuena necá. Uncá meño'ojó iná la'alá palani nacaje richaje palaca iná huajhuénajlo. 14 Iqui'ija nuhuátaca icá, ila'acachu nuhuacára'aca que. 15 Uncá apú hua'até sápajeño que calé icá nojló. Apú hua'até sápajeño uncá hue'epílaño méqueca nacarihuate pechu nacú nacaje. Ñaquele uncá numalá inacu: “Nujhua'até sápajeño” que. Numá inacu: “Iqui'ija nuhuátacarena icá” que. Ñaquele numá ijló piyuque nacaje Nora'apá quemacare nacú nojló. 16 Uncá i'ihuapala ijluhua nucá, nu'umacáloje ihuacára'ajeri penaje. Nucá i'ihuapari nujluhua icá ajopana ina'uqué e'iyayá, ila'acáloje piyuque huani nacaje Nora'apá huátaca que penaje. Marí caje aú uncá nacaje ila'acare palá capichálajo. Ñaquele Nora'apá a'ajeri ijló piyuque nacaje, iquejá'ajicare riliyá nupuráca'alo aú. 17 Marí que calé nuhuacára'aca icá me'etení: Ihuata íqui'ija pecohuácaca — que Jesús quemacá najló.

Ina'uqué uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá uncá huátalaño Jesús, rijhua'atéjena quele. Riyucuna marí:

18 Jesús quemari piño najló: — Apala ina'uqué, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, pechu i'imajica inacu chapú. Jema'á marí: Ñaqué caja napechu i'imacá nunacu ipiyá. 19 Uncá Tupana ja'apiyá jema'ajeño calé i'imaquela, nahuátajla icá íqui'i. Nahuátaca nanaquiyana que caja nahuátacajla icá. E'iyonaja calé nucá i'ihuapari nujluhua icá ne'iyayá. Ñaquele chapú nahuó ichá raú, uncale i'imalá necá que caja. 20 Ihue'epí meque numacá ijló i'imacá. Numá ijló: “Iná sápacare hua'até, ricá i'imari iná chaje”. Nala'á nucá chapú; ñaqué caja nala'ajica icá chapú. Ne'iyajena jema'añó nupuráca'alo ja'apiyá; ñaqué caja ne'iyajena jema'ajica ipuráca'alo ja'apiyá. 21 Uncá jema'alaño Nora'apá ja'apiyá la'ajeño icá chapú, jema'acale no'opiyá. Uncá nahue'epila naca Nuhuacára'ajeri. Aú calé nala'á chapú icá. 22 ’Uncáquela nu'umalajla najló pu'uhuaré nala'acare yucuna, uncá nahue'epílajla rinacojé. Caja nu'umá najló riyucuna. Chuhua uncá meño'ojó nemalá nanacuhuá marí que: “Uncá huahue'epila rinacojé” que. 23 Chapú ina'uqué pechu i'imacachu nunacu, ñaqué caja chapú napechu Nora'apá nacú. 24 Nula'á ne'iyá nacaje uncá apú hue'epílare la'acana. Raú nahue'epícajla naca nucá. E'iyonaja uncá nahuátala nucá. Uncá caja nahuátala Nora'apá. Aú pu'uhuaré la'acaño necá. 25 Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare quemacá que nanacu, queja necá. Marí que rimacá nanacu: “Uncá na calé nula'á, nayúcha'acoloje nuchá penaje. E'iyonaja nayúcha'ajo nuchá”. 26 ’Nuhuacára'aje ijló Nora'apá Pechu. Ripechu quemari ina'uquejlo quehuácaje puráca'aloji nacú. Iñaté a'ajeri penaje caja ricá. Ipechu pala'atájeri penaje caja ricá. Ripechu i'imajeri ijló nuyucuna riphájica majó penaje. 27 Icá caja i'imajeño nuyucuna ajopánajlo. Nuqueño'ocá ina'uqué jehuíña'atacana huacajé eyá maárejecha icá nujhua'até. Ñaquele i'imajé nuyucuna ajopana, ajopánajlo que — que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo i'imacá.

16

1 E Jesús quemari piño najló marí que: — Marí que numacá ijló me'etení, iyurica piyá no'opiyá jema'acana quéchami. 2 Uncá nayurílaje jahuacaco najhua'até jahuacáca'alo ñacarelana chojé. Aquijñojo i'imajica huacajé marí que napechu i'imajica inacu: “Nenócana aú huala'á Tupana huátaca que”. 3 Marí que nala'ajica icá chapú, uncale nahue'epila naca Nora'apá. Uncá caja nahue'epila naca nucá. 4 Numá ijló rinacu me'etení, caja queja ri'imajica ee, riphaje ipechu nacojé.

Tupana Pechu sápaca'ala yucuna marí:

— Iqueño'ocá nujhua'até chira'acano huacajé eyá maárejecha, uncá nu'umalá ijló riyucuna, nu'umacale ijhua'até. 5 Nu'ujnajé chuhua, nu'umacáloje Nora'apá hua'até penaje. Ricá huacára'ari nucá majó i'imacá. Uncá na inaquiyana quemalá nojló: “¿Meño'ojó pi'ijnajé?” que. 6 Nuhue'epí camu'ují huani ipechu li'ichaco, numíchaca aú ijló marí que. 7 Jema'á marí: Palani ri'imajica ijlojé penaje, nu'ujnañáajica icá ee. Uncáquela nu'ujnalajla maáreya, uncá Tupana Pechu iphálajla majó iñaté a'ajeri penaje, ipechu pala'atájeri penaje. Ñaquele nu'ujnajé rejo. Reyá i'imajemi nuhuacára'aje ricá majó. 8 Riphájica penaje rica'átaje ina'uqué e'iyajé, nahue'epícaloje raú pu'uhuaré la'ajéñoca necá penaje. Rehuíña'ataje caja ina'uqué, nahue'epícaloje Tupana i'imacá nañaté a'ajeri penaje, nala'acáloje palá raú penaje ripalamane. Méqueca Tupana huajájica pu'uhuaré la'ajeño, nacú rimaje caja ina'uquejlo. 9 Rimaje caja najló, nahue'epícaloje raú pu'uhuaré la'ajéñoca necá, uncale napechu i'imalá caphí nochojé. 10 Rimaje caja najló, nahue'epícaloje méqueca palá la'acana penaje. Marí que ri'imajica ijló, nu'ujnajícale Nora'apá ejo. Uncá amálaje nucá maárohua. 11 Caja Tupana chá'atari Jiñá Chi'ináricana. Tupana huajájeri ricá, rijhua'atéjena hua'até. Tupana Pechu quemájeri ina'uquejlo, nahue'epícaloje méqueca iná la'acá, iná i'imacóloje Tupana huajájica ina'uqué liyá penaje — que Jesús i'imacá Tupana Pechu yucuna najló. 12 ’Re caja jo'ó apú, cajrú nacaje nuhuátacare quemacana nacú ijló. E'iyonaja uncá meño'ojó jema'alá piyuque huani me'etení. 13 Quehuácaje puráca'aloji nacú pura'ajero Tupana Pechu. Riphájica penaje rehuíña'atajica icá piyuqueja quehuácaje puráca'aloji nacú. Uncá ripura'alajo ripechu queja ijhua'até. Nora'apá ja'apiyá queja rimájica nacaje nacú. Nacaje i'imajícare yucuna ri'imajé ijló. 14 Tupana Pechu la'ajeri ipechu palá, ipechu i'imacáloje palá nunacu raú penaje. Marí que rila'ajica ipechu, ra'apátajicale ijló nupuráca'alo no'opiyá. 15 Palani puráca'aloji aú nemá Nora'apá nacú; ñaque caja nemacá nunacu. Ñaquele numá ijló, Tupana Pechu ja'apátajeri ijló nupuráca'alo no'opiyá.

Chapú caje yajhué namaje. Ricá ejomi napechu i'imajé pu'ují. Riyucuna marí:

16 ’Mequetana i'imajemi uncá amálaje nucá maárohua, nu'ujnajícale Nora'apá i'imacá ejo. Eyá mequetana i'imajemi amaje piño nucá — que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo. 17 Marí caje aú ra'apiyatéjena quemaño pajlocaca: — ¿Meque quemacana cari rimíchaje nacú huajló: “Mequetana i'imajemi uncá amálaje nucá, quéchami mequetana i'imajemi amaje piño nucá?” Eyá rimicha piño: “Nu'ujnajé Nora'apá i'imacá ejo”. ¿Meque chi cari rimíchaje nacú huajló? 18 ¿Meque quemacánaca ca'ajná rimíchaca: “Mequetánaja i'imajemi?” que. Uncá riphálacha huapechu nacojé — que nemacá pajlocaca. 19 Jesús hue'epiri nahuátaca riyucuna quejá'acana riliyá. Raú rimá najló: — Caja numicha ijló: “Mequetana i'imajemi uncá amálaje nucá maárohua. Rejomi mequetana i'imajemi amaje piño nucá maare”. ¿Riyucuna chi iquejá'aca paliyácaca? — que rimacá najló— . 20 Jema'á marí: Icá iyájeño nu'umajica. Camu'ují ipechu la'ajico nuyámijo. Eyá ajopana, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, necá péchuja calé i'imajé pu'ují. Icaja calé pechu i'imajé camu'ují. Chapú caje ja'apájica iliyá ejomi ipechu i'imajé piño pu'ují. 21 Inanaru huá'aca ru'urí huacajé romá quehuini yajhué. Rimoto'ocá ejomi caja riquiyá ja'apari ruliyá. Pu'ují rupechu la'acó romaca aú ru'urí. 22 Ñaqué caja ri'imajica ijló. Me'etenija calé amájica chapú caje yajhué. Nutaca'ajica ejomi numacápo'ojo piño. Ejomi nupa'ajó piño majó amaje. Ejéchami caja pu'ují huani ipechu i'imajica. Uncá meque nala'alaje icá, ipechu i'imacá piyá pu'ují. 23 Rihuacajé uncá iquejá'alaje nacaje yucuna nuliyá. Jema'á marí: Nupuráca'alo aú Nora'apá a'ajeri ijló piyuque nacaje iquejá'ajicare riliyá. 24 Maárejecha uncá jo'ó iquejá'ala nacaje Nora'apá liyá nupuráca'alo aú. Iquejá'aje riliyá nacaje. E ra'ajé ijló ricá, pu'ují ipechu i'imacáloje raú penaje — que Jesús quemacá najló.

Jesucristo chá'ataca Jiñá Chi'ináricana yucuna marí:

25 E Jesús quemari piño najló marí que: — Yucu caje nu'umá ijló, nohuíña'atacaloje icá nacaje nacú penaje. Aquijñojo i'imajica huacajé uncá nohuíña'atalaje icá yucu caje aú. Pu'ucuja nu'umajica Nora'apá yucuna ijló. 26 Rihuacajé iquejá'aje nacaje Nora'apá liyá nupuráca'alo aú. Uncá numalaje rijló, ra'acáloje ijló nacaje penaje. 27 Icá icó quejá'ajica riliyá nacaje, rihuátacale icá íqui'ija. Icá huajhué nucá. Icá hue'epiño nuphaca Tupana eyá i'imacá. Aú calé Nora'apá huajhuena icá. 28 Nora'apá ahua'ayá nócho'o i'imacá, nu'ujnacáloje marí eja'ahuá chojé penaje. Chuhua nócho'ojico marí eja'ahuá chiyá, nupa'acóloje Nora'apá ejo penaje — que rimacá najló. 29 Raú ra'apiyatéjena quemaño rijló: — Chuhua ta pu'ucuja pi'imacá riyucuna huajló. Uncá pi'imalá yucu caje huajló, pehuíña'atacaloje huecá penaje. 30 Chuhua huahue'epí picá hue'epica piyuqueja nacaje nacojé. Uncá naje calé apú quemari pijló nacaje nacú. Aú calé huemá pinacu, Tupana eyaje picá — que nemacá rijló. 31 Jesús quemari najló: — ¿Chuhua chi a'acá inacojó nupuráca'alo? 32 Caja riphicha rená chojé. Napatájica ee nucá, macajmala itamáca'atajico paliyácaca. Iyureje nucá nocoja. E'iyonaja uncá nuyurílajo nocoja, Nora'apá i'imajeri nujhua'até. 33 Marí que numacá ijló, ipechu i'imacáloje palá raú penaje. Maare eja'ahuá chu iná ña'acá chapú caje panacu. Rihuacajé ila'ajé ipéchuhua caphí nochojé. Raú ipechu i'imajé palá re'iyá. Palá ipechu i'imacá, nuchá'atacale ijló Jiñá Chi'ináricana. Pu'uhuaré la'acaño huacára'ajeri ricá — que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo.

17

Jesús pura'acó Tupana hua'até ra'apiyatéjena nacú yucuna marí:

1 Marí que Jesús quemacá najló i'imacá. Ejomi riyacá'o je'echú chojé. E rimá marí que Tupánajlo: — Pa'ayú, caja riphicha rená chojé pimacare nacú nojló i'imacá. Pila'á nucá palá, ina'uqué hue'epícaloje raú nupalamane aú ne'emajica palá penaje. Raú caja nahue'epeje pipalamane aú ne'emajica palá. 2 Picá a'arí nucá, Pi'irí, piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje, no'ocáloje najló cajmuchaji penaje, ne'emacáloje matajnaco raú penaje. Ina'uqué pa'acárena nojló, i'imacáñojlo no'ojé ricá. 3 Hue'epiño huecá pijhua'até, i'imajeño matajnaco huajhua'até je'echú chu. Picá, pajluhuaja calé iná Chi'ináricana. Pihuacára'acare majó nucá. 4 ’Nacaje nula'acare marí eja'ahuá chu aú ina'uqué hue'epiño picá. Caja nuñapata piyuque nacaje la'acana pihuacára'aca nucá que. 5 Nu'umajica pahua'á quéchami pa'á nucá, nu'umacáloje picá que caja cajruni penaje. Uncá chiyó eja'ahuá i'imacá huacajé, cajruni nu'umacá pahua'á. 6 ’Pi'ihuapá pijluhua ina'uqué ajopana e'iyayá i'imacá, pa'acáloje nojló necá nujhua'atéjena penaje. Caja nula'á napechu palá, nahue'epícaloje raú naca picá penaje. Caja chuhua pijhua'atéjena necá. Picá a'arí nojló ne'emacá. Necá a'añó nanacojó pipuráca'alo. 7 Caja nahue'epí picá a'acá nuñaté piyuque nacaje nula'acare aú. Piyuque nacaje numacare nacú ina'uquejlo no'opata najló pa'apiyá. 8 Pipuráca'alo noma'acare pa'apiyá, no'opata najló ricá. Nema'á ra'apiyá. Raú nahue'epí pihuacára'acare reyá majó nu'umacá. 9 ’Picá a'arí nojló ina'uqué naquiyana, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje. Numá pijló nanacu, pa'achí nañaté, pijhua'atéjena caja ne'emacale. Necá nacuja calé numá pijló, pa'acáloje nañaté penaje. Eyá ajopana, uncá pa'apiyá jema'ajeño calé necá, uncá numalá pijló, pa'acáloje nañaté penaje. 10 Piyuqueja nujhua'atéjena, pijhua'atéjena caja necá. Huajhua'atéjena necá piyuqueja. Palá huajhua'atéjena pechu nunacu, nupalamane ne'emacale. 11 ’Caja chuhua uncá nu'umalaje marí eja'ahuá chu. Necaja calé, huajhua'atéjena, yuréjeño maare. Nucá pa'ajero, nu'umacáloje pijhua'até penaje. Pa'ayú, uncá la'alare pu'uhuaré picá, pipechu aú ja pa'á pinacojó necá. Rejenohuaja huapechu pijhua'até. Ñaqué caja napechu i'imacáloje penaje, pa'á pinacojó necá. 12 Marí eja'ahuá chu nu'umacá quetana no'ocá nunacojó necá pa'acárena nojló. Pipalamane aú no'ó nunacojó necá. Numejñata necá. Uncá na calé nanaquiyana pa'acárena nojló capichájero ne'iyayá. Re pajluhuaja, ricaja calé, capichájero ne'iyayá. Ñaqué penaje rimoto'ó i'imacá. Ricapichajo piliyá, pipuráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu queja ricapichájico piliyá. 13 ’Chuhua nu'ujnajica ilé pi'imacá ejo. Numá pijló marí que, ejo'ocaja nucá najhua'até maare. Marí numá nacú, pu'ují huani napechu i'imacáloje nupechu que caja raú penaje. 14 No'opata najló pipuráca'alo. Nupechu que caja napechu. Uncá ajopana ina'uqué pechu que calé nupechu. Ajopana ina'uqué, uncá hue'epílaño picá, numá nacú. Chapú napechu nujhua'atéjena nacú, uncá pachá napechu i'imalá napechu que caja. 15 Uncá numalá pijló, pihuá'acaloje nujhua'atéjena marí eja'ahuá chiyá penaje. Numá pijló, pamácaloje naliyá Jiñá Chi'ináricana penaje, nala'acá piyá pu'uhuaré, namanaicho caje. 16 Uncá ajopana ina'uqué pechu que calé nupechu. Uncá caja napechu que calé nujhua'atéjena pechu. Nupechu que caja péchuruna necá nujhua'atéjena. 17 Quehuaca pipuráca'alo. Pila'á necá palá raú, nala'acáloje pihuátaca que penaje. 18 Picá huacára'ari nucá, ina'uqué uncá hue'epílaño picá e'iyajé, nu'umacáloje piyucuna najló penaje. Ñaqué caja nuhuacára'aca ne'ejnacá ina'uqué e'iyajé, uncá hue'epílaño picá e'iyajé, piyucuna i'imajé najló. 19 Najlojé penaje no'ó nocó pijló, na'acáloje caja necó pijló penaje, nahue'epícaloje natucumó pihuátaca que la'acana penaje. 20 ’Numá pijló, pa'achí mariruna ñaté. Uncá necaja calé numá nacú pijló. No'opiyá jema'ajeño i'imajícaño penájena numá caja nacú. Nema'ajé no'opiyá me'etení i'imacaño puráca'alo jema'acana aú. 21 Numá pijló, eco pa'á nañaté, napechu i'imachi rejenohuaja pajhua'atéchaca. Ne'emacáloje pajluhuaja yaní queja pajhua'atéchaca penaje. Pipechu que caja nupechu. Nupechu que caja péchuri picá. Pa'ayú, pa'á nañaté, napechu i'imachi huapechu que caja. Raú ajopana ina'uqué hue'epéjeño pihuacára'aca nu'umacá. 22 Picá la'arí nucá palá. Raú ajopana ina'uqué hue'epiño pu'ují pipechu nunacu. Ñaqué caja nula'acá necá palá, ajopana ina'uqué hue'epícaloje raú pu'ujica nupechu nanacu. Marí que nula'acá necá, napechu i'imacáloje rejenohuaja penaje. Rejenohuaja caja huapechu pajhua'atéchaca. Napechu i'imacáloje ñaqué caja penaje, nula'á necá palá. 23 Najhua'até nucá; nujhua'até caja picá. Marí que huecá, ne'emacáloje huajhua'atéjena penaje. Marí caje aú ajopana ina'uqué hue'epiño pihuacára'acare nu'umacá. Nahue'epí caja raú íqui'ija huani pihuátaca necá, pihuátaca nucá que caja. 24 ’Nora'apá, picá a'arí necá nojló, ne'emacáloje caphí péchuruna nochojé penaje. Nuhuata ne'emacá nujhua'até aquijñojo je'echú chu, namácaloje meque palá huani pila'acá nucá penaje. Uncá chiyó piqueño'óta eja'ahuá, piyuqueja nacaje hua'ató, pihuata nucá íqui'ija i'imacá. Aú calé pila'á palá nucá i'imacá. 25 Nora'apá, palani huani picá. Ina'uqué, uncá jema'alaño pa'apiyá, uncá hue'epílaño naca picá. Nucá hue'epiri naca picá. No'opiyatéjena hue'epiño caja pihuacára'acare majó nucá. 26 Nula'á napechu palá, nahue'epícaloje palá raú naca picá penaje. Ñaqueja nula'ajica napechu palá, íqui'ija nahuátacaloje pecohuácaca penaje. Iqui'ija pihuátaca nucá que caja nahuátajica pecohuácaca íqui'ija, Nupechu i'imacáloje ne'iyá raú penaje — marí que Jesús pura'acó Tupana hua'até i'imacá.

18

Najña'acá Jesús yucuna marí:

1 Caja marí que Jesús pura'acó Tupana hua'até i'imacá. Quéchami ri'ijnacá ra'apiyatéjena hua'até ají que ina'atana pa'anajo pitá. Ina'atana ií Cedrón. A'ahuaná ejátaquejami i'imari re. Rejo Jesús i'ijnari richape ra'apiyatéjena hua'até. 2 Rejo nahuacácono ra'apiyatéjena hua'até. Júdasja calé uncá i'imalá re najhua'até. Ajopana hua'até ri'imá, ra'acáloje Jesús ripinánajlo penaje. Rihue'epí ne'ejnacá rejo, aú rihuá'a ripinana rejo. 3 E caja cajrú ajopana ina'uqué iphaño nanacu Judas hua'até. Cajrú surárana, policíana, quele hua'até riphá i'imacá. Sacerdótena huacára'ajeño, fariséona, quele puráca'alo aú ne'ejná rejo rijhua'até i'imacá. Nalecare hua'até nephá rejo. Cajrú nacamaré, jepé caje i'imacá nacapi. 4 Caja Jesús hue'epíchami na penájeca ne'ejnacá. Ñaquele nephaca nanacu aú ri'ijná najimajo. Rimá najló: — ¿Na iculá? 5 Nemá rijló: — Jesús, Nazaret eyaje, ricá huaculá. Jesús quemari najló: — Nucá po Jesús. Ripinánajlo a'ajeri, Judas, i'imari caja najhua'até. 6 Rimá najló: “Nucá po Jesús” que, raú na'ató te'erí e'iyajé rijimaya. 7 Jesús quemari piño najló: — ¿Na iculá? Nemá piño: — Jesús, Nazaret eyaje, ricá huaculá. 8 Raú Jesús quemari najló: — Caja numicha ijló, nucá po quele imá nacú. Nucá iculájica ee, iyurí no'opiyatéjena, ne'ejnachi nahuátaca ejo — que rimacá najló. — Je — que. 9 Rimacá que nanacu Tupánajlo maapami que caja ri'imacá najló. Marí que rimacá rijló nanacu i'imacá: “Uncá na calé nanaquiyana pa'acárena nojló capichájero ne'iyayá.” Ñaquele rimá najló, nayurícaloje ra'apiyatéjena, ne'ejnacáloje nahuátaca ejo penaje. 10 Pedro i'imari caja re. Sajalu caje cúhua'aro rinacu. Ramaca aú marí que nala'acá Jesús rero'ó risajálune ra'aruná chiyá. Ricá aú rica'á pajluhuaja i'ijhuí. Ca'añá chojó pitari ri'ijhuí rimata'á matá. Rimata'acare i'ijhuí ií i'imari Malco. Sacerdótena huacára'ajeri hua'ateje ri'imacá. 11 Caja rimata'á ri'ijhuí. Raú Jesús quemari Pédrojlo: — Pipa'atá ra'arú chojé pisajálune. Re Nora'apá pechu nacú ricá, nujña'acáloje chapú caje panacu penaje. Ñaquele nujña'ajeja panacu ricá — que rimacá rijló.

Jesús tára'aco sacerdótena huacára'ajeri jimaje yucuna marí:

12 Surárana i'imaño re nahuacára'ajeri hua'até. Judíona le'ejena policíana i'imaño caja re. Caja napatá Jesús, nahuajácaloje ricá penaje. Nepo'otá ricá. 13 E caja nahuá'a ricá ají que Anás ñacaré ejo. Caifás yana'ajú ri'imacá. Caifás i'imari sacerdótena huacára'ajeri rihuacajé. 14 Ricá, Caifás, quemari marí que judíona naquiyánajlo i'imacá: “Pajluhuaja ina'uqué taca'ajeri huachaya, huacapichaco piyá piyuque huani. Marí palani huajló,” que rimacá i'imacá. Ricá ñacaré ejo nahuá'a Jesús i'imacá.

Pedro micho'otaca Jesús chaya yucuna marí:

15 Simón Pedro, apú Jesús ja'apiyateje hua'até, ja'apaño juca quemachi Jesús ápumi chu. Ne'ejná ají que Anás ñacaré ejo. E apú i'ijnari ají que riñacaré cópeje, Jesús ahua'ajé. Pu'ucuja rimujlúca'aca rejé, sacerdótena huacára'ajeri amána'apa ri'imacale. 16 Pedro ta uncá mujlúca'ala rijhua'até. Corral yámojoja ritajnó. Aú apú Jesús ja'apiyateje i'ijnari rinumaná hua'apheru hua'até pura'ajó rinacu. Rimá rojló: — Pijme'etá rijló rapu, rimujlúca'achi. — Je — que rumacá. Rujme'etá rapu. Aú Pedro mujlúca'ari richojé. 17 Quéchami rinumaná hua'apheru quemacá Pédrojlo: — ¿Ilé ina'uqué napatacare ja'apiyateje chi picá? Pedro quemari rojló: — Uncá ra'apiyateje calé nucá. 18 Ehuá ipe'ení noca necá. Aú nahuacára'ajeri hua'até sápajeño, policíana cajena, apho'otaño siyá. Rilucúna'o palá. Quéchami na'anapacá rahua'á Pedro hua'até.

Sacerdótena huacára'ajeri culácataco Jesús nacú yucuna marí:

19 Sacerdótena huacára'ajeri queño'orí nacaje yucuna quejá'acana Jesús liyá. Rimá rijló: — ¿Mecajena chi pa'apiyatéjena? ¿Na nacú chi pehuíña'ata ina'uqué? — que rimacá rijló. 20 Jesús quemari rijló: — Iqui'iruna ina'uqué e'iyá nupura'ó nacaje nacú. Capinaca nohuíña'atajica ina'uqué nahuacáca'alo ñacarelana chu, Tupana ñacaré chu hua'ató. Meño'ojoca judíona jahuacácono ejé nohuíña'ataque necá. Uncá numicho'ojneja calé numájica najló nacaje nacú. 21 ¿Naje piquejá'a nacaje nohuíña'atacare necá nacú yucuna nuliyá? Piquejá'a riyucuna nupuráca'alo jema'ajeño liyá. Necá quemájeño pijló na nacuca nohuíña'ataque necá. Necá hue'epiño méqueca numacá — que Jesús quemacá rijló. 22 Pajluhuaja policía tára'aro Jesús ahua'á. Tupana ñacaré hua'aphé ri'imacá. Marí que Jesús quemacá aú rijló riña'á Jesús pajimaya riyáte'ela aú. Rimá rijló: — ¿Ile que chi iná a'ajipacá sacerdótena huacára'ajerijlo? 23 Jesús quemari rijló: — Pimá nojló mecajeca puráca'aloji numíchaje nacú uncá paala i'imichaca pijló. Palá numíchaca. Uncá naje calé piji'ichá nucá pajimaya — que rimacá rijló i'imacá. 24 E caja Anás huacára'ari nahuá'aca Jesús jepo'oqueja Caifás ejo. Caifás i'imari sacerdótena huacára'ajeri rihuacajé.

Pedro micho'otaca piño Jesús chaya yucuna marí:

25 Naculácataco Jesús nacú, a'apona que Pedro a'anapacá ajopana hua'até. E nemá rijló: — ¿Uncá chi ilé ina'uqué ja'apiyateje calé picá? — Uncá nucá calé ra'apiyateje — que rimacá najló. Rimicho'otá Jesucristo chaya. 26 Re caja apú i'imari. Sacerdótena huacára'ajeri hua'até sápajeri ri'imacá. Pedro mata'acare i'ijhuí ejena naquiyana ri'imacá. E rimá Pédrojlo: — ¿Uncá chi nomálacha picá ya'ajná a'ahuaná ejátaquelana ejo? 27 Pedro micho'otari piño richaya. Ejéchami capere yaca'acá.

Jesús tára'aco Pilato jimaje yucuna marí:

28 E caja nahuá'a Jesús Caifás ñacaré eyá ají que nachaje huacára'ajeri ñacaré ejo. E naqueño'ó me'etácaje. Uncá judíona mujlúca'alaño nachaje huacára'ajeri ñacaré chojé, ajopana te'eré eyaje ri'imacale. Aú uncá paala najló richojé mujlúca'acana. Namujlúca'aquela richojé, uncá na calé i'imarijla najló palani que, najñácaloje pascua a'ajnená penaje. Aú calé uncá namujlúca'ala richojé. 29 Marí caja aú Pilato jácho'oro riñacaré chiyá najhua'até pura'ajó. E rimá najló: — ¿Pu'uhuaré la'ajeri chi ricá ihuá'ichaje majó? 30 Nemá rijló: — Uncáquela ri'imalajla uncá ina'uquélari, uncá huajña'aláchajla ricá majó. 31 Rimá najló: — Ihuá'a ricá ichajo, amáijla na pachá ihuátaca rihuajácana. Ile'ejé lana'aquéjami huacára'aca que ca'ajná ihuajaca ricá — que Pilato quemacá najló. Judíona quemaño rijló: — Palani rinócana, uncá ina'uquélari ri'imacale. E'iyonaja uncá nayurila huecá, judíona, huenócaloje ricá penaje — que nemacá rijló. 32 Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo rinacuhuá maapami que méqueca nenójica ricá. Marí que nala'acá aú ri'imá Jesús quemacá que. 33 E caja Pilato pa'aró piño riñacaré chojé. Reyá i'imajemi rihuá'a Jesús maná. Nahuá'a ricá rejo. E Pilato quemari rijló: — ¿Judíona i'imacana chi picá? 34 E Jesús quemari rijló: — ¿Pipechu queja chi pimacá nojló ilé que, ajopana ca'ajná i'imaño nuyucuna pijló? 35 Pilato quemari rijló: — Uncá judíona naquiyana calé nucá, ne'emacáloje piyucuna nojló penaje. Inaquiyana judíona, sacerdótena huacára'ajeño, quele huá'ichaño picá majó. ¿Pila'acale pu'uhuaré chi, nahuá'icha picá majó? 36 Jesús quemari rijló: — Uncá nahuacára'ajeri penaje calé nucá marí eja'ahuá chu. Maare nuhuacára'aquela ina'uqué, nujhua'atéjena nóquichojla nuchaya, na'acá piyá judíonajlo nucá. E'iyonaja uncá nahuacára'ajeri penaje calé nucá marí eja'ahuá chu — que rimacá rijló. 37 Eyá Pilato quemari rijló: — ¿E chi quehuaca ne'emacana huani picá? Jesús quemari rijló: — Ilé pimacá nunacu queja nucá. Nucá huitúca'ari marí eja'ahuá chojé i'imacá. Maare nomoto'ó i'imacá, numacáloje ina'uquejlo quehuácaje puráca'aloji nacú penaje. Quehuácaje puráca'aloji ja'apiyá jema'ajeño huátaño nupuráca'alo jema'acana no'opiyá. 38 Raú Pilato quemari rijló: — ¿Na ta chi quele quehuácaje puráca'aloji pimá nacú? — que rimacá rijló.

Nahuacára'aca nenoca ricá yucuna marí:

Marí que Pilato pura'acó Jesús hua'até. Ejomi ri'ijná piño huaca'apojo judíona hua'até pura'ajó. E rimá najló: — Uncá na calé rila'á pu'uhuaré, huahuajácaloje ricá penaje. 39 Pascua fiesta huacajé queja ihuátaca nócho'otaca pajluhuaja ina'uqué calajeruni chiyá ijló. ¿E ihuátaca nócho'otaca ijló judíona i'imacana penaje? 40 Marí que rimacá aú najló cajrú nahuíyo'oca rijló piyuqueja. Nemá rijló: — ¡Uncá ricá ta calé! Pácho'ota huajló Barrabás — que nahuíyo'oca rijló. Piro'oqueji Barrabás i'imacá.

19

1 Eyá Pilato huacára'ari surárana ña'ataca Jesús. Aú nahuá'a ricá apojó, naña'atácaloje ricá penaje. Naña'atá ricá. 2 Ejomi surárana a'añó rihuíla'aru nacojé tujripi chipúca'atacanami. Na'á rinacojé a'arumacaji ipirálucuni quemachi. 3 Quéchami ne'ejnajica rahua'ajé rajalácaje. Marí que najalácajica ricá majopeja: — Judíona i'imacana, ¿picá? Re'iyá caja naña'atá ricá pajimaya nayáte'ela aú. 4 E caja Pilato jácho'oro piño riñacaré chiyá. E rimá najló: — Nuhuá'icha piño ricá majó ijimaje. Nuhuata ihue'epica uncá rila'alá pu'uhuaré, nuhuajácaloje ricá penaje. 5 E Jesús mujlúca'ari majó najimaje. Tujripi chipúca'atacanami i'imari rihuíla'aru nacú. A'arumacaji ipirálucuni quemachi, ne'emacana a'acare rinacuhuá, i'imari caja rinacu. E Pilato quemari najló: — Iyacá'o marí ina'uqué chaje. 6 Namaca aú ricá, sacerdótena huacára'ajeño, policíana, quele ja'añó jahuíyo'oje. Nemá rijló: — Chuhua pihuacára'a racúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé. Pihuacára'a racúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé — que huánija nahuíyo'oca. Raú Pilato quemari najló: — Uncá nuhue'epila na chónaca nuhuacára'acajla rinócana. Icá ta ña'ajeño ricá icó, acúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje. 7 Judíona naquiyana quemaño rijló: — Rila'acale ricó Tupana I'irí que, pachá huenoje ricá. Huapuráca'alo lana'aquéjami quemari huanacu, huenócaloje ina'uqué quemaño nanacuhuá: “Tupana I'irí nucá” que — que nemacá rijló. 8 Rejéchami cajrú Pilato quero'ocó. 9 Raú ripa'ó piño riñacaré chojé Jesús hua'até pura'ajó. E rimá rijló: — ¿Mere eyaje picá? Uncá ra'ajipalá rijló. 10 Pilato quemari piño rijló: — ¿Naje chi uncá pa'ajipalá nojló? ¿Uncá chi pihue'epila ne'emacánaca nucá. Nuhuátaquela nuhuacára'acajla pacúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé ca'ajná, nócho'otacajla ca'ajná picajla naliyá? 11 Jesús quemari rijló: — Uncáquela Tupana yurílajla pihuacára'aca nula'acana ilé que, uncá meño'ojó nala'alajla nucá chapú. Ñaquele ricá, Judas, a'acare pijló nucá, la'arí chapú pichaje huani — que rimacá rijló. 12 Raú ri'ijnatá ripéchuhua meque ca'ajná rácho'otacajla ricá naliyá. E'iyonaja cajrú huani judíona jahuíyo'oca rijló. Nala'á mahuó ricá; nemá rijló: — Pácho'otajica ee ricá, chapú pipechu i'imajica romano te'eré eyaje huacára'ajeri nacú. Huahuacára'ajeri caja ricá. Jesús la'arí rinacuhuá huahuacára'ajeri que. Aú huahue'epí chapú ripechu romano te'eré eyaje huacára'ajeri nacú — que nemacá Pilátojlo. 13 Marí que nemacá aú, Pilato huacára'ari piño Jesús huá'acana huaca'apojo. E Pilato yá'aro ñáca'ajori chu. Re rimaqué ina'uqué nacú méqueca nahuajájica necá. Riyá'aquelo ií i'imari Gabata hebreo pura'acó chu. Marí que quemacánaca ricá: “Jipa ayúra'atacanami” que quemacánaca ricá napura'acó chu. 14 Pajluhua cala yuriro natucumá nale'ejé fiesta Pascua queño'ocóloje penaje. Yehuíchami caápu'ucu chami Pilato quemari judíonajlo: — Marí i'imacana. 15 Raú nahuíyo'o rijló: — ¡Rinócana palani! ¡Rinócana palani! ¡Pihuacára'a racúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé! — que nahuíyo'otaca rijló i'imacá. Pilato quemari najló: — ¿E chi ihuátaca nuhuacára'aca i'imacana jacúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé? E sacerdótena huacára'ajeño quemaño rijló: — Romano naquiyana huacára'ajeri, huahuacára'ajeri caja ricá. Ricaja calé, pajluhuaja, hue'emacana. Uncá na apú i'imalá. 16 Marí caje aú Pilato a'arí najló Jesús. E najña'á ricá, nacúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje.

Nacúhua'ataca Jesús a'ahuaná apiyácacanami nacojé yucuna marí:

17 A'ahuaná apiyácacanami rihuacúla'apa que Jesús i'ijnacá najhua'até. Ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó yenuri ejo. Ina'uqué huíla'arumi aphinami que yenuri amácano. Gólgota rií napura'acó chu, hebreo pura'acó chu. E caja nephá rejo. 18 Rejé nacúhua'ata ri'imacá a'ahuaná apiyácacanami nacojé. Rahua'á iyámaja pumitanó nacúhua'ata ajopana. 19 E caja Pilato lana'arí marí que: “Jesús, Nazaret eyaje ricá. Judíona i'imacana ricá.” Ejomi napato'otá lana'aquéjami Jesús chaje. 20 Pajimila ahua'á nacúhua'ata Jesús i'imacá. Ñaquele cajrú judíona rehuá ja'apácaño amaño méqueca lana'aquéjami quemacá. Rilana'á ri'imacá, hebreo pura'acó chu, griego pura'acó chu, latín pura'acó chu. Hueji quele pura'acó chu rilana'á ri'imacá. 21 E sacerdótena huacára'ajeño, judíona naquiyana ne'emacá, quemaño Pilátojlo: — Uncá paala pilani'ichaje: “Judíona i'imacana ricá”, que pilani'ichaca ricá. Marí que rilana'acana palani: “Rimá rinacuhuá: ‘Judíona i'imacana nucá’ que”. 22 Aú Pilato quemari najló: — Caja queja nuhuáchiyaca rilana'acana. Caja queja riyuríjico. 23 Pa'u quele surárana acúhua'ataño Jesús i'imacá. Nacúhua'ata ricá ejomi najña'á ra'arumacami, natamáca'atacaloje najluhua ricá penaje. Ra'arumacami huaphereni, richaje rica'ajícareno rinacuhuá, richuhuá ña'acanami ri'imacá. 24 E surárana quemaño pajlocaca: — Uncá huajiyo'otálaje ricá, huatamá'atacaloje huachó ricá penaje. Palani huacátajico nacaje nacú, chá'atajeri huecá ña'ajeri rijluhua ricá — que napura'acó ra'arumacami nacú. Marí que nala'acá aú nala'á Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá nanacu i'imacá que. Marí que rimacá: “Natamáca'atajica no'orumacami najluhua. Nacaje nacú cátacano aú nahue'epeje ritamáca'atacana najluhua.” Rimacá júpimi rinacu i'imacá queja surárana la'acá ri'imacá. 25 Jesús jaló, ro'ohueló hua'até, i'imaño a'ahuaná apiyácacanami ahua'á. Jesús acúhua'acaro nacú ahua'á ne'emá. Re caja María, Cleofas yajalo, i'imayo. María Magdalena i'imayo caja najhua'até. 26 Re Jesús jaló tára'ayo ra'apí pajluhuaja ra'apiyateje hua'até. Ricá íqui'ija rihuátacare ri'imacá. Jesús amaca aú rutára'aco ra'apiyateje hua'até, rimá rojló marí que rinacu: — Chuhuaca ricá i'imajeri pi'irí que. 27 Quéchami rimá ra'apiyatéjejlo: — Rucá i'imajeyo paló que chuhuaca. — Je — que rimacá. Reyá a'ajná ño'ojó ruyuró ilé ra'apiyateje ñacaré chu.

Jesús taca'acá yucuna marí:

28 Marí que Jesús quemacá najló i'imacá. Caja rihue'epí riñapátaca risápaca'ala la'acana. E rimá marí que: — Macajreni nunúru'upi chu. Marí que rimacá aú rimá Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu que. 29 Re i'ichilá i'imari pajlúhua'ajlu. Cajmú caje jalá ñapátacanami i'imari richu. Ca'amani ri'imacá. “Macajreni nunúru'upi chu” que rimacá aú, nejata nacaje jamára'apani ralá aú. Ejomi napatacá yenoje ricá isijila ina aú, Jesús i'iracáloje ricá re'iyayá penaje. 30 Jesús i'irari re'iyayá ricá. Quéchami rimacá marí que: — Caja nuñapáchiya nusápaca'ala. Ejéchami racúhua'ataca rihuíla'aru. Ejé caja ritaca'á i'imacá.

Pajluhuaja surara jo'ocá Jesús e'iyajé huejucú aú yucuna marí:

31 E caja judíona naquiyana i'ijnaño Pilato amaje. Nemá rijló, rihuacára'acaloje surárana yupa'ataca a'ahuaná apiyácacanami naquiyá acúhua'acaño tajné penaje, nataca'acáloje quiñaja raú penaje. Quéchami najña'acáloje natami reyá penaje. Uncá nahuátala natami acúhua'aco re muní que ejená. Muní que i'imari huatána'acaje huacajé. Rihuacajé aú fiesta queño'oró. Ñaquele apú huacajé chaje nephaca ra'apí. 32 E Pilato huacára'ari surárana rejo natajné yupa'ataje. Nephá rejo. Nayupa'atá apú tajné pamineco, ejomi apú piño. Nacúhua'atacarena Jesús ahua'á ne'emacá. 33 Ejomi ne'ejná Jesús ahua'ajé, amaño maapami que cha ritaca'acá. Aú calé uncá nayupa'atala ritajné. 34 E'iyonaja calé pajluhuaja surara jo'orí re'iyajé huejucú aú ripara'alá ja'apiyá. Raú rírami juni hua'até aco'oró richiyá. 35-37 Uncá nayupa'atala ritajné. Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu queja nala'acá ricá. Marí que rimacá rinacu: “Uncá nayupa'atálaje ritajné.” Apa'amá e'iyá rimá piño marí que: “Namaje piño ricá penájemi najo'ocare e'iyajé.” Nucá, Juan, lana'arí riyucuna ijló. Nomácale méqueca nala'acá ri'imacá. Aú nuhue'epí quehuaca ricá. Nala'acá nohua'á ri'imacá que huani nu'umacá riyucuna. Ila'acáloje quehuaca que ricá penaje nu'umá ijló riyucuna.

Nato'otaca Jesús tami támijimi to'otáquelana chojé yucuna marí:

38 Marí que nala'acá ri'imacá. Caja surárana yupa'ataño ajopana Jesús ahua'á i'imacaño tajné i'imacá. Ejomi apú i'ijnari ritami quejá'aje Pilato liyá, rito'otácaloje ricá liri caje chojé penaje. Rií i'imari José. Pajimila Arimatea eyaje ri'imacá. Jesús ja'apiyá jema'ajeri ri'imacá. E'iyonaja uncá ri'imalá riyucuna ajopánajlo, riquero'ocole judíona naquiyana piyá. Ricá penájemi i'ijnari Pilato chaje Jesús tami quejá'aje riliyá. Pilato quemari: “Je” que. Aú ri'ijná Jesús tami ña'ajé. 39 Nicodemo i'ijnari caja rijhua'até riñaté a'ajeri penaje. Júpimi que Nicodemo iphaca Jesús nacú lapí i'imacá, ripura'acóloje rijhua'até penaje. Ricá penájemi i'ijnari José hua'até riñaté a'ajeri penaje. Rijña'á rijhua'ató pusana caje, pu'umé jamarí. Aloe rií. Treinta jenari rijña'á i'imacá. Mirra quechípa'acanami hua'até ri'imacá. 40 E caja José, Nicodemo, quele huitúca'ataño Jesús tami. Na'á pusana, pu'umé jamarí, a'arumacaji jítami e'iyajé. Quéchami napila'ataca a'arumacaji jítami aú ritami. Marí queja judíona la'ajica támijimina nacú. 41 Nacúhua'ataca Jesús apucuna ahua'á a'ahuaná ejátaquelana i'imacá. Re jipa ichácanami i'imari ucapú que, nato'otácaloje támijimina richojé penaje. Huajé ichácanami ri'imacá, uncá jo'ó nato'otálare chojé támijimina ri'imacá. 42 Richojé nato'otá Jesús tami, rahua'á ri'imacale. Yehuicha judíona le'ejé huatána'acaje huacajé iphaca rená chojé. Ñaquele rejoja najña'á ri'imacá.

20

Jesús macápo'oco yucuna marí:

1 Sápacaje queño'ocó huacajé, lapiyami huani, María Magdalena i'ijnayo támijimi to'otáquelana ejo. Luhuíchipica iná me'etaca ee, ru'ujná rejo. Ruphá rahua'ajé a'ajnáreje que, amayo caja jipa i'imacá jatatáqueja rinumanaya. 2 Raú rupa'ó jecho'oquelo ropumí chuhuá riyucuna i'imajé Pédrojlo, apú Jesús ja'apiyateje hua'atejlo. Iqui'ija Jesús huátacare ri'imacá apú. E ruphá nanacu. E rumá najló: — ¿Meño'ojó pajacá naji'ichá hue'emacánami chu tami? Uncá ri'imalá támijimi to'otáquelana chu. Uncá nuhue'epila meño'ojoca naji'ichaca ritami — que rumacá najló. 3 Marí caje aú Pedro, rijhuáque'ehue, quele jácho'oño, ne'ejnacáloje támijimi to'otáquelana ejo penaje. 4 Jecho'oquelo ne'ejnacá rejo. Apú Jesús ja'apiyateje ja'apáñari Pedro jecho'ocajo aú. 5 Riphá rejo. E acúhua'acano riyacá'aco richojé. Amari a'arumacaji jítami pitacó re, napila'acare rinacu i'imacá. Rinumaná chiyaja calé riyacá'o; uncá rimujlúca'ala richojé. 6 Júpichami Pedro iphari rihuajlé chojé. Pu'ucuja ilé mujlúca'aca richojé. Ricá amari caja a'arumacaji jítamija pitacó re. 7 A'arumacaji napára'atacare aú Jesús jimami yá'aro apojó pitá. Uncá apú a'arumacaji jítami ahua'á calé ri'imacá. Apojó riyá'o riliyá, palá nótacanami pachácaca. 8 E caja apú Jesús ja'apiyateje, pamineco iphácare rejo, mujlúca'ari caja richojé. Meñaru ramaca richiyá. Raú rihue'epí quehuaca Jesús macápo'oco i'imacá. 9 Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari rinacu marí que i'imacá: “Hueji que cala i'imajemi ritaca'ajica ejomi rimacápo'ojo rapumí chuhuá.” Rihuacajé uncá jo'ó nahue'epila meque quemacánaca ricá. 10 Caja iyamá Jesús ja'apiyatéjena naquiyana amaño meñaru Jesús. Aú napa'ó nañacaré ejo.

Jesús ya'atacó María Magdalénajlo yucuna marí:

11 Reja María yuriyo támijimi to'otáquelana ahua'á. Rahua'ája ru'umá iyacaje nacú. E'iyohuá que rocúhua'aco ají que, ruyacá'acoloje richojé penaje. 12 E romá iyamá je'echú chiyájena, Tupana hua'atéjena, yá'aco Jesús tami apumí chu. Jaré nojé na'arumacá i'imacá. Apú yá'aro Jesús huíla'arumi i'imacá ejo, apú ri'imami i'imacá ejo. 13 Ejéchami Tupana hua'ateje quemacá rojló: — ¿Naje piyá? Raú rumá najló: — Caja naji'ichá Nu'umacánami chu tami. Uncá nuhue'epila meño'ojoca naji'ichaca ricá — que rumacá najló. 14 Marí que rumacá aú rupajno'ó yacá'ajo, amayo Jesús tára'aco ruhuajlé chu. E'iyonaja uncá ruhue'epila Jesusca ri'imacá. 15 E Jesús quemari rojló: — ¿Naje piyá? ¿Na piculá? Rupechu i'imá rinacu: “A'ahuaná ejátaquelana e'iyá sápajeri japi ricá.” Ñaquele rumá rijló: — Picá ca'ajná ji'ichari ritami maare eyá. Chuhua pimá nojló meño'ojoca piji'ichá ritami, nu'ujnacáloje rijña'ajé penaje. 16 Ejéchami Jesús ajalácaca rucá: — María — que. Raú rupajno'ó ruyámojo richaje yacá'ajo, amayo Jesusca ri'imacá. Raú rumá marí que napura'acó chu: — ¡Rabuni! (“Nohuíña'atajeri”, que quemacánaca Raboni.) 17 Jesús quemari rojló: — Pisápaniya nunacu. Uncá jo'ó nu'ujnalá Nora'apá i'imacá ejo. Chuhua pipa'ó, pi'imichachi nuyucuna no'opiyatéjenajlo. Nojena que huani necá nojló. Chuhua Nora'apá ejo nu'ujichaca; Jara'apá caja ricá. Nuchi'ináricana ricá; Ichi'ináricana caja ricá — que rimacá rojló. 18 Ejomi María Magdalena i'ijnayo riyucuna i'imajé ra'apiyatéjenajlo. Ru'umá najló méqueca romaca Nahuacára'ajeri Jesús yucuna. Méqueca rimacá rojló yucuna ru'umá caja najló.

Jesús ya'atacó ra'apiyatéjenajlo yucuna marí:

19 Rihuacajé caja lapí, sápacaje queño'ocó huacajé, Jesús ja'apiyatéjena jahuacaño nañacaré chu. Chahuíña'queja que rinumaná i'imacá, naquero'ocole judíona naquiyana piyá. E majopeja re'iyayaja Jesús mujlúca'aca nañacaré chojé nachaje. Ne'iyajé ritára'o; rajalaca necá; rimá najló: — Ipechu i'imá palá. 20 Marí que rimacá ejomi, riya'atá najló itapuhua cupijneremi riyáte'ela yá'aca e'iyá. Riya'atá caja najló ripara'alá ja'apiyá huejucú cupijneremi. Pu'ují huani napechu i'imacá Ne'emacana amácana aú. 21 Rejomi Jesús quemari piño najló: — Ipechu i'imá palá. Nora'apá huacára'aca nucá que nacaje la'acana nacú, que caja nuhuacára'aca icá. 22 Ejomi rapho'ó nachaje. E rimá najló: — Ijña'á ijluhua Tupana Pechu. 23 Amájico ee ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá, uncá napachoje i'imalaje. Uncájica ee amó nachaje pu'uhuaré nala'acare liyá, napachoje yuréjero najhua'atoja — que rimacá najló.

Huajé Tomás amaca Jesús rimacápo'oco ejomi yucuna marí:

24 Pajluhuaja Jesús ja'apiyateje ií i'imari Tomás. “Iyamá moto'ocaño naquiyana ricá,” que nemacá rinacu. Uncá ri'imalá najhua'até re Jesús ya'atacó najló ee. 25 Riphaca nanacu ejomi ne'emá rijló riyucuna, nemá rijló: — Hue'emacana i'imichari majó huachaje. Raú Tomás quemari najló: — Uncá noma'alá ja'apiyá. Uncájica ee nomá itapuhua cupijneremi riyáte'ela yá'aca e'iyá, uncá nuhue'epila quehuácaca imacá nojló. Uncájica ee nusapa riyáte'ela yá'aca e'iyá, ripara'alá ja'apiyá ricupijneremi chu, uncá noma'alá ja'apiyá — que rimacá najló. 26 Pajluhuaja sápacaje i'imacá ejomi Jesús ja'apiyatéjena jahuacaño piño pají chojé. Tomás i'imari caja najhua'até re. Jesús mujlúca'ari piño ne'iyajé. Chahuíña'aqueja pají numaná i'imacá. E'iyonaja rimujlúca'a re'iyayá. E rajalaca necá; rimá najló: — Ipechu i'imá palá. 27 Ejéchami rimacá Tomasjlo: — Pisapa piyatehuana aú nucupijneremi chu. Pamá nuyáte'ela yá'aca. Pácho'ota caja piyáte'ela majó pisápachi nupara'alá ja'apiyá nucupijneremi nacú. Pipechu i'imaniya nunacu: “Uncá ricá calé namácare i'imacá”. Pema'á na'apiyá. 28 Ejéchami Tomás quemacá: — Nuhuacára'ajeri, Nuchi'ináricana. 29 Jesús quemari rijló: — Tomás, chuhua pihue'epí cajmuni jo'ó nucá, pamácale nucá. Palani najló, hue'epiño ejo'ocaja nucá, uncá namala nucá. E'iyonaja nahue'epí ejo'ocájaca nucá — que rimacá rijló.

Juan quemari na penájeca rilana'acá marí yucu papera chojé i'imacá.

30 Jesús la'arí cajrú apú nacaje, apú nacaje que, uncá meño'ojó apú la'alare. Rahua'á hue'emanoja rila'ajícano ricá. Uncá nulana'alá piyuque huani riyucuna marí papera chojé. Rinaquiyánaja calé nulana'á. 31 Maáreje calé nulana'á riyucuna, ihue'epícaloje raú quehuaca Jesús, Tupana huacára'acare majó ri'imacá. Ihue'epícaloje raú Tupana I'irica ricá penaje nulana'á riyucuna. Caphí ipechu i'imacá aú richojé, ra'ajé ijló cajmuchaji, i'imacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje. Marí caje ihue'epícaloje penaje nulana'á riyucuna.

21

Jesús ya'atacó iyamá cuhuá'ata quele ra'apiyatéjenajlo yucuna marí:

1 Apú huacajé piño Jesús ya'ataró piño ra'apiyatéjenajlo. Caesa e ne'emacá. Caesa ií Tiberias. 2 Marí quele i'imaño re: Simón Pedro, Tomás, ricá nemá nacú: “Iyamá moto'ocaño naquiyana ricá” que. Natanael i'imari re caja najhua'até. Pajimila Caná eyaje ri'imacá. Galilea te'eré pajimila nacú ricá. Zebedeo yaní i'imaño re caja. Iyamá ajopana Jesús ja'apiyatéjena naquiyana i'imaño caja najhua'até. Marí quele ne'emacá i'imaño re. 3 E caja Simón Pedro quemari najló: — Nuhuenare ca'ajé junápeje nu'ujichá. Raú ajopana quemaño rijló: — Hue'ejnajé caja pijhua'até. Aú ne'ejná, nahuitúca'a jita chojé. Pajluhua lapí quetana ne'emacá nahuenare ca'acana nacú. Uncá na ñani najña'alá. 4 Naqueño'ocá me'etácaje ee, Jesús iphari juni turenaje. Ra'apiyatéjena uncá hue'epílaño na ina'uqueca ri'imacá. 5 E rimá najló: — ¿Uncá chi ijña'alacha jiña? — Uncá huani huajña'alacha. 6 — Chuhua ica'á ihuenare ca'añá chojó pitá. Aú ijña'ajé jíñana — que rimacá najló. Aú naca'á ricá ca'añá chojó pitá. Ejéchami cajrú huani jíñana ja'acó richojé. Uncá natejmú iphala nalocópa'ala, nachíra'acaloje necá netane chojé penaje. 7 Ehuá Jesús ja'apiyateje, íqui'ija rihuátacare, quemari Pédrojlo: — ¡Huahuacára'ajeri ricá! Marí que rimacá aú Pedro a'arí ra'arumacá rinacuhuá richaje, maapami que rica'acare rinaquiyó ri'imacá. Ejomi reño'ó jita chiyá junápeje; i'ihuapari juni turenajo. 8 Ajopana Jesús ja'apiyatéjena arúca'año juni turenaje. Nachíra'a nahuenare ají que juni turenajo jita hua'ató. Pu'uté jíñana mano'otaca ricá. Uncá júcaje calé ne'emá riturenaya, cien metros quetana ca'ajná ne'emacá a'ajná ño'ojó riturená ahua'ayá. 9 Narúca'aco ejomi nácho'o jita chiyá pe'iyojó. E namá siyá lucúna'aco. Re pajluhuaja jiña to'oró richá a'amitacajo nacú pan hua'até. 10 E caja Jesús quemari najló: — Iji'ichá majó jíñana naquiyana, huajé iji'ichájena. 11 Aú Simón Pedro huitúca'ari jita chojé. Richíra'a nahuenare ají que que'epé nacojé. Cajrú nojena jíñana i'imaño nahuenare chu. Ciento cincuenta y tres jíñana ne'emacá. Cajrú huani ne'emacá richu. E'iyonaja uncá nacachicha jiyo'olá nahuenare. 12 E Jesús quemari najló: — I'ijná huajñachi hua'ajnehuá. — Je — que nemacá. Ra'apiyatéjena huo la'aró ra'apejé. Aú calé uncá na quemalá rijló: “¿Na chi picá?” que. Caja nahue'epí Nahuacára'ajeri ri'imacá. 13 Quéchami Jesús i'ijnacá siyá ahua'ajé. Rijña'á ricápojo pan, ritamáca'ata najló ricá. Quéchami rijña'acá piño jiña, ritamáca'atacaloje najló ricá penaje. 14 Caja hueji que pe cha Jesús ya'atacó ra'apiyatéjenajlo, rimacápo'oco ejomi.

Jesús pura'acó Simón Pedro hua'até yucuna marí:

15 Nañapátaca na'ajnehuá ajñacana ejomi Jesús quemari Pédrojlo: — Simón, Jonás i'irí picá. ¿E pihuátaca nucá íqui'ija, mariruna pihuátaca chaje íqui'ica? — A'a, Nu'umacana — que rimacá — picá hue'epiri nuhuátaca picá. Jesús quemari piño rijló: — Eco pehuíña'ata ina'uqué, huajé jema'acaño no'opiyá, nupuráca'alo nacú. 16 Iyamá pe la'acá Jesús quemari piño rijló: — Simón, Jonás i'irí picá. ¿E pihuátaca nucá íqui'ija? Pedro quemari rijló: — A'a, Nu'umacana, picá hue'epiri nuhuátaca picá. Rimá piño rijló: — Eco pehuíña'ata no'opiyá jema'ajeño nupuráca'alo nacú. 17 Hueji que pe la'acá nacú rimá piño rijló ñaqué caja: — Simón, Jonás i'irí picá. ¿E pihuátaca nucá? Ejéchami Pedro pechu la'acó camu'ují, metú que huani rimacale rijló: “E pihuátaca nucá íqui'ija?” que. Rimá rijló: — Nu'umacana, picá hue'epiri piyuqueja nacaje nacojé. Picá hue'epiri caja nuhuátaca picá. Jesús quemari rijló: — Eco pehuíña'ata no'opiyá jema'ajeño nupuráca'alo nacú. 18 Pema'á marí. Hualijímaca pi'imacá huacajé, picó pa'ajícano pinacuhuá pa'arumacá. Pi'ijnaqué pihuátaca ejo. Caja phíyu'uque huani pi'imajica ee, ajopana ña'ajeño pa'anapitá ta'arare. Nepo'otaje picá; najña'ajé picá uncá pihuátalare ejo i'ijnacana — que Jesús quemacá Pédrojlo. 19 Marí que quemacana aú rimá Pedro nacú méqueca ritaca'ajica aquijñojo que. Caja queja nala'acá ricá phíyu'uque ri'imacá huacajé. Tupana palamane aú Pedro la'arí nacaje Tupana huátaca que. Richona chapú rinacu péchuruna noño ri'imacá. E caja rimá Pédrojlo méqueca nenójica ricá. Quéchami rimacá piño rijló: — Pácho'oniyo no'opiyá jema'acana chiyá.

Jesús ja'apiyateje, íqui'ija rihuátacare yucuna marí:

20 E caja na'apá ají que a'ajná ño'ojó. E Pedro pajno'oró ají que riyámojo yacá'ajo; amari ra'apiyateje, íqui'ija Jesús huátacare, ja'apaca nápumi chu. Ricá penájemi i'imari Jesús ahua'á najñaca Pascua a'ajnená pajhua'atéchaca huacajé. Ricá quemari Jesúsjlo rihuacajé: “Nu'umacana, ¿na a'ajeri picá pipinánajlo?” 21 Pedro amaca aú richira'acó nápumi chu, rimá Jesúsjlo: — Nu'umacana, ¿Ilé ta, meque ritaca'ajica? 22 Jesús quemari rijló: — Apala nuhuata ri'imacá marí eja'ahuá chu majó nupa'ajico ejená. Uncá naje calé nu'umá pijló riyucuna. Ricaja calé numá pijló: Pácho'oniyo no'opiyá jema'acana chiyá — que rimacá Pédrojlo. 23 Júpichami riyucuna moto'ótaco Jesucristo hua'atéjena e'iyohuá. “Uncá ritaca'alaje” que. E'iyonaja uncá ñaqué calé Jesús quemacá i'imacá. Rimá: “Apala nuhuata ri'imacá marí eja'ahuá chu majó nupa'ajico ejená. Uncá naje calé nu'umá pijló riyucuna” — que rimacá Pédrojlo i'imacá. 24 Nucá po amarí numá nacú ijló. Palá nulana'acá riyucuna ijló marí papera chojé. Nucá, ajopana hua'até hue'epiño marí numá nacú quehuaca ricá. 25 Re cajrú apú nacaje, apú nacaje que, Jesús la'acare i'imacá. Iná huátaquela riyucuna lana'acana papera chojé, uncá pucunaji i'imalajla papérajlo marí eja'ahuá chu, cajrú huani riyucuna i'imacale. Marí que ca'ajná ri'imacajla nuhue'epica. Maáreje riyucuna tajnaro.